20.10.2012

1

YAZILIM SÜRECİNDE İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ &

TASARIM KURALLARI

2012

NİHAT KISACIK-2008639031 TAYFUN COŞKUN-2009639061

YAZILIM SÜRECİNDE İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ

• Genel Kavramlar; • Yazılım mühendisliği, tasarım sürecinin yapısının

anlaşılmasını ve bu tasarım sürecinin etkileşimli sistem tasarımı içerisindeki etkinliğini belirlemeye çalışır.

• Kullanılabilirlik mühendisliği, genel olarak insan bilgisayar etkileşimi, özel olarak yüksek kullanılabilirliğe sahip kullanıcı dostu insan bilgisayar ara yüzlerinin tasarımında baz alınacak kriterlerin belirlenmesiyle ilgilenen bir alandır.

• Genel Kavramlar; • Tasarım mantığı ; tasarım mantığı, bilgisayar sistemi

tasarımında yapısal ya da mimarisel ve işlevsel ya da davranışsal olarak neden böyle bir yol izlendiğinin bilgisidir.

• Müşteri (Customer) ; Ürünle ilgili istekleri belirleyen kişi/grup

• Tasarımcı (Designer); Ürünü geliştirmekle sorumlu kişi/grup

Konu Başlıkları; 1. Yazılım Yaşam Döngüsü

2. Kullanılabilirlik Mühendisliği

3. Yinelemeli Tasarım ve Prototiplendirme 4. Tasarım Mantığı

• Yazılım yaşam döngüsü, yazılım geliştirme sürecindeki aktiviteleri belirleme girişimidir.

• Bir yazılım ürünün gelişimde; ürün ile ilgili

gereksinimleri belirleyen müşteri ve ürünü tedarik eden tasarımcı olmak üzeri 2 temel öğe vardır.

• Ayrıca, tasarım şirketinden ürünü talep eden müşteri ile ürünün nihai kullanıcısı olan müşterinin ayrımını yapmak çok önemlidir.

20.10.2012

2

• 1.1. Yazılım yaşam döngüsündeki aktiviteler;

Şekil 1: Şelale Modeli Aktiviteleri

Gereksinimleri belirleme

Mimari tasarım

Detaylı tasarım

Kodlama ve Birim testi

Tümleştirme ve Sistem testi

Kurulum ve Bakım

• 1. Basamak: Gereksinimleri Belirleme • Gereksinimlerinin belirlenmesi aşamasında,

tasarımcı ve müşteri nihai sistemden ne beklenildiği ile ilgili bir açıklama yakalamaya çalışır.

• Bu daha sonraki aktivitelerde belirlenecek olan sistemin beklenen hizmetleri nasıl karşılayacağından sorusundan farklıdır.

• 1. Basamak: Gereksinimleri Belirleme

• Bu aşama; müşteriden nihai ürünün faaliyet göstereceği iş çevresi ya da alanı bilgisinin çıkarılmasını içerir

• Beklentilerin kararlaştırılması kullanıcının dilinde yapılır. Tasarım sırasında ise sistematik olarak yazılım diline çevrilir. Bu çevrim başarılı tasarımın anahtarıdır.

• 2. Basamak: Mimari Tasarım

• Mimari tasarımda sistemden beklenen görevlerin nasıl yerine getirileceği üzerinde durulur.

• Bu aşamadaki ilk aktivite sistemin yüksek bir seviyede bileşenlerine ayrıştırılmasıdır.

• 2. Basamak: Mimari Tasarım • Bu ayrıştırmada, sistem bileşenlerinin sağladığı

hizmetler gibi işlevsel gereksinimler kadar sistemin çalışacağı ortamdan kaynaklanan etkinlik, güvenirlik, süre kısıtlamaları gibi işlevsel olmayan gereksinimleri de dikkate almak gerekir.

• Mimari tasarımda sadece sistem bileşenlerinin hangi hizmetleri sunacağı değil, ayrıca ayrı bileşenler arasındaki etkileşimler ve paylaşılacak kaynaklar da belirlenir.

• 3. Basamak: Detaylı Tasarım

• Mimari tasarımda belirlenen bileşenlerin gerçekleştireceği görevlerin detaylandırılmasıdır.

• Detaylı tasarımda sistem bileşenlerin özellikleri bir

programlama dilinde tasarlanacak kadar detaylandırılmalıdır.

• Birçok detay tasarım modeli arasından fonksiyonel olmayan gereksinimleri de karşılayan detay tasarımı seçmek uygun olacaktır.

20.10.2012

3

• 4. Basamak: Kodlama ve Birim Testi

• Sistemin bileşenlerinin detaylı tasarımının ardından sonra bileşenlerin gerçekleştirdiği görevler işletilebilir programlama dilinde ifade edilir buna kodlama denir.

• Kodlamanın ardından mimari tasarımda belirlenen test ölçütlerine göre bileşenin üstlendiği görevi doğru olarak yerine getirip getirmediği test edilir. (Birim Testi)

• 5. Basamak: Bütünleştirme ve Sistem Testi

• Her bir bileşen test edilip kendisinden beklenen görevi yeterli olarak yerine getirdiğinden emin olunduktan sonra tüm bileşenler mimari tasarımda belirtildiği gibi birleştirilir.

• Bir sonraki test, sistemin doğru olarak çalıştığını ve kaynakların uygun olarak paylaşıldığını anlamak için yapılır.

• Son sistemin bazı otoritelerce sertifikasyonu gerekebilir.

• ISO9241: ofis ortamlarındaki iş istasyonlarının kullanışlılık sertifikası

• 6. Basamak: Kurulum ve Bakım • Sistemin kabul testlerini geçişinden sonra gerçek

ortama kurulumu ve anlaşmalar çerçevesinde bakım aşamasına geçişi başlar.

• Ürünün teslim edilmesinden sonra, tasarımcıdan sistemin yeni bir versiyonun tasarlanması istenene ya da ürünün kullanımdan kademeli olarak çekilmesine kadar sistem ile ilgili tüm işler bakım kategorisi altında düşünülür.

• 6. Basamak: Kurulum ve Bakım

• Bu aşamada sistemde var olan ve şimdiye kadar yapılan aşamalarda gözden kaçan hatalar düzeltilir.

• Sistem ve bileşenlerinin revizyonu yapılır.

• Yaşam döngüsünün büyük bölümü bakımdan oluşur.

1.2. Geçerlilik ve Doğrulama

• Yaşam döngüsü boyunca tasarımın hem kullanıcının isteklerine cevap vermesi hem de tamamlanmış ve içsel tutarlığı sağlıyor olması gerekir. Bu kontroller sırasıyla geçerlilik ve doğrulama olarak adlandırılır.

• Boehm, geçerlilik ve doğrulama arasındaki farkı kullanışlı bir tarifle özetlemiştir. Geçerlilik doğru şeyin tasarlanması; Doğrulama ise bir şeyin doğru tasarlanmasıdır.

1.2. Geçerlilik ve Doğrulama

• Doğrulama, genellikle tek yaşam döngüsünde veya ardışık iki aktivite arasında meydana gelir. Ürünün doğru ve düzgün olarak tasarlanmasıdır. Doğrulamanın ispatı matematiksel dilin yapısına ve anlamına dayandığı için formal olarak yapılmaktadır.

• Geçerlilik, ürünün kabul edilebilir olarak tasarlanmasıdır. Geçerlilik doğrulamaya göre daha özneldir. Geçerliliğin temelinde kullanıcının gerçek dünya ile ilgili gereklilikleri vardır.

20.10.2012

4

Formalite boşluğu

• Doğal dilde ifade edilen gereksinimlerin karşılanıp karşılanmadığını objektif olarak kontrol etmek çok zordur. Sonuç olarak, doğal dile özgü durumlarla, net ve planlanmış geliştirme süreci sonucunda oluşacak gerçek durumlar arasında mutlaka bir kayma olacaktır. = “formalite boşluğu”

Gerçek

gereksinimler ve kısıtlamalar

Formalite boşluğu

Yönetim ve Sözleşme konuları • Yazılım yaşam döngüsü daha çok yazılımın teknik

konularıyla ilgilenirken, zaman kısıtlamaları, ekonomiklik gibi tasarımın yönetimsel konuları bu süreç içerisinde çok da önemli değildir.

• Sistemin gelişimsel faaliyetleri dışında sistemin pazarlana bilirliği, personel eğitimi ve yeterlilik düzeyi gibi yönetimsel ihtiyaçlar daha geniş bir perspektifte ele alınmalıdır.

• Yönetim ve Sözleşme konuları -Programın bitirileceği zaman, -Ekonomik harcamalar, -Personelin eğitim ihtiyacı,

gibi kullanıcı ile tasarımcı arasında imzalanan anlaşma

kapsamındaki konuları içerir.

• Kullanıcı ile tasarımcı arasında anlaşma imzalanması hukuki açıdan yarar sağlasa da etkileşimli sistemlerin tasarımında zorluk yaşanmaması için anlaşma konularında esneklik sağlanması fayda sağlar.

• Etkileşimli Sistemler ve Yazılım Yaşam Döngüsü

• Geleneksel yazılım mühendisliği yaşam döngüsü büyük yazılım sistemlerine bir zemin oluşturmak için 1960’larda ve 1970’lerde ortaya çıktı.

• 1970'lerin sonlarında kişisel bilgisayarın çıkması, geniş bir kitle tarafından kabul görmesi ve ardından gelen büyük ticari başarısıyla ; bugün herhangi bir sistemin başarısı için hayati önem taşıyan kolay kullanımlı daha modern ve daha etkileşimli sistemler geliştirilmeye başlandı.

• Etkileşimli Sistemler ve Yazılım Yaşam Döngüsü

• Tasarımların kullanışlılığının artırılması için;

– Sistem devingen geliştirilmeli ve kullanıcıların etkileşimi gözlemlenip değerlendirilmeli.

– Bu deneme ortamları gerçek ortama olabildiğince yakın olmalı.

• John Carroll: sistemin çok ince bir detayı kullanışlılığını

etkileyebilir. Bu yüzden, kaba tahminlerin gerçek ortamda çalışacak sistemin kullanışlılığına katkısı olmayacaktır

• Etkileşimli Sistemler için Yaşam Döngüsü

• Bir çok geri bildirim vardır.

Gereksinimleri belirleme

Mimari tasarım

Detaylı tasarım

Kodlama ve Birim testi

Tümleştirme ve Sistem testi

Kurulum ve Bakım

20.10.2012

5

• Kullanılabilirlik ????

– Bir uygulamada belirlenen işlerin kullanıcılar tarafından, gerekli eğitimin ve teknik desteğin verilmesinin ardından, uygun çevre koşullarında kolaylıkla ve etkili biçimde kullanılabilmesi olarak tanımlanabilmektedir .

Kullanılabilirlik mühendisliği; Bir ürünün kullanılabilirliğini değerlendirebilmek için hangi kriterler kullanılacak? sorusuna cevap arar.

• Geliştirilecek sistemin kullanılabilirliğini ölçebilmek için, kullanıcı-sistem etkileşimine yoğunlaşan “Kullanılabilirlik Şartnamesi” oluşturulur.

Video kaset kaydedici ile Geri alma işleminin örnek

kullanılabilirlik özellikleri

Özellik: Geriye dönük hata kurtarımı

Ölçülen davranış: Hatalı bir program akışını geri alma

Ölçüm metodu: Hatalı program durumunu geri alabilmek için gerekli

kullanıcı eylemi sayısı

Şu anki düzey: Şu anda bu işleve sahip bir ürün yok

En kötü durum: Hatadan kurtulabilmek için kaç adım gerekiyorsa

Planlanan düzey: En fazla 2 eylem

En iyi düzey: Tek bir vazgeçme işlemi

• ISO 9241 kullanılabilirlik standartları

- Etkinlik: Yapmak istediğini başarabildin mi?

- Verim: Yapacağın işlemi boşa çaba sarf etmeden yapabildin mi?

- Memnuniyet: Sürecin hoşnutluk düzeyi ne?

• ISO 9241 ‘ten bazı metrikler

Kullanılabilirlik Etkinlik Verim Memnuniyet kriterleri ölçümleri ölçümleri ölçümleri

Görev için Amaçların gerçekleşme Görevi zamanında Memnuniyet uygunluğu yüzdesi tamamlama için ölçüt

Yetkin personel Kullanılan etkili Uzman kullanıcıyla Güç özellikleri için uygunluğu özelliklerin sayısı karşılaştırıldığında için memnuniyet verimlilik düzeyi ölçeği

Öğrenilebilirlik Öğrenilen işlevlerin Öğrenme için Öğrenme kolaylığı yüzdesi gerekli zaman için ölçek

Hata toleransı Hataların başarıyla Hataları düzeltmek Hataları düzeltmek düzeltilme yüzdesi için harcanan zaman için ölçek

• Kullanılabilirlik testleri en uygun biçimde İnsan Bilgisayar Etkileşimi araştırmaları için kurulmuş olan laboratuvarlarda yapılmalıdır.

20.10.2012

6

• Kullanılabilirlik Mühendisliği ile ilgili problemler

• Deneyimler sonucu oluşan ve tasarım sürecinin başında

belirlenen metrikler. Gerçek ortamda uygulandığında farklı sonuçlar çıkabilir.

• Çok kısıtlı durumlar için çok kısıtlı kullanıcı davranışlarına dayanır.

• Kullanılabilirlik değil, geliştirilen bazı metrikler karşılanıyor aslında tasarımcı ne zaman hangi eylem ya da durumun olacağını kestiremeyebilir.

• Her geçişte son ürünün biraz daha olgunlaşması...

• Prototiplendirme türleri: – Atılacak (throw away);

• Geliştirilen bir prototip sonucu elde edilen tasarım bilgilerinden faydalanılır fakat geliştirilen prototip ilerki safhalarda kullanılmaz.

– Artırımlı (Incremental); • Son ürünle ilgili genel bir bakış açısı var. Her

yinelemede ayrı bir alt bileşen geliştirilir.

• Prototiplendirme türleri:

– Evrimsel (Evolutionary); • Prototip atılmaz, sonraki itarasyon bunun

üzerine inşa edilir. Son ürün, her itarasyonda biraz daha olgunlaşarak oluşur.

• Prototiplendirme etkileşimli sistemlerde de

gerçek kullanıcının yaklaşımlarını görebilmek açısından önemlidir.

• Prototiplendirme problemleri:

– Yönetici açısından; • Zaman kısıtı • Planlama güçlüğü • Fonksiyonel olmayan özellikler

prototiplendirmede genelde göz ardı edilir. • Sözleşmeler; prototipleme legal bir sözleşme

için temel olamaz. Prototiplendirme sonuçlarının bağlayıcılığı olabilmesi için dökümantasyonu sağlanıp anlaşılması gerekir.

Prototiplendirme Teknikleri

o Hikaye Kartları • Bilgisayar sisteminde olmayabilir. Sistemin akışının yada

etkileşim noktalarının hikaye edilmesi o Limitli işleve sahip simülasyonlar

• Uygulamanın çalışmasını daha iyi gösterebilir. Etkileşim fazladır.

o Üst düzey programlama desteği • UIMS(UserInterfaceManagementSystem), arka tarafta

işleyecek sistem işlevlerinden bağımsız ve sunum tarafının geliştirilmesi.

• Faydaları;

– Tasarım ekibinin verilen tasarım kararlarından, sebeplerinden, alternatiflerinden haberi olur.

– Bilgi birikimi sağlanır. Bir proje ekibinin karşılaştığı durumlar karşısında aldığı kararlar, bir başka ekibe yol gösterebilir.

– Bir tasarımın gerekçeleri ortaya konurken, üzerinde biraz daha düşünülmüş ve irdelenmiş olur.

20.10.2012

7

• HCI açısından faydaları;

– Tasarım alternatiflerinin karşılaştırılması ve seçim kriterlerinin paylaşılması.

– Tasarımcının herhangi bir şekilde göremediği çözüm alternatiflerinin ortaya çıkması sağlanabilir.

• Tasarım mantığı türleri;

Sürece odaklanan; – Rittel’in IBIS (issue-based information system) stili

temel (tasarım gösterimi & diyalog planlaması) – Tasarım toplantılarında, üzerinde durulan konular ve

alınan kararların kaydedilmesinde kullanılıyor. – Farklı ürünler için kullanılabilecek şekilde tasarım

bilgisinin genelleştirilmesinden ziyade, o ürüne özel karar sürecini kaydeder.

• Tasarım mantığı türleri;

Yapıya odaklanan;

– Bir tasarım projesindeki tasarım alternatiflerinin yapısallaştırılmasına vurgu yapar

– Yapıya odaklandığı için tasarım toplantısında sorulan soruların aynısı kullanılmak zorunda değil

– Anahtar; doğru soruların oluşturulması ve seçenekleri değerlendirebilmek için gereken doğru kriterlere karar verilmesi.(QOC notasyonu)

• Tasarım mantığı türleri; Psikolojik;

– Tasarımcıların sistemin desteklemesi gerektiğine inandıkları görevleri kaydedip, daha sonra bu görevleri yerine getirecek sistemi geliştirmeleri ile işler.

– Tasarımcılar sistem kullanıcılarının gözlemlenmesinde kullanılacak görevler için bir takım senaryolar önerirler.

– Kullanıcı gözlemleri, sistemin o versiyonunun gerçek tasarımı için gereken bilgiyi sağlar.

– Tasarımcının önemli görevlerle ilgili varsayımlarının sonuçları, gerçek kullanıma karşı değerlendirilerek, tasarımı şekillendirme ve geliştirme önerilerinde kullanılır

TASARIM KURALLARI Tasarım Kuralları

Otorite Genelleme

20.10.2012

8

Tasarım kuralları, tasarımcıya hazırladığı yazılım ürününün kullanılabilirliğini arttırmada yardım eden kurallardır. Bu kuralları iki boyutta ele alınır: otorite ve genelleme.

• Otorite ile, tasarımda hangi kuralların takip edilip edilmeyeceği ya da hangilerinin önerildiği ifade edilir.

• Genelleme ile ise, kuralın hangi tasarım durumlarında uygulanıp uygulanmayacağı ya da daha sınırlı uygulama durumlarında kullanılıp kullanılmayacağı anlatılır.

3 tip tasarım kuralı vardır:

1. İlkeler (Principles) soyut tasarım kurallarıdır, yüksek genellenebilirlikleri

ve düşük otoriteleri vardır

2. Standartlar (Standards) spesifik tasarım kurallarıdır, yüksek otoriteli ve

uygulamada sınırlıdırlar

3. Rehberler (Guidelines) otoritede düşük olma eğilimindedirler ve uygulamada

daha geneldirler.

KULLANILABİLİRLİĞİ DESTEKLEYEN İLKELER

1. Öğrenilebilirlik (Learnability): Yeni kullanıcıların etkili etkileşime başlamaları ve

maksimum performans göstermeleri kolaylığıdır

2. Esneklik (Flexibility): Kullanıcı ve sistemin bilgiyi değiş-tokuş edebilecekleri

yolların çokluğudur

3. Sağlamlık (Robustness): Kullanıcıya hedeflerin başarılı bir şekilde

gerçekleştirilmesinde ve değerlendirilmesinde sağlanan destektir

Öğrenilebilirlik

• Öğrenilebilirlik, etkileşimli sistemlerde acemi kullanıcıların ilk başlangıçta sistemi nasıl kullanacaklarını anlamalarıyla ve sonra da nasıl daha yüksek performans gösterebilecekleriyle ilgili özelliklerdir. Öğrenilebilirlik beş ilkeyi içerir: – Tahmin edilebilirlik (Predictability) – Sentezlenebilirlik (Synthesizability) – Aşinalık (Familiarity) – Genellenebilirlik (Generalizability) – Tutarlılık/Uyum (Consistency)

Tahmin edilebilirlik (Predictability) Kullanıcının etkileşim bilgisin, gelecekteki etkileşim

sonuçlarını belirlemeye yeterli olmasıdır. Yani kullanıcının gelecekteki hareketlerini belirlemek geçmiş etkileşimine dayanır.

Sentezlenebilirlik: Kullanıcının eskiden yaptığı işlemlerin o anki durumunu

etkilediğini anlayabilme yeteneğidir. Aşinalık: Yeni bir kullanıcı için, etkileşimli bir sistemin aşinalığı

kullanıcıda var olan bilgiler ile etkili bir etkileşim için gerekli bilgi arasındaki ilişkinin ölçülmesidir.

Genellenebilirlik:

Kullanıcının spesifik bir etkileşim bilgisini benzer durum ya da durumlar için kullanmasıdır.

Tutarlılık/Uyum:

Benzer durum ya da görevlerin birbirlerine benzer olmalarıdır. “Tutarlı olun!”. Tasarımda çok geniş kullanım alanı olan bir ilkedir.

20.10.2012

9

Esneklik (Flexibility)

Kullanıcı ve sistemin bilgiyi değiş-tokuş edebilecekleri yolların çokluğudur. – Diyalog İnisiyatifi (Dialogue initiative) – Çoklu İşbölümü (Multi-threading) – Görev Geçişgenliği (Task migratability) – Yerine Geçebilirlik (Substitutivity) – Uyarlanabilirlik (Customizability)

Diyalog İnisiyatifi : Sistemle kullanıcı arasındaki etkileşim başladığında,

eşlerden hangisinin diyalogda inisiyatif sahibi olduğudur.

System pre-emptive: Sistem diyalogu başlatır ve kullanıcının bilgiye

ulaşması için talepte bulunması gerekir. User pre-emptive: Kullanıcı sisteme karşı herhangi bir fiilde bulunmakta

serbesttir. Çoklu İşbölümü (Multi-threading) Sistemin, kullanıcının aynı anda birden fazla görevle

etkileşimini destekleyebilme yeteneğidir

Görev Geçişgenliği (Task migratability):

Sistem ve kullanıcının task uygulamalarının birbirlerine verilmesi sorumluluğudur. Otomatik pilota geçme gibi

Yerine Geçebilirlik (Substitutivity):

Birbirlerine eşit olan giriş ve çıkış değerlerinin, birbirleri yerine geçebilmesidir. Çizgi çizip, uzunluğun program tarafından verilmesi ya da koordinatların verilip, çizginin program tarafından çizilmesi.

Uyarlanabilirlik (Customizability): Kullanıcı ara yüzünün kullanıcı tarafından

programlama bilgisi dahilinde (adaptability) ya da sistem tarafından (adaptivity) değiştirilebilmesidir.

Sağlamlık (Robustness)

Kullanıcıya hedeflerin başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesinde ve değerlendirilmesinde sağlanan destektir.

Gözlenebilirlik (Observability) Geri alıp-düzeltilebilirlik (Recoverability) Görev Uyumu (Task conformance) Yanıt Verme (Responsiveness)

Gözlenebilirlik: Kullanıcıya sistemin iç durumunu değerlendirme

izninin verilmesidir. Browsability: Sistemin geçerli iç durumunun ara

yüzün sınırlılığı ile araştırılma imkanının sağlanmasıdır Defaults: Kullanıcının hata yapmasını önlemeye

yöneliktir Reachability: Kullanıcının verilen herhangi bir

sistemden diğer herhangi bir sisteme geçiş yapabilmesidir

Persistence: İletişimin etkisinin devamlılığı ve kullanıcının bu etkiyi kullanabilmesidir

Operation visibility: Kullanıcının bir sonraki işlemde nasıl bir performans gösterebileceğidir

Geri alıp-düzeltilebilirlik: Kullanıcının yaptığı hatayı geri alıp

düzeltebilmesidir. İleri – geri tuşları Forward-Backward: Metin editörlerinde bir hata

durumunda işlemi geri adımlamak için undo komutunu tetikleyen buton kullanabilir. Adımlama ileriye doğru da olabilir.

Reachability: Düzeltilebilirlik erişilebilirlikle

ilgilidir. Kullanıcıya mevcut durumundan hedeflediği bir duruma geçebilmesine imkan tanınmasıdır.

20.10.2012

10

Görev Uyumu: Sistem hizmetlerinin kullanıcının işlemlerinin

tümünü destekleme derecesidir. Görevlerin tamamlanabilmesi için sistem ara yüzlerinin anlaşılır olması gerekir.

Yanıt Verme: Kullanıcı ile sistem arasındaki iletişimin

(communication) oranıdır.

Cevap verme zamanı: Sistemin kullanıcıya durum değişikliğini bildirene kadar geçen zamandır.

İstikrar: Aynı / Benzer durumlardaki değişmezliğin sürdürülmesidir.

STANDARTLAR

Standarts

Underlying Theory

Change

Underlying Theory:

Donanım için kullanılan standartlar ergonomi/insan faktörü ve psikolojiye dayanır, iyi bilinirler ve donanım tasarımına kolayca uyarlanabilirler.

Yazılım standartları ise psikolojiye ve bilişsel bilime dayanırlar, nispeten daha az bilinirler ve yazılıma uyarlanmaları kolay değildir.

Change:

Donanımın güncellenmesi yazılıma göre daha pahalı ve daha zordur. Donanım için değişiklik isteği yazılımdaki gibi sıklıkla ortaya çıkmaz. Standartlar nispeten sabit olduklarından dolayı yazılımlardan çok donanımlar için uygundurlar.

ISO 9241’de kullanışlılık

etkililik, yeterlilik, memnuniyet ile kullanıcıların belirli çevrelerde hedeflerini başarmaları

şeklinde tanımlanmıştır.

Etkililik: Doğruluk ve tamlık (eksiksizlik) ile kullanıcıların belirli çevrelerde hedeflerini başarmaları

Yeterlilik: Kaynakların, hedeflerin doğru ve eksiksiz olarak başarılmasına yönelik harcanması

Memnuniyet: Kullanıcı ve o sistemin kullanılmasından etkilenen insanlar için sistemin konfor ve kabul edilebilirliği

YÖNERGELER

Yönergeler otoritede düşük olma eğilimindedirler

ve uygulamada daha geneldirler.

Daha genel ve daha öneri şeklindedirler.

Tasarıma başlamadan önce tasarımcıya fikir

verme amaçlıdırlar.

Birçok rehber bulunurken bunlara en tipi örnek Smith ve Mosier tarafından ortaya konmuştur. Bu rehber temel kategorileri şunlardır:

Veri girişi

Veri görüntüleme

Dizi kontrolü

Kullanıcı rehberliği

Veri aktarımı

Veri koruma

20.10.2012

11

Shneiderman’ın 8 Altın Kuralı

Tutarlılık için gayret etmek Kullanıcılara sık kullandıkları eylemlere yönelik

kısayol / macro / tuş kombinasyonları sağlama ve kullanma imkanı verme

Bilgilendirici geri dönütler sunma Bir görevi tamamlayan kullanıcıya bilgilendirici

diyaloglar tasarlamak Hataların önlemesi ve basit hataların yönetilmesi Hareketlerin kolayca geri alınmasına izin vermek İç kontrolün desteklenmesi Kısa süreli hafıza yüklemesini azaltmak

Ben Shneiderman

Norman’ın 7 Kuralı

Kafanızdaki ve çevrenizdeki bilgileri birlikte kullanmak Görevlerdeki yapıyı basitleştirme (Yüksek düzeyli bellek yüklemesinden ya

da karmaşık problem çözme becerilerinden kaçınmak için görev yapıları basitleştirilmelidir. Basitleştirme, zihinsel yardım sağlayarak, görevler hakkında daha fazla bilgi ve daha iyi dönütler veren teknolojiden yararlanılarak, görevi yada görevin bir bölümünü otomatikleştirerek ya da görevin doğasını değiştirerek yapılabilir.)

Nesneleri görünür yapma (Uygulama ile değerlendirme arasında bağlantı olmalıdır.)

Haritalamaları doğru yapma (Kullanıcının hareketleri sistem kontrollerinde ayrıntılarıyla planlanmalıdır. Böylece neyin ne kadar yapıldığı daha açık bir hale gelir.)

Hem doğal hem yapay sınırlamaların gücünden yaralanma. Hata için tasarım (Kullanıcıların yapmaları muhtemel hataları önceden

tahmin edip, sistem içinde geri almaları da tasarlamak gerekir.) Ara yüzde küçük farklılıklar olabilir ama kritik kontrol öğeleri herkesin

alışageldiği şekilde olmalıdır (otomobil örneği).

HCI Şablonları / Örüntüleri

Tasarıma başlamanın bir yolu daha önce başarısını kanıtlamış örneklerden yararlanmaktır yani bir sistem ya da paradigmayı başarılı kılan unsurları tekrar kullanmaktır.

Örüntü: Belirli bir kurala göre dizilmiş şekil veya sayı dizisidir. Örüntü yaklaşımında, başarılı tasarımların yeni durumlarda tekrar tekrar kullanılabilen temel bilgilerinin özetleri alınarak tekrar kullanılır.

Örüntüler, psikolojik teorilerden değil başarılı uygulamaların sonuçlarından üretilirler ve tasarımcıya bir şeylerin nasıl yapılacağını değil, nelerin neden yapılması gerektiğini anlatırlar.

TEŞEKKÜRLER