PLANLAMA, BÜTÇE VE PLANLAMA, BÜTÇE VE TAHMİNLEME KAVRAMLARITAHMİNLEME KAVRAMLARI

Planlama, bir birim için gelecekte arzu edilen

durumun saptanarak bunun belirli zamanda gerçekleştirilmesi için kullanılacak etkin yöntemlerin belirlenmesidir.

Bütçe, belirli bir süre, genel olarak bir yıl içindeki gelir ve giderlerin ayrıntılarını tasarlayan hesap cetvelidir.

Tahminleme, geçmiş ve mevcut durumdaki veri ve bilgiler göz önünde bulundurularak geleceğe yönelik varsayım ve öngörülerin yapılmasıdır.

FİNANSAL PLANLAMA NEDİR?FİNANSAL PLANLAMA NEDİR?• İşletmelerin finansman yatırım

seçeneklerini analiz etme, • Cari kararların gelecekte doğuracağı

sonuçları tahminleme, • Seçilecek alternatiflere karar verme, • Finansal planda belirlenen hedeflere göre

ulaşılan performansı ölçme aşamalarından oluşan bir süreçtir.

FİNANSAL PLANLAMANIN FİNANSAL PLANLAMANIN İŞLEVLERİİŞLEVLERİ

• Neden Finansal Planlama? Fon giriş-çıkışlarının sistematik bir

biçimde tahmini: Doğru zamanda doğru tahsilat ve ödeme

Optimum finansman miktarı Geleceğe yönelik hareket biçimi ve

politikalar belirleme, kararlara gerekçe oluşturma “Yol Haritası”.

Fiili durumla karşılaştırma ve sapma analizleri. –“Performans Değerleme”.

PLANLAMA HİYERARŞİSİPLANLAMA HİYERARŞİSİ

FİRMAHEDEFİ

ANA BÜTÇE (MASTER PLAN)

STRATEJİK PLANLAMA(UZUN VADELİ)

OPERATİF PLANLAMA(ORTA VADELİ)

TAKTİK PLANLAMA(KISA VADELİ)

BÜTÇE ÇEŞİTLERİBÜTÇE ÇEŞİTLERİ

• Satış Bütçesi • Üretim Bütçesi • Direkt İlk Madde ve Malzeme

Bütçesi • Direkt İşçilik Bütçesi • Satışların Maliyeti Bütçesi • Nakit Bütçesi

BÜTÇELEME NEDİR?BÜTÇELEME NEDİR?

• Bütçeleme dönemlik finansal faaliyetlerin planlanmasıdır.

• Yöneticilerin elinde işletmenin kaynaklarını en verimli en karlı şekilde kullanılmasını sağlamaya yönelik bir araçtır.

BÜTÇELEMENİN AMAÇ VE BÜTÇELEMENİN AMAÇ VE ÜSTÜNLÜKLERİÜSTÜNLÜKLERİ

• Yöneticileri, temel politikaları önceden düşünmeye zorlar.

• Yeterli ve uygun bir organizasyonu gerektirir.

• Yukarıdan aşağıya, yönetimin bütün üyelerinin işletme hedefinin saptanmasına katılmayı zorlar.

• Yönetimi; işçilik, malzeme, tesis ve sermayelerin en ekonomik kullanımını planlamaya zorlar.

• Kararlaştırılmış politikalar ve açık yetki ilişkileriyle yöneticileri günlük problemlerden kurtararak planlama ve yaratıcı düşünce için yöneticiye zaman sağlar.

• Alt kademe yöneticilerinde politika ve amaçlar konusundaki belirsizlik bulutunu kaldırır.

• Etkinliği veya yetersizliği gösterir.

• Yöneticileri, işletme faaliyetlerini dönemsel olarak analize zorlar.

• Amaçlara doğru gelişmeyi ve gelişmedeki eksiklikleri gösterir.

İŞLETME İŞLETME BÜTÇELERİNİN BÜTÇELERİNİN

YARARLARI YARARLARI SINIRLARI VE SINIRLARI VE SORUNLARISORUNLARI

YARARLARIYARARLARI

• Temel politikaların erken ele alınmasını sağlar.

• Yönetimde mantıklı ve sistemli karar alma geleneğini yerleştirir.

• Genel ekonomi ve iş kollarında beklenen

trendlerin etkisinin zamanında ve etkince alınmasını sağlar.

• Çeşitli bölüm yöneticileri arasında karşılıklı sorunlara ilişkin ortak görüş birliğinin yaratılmasında yardımcı olur.

• İşletme yönetimini yeterli sonuçlara ilişkin hedefleri rakamsal olarak saptamaya zorlar.

• Yönetimi üretim faktörlerinden ve diğer kaynaklardan en ekonomik biçimde yararlanmaya ve planlamaya zorlar.

• Faaliyetlerinin dönemsel analizlerinin

yardımı ile verimsizliği zamanında saptama olanağı

verir.

SINIRLARISINIRLARI• Bütçe sistemine uygun yüksek nitelikte yönetici

personeli sağlama güçlüğü,

• İşletme bütçesinin hareket noktasını oluşturan satış bütçesini gerçekçi bir şekilde geliştirememe,

• Sistemle ilgili amaçların, politikaların ve planların

işletme içinde etkili haberleşmenin sağlanamaması,

• Bütçenin revizyonuna ilişkin yönetim esnekliğinin sağlanamaması,

• Bütçe sistemi kavramının dinamik olduğunun anlaşılmaması ve bu nedenle değişen çevresel ve işletme için koşullara göre sistemin geliştirilmemesi.

SORUNLARISORUNLARI

• Bütçeden çok şey beklemek,

• Kısa bir zaman süresinde üstünkörü hazırlamak ve uygulamak,

• Uygun olmayan denetim ve yönetim,

• Yetersiz organizasyon, • Yetersiz genel muhasebe ve maliyet muhasebesi sistemleri,

• Geçmişe ilişkin istatistiki bilgi yetersizliği ve veri tabanı olmaması,

• Çabuk sonuca ulaşma isteği,

• Hatalı işbirliği,

• İşletme yönetiminin desteğinden yoksun olmak,

• Sonuç ve sapmaları yanlış yorumlamak, • Aşırı ayrıntıya girmek, • Üretim satış ve stoklarının koordine

edilmesine dikkat etmemek.

• Geleceğe yönelik doğru tahmin yapmak

• En uygun plansal planın seçimi

• Uygulanan finansal planın izlenmesi

Bütçelemede Başarıyı Bütçelemede Başarıyı Etkileyen FaktörlerEtkileyen Faktörler

Finansal Planlama ve Finansal Planlama ve Bütçeleme Niçin yapılmalıdır?Bütçeleme Niçin yapılmalıdır?

1. Amaçlar ve geleceğe yönelik hedefler, kantitatif hale dönüştürülür.

2. Faaliyetlerin değerlenmesinde, kontrolünde kullanılacak standartların belirlenmesini sağlar.

3. Ekonomik hayatta karşılaşılabilecek problemlerin önceden görülmesini mümkün kılar.

BütçeleBütçeleme ile;me ile;

Finansal Planlama ve Finansal Planlama ve Bütçeleme Niçin yapılmalıdır?Bütçeleme Niçin yapılmalıdır?

4. Ekonomik hayatta karşılaşılabilecek problemlerin önceden görülmesini mümkün kılar.

5. İşletmede çeşitli bölümler arasında koordinasyon sağlanmasına yardımcı olur.

6. İşletme amaç ve stratejilerinin anlaşılmasında ve faaliyetlerin yürütülmesinde yol gösterici olur.

7. Kaynakların daha daha etkin kullanılmasını sağlar

Nasıl Bir Finansal Planlama ve Nasıl Bir Finansal Planlama ve Bütçeleme?Bütçeleme?

• İşletmenin uzun dönemli amaç ve hedefleri,

• İşletmenin mevcut finansal yapısı,

• Üretilen mamullerin özellikleri,

• Üretilen ürünlerin pazarlanabilirliği,

• İşletmenin pazarlık gücü vb. içsel unsurlar göz önünde bulundurulmalıdır.

Adımları genel sırasıyla şöyle koyabiliriz :1. Mal /hizmet satış (miktarXfiyat=tutar) bütçesi2. Üretim (ticaret şirketleri için satın alma) miktar ve stok bütçesi 3. Üretim (ticaret şirketleri için satın alma) maliyet bütçeleri

– Direkt ilk madde ve malzeme bütçesi– Direkt işçilik bütçesi– Genel üretim giderleri bütçesi

4. Mamul stokları bütçesi5. Satışların maliyeti bütçesi

– Satılan mamul maliyeti bütçesi– Satılan ticari mal maliyeti bütçesi– Satılan hizmet maliyeti bütçesi (0-7 Gider çeşitleri

itibariyle)

Bölüm Veya İşlevsel Bütçelerde Bölüm Veya İşlevsel Bütçelerde Bütçeleme İş Akış Sırası Nedir? Bütçeleme İş Akış Sırası Nedir?

Bölüm Veya İşlevsel Bütçelerde Bölüm Veya İşlevsel Bütçelerde Bütçeleme İş Akış Sırası Nedir? Bütçeleme İş Akış Sırası Nedir?

6. Araştırma geliştirme giderleri bütçesi

7. Pazarlama, satış, dağıtım giderleri bütçesi

8. Genel yönetim giderleri bütçesi

9. Finansman giderleri bütçesi 10.Diğer olağandışı gelir ve

giderler bütçesi

Bölüm Veya İşlevsel Bütçelerde Bölüm Veya İşlevsel Bütçelerde Bütçeleme İş Akış Sırası Nedir? Bütçeleme İş Akış Sırası Nedir?

11. Olağandışı gelir ve giderler bütçesi

12. Duran varlık yatırım bütçesi

13. Finansman bütçesi 14. Bütçe gelir tablosu15. Nakit bütçesi ve bütçe nakit akım tablosu 16. Bütçe bilanço 17. Bütçe sapma çözümlemeleri (dönem

sonlarında)

Bütçe Hazırlarken Dikkat Bütçe Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken KonularEdilmesi Gereken Konular

• Genel ekonomik durum

• İşkolundaki rekabet

• Vergi uygulamaları

Bütçe Hazırlarken Dikkat Bütçe Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken KonularEdilmesi Gereken Konular

• Kredi kaynakları

• Bireysel ve kurumsal yatırımcı davranışları

• Talepteki olası değişmeler

• Satıcıların durumu

BÜTÇELEMENİN İLKELERİBÜTÇELEMENİN İLKELERİ

-Bütünlük İlkesi

-Birlik İlkesi

-Merkezcilik İlkesi

-Şeffaflık İlkesi

-Kesinlik İlkesi

-Uzmanlaşma İlkesi

-Dönemsellik İlkesi

-Maddi önem ve İktisadilik İlkesi

BÜTÇELEMENİN YARALARIBÜTÇELEMENİN YARALARI

- Üst düzey yöneticiler, amaçlarını bütçeleme ile netleştirirler.

-Bütçeleme, geleceği düşünme, öngörme gereğini doğurur.

-Yöneticileri, izlenecek temel politikaları önceden saptamaya zorlar.

-Tutarlı düşünmeyi, önemli kararlara varmadan önce tüm ilgili etmenlerin dikkate alınmasını sağlar.

-Faaliyet sonuçlarının değerlendirilmesinde, ölçülmesinde kullanılacak standartların geliştirilmesini sağlar.

• Faaliyetlerin etkin bir biçimde denetimine olanak hazırlar.

• Denetim giderlerinde önemli tasarruflar sağlar.

• Firmanın alt kademe yöneticilerinin planlama sürecine katılma ve katkıda bulunmalarına, amaçlara göre yönetime olanak verir.

• Firmanın plan ve amaçlarının alt kademe yöneticiler ve personel tarafından daha iyi kavranmasını kolaylaştırır.

• Kaynak kullanımını iyileştirir.

• Çeşitli stratejilerin geliştirilmesinde yardımcı olur.

• Yöneticilerin, ekonomik hayattaki gelişmelerin firmanın faaliyetleri üzerinde olabilecek etkilerini önceden görerek önlem almalarını sağlar.

• Her bölüm ve düzeyde alınan kararlar arasında tutarlılık ve eş güdüm sağlayarak, firmanın bir bütün olarak kavranmasını kolaylaştırır.

• İş programlarının hazırlanmasını, finansman kurumlarından kredi alınmasını kolaylaştırır, muhasebe servisinin planlama ve kontrol için gerekli bilgileri vermesini hızlandırır .

ESNEK BÜTÇELEMEESNEK BÜTÇELEME• Esnek bütçe, çeşitli hasıla veya satış

seviyelerine göre belli tipteki bazı harcamaların tahmin edilebilir tutarlarda olmasından yaralanılarak geliştirilmiş bir bütçe sistemidir.

• Bu tür bütçelemede planlanmış farklı faaliyet hacimlerine göre bütçeler hazırlanmaktadır. İşletmede alternatif satış seviyelerine göre, farklı bütçeler hazırlanmaktadır.

• Planlanan dönem için hangi tür alternatif bütçenin yürürlükte olacağını tespit yönetimin sorumluluklarından birisidir.

SIFIR TABANLI BÜTÇELEMESIFIR TABANLI BÜTÇELEME

Klasikleşmiş geleneksel bütçeleme sistemlerinde otomatik hiçbir fayda maliyet analizine dayanmadan yapılan harcamaların yerine, sıfır tabanlı bütçeleme sisteminde fayda maliyet analizi yapılarak değerlendirilmektedir.

Bu özelliği de diğer bütçeleme sistemleri arasında kendisine önemli ayrıcalık sunmaktadır.

Zira sıfır tabanlı bütçeleme sisteminde her faaliyet ve bu faaliyetlerin ödeneğinin önceden var olmadığı öngörüldüğünden herhangi bir çıktının en düşük maliyetle elde edilmesi için en etkin usulün ne olduğunun ortaya konulması ve belirlenmesine çalışmaktadır

Sıfır Tabanlı Bütçelemenin Sıfır Tabanlı Bütçelemenin UygulanabilirliğiUygulanabilirliği

STB sisteminin uygulanabilmesi ancak bazı şartların varlığı sayesinde mümkün olabilmektedir.

Teorik olarak ne kadar iyi ve üstün yönleri vurgulanırsa vurgulansın, uygulama yönünden değerlendirilemeyen bütçeleme teknikleri anlamlarını yitirmektedir.

STB ile ulaşılmak istenen, kamuda da aynen özel sektörde olduğu gibi gelişmelere ayak uydurabilecek bir karar ve uygulama alanına geçebilmek ve gelişmelere duyarlı karar alabilmektir.

Bu ise, ülkemizde bazı mali ve idari reformlar yapılmasını gerekli kılmaktadır. Bütçe sisteminin rasyonelleşmesi açısından, Türkiye’de STB’ne geçilmesi sağlanmalıdır.

Bu öyle pek kolay gerçekleşmeyecektir. Gerçi günümüzde neo-liberal yaklaşımlar nedeniyle devletin ekonomiden elini çekmesi, olabildiğince küçültülmesi görüşleri hakim gözükmektedir.

Bu düşünce sahiplerinin öngördükleri yaklaşımlar gerçekleşirse, o zaman küçülen kamu kesiminde STB‘ye geçilmesinin temelleri atılmış sayılabilir.

Yine kamunun genel ekonomide sahip olduğu ekonomik payı nedeni ile de STB’nin uygulanması pek olası görülmemektedir. Çünkü kamu ekonomisi gereği pazarlanamayan, faydası bölünemeyen ve dolayısıyla fiyatlandırılamayan mal ve hizmetin üretilmesinde gerçekçi maliyet analizleri yapılamayacağından, STB bu duruma uygun düşmeyecektir.

STB’nin veya herhangi bir sistemin verimli bir biçimde uygulanabilmesi asgariden de olsa, bu tür sistemleri hayata geçirecek vasatların olmasını gerekli kılmaktadır.

1973 yılında uygulamaya başlanılan PPBS bugün bile tam anlamıyla uygulanamamakta, bir nevi kendinden önceki geleneksel sistemin bir devamı olarak varlığını sürdürmektedir.

Bütçe OluşturmaBütçe Oluşturma Bütçe oluşturma ve kontrol sistemi senaryo analizleri, satış, üretim, satın alma, yatırım, masraf bütçeleri ile proforma bilanço ve gelir tablosu üzerine kurulu bütünleşmiş sistemdir. Cari yıl öncesi ve sonrası yılları ile 36 aylık bir bütçe sistemi arasında ilişkiler kurulmuştur. Firmalara göre çalışma takvimleri, resmi tatilleri ayarlayarak bütçe sistemini buna göre organize edilir.

Bütçe oluşturma 3 başlıkta incelenir:Bütçe oluşturma 3 başlıkta incelenir:

Senaryo: Geleceğe ilişkin ekonomik senaryolar oluşturulur. Döviz, enflasyon gibi faktörler dikkate alınır.

Revize bütçe oluşturma: Burada kullanıcı değişik senaryolara göre bütçeleri belirli bir sayıda revize edebilir. Yani değişik koşullara göre bütçenin yeniden oluşturulmasıdır.

Simülasyon: Yapılan entegrasyon sayesinde çoklu senaryo ve tahmin tekniğinin olması, sonuçları anında görüp, rahatlıkla değiştirme imkanı sağlamaktadır.

Bütçe Oluşturmanın Bütçe Oluşturmanın Kriterleri;Kriterleri;

Enflasyon ortamında bütçe hazırlama ve rapor

Uzun dönemli bütçe takibi Önceki yıl verilerinden yeni

yıl bütçe tahminleri elde etme

İstenilen aya bütçe onayı Alternatif dövizli işlem

yapma

BÜTÇENİN YASAL DAYANAĞIBÜTÇENİN YASAL DAYANAĞI

Ülkemizde devlet bütçesi yasal dayanağını T.C anayasası 5018 kamu mali yönetimi kontrol kanunundan almaktadır.

Anayasanın 161. Maddesine göre yönetim bütçesinin hazırlanması, uygulanması ve kontrolü kanunla düzenlenir.

Merkezi Yönetim Bütçesi Merkezi Yönetim Bütçesi Hazırlık SüreciHazırlık Süreci

Bütçe hazırlık süreci mayıs ayı sonunda orta vadeli programın resmi gazetede yayımlanmasıyla başlayarak 6 ay sürmekte olup, mali yıl başından önce resmi gazetede bütçe kanununun yayımlanmasıyla sona erer.

Orta vadeli program:

Orta vadeli mali plan Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanıp Yüksek planlama kurulunca karara bağlanır ve 15 hazirana kadar Resmi gazetede yayımlanır.

Harcama birimlerinde Bütçe Harcama birimlerinde Bütçe Hazırlık SüreciHazırlık Süreci

Analitik Bütçe Sınıflandırılması:Analitik Bütçe Sınıflandırılması:

• Kurumsal, fonksiyonel, finansman tipi ve ekonomik sınıflandırma olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır.

Kurumsal 1. Düzey (Bakanlıklar)Kurumsal 2. Düzey (Sorumlu birimler,

Müsteşarlık)Kurumsal 3. Düzey (Ana hizmet birimleri)Kurumsal 4. Düzey (Danışmanlık, denetim ve

lojistik birimler)

Fonksiyonel Sınıflandırma:Fonksiyonel Sınıflandırma:• Devlet faaliyetlerinin türünü göstermektedir.

Örneğin genel kamu hizmetleri, savunma hizmetleri, ekonomik işler ve hizmetler.

Finansman tipi sınıflandırma:Finansman tipi sınıflandırma:• Yapılan harcamaların hangi kaynaktan finanse

edildiğini göstermektedir.

Ekonomik Sınıflandırma:Ekonomik Sınıflandırma:• Personel giderleri ,borç verme,cari transfer

giderleri, Mal ve hizmet alım, yedek ödenekler ,faiz

giderleri,

Bütçe Dönemi:Bütçe Dönemi:Bütçeleme prosedürüne başlamadan önce bütçe

döneminin saptanması gerekir. Genel olarak bir otel için en uygun dönem 12 aydır.

Yılın yalnız belirli bir süresinde faaliyet gösteren otellerde bütçe dönemi açık bulunan süreyle sınırlanır.

Yeni açılmış bir otel için bütçe dönemi birkaç ay için olabilir.

Aylık dönemler itibariyle yapılan yıllık bütçe bölümlerinin geçmiş yılın aylarıyla doğru bir karşılaştırma olanağı vermeyeceği, bu nedenle karşılaştırma dönemlerinin dörder haftalık olması, çünkü bu dönemlerde aynı sayıda günler olacağından daha doğru olacağı ileri sürülmektedir.

KONAKLAMA KONAKLAMA İŞLETMELERİNDE İŞLETMELERİNDE

KULLANILAN BÜTÇE KULLANILAN BÜTÇE ÇEŞİTLERİÇEŞİTLERİ

SATIŞ BÜTÇESİSATIŞ BÜTÇESİ

• Satış bütçesi, bir işletmenin gelecek faaliyet dönemine ilişkin satışlarını; mamullere, örgütsel sorumluluklara ve zaman dönemlerine göre gösteren, işletme amaç ve stratejilerine uygun biçimde miktar ve tutar olarak düzenlenen ve yetkili organlar tarafından onaylanan satış planlarıdır.

Satış Bütçeleri;Satış Bütçeleri;

1) Uzun dönemli satış bütçeleri;

- Genel ekonomiye ilişkin öngörü modeli,

- Sanayi toplam satışlarını belirleyen öngörü modeli,

- İşletmelerin satış gücüne ilişkin öngörü modeli.

2) Kısa dönemli satış bütçeleri.

Satış bütçeleri Satış bütçeleri kararlaştırılırken;kararlaştırılırken;

Üretimin, satışların veya mamullerin mevsimlik yapısı,

Moda,Pazarların sağlamlığı,Üretim süresinin uzunluğu,Geçmişteki deneyimler,Genel ekonomik koşullar,Üretim teknolojisiUnsurları dikkate alınmaktadır.

Satış Bütçesinin Amaçları;Satış Bütçesinin Amaçları;Satış miktarları saptanırken ya azami satış

olanakları ya da azami kar olanakları araştırılır ve hedef olarak alınır. Bazı hallerde azami karı veren bir optimal üretim ve satış hacmi hedef alınabilir. Burada temel amaç katkı payı maksimizasyonu olmalıdır.

Satış bütçelemesi yapılırken üretim ve stok finansal gereksinimler ile koordine edilmelidir. Bu halde amaç satışların planlanması, gerçek sonuçları ölçmeye yarayan esasları vermek ve diğer bütçelerin hazırlanmasına yardımcı olmaktır.

Satış bütçelemesi Satış bütçelemesi işletmenin içinde işletmenin içinde

bulunduğu koşullara bulunduğu koşullara göre;göre;

Pazar payı en çoklamasıKar en çoklamasıSatış en çoklamasıBelirli bir kar tutarını gerçekleştirmeyi amaç

edinmenin yanında aşağıda sayacağımız ikincil amaçları da vardır:

- İşletme sermayesi ve yatırım harcamaları bütçelerinin hazırlanmasında bir rehber gibi hizmet etmek,

- Yatırım, direkt ilk madde ve malzeme alımları, üretim araçları ve personel gereksinimlerini saptamak için temel bilgiler vermek,

- Bütçe döneminde işletmenin finansal planlarının hazırlanmasında ve gerektiğinde bu planlarda değişiklik yapılmasında yardımcı olmak.

İşletmenin bu amaçlara ulaşmak için İşletmenin bu amaçlara ulaşmak için izleyeceği politika;izleyeceği politika;

Kredili satış, kredi verme, vade ve tahsilat politikaları ayrı ayrı belirlenmelidir.

Mamul ve hizmetlerin pazarları saptanmalıdır.Satış hizmetleri ve bu hizmetleri

gerçekleştirmede yararlanılacak satış örgütü belirlenmelidir.

Mamul ya da Pazar farklılaştırmalarına gidilecekse bunların uygulama biçimleri ve bu uygulamanın satış miktar ve tutarları, fiyatlar üzerindeki etkileri değerlendirilmelidir.

Tüm bu politikaların uygulanması için katlanılacak satış giderleri ve gerekli finans kaynakları saptanmalıdır.

Satış fiyat politikası ve enflasyon oranı öngörüleri saptanmalıdır.

Satış Öngörüsü AnalizleriSatış Öngörüsü Analizleri

• Piyasa Analizi• Mamul Analizi• Fiyat Analizi

Satış Bütçesinin DüzenlenmesiSatış Bütçesinin Düzenlenmesi• Çeşitli şekillerde yapılan öngörüler,

ilgili satış yöneticisi ve yetkililerinin oluşturduğu komitece ekonomik, sosyal, demografik ve gelişmeler de dikkate alınarak değerlendirilir.

- Satış gelirleri bütçesi - Satış giderleri bütçesi

Satış bütçesi hazırlanırken şu Satış bütçesi hazırlanırken şu aşamalardan geçilmelidir:aşamalardan geçilmelidir:

• Geçmişteki satışların incelenmesi• İşletme dışı faktörlerin incelenmesi• Öteki ilgili faktörlerin incelenmesi

a- Odalar Hasılatıa- Odalar Hasılatı

Otel işletmelerinde bütçe yapısının temeli, beklenen oda satışıdır.

Genellikle oda doluluk oranı terimi ile belirtilen oda satış tahmini, odalar müdürü ya da önbüro müdürü ile satış müdürünün iş birliği ile hazırlanır.

Başlama noktası normal olarak önceki yıl oda satışlarıdır. Bu satışları bütün yıl boyunca etkileyen özel durumların saptanması için analiz yapılır.

Hazırlanan bütçe döneminin oda satışlarının Hazırlanan bütçe döneminin oda satışlarının miktarını tahmin edebilmek için çeşitli miktarını tahmin edebilmek için çeşitli

faktörler dikkate alınır:faktörler dikkate alınır:

• Geçmiş yılların çeşitli aylarındaki oda satışları (ortalama doluluk oranları),

• Çeşitli tarihler için şimdiden yaptırılan rezervasyonlar,

• Oda satışlarını etkileyen çeşitli özellikli günler (bayramlar, festivaller, kongreler vb.),

• Ülke içindeki politik istikrar,• Öteki ülkelerle olan ilişkiler,

Ülke içindeki ve dışındaki ekonomik durum,

Devletin turizmi teşvik yolundaki genel politikası ve özel kararlar (özel turist kurları, otel işletmelerini sübvansiyon kararları ülke içindeki kişilere tatil kredilerinin verilmesi, yıllık ve haftalık tatil günlerinin uzatılması vb.),

Otelin kendisinin uygulayacağı özel satış politikası ve tanıtıcı reklamlar gibi.

b- Yiyecek-İçecek Hasılatıb- Yiyecek-İçecek Hasılatı

• Otel işletmesi daha yeni faaliyete geçmemişse yiyecek-içecek hasılatı için bazı göstergeler elde edilmiş olacaktır.

c- Öteki Departmanlar Hasılatıc- Öteki Departmanlar Hasılatı

• Otel işletmesinin türü ve büyüklüğü nedeniyle çeşitli gelir getiren departmanlar bulunabilir.

- Telefon - Çamaşırhane

ÜRETİM (HAZIRLIK) BÜTÇESİÜRETİM (HAZIRLIK) BÜTÇESİ

• Bütçelenmiş satışları karşılamak için bütçe döneminde üretimi gereken mamul miktarının öngörülmesidir.

Üretim bütçeleri de Üretim bütçeleri de ikiye ayrılarak ikiye ayrılarak

düzenlenir;düzenlenir;Uzun dönemli

üretim bütçeleriKısa dönemli

üretim bütçeleri

Üretim Bütçesinin Amaçları:Üretim Bütçesinin Amaçları:

• Temel amaç; işletmede gereksinme fazlası stok birikimine yer vermeden satış bütçesinin talebini satış, stok ve üretim seviyeleri arasında optimum dengeyi sağlayarak karşılamaktır.

• İşlemenin üretimi ile ilgili faaliyetleri belli bir programa bağlamak

Üretim Bütçesinin Aşamaları: Üretim Bütçesinin Aşamaları:

• Bütçe devresi içinde yapılması öngörülen toplam üretim miktarı,

• Öngörülen üretimin mamul grup ve türlerine göre bölümlendirilmesi,

• Yapılması düşünülen üretimin zamanının saptanması,

• Mamul stok gereksiniminin saptanması

Üretim Bütçesinin Üretim Bütçesinin Düzenlenmesi:Düzenlenmesi:

• Üretim bütçesinin sağlıklı bir şekilde düzenlenebilmesi için aşağıda belirtilen noktalar göz önünde bulundurulmalıdır:

-Üretim bütçesi sadece miktar

itibariyle düzenlenmelidir

-Üretim bütçesi ile satış bütçesi aynı birimlerle gösterilmelidir. Satış bütçesinin tutar ve miktar olarak düzenlenmesi gerektiğini belirtmiştik. Üretim bütçesinin miktar olarak düzenlenmesiyle, satış bütçesinin de miktar olarak düzenlenmesi ile paralellik sağlanır.

-Üretim bütçesinin üretilen mamullerin grup ve türlerine göre düzenlenmesi gerektiği önceden ele alınmıştı.

-İşletmenin stok veya sipariş esasına göre çalışması üretim bütçesinin düzenlenme tekniğini değiştirmemelidir.

Yukarıdaki noktalar göz Yukarıdaki noktalar göz önünde tutularak üretim önünde tutularak üretim bütçesinin düzenlenme bütçesinin düzenlenme

sürecini şöyle sıralayabiliriz:sürecini şöyle sıralayabiliriz:Üretim bütçesinin döneminin saptanması,Hem satışın taleplerini karşılamak hem de saptanan

stok düzeyini gerçekleştirmek için ne miktar üretim yapılacağının kararlaştırılması,

Mamullerin üretileceği zamanı saptamak,Mamullerin nerede üretileceğini belirlemek,Üretim sürecinde zorunlu faaliyetlerin saptanması,Üretim programının düzenlenmesi,Üretim standartlarını saptayarak üretimin verimliliğini

ölçmeye yardımcı olmak,Gereksinim duyulacak işgücü, makine ve hizmet

programını düzenlemek,Üretimin standart maliyetini hesaplamak.

DİREKT İLK MADDE VE DİREKT İLK MADDE VE MALZEME (HAMMADDE) MALZEME (HAMMADDE)

BÜTÇESİBÜTÇESİ• İşletmelerin üretimde gereksinim duyduğu

maddelere direkt madde, mamulün esas yapısını oluşturmayan ancak üretim için gerekli maddelere endirekt madde denir.

• Hammadde bütçesi, satış bütçesine göre bütçelenmiş üretimi gerçekleştirmek için bütçe döneminde gereksinim duyulan Direkt Hammadde miktarının öngörülmesini konu alan bütçelerdir.

• Direkt hammadde bütçesini; -Direkt hammadde miktarı, -Direkt hammadde tedarik (satın

alma), -Direkt hammadde stok bütçeleriOlarak üçe ayırabiliriz.

Direkt hammadde bütçesi ile satış ve üretim bütçesi dönemleri aynı olmalıdır.

Direkt İlk Madde ve Direkt İlk Madde ve Malzeme (Hammadde) Malzeme (Hammadde)

Miktar-Satın Alma ve Stok Miktar-Satın Alma ve Stok Bütçeleri: Bütçeleri: Direkt Hammadde

miktar bütçesi bütçelenmiş üretim için gereksinim duyulan Direkt Hammadde miktarını öngörür.

Hammadde Bütçesinin Hammadde Bütçesinin Amaçları:Amaçları:

Direkt Hammadde satın almalarının elverişli şekilde bütçelenmesine olanak sağlamak,

Direkt Hammadde stok kontrolü yapabilmek için stok miktarları ile ilgili standartların saptanmasını zorunlu kılmak,

Finansal gereksinimlerin saptaması için gerekli bilgileri nakit bütçesine vermek,

Direkt madde kontrolü ve stoklarının uygun düzeyde olmasını sağlamak.

Hammadde Bütçesinin Hammadde Bütçesinin Düzenlenmesindeki Aşamalar:Düzenlenmesindeki Aşamalar:

Gelecek bütçe döneminde üretilecek her bir mamul için harcanmasına gereksinim duyulan Direkt Hammadde miktarlarının saptanması,

İşletmenin üreteceği her tür mamul için ne miktarda ve ne türlerde Direkt Hammadde’ye gereksinim duyulacağı,

İşletmenin bütçe döneminde üretimin aksamaması için Direkt hammadde miktarlarında yeterli emniyet payı da göz önünde tutularak periyodik olarak elde bulundurulması gereken Direkt Hammadde miktarlarını saptamak,

DİREKT İŞÇİLİK BÜTÇESİDİREKT İŞÇİLİK BÜTÇESİ

Bütçelenmiş üretimi gerçekleştirmek için üretilen mamul ile doğruca ilişkili olan işgücünün bütçe dönemi için öngörülerini gösteren bütçedir.

Direkt işçilik bütçesinin hazırlanmasından üretim yöneticisi ve yardımcıları sorumludur.

Bu bütçenin hazırlanmasında Maliyet Muhasebesi, İnsan Kaynakları ve Bütçe Kontrol Birimleri de birlikte çalışmalıdır.

Direkt İşçilik Bütçesinin Direkt İşçilik Bütçesinin Amaçları:Amaçları:

Üretim bütçesindeki üretim miktarını gerçekleştirmek için gereksinim duyulan direkt işçiliği karşılamak,

İşletmede istikrarlı istihdam seviyesi sağlamak,

Üretimin direkt işçilik maliyetini saptamak ve denetlemek,

Nakit bütçesinin düzenlenmesi için direkt işçilik ile ilgili bilgileri vermek,

İşçilerin işe alınmalarının düzenlenmesinde insan kaynakları bölümüne yardımcı olmak.

Direkt İşçilik Bütçesinin Direkt İşçilik Bütçesinin Düzenlenmesi:Düzenlenmesi:

Direkt işçilik bütçesinin Direkt işçilik bütçesinin düzenlenmesinde dikkat düzenlenmesinde dikkat

edilmesi gereken hususlar;edilmesi gereken hususlar;Üretim bütçesinde gereksinim duyulan direkt işçilik,

Üretim işlemlerinin niteliği,İşletmede uygulanan ücret sistemleri,Toplu sözleşmeler,İstenilen kalitede ve kantidede işçi tedarik ve

eğitimi olanakları.

Yukarıda sıralanan Yukarıda sıralanan hususlar da dikkate hususlar da dikkate

alınarak:alınarak:

• Direkt işçilik saatleri ve ücretleri

• Direkt işçilik maliyetleri hesaplanır.

Direkt İşçilik Miktarı:Direkt İşçilik Miktarı:

• Standart maliyet uygulayan işletmelerde direkt işçilik miktarları bilimsel yöntemlerle önceden hazırlanmıştır.

• İşletmede standart maliyet sistemi uygulanmıyor ise direkt işçilik miktarlarının saptanmasında aşağıda sıralanan yöntemler kullanılır:

-Mamul üretiminde hangi üretim işlemi uygulanıyorsa yapılan işlemler, direkt işçilik saati veya direkt makine saati ölçüsüne göre değerlendirilir.

-Geçmiş deneyimlerden yararlanılarak üretimin fiziki hacmine (miktarına) göre hesaplanmış direkt işçilik saati oranları kullanılır.

-Sorumlu yöneticilerin uyguladığı görsel yöntem ile direkt işçilik saatleri öngörülür.

Direkt İşçilik Ücretleri:Direkt İşçilik Ücretleri:

Direkt işçilik ücretlerinin öngörülmesi:Direkt işçilik ücretlerinin öngörülmesi:

• Üretim faaliyeti için gereken işçilik türlerine,

• Çeşitli işçilik türleri için ödenecek ücretlere,

• İşletmede uygulanan ücret sistemlerine bağlıdır.

GENEL ÜRETİM GİDERLERİ GENEL ÜRETİM GİDERLERİ BÜTÇESİBÜTÇESİ

• Bütçelenmiş üretimi gerçekleştirmek için katlanılacak genel üretim giderlerinin önceden saptanması ile ilgili bütçedir.

• İşletmelerde genel üretim giderleri; - Sabit - Değişken

Genel Üretim Giderleri aşağıda Genel Üretim Giderleri aşağıda sayılan özelliklerden dolayı sayılan özelliklerden dolayı

bütçelenirken gider yerleri ve bütçelenirken gider yerleri ve üretim işlemlerine göre üretim işlemlerine göre

düzenlenir:düzenlenir:Genel Üretim Giderleri ile mamuller arasında direkt bir ilişki yoktur.

Genel Üretim Giderleri değişkenlik ve kontrol edilebilirlik kavramına ilişkin olarak birbirinden çok farklı nitelikteki giderlerden oluşur.

Bu giderlere ilişkin sorumluluk işletme içinde bir yerde toplanmamıştır. Bu giderlerden çeşitli yönetim düzeyindeki çok sayıdaki yönetici sorumludur.

Genel Üretim Giderleri bazen mevsimin etkisinde olan giderlerdir.

• Bu nedenlerden dolayı her gider yeri için ayrı bir Genel Üretim Giderleri bütçesi hazırlanır.

• Bu bütçelerin bir araya getirilmesi yolu ile işletmenin tümüne ait Genel Üretim Giderleri bütçesi elde edilebilir.

Genel Üretim Giderleri Genel Üretim Giderleri Bütçesinin Amaçları;Bütçesinin Amaçları;

• Üretilen mamullerin maliyetine ilişkin bütçe tutarlarını saptamak,

• Bu giderler ilişkin etkin maliyet kontrolüne olanak sağlamak,

• Bütçe döneminde bu giderlerin neden olacağı nakit çıkışlarının saptanmasını olanaklı kılmaktır.

Genel Üretim Giderlerinin Genel Üretim Giderlerinin Bütçelenmesindeki Güçlükler ve Bütçelenmesindeki Güçlükler ve

Uyulması Gereken İlkelerUyulması Gereken İlkeler

Genel Üretim Giderlerini bütçelerken karşılaşılan Genel Üretim Giderlerini bütçelerken karşılaşılan güçlüklerin nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:güçlüklerin nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:

• Üretilen mamulün maliyetine giren gider kalemleri sayılamayacak kadar çoktur, çeşitli kaynaklardan doğarlar ve kontrol için farklı metotları ve zamanı gerektirirler.

Birçokları üretim hacmindeki değişikliklere bağlı olarak değişirler. Bu bakımdan öngörülen üretim düzeyinde toplam giderlerin ne kadar olacağını hesaplamak güçtür, büyük emek ve dikkat gerektirir.

Bazı gider kalemleri (mesela denetimci ücretleri) işçilik bütçesi kapsamına alınabilir,

Giderlerin elverişli ölçüde bölümlenmesi iyi bir maliyet muhasebesi sistemi yok ise zordur.

Bu tür giderlerin kontrolü için yeterli standartların saptanması zor olur.

Genel Üretim Giderleri bütçesi Genel Üretim Giderleri bütçesi düzenlenirken aşağıda belirtilen iki düzenlenirken aşağıda belirtilen iki

ilkeye özellikle uyulmalıdır:ilkeye özellikle uyulmalıdır:• Öngörüler işletmenin organizasyon

bölümlerine göre yapılmalıdırlar. Böylece sorumluluk bir veya birkaç grup görevliye kesinlikle yüklenebilir.

• Öngörüler işletmenin maliyet muhasebesi bölümünde kullanılan gider bölümlemesine uyularak yapılmalıdır. Gerçekleşen ve bütçelenen giderlerin kolaylıkla karşılaştırılması için bu ilkeye uyulmalıdır.

Genel Üretim Giderleri Genel Üretim Giderleri Bütçelerinin DüzenlenmesiBütçelerinin Düzenlenmesi

Genel Üretim Giderleri bütçeleri direkt madde ve direkt işçilik bütçeleri gibi 3 aylık ve aylık dönemlere göre ayrıntılı olarak düzenlenir.

Bu bütçe üretim bütçesini izleyerek direkt madde ve direkt işçilik bütçeleri ile aynı zamanda düzenlenir.

Genel Üretim Giderleri bütçesinin düzenlenmesine alt yönetim seviyesinden başlanmalıdır.

Bütçelerin hazırlanmasında takip edilecek yol Bütçelerin hazırlanmasında takip edilecek yol şöyledir:şöyledir:

Geçmiş yıllara ait tüm Genel Üretim Giderleri kalemleri liste haline getirilir. Genel Üretim Giderleri; endirekt madde, endirekt işçilik, memur ücret ve giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmet, çeşitli genel üretim giderleri, gider yazılan vergi, resim harç, amortisman ve tükenme payı ile üretimle ilgili finansman giderleri diye gruplandırılır.

Listede gösterilen gider kalemleri ya öteki bütçelerin içine alınmış olan giderler veya hazırlanacak Genel Üretim Giderleri bütçesine girecek giderler diye ikiye ayrılır.

Gelecek bütçe dönemi için üretim bütçesine girecek giderler öngörülür.

Hazırlanan ayrıntılı öngörüler bir araya getirilerek, Genel Üretim Giderleri bütçesi hazırlanır.

NAKİT BÜTÇESİNAKİT BÜTÇESİ

İşletmenin gelecekteki çalışmaları ile ilgili olup,belirli bir dönem(genellikle bir yıl) nakit giriş ve çıkışlarının gösterildiği bir tablo olarak gösterilebilir.

• Nakit Bütçesi,kısa ve uzun süreli olarak hazırlanabilir.

• Uzun süreli bütçeleme geleceğe ilişkin planların gerçekleştirilebilmesi için gereksinim duyulan nakitin finansmanına ilişkindir.

• Kısa süreli nakit bütçeleri ise genellikle bir yıl için işletmenin nakit giriş ve çıkışlarının saptanarak gerektiğinde borçların ödenebilmesini sağlar.

• Konaklama nakit girişleri İşletmesinin

• Müşteri ve acentelerden yapılan peşin tahsilatlar

• İşletme bünyesinde bulunan ofis ve büroların kiralanmasından gelen gelirler

• Vadeli veya kredi kartıyla yapılan satışların tahsilatı

• İşletmenin diğer iştiraklerinden sağlanan nakit girişleri

• Menkul kıymet yatırımlarından sağlanan kar payları

• Konaklama İşletmesinin Nakit Çıkışları

• Malzeme alımları• İşçilik ödemeleri(maaş ve ücretler)• Tanıtım ve pazarlama giderleri• Kredi borçlarının ödenmesi• Acente ve tur operatörüne yapılan ödemeler• Genel giderler (elektrik,su,haberleşme v.s)

Nakit Bütçesinin AmaçlarıNakit Bütçesinin Amaçları

Planlanmış işletme faaliyetlerini yürütmek için istenen ölçüde parayı kullanışa hazır bulundurmak

Nakit fazlası ve eksiğini göstermek

Çalışma sermayesi, satışlar, borçlar, satın almalar arasında nakit koordinasyonunu sağlamak

Nakde ihtiyaç duyulduğunda bunların hangi kaynaktan nasıl ele geçirileceğini göstermek

• Kredi programını en iyi şekilde planlamak

• İşletmelere çeşitli biçimlerde kredi sağlayan ve borç veren kurumlar bu konuda karar vermeden önce işletmeden isteyecekleri nakit bütçesi ve nakit akımına ilişkin taleplerini karşılamak

• Yatırımlar için var olan fonların tutarını, ne zaman kullanılacaklarını göstermek

• İşletmenin minimum nakit gereksinimini belirlemek

• Nakit hareketlerinin etkin kontrolüne olanak vermek

Proforma Tabloların Proforma Tabloların Hazırlanmasında Karşılaşılan Hazırlanmasında Karşılaşılan

GüçlüklerGüçlükler

• Para ve sermaye piyasalarındaki istikrarsızlıkların planlamayı zorlaştırması

• Enflasyon• Değişen hükümet politikaları (İşletmelerin

satış hacmini etkiler)• Satış tahminlerinde gerçekçi varsayımlar

kullanılmaması (Aşırı iyimser-Aşırı kötümser)• Yöneticilerin ve ortakların, tabloların

gerekliliğine inanmamaları veya gerekli bilgi ve tecrübeye sahip olmamaları

Proforma BilançoProforma Bilanço

• Proforma bilanço, gelecekte belirli bir tarihte işletmenin olası varlık, borç ve özsermaye durumunu tasnifli halde gösteren tablodur.

• Proforma bilanço, işletme amaçları doğrultusunda alınan kararların, yapılan planların, işletmenin aktif ve pasif yapısını nasıl etkileyeceğini tahmin etmeye yarayan finansal tablodur.

Proforma Gelir Tablosunun Proforma Gelir Tablosunun DüzenlenmesiDüzenlenmesi

• İlk önce, satış tahmini yapılır.• Satış tahminlerinden yararlanarak,

üretilen malın maliyeti tahmin edilir. Genellikle, geçmiş yıllara ait satılan malın maliyetinin satışlara oranı ile satılan malın maliyeti tahmin edilir.

• Satışlarla ilgili giderler ve yönetim giderleri tahmin edilir.

• Gelir ve giderler arasındaki fark, o dönemin kar/zararını oluşturur.

YATIRIM BÜTÇESİYATIRIM BÜTÇESİ

Getirileri bir yıldan daha uzun bir dönemi kapsayan varlıklara yapılacak yatırımlar veya yatırım projeleri ile ilgili uzun vadeli planlama sürecidir .

Yatırım Bütçesinde Bulunması Yatırım Bütçesinde Bulunması GerekenlerGerekenler

• Projenin toplam maliyeti

• İlgili döneme ait giderler

• Bu döneme ait maliyetlerin işletme tarafından aylık ve üçer aylık olarak ne şekilde karşılanacağı

Bütçesel KontrolBütçesel Kontrol

• Bir finansal plan dahilinde yapılacak işlerin hazırlanması ve sonrada gelişmelerin karşılaştırılarak değerlendirilmesini sağlayan bir sistemdir

• Bütün işletme bölümlerine ait maliyet ve gelir hakkında ayrıntılı bir kontrol olanağı sağlar

• Karlılık hakkında birçok önemli soruya çok genel olarak yanıt verir

• Hangi satış miktarı(ve departmanları)daha karlıdır?

• Neden geçen ay malzeme fiyatı bütçeyi aştı? gibi..

• Bütçeleme çalışmaları sonucu elde edilen rakamlar faaliyetler sonucuyla karşılaştırılarak bütçesel kontrol sağlanmış olur.Bu amaçla ilgili dönem sonunda elde edilen satışlar ile gerçekleşen satışlar karşılaştırılır.

KAYNAKÇA• Bütçe Yönetim Sistemi, Uyum Soft Information Systems• Bütçe Hazırlık Süreci, Türkan ALGIN, Strateji Geliştirme

Daire Başkanlığı Mali Hizmetler Uzmanı• Bütçeleme / Farklı Yaklaşımlar, Deloitte• Çok Yıllık Bütçeleme, Yrd. Doç. Dr. Fatih DEYNELİ• Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Ortamında Esnek

Bütçeleme ve Sapma Analizi, Yrd. Doç. Dr. Raif PARLAKKAYA

• Finansal Planlama, Mehmet SARAÇ (2008)• Örneklerle Bütçeleme Teknikleri, Doç. Dr. Melih BAŞ• Sıfır Tabanlı Bütçeleme Sistemi ve Türkiye’de

Uygulanabilirliği, Cuma ÇATALOLUK• Konaklama İşletmeleri Yönetim Muhasebesi, Doç. Dr.

Adnan TÜRKSOY

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN

TEŞEKKÜRLER