Είδος: Περιοδικό / Κύριο / Μηνιαίο / ΒιβλίουΗμερομηνία: Τετάρτη, 01-06-2011Σελίδα: 66,67 (1 από 2)Μέγεθος: 827 cm ²Μέση κυκλοφορία: Μη διαθέσιμηΕπικοινωνία εντύπου: 210 3388006

Λέξη κλειδί: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Ο ρόλος της αφήγησης στην εκπαίδευση

Αρης Δρουκόπουλος T [αξιδεύοντας στη (σχολική) κοινωνία με όχημα την αφήγηση

μπορεί να διαπιστώσουμε ότι ο ήλιος δύει στην Ανατολή.

Συνέβη πραγματικά! Ο καθηγητής διόρθωνε έκθεση μαθητή της A' Λυκείου

στο σχολείο της Σύμης (έτος 1966) και ξαφνικά διάβασε: «Ο ήλιος έδυσε στην Ανατολή!» Διόρθωσε λοιπόν

στο περιθώριο του τετραδίου: «Ο ήλιος δύει στη Δύση και ανατέλλει στην Ανατολή». Αντίδραση του μαθητή:

«Γιατί, κύριε! Να, ο ήλιος δύει εκεί, στην Ανατολή»· και έδειξε με το χέρι του προς τα παράλια της Μικρός Ασίας που είναι n Ανατολή (αυτό που λέμε καμιά φορά «n καθ' ημάς Ανατολή»).

Ο μαθητής είχε δίκιο. Είναι μια πολύ απλή περίπτωση που n αφήγηση αποκαλύπτει διαφορές των ανθρώπων-αφηγητών. Και υπάρχουν

απείρως σοβαρότερες περιπτώσεις που οι αφηγήσεις μάς αποκαλύπτουν

τη διαφορετική οπτική με την οποία ο καθένας μας αντικρίζει τον κόσμο.

6 66 to τ:

ζ ο M Αργύρης Αρχάκης

Βίλλυ Τσάκωνα Ταυτότητες, αφηγήσεις και γλωσσική εκπαίδευση

Πατάκης, 2011 σελ. 296, € 21,70

Η αφήγηση είναι n πιο συνηθισμένη εκδήλωση επικοινωνίας μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας· από τη διήγηση

ενός περιστατικού που συνέβη στο δρόμο μας μέχρι την αφήγηση ενός ανεκδότου και μέχρι την έκθεση των συμβάντων σε μια πολιτική ή θρησκευτική εκδήλωση ή σε μια διαδήλωση.

Όλες αυτές οι αφηγήσεις

δεν είναι αθώες· δείχνουν καθαρά την ταυτότητά μας. Αυτό ακριβώς το φαινόμενο, πώς δηλαδή

αποκαλύπτεται n ταυτότητα ενός ανθρώπου μέσω της αφήγησης και πώς μπορεί το σχολείο να το εκμεταλλευτεί

στη γλωσσική διδασκαλία ώστε οι μαθητές να αποκτήσουν

κριτική ικανότητα, μελετά το βιβλίο αυτό. To βιβλίο αποτελείται από τρία μέρη. To πρώτο ασχολείται θεωρητικά με το ζήτημα των ταυτοτήτων. «Βασική παραδοχή των συγγραφέων είναι ότι οι ταυτότητες δεν αποτελούν εγγενείς

και σταθερές ιδιότητες των ατόμων, οι οποίες καθρεφτίζονται στις

αφηγήσεις και γενικότερα στο λόγο τους, αλλά κατασκευάζονται κατά περίσταση

μέσω και του αφηγηματικού λόγου και των σημειωτικών συστημάτων

εν γένει» (σ. 22). Αλλωστε «το άτομο βρίσκεται σε μια δυναμική εξελικτική

πορεία συγκρότησης, n οποία παρουσιάζει πολλές και, ορισμένες φορές, έντονες διαφοροποιήσεις» (σ. 21). Μια δεύτερη θέση των συγγραφέων

είναι ότι όταν βρισκόμαστε σε διαδικασία διεπίδρασης αξιολογούμε το συνομιλητή μας, τον ερμηνεύουμε και βγάζουμε συμπεράσματα γι' αυτόν

από τον τρόπο που μιλάει. Εξάλλου διαμορφώνουμε κι εμείς αναλόγως τη συμπεριφορά μας (σ. 43).

To δεύτερο μέρος ασχολείται με τις

δ: βιβλιοκριτική

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Ο ρόλος της αφήγησης στην εκπαίδευση

Αρης Δρουκόπουλος T

6 66 to τ:

ζ ο M Αργύρης Αρχάκης

Βίλλυ Τσάκωνα Ταυτότητες, αφηγήσεις και γλωσσική εκπαίδευση

Πατάκης, 2011 σελ. 296, € 21,70

[αξιδεύοντας στη (σχολική) κοινωνία με όχημα την αφήγηση

μπορεί να διαπιστώσουμε ότι ο ήλιος δύει στην Ανατολή.

Συνέβη πραγματικά! Ο καθηγητής διόρθωνε έκθεση μαθητή της A' Λυκείου

στο σχολείο της Σύμης (έτος 1966) και ξαφνικά διάβασε: «Ο ήλιος έδυσε στην Ανατολή!» Διόρθωσε λοιπόν

στο περιθώριο του τετραδίου: «Ο ήλιος δύει στη Δύση και ανατέλλει στην Ανατολή». Αντίδραση του μαθητή:

«Γιατί, κύριε! Να, ο ήλιος δύει εκεί, στην Ανατολή»· και έδειξε με το χέρι του προς τα παράλια της Μικρός Ασίας που είναι n Ανατολή (αυτό που λέμε καμιά φορά «n καθ' ημάς Ανατολή»).

Ο μαθητής είχε δίκιο. Είναι μια πολύ απλή περίπτωση που n αφήγηση αποκαλύπτει διαφορές των ανθρώπων-αφηγητών. Και υπάρχουν

απείρως σοβαρότερες περιπτώσεις που οι αφηγήσεις μάς αποκαλύπτουν

τη διαφορετική οπτική με την οποία ο καθένας μας αντικρίζει τον κόσμο. Η αφήγηση είναι n πιο συνηθισμένη εκδήλωση επικοινωνίας μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας· από τη διήγηση

ενός περιστατικού που συνέβη στο δρόμο μας μέχρι την αφήγηση ενός ανεκδότου και μέχρι την έκθεση των συμβάντων σε μια πολιτική ή θρησκευτική εκδήλωση ή σε μια διαδήλωση.

Όλες αυτές οι αφηγήσεις

δεν είναι αθώες· δείχνουν καθαρά την ταυτότητά μας. Αυτό ακριβώς το φαινόμενο, πώς δηλαδή

αποκαλύπτεται n ταυτότητα ενός ανθρώπου μέσω της αφήγησης και πώς μπορεί το σχολείο να το εκμεταλλευτεί

στη γλωσσική διδασκαλία ώστε οι μαθητές να αποκτήσουν

κριτική ικανότητα, μελετά το βιβλίο αυτό. To βιβλίο αποτελείται από τρία μέρη. To πρώτο ασχολείται θεωρητικά με το ζήτημα των ταυτοτήτων. «Βασική παραδοχή των συγγραφέων είναι ότι οι ταυτότητες δεν αποτελούν εγγενείς

και σταθερές ιδιότητες των ατόμων, οι οποίες καθρεφτίζονται στις

αφηγήσεις και γενικότερα στο λόγο τους, αλλά κατασκευάζονται κατά περίσταση

μέσω και του αφηγηματικού λόγου και των σημειωτικών συστημάτων

εν γένει» (σ. 22). Αλλωστε «το άτομο βρίσκεται σε μια δυναμική εξελικτική

πορεία συγκρότησης, n οποία παρουσιάζει πολλές και, ορισμένες φορές, έντονες διαφοροποιήσεις» (σ. 21). Μια δεύτερη θέση των συγγραφέων

είναι ότι όταν βρισκόμαστε σε διαδικασία διεπίδρασης αξιολογούμε το συνομιλητή μας, τον ερμηνεύουμε και βγάζουμε συμπεράσματα γι' αυτόν

από τον τρόπο που μιλάει. Εξάλλου διαμορφώνουμε κι εμείς αναλόγως τη συμπεριφορά μας (σ. 43).

To δεύτερο μέρος ασχολείται με τις

www.clipnews.gr

Είδος: Περιοδικό / Κύριο / Μηνιαίο / ΒιβλίουΗμερομηνία: Τετάρτη, 01-06-2011Σελίδα: 66,67 (2 από 2)Μέγεθος: 827 cm ²Μέση κυκλοφορία: Μη διαθέσιμηΕπικοινωνία εντύπου: 210 3388006

Λέξη κλειδί: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

ταυτότητες στις καθημερινές αφηγήσεις. Μερικές από τις θέσεις που υποστηρίζουν

οι συγγραφείς είναι οι εξής: - Η αφήγηση αποτελεί καθολική λειτουργία

της γλώσσας και βασικό τρόπο της ανθρώπινης επικοινωνίας. - Η αφήγηση ως νοητικό εργαλείο οργανώνει

την πρόσληψη, αλλά και τη νοηματική έκφραση της εμπειρίας υπό ορισμένη οπτική γωνία και με βάση συγκεκριμένες πολιτισμικές παραδοχές

και προσδοκίες. - Ως εκ τούτου n αφήγηση δεν αρκείται

στην αναπαράσταση της πραγματικότητας, αλλά παρέχει τη δυνατότητα

κατασκευής της. - Επομένως n αφηγηματική πράξη μπορεί να θεωρηθεί πράξη συγκρότησης

των ταυτοτήτων του εαυτού και του κόσμου που τον περιβάλλει. - Η αφήγηση επιτρέπει στους ανθρώπους,

αξιολογώντας και επιλέγοντας από μια πληθώρα εμπειριών και βάζοντας

τις επιλεγμένες εμπειρίες σε χρονική προοπτική, να συγκροτούν τον εαυτό τους ως ολότητα, προσδίδοντάς

του συγκεκριμένα χαρακτηριστικά (σ. 61-63).

Στο κεφάλαιο 9 (σ. 70 κ.ε.) δίνονται παραδείγματα προφορικών συνομιλιακών

αφηγήσεων από παρέες νεαρών ατόμων που αναλύονται ως προς

τις δομικές κατηγορίες και ως προς την προβολή της ταυτότητας του αφηγητή. Με αφορμή τις χιουμοριστικές

συνομιλιακές αφηγήσεις γίνεται εκτενής λόγος για το χιούμορ

(κεφ. 10, ο. 98 κ.ε.) Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το κεφ. li (σ. 128 κ.ε.), όπου οι συγγραφείς πραγματεύονται τη δημοσιογραφική αφήγηση και ιδιαίτερα εκείνη που ασχολείται με το κοινοβουλευτικό ρεπορτάζ.

To τρίτο μέρος αφιερώνεται στις

προτάσεις για διδακτική αξιοποίηση των καθημερινών αφηγήσεων στη γλωσσική εκπαίδευση. To καινούργιο στοιχείο των προτάσεων είναι ότι προτείνονται ως υλικό για τη γλωσσική

εκπαίδευση σι καθημερινές αφηγήσεις, κάτι άγνωστο μέχρι τώρα στο

σχολείο, αλλά που n διδακτική τους αξιοποίηση εμφανίζει αρκετά πλεονεκτήματα:

Οι μαθητές εμβαθύνουν στους γλωσσικούς μηχανισμούς ενός κειμενικού είδους με το οποίο είναι εξοικειωμένοι από την προσχολική τους ηλικία και είναι στοιχείο της καθημερινότητάς

τους σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους με ποικίλες μορφές. Ιδιαίτερα n ενασχόληση με τις

καθημερινές αφηγήσεις υπερβαίνει ή και καταργεί τα όρια μεταξύ εξωσχολικών

και ενδοσχολικών δραστηριοτήτων, και n υπέρβαση αυτή αποτελεί

κεντρικό ζητούμενο των σύγχρονων προγραμμάτων γραμματισμού

(ο. 212-13). Κεντρική θέση των συγγραφέων είναι ότι δεν αρκεί οι μαθητές να μπορούν να διακρίνουν τις γλωσσικές και κειμενικές

συμβάσεις των αφηγηματικών ειδών, αλλά πρέπει να είναι ικανοί

να ανιχνεύουν τις ιδεολογικές συνιστώσες κάθε αφήγησης, δηλαδή τις

ρητές ή υπόρρητες αξίες και παραδοχές των αφηγητών, καθώς και τις

ταυτότητες τις οποίες προβάλλουν στις αφηγήσεις τους (σ. 161). Ο προσφορότερος λοιπόν τρόπος δημιουργίας φυσικών επικοινωνιακών

περιστάσεων στην τάξη είναι n εμπλοκή των μαθητών σε δραστηριότητες

οι οποίες αναφέρονται σε θέματα που τους αφορούν, δίνοντας έτσι το έναυσμα παραγωγής και πρόσληψης ποικίλων γλωσσικών μορφών και κειμενικών ειδών (ο. 167). i

www.clipnews.gr