CHUY N HA LIPIDThs.Le Ths.Le Xuan Trng

i c ng Tiu ha v h p thu Chuy n ha AB: thoai hoa tong hp Chuy n ha triglycerid, phospholipid v cc lipid khc Chuy n ha cholesterol V n chuy n lipid trong mu c i m chuy n ha lipid m t s m

1

Muc tieu:1. Ve c s o thoai hoa va tong hp bnh thng cac chat lipid can ban trong c the 2. So sanh va phan biet c s khac nhau gia cac loai LP ve cau truc va chc nang 3. Trnh bay cac at iem tieu hoa, hap thu, chuyen hoa lipid gan, mo m

2

1.

IC

NG

Vai tr: - Cung c p n ng l ng cho c th .M t kh u ph n n h p l cung c p kho ng 25-30% n ng l ng c th . - Ngu n d tr n ng l ng l n nh t trong c th - Tham gia c u trc c th v l b n ch t c a m t s h p ch t sinh h c quan tr ng

3

Nhu c u: kho ng 1g/1kg th tr ng/ngy T ng khi c n ch ng l nh 1g lipid cung c p kho ng 9,1 kcal (h n h n so v i glucid v protid)

Cc d ng : Lipid d tr : ch y u l triglycerid Lipid mng: PL,C,GL.Chi m kho ng 10% tr ng l ng kh c a t ch c Lipid v n chuy n (lipid ha tan)

4

TOM TAT CAC BC CUA QUA TRNH TIEU HOA:

5

Lipid t th c n xu ng ru t non c nh t ng ha nh mu i m t gip lam giam sc cang be mat va t ng din tch tiep xuc chat beo e cc enzym lipase th y phn chat beo de dang. Micell

6

7

Qua trnh tiu ha th c ch t l qu trnh th y phn lipid: Th y phn triglycerid

8

Th y phn phospolipid v sterid:

9

- Phosphodiestease c a ru t c hi u v i lin k t este gi a acid phosphoric v X ho c gi a acid phosphoric v glycerol t o diglycerid, acid phosphoric. - Phospomonoesterase ti p t c th y phn cc s n ph m trn - Cholesterol esterase th y phn sterid thnh acid bo v cholesterol

10

- Glycerol v AB chu i ng n (12C) ph i nh h th ng carnitin v enzym carnitin acyl transferase: Carnitin este ha v i AB t o thnh acyl carnitin nh enzym carnitin acyl transferase I G c acyl trong acyl carnitin c chuy n n CoA bn trong ty th nh enzym carnitin acyl transferase II

17

S

v n chuy n acyl CoA vo trong ty th

18

19

Chuyen AB t bao tng vao the ty

20

OXY HA AB Sau khi ho t ha, acyl CoA vo ty th oxy ha M i l n oxy ha c t ra m t m u 2C d i d ng Acetyl CoA, acetyl CoA ti p t c vo chu trnh acid citric t o n ng l ng

21

22

23

24

25

26

Tnh nang lng cua F oxy-hoa: th du acid palmitic (C16) - Giai oan hoat hoa: 2 ATP - Giai oan F oxy hoa (7 vong) Moi vong F oxy hoa: FAD, NAD: 5 ATP = 35 8 acetyl coA vao chu trnh Krebs : 8.12 ATP = 96 131 ATP 2 ATP = 129 ATP . 7.3 Kcal = 941.7 Kcal Neu ot acid palmitic 2340 Kcal/mol

tiet kiem 40% (941.7/2340.100) nang lng tch tr di dang ATP.27

Th d : acid stearic

Acetyl CoA ti p t c chu trnh acid citric

c oxy ha

n cng trong

28

29

THOI HA AB BO HA C S

CL

- C ng tr i qua qu trnh oxy ha nh trn nh ng vng oxy ha cu i cng t o thnh Acetyl CoA v Propionyl CoA. - Propionyl ph i qua nhi u bi n i t o thnh Succinyl CoA c th vo chu trnh acid citric

30

31

THOI HA AB KHNG BO HA - oxy ha t ng t nh AB bo ha nh ng : Ph i chuy n t d ng cis sang d ng trans, d ng D sang L, cc lin k t i nh ng v tr khc nhau l n l t chuy n sang v tr 2 S l ng ATP t o thnh th p h n - S thoi ha c a AB khng bo ha c n 2 enzym khc bi t nhau: - Enonyl- CoA isomerase Xc tc ph n ng s p x p l i acid cis 3 thnh acid trans 2 -2, 4 Dienoyl- CoA reductase Chuy n acid trans 2 cis 4 thnh acid trans 332

33

THOI HA AB: TAO LAP THE CETON Sau khi thoi ha AB, acetyl CoA c th c oxy ha hon ton trong chu trnh acid citric, tham gia t ng h p cholesterol ho c cc th ceton Cc th ceton g m 3 ch t:

34

Sinh t ng h p cc th ceton th t bo gan: S

c th c hi n trong ty

hnh thnh cc th ceton

35

S

hnh thnh cc th ceton

36

- Bnh thng nong o ceton mau: 1mg/dl; Nc tieu: (-) - Nhi m ceton: m c ceton t ng cao b t th ng trong nh ng tr ng h p : i ko di, suy dinh dng i tho ng - Nhi m ceton c th gy nhi m toan n ng, Khi n ng th ceton trong mu t ng cao qu 70mg/dl th c th pht hi n th ceton trong n c ti u Khi n ng ceton trong mu v t qu 100mg/dl h i th c mi hi c a ceton.

37

38

S ph n c a th ceton Acetoacetate v hydroxybutyrate : -S n xu t u tin gan - khu ch tn vo mu n cc m: tim, nao -R i c th chuy n thnh acetyl CoA - i vo chu trnh acid citric t o n ng l ng cho m ho t ng. Acetone: - Ch s n xu t m t s l ng nh - Bi ti t ra n c ti u, h i th khi c the nhiem toan.

39

40

3. T NG H P ACID BO:

IC

NG

- Th c n khng ph i l ngu n AB duy nh t - T t c cc c quan trong c th u c th t ng h p AB d tr n ng l ng lu di v dng trong c u trc mng t bo - X y ra m nh m m gan, m , nim m c ru t, y u c , da, th n kinh. X y ra bo t ng, m t ph n t x y ra trong ty th v microsome - T ng h p AB n gi n h n thoi ha AB

41

S khc nhau gi a t ng h p v thoi ha AB- T ng h p AB x y ra bo t ng - Thoi ha AB ch x y ra ty th - M t protein v n chuy n acyl(ACP) c s d ng trong su t qu trnh t ng h p nh i m k t n i. - T t c s t ng h p x y ra nh s xc tc c a m t ph c h p enzym: MULTIENZYM ACID BO SYNTHETASE - NADH,H+ v FADH2 c t o thnh trong thoi ha - NADPH c s d ng cho t ng h p

42

C ch t acetyl CoA t o thnh ty th cv n chuy n ra bo t ng theo 2 c ch sau:1. Lin k t v i oxaloacetat thnh citrat

43

2.Nh h th ng carnitin

mng ty th . C ch nh sau:

Act CoA

Carnitin

Act CoA

AB

HSCoA Ty th

Act- carnitin mng ty th

HSCoA Bo t ng44

45

46

T NG H P AB PH

NG TRNH T NG QUT

V t ng th qu trnh t ng h p palmitic t acetyl CoA g m 2 giai o n: -t o 7 malonyl-CoA: 7Acetyl CoA + 7CO2 + 7ATP 7Malonyl-CoA + 7ADP + 7Pi -trng ng ng v kh : Acetyl CoA + 7Malonyl CoA + 14NADPH + 14H+ Palmitate + 8CoA + 14 NADP+ + 7H2O Ph ng trnh t ng qut: 8 Acetyl CoA + 7ATP + 14NADPH + 14H+ Palmitate + 8CoA + 7H2O + 7ADP + 7Pi + 14NADP+47

T NG H P AB CC B

C

Acid palmitic l s n ph m bnh th ng c a qua trnh t ng h p AB ng v t, l ti n ch t c a AB m ch di khc c ko di trong ty th c bi t trong l i n i bo. Ph n ng ko di ph n l n t ng h p Stearyl CoA (18C) (C22 v C24 c ng t o ra no) Malonyl CoA Palmityl CoA CO248

Stearyl CoA

T NG H P AB KHNG BO HA

49

X y ra trong l i n i bo c a t bo gan, m m , i h i oxy phn t v NADH v Cytocrom b5 ng v t lin k t i c t o thnh theo qui lu t sau: Lin k t i u tin lun v tr C9 Lin k t i k ti p t o thnh gi a lin k t i tr c v nhm COOH v cch lin k t i tr c 3C Palmitoleic C9 t o nhm C -7 OleicC18 9 t o nhm C -9 linoleic C18 9,12 t o nhm C -6 LinolenicC18 9,12,15 C -3

50

AB C N THI T:LINOLEIC v LINOLENIC

C th khng t ng h p c ph i l y t th c n Thu c h -3 v -6, c d u th c v t v d u c Chuy n thnh acid arachidonic v eicospetaenoic t ng h p eicosanoids (prostaglandin, leucotrienes, thromboxane)

51

I U HA T NG H P AB T ng h p acid beo ty thu c vo nh p thnh l p triglycerid v phosphoglycerid. Qu trnh ny c i u ha b i c ch sau: -M no c h th ng HMP ho t ng m nh c ng s l n i c sinh t ng h p AB ( m m , gan, ru t, ph i, ...). -Tnh tr ng dinh d ng c ng nh h ng nhi u n qu trnh sinh t ng h p AB. - nh h ng c a hormon: b nh ti u ng thi u insulin, glucose vo t bo gi m, t ng h p AB gi m song AB/mu t ng

52

SINH T NG H P CHOLESTEROL c t ng h p ch y u gan, v th ng th n, lch, nim m c ru t , ph i th n. Chia 3 giai o n: + Giai o n 1: T ng h p Mevalonate,x y ra trong ty l p th c a t bo gan

53

+ Giai o n 2: T ng h p Squalene: L m t lo t cc ph n ng trng ng ng T mevalonate t o n v 5C Isopentenyl pyrophosphat)

54

Trng ng ng cc Isopentenyl pyrophosphate t o Squalene..

55

56

57

Giai o n 3: ng vng Squalene t o cholesterol L m t trong nh ng ph n ng c bi t trong sinh ha, nhi u nh ha h c v sinh ha m t nhi u n m nghin c u ph c h p ny t nh t c 20 ezym ph n ng trong qu trnh ny

58

Giai o n 3:

59

TIEN CHAT CUA CHOLESTEROL Cholesterol l ti n ch t c a nhi u ch t c ho t tnh sinh h c quan tr ng:

60

CHOLESTEROL ESTER HOA: Cholesterol di chuy n trong mu, c bi t trong thnh ph n lipoprotein : co cholesterol t do va cholesterol ester hoa. Gan la c quan duy nhat ester hoa cholesterol.

C

lysolecithin CE LCAT (Lecithin- cholesterol acyl transferase) Lecithin

61

CHUY N HA TG, PL V CC LIPID KHC TRIGLYCERID

62

TRIGLYCERID AB Triglycerid Thoi ha:AB tham gia t ng h p l i TG ho c vo mu k t h p v i Alb chuy n n cc m khc Glycerol c ng vo mu n m khc bi n thnh PDA tham gia t ng h p glucose ho c oxy ha thnh acetyl CoA vo chu trnh a. citric

AB DG Glyce + AB NAD+ ATP ADP PDA HDP CT a. citric63

NADH,H+

TRIGLYCERID T ng h p X y ra m nh m m gan v m m

64

PHOSPHOLIPID Thoi ha: D i tc d ng c a phospholipaseA, B,C,D cc PL b Th y phn thnh AB, Glycerol, a.phosphoric,base N

65

T ng h p:X y ra ch y u gan. Chuy n n cc m khc tham gia c u t o mng tb,ho c thoi ha cho n ng l ng

PHOSPHOLIPID

66

SPHINGOLIPID T ng h p: t t c u c hnh thnh t ceramid

67

SPHINGOLIPID T ng h p:

68

SPHINGOLIPID Thoi ha: c phn gi i trong lysosom c a cc i th c bo, c bi t i th c bo c a h th ng l i n i m n m ch y u gan, lch t y x ng - Thi u h t nh ng enzym nh t nh (di truy n) c a lysosom c th sinh ra nh ng b nh ng sphingolipid (sphingolipidosis)

69

70

4. V N CHUY N LIPID MU - C 4 lo i lipoprotein huy t t ng chnh v n chuy n lipid trong mu l: Chylomicron, VLDL, LDL, HDL. Thnh ph n lipid cc LP th ng gi ng nhau g m TG, CE, C, PL nh ng khc nhau v t ng l ng v t l cc lo i lipid trn. - Nguyn t c c u trc: cc phn t ho c cc nhm ch c a n c quay ra ngoi( v b c), ph n nhn l cc phn t , cc g c k n c

71

72

Thnh ph n c a cc LP73

IEN DI LIPOPROTEIN Cc LP c t l lipid v protein gi ng nhau nn chng c t tr ng v i n tch khc nhau, c th tch ring cc lo i b ng ly tm ho c i n di

74

2. Lipoprotein-huyet - Nong o lipid huyet:: Thanh phan TG Phospholipid TP Cholesterol TP Cholesterol t do Acid beo t do mg% 140 210 200 55 12 mmol/L 1.6 3.2 5.2 1.4 0.4 (0.9-2.0) (1.8-5.8) (2.8-8.3) (0.7-2.7) (0.2-0.6)

75

76

77

78

V N CHUY N LIPID MUCH C N NG C A LIPOPROTEIN

- Chylomicron: chuy n TG t th c n ng tiu ha n gan - VLDL: Chuy n TG n i sinh t gan n m ngo i vi - LDL: chuy n cholesterol n cc t bo ngo i bin - HDL: chuy n cholesterol t tb ngo i bin v gan.

79

V N CHUY N LIPID MU

80

CHUY N HA CHYLOMICRON

81

CHUY N HA VLDL V LDL

82

CHUY N HA HDL

83

CHUY N HA LP - Nh v y VLDL, IDL, LDL l ch t v n chuy n cholesterol t gan n cc t bo ngo i bin Khi LDL nhi u th n ng cholestetrol t ng cao trong mu c th gy ng thnh m ch, nguy c c a b nh x v a ng m ch, cc LP ny c g i l cc LP gy x v a. - HDL l ch t v n chy n ng c cholesterol t t bo ngo i vi v gan, ch ng ng cholesterol , HDL c coi l ch t b o v thnh m ch, ch ng x v a

84

85

86

87

C I M CHUY N HA LIPID M m

M TS

M

- N i d tr ph n l n AB. - AB c v n chuy n t gan n m m b i ph c h p VLDL. - AB chuy n thnh triglycerid t bo m d tr . Glycerol-3 phosphate c t bo dung t ng h p triglycerid. Qu trnh ny n t ng glucose. V v y chng ta khng th d tr ch t bo tr khi chng ta c m t s th a glucose

88

C I M CHUY N HA LIPID

M TS

M

89

C

I M CHUY N HA LIPID

M TS

M

Gan: - L n i t o m t, thoi bi n v t ng h p AB, t ng h p phospholipid, cholesterol este v triglycerid - T ng h p AB , oxy ha AB x y ra ch y u gan t o acetyl CoA, m t ph n ti p t c t chy trong chu trnh acid citric - PL c t ng h p ch y u gan, v n chuy n, am ra kh i gan - TG c t ng h p gan, c v n chuy n ra kh i gan d i d ng VLDL.

90

THE END

91