8/2/2019 tedariki seim yntemleri
1/22
AHP-TOPSIS YNTEMNE DAYALITEDARK SEM UYGULAMASI*
Aliye Aya SUPLLERa Ozan APRAZb
zet
Anahtar Kelimeler:AHP, TOPSIS, Tedariki SeimiJel Snflamas: C01, C02, C44, C61, L73, M11
Abstract
Keywords: AHP, TOPSIS, Supplier SelectionJel Classification: C01, C02, C44, C61, L73, M11
* Yazarlar bu almaya katks olan uzmana teekkr etmektedir.a
r.Gr.Dr., Pamukkale niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Endstri Mhendislii Blm, Denizli,Tel: 0 258 296 31 36, E-mail: [email protected] (letiim Yazar)b Yksek Lisans rencisi, Pamukkale niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Endstri Mhendislii A.B.D.
Tedariki seimi karar bir irketin baarl olabilmesi iin ok nemlidir. Doru tedarikilerin seilmesi,irketin satn alma maliyetlerini azaltacak, mteri memnuniyetini arttracak ve rekabet yeteneinigelitirecektir. Bu almada tedariki seimi problemi ele alnmtr. ok kriterli karar verme yntemlerindenAHP ve TOPSIS yntemleri birlikte bir iletmeye en uygun tedarikinin seilmesi amacyla uygulanmtr.almada, literatr incelendiinde yaygn olarak kullanld tespit edilen kalite, maliyet, teslimat ve hizmetkriterleri ana kriterler olarak belirlenmitir ve bunlarn alt kriterleri tanmlanmtr. AHP yntemi ana kriterlerve alt kriterlerin nem derecesinin belirlenmesi iin, TOPSIS yntemi ise tedarikilerin sralanmas iinkullanlmtr. AHP ynteminde kriter arlklar ve tutarszlk oranlar Super Decisions 2.0.8 program ile eldeedilmitir. TOPSIS ynteminin admlar iin Microsoft Excel 2007 hesaplamalarndan yararlanlmtr.alma sonunda en nemli kriter kalite olarak belirlenmi ve iletmenin mevcut tedarikileri arasnda A2
tedarikisi en yksek puana sahip tedariki olarak seilmitir.
The decision of the supplier selection is very important for a company to be successful. Selecting the rightsuppliers will decrease companys purchasing cost, increase customer satisfaction and improve the competitioncapacity. This paper is dealt with supplier selection problem. AHP and TOPSIS, multiple criteria decisionmaking methods, are applied together to select the most suitable supplier for a business firm. Quality, cost,
delivery and service criteria that are mostly used in literature are defined as main criteria in the paper, and alsotheir sub-criteria are defined. AHP method is used to determine the importance degree of main criteria and sub-criteria, TOPSIS method is developed to rank the suppliers. In AHP method, the weights of criterion andinconsistency rate are obtained by Super Decision 2.0.8 program. Microsoft Excel 2007 is used in TOPSISmethod. Finally, the most important criterion is determined as quality and among the present suppliers of thebusiness firm, A2 supplier is selected as the one which has the highest score.
STANBUL NVERSTESKTSAT FAKLTES
EKONOMETR VE STATSTKDERGS
Ekonometri ve statistik Say:13 (12. Uluslararas Ekonometri, YneylemAratrmas, statistik Sempozyumu zel Says) 2011 122
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
2/22
AHP-TOPSIS Yntemine Dayal Tedariki Seimi Uyg.
2
1. GR
Tedariki seimi problemi, en basit ifade ile retim iin gerekli hammaddelerin, yar
mamul ve dier malzemelerin kimden ve ne kadar alnacann belirlenmesi olarak
tanmlanabilir (Gner, 2005: 5). Doru tedarikilerle almak bir iletmede satn alma
maliyetlerini azaltacak, mteri memnuniyetini arttracak ve rekabet yeteneini gelitirecektir.
Birok iletmede satn alma ve tedarik edilen hammadde ve yar mamul maliyeti toplam
maliyeti %70ine kadar kmaktadr (Ghodsypour ve OBrien, 1998: 199). Dolaysyla
gnmz yksek rekabet ortamnda etkili bir tedariki seimi karar, bir organizasyonun
baarl olmasnda ok nemlidir (Liu ve Hai, 2005: 308).
Tedariki seiminin amac, bir iletmenin ihtiyacn karlamak iin ve kabul edilebilir
maliyetle en yksek potansiyele sahip tedarikinin belirlenmesidir. Seim ilemi, birbiriyle
elien hem nicel hem de nitel kriterler dizisi kullanarak tedarikilerin geni bir
karlatrlmasndan oluur. Potansiyel tedarikilerin incelenmesinde kullanlan kriterler
firmalarn ihtiyalarna gre farkllk gsterebilir (Kahraman, Cebeci ve Ulukan, 2003: 382).
Tedariki seiminde karar vericiler tarafndan dnlen en popler kriterler; kalite, teslimat,
fiyat/maliyet, retim yetenei, servis, ynetim, teknoloji, aratrma ve gelitirme, finans,
esneklik, itibar, iliki, risk, gvenlik ve evredir (Ho, Xu ve Dey, 2010: 21). Tedariki seimi
kararlar farkl kriterlerin deerlendirilmesini ierdii iin bu sre ok kriterli bir karar
problemidir (Ho, Xu ve Dey, 2010: 16).
Seim kriterleri ve ynteminin belirlenmesi tedariki seiminin en nemli yandr
(Kokangl ve Susuz, 2009: 1417).
ekil 1de verildii gibi tedariki seim sreci yedi admdan olumaktadr (Mendoza, 2007:
7):
ekil 1 Tedariki Seim Sreci (Mendoza, 2007: 7)
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
3/22
Ekonometri ve statistik Say:13 (12. Uluslararas Ekonometri, Yneylem Aratrmas,statistik Sempozyumu zel Says) 2011
3
Bu almada, Trkiyede faaliyet gsteren bir oluklu mukavva kutu reticisi iin
tedariki seimi problemi ele alnmtr. almann sonunda iletme iin en uygun
tedarikinin seilmesi amalanmaktadr. Bu amala tedariki seimi probleminin zlmesi
iin AHP ve TOPSIS ok kriterli karar verme yntemleri birlikte kullanlmtr. Seim
kriterlerinin arlklarnn belirlenmesi iin AHP yntemi, tedarikilerin sralanmas iin
TOPSIS yntemi kullanlmtr. AHP yntemi ile kriter arlklarnn belirlenmesi srasnda
Super Decisions 2.0.8. program kullanlmtr. Bu program yardm ile kriter arlklar ve
tutarszlklar elde edilebilmektedir. TOPSIS ynteminin admlar iin mevcut program
bulunmamas nedeniyle Microsoft Excel 2007 hesaplamalarndan yararlanlmtr.
Literatrde AHP ve TOPSIS yntemlerinin birlikte kullanld almalara rastlamak
mmkndr. Tsaur, Chang ve Yen (2002) havaalanlarnda hizmet kalitesini deerlendirilmesi
iin; Madumjar, Sarkar ve Madumjar (2005) pamuk lifinin kalite deerlerinin belirlenmesi
iin; Yurdakul ve (2005) retim irketleri iin bir performans lm modeli gelitirilmesi
iin; Shyjith, Ilangkumaran ve Kumanan (2008) tekstil endstrisinde en iyi bakm
teknolojisinin seilmesi iin; Lin, Wang, Chen ve Chang (2008) mteri odakl rn tasarm
srecinde; Ustasleyman (2009) bankaclk sektrnde hizmet kalitesinin deerlendirilmesiiin bu iki yntemi birlikte kullanmlardr.
Wang, Cheng ve Cheng (2009), tedariki seimi probleminde bulank AHP ve bulank
TOPSIS yntemlerini birlikte kullanmtr. Burada bulank AHP uzmanlarn dilsel
arlklandrmasyla bulank arlklar hesaplamak iin, bulank TOPSIS ise bulank
arlklar ve bulank dilsel puanlar birletirmek ve alternatifleri sralamak iin kullanlmtr.
Fazlollahtabar, Mahdavi, Ashoori, Kaviani ve Amiri (2011), tedariki seiminde AHP,TOPSIS ve ok amal lineer olmayan programlamay kullanmlardr. Aratrmaclar bu
almada, AHP ile tedariki seim kriterlerinin arlklar elde edilirken, TOPSIS metodu ile
tedarikiler sralanmtr. Seilen tedarikilerden optimum sipari miktarnn belirlenmesi iin
ok amal lineer olmayan programlama kullanlmtr.
Bu alma amac dorultusunda be blmden olumaktadr. Birinci blmde, konu
hakknda genel bilgiler verilmitir. kinci blmde, literatr taramas yaplm ve tedariki
seimi ve deerlendirilmesi konusunda literatrde kullanlan kriterler ile zm yntemleri
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
4/22
AHP-TOPSIS Yntemine Dayal Tedariki Seimi Uyg.
4
analiz edilmitir. nc blmde ok kriterli karar verme yntemlerinden AHP ve TOPSIS
yntemlerinin metodolojisi anlatlmtr. Drdnc blmde, AHP-TOPSIS yntemi en
uygun tedarikinin seilmesi amacyla bir iletmeye uygulanmtr. Son blmde, sonular ve
bulgular yorumlanmtr.
2.LTERATR TARAMASI
2.1.Tedariki Seim Kriterleri
Dickson (1966), yapt almada 273 satn alma sorumlusu ve mdr ile grm
ve uygulad anketlerle tedariki deerlendirmede nemli bir yere sahip olan 23 adet kriter
belirlemitir. Kalite, teslimat, performans gemii, garanti ve sigorta politikas ile retim ara-
gereleri kapasitesi srasyla en fazla nem sahip olan kriterler olarak belirlenmitir. Weber
vd. (1991), 1966 ile 1990 yllar arasnda literatrde yaplm tedariki seimi ile ilgili 74 adet
makale incelemitir. Net Fiyatn 61 makale ile literatrde en fazla tartlan kriter olduu
saptanmtr. Net fiyat, 44 makale ile Teslimat, 40 makale ile Kalite kriteri takip etmektedir
(Akdeniz ve Turgutlu, 2007: 3).
Literatr taramas sonucunda en uygun tedarikinin deerlendirilmesi ve seilmesi iin
karar vericiler tarafndan dnlen kriterler ekil 2de verilmitir. En popler kriterler
srasyla kalite, fiyat, teslimat, servis, esneklik, teknoloji, teknik, uzaklk vb. olarak
belirlenmitir (Baknz ekil 2). Her aratrmac kendi almasnda farkl kriterleri
kullanmtr. Hata! Bavuru kayna bulunamad.de aratrmaclar tarafndan iki ve daha
az kullanlan kriterler verilmitir (Tm aratrmaclar tarafndan 2 ve daha az kullanlan
kriterler tabloda yer almamaktadr.).
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
5/22
Ekonometri ve statistik Say:13 (12. Uluslararas Ekonometri, Yneylem Aratrmas,statistik Sempozyumu zel Says) 2011
5
ekil 2 Tedariki Seimi ve Deerlendirilmesinde Kullanlan Kriter Sklklar
2.2.Tedariki Seiminde Kullanlan ok Kriterli Karar Verme Yaklamlar
Tedariki seimi probleminde yaygn olarak AHP, ANP, Veri Zarflama Yntemi, Bulank
Kme Teorisi, Matematiksel Programlama, SMART, ELECTRE, TOPSIS, PROMETHEE ve
bu yntemlerin entegrasyonu gibi ok kriterli karar verme yaklamlar kullanlmaktadr
(Baknz Tablo 1). Genel tedariki seimi ve deerlendirmesi ile ilgili tam bir resim elde
etmek iin, Ho vd. (2010) tarafndan hazrlanan gncel literatr aratrmas incelenebilir.
3.YNTEM
3.1.Analitik Hiyerari Prosesi (AHP)
Analitik Hiyerari Prosesi 1970li yllarn ortasnda Pensilvanya niversitesinden
Thomas L. Saaty tarafndan gelitirilen lme ve karar verme iin kullanlan bir matematiksel
teoridir (Saaty ve Niemira, 2006: 1). AHP literatrde yaygn olarak allmtr ve son 20
ylda ok kriterli karar verme ile ilgili neredeyse tm uygulamalarda kullanlmtr (Ho, 2008:
211). Bunun nedeni olarak, karar vericilerden tarafndan kolay anlalabilir olmas
sylenebilir.
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
6/22
AHP-TOPSIS Yntemine Dayal Tedariki Seimi Uyg.
6
Kal. Fiy. Ser. Tes. Esn. Tek. T.P. Tekn. Uza. Fin. Ri. li. Yen. Pro. Tes.1 Nydick ve Hill 1992 AHP 1 1 1 12 Ghodsypour ve O'Brien 1998 AHP+LP 1 1 1 TZ reticisi
3 Boer vd. 1998 ELECTRE I 1 1 14 Yahya ve Kingsman 1999 AHP 1 1 1 1 1 Giriimci Gelitirme Program5 Dadeviren ve Eren 2001 AHP+0-1 GP 1 1 1 16 Tam ve Tummala 2001 AHP 1 1 Telekomnikasyon Endstrisi7 Chan ve Chan 2004 AHP 1 1 1 1 1 1 leri Teknoloji Endstrisi
8 Wang vd. 2004 AHP+PGP 1 1 1 1 Varsaymsal Otomobil reticisi9 Dadeviren vd. 2005 ANP 1 1 1 110 Yang ve Chen 2006 AHP+Gri likisel Analiz 1 1 1 1 1 1 1 Dizst Bilgisayar reticisi11 Seydel 2006 VZA, SMART 1 1 1 1 1 FBK Endstrisi12 Akman ve Alkan 2006 Bulank AHP 1 1 1 1 1 1 1 Otomativ Yan Sanayii
13 Paksoy ve Gle 2006 AHP 1 1 1 1 1 Teks til reticisi14 Chen vd. 2006 Bulank TOPSIS 1 1 1 Yksek Teknoloji reticisi
15 Chan ve Kumar 2007 Bulank AHP 1 1 1 1 1 retim letmesi16 Xia ve Wu 2007 AHP+MOMIP 1 1 1 Varsaymsal rnek17 Seme ve zdemir 2008 Bulank AHP 1 1 1 1 1 Mobilya reticisi18 Chan vd. 2008 Bulank AHP 1 1 1 1 retim letmesi
19 Chou ve Cheng 2008 Bulank SMART 1 1 1 1 Bilgi Teknolojileri Endstrisi20 Dadeviren ve Eraslan 2008 PROMETHEE 1 1 1 1 1 1 Elektronik Sektr21 Ecer ve Kk 2008 AHP 1 1 1 1 Maazalar Zinciri22 Mendoza vd. 2008 AHP+PGP 1 1 1 1 1 retim letmesi23 Kirytopoulos vd. 2008 ANP 1 1 1 1 1 la Endstrisi24 Wang vd. 2009 Bulank Hiyerarik TOPSIS 1 1 1 Batarya reticisi25 Boran, Gen vd. 2009 Sezgisel Bulank TOPSIS 1 1 1 1 Otomativ Sanayii26 Lin 2009 Bulank ANP+MOLP 1 1 1 127 Ku vd. 2010 Bulank (AHP+GP) 1 1 1 1 Elektronik Sektr
28 Lin vd. 2010 ANP+TOPSIS+LP 1 1 1 1 Elektronik Sektr29 Bagheri ve Tarokh 2010 AHP+Bulank TOPSIS 1 1 1 Otomativ Sanayii30 zdemir 2010 AHP 1 1 1 1 1 1 1 1 Otomativ Sanayii31 Chamodrakas vd. 2010 Bulank (AHP+Prog.) 1 1 1 Elektronik Pazaryeri32 evkli 2010 ELECTRE, Bulank ELECTRE 1 1 1 1 Otomativ Yan Sanayii33 Sanayei vd. 2010 Bulank VIKOR 1 1 1 1 Otomativ Yan Sanayii
34 Fazlollahtabar vd. 2011 AHP+TOPSIS+MONLP 1 1 1 1 1 Elektronik Marketa .- a it e, iy .- iy at, es.- es i mat , er.- ervis, sn.- sne i , e .- e no o ji, . .- e ari er ormans, e n.- e ni , za.- z a , in.- inans, i.- is , i.- i i, en.- eni i , ro.- ro i , es.- esis- ineer rogram ama, - e e rogram ama, , nce i i e e rogram ama, - o Ama ar am ay rogram ama, - o Ama ineer rogram ama,
- o Ama iner mayan rogramama, rog.- rogramama
Uygulama AlanNo Yazar(lar) Yl Yntem(ler)Ana Kriterl er
Tablo 1 Literatr Taramas
AHP ynteminin uygulama admlar u ekildedir:
1.Adm: Hiyerarik Yapnn Oluturulmas:Karar amac ile tepeden balayarak karar
hiyerarisi oluturulur. Orta seviyede kriterler ve en dk seviyede ise alternatifler bulunur
(Saaty, 2008: 85). ekil 3de AHP ynteminin hiyerarik yaps verilmitir.
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
7/22
Ekonometri ve statistik Say:13 (12. Uluslararas Ekonometri, Yneylem Aratrmas,statistik Sempozyumu zel Says) 2011
7
ekil 3 AHP Hiyerarik Yaps
2.Adm: kili Karlatrma Matrisleri (A) ve stnlklerin Belirlenmesi: Ama,
kriterler ve alt kriterler belirlendikten sonra kriterlerin ve alt kriterlerin kendi aralarnda nem
derecelerinin belirlenmesi iin 1 numaral ifadede gsterilen (nxn) ikili karlatrma matrisi
oluturulur (Saaty, 1990: 12). Karar verici kriter matrisi veya alternatif matrisi iin kriterleri
veya alternatifleri ikili olarak karlatrr.
21
31 32
n1 n2 n3
21 31 n1
1a 32 n2
1 1a a n3
1 1 1a a a nxn
1 a a ... a
1 a ... a
1 ... aA
... 1
(1)
1 numaral eitlikte yer alan her bir ltn, amaca katks asndan greceli
nemleri ve her bir hedefin de ltler ynnden stnlkleri, uygulayclarn
yarglarna gre, ikili karlatrma yolu ile belirlenir. Burada stnlklerin
belirlenmesi iin Saaty tarafndan gelitirilen ve
Tablo 2de verilen nem lei kullanlmaldr (Saaty, 1990: 15).
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
8/22
AHP-TOPSIS Yntemine Dayal Tedariki Seimi Uyg.
8
Tablo 2 AHP nem lei (Saaty, 1990: 15)
Saysal Deer Tanm1 eler eit nemde veya aralarnda kaytsz kalnyor.3 1. e 2.ye gre biraz daha nemli veya biraz daha tercih ediliyor.5 1. e 2.ye gre fazla nemli veya fazla tercih ediliyor.7 1. e 2.ye gre ok fazla nemli veya ok fazla tercih ediliyor.
9 1. e 2.ye gre ar derecede nemli veya ar derecede tercih ediliyor.2,4,6,8 Ara deerler
3.Adm: zvektrn (Greli nem Vektrnn) Belirlenmesi: kili karlatrma
matrislerinin oluturulmasndan sonraki adm, ilgili matristeki her bir enin dier elere
gre nemini gsteren zvektrn hesaplanmasdr (Sipahiolu, 2008: 5). Matrisin nx1
boyutunda zvektr u ekilde belirlenmektedir:
i=1,2,3,,n ve j=1,2,3,,n olmak zere;
n
ijij j 1
ij in
iji 1
ba
b wn
a
(2)
Kriterlerin yzde nem dalmlarn belirlemek iin W = [w i]nx1 eklindeki stn
vektrlerinin hesaplanmas gerekmektedir. W stn vektr, 2 numaral eitlikte belirtilen b ij
deerlerinin meydana getirdii matrisin satr elemanlarnn aritmetik ortalamasndan eldeedilir.
4.Adm: zvektrn Tutarllnn Hesaplanmas: Her ikili karlatrma matrisi iin
tutarllk oran (CR) hesaplanr ve bu oran iin st limitin 0,10 olmas istenir. Orann 0,10un
stnde olmas, karar vericinin yarglarnda tutarszlk olduunu ifade eder. Bu durumda,
yarglarn iyiletirilmesi gerekmektedir. CR deerine ulamak iin ncelikle A matrisinin en
byk zvektrn (max) hesaplamak gerekmektedir (eitlik 4).
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
9/22
Ekonometri ve statistik Say:13 (12. Uluslararas Ekonometri, Yneylem Aratrmas,statistik Sempozyumu zel Says) 2011
9
i=1,2,3,,n ve j=1,2,3,,n olmak zere,
nx1inx1inxnij dwaD (3)
i
i
nd
wi 1
maxn
(4)
Tutarllk orannn hesaplanmasnda ihtiya duyulan bir baka deer ise rassallk
endeksi (RI)dir. Sabit saylardan meydana gelen ve n deerine gre belirlenen RI
deerlerinin yer ald veriler Tablo 3de verilmitir. Bu bilgiler dorultusunda CR deerinin
hesaplanmas 5 numaral eitlikte verilmitir.
RI1)-(nnCR
(5)
Tablo 3 Rassallk Endeksi Verileri (Gner, 2005: 42)
n 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
RI 0 0 0,58 0,9 1,12 1,24 1,32 1,41 1,45 1,49
5.Adm: Hiyerarik Yapnn Genel Sonucunun Elde Edilmesi: nceki drt aama,
hiyerarik yapnn tamam iin hesaplanr. Bu aamada hiyerarik yapdaki n tane ltn her birinin meydana getirdii mx1 boyutundaki stnlk stn vektrleri bir araya getirilerek
mxn boyutundaki DW karar matrisi oluturulur. Elde edilen matrisin ltler aras W
stnlk vektr ile arpm sonucunda R sonu vektrne ulalr (eitlik 7).
i=1,2,3,,m ve j=1,2,3,,n olmak zere,
mxnijwDW (6)
R DW W (7)
3.2.TOPSIS
Hwang ve Yoon (1981) tarafndan ok kriterli karar verme teknii olarak
gelitirilmitir (Shyjith vd., 2008: 376). Hwang ve Yoon, TOPSIS yntemini zm
alternatifinin pozitif-ideal zme en ksa mesafe ve negatif-ideal zme en uzak mesafe
dncesine gre oluturmulardr (Monjezi vd., 2010: 2).
TOPSIS metodunda aandaki admlar izlenir:
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
10/22
AHP-TOPSIS Yntemine Dayal Tedariki Seimi Uyg.
10
1.Adm: Amalarn belirlenmesi ve deerlendirme kriterlerinin tanmlanmas
2.Adm: Karar Matrisinin (D) oluturulmas: Karar matrisinde, alternatifler (a1 ... an )
alt alta sralanr ve karlarnda her bir kriterin alternatiflere gre gsterdikleri zellikler (y1k
... ynk ) listelenir (Yurdakul ve , 2003: 1112). Karar matrisinin oluturulmas 8 numaral
eitlikte verilmitir.
11 12 1k
21 22 2k
n1 n2 nk
y y ... y
y y ... yD
... ... ... ...
y y ... y
(8)
3.Adm: Normalletirilmi Karar Matrisinin (R) Oluturulmas: Karar matrisindeki
kriterlere ait puan veya zelliklerin kareleri toplamnn karekk alnarak matris normalizeedilir (Yurdakul ve , 2003: 1112). Normalletirme ilemi iin 9 numaral eitlik kullanlr
ve normalizasyon ilemi sonunda 10 numaral eitlikte gsterilen R matrisi elde edilir.
ij
ijn
2ij
i 1
yr i 1, 2, ..., n j 1, 2,..., k
y
(9)
11 12 1k
21 22 2k
n1 n2 nk
r r ... r
r r ... r R
... ... ... ...
r r ... r
(10)
4.Adm: Arlkl Normalletirilmi Karar Matrisinin (V) Oluturulmas: wj: her bir
j.kriterin arl olmak zere, amaca gre normalize edilmi karar matrisinin elemanlarnn
kriterlere verilen nemler dorultusunda greli arlk deerleri bulunur (Monjezi vd., 2010:
3).
11 12 1k
21 22 2k
n1 n2 nk
w w ... w
w w ... wW
... ... ... ...
w w ... w
(11)
Daha sonra 10 numaral eitlikte verilen R matrisinin her bir stunundaki elemanlar 11
numaral eitlikte verilen ilgili wij
deeri ile arplarak 12 numaral eitlikte gsterilen V
matrisi oluturulur (Monjezi vd., 2010: 3).
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
11/22
Ekonometri ve statistik Say:13 (12. Uluslararas Ekonometri, Yneylem Aratrmas,statistik Sempozyumu zel Says) 2011
11
11 12 1k
21 22 2k
n1 n 2 nk
v v ... v
v v ... vV... ... ... ...
v v ... v
(12)
5.Adm: deal ( *A ) ve Negatif deal ( A ) zmlerin Oluturulmas: Pozitif ideal
zm arlkl normalletirilmi karar matrisinin en iyi performans deerlerinden oluurken
negatif ideal zm en kt deerlerinden oluur (Shyjith vd., 2008: 381). deal zmler 13
ve 14 numaral eitlikler kullanarak hesaplanabilmektedir.
*
ij ijiiA (max v j I), (min v j J (13)
ij ijiiA (min v j I),(max v j J (14)
Her iki formlde de I fayda (maksimizasyon), J ise maliyet (minimizasyon) deerini
gstermektedir (Monjezi vd., 2010: 3). 13 numaral eitlikten elde edilen deerler A* = {v1*,
v2*,, vk
*} biiminde ve 14 numaral eitlikten elde edilen deerler A - = {v1-, v2
-,, vk-}
eklinde gsterilebilir.
6.Adm: Ayrm llerinin Hesaplanmas: Alternatifler arasndaki ayrm (mesafe)
llr. Her alternatifin pozitif- ideal zmden olan mesafesi 15 numaral eitlikteki gibi
hesaplanr (Monjezi vd., 2010: 3):
n
j
jiji vvS1
2** )( (15)
Ayn ekilde negatif- ideal zmden olan mesafelerde 16 numaral eitlikteki gibi
hesaplanr (Monjezi vd., 2010: 3):
n
j
jiji vvS1
2)( (16)
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
12/22
AHP-TOPSIS Yntemine Dayal Tedariki Seimi Uyg.
12
7.Adm: deal zme Greli Yaknln Hesaplanmas: 17 numaral eitlikten
yararlanarak ideal zme greli yaknlk ( *iC ) hesaplanr (Monjezi vd., 2010: 3):
**
ii
ii
SSSC
10 * iC (17)
8.Adm: Alternatifler ideal zme greli yaknlk ( *iC ) deerlerine gre sralanrlar.
Maksimum *iC deeri seilir (Monjezi vd., 2010: 3).
3.3.Amalanan AHP-TOPSIS Yntemi
AHP ve TOPSIS yntemlerinin birletirilmesinden oluan bu entegre yaklam
aamadan olumaktadr: (1) Seim kriterlerinin belirlenmesi, (2) Seim kriterlerinin
yaplandrlmas, (3) Alternatiflerin sralanmas.
ekil 4 Amalanan AHP-TOPSIS Yntemi Aamalar
4. UYGULAMA
almann bu blmnde Trkiyede faaliyet gsteren ve oluklu mukavva kutu reten
bir firmann tedariki seimi problemine zm bulunmas amalanmaktadr. Firma
retiminde girdi olarak kat, mrekkep, niasta, boraks, kat kimyasallar, tutkal vb.
hammaddeler ve klie, kalp gibi ara mallar kullanmaktadr. Firmann retimde kulland
hammaddelerin yaklak %70ini kat oluturmaktadr. Dolaysyla firma iin nemli bir
maliyet unsuru olan ve retimde byk miktarda girdi olarak kullanlan kat tedarikilerinin
seilmesi iin bir dizi ilem yaplmtr.
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
13/22
Ekonometri ve statistik Say:13 (12. Uluslararas Ekonometri, Yneylem Aratrmas,statistik Sempozyumu zel Says) 2011
13
Tedarikinin seiminde belirlenen ilgili kriterlerin arlklarnn elde edilmesi iin
AHP yntemi uygulanmtr. AHP ynteminin uygulanmas iin Super Decisions 2.0.8
program kullanlmtr. Elde edilen bu kriter arlklar kullanlarak TOPSIS yntemi ile
tedarikiler sralanm ve en iyi tedariki belirlenmitir. Uygulama admlar srasyla aada
verilmitir:
4.1.Seim Kriterlerinin Belirlenmesi
letmenin tedariki seimi probleminde kullanlacak kriterlerin belirlenmesi iin;Blm 2.1.de verilen tedariki seim kriterleri ile ilgili literatr taramas sonunda tedariki
seimi ve deerlendirilmesinde kullanlan en popler kriterler belirlenmitir (ekil 2). Bu
kriterler ierisinde iletmenin satn alma yneticisi ile yaplan grme sonucunda tedariki
seiminde kullanlacak kriterler: kalite, fiyat, teslimat ve hizmet olarak belirlenmitir. Bu ana
kriterlerin alt kriterleri tanmlanmtr. Kriterlerin belirlenmesi sonunda oluturulan hiyerarik
yap ekil 5de verilmitir.
ekil 5 Tedariki Seiminde Kullanlan Kriter ve Alt Kriterler
Belirlenen kriterlerin tanmlar u ekildedir:
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
14/22
AHP-TOPSIS Yntemine Dayal Tedariki Seimi Uyg.
14
Kalite: retilen rnn kalitesi reticinin sorumluluu olduu kadar reticiye mamul
retiminde kullanlmak zere para, yar mamul ve malzeme salayan tedarikinin de
sorumluluudur (Akman ve Alkan, 2006: 27). Tedarikiden gelen rnlerin kaliteli olmasnn
yan sra tedarikiye geri iade edilen rnlerin oran da nemlidir. Kalite kriterinin alt
kriterleri u ekildedir: rn Kalitesi ve Hatasz rn Miktar.
Teslimat: Teslimat ana kriteri, tedarikiden satn alnan rnlerin gvenilir bir ekilde
teslim edilmesini ve salad rnleri hzl bir ekilde teslim etmesini kapsamaktadr (Akman
ve Alkan, 2006: 27). Tedarikinin nceden belirlenmi bir teslimat izelgesine uymas, teslim
alnacak rnn yolda karlaaca sorunlara kar muhafazal bir ekilde paketlenmesi ve
retici-tedariki arasnda yaplan anlamayla belirlenen maln sevkiyat ekli teslimat kriteri
ierisinde deerlendirilmektedir. Teslimat kriterinin alt kriterleri u ekildedir: Zamannda
Teslimat, Maln Sevkiyat ekli ve Paketleme Kabiliyeti.
Fiyat: retici firmalar karllklarn arttrmak iin rnlerinde kullandklar
malzemeleri mmkn olduunca minimum fiyata yani firmalar rnlerin retimi ile ilgili
maliyetleri minimize edecek dk maliyetli tedarik kayna bulmak isterler (Akman ve
Alkan, 2006: 28). Bu kapsamda fiyat kriteri; tedarikinin dier tedarikilere gre daha uygun
fiyat vermesini, alnan rn miktarna gre dier tedarikilere gre daha yksek oranda fiyat
indirimi uygulamasn ve salad deme vadesi trn kapsamaktadr. Fiyat kriteri alt
kriterleri: rn Fiyat Uygunluu, Satn Alma Fiyat skontosu ve Tedariki deme Vadesi.
Hizmet: Tedarikinin sunduu hizmet de tedariki seiminde nemli bir kriterdir
(Akman ve Alkan, 2006: 27). Hizmet kriteri; tedariki firmann ikyetler ile yakndan
ilgilenmesini, retici-tedariki arasndaki iletiimin kolayln ve rnleri satn alan
reticilerin ikayetlerine kar tedarikilerin saladklar politikalar kapsamaktadr. Hizmet
kriteri alt kriterleri: ikayet Politikalar, Sorunlara Yaklam ve letiim Kolayl.
4.2.Seim Kriterlerinin Arlklarnn Elde Edilmesi
Seim kriterlerin arlklarnn elde edilmesi iin AHP yntemi uygulanmtr. AHP
ynteminin uygulanmas iin Super Decisions 2.0.8 program kullanlmtr. Super Decisions
2.0.8. programnda ama, kriterler ve alt kriter tanmlanm ve ekil 6da verilen en iyitedarikiyi seme amal hiyerarik yap oluturulmutur.
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
15/22
Ekonometri ve statistik Say:13 (12. Uluslararas Ekonometri, Yneylem Aratrmas,statistik Sempozyumu zel Says) 2011
15
Hiyerarik yapnn oluturulmasyla bir sonraki adm ikili karlatrma matrislerinin
oluturulmasdr. Burada ikili karlatrma matrisleri oluturulurken firmann faaliyet
gsterdii sektrde uzman kiinin (satn alma yneticisi) her bir kriteri dieriyle
kyaslamasyla vermi olduu cevaplarn matrise ilenmesi gerekletirilir. Satn alma
yneticisinden alnan bu yarglar Super Decisions 2.0.8 programnda girilmi ve kriterlerin
nem dereceleri elde edilmitir. Kriter nem dereceleri elde edilirken uzman yarglarnn
tutarszlk oranlar kontrol edilmitir. Eer uzman kiinin tutarszlk oranlar 0,1den byk
ksayd yarglarn gzden geirilmesi gereklidir.
ekil 6 Hiyerarinin Super Decisions 2.0.8 Programnda Yaplandrlmas
ekil 6da verilen Super Decisions 2.0.8. programnda tedariki seimi problemi
hiyerarisinin sentezlenmesi sonucunda elde edilen kriter arlklar Tablo 4de verilmitir.
Tablo 4 Seim Kriterlerinin Arlklar
Ana Kriter Alt Kriter Kriter nem Derecesi
Teslimat0.159973
Zamannda Teslimat (ZT) 0,103715Maln Sevkiyat ekli (MS) 0,036738Paketleme Kabiliyeti (PK) 0,019520
Fiyat0.262640 rn Fiyat Uygunluu (FU) 0,141724Satn Alma Fiyat Iskontosu (SAF) 0,042922
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
16/22
AHP-TOPSIS Yntemine Dayal Tedariki Seimi Uyg.
16
Tedariki deme Vadesi (TV) 0,077994
Kalite0.510951
rn Kalitesi (K) 0,340634Hatasz rn Miktar (HM) 0,170317
Hizmet0.066436
ikyet Politikalar (P) 0,006470Sorunlara Yaklam (SY) 0,022128letiim Kolayl (K) 0,037838
4.3.Tedarikilerin Sralanmas
Elde edilen seim kriter arlklar kullanlarak TOPSIS yntemi ile tedarikiler
sralanm ve en iyi tedariki belirlenmitir. Seilmek zere, kt reten A1, A2, A3 ve A4
olmak zere 4 tedariki ele alnmtr. Bu aamada uzman kii belirlenen kriterler iin
tedarikilere 1 ile 10 puan arasnda puanlar vermitir. Bu puanlar ve elde edilen kriter
arlklar kullanlarak tedarikiler sralanmtr. Uzman kiinin tedariki performanslarn
deerlendirdii veriler kullanlarak Tablo 5de bulunan karar matrisi elde edilmitir. Karar
matrisinin en alt satrnda her bir kriterin nemini gsteren arlk deerleri bulunmaktadr.
Tablo 5 Karar Matrisi
ZT MS PK FU SAF TVA1 10 8 6 2 3 4A2 8 10 7 4 5 6
A3 5 3 8 6 7 9A4 3 5 10 8 10 7Arlk 0,103715 0,036738 0,019520 0,141724 0,042922 0,077994
K HM P SY KA1 10 8 7 10 10A2 9 8 6 8 10A3 7 6 3 4 8A4 5 4 2 6 8
Arlk 0,340634 0,170317 0,006470 0,022128 0,037838
Topsis yntemi admlarnn uygulanmasndan sonra en iyi tedarikiyi seme amac ile
deerlendirmeye alnan tedarikiler ierisinden A2 tedarikisinin en yksek puana sahip
olduu, A4 tedarikisinin ise en dk puana sahip olduu grlmektedir (ekil 7).
deal ve Negatif deal zmler:
0.02211; 0.00783; 0.00742; 0.02588; 0.009519; 0.023125; 0.050779;
0.001307; 0.006022; 0.016714
A
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
17/22
Ekonometri ve statistik Say:13 (12. Uluslararas Ekonometri, Yneylem Aratrmas,statistik Sempozyumu zel Says) 2011
17
* 0.07371; 0.02611; 0.01237; 0.1035; 0.052032; 0.213313; 0.101557;
0.004575; 0.015056; 0.020893
A
Ayrm lleri:
*iS = (0,08606; 0,062659; 0,085465; 0,130325)
iS =(0,129986; 0,111609; 0,079771; 0,08295)
deal zme Greli Yaknlklar:
* 0,601658; 0,640444; 0,48277; 0,388933iC
ekil 7 Tedariki Puan Sralamalar
5. SONU VE NERLER
Bu almada oluklu mukavva kutu reticisi bir firma iin nemli bir maliyet unsuru
olan ve retimde byk miktarda girdi olarak kullanlan kat tedarikilerinin seilmesi iin
bir dizi ilem yaplmtr. lk olarak literatrde yer alan bilgiler incelenerek aratrmaclartarafndan kullanlan en popler kriterler belirlenmi ve satn alma yneticisi ile birlikte
iletmenin tedariki seimi problemi iin uygun kriterler belirlenmitir. Kriterlerin arlklar
AHP yntemi ile hesaplanmtr (Kalite: 0,51; Fiyat: 0,26; Teslimat: 0,16; Hizmet: 0,07). Bu
hesaplanan kriter arlklar kullanlarak TOPSIS yntemi ile tedarikiler sralanmtr.
letmenin mevcut tedarikileri arasndan A2 tedarikisi en yksek puana sahip tedariki
olarak belirlenmitir.
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
18/22
AHP-TOPSIS Yntemine Dayal Tedariki Seimi Uyg.
18
almada, literatrde ska kullanlan ve karar vericiler tarafndan kolayca
anlalabilen AHP yntemi ile ideal zmden en yakn uzakla dayanan TOPSIS yntemi
birlikte kullanlmtr. Kullanlan kriterler iletmelerin zelliklerine gre farkllk gsterebilir.
Her firma tedarikisini seerken kendi zelliine uygun kriterler belirleyerek bu btnlemi
yntemi uygulayabilir.
AHP ile btnlemi PROMETHEE veya ELECTRE gibi dier ok kriterli karar
verme yntemleri ve iletmeler iin en iyi tedarikinin seilmesinde kullanlabilir ve elde
edilen sonular karlatrlabilir. Ayrca tedariki seimi problemlerinde birbirini etkileyen
kriterler olmas durumunda, kriterler ve seenekler arasndaki etkileimi dikkate alan Analitik
Serim Sreci kullanlarak kriter arlklar elde edilebilir. Karar verme srelerindeki
belirsizlikler nedeniyle bulank teori, karar verme srecine dahil edilebilir.
KAYNAKA
Akdeniz, H.A., Turgutlu, T., (2007), Trkiyede perakende sektrnde analitik
hiyerarik sre yaklamyla tedariki performans deerlendirilmesi, Dokuz Eyll
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 9(1), s.1-17
Akman, G., Alkan, A., (2006/1), Tedarik zinciri ynetiminde bulank AHP yntemi
kullanlarak tedarikilerin performansnn llmesi: otomotiv yan sanayinde bir uygulama,
stanbul Ticaret niversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 5(9), s.23-46
Bagheri, F., Tarokh, M.J., (2010), A fuzzy approach for multi-ojective supplier
selection, International Journal of Industrial Engineering & Production Research, 21(1), p.1-9
Boer, de L., Wegen, van der L., Telgen,J., (1998), Outranking methods in support of
supplier selection, European Journal of Purchasing & Supply Management, 4, p.109-118Boran, F.E., Gen, S., Kurt, M., Akay, D., (2009), A multi-criteria intuitionistic fuzzy
group decision making for supplier selection with TOPSIS method, Expert Systems with
Applications, 36, p.11363-11368
Chamodrakas, I., Batis, D., Martakos, D., (2010), Supplier selection in electronic
marketplaces using satisficing and fuzzy AHP, Expert Systems with Applications, 37, p.490-
498
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
19/22
Ekonometri ve statistik Say:13 (12. Uluslararas Ekonometri, Yneylem Aratrmas,statistik Sempozyumu zel Says) 2011
19
Chan, F.T.S., Chan, H.K., (2004), Development of the selection model-a case study in
the advandec technology industry, Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers
Part B-Journal of Engineering Manufacture, 218(12), p.1807-1824
Chan, F.T.S., Kumar, N., (2007), Global supplier development considering risk factors
using fuzzy extended AHP-based approach, Omega, 35, p.417-431
Chan, F.T.S., Kumar, N., Tiwari, M.K., Lau, H.C.W., Choy, K.L., (2008), Global
supplier selection: a fuzzy-AHP approach, International Journal of Production Research,
46(14), p.3825-3857
Chen, C.-T., Lin, C.-T., Huang, S.-F., (2006), A fuzzy approach for supplier
evaluation and selection in supply chain management, International Journal of Production
Economics, 102, p.289-301
Chou, S.-Y., Chang, Y.-H., (2008), A decision support system for supplier selection
based on a strategy-aligned fuzzy SMART approach, Expert Systems with Applications, 34,
p.2241-2253
Dadeviren, M., Eren, T., (2001), Tedariki firma seiminde analitik hiyerari prosesi
ve 0-1 hedef programlama yntemlerinin kullanlmas, Gazi niversitesi Mhendislik
Fakltesi Dergisi, 16(2), s.41-52Dadeviren, M., Eraslan, E., Kurt, M., Dizdar, E.N., (2005), Tedariki seimi
probleminde analitik a sreci ile alternatif bir yaklam, Teknoloji, 8(2), s.115-122
Dadeviren, M., Eraslan, E., (2008), PROMETHEE sralama yntemi ile tedariki
seimi, Gazi niversitesi Mhendislik Fakltesi Dergisi, 23(1), s.69-75
Fazlollahtabar, H., Mahdavi, I., Ashoori, M.T., Kaviani, S., Mahdavi-Amiri, N.,
(2011), A multi-objective decision-making process of supplier selection and order allocation
for multi-period scheduling in an electronic market, The International Journal of AdvancedManufacturing Technology, 52, p.1039-1052
Ghodsypur, S.H., OBrien, C., (1998), A decision support system for supplier
selection using an integrated analytic hierarchy process and linear programming, International
Journal of Production Economics, 56-57, p.199-212
Gner, H., (2005), Bulank AHP ve bir iletme iin tedariki seimi problemine
uygulanmas, Pamukkale niversitesi Fen Bilimleri Enstits Endstri Mhendislii Ana
Bilim Dal, Yksek Lisans Tezi, 133 s.
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
20/22
AHP-TOPSIS Yntemine Dayal Tedariki Seimi Uyg.
20
Ho, W., (2008), Integrated analytic hierarchy process and its applications-A literature
review, European Journal of Operational Research, 186, p.211-228
Ho, W., Xu, X., Dey, P.K., (2010), Multi-criteria decision making approaches for
supplier evaluation and selection: a literature review, European journal of Operational
Research, 202(1), p.16-24
Kahraman, C., Cebeci, U., Ulukan, Z., (2003), Multi-criteria supplier selection using
fuzzy AHP, Logistics Information Management, 16(6), p.382-394
Kirytopoulos, K., Leopoulos, V., Voulgaridou, D., (2008), Supplier selection in
pharmaceutical industry an analytic network process approach, Benchmarking: An
International Journal, 15(4), p.494-516
Kokangl, A., Susuz, Z., (2009), Integrated analytical hierarchy process and
mathematical programming to supplier selection problem with quantity discount, Applied
Mathematical Modelling, 33(3), p.1417-1429
Ku, C.-Y., Chang, C.-T., Ho, H.-P., (2010), Global supplier selection using fuzzy
analytic hierarchy process and fuzzy goal programming, Qual Quant, 44, p.623-640
Lin, R.-H., (2009), An integrated FANP-MOLP for supplier evaluation and order
allocation, Applied Mathematical Modelling, 33, p.2730-2736
Lin, C.-T., Chen, C.-B., Ting, Y.-C., (2010), An ERP model for supplier selection in
electronics industry, Expert Systems with Applications, 38(3), p.1760-1765
Liu, F.-H.F., Hai., H.L., (2005), The voting analytic hierarchy process method for
selecting supplier, International Journal of Production Economics, 97(3), p.308-317
Lin, M.-C., Wang, C.-C., Chen, M.-S., Alec Chang, C., (2008), Using AHP and
TOPSIS approaches in customer-driven product design process, Computers in Industry, 59,
p.17-31
Madumjar, A., Sarkar, B., Madumjar, P.K., (2005), Determination of quality value of
cotton fibre using hybrid AHP-TOPSIS method of multi-criteria decision-making, 96(5),
p.303-309
Mendoza, A., (2007), Effective methodologies for supplier selection and order
quantity allocation, The Pennsylvania State University The Graduate School, Doctor of
Philosopy, 174 p.
Mendoza, A., Santiago, E., Ravindran, A.R., (2008), A three-phase multicriteria
method to the supplier selection problem, International Journal of Industrial Engineering,15(2), p.195-210
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
21/22
Ekonometri ve statistik Say:13 (12. Uluslararas Ekonometri, Yneylem Aratrmas,statistik Sempozyumu zel Says) 2011
21
Monjezi, M., Dehghani, H., Singh, T.N., Sayadi, A.R., Gholinejad, A., (2010),
Application of TOPSISmethod for selecting the most appropriate blast design, Arabian
Journal of Geosciences
Nydick, R.L., Hill, R.P., (1992), Using the analytic hierarchy process to structure the
supplier selection procedure, International Journal of Purchasing and Materials Management,
28(2), p.31-36
zdemir, A., (2010), rn gruplar temelinde tedariki seim probleminin ele alnmas
ve analitik hiyerari sreci ile zlmesi, Afyon Kocatepe niversitesi ..B.F. Dergisi, 2(1),
s.55-84
Paksoy, T., Gle, H.K., (2006/4), Analytic hierarchy process for supplier selection
problem in supply chain management: case study of a textile manufacturer firm, Journal of
Engineering and Natural Sciences, p.100-109
Saaty, T.L., (1990), How to make a decision: the analytic hierarchy process, European
Journal of Operational Research, 48, p.9-26
Saaty, T.L., (2008), Decision making with the analytic hierarchy process, International
Journal of Services Sciences, 1(1), p.83-98
Saaty, T.L., Niemira, M.P., (2006), A framework for making a better decision,Research Review, 13(1)
Sanayei, A., Mousavi, S.F., Yazdankhah, A., (2010), Group decision making process
for supplier selection with VIKOR under fuzzy environment, Expert Systems with
Applications, 37, p.24-30
Seme, N., zdemir, A.., (2008), Bulank analitik hiyerari yntemi ile ok kriterli
stratejik tedariki seimi: Trkiye rnei, Atatrk niversitesi BF Dergisi, 22(2), s.175-191
Seydel, J., (2006), Data envelopment analysis for decision support, IndustrialManagement & Data Systems, 106(1), p.81-95
Shyjith, K., Ilangkumaran, M., Kumanan, S., (2008), Multi-criteria decision-making
approach to evaluate optimum maintenance strategy in textile industry, Journal of Quality in
Maintenance Engineering, 14(4), p.375-386
Sipahiolu, A., (2008), Analitik hiyerari sreci (AHP) ders notlar, Osman Gazi
niversitesi Endstri Mhendislii Blm
evkli, M., (2010), An application of the fuzzy ELECTRE method for supplier
selection, International Journal of Production Research, 48(12), p.3393-3405
8/2/2019 tedariki seim yntemleri
22/22
AHP-TOPSIS Yntemine Dayal Tedariki Seimi Uyg.
22
Tam, M.C.Y., Tummala, V.M.R., (2001), An application of the AHP in vendor
selection of a telecommunications system, Omega, 29(2), p.171-182
Tsaur, S.-H., Chang, T.-Y., Yen, C.-H., (2002), The Evaluation of Airline Service
Quality by Fuzzy MCDM, Tourism Management, 23, p.107-115
Ustasleyman, T., (2009) Bankaclk sektrnde hizmet kalitesinin deerlendirilmesi:
Ahs-Topsis Yntemi, Bankaclar Dergisi, 69, s.33-43
Wang, J.-W., Cheng, C.-H., Kun-Cheng, H., (2009), Fuzzy hierarchical TOPSIS for
supplier selection, Applied Soft Computing, 9, p.377-386
Wang, G., Huang, S.H., Dismukes, J.P., (2004), Product-driven supply chain selection
using integrated multi-criteria decision-making methodology, International journal of
Production Economics, 91(1), p.1-15
Xia, W., Wu, Z., (2007), Supplier selection with multiple criteria in volume discount
environments, Omega, 35, p.494-504
Yahya, S., Kingsman, B., (1999), Vendor rating for an entrepreneur development
programme: a case study using the analytic hierarchy process method, Journal of the
Operational Research Society, 50, p.916-930
Yang, C.-C., Chen, B.-S., (2006), Supplier selection using combined analytical
hierarchy process and grey relational analysis, Journal of Manufacturing Technology
Management, 17(7), p.926-941
Yurdakul, M., , Y.T., (2003), Trk otomotiv firmalarnn performans lm ve
analizine ynelik TOPSIS yntemi kullanan bir rnek alma, Gazi niversitesi Mhendislik
ve Mimarlk Fakltesi Dergisi, 18(1), p.1-13
Yurdakul, M., , Y.T., (2005), Development of a performance measurement model
for manufacturing companies using the AHP and TOPSIS approaches, International Journal
of Production Research, 43(21), p.4609-4641
Top Related