การจดการความรเพอการพฒนาทกษะ

เกษตรกรผเพาะปลกถวอะซก

Knowledge Management of Development Skills

for Azuki Agriculturists

สถานการณ ทมาและความสำาคญการเกษตรเปนภาคเศรษฐกจพนฐานของไทย

เนองจากกระบวนการผลตสนคาเกษตร มบทบาทท สำาคญอยางยงตอการใช การอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของประเทศนอกจากนนภาคการเกษตรยงมบทบาทตอ

เศรษฐกจสวนรวมหลายประการ เชน เปนอาหารและ เปนวตถดบพนฐานของอตสาหกรรมหลายประเภท

และมบทบาทตอธรกจอนๆทมความสมพนธกบ การเกษตรตงแตการคา และการผลตปจจยการผลต

ไปจนถงการสงออกสนคาเกษตร

มลนธโครงการหลวงเปนอกหนงองคกรทม ผลผลตเปนสนคาเกษตร มลนธโครงการหลวงได

เรมตนขนเมอปพ.ศ.2512 เนองจากพระบาทสมเดจ พระเจาอยหว ทรงเลงเหนถงปญหาการปลกฝนของ

ชาวเขา จงทรงมพระราชดำารวา ถาจะใหชาวเขาเลกปลกฝนกตองหาพชอนทขายไดราคาดกวาและม

ความเหมาะสมทจะปลกในทสง มาใหชาวเขาปลก ทดแทนเปนรายไดเสยกอน จงจะสามารถเลกปลก

ฝนได พชทดแทนทโครงการหลวงไดนำาเขามา ทำาการทดลองปลกบนทสงมหลายชนด ทงพนธไม

ผลไม พชเมองหนาวตางๆมจำาหนายตลอดป สามารถสงออกตางประเทศ ลดการนำาเขาจากตาง

ประเทศไดอกทางหนง

ถวอะซก เปนพชทมลนธโครงการหลวงกำาลงสง เสรมใหมการพฒนา เพมผลผลตสงใหตลาด และสามารถ

ขยายตลาดเตบโตไดในอก 4-5 ปขางหนา ซงเปนพชใหมและเปนพชตระกลถวทยงไมไดเขาอยในระบบตลาด

เหมอนถวชนดอนๆ ถวอะซกนนถกนำาเขามาจากประเทศ ญปนใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมการผลตแปงถว

ผลผลตถวอะซกทไดนำาไปจำาหนายใหแกบรษทญปน เพอนำาไปใชในอตสาหกรรม เชน ทำาอาหารโดยการแปรรป

เปนแปงถวเพอทำาไสขนม อตสาหกรรมเครองสำาอางและ ยา เปนตน ประโยชนในทางการเกษตร คอ ชวยปรบปรง

บำารงดน

จากการสมภาษณเจาหนาทผเชยวชาญทำาใหทราบวา ปจจบนเกษตรกรมความรความชำานาญ ประสบการณมากนอย

ไมเทากน ทำาใหความสามารถในการผลตถวอะซกไดผลผลตท แตกตางกน มทงเกษตรกรทมผลผลตตอไรสง และเกษตรกรท

มผลผลตตอไรตำา ทำาใหรายไดจากการขายนอย หรอขาดทน เกษตรกรบางรายเปนหนเนองจากการลงทนทคอนขางสง แต

ผลผลตทไดไมเปนไปตามคาดพนททมการปลกถวอะซกในความรบผดชอบของมลนธ

โครงการหลวงม 4 แหงคอ ศนยพฒนาโครงการหลวงปางอง, ศนยพฒนาโครงการหลวงขนแปะ, ศนยพฒนาโครงการหลวงแกนอย, ศนยพฒนาโครงการหลวงหนองเขยว

ซงแตละพนทมสภาพแวดลอมทแตกตางกน กลม เกษตรกรเปนชาวเขาชนเผาตางกน มขนบธรรมเนยม

วฒนธรรมในการเพาะปลกไมเหมอนกน

แนวคดและทฤษฎทเกยวของ - แนวคดขอมลเบองตนถวอะซก

มลนธโครงการหลวงไดทำาการวจยและพฒนาพนธถวอะซกพนธเดม ชอ Erimo ซงเปนพนธถวอะซกพนธดทนำาเขามาจากประเทศญปนเมอป

พ.ศ. 2539 โดยมลนธโครงการหลวง เพอสงเสรมใหเกษตรกรบนทสง ปลกเปนการคา แตเนองจากถวอะซกพนธ Erimo ทนำาเขามาปลกเปนครง

แรกของประเทศไทยไดแสดงออกของความแปรปรวนของลกษณะ พนธกรรม เชน อายออกดอก ความสงของลำาตน สดอก สฝก ฯลฯ จงได

ทำาการคดเลอกพนธจากประชากรของถวพนธ Erimoเพอพฒนาเปนอะซกสายพนธใหม

สภาพแวดลอมทเหมาะสม ดนควรเปนดนรวนเหนยว มการระบาย นำาด มความอดมสมบรณสงระดบความเปนกรด-เบส(pH) เทากบ 6.0-6.8

พนทปลกควรมความสงจากนำาทะเลประมาณ 600-1,200 เมตร ในชวงการ เจรญเตบโตควรมปรมาณนำาเพยงพอโดยเฉพาะในระยะการออกดอก ตด

ฝก อณหภมในชวงฤดปลกประมาณ 15-25 องศาเซลเซยส

- แนวคดการเกษตรแบบยงยน การเกษตรแบบยงยนคอ การเกษตรทเกอกล

ทงดานเศรษฐกจและสงคม ขณะทสามารถรกษา ปรบปรงสภาพแวดลอม เนนหลกการผลตทเหมาะ

สมกบระบบนเวศโดยใชทรพยากรในการผลตอยางประหยดไมสงผลเสยตอสภาพแวดลอมทงระยะสนและระยะยาว

- แนวคดการจดการความร ดร. ณพศษฏ จกรพทกษ ไดใหนยามคำาวา การจดการความร

หมายถง การบรหารจดการองคกรโดยเนนการใชความรและ ประสบการณของคนทำางาน รวมทงสาร สนเทศทจำาเปนตองใชในการ

ทำางานเพอเพมผลผลตแกองคกรใหสามารถแขงขนไดในอตสาหกรรมนนๆเพอการดำารงอยขององคกรและชวตและครอบครวของพนกงานรวมกน

และไดแบงกระบวนการจดการความรไว 6 กจกรรม ดงน 1) การ ตรวจสอบและระบหวขอความร 2) การสรางกรอบแนวคดในการ

บรหาร 3) การวเคราะหและสงเคราะหความร 4) การสรางระบบ สารสนเทศในการจดการความร 5) การจดกจกรรมในการจดการความ

ร 6) การวดประเมนผลการจดการความร

- มาตรฐาน ISO 12207 งานวจยนนำามาตรฐาน ISO 12207 มาปรบเปน

แนวทางในกระบวนการทจะทำาการวจยทเปนการเพม ทกษะคน จะประกอบไปดวย กจกรรม และงานท

จำาเปนตองทำาสำาหรบกระบวนการนนๆ ในงานวจยน ไดเลอกดำาเนนการ 15 กจกรรม

เพอการหาองคความร การเลอกเครองมอ/ สอกจกรรมทเหมาะสมในการจดการความร

ทบทวนวรรณกรรม อทยวรรณ ภเทศ,(2551) ไดศกษากระบวนการจดการ

ความรในการปรบเปลยนพฤตกรรมการใชสารเคมในการเพาะ ปลกของเกษตรกร โดยเครองมอทใชเปนการสมภาษณแบบ

เจาะลก การสนทนากลม เขารวมกจกรรมของชมชน เพอใหไดพฤตกรรมการใชสารเคมทงกอนและหลง

พบวาพฤตกรรมของเกษตรกร7 ขนตอน คอ การรบ ความรจากภายนอก การเปนบคคลเรยนร การเชอมความร

ภายนอกเขากบภมปญญาดงเดมของชมชน การทดลอง ปฏบตจรง การเลอกสรรความรทสามารถประยกตใชได การจด

แหลงเรยนรสำาหรบบคคลภายนอก และการจดเกบขอมล

พรอมทงมการนำาวธ IPM ทเนนการบรหารจดการสภาพการเพาะปลกใหมความเหมาะสมทงการ

เลอกใชเมลดพนธ การจดการดน นำา ปยใหพอเหมาะ ลดการใชปยเคม เพอการจดการระบบนเวศทสมดล

ลดการใชสารเคม

วนธะนา สานสทธ, (2553) ไดศกษาทำาการวเคราะหตนทนและผลตอบแทนเชงเปรยบเทยบของการปลกขาวโดยใชสารเคม

และสารชวภาพของเกษตรกรผปลกขาว โดยการสมภาษณ เกษตรกรจำานวน 125 ราย พบวาเกษตรกรทใชสารเคม มตนทน

รวมเฉลยทงหมดไรละ 7,450 บาท ผลผลตตอไร 70ถง/ ไร ขายได กโลกรมละ 8.40 บาท เกษตรกรขาดทนสทธไรละ 1,990 บาท และ

ตนทนการปลกขาวโดยใชสารชวภาพมตนทนรวมเฉลยทงหมดไร ละ 4,600 บาท ผลผลตตอไร 60ถง/ ไร ขายไดกโลกรมละ 10 บาท

เกษตรกรไดกำาไรสทธไรละ 1,400 บาท สาเหตของการขาดทนของเกษตรกรทใชสารเคม คอมการ

ใชแรงงานคนในครวเรอนมากทำาใหตนทนทไมเปนตวเงนสง แต รายรบทไดจากการขายขาวโดยใชสารเคมไรละ 5,460 บาท แต

เกษตรกรทใชสารชวภาพมรายรบจากการขายขาวไรละ 6,000 บาท

สรตา อยพม, (2548) ไดทำาการวเคราะหปฏกรยารวมระหวางพนธกรรม และสภาพแวดลอมของถวอะซก ทไดทำาการทดลองในสภาพแวดลอมตางกน 4

แหงคอ สถานวจยและศนยฝกอบรมการเกษตรแมเหยะ สถานเกษตรหลวง ปางดะ ศนยพฒนาโครงการหลวงหนองเขยว และศนยพฒนาโครงการหลวง ขนแปะ

โดยใชสายพนธถวอะซกทคดเลอกจากพนธ Erimo โดยวธ line selection จำานวน 18 สายพนธ ผลจากการวเคราะหความแปรปรวนรวมของทกสภาพ

แวดลอม พบความแตกตางของสายพนธในลกษณะนำาหนก 100 เมลดซเกด จากความแตกตางของสายพนธตอสภาพแวดลอม สวนสภาพแวดลอมท

เหมาะสมสำาหรบการปลกถวอะซกครงนคอ สถานเกษตรหลวงปางดะ รองลง มาไดแก สถานวจยและศนยฝกอบรมการเกษตรแมเหยะ ศนยพฒนาโครงการ

หลวงขนแปะ และศนยพฒนาโครงการหลวงหนองเขยวตามลำาดบ ถวอะซกทกสายพนธรวมทงสายพนธ Erimoมเสถยรภาพในการให

ผลผลตเฉลยไมตางกน และมความสามารถในการปรบตวเขากบสภาพแวดลอมแบบทวไป

ขอบเขตของขอมล1.1 สำานกงานโครงการหลวงเชยงใหม, ศนยพฒนา

โครงการหลวงปางอง, ศนยพฒนาโครงการหลวงขนแปะ, ศนยพฒนาโครงการหลวงแกนอย, ศนยพฒนาโครงการหลวงหนองเขยว

1.2 เจาหนาทในสำานกงานโครงการหลวงเชยงใหม, เจาหนาทศนยพฒนาโครงการหลวงปางอง, เจาหนาทศนยพฒนาโครงการหลวงขนแปะ, เจาหนาทศนยพฒนาโครงการหลวงแกนอย, เจาหนาทศนยพฒนาโครงการหลวงหนองเขยว ทมความ

เชยวชาญทางดานวธการเพาะปลก ดแลถวอะซก1.3 กลมเกษตรกรผปลกถวอะซกในเขตพนทศนยพฒนา

โครงการหลวงปางอง, ศนยพฒนาโครงการหลวงขนแปะ, ศนยพฒนาโครงการหลวงแกนอย, ศนยพฒนาโครงการหลวงหนองเขยว

วธวจยตามมาตรฐาน ISO 12207

1. การศกษาและเกบความตองการ (ENG1 : Requirement Elicitation)

- ศกษาขอมลถวอะซกเบองตน,วธการเพาะปลกดแล,ขอมลเกษตรกร,ปรมาณผลผลตของเกษตรกร

- สมภาษณเจาหนาทผเชยวชาญและเกษตรกร ผทมประสบการณ Best Practice

2.การวเคราะหความตองการของระบบการจดการ ความร (ENG2 : System Requirement Analysis)

- วเคราะหเพอเลอกเครองมอ/ สอ ทเหมาะสมในการจดการความรแกเจาหนาทและเกษตรกร

3. การวเคราะหความตองการของซอฟตแวร (ENG3 : Software Requirement Analysis)

- วเคราะหหาความร, วธการทตองการ มาประกอบกบเครองมอ/ สอ ทใชในการจดการความร

ใหเหมาะสม

4. การออกแบบซอฟตแวร (ENG4 : Software Design)

- ทำาการสรางเครองมอ/ สอ ทไดวเคราะหมา แลววาเหมาะสมกบการจดเกบ เผยแพรตอเจาหนาท

และเกษตรกร

5. การสอสารในองคกร (MAN1 : Organization Alignment)

- ประชาสมพนธ สรางความเขาใจใหแกเจา หนาทและเกษตรกร ไดทราบถงจดประสงคของการ

จดการความร

6. การจดการองคกร (MAN2 : Organization Management)

- วเคราะหเจาหนาทและเกษตรกรทเกยวของ กบการจดการความร เพอทำาการคดกจกรรมทเหมาะ

สมในการจดการความรกบกลมเปาหมาย

7. การจดการโครงการ (MAN3 : Project Management)

- กำาหนดและจดทำาแผนโครงการ ตาราง กจกรรมในการดำาเนนการจดการความร โดยประเมน

เวลาและทรพยากรทมอย

8. การบรหารทรพยากรมนษย (RIN1 : Human Resource Management)

- วเคราะหแนวทางในการบรหารกำาลงคนทม อย ขอบเขตหนาททเกยวของกบการจดกจกรรมการ

จดการความร

9. การฝกอบรม (RIN2 : Training)-ทำากจกรรมการจดการความรใหกบเจาหนาท

และเกษตรกร โดยศกษา ทศนคต ความตองการ วธการทเหมาะกบการวางแผนอบรม

10. การจดการความร (RIN3 : Knowledge Management)

- รวบรวมขอมล เอกสารทเกยวของกบ กจกรรมและการดำาเนนงานตางๆ เพอสนบสนนการ

ทำากจกรรมในครงตอไป

11. การจดการโครงสรางพนฐาน (RIN4 : Infrastructure)

- สำารวจโครงสรางพนฐาน อปกรณตางๆทจะใช ในกจกรรมวาเพยงพอ เหมาะสมกบการทำากจกรรม

หรอไม

12. การจดการทรพยสน (REU1 : Asset Management)

- สำารวจอปกรณทจะใชในการทำากจกรรมวาม สภาพทสมบรณพรอมกบการใชงานหรอไม การใช

งานปจจบนและอนาคตคมกบการจดซอใหมหรอไม

13. การใชซำาโปรแกรมตางๆ (REU2 : Reuse Program Management)

- การรวบรวมขอมลและรปแบบการทำาการ จดการความร เพอใหเปน template ในการจดการ

ความรในครงตอไป

14. ความรเฉพาะงาน (REU3 : Domain Engineering)- ทบทวน เกบขนตอน วธการทด เหมาะสม เพอเปนตน

แบบในการพฒนาและการนำาไปใชในครงตอไป ซงจะมการ วเคราะหผล ENG1, ENG2, ENG3, ENG4 และ MAN1 วาสามารถ

นำาขนตอนใดไปปรบปรงแกไขไดในอนาคต

15. การตรวจประเมนคณภาพ (QA : Quality Assurance)- การทำาใหกจกรรมการจดการความรเปนไปตามมาตรฐาน

ISO 12207(การวดขอมลปรมาณผลผลตทงกอนและหลงการจดการ

ความร, สมภาษณจากเจาหนาทและเกษตรกร)

วตถประสงคเพอการเพมทกษะการเพาะปลกทเหมาะสมกบ

เกษตรกรผปลกถวอะซกใหมผลผลตทเพมขนควบคไปกบการทำาเกษตรแบบยงยนเกอกลทงดาน

เศรษฐกจและสงคม สามารถรกษาปรบปรงสภาพ แวดลอม ใชทรพยากรในการผลตอยางประหยดไม

สงผลเสยตอสภาพแวดลอมทงระยะสนและระยะยาว

ผลทคาดวาจะไดรบ- เกษตรกรไดเกดการเรยนรในขนตอนการ

เพาะปลกดแลถวอะซกทเหมาะสม เกษตรกรได ผลผลตทมปรมาณมากขน รจกและสามารถปฏบต

ตามการเกษตรแบบยงยนได- เครองมอ/ สอ เผยแพรวธการเพาะปลกดแล

ถวอะซก ทใชไดผล และสามารถนำามาใชไดซำาทงเจา หนาทปจจบน เกษตรกร และเจาหนาททเขามาใหม

สถานทในการดำาเนนการและรวบรวมขอมล- สำานกงานโครงการหลวงเชยงใหม- ศนยพฒนาโครงการหลวงปางอง- ศนยพฒนาโครงการหลวงขนแปะ- ศนยพฒนาโครงการหลวงแกนอย- ศนยพฒนาโครงการหลวงหนองเขยว

ระยะเวลาการปฏบตงาน เดอนพฤษภาคม 2555 – เดอนกมภาพนธ

2556

อางอง สำานกสงเสรมและพฒนาการเกษตรเขตท 6 เชยงใหม. การสงเสรมการปลกถวอะซก(Azuki

bean) บนพนททสงปางอง. (2548). [ระบบออนไลน] http://www.ndoae.doae.go.th/article2010/2010015.html

(4 มกราคม 2555)ถวอะซกพนธปางดะ. [ระบบออนไลน] http://m.doa.go.th/pvp/planttabian/t17.pdf (2

มกราคม 2555) ธนวา จตตสงวน. การพฒนาการเกษตรแบบยงยน : บทวเคราะหจากปจจยทางเศรษฐกจ

และ สงคม.[ระบบออนไลน] http://www.mcc.cmu.ac.th/Seminar/pdf/657.pdf (4 มกราคม 2555)

ศนยฝกและพฒนาอาชพเกษตรกรรมวดญาณสงวรารามวรมหาวหาร อนเนองมาจากพระราชดำาร. หลกการเกษตรธรรมชาต.[ระบบออนไลน] http://watyanagr.nfe.go.th/watyanagr2/index.php?name=news2&file=readnews&id=28(29 ธนวาคม 2554)Thaiall.(2554).การจดการความร(Knowledge Management). [ระบบออนไลน].http://www.thaiall.com/km/indexo.html (3 มกราคม 2555)

วจารณ พานช. 2554. การจดการความร.[ระบบออนไลน].http://www.kmi.or.th/kmi-articles/prof-vicharn- panich/28-0001-

intro-to-km.html.(28 ธนวาคม 2554). ณพศษฎ จกรพทกษ. ทฤษฎการจดการความร. กรงเทพฯ : ธนาเพลส, 2552.

อทยวรรณ ภเทศ. กระบวนการจดการความรในการปรบเปลยพฤตกรรมการใช สารเคมในการเพาะปลกของเกษตรกร บานหนองแอก ต. หนองหมอ

อ. ตาคล จงหวดนครสวรรค. วทยานพนธศลปะศาสตรมหาบณฑตมหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค. 2551

สรตา อยพม. การวเคราะหปฏกรยารวมระหวางลกษณะพนธกรรมและสภาพแวดลอมในถวอะซก. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑตมหาวทยาลยเชยงใหม. 2548

วนธะนา สานสทธ. การวเคราะหตนทนและผลตอบแทนเชงเปรยบเทยบของการปลก ขาวโดยใชสารเคมและสารชวภาพของเกษตรกรผปลกขาว ตำาบลไรออย

จงหวดอตรดตถ. สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ, (2553).