YANGIN TMMOB

7/30/2019 YANGIN TMMOB

1/158

tmmobmakine mhendisleri odas

YANGIN SNDRME

TESSATI VE DUMANTAHLYE PROJELER

HAZIRLAMA ESASLARI

Dr. Z. SABAHATTN BOZBEYMak. Yk. Mh.

MMO ZMR


2/158

SUNU

lkemizde ve dnyada Yangn felaketi nedeniyle ciddi miktarlarda can ve malkayb meydana gelmektedir. Yangn ne zaman ve nerede balayaca belli olmayanve ne kadar srecei de nceden kestirilemeyen bir felakettir. Yangn da can ve malkaybn nlemenin 1. koulu yangnn kmasn nlemek ve buna uygun tedbirlerialmaktr. 2. koulu ise yangn ktnda erken mdahale ederek yangnn

bymesini ve yaylmasn nlemektir.Yangnn sndrlmesini salamak ve yangn esnasnda insanlarn gvenli bir

ekilde binadan tahliyesi iin gerekli nlemleri almak yap sektrnde mekaniktesisat alanna giren bir uzmanlk alandr.

26.07.2002 tarihinde yrrle giren Binalarn Yangndan KorunmasHakknda Ynetmelik sonucu Trkiye genelinde yangn gvenlii ile ilgili

binalarda eitli nlemler alnmas gerekmektedir.Makine Mhendisleri Odas, meslek alanlar ierisinde yer alan her konuda

olduu gibi mekanik tesisat alannda da hzla gelien teknoloji ve artan bilgibirikimi dorultusunda, makine mhendisi yelerinin gereksinimlerini srekligndeminde tutmakta ve ok ynl almalar yapmaktadr.

Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik gerei YangnSndrme Tesisat ve Duman Kontrol Projeleri ayr izilecektir. Mekanik tesisatuzmanlk kapsamnda yer alan Yangn Sndrme Tesisat ve Duman KontrolProje Hazrlama Esaslar kitabnn Tesisat Mhendislii alannda alanmeslektalarmzn ve niversitelerin Makine Mhendislii blmnde okuyanrencilerin ilgisine sunuyoruz. Kitabmzda birim sistemi olarak tm dnyadakabul gren SI kullanlmtr.

Bu kitabn hazrlanmasnda sekreterya almalarn yrten MakineMhendisleri Odas zmir ubesine, yayna hazrlayan Dr. Mh. Z. SabahattinBOZBEYe, inceleme komisyonunda yer alan ........................................,ayrcakitabn kmasnda emei geenlere teekkr ederiz.

TMMOB Makine Mhendisleri OdasYnetim Kurulu

Haziran-2003


3/158

NDEKLER

L BRMLER EVRMTABLOSU...............................................................................................................................5

PROJE HAZIRLAMAESASLARI.............................................................................................................................10

YANGIN SNDRME TESSATI VE DUMAN TAHLYE PROJELERHAZIRLAMA ESASLARI...................................................................................................11

1. PROJE N SAYFA DZAYNI VE YAZIMI..........................................................122. BNA TANIMI VE ANTET......................................................................................133. VAZYET PLANI VE KEST..................................................................................14

3. KAT PLANLARI.......................................................................................................153.1. BODRUM KAT PLANI...........................................................................................173.2. ZEMN-NORMAL KAT PLANI.............................................................................184. YANGIN POMPA DARES 1/20 LEKTE DETAY ZM.........................205. KOLON EMASI VE BORU ZOMETR.........................................................236. SABT BORU TESSATI.........................................................................................257. YANGIN DOLAPLARI SSTEM...........................................................................278. BNA DII YANGIN HDRANT TESSATI SSTEM........................................29

9. YANGIN SUYU DEPOSU VE TESSATI TASARIMI.........................................3110. YANGIN POMPALARI VE EKPMANLARI TESSATI TASARIMI.............3311. OTOMATK SULU YANGIN SNDRME SSTEM........................................42

11.1 BNA YANGIN TEHLKE SINIFLANDIRMASI...............................................4211.2 SPRNKLER SSTEM YAPILMASI ZORUNLU BNALAR..........................4311.3 SPRNKLER SSTEM TASARIMI......................................................................4411.4 BORU TABLOSU YNTEM...............................................................................5411.4.1 HAFF TEHLKE SINIFI BNALAR................................................................5411.4.2 ORTA TEHLKE SINIFI BNALAR.................................................................5411.4.3 YKSEK TEHLKE SINIFI BNALAR...........................................................5511.5 HDROLK HESAP YNTEM............................................................................55

11.5.1 DZAYN BOALTMA DEER........................................................................5511.5.2 SPRNKLER TASARIM ADED.......................................................................5611.5.3 BORU BOYUTLANDIRILMASI.......................................................................5711.6 OTOMATK SULU YANGIN SNDRME SSTEMLER PROJESNDEBULUNMASI GEREKEN BLGLER........................................................................60

11.7 SPRNKLERLERN DZAYN VE PERFORMANSKARAKTERSTKLERNE GRE SINIFLANDIRILMASI............................67

12.SPRNKLER TESSATI VE TASARIM KURALLARI........................................6912.1 SPRNKLER TESSATI ELEMANLARI............................................................7112.2 SPRNKLER LE DUVAR ARASI MAKSMUM UZUNLUK.........................7112.3 STANDART AAI VE YUKARI TP SPRNKLER........................................72

12.4 STANDART DUVAR TP SPRNKLER..............................................................7412.5 KORUMA ALANI GENLETLM YUKARI/AAI TP SPRNKLER..79


4/158

12.6 KORUMA ALANI GENLETLM DUVAR TP SPRNKLER..................7912.7 ESFR TP SPRNKLER.........................................................................................8112.8 BYK DAMLACIKLI SPRNKLER VE YERLEM..................................8312.9 ZEL DURUMLAR...............................................................................................8412.10 SPRNKLER TESSATININ DEPREME KARI KORUNMASI..................85

12.10.1 SSMK AYRIIM APARATI..........................................................................8512.10.2 DALGALANMA KUVVETLENDRC LEMLER...................................8612.11 SPRNKLER SSTEM TEST VE DRENAJI....................................................92

RNEKLER...........................................................................................................9413. DUMAN KONTROL VE YNETM SSTEM TASARIMI...............................93

13.1 MUTFAK EGZOS SSTEM................................................................................11013.2 KAPALI OTOPARK EGZOS SSTEM.............................................................11013.3 SIINAK EGZOS SSTEM................................................................................11014. ATRUMLARDA DUMAN KONTROL VE EGZOS SSTEM.....................112

14. MERDVEN BASINLANDIRMASI..................................................................11515.1 MERDVEN KOVASI BASIN DEM......................................................115

15.2 MERDVEN KOVALARINA HAVA BESLEME EKLLER......................11815.2.1 TEK KADEMEL VE K KADEMEL BASINLANDIRMA...................11815.2.2 TEKL VE OKLU BESLEME.......................................................................11915.2.3 MERDVEN BLMELENDRMES...............................................................12115.3 BASINLANDIRMA YNTEMLER...............................................................12115.3.1 SABT BESLEMEL, DI KAPI KONTROLLU SSTEMLER...................12115.3.2 SABT BESLEMEL BAROMETRK DAMPERL SSTEMLER..............12215.3.3 BESLEME HAVASININ DEKEN OLDUU SSTEMLER..................12215.3.4 YANGIN KATINDA HAVALANDIRMA VE EGZOS YAPILANSSTEMLER..................................................................................................................12215.3.5 BASINLANDIRMA SSTEM TASARIMI...................................................12216. MUTFAK DAVLUMBAZ SNDRME SSTEM............................................125

16.1 MUTFAK DAVLUMBAZ SNDRME SSTEM DZAYNI..........................12517. SPRNKLER TPLER VE K FAKTRLER....................................................12918. KAYNAKA............................................................................................................147


5/158


6/158


7/158


8/158


9/158


10/158

PROJE HAZIRLAMA ESASLARI

Mekanik Tesisat Proje Tasarm Tesisat Mhendisliinin zn ierir. Biryapnn tasarmnn tekniine uygun olarak yaplabilmesi iin Kanun, Ynetmelik,Standartlar ve teknolojiyi yakndan takip edip, ok yn ve doru bir ekildetasarm gerekleme yeteneine sahip olmaldr. Proje dzenlenir iken; rapor vehesaplar bir arada, kat plan, kolon emalar ve boru izometriinin bir arada olmasesastr. Yangndan korunma ve sndrme projeleri dier tesisat projelerinin raporve hesaplarndan ayr hazrlanacak, projelerde dier tesisat projelerinden ayrdzenlenecektir. Ancak iklimlendirme ve havalandrma tesisat ile birlikteyaplacak duman kontrolnde duman kontrol projeleri de yangndan korunma vesndrme projelerine ilave edilecektir. Rapor ve hesaplar, asgari er (3) nshaolarak dzenlenecektir. Proje n sayfasnn dzeni A4 formunda hazrlanacak, ilksayfa u ekilde olacaktr.

Birinci sayfa-4708 sayl kanun uygulanan illerde: Sol taraf proje sorumlusu, sa taraf

denetim uzmannn onayna ayrlr.-4708 sayl kanun dnda kalan yerler iin: Sol taraf proje sorumlusu,

Sa taraf TUS onay iin ayrlr.-Birinci sayfa ikinci satr sol taraf MMO (vize) onay, sa taraf

Belediye onayna ayrlr. Orta ksm proje sorumlusunun, firma, adres, telefon ve vergi numaras ile

mekanik tesisat projesinin cinsi bilgileri yazlacaktr. Alt ksm arsann ortak mesleki denetim esaslarna gre bilgileri ve

mekanik tesisat projesinin proje sorumlusu ve TUS ya da denetim sorumlusununad, soyad, oda sicil numaras, bro tescil numaras ve imza blmleridzenlenmitir.

kinci sayfada ise 1/500 lekli bina vaziyet plan, kesit plan ve ynbulunacaktr.

Yangndan korunma ve sndrme projesi tasarm onayl mimari projeye

yaplacaktr.yangndan korunma ve sndrme projesi yaplmadan nce mimar,mteahhit ve mal sahibinden yangn tahliye projesi ve yangn gvenli blgeler ile

pasif koruma bilgileri alnacak.Projede gsterilen cihazlarn ve borularn, MMO izim tekniine uygunluu

aranacaktr.Pis Su Borular 0.8-1.0 mm

Yangn Suyu Borular 0.4 mm

Souk Su-Scak Su Borular 0.3 mm

Cihazlar 0.4-0.5 mm

Mimari Proje 0.12-0.2 mm


11/158

YANGIN SNDRME TESSATI VE DUMAN TAHLYEPROJELER HAZIRLAMA ESASLARI

YANGIN SNDRME TESSATI VE DUMAN TAHLYEPROJELER HAZIRLAMA ESASLARI AKI EMASI

1. Proje n sayfa dizayn ve yazm2. Vaziyet plan ve kesit3. Kat planlar3.1 Bodrum kat3.2 Zemin kat- Normal kat4. Kolon emas ve boru izometrii5. Sabit boru tesisat tasarm6. Yangn dolaplar tesisat tasarm ve hesab7. Bina d yangn hidrant tesisat tasarm8. Otomatik sulu yangn sndrme tesisat tasarm, hesab ve izimi9. Yangn suyu deposu ve tesisat tasarm

10.Yangn pompa dairesi 1/20 lekte detay izimi11.Duman kontrol ve ynetim sistemi tasarm ve hesab12.Merdiven basnlandrma tasarm ve hesab13.Mutfak davlumbaz sndrme tesisat tasarm ve hesab


12/158

1.PROJE N SAYFA DZAYNI VE YAZIMI

Proje n sayfasnn dzeni A4 formunda hazrlanacaktr. Yaz standard 0,4 mm olacaktr. Proje n sayfa tasarm standart olacaktr. Birinci sayfa:

-4708 sayl kanun uygulanan illerde: Sol taraf proje sorumlusu, sa

taraf denetim uzmannn onayna ayrlr.-4708 sayl kanun dnda kalan yerler iin: Sol taraf projesorumlusu, Sa taraf TUS onay iin ayrlr.-Birinci sayfa ikinci satr sol taraf MMO (vize) onay, sa tarafBelediye onayna ayrlr.

Orta ksm proje sorumlusunun, firma, adres, telefon ve vergi numarasile mekanik tesisat projesinin cinsi bilgileri yazlacaktr.

Alt ksm arsann ortak mesleki denetim esaslarna gre bilgilerive mekanik tesisat projesinin proje sorumlusu ve TUS ya da denetim

sorumlusunun ad, soyad, oda sicil numaras, bro tescil numaras veimza blmleri dzenlenmitir. Yapnn zellikleri blmne binann tehlike snf ve binaya en

yakn itfaiye birimi yazlacaktr. Bilgiler eksiksiz ve tam olarak doldurulup imzalanacaktr.


13/158


14/158

2. VAZYET PLANI VE KEST

Vaziyet plan sayfa dzeni A4 formunda hazrlanacaktr. Vaziyet plannda yn belirtilecektir. Vaziyet plan izgi kalnl 0,2 mm olacaktr. Yaz standart 0,3 mm olacaktr. Yapnn 1/500 lekli plan veya byk ve yaygn yaplarda uygun bir

lekte olmas ve kat saysn belirten kesit izilmesi gereklidir. Birden fazla yap olmas durumunda bliklar aras boru balants, zon

vana yerleri, bina d hidrant yerleri ve pompa dairesi yeri gsterilecek. Yangn suyu deposu ve itfaiye balant az yeri gsterilecek. tfaiye tekilat ehir hidrant lek dahilinde ise vaziyet plannda

gsterilecektir.


15/158

3. KAT PLANLARI3.1 BODRUM KAT

lek 1/50 olacak. Bodrum kat plan onayl mimariden 0,2 mm izgi kalnl ile izilecek. Mimari projeyi ilgilendiren detaylar izilmeyecek. (Kap, pencere, merdiven,

duvar, bina boyut lleri ile kaplar izilmeyecek) Yangn pompa dairesi 1/50 lekte kat plannda gsterilecektir. Hidrolik hesaplarda veya hesap tablosundan belirlenen boru aplar projede

gsterilecektir. Yangn dolaplar, zon vanalar, check-valf, ak anahtarlar, test ve drenaj

vanas ve izleme anahtarl hat kesme vanas, drenaj balants projede

gsterilecektir. Bodrum kat tavannda yaplacak boru hattnda hareketli kelepe ve sabit

konsollar olacak, depreme kar nlem olacaktr. Proje tasarmnda boru gzergah belirlenir iken, mimardan istenecek kolon

ve kiri detayna gre tasarmn gereklenmesi gerekmektedir. Kolon borular yerleri belirlenip numaralanacak, daire iinde (YG1, YG2,...)

gibi yaz standart 4 mm olacaktr. Test ve drenaj vanas en yakn pis su hattna ak gzlenebilir ekilde

balanacaktr. Sabit boru tesisat bodrum kata tasarlanacaktr.

3.2 ZEMN-NORMAL KAT

lek 1/50 olacak. Zemin kat ve normal kat plan onayl mimariden 0,2 mm izgi kalnl ile

izilecek. Kolon veya perde betonlarn mekanik tesisat projesinde gsterimi 0,8 mm

izgi kalnlnda olacaktr. Mimari projeyi ilgilendiren detaylar izilmeyecek. (Kap, pencere, merdiven,

duvar, bina boyut lleri ile kaplar izilmeyecek) Kat plannda ki mahallerin adlar (Banyo, hol, mutfak, oda, salon v.s.) 0,3

mm ile yazlacak. Hidrolik hesaplarda veya hesap tablosundan belirlenen boru aplar projede

gsterilecektir. Yangn dolaplar, zon vanalar, check-valf, ak anahtarlar, test ve drenaj

vanas ve izleme anahtarl hat kesme vanas, drenaj balants projedegsterilecektir.


16/158

Yangn boru sabitlemeleri yangna dayankl ve kolon tesisatnda da depremekar nlem olacaktr.

Proje tasarmnda boru gzergah belirlenir iken, mimardan istenecek kolonve kiri detayna gre tasarmn gereklenmesi gerekmektedir.

Kolon borular yerleri belirlenip numaralanacak, her kat plannda daireiinde (YG1, YG2,...) gibi 4 mm yaz standartnda olacaktr.

Test ve drenaj vanas en yakn pis su hattna ak gzlenebilir ekildebalanacaktr.

Sabit boru tesisat , sprinkler tesisat ve yangn dolaplar zemin ve katplannda gsterilecek ve boru aplar yazlacaktr.

Duvar, deme ve perde geilerinde yangn szdrmazl salanmaldribaresi yer alacaktr.

Yangndan korunma ve sndrme projelerinde her paftada alttaki bilgiler

(projeye gre) yer alacaktr.1. Tasarm standart2. Bina tehlike snf3. Sistem tr4. Sistem su talebi (debi,basn)5. Sprinkler zellikleri6. Sprinkler koruma alan7. Toplam koruma alan8. Su uygulama sresi

9. Olas yangn snf


17/158


18/158


19/158


20/158

4.YANGIN POMPA DARES 1/20 LEKTE DETAYZM

lek 1/20 olacak. Pompa dairesi kat plan onayl mimariden aydingere 0,2 mm izgi

kalnlnda izilecek. Boru ap lleri mm olacak ve 2 mm ablonla yazlacaktr. Dier yazlar 4 mm olacaktr. Mimari projeyi ilgilendiren detaylar izilmeyecek. (ka yerleri

gsterilecek)

Yangn pompa dairesi cihaz i tasarm yaplacak. Cihaz izgi kalnl0,4 mm olacaktr. Dizel pompa ekzost borusu 0,3 mm olacaktr. Yangn pompa tesisat boru donanm izilecek, boru donanm izgi

kalnl aadaki gibi olacaktr.

Yangn Borusu Aralkl Y yazl dz izgi 0,4 mm izgi kalnlnda

Yakt gidi ar yakt Aralkl FG yazl dz izgi 0,3 mm izgi kalnlndaBorusu

Yakt gidi mazot borusu Aralkl MG yazl dz izgi 0,3 mm izgi kalnlnda

Yakt dn ar yakt Aralkl MD yazl dz izgi 0,2 mm izgi kalnlndaBorusu

Yakt dn ar yakt Aralkl FD yazl dz izgi 0,2 mm izgi kalnlndaBorusu

Basn Rahatlatma Borusu Dz izgi 0,6 mm izgi kalnlndaVe basn hissetme yazl olacak

Basn Hissetme Hatt Kesikli noktal izgi 0,6 mm izgi kalnlnda

Ve basn hissetme yazl olacakSu borusu Dz izgi 0,2 mm izgi kalnlnda


21/158

Pompa-boru tesisat armatrleri 0,3 mm izgi kalnlnda olacaktr. Yangn pompa dairesi dier tesisattan ayr bir blmde olmal ve

tehlike snfna gre minimum 60 dakika yangna dayankl olmaldr. Yangn pompa dairesinde +4 Cnin zerinde scakln sreklisalanabilmesi iin uygun gereler kullanlacaktr.

Yangn pompa dairesinde servis, muayene ve ayar gerektiren cihazlarnalma alan etrafnda acil aydnlatma salanacaktr.

Zemin yeterli bir drenaj iin eimli olarak hazrlanarak pompa, srcve kontrol panosu gibi kritik cihazlardan suyun uzaklatrlmassalanacaktr. Gerekirse pis su ukur, pis su pompa ve tesisattasarlanmaldr.

Dizel pompa imalatsnn deerlerine gre yeterli havalandrmayaplacaktr. Otomatik yangn alglama ve uyar sistemi yaplacaktr. Yangn pompa dairesine en az iki adet 6 kglk ABC tr tanabilir

sndrc konulacaktr. Yangn pompa dairesinde ulalabilecek 150 lt/dk kapasiteli yangn

dolab ve en fazla 140 m2de alacak, 6 lt/dk/m2 su debisisalayabilen sprinkler sistemi yaplacaktr.

Yangn pompa dairesi ykseklii en az 2.10 m olacaktr. Kap girii

minimum 61 cm x 2m olacaktr. Yangn pompa dairesindeki cihazlara servis, muayene ve ayar

yaplabilmesi iin minimum 75 cm alma alan olacaktr. Pompa arln tayabilecek minimum 40 cm yksekliinde (altnda

tireim snmleyici plaka olan) pompa asesinden 15-20 cm daha uzunbeton kaide yaplacaktr.

Yangn pompa dairesi cihaz ve ekipmanlarn montaj ve demontajnyapabilecek ekilde tasarm yaplacaktr.


22/158


23/158

5.KOLON EMASI VE BORU ZOMETR

Kolon emas, kat plannda tasarm yaplp izilen mekanik tesisat projeiziminin dikey kesitte izilmesidir.

Kolon emasnda cihazlarn yerden ykseklii bir tablo halindebelirtilecektir.

Yangn dolaplar, sabit boru tesisat ve sprinkler zon hatlar kolon emasnaizilecek.

Sprinkler projesi boru izometrii olarak izilecektir. Kolon emalar ayn paftada izilebilir. Boru izometrii ise ayr paftada

izilmelidir. Kolon emas 1/50 lekli olacaktr. Kolon emasnda bilinmesi gerekenler sras ile ; net kat ykseklii, kat adedi

(bodrum, zemin kat, 1.kat, 2.kat, 3.kat,...), taban deme kalnl, demekalnl, su basmandan itibaren katlarn kotlar mimari projeden alnacak.

Deme-tavan 0,2 mm izgi kalnlnda paralel iki izgi olarak izilecek. Kolon emas tasarm kat plan ile koordineli olacaktr. Btn cihaz ve

ekipmanlar ve boru dalmnn kat planlar ve kolon emasnda ayn olmasgerekmektedir.

Tasarm tamamlandktan sonra kritik devre seimi yaplacaktr.

Kritik devre seiminde dikkat edilecek en nemli nokta kat plan kolonemasnn ok iyi etd edilmesidir. Yatay planda en uzak, dey planda en yksek sprinkler boru hatt kritik

devre olarak seilecektir. Ancak proje tasarmna yangn dolab ve sabit borutesisat da tetkik edilmeli, toplam debi pompa seiminde ve ana datmdadikkate alnmaldr.

Kritik devre en uzak ve yksek noktadan yangn pompas (dahil) na olanyangn tesisat boru sistemidir.

Kolon emas 1/50 lekli yangn pompas ve ekipmanlar izilecektir.

Branman kolon hatt boru ap, kat ykseklii boyunca her blmeyazlacaktr. Boru aplar boru izometriine yazlacaktr. Kolon emasnda yangn dolab tipi, adedi, ve su talebi ile basn deerleri

yazlacaktr.


24/158

Boru izometriin de boru aplar yazlacak ve altta ki bilgiler tablo halinde

belirtilecektir.

Tasarm standard Bina tehlike snf Sistem tr Sistem su talebi (debi,basn) Sprinkler zellikleri Sprinkler koruma alan Toplam koruma alan Sprinkler adedi Su uygulama sresi Olas yangn snf

8.40 ve 16.20 KOTU YA NGIN D OLA PLARI

ZOMETR

3"

22 6

N

C

3"

3" 3"

3"

3"

3"3"3"2"

4"0.00 kotu

8.40 kotu

16.20 kotu

K R ESEL V A N A

1/2"

zometrik izim rnei


25/158

6. SABT BORU TESSATI

6.1 Sabit boru tesisat sistem tasarm

Sabit boru tesisat sistem tasarm 5 trl yaplabilir.1. Islak sabit boru sistemi: Bu sistemde su kayna ile sistem arasndaki vana

ak olup , devrede her an basnl su bulunmaktadr. ayet sistem sprinklerolarak tasarlanm ise uyar scaklnda sprinklerlerin almas ile su

pskrtme yaplacaktr. Yangn sisteminin kapatma , besleme vanas yardmile olacaktr.

2. Otomatik beslenen sabit boru sistemi: Bu sistem tasarmnda normal haldedonma tehlikesine kar borular hava ile doldurulur. Vana aldnda veyasprinkler uyar scaklnda alrsa boru devresindeki hava basnc dereksistem otomatik olarak su ile beslenir.

3. El ile alan sabit boru sistemi: Bu sistemde her yangn hortum dolabndabulunan el ile kumandal bir alterin almas ile suyun devreye girmesisalanr.

4. Kuru sabit boru sistemi: Bu sistemde devrede su yoktur. Islak boru sistemineyardmc tesisattr. tfaiye tekilat tarafndan yaplan balant ile su salanr.

5. Kendiliinden kapanan tekrarlamal sndrme sistemi: Yanmaz kablolu ve

dedektrl alglama yolu ile alr. Yangn sndnde otomatik olarakkapanr. Tasarm mzeler, arivler, deerli eya depolar ve endstriyeltesisler iin yaplacaktr.

Sabit boru tesisat itfaiye ve eitilmi personelin kullanmna olanak salayan herkatta balant azlar braklmal ve bu balant azlar yangn merdiveni veyayangn gvenlik hacmi gibi korunmu mekanlarda olmaldr.Balant azlar yapnn sprinkler ve yangn dolaplar sistemine de suyu salayansabit boru tesisatnda braklmas durumunda , bu balantlar ana kolonlarzerinden yaplacaktr.

Sabit boru tesisat bina dna karlacak ve itfaiye balant az olacaktr

6.1.1 Kuru boru ap hesab

Kuru sabit boru sistemi, ykseklii 22 metreye kadar olan 7 kat ve daha alakbinalarda dey ve yatay borularda 2, ykseklii 22 metreden daha yksekyaplarda kuru yangn tesisat dey borusu 21/2 branman 2 olacaktr.Kuru yangn tesisat borusu yap girii ve her kat merdiven sahanlnda tasarlanpitfaiye aralarnn balant yapabilmeleri iin azlar O 110 mm AR (Alman

Rekoru) olacaktr.


26/158

Yksek yaplarda boru aplarnn belirlenmesinde 21/2 den az olmamak zereboru ap hesab yaplacaktr.

6.1.2 SABT BORU TESSATI DETAY VE ZMYerden 130 cm

4.20 kotu

8.40 kotu

0.00 kotu

2"2"2"2"

2"2"2"2"2" 2" 2" 2"

2"

2"

2"

2"

2"

2"

2"

2"

O110 itfaiye balant rakoru

Sabit Boru Tesisat Proje rnei


27/158

7.YANGIN DOLAPLARI SSTEM

7.1YANGIN DOLAPLARI TESSAT SSTEM TASARIMI

7.1.1 Yksek yaplar, arlar, toplanma amal binalar, konaklama ve salkamal yaplar, kapal kullanm alan 2000 m2 den byk olan btn

binalar, 1000 m2 den byk imalathane ve atlyelere yangn dolabyaplacaktr.

7.1.2 Yangn dolaplar her katta ve yangn duvarlar ile ayrlm her blmdearalarndaki uzaklk 30 m'den fazla olmayacak ekilde dzenlenecektir.

7.1.3 Yangn dolaplar mmkn olduu kadar koridor k ve merdivensahanl yaknna kolaylkla grlebilecek ekilde yerletirilecektir.Binann sprinkler sistemi ile korunmas ve katlara itfaiye balant az

braklmas durumunda yangn dolaplar arasndaki uzaklk 45 m'yekadar karlabilir.

7.1.4 Hortumlarn sakland dolap ve kabinler gerekli cihazlarn denmesineizin verecek byklkte olacaktr. Bunlar yangn srasnda hortum vecihazlarn kullanlmasn zorlatrmayacak ekilde tasarlanacak vesadece yangn sndrme amac iin kullanlacaktr.

7.1.5 Hortumlar, serme ve balama gibi becerilere sahip eitilmi personelveya itfaiye grevlisi olmayan yaplarda, yuvarlak yar-sert hortumluyangn dolaplar TS EN 671-1'e uygun olmaldr. Hortum, yuvarlak yar-sert TS EN 694 normuna uygun, ap 25 mm olmal ve hortum uzunluu30 m'yi amamaldr. Nozul (lle) veya lans kapama, pskrtme ve/veyafiskiye yapabilmelidir.

7.1.6 tfaiye balants olmayan yuvarlak hortumlu yangn dolap dizayn debisi100 1/dak ve lans giriindeki basn 400 kPa olmaldr. Basncn 700kPa' gemesi durumunda basn drcler kullanlmaldr.

7.1.7 Yetimi yangn sndrme grevlisi bulundurmak zorunda olanyaplarda kullanlabilecek yass hortumlu yangn dolaplar TS EN 671-2nolu standartlara uygun olmaldr. Yass hortum anma ap 50 mm'yi vehortum uzunluu 20 m'yi gememelidir. Nozul (lle) veya lans kapama,

pskrtme ve/veya fiskiye yapabilmelidir. Dolap dizayn debisi 400 l/dakve lans giriindeki basnc 600 kPa olmaldr. Basn 900 kPa' gemesidurumunda basn drc kullanlmaldr.

7.1.8 Yangn dolap yerleiminde yangn dolap hortumunun btn alanlaraulaabilecei dikkate alnmaldr.


28/158

7.1.1 Yap ierisinde sprinkler sistemi olmad durumlarda yangn dolab anaborular alttaki gibi alnabilir.

2 Yangn dolab iin DN50 3 Yangn dolab iin DN65

4 ve daha fazla Y.D. iin DN80

ekil 1 Gmme Tip TSE EN 671-1 Yangn Dolab (Tpl)


29/158

8 BNA DII YANGIN HDRANT TESSATI SSTEM

Yaplarn yangndan korunmasnda, ilk mdahalede sndrlemeyenyangnlara dardan mdahale edebilmek iin mmkn olduunca yapnn veya

binann tm evresini kapsayacak ekilde tesis edilecek hidrant sistemi bnyesindeyerletirilecek hidrantlar, itfaiye ve aralarnn kolay yanaabilecei ve balantyapabilecei ekilde dzenlenmelidir.

Hidrant sistemi dizayn debisi en az 1900 l/dak olmal ve debi yapnn risksnfna gre arttrlmaldr. Hidrant knda 700 kPa basn olmaldr.

Hidrantlar aras uzaklk ok riskli blgelerde 50 m, riskli blgelerde 100 m,orta riskli blgelerde 125 m, az riskli blgelerde 150 m alnmaldr.

Yangn hidrantlar mmkn mertebe ke balarna ve tepe noktalarnagelecek ekilde tasarlanmal, yangndan byk zarar grecek binalarn civarndadaha sk yerletirilmelidir. Yangn hidrantlarnn trafik kazalarnda az etkilenmesinisalamak iin hidrantlar kuytu yerlere ve kaldrm tandan takriben 60 cm i tarafakonulmaldr.

Normal artlarda hidrantlar korunan binalardan ortalama 5-15 m kadar uzaayerletirilmelidir.

Hidrant zerindeki hortum balant yerleri yerden en az 40 cm ykseklikteolmal ve 110 cm den yksekte kalmamaldr.

Hidrant sistemine suyu salayan boru donanmnda ring sistemi mevcutdeilse kullanlabilecek en dk boru ap 150 mm olmaldr.

Sistemde kullanlacak hidrantlar yer st yangn hidrant olmal ve TS 2821nolu standarda uygun olacaktr.

Hidrant sisteminde, hidrant yenilenmesini ve bakm ilemlerinin yaplmasnkolaylatracak uygun noktalarda ve yerlerde yer alt ve/veya yer st hat kesmevanalar temin ve tesis projelendirilecektir.

Sorumluluk blgelerinde hizmette bulunan aralarn giremeyecei ya damanevra yapamayaca kinci Ksm Birinci Blmde ngrlen hususlara uygunulam imkan olmayan yerleim mahalleri olan belediyeler buralarda meydanagelebilecek yangnlara etkili bir mdahale bakmndan bu yerleim yerlerininuygun yerlerine yerst yangn hidrantlar veya pompa ile tehiz edilmi yeterlikapasitede yangn havuzlar ve sarnlar yaptrmak zorundadrlar.


30/158

ekil 2 Yer st Yangn Hidrant


31/158

9. YANGIN SUYU DEPOSU VE TESSATI TASARIMI

Sulu sndrme Sistemlerinde en az bir gvenilir su kayna bulunmaldr.

Sulu sndrme sistemleri iin kullanlacak su depolarnn yangn rezervi olarakayrlm blmleri baka amalar iin kullanlmayacak, depo tesisat sadecesndrme sistemlerine hizmet verecek ekilde dzenlenecektir.

Yapda sulu sndrme sistemi olarak sadece yangn dolaplar sistemi mevcutise su kapasitesi en az 200 litre debiyi 60 dakika sre ile karlayacak ekilde en az12 m3 olacaktr.

Yapda sprinkler sistemi bulunmas durumunda, su deposu kapasitesi yapnnrisk snfna bal olarak en az Tablo 1'de belirtilen sreyi salayacak kapasitedeseilecektir.

Tablo 1: Sprinkler sndrme sistemleri iin su ihtiyac.

Debi (lt/dak) Sre (dak)

Dk tehlike Snf1000 45

Orta tehlike snf 2000 60

Yksek tehlike snf Hidrolik hesaplar ile belirlenir

Yksek binalar Hidrolik hesaplar ile belirlenir

Sprinkler sndrme sistemi yannda yap ii yangn dolaplar ve yap dhidrant sistemi mevcut ise bu durumda sprinkler sndrme suyu debisine Tablo2'de belirtilen deerler ilave edilerek su depo kapasitesi belirlenmelidir.

Tablo 2: Yangn dolaplar ve hidrant sistemi iin ilave edilecek su ihtiyalar

Yangn Dolab

Debisi(lt/dak)

Hidrant Debisi

( Litre/dakika)

Sre

(dak)

Dk tehlike Snf100

40045

Orta tehlike snf 1001000

60

Yksek tehlike snf 2001500

90


32/158

Yapda sadece evre hidrant sistemi bulunmas durumunda su ihtiyac en az1900 litre debiyi 90 dakika sre ile karlayacak kapasitede olmak zere yapnnrisk snfna gre yaplacak hidrolik hesaplar ile belirlenecektir.

ekil 3 Yangn Suyu Deposu Elemanlar

ekil 4 Depo Seviyeleri


33/158

10. YANGIN POMPALARI VE EKPMANLARITESSATI TASARIMI

Yangn Pompalar: Sulu sndrme sistemlerine basnl su salayan, anmadebi ve anma basn deeri ile ifade edilen pompalardr. Pompalar, kapal vana(sfr debi) basma ykseklii anma basma ykseklii deerinin en fazla %140'kadar olmal ve %150 debideki basma ykseklii, anma basma yksekliinin%65'inden daha kk olmamaldr. Bu tr pompalar, istenen basn deerinikarlamak kouluyla, anma debi deerlerinin %130'u kapasitedeki sistem talepleriiin kullanlabilir.

ekil 5 Yangn Pompas Karakteristik Erisi

Sistemde bir pompa kullanlmas halinde ayn kapasitede yedek pompaolmaldr. Birden fazla pompa olmas halinde toplam kapasitenin en az %50'siyedeklenmek artyla yeterli sayda yedek pompa kullanlacaktr.

Pompann evrilmesi elektrik motoru yan sra iten yanmal motorlar veyatrbinler ile olabilir.

Yedek diesel pompa kullanlmad takdirde yangn pompalarnn enerjibeslemesi gvenilir kaynaktan salanarak, yapnn genel elektrik sisteminden

bamsz beslenecektir.Yangn pompalarnn, otomatik hava boaltma valf, sirklasyon rahatlama

valf gibi yardmc elemanlar bulunmaldr.Her pompann ayr bir kumanda panosu olmaldr. Pano kilitli olmaldr.

Elektrik kumanda panosu, faz hatas, faz sras hatas, kumanda faz hatas, bilgiklaryla donatlmaldr. Ama kapama alterine pano kilidi almadaneriilememelidir.

Her pompann ayr bir kumanda basn anahtar olmaldr. Basn anahtarlar,kumanda panosunun iine yerletirilmi, su basncn boru balantsyla hisseden,

su darbelerine kar korumal, alt ve st deerler ayr ayr ve bamsz olarakayarlanabilir ve ayarlandktan sonra kilitlenebilir olmaldr.


34/158

Pompa kontrol basn kumandal tam (otomatik bala-otomatik dur) veya yarotomatik (otomatik bala-elle dur) olabilir.

Yangn pompalarnn basma ykseklii sprinkler tesisat olmamas durumundaaadakilerin cebirsel toplam olarak hesaplanr.

Hizmet verilen zon veya sistemin st noktasnda gerek duyulan basndeeri (mSS) Pompadan en yksekteki hortum vanasna kadar olan ykseklik (m) Pompa ile en yksekteki hortum vanas arasndaki srtnme kayb.

Bu ykseklikler toplamndan ; minimum emre amade emme basnckartlr. Yapda sprinkler tesisat olmas durumunda sprinkler sistemi basn talebi

bulunur. Pompa dairesi basn kayplar ilave edilerek en yksek basn deeripompann basma ykseklii olarak alnr.

Tek zonlu bir sistemde basn kayb hesaplanrken, bina giriindekibalantlar ve/veya yangn ana borusundan; atdaki manifoldu besleyen en sttekihortum vanasna kadar; tm debinin getii varsaylmaldr.

ok zonlu bir sistemde aadaki zonda ortaya kan basn kaybnhesaplarken, giriteki balant borusundan, stte ikiye ayrlan kolonlardan ve arakattaki balant borusundan tm debinin getii varsaylr.

ki zonlu bir sistemde st zondaki basn kayb, tek zonlu bir sisteminkigibi hesaplanr.

kiden fazla zon bulunan sistemlerde, st zondaki basn kayb tek zonlu birsistemlerdeki gibi alt zonlarda ki basn kayb ise iki zonlu bir sistemin altzonundaki gibi hesaplanr.

Emniyet vanasnn ayarlanmas iin ve gerekli pompa gvde basncnhesaplamak iin, pompa dururken zerindeki ykseklie ( aksz durumdakiykseklik olup; pompay karakterize eden basma ykseklii deildir), olas emme

basnc eklenir. Bu pompann (aksz koullardaki) maksimum basma basncnverir.

Kaak giderme pompas iin gerekli basma ykseklii, kk akmiktarlarnn dnda; yangn pompasnn ki gibi hesaplanr. Sulu yangn sndrmesisteminin gerektirdii en dk basntan daha dk basn deerinde

olmamaldr.Kaak giderme pompa debisi en az 1 gpm kapasitede veya izin verilebilir

bir kaa 10 dakika iinde karlayarak basnc gerekli dzeye getirebilecekkapasitede olmaldr.

Yangn pompalar emme ve basma hat kapama vanalar ykselen millitrde olacaktr ve gerektiinde vana izleme anahtarlaryla kumanda nitelerine

balant salanacaktr.Pompa emme flanyla emme borusunun aplarnn farkl olmas

durumunda eksantrik redksiyon kullanlmaldr.

Pompa basma flanyla basma borusunun aplarnn farkl olmasdurumunda konsantrik redksiyon kullanlmaldr.


35/158

Diesel pompa yedeklenmesi durumunda diesel motorlar gvenilir, birincisnf ve yangn sndrme sistemleri iin tasarlanm olmaldr.

Haftada en az 30 dakika altrlabilmesi iin gerekli dzeneklidonatlmaldr.

Motor gc, gerekli maksimum mil gcnden en az %10 fazla gce sahipolmaldr.Motor devrini , kapal basma basnc ve maksimum yk koullarnda bile

%10 aralnda sabit tutacak otomatik gaz mekanizmas olmaldr.Ana ve yedek olmak zere iki ak grubu olmaldr.

Emi borusu aplandrlmasnda, en yksek 4,5 m/sn su hz geilmeyecekbiimde aplandrlmaldr. Basma hatt ise 3 m/snyi gememelidir.

Tablo 3 Pompa evre elemanlar tablosu

AnmaDebisiL/Dak

EmmeBoru

ap**DN

BasmaBoru

ap***DN

EmniyetVanasapDN

Emniyet VanasGider Borusu ap

DN

AkMetreapDN

Deneme VanaSays-ap

DN

Deneme VanalarKollektr ap

DN

95 25 25 15 15 32 1-40 25189 40 32 32 40 50 1-40 40379 50 40 40 50 65 1-65 65568 65 50 50 65 80 1-65 65757 80 50 50 65 80 1-65 65946 100 50 50 65 100 1-65 80

1.136 100 65 65 100 100 1-65 801.514 100 80 80 125 100 2-65 1001.703 125 80 80 125 100 2-65 1001.892 125 80 80 125 125 2-65 1002.839 150 100 100 150 125 3-65 1503.785 200 100 100 200 150 4-65 1504.731 200 150 150 200 150 6-65 2005.677 200 150 150 200 200 6-65 2007.570 250 150 150 250 200 6-65 2009.462 250 150 150 250 200 8-65 25011.35

5

300 200 200 300 200 12-65 250

13.247

300 300 200 300 250 12-65 300

15.410

350 300 200 350 250 16-65 300

17.032

400 350 200 350 250 16-64 300

18.925

400 350 200 350 250 20-65 300

* NFPA 20-1996 Tablo 2-20ye gre 31/2 yerine 4 kullanlarak

hazrlanmtr.** Emiden nceki 10 ap uzunluundaki blm iin geerlidir.


36/158

*** Pompa flanlar boru apndan farkl olabilir.

1. Zemin st su deposu2. Emme dirsei ve plakas3. Emme borusu4. Is izolasyonlu plaka

5. Esnek balant6. Emme hatt vanas7. Eksantrik redksiyon

8. Emi hatt basn (vakum)gstergesi

9. Ayrlabilir gvdeli yangnpompas

10.Otomatik hava atc11.Basma hatt basn gstergesi12.Redksiyon Te13.Basma hatt ek vanas

14.Basn emniyet vanas(gerekirse)

15.Yangn korunma sistemi iinebeke vd. balant

16.Boaltma vanas17.Hidrant ve/veya yangn dolabvanalar

18.Boru destek elemanlar19.zleme anahtarl kelebek vana

ekil.6 Ayrlabilir gvdeli yangn pompas balant ekipmanlar


37/158

ekil 7 Dizel Yakt Deposu


38/158

ekil 8 Yangn pompas basn hissetme hatt

ekil 9 Yangn pompa gvde tipleri

38


39/158

ekil 10 Pompa balant emas

39


40/158

ekil 11 Diesel motor radyatr kanal balants

ekil 12 Su soutmal diesel motor radyatr kanal balants

40

Duvar Genilii: 2XX:Ykseklikveya genilik,hangisi

bykse

Doru

Bu balant yaplmamaldr.Trblans yeterli hava aknsalamayacaktr.

Dirsekli balant yaplmal vetrblans nlemek iin dirsekteynlendirici kanatk kullanlmaldr.

Taze havapancuru

Dam er

Egzos havaspancuru

Damper

Scaklk Esnekba lant

At

Souk havadn kanal


41/158

ekil 13 Diesel pompa ve ekipmanlar balant izometri rnei

ekil 14 Yangn pompa dairesi ak emas

41


42/158

11. OTOMATK SULU YANGIN SNDRME SSTEM

11.1 BNA YANGIN TEHLKE SINIFLANDIRILMASI

Bina veya bir blmnn tehlikesi; yangnn balama ve yaylmas, yangnesnasnda ortaya kan duman ve gazlar, patlama tehlikesi gibi bina veya yapda

bulunanlarn yaamlar ve emniyetleri iin potansiyel tehlike oluturanfaktrlerin izafi tehlike dereceleri anlamndadr.

Bina veya bir blmnn tehlike snf, binann zelliklerine ve binadayrtlen ilem ve operasyonlarn niteliine bal olarak saptanr. Eer bir

binann eitli blmlerinde deiik tehlike snflarna sahip maddelerbulunuyorsa en yksek tehlike snflandrmasna gre uygulama yaplr.

Otomatik sulu yangn sndrme sistemi tasarmnda binalar veya birblmn altta tanmlanan ekilde dk, orta ve yksek tehlike snf olaraksnflandrlr.

a-) Dk Tehlike Snf binalar bnyesinde kendi kendine yaylan biryangnn olumasna imkan vermeyecek ekilde dk yanabilirlie sahipmalzemelerden oluur. Bunlardan bazlar

Konutlar,badethaneler,Hastaneler,

Okullar,Eitim kurumlar,Kulpler,Ktphaneler, (geni depo alanlar hari)Mzeler,Brolar,Restoran oturma alanlar,Tiyatro,Oditoryum,

Kullanlmayan at katlar, dam, saak alt mahaller ... ve benzeri yerlerdir.

b) Orta Tehlike Snf binalar orta hzla ve nemli miktarda dumankararak yanma olasl bulunan malzemelerden oluur.

Otomobil park sahas,Frnlar,ecek retim tesisleri,Mandralar,Elektronik retim tesisleri,Cam ve cam rnleri retim tesisleri,

amarhane,Restoran servis alanlar,

42


43/158

Kuru temizleme tesisleri,Deri retim yerleri,Kat retim yerleri,Postane,

Yayn evi,Matbaa,Ktphanelerin geni depo sahalar,Otomobil tamirhaneleri,Tekstil retimi,Lastik retimi,Marangozhane ve benzeri yerler orta tehlike snf kapsamndadr.

c) Yksek tehlike snf binalar ok hzl olarak yanma olasl bulunanveya patlama tehlikesi bulunan malzemelerden oluur.

Uak hangarlar,Dkmhaneler,Metal ekme tesisleri,Kontraplak ve sunta retim yerleri,Tutuma scakl 38C dan dk yanc madde kullanlan yerler,Lastik dzeltme,birletirme kurutma tesisleri,Bk fabrikalar,Tekstil hammadde ileme fabrikalar,Kpkl kuma kaplama tesisleri,

Asfalt doldurma tesisleri,Yanc sv ve gazlarn retildii, depoland ve datld yerler,Plastik, plastik kpk ve benzeri madde retim yerleri,Vernikleme ve boyama tesisleri,Solvent temizleme tesisleri,Modler binalar,Yanc sv spreyleme yapan tesisler .... ve benzeri yerler yksek tehlike

snf kapsamndadr.

11.2 SPRNKLER SSTEM YAPILMASI ZORUNLUYAPILAR

Aada belirtilen yerler 26.07.2002 tarih ve 24827 sayl resmi gazete deyaynlanan BNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDAYNETMELNE gre tam veya ksmi otomatik sprinkler sistemi ilekorunmak zorundadr.

a) Bro ve konut haricindeki btn yksek binalar,b) Yap ykseklii 30.50 m'den fazla olan bro binalar,

43


44/158

c) Yap ykseklii 51.50 m'yi geen apartmanlar,d) Ara kapasitesi 20 den fazla olan veya birden fazla bodrum kat kullanan

kapal otoparklarda,e) Yatak says 200' geen otel, pansiyon ve misafirhanelerde,

f) Toplam kullanm alan 2000 m2 nin zerinde olan katl maazalar,alveri, ticaret, elence ve toplanma yerleri otomatik sprinkler sistemi ilekorunacaktr.

11.3 SPRNKLER SSTEM TASARIMI

Sprinkler sistemlerine suyu salayan sabit boru tesisat ap yaplacakhidrolik hesaplara gre belirlenmelidir.

Deprem tehlikesi bulunan blgelerde, sismik hareketlere kar ana

kolonlarn her hangi bir yne srklenmemesi iin drt yollu destek kullanlmalve 63 mm veya daha byk apl branman borularda esnek balantlarkullanlarak borularn krlmas nlenmelidir.

Sprinkler sistemi ana besleme borusu birden fazla yangn zonuna hitapediyorsa; her bir zon veya kolon hattna ak anahtarlar, test ve drenaj vanas veizleme anahtarl hat kesme vanas konulmaldr.

Sprinkler sistemini besleyen borular zerinde kesme vanalar bulunmaldr.Boru hatlarnda bulunan vanalarn, blgesel kontrol vanalarnn ve su kaynaile sprinkler sistemi arasnda bulunan tm vanalarn devaml ak kalmasnsalayacak nlemler alnmaldr.

Sistemde basn drc vana kullanlmas durumunda, her bir basndrc vanann nne ve arkasna birer adet manometre konulmaldr.

Bina ve tesisler, kullanm amalarna ve ierdikleri-depoladklarmalzemeler asndan dk tehlike snf, orta tehlike snf ve yksek tehlikesnf olarak ayrldklar risk gruplarna gre projelendirilmelidir.

Tesis ve yapnn yangn risk snfna bal olarak sprinkler sistemininherhangi bir besleme kolonuna balanan sprinklerin koruduu birim kat iin en

byk korunma alan;Dk ve orta tehlike snf iin en fazla 4800 m2

Yksek tehlike snf iin en fazla 2300 m2 olacaktr.Sprinkler tesisatnda her zon iin en az birer adet test ve drenaj vanas

projelendirilecektir ve gideri yamur suyu veya en yakn pis su giderinebalanacaktr. Test ve drenaj vanas su ak gzlenebilir olmaldr.

Tehlike snf, dk tehlike ve orta tehlike olan binalarda boru tablosuyntemine gre boru aplar belirlenir. Proje tasarmnda aplarn tabloya gre

belirlenmesinden sonra hidrolik hesap yaplr.

44


45/158

Sprinkler projesi altta akland gibi hazrlanr.1. Bina yangn snf tespit edilir. (ekil 15)2. Debi/Uygulama Alan Grafiinden yangn ykne gre su debisi

alnr. (ekil 16)

3. Branman says hesaplanr, branmanlar aras uzunluk belirlenir.4. Sprinklerler aras max mesafe ile sprinkler says bulunur.5. Uygulama alan ve uygulama alannda ki sprinkler says belirlenir.6. Sprinklerden istenen minimum ak hesaplanr.7. Sprinklerde olmas gereken minimum basn hesaplanr.8. Boru aplar tayin edilir.9. Basn dm hesaplanr.

1. Hidrolik Hesaplarda Dikkate Alnacak Bina Yangn Snf Tespiti

Binann kullanm amacna ynelik olarak kullanlan malzemeler farklyangn yk su debisi gerektirirler. ok eitli materyaller yangn esnasndafarkl s enerjisi verirler. Binann ierdii malzemenin iyi bilinmesi, kullanmamac deien veya deiebilir binalarn doru tespit edilmesi ve bunlarsonucunda da yangn snf ekil 15 ten seilmelidir.

ekil 15

45


46/158

2. Yangn Ykne Gre Su Debisi Belirlenmesi

Binann yangn tehlike snf tespit edilir ve Debi/Uygulama Alan(ekil 16) grafiinden yangn ykne gre yangn annda birim alanda verilmesi

gereken su miktar belirlenir. Yangn snf dikkatlice belirlendikten sonrauygulama alan dikkate alnarak (139 m2 232 m2 ) ekil 6-14 de yatayda sudebisi tehlike snfna gre tespit edilir. rnein dk tehlike snfnda 139 m2uygulama alannda 4,1 lt/dak.m2, orta tehlikede 6,5 lt/dak.m2 ile 8,1 lt/dak.m2alnabilir.

ekil 16

3. Branman Says Hesaplanmas

Branman says hesaplanr iken binann tavan yaps, tavanda bulunankiri ve benzeri engeller dikkate alnmaldr. Dz bir tavan da branmansaysnn hesaplanmas yapnn duvarlar aras uzakln sprinklerler aras

maximum uzakla blnmesi ile yaplr. Yap duvarlar olarak kiri gibiengeller bulunmas durumunda branmanlarn kirilere paralel olaca dikkatealnmaldr. Eer yaplan hesaplamalarda tam say kmaz ise en yakn tamsayya yuvarlanmaldr.

Branman Says = Duvar Genilii (dikkate alnan) / Lmax

Alan (12 x 97,5) 1170 m2 olan bir yapnn branman says hesaplanmas;Lmax= 4 mt olursa

BS = 12 / 4BS = 3 , Branman says 3 olacaktr.

46


47/158

Branmanlar aras uzaklk hesaplanmasnda (dikkate alnan yapgeniliinin) yap geniliinin branman tam saysna blnmesi ile elde edilenmesafedir.

L= Ksa Kenar Genilii/ Branman Says

L= 12 / 3 = 4 metre olacaktr.

Branman hattnn yan duvardan uzaklnn hesaplanmasnda (L)ls de dikkate alnmaldr.

ekil 17

4. Sprinklerler Aras Maximum Mesafe ve Sprinkler Says

47


48/158

Sprinklerler aras maximum mesafeler sprinklerler tipi ve tehlike snfna

gre belirlenerek hesaplanacaktr.rneimizde orta tehlike snf bina dikkate alnmaktadr. Sprinkler

uygulama alan 12 m2 dir.Sprinkler uygulama alannn iki branman aras uzakla blnmesi ilesprinklerler aras mesafe bulunur.

S= A / L S= 12/4 =3 mt

Branman hattn da sprinklerler aras maximum uzaklk 3 metreolacaktr.

Branman hattnda sprinkler says , branman hattna paralel duvaruzunluunun sprinklerler aras maximum uzakla blnmesi ile bulunur.

SS=97,5 / 3 = 32,5 , tam sayya tamamlanarak branmanhattnda 33 adet sprinkler olacaktr.

Yaplacak tasarm sonucunda sprinklerler aras gerek mesafe vesprinklerler adedi hesaplanr. Branman hatt balangcnda ve sonundasprinklerin duvara uzakl 1/2S olmaldr.

5. Uygulama alan ve uygulama alannda ki sprinkler says belirlenir.

Tablo 4 Sprinkler uygulama alan tablosuSistem Tipi En fazla koruma alan ki sprinkler aras en fazla mesafeHafif tehlike 21 m2 4,6 mOrta tehlike 12,1 m2 3,7 mYksek tehlike 9,3 m2 3,0 m

Sprinkler uygulama alan hesaplanmasnda ; Hafif ve orta tehlike snf binalarda 139 m2, Yksek tehlike snf binalarda 232 m2,

alanlar dikkate alnacaktr.

Sprinkler sistemi uygulama alan belirlenmesinde alttaki ekil rnek olarakverilmitir. B noktas olarak branmanda dikkate alnacak bir adet sprinklerolduunda ana datm borusuna yakn olan sprinkler seilmelidir.

48


49/158

ekil 18 Sprinkler uygulama alan ve sprinkler adedi hesab

Uygulama alan ve uygulama alannda olmas gerekli sprinkler adedi:Orta tehlike snf bir bina da 139 m2 toplam alanda her bir tanesi 12.1 m2

alan etkileyen sprinkler kullanld kabul edilir.

Toplam Sprinkler Says=Uygulama alan/Bir adet sprinklerin koruduu alan

TSS= 139/12,1 =11,48 adet sprinkler hesaplanr. Burada 12 adet sprinklerolacaktr.Uygulama alan uzunluunun hesaplanmas:

Sprinkler uygulama alannn belirlenmesi sonucu, alan (rnein 139 m2)dikdrtgen kabul edilir ve dikdrtgenin uzun kenar branman hattna paralelhesaplanmaldr. ekil 19 de gsterilen uygulama alan minimum uzunluu;

L = ( 1/2 ) * A1/2

Olarak hesaplanr.

ekil 19 Uygulama alan uzunluu

49


50/158

Uygulama alan branman hattnda sprinkler saysnn hesaplanmas;

Branman hattnda sprinkler says=1.2 * A1/2 /S

A: Sprinkler uygulama alanS: Branman hattnda sprinklerler aras uzaklk

BSS=1.2 *139/3,65 = 3.88 dzeltme yaplarak branman hattnda 4 adetsprinkler hesaplanr.

ekil 20

6. Sprinklerden stenen Minimum Su Ak

Sprinklerden uygulama annda su aknn etkili olabilmesi iin dizayn

debisi, sprinklerin uygulama alan ve sprinklerin boaltma karakteristii dikkatealnmaldr. Hidrolik hesap yaplan projelerde sprinklerin uygulama alan vedebi/uygulama alan grafiinden alnacak debi arplarak sprinklerde olmasgereken minimum ak hesaplanacaktr.

Q = (d) x As

d= dizayn debisi (lt/dk m2

) ekil ...... denAs = Bir adet sprinklerin uygulama alan (m2)

50


51/158

rnein orta tehlike snf bir yapda debi/uygulama alan grafiinden(6.1 lt/dk m2) alnarak;

Q= 6,1 x 12,1 = 73,81 (lt/dk) minimum ak olmas

gerektii hesaplanr.

7. Sprinklerde Akma Esnasnda Olmas Gereken Minimum Basn

Sprinkler balnda su ak altta ki forml ile hesaplanr;

Qm=Km P1/2

Qm : Debi (lt/dak)Pm : Basn (bar)Km : K Faktr Metrik (Birimsiz) K=5.6 Km=80

Sprinklerdeki ak , sprinklerdeki basncn karekk ile K sabitininarpmyla elde edilir. K sabiti test edilmi ve onayl her bir sprinklerin orifissabitidir. Minimum basn hesaplanmasndan nce kullanlacak sprinklerinseilmesi gereklidir. Nominal orifisi olan sprinklerin K sabiti yaklakKm=80 dir.

steki rnekte verilen sprinkler Km=80 olarak seilmitir. Uygulamaalan su debisi 73,81 lt/dk dr.

P =(Qm/Km ) 2

P = (73,81 / 80)2 = 0,85 BarKritik devrede ki en u ve en yksekteki sprinklerin 73,81 lt/dk ve

0.85 Bar akma ve basn deerlerinde salanmas gerekir. Sprinklerde minimumbasn (konutlarda) 0,5 Bar olmaldr. Basncn daha dk kmas durumundaK sabiti deiik sprinkler seilmelidir.

8. Boru aplar Belirlenmesi

Blm 12.4 den itibaren boru ap tablosu yntemi ve hidrolik hesap ileboru aplar belirlenmesi yer almaktadr.

9. Basn Dm Hesab

Blm 12.5 den itibaren hidrolik hesaplar olarak anlatlmaktadr.

51


52/158

ekil 21 Hidrolik hesaplamada esas alnan sprinkler sistemleri uygulama alanrnekleri

52


53/158

ekil 22 Hidrolik hesaplama da esas alnan sprinkler sistemleri uygulama alanrnekleri (looped sistem)

53


54/158

11.4 BORU TABLOSU YNTEM11.4.1 Hafif tehlike snf binalarda sprinkler boru ap tablo 5 e gre belirlenir.

Tablo 5Boru ap elik Bakr

1 2 2

11/4 3 311/2 5 5

2 10 1221/2 30 40

3 60 6531/2 100 115

11.4.2 Orta tehlike snf binalarda sprinkler boru ap tablo 6e gre belirlenir.

Tablo 6Boru ap elik Bakr

1 2 211/4 3 311/2 5 5

2 10 1221/2 20 25

3 40 4531/2 65 75

4 100 1155 160 1806 275 3008

Ana borudan alnan branman hattnda en fazla 8 adet sprinkler olacaktr.Ancak son sprinkler borusu 1 ondan nceki 11/4 olur ise branmman

hattnda 9 adet sprinkler yaplabilir. Branman hattna 10 adet sprinkler deprojelendirilebilir fakat yine 2.sprinkler borusu 11/4 olmal ve 10 adetsprinkler ana boruya 21/2 boru ile balanmaldr.

54


55/158

11.4.3 Yksek tehlike snf bina veya tesislerde boru aplar hidrolik hesapile belirlenir.

11.5 HDROLK HESAP YNTEM

11.5.1 Dizayn boaltma deeri;Bir ve iki katl konutlardaBir adet sprinkler almas dikkate alnrsa boaltma debisi 68 (l/dak) dan

az olamaz. Birden fazla sprinklerin su boaltaca kabul edildiinde birsprinklerin 49 (l/dak) debiden daha az alnamaz. kamet amal konutlardaminimum sprinkler alma basnc 0,5 bardr.

55


56/158

HDROLK HESAPLAR BLG TABLOSU

Mteri Ad:..................................................

.......................................................................................................

Szleme No:Tarih:

Dizayn deerleri :...........................................................

Yap Tehlike Snf: ...........................................................

Debi : ...........................................................

Uygulama alan : ...........................................................

Bir Sprinklerin Etki Alan: ...............................................

Hesaplanan Sprinkler Alan: ............................................

Hortum Debisi : ...........................................................

Toplam Debi : ...........................................................

(Yangn dolab dahil)

Mteahhit Firma : ...........................................................

Dizayn Yapann Ad Soyad : ............................................

Adres : ...........................................................

Tasdik Makam.

11.5.2 Sprinkler Tasarm Adedi;

Sprinkler tasarm adedi olarak tek bir zonda ve ayn blmde tavan alt,tavan ii ve duvar tipi sprinklerin toplam kabul edilir. Bir adet sprinkleralmas ve birden ok sprinkler almasna gre hesap yaplr.

56


57/158

11.5.3 Boru Boyutlandrmas

Boru boyutlandrlmasnda NFPA13 kriterleri dikkate alnmtr.Boruhatlarnda bakr, CPVC veya PE borusu kullanldnda en kk ap olacaktr. elik borularda ise en kk ap 1 yaplacak, sprinkler takld unoktada 1-1/2 redksiyon kullanlacaktr.

lkemizde ebeke suyunun 24 kesintisiz olmasnda yaanan problemlernedeniyle sprinkler sistemi kurulan tesislerde yangn suyu deposu ve yangn

pompa seti projelendirilecektir.

Boru boyutlandrlmasnda boru basn kayplar 8 nolu tablolardan

alnacak deerler ile hesaplanacaktr.

Tablo 8 Boru srtnme kayb katsaylar

Boru Tr Srtnme KaybKatsays C

Dkm Boru 100Duktil Boru 100Siyah elik Boru(Kuru ve n tepkili sis.)

100

Siyah elik Boru(Islak ve Baskn Sistem.)

120

Galvanize Boru 120Beton Boru 140PE Boru 150CPVC Boru 150Bakr Boru 150Paslanmaz elik Boru 150

57


58/158

Tablo 9 C Dzeltme katsaylar

Tablo 10 Tesisat elemanlar edeer uzunluklar

Anmaap

(nch)

(mm)

90Dirsek

(m)

stavroz(m)

Kelebek

Vana

(m)

SrglVana(m)

ek Vana(alparal)

AlarmVanas

(m)

1 25 0.6 1.5 - - 1.5 -11/4 32 0.9 1.8 - - 2.1 -11/2 40 1.2 2.4 - - 2.8 -

2 50 1.5 3.1 1.8 0.3 3.4 -21/2 65 1.8 3.7 2.1 0.3 4.3 -

3 80 2.1 4.6 3.1 0.3 4.9 -4 10

03.1 6.1 3.7 0.6 6.7 8.5

5 125

3.7 7.62 2.7 0.6 8.2 -

6 150

4.3 9.2 3.1 0.9 9.8 9.2

8 200

5.5 10.7 3.7 1.2 13.7 12.5

10 250

6.7 15.2 5.8 1.5 16.8 -

12 30

0

8.2 18.3 6.4 1.8 19.8 -

Srtnme KaybKatsays C

Dzeltmearpan

100 0.713

120 1.00

130 1.16

140 1.33

150 1.51

58


59/158

Tablo 11 elik boru fiziksel zellikleri

Anma ap D ap Et KAlnl ap

inch mm mm mm mm1 25 33.7 3.25 27.2

11/4 32 42.4 3.25 35.911/2 40 48.3 3.25 41.8

2 50 60.3 3.65 53.0

21/2 65 76.1 3.65 68.83 80 88.9 4.05 80.8

4 100 114.3 4.50 105.35 125 139.7 5.00 129.7

6 150 165.1 5.00 155.1

8 200 219.1 6.00 207.110 250 273.0 6.30 260.4

12 300 323.9 7.10 309.7

Tablo.12 Polietilen boru zellikleri (PE100) PN16

Anma ap D ap Et Kalnl ap

inch mm mm mm mm2 63 63 5.8 51.4

21/2 75 75 6.8 61.4

3 90 90 8.2 73.64 110 110 10 90.0

5 160 160 14.6 130.8

6 180 180 16.4 147.28 200 200 18.2 163.6

59


60/158

11.6 YANGIN SNDRME SSTEMLERNDE SUYUNZELLKLER VE BASIN DM HESABI

11.6.1 Suyun Avantajlar1. Su artc derece de etkili bir yangn sndrc malzemedir. Yangn

geninde ki oksijen , s ve yakt yangn geninden ayrma da alttaki

zellikleri nedeniyle su olduka etkilidir.2. Su ekonomik bir zmdr. Dier yangn sndrc malzemelerdendaha ucuzdur.

3. Su hazr bir sndrcdr, ebekeden veya su deposundan kolaycatemin edilir. Kesintisiz yeterli basn ve debi ebeke tesisatnda var iseilave pompa tesisatna da gerek yoktur.

4. Suyun kimyasal zellikleri bilinmektedir.a-) Su 0o C de donar.

b-) Su 100oC de kaynar.c-) Suyun 1 m3 1000 kgdr.d-) Su 100oC de kaynadnda buhara dnr. 1:1600 oranndagenleir. 3,785 litre su 6,3 m3 buhara dnr. Su yangnda 9330Btu/pound sy absorbe eder.

11.6.2. HidrostatikStatik durumda suyun almasna hidrostatik denilir. Akn ve de su da bir

hareketin olmad durumda gerek depoda ve gerek ise zeminden daha stnoktalarda (katl binalarda) suyun tutulmas iin gerekli artlardr.

Statik ykseklik basn kayb hesabnda hesaplanan nokta ile zemin aras

(kritik mesafe) ykseklik 0,098 ile arplarak, ykseklik basn kayb bar olarakbulunur.

60


61/158

Pst= h x 0,098

h = Zemin kotu ile basnc hesaplanmak istenen ykseklik (m)

Pst= Basn (Bar)

11.6.3. Hidrokinetik

Suyun hznn sfr olduu durum hidrostatik olarak aklanr. Hidrokinetikise suyun hareket halinde ki almasdr. Suyun boru ierisindeki hareketi debive hz ile aklanr. Boru ierisinde ki ak borunun i kesit alan ile suyunhznn bir fonksiyonudur.

Q = A x v

A = Borunun i kesit alan (m2) = 3,1416 x r2

V = Suyun hz (m/s)Q = Suyun debisi (m3/s)

11.6.4 Srtnme Kayb

Suyun arl ile olan basn kayb yannda hidrolik hesaplamalarda dier

bir nemli basn kayb srtnme kaybdr. Borunun i yzeyinin suya kargstermi olduu srtnme direncinden kaynaklanan kayptr.

Yangn sulu sndrme sistemleri hidrolik hesaplamalarnda srtnmebasn kaybn hesaplamak iin Hazen-Williams forml en ok kullanlanstandart bir formldr.

Antoine de Chezzynin 1775 ylnda yapt almasndan yararlanarak1905 ylnda Allen Hazen ve Gardner S. Williams eitli testler ve almalaryaparak Hazen-Willams srtnme kayb formln bulmulardr.

Hazen-Williams Forml

Pm=6.05 [(Qm1,85)/C1,85 dm4,87] *105

Pm= Birim uzunluk borudaki srtnme direnci (bar/m)Qm= ak (lt/dk)C= Srtnme Kayb Katsaysdm= boru i ap (mm)

C srtnme kayb katsays Hazen ve Williams tarafndan gelitirilen borui yzeyinin malzeme , retim ve ortam artlarnda karlatrlarak oluturulan

61


62/158

boru i yzeyinin przllk durumunu gsteren bir katsaydr. C srtnmekayb katsays bydke boru i yzeyi daha przszdr.

rnek Hesap;

2 apnda galvanizli boruda 200 lt/dk debi ile aktnda birim boyda kisrtnme kayb nedir?2 borunun i ap 53 (mm) dir,C= 120 Galvanizli boru,Q= 200 (lt/dk)

Pm=6.05 [(Qm1,85)/C1,85 dm4,87] *105

Pm=6.05 [(200 1,85)/1201,85 534,87] *105

Pm= 0,0062 (bar/m)Toplam srtnme kaybn hesaplamak iin boru boyu ile Pm arplr.

Boru i ap Hazen-Willams formlnde 4,87 kuvveti ile yer almaktadr.Bu formlde grld gibi boru ap srtnme kaybnn ok nemli birfonksiyonudur. Boru ap bydke srtnme kayb azalmakta, boru apkldke srtnme kayb artmaktadr.

Bir yangn sndrme projesinin hidrolik hesabn yapar iken boruaplarn deitirerek sprinkler boru aplarn deitirebilirsiniz, ancakminimum debi, minimum basn ile ekonomik olmayan, uygulama da ve

iletme annda problemler oluturabilecek durumlar da dikkatealmalsnz.

11.6.5 Srtnme Kayb Azaltlmas

Ayn malzemeden yaplm uygulamada boru apn daha byk seereksrtnme kayb azaltlr.

2 galvanizli boruda, 200 lt/dk debide Pm=0,0062 bar/m dir.3 galvanizli boruda, 200 lt/dk debide Pm=0,0008 bar/m olur.

11.6.6 Basit evrimlerde Srtnme Kayb

Yer alt boru tesisatlarnda zellikle ehir ebekelerinde evrim ve zgarasistemi yaplmaktadr. evrim sisteminde suyun her iki taraftan ulatrlmasnedeniyle hidrolik avantaj bulunmaktadr.

62


63/158

ekil 23Ayn sistem sprinkler sisteminde de ok etkili olarak uygulanmaktadr.

Basit evrimlerde srtnme kayb

P1=6.05 [(Qm11,85)/C11,85 dm14,87] *105 L1P2=6.05 [(Qm21,85)/C21,85 dm24,87] *105 L2

P1 = 1 nolu borunun srtnme kaybP2 = 2 nolu borunun srtnme kayb

A noktasnda ak ikiye ayrlmaktadr. Boru aplar ile malzemenin aynolduu , dikkate alndnda ve doada, uzayda, vb. ayn noktada farkl bir

basn olamayacandan P1 ve P2 birbirine eit olacaktr.stteki forml birbirine eitlediimizde basit evrimlerde ok kullanl

bir forml elde edilir. Ayrlma forml ;

Q1 = Qt / [1+( L1 / L2 )0,54]

Q1 = 1 numaral boruda ki su debisi (lt/dk)Qt = Toplam su debisi Q1 + Q2 = Qt (lt/dk)L1 = 1 numaral boru boyu (m)L2 = 2 numaral boru boyu (m)

rnek Hesap;

63


64/158

ekil 6-12 de 500 lt/dk debide su A noktasna gelmektedir ve iki hattaayrlmaktadr. Her iki boru ap 3 ve C=120 dir. 1 numaral boru 30 metredir.2 numaral boru 20 metredir.

Q1 = Qt / [1+( L1 / L2 )0,54

]

Verilenler Qt = 500L1 = 30 m L2 = 20 m

ekil 24

Q1 = 500 / [1+( 30 / 20 )0,54]

Q1 = 222,74 lt/dk

Q1 + Q2 = Qt

Q2 = 277,26 lt/dk

11.6.7 Basit evrimlerde Edeer Uzunluk

Basit evrimlerde stte aklanan ayrlma forml boru apnn aynolmas, boru zelliklerinin ayn olmas durumunda geerlidir. Ancak bazuygulamalarda ap farkl olabilir, aplarn farkl olmas durumunda edeeruzunluk hesaplanmas gerekir.

Edeer uzunluk bir borunun srtnme kaybnn farkl apta eit srtnmekaybn salayan uzunluktur. Edeer uzunluk formul ;

Le = (L1) x (De / D1)4,87 x (Ce/C1)1,85

Le = Edeer uzunluk (m)

64


65/158

L1 = Orijinal uzunluk (m)D1 = Orijinal ap (mm)De = Yeni edeer uzunluun ap (mm)C1 = Orijinal C srtnme kayb katsays

Ce = Yeni edeer uzunluklu borunun C srtnme kayb katsays

Edeer uzunluk iin rnek;Verilenler;

L1 = 500 mD1 = 80,8 (mm)De = 53 (mm)C1 = 120Ce = 120

Le = 500 x (53 / 80,8)4,87 x (120/120)1,85

= 500 x 0,128 x 1= 64,13 m

Ayrlma formlnde farkl aplarn edeer uzunluu kullanlarak debihesab yaplr.

Hz basn forml

Pv=0,001123 Q2/D4 SI birim sistemine evirmek iin

Pv=Hz basnc (psi)Q= ak (gpm)D= Boru i ap (inch)

Hesaplamalarda Dzeltme tablosuProje hesaplarnda tablo13 deki dzeltmeler yaplmaldr.

Tablo13 Hidrolik hesaplamalarda dzeltmezellik Birimi Dzeltme

Uzunluk m 0,01Ykseklik m 0,01

Edeer uzunluk m 0,01

Debi l/dak 1,0

1 inch= 25,4 mm1 gpm=3,785 litre/dak1 psi= 0,0689 bar

65


66/158

Basn Kayb mbar/m 1,0

Basn mbar 1,0Hz M/s 0,1

Alan M2 0,01

Tablo13 Boru srtnme kayb hesap tablosu

66


67/158

................... YANGIN SNDRME SPRNKLER SSTEM HESABIBNA ADI: UYGULAMA HESAP ALANI: 139 m2DEB: 6.5 lt/dak.m2 SPRNKLER KORUMA ALANI:12 m2SPRNKLER SAYISI: 12 C=120

No

Para

No

Debi

(lt/dk)

Boru

ap(")

Fittings

veCihazlar

Basn.

Kayb(bar/m)

D=6,5 lt/dak.m2

K=5.5q Dz boru L= Pt:

90 dirsek F= Pe: q:12*65:78Te T= Pf: Pt:k1(q/k)2

q Dz boru L= Pt:90 dirsek F= Pe:Te T= Pf:

q Dz boru L= Pt:90 dirsek F= Pe:

Te T= Pf:q Dz boru L= Pt:90 dirsek F= Pe:Te T= Pf:





q Dz boru L= Pt:rse = e:

e = :Dz boru L= Pt:90 dirsek F= Pe:Te T= Pf:



ToplamBasn=..................


68/158

11.7 OTOMATK SULU YANGIN SNDRME SSTEMLERPROJESNDE BULUNMASI GEREKEN BLGLER

1. Tehlike snf2. Sistem su talebi (debi,basn)3. Sprinkler zellikleri4. Sprinkler yerleri5. Borulama plan6. Boru izometrii7. Alarm vanas ve yeri8. Sprinkler adedi9. Boru ve boru balant tr

11.8 SPRNKLERLERN DZAYN VE PERFORMANSKARAKTERSTKLERNE GRE SINIFLANDIRILMASI

sSprisnklers

ESFR Sprinkler : zel ve spesifik yksek riskli yangn alanlarnda,yangn su ile basklama (boma) yetenei ile listelenmi hzl tepkili trsprinklerdir. Tavan ykseklii fazla depolarda kullanlan debisi yksek,erken patlayan sprinkler trdr.Sadece slak borulu sistemlerde ve tavanveya at eimi 158 mm/m den az olan binalarda kullanlr.

Koruma Alan Geniletilmi Sprinkler: NFPA 13, blm 4de belirlenmidaha geni alanlardaki yangn sndrmek iin kullanlan su pskrtmesprinkleridir.

Byk damlackl sprinkler: Byk su damlacklarn deflektrkarakteristii gerei oluturabilen ve spesifik yksek riskli yangn alanlar

68

Sprinklerler

Konvansiyonel

abuk EtkiliStandart Etkili

Konut Tipi Sprey Byk Damlackl ESFR

GeniletilmiEtkili

abuk TepkiliKoruma AlanGeniletilmi

zel


69/158

iin yangn kontrol yeteneine sahip bir sprinklerdir. Islak, kuru ve ntepkili sistemlerde kullanlr. n tepkili ve kuru borulu sistemlerde

borular galvaniz veya bakr olmaldr. Galvaniz olmayan balant(fittings) elemanlar kullanlabilir.

Nozul: zel su boaltma modeli istenen uygulamalarda, dorudanpskrtme veya dier az rastlanr su boaltma karakteristiine sahip birelemandr.

Konvansiyonel tip sprinkler: Orifisinden geen toplam su debisinin %40ile %60n aa doru pskrten ve deflektr yukar veya aa olacakekilde monte edilen sprinklerdir.

Ak tip sprinkler: Sprinklerin belli scaklkta almasn salayan tahriknitesinin veya s duyarl elemannn olmad veya karlm olduusprinklerdir.Yksek yangn riski olan veya patlama tehlikesi olan zel

uygulamalarda kullanlr. abuk Tepkili (QR) sprinkler: Kullanm yerine gre listelenmi ve abuktepki verebilme yetenei olan bir sprinklerdir.

abuk Tepkili erken baskl (QRES) sprinkler: Spesifik yangnalanlarnda yangn basklamas salayabilen ve abuk tepkili sprinklerkriterlerine haiz bir sprinklerdir.

abuk tepkili koruma alan geniletilmi (QREC) sprinkler: NFPA 13,blm 4de belirlenmi koruma alan zelliklerine haiz, abuk tepkiverebilme yeteneinde olan sprinklerdir.

Konut tip sprinkler: Konut oda veya koridorlarnda oluabilecekyangnlar sndrebilme yeteneine sahip ve bu tr uygulamalar iinlistelenmi ve test edilmi hzl tepkili sprinklerdir.

zel sprinkler: NFPA 13, blm 4-4.9a gre listelenmi ve test edilmisprinklerdir.

Sprey sprinkler: yangn uygulamalarnn geni bir blm iin yangnkontrolu salayabilme yetenei iin listelenmi ve test edilmi birsprinklerdir.

69


70/158

12. SPRNKLER TESSATI VE TASARIM KURALLARI

Deiik orifis apna gre sprinkler su dearj karakteristii sprinklerlerin K

faktr ve tanmlar Tablo15de belirtilmektedir.

Sprinkler tesisat projelendirilmesinde ilk olarak yangn pompa dairesine enuzak ve yksekteki sprinklerin minimum debi ve olmas gereken minimum su

basncna gre seimi yaplr. Bu da altta ki formlde ki gibidir; Qm=Km P1/2

Qm : Debi (lt/dak)Pm : Basn (bar)Km : K Faktr Metrik (Birimsiz) K=5.6 Km=80

Tablo 15 Sprinkler su boaltma karakteristii nominal orifis ls

Nominal Orifis lsnch mm

KFaktr

NominalBoaltmaOran

Dili BalantTr

neliNominal Orifisap gvdedearetli mi?

6.4 1.3-1.5 25 NPT Evet Evet5/16 8.0 1.8-2.0 33.3 NPT Evet Evet3/8 9.5 2.6-2.9 50 NPT Evet Evet

7/16 11.0 4.0-4.4 75 NPT Evet Evet 12.7 5.3-5.8 100 NPT Hayr Hayr

17/32 13.5 7.4-8.2 140 NPT veya Hayr Hayr NPT Evet Evet

5/8 15.9 11.0-11.5 200 NPT veya Evet Evet

3/4 19.0 13.5-14.5 250 NPT Evet Evet NPT Evet Evet

70


71/158

Sprinkler Basn-Debi Karakteristii Grafii (K imperial)

Tablo 16 Scaklk oranlar, snflandrma ve renk kodlar

Max. TavanC

ScaklkAral

CScaklk Snf Renk Kodu

Cam TpRenkleri

38 57-77 SradanRenksiz ya da

SiyahPortakal ya da

Krmz66 79-107 Orta Beyaz Sar ya da yeil

107 121-149 Yksek Mavi Mavi149 163-191 Ar Yksek Krmz Mor 191 204-246 ok Ar Yksek Yeil Siyah246 260-302 Ultra Yksek Portakal Siyah329 343 Ultra Yksek Portakal Siyah

71


72/158

12.1 Sprinkler Tesisat Elemanlar

ekil.25 Sprinkler tesisat elemanlar1. Sprinkler 6. Ana datm borusu2. Ykseltme borusu 7. Kontrol vana seti3. Dizayn noktas 8. Ykseltme borusu

4. Datm borusu 9. Branman borular5. Sprinkler balant borusu 10. Dme borusu

Sulu sndrme sistemleri projelendirilmesinde etkili bir sndrme salanmasiin aada ki sprinkler yerleim tavsiyelerine uyulmaldr.

12.2 Sprinkler ile Duvar Aras Maksimum Uzunluk

Sprinkler ile duvar aras en fazla uzaklk, sprinkler aras verilen uzakln

yarsndan fazla olmamaldr.Uzaklk alnrken sprinkler ile duvar veyasprinklerler arasnn dik a yapacak ekilde olmaldr.

Sprinkler yerletirilmesinde sprinklerin su pskrtme modeline de dikkatedilmelidir. Tipik bir standart sprinkler su pskrtme modeli ekil.... verilmitir.

Sprinkler deflektr altnda 457 mmden daha yakn devaml veyadevamsz herhangi bir engel var ise sprinklerin performans etkilenecektir.

609 mm byklne kadar olan engellerde (Boru, kiri, kolon gibi),sprinkler yle bir ekilde konulmal ki sprinklerle engel arasndaki mesafeengelin 3 kat byklnde olmaldr. Dorudan 75 mmden daha az mesafe de

boruya balanan yukar bakan sprinkler veya dorudan boruya balanan aabakan sprinkler uygulamas bunun dnda tutulur.

72


73/158

Sprinklerler, genilii 1.2 m den byk olan sabit engellyiciler(havalandrma kanal, at yana, kesme tablalar, alma kapaklar vb.) altnamonte edilebilir.

ekil 26 Standart sprinklerin tipik su pskrtme modeli

12.3 Standart aa ve yukar tip sprinkler

Bir sprinklerin maksimum koruma alan 21 m2den byk olamaz.Sprinkler yerleimi iin tablo 17 baknz.

Kolon aralklar 7.6 m genilikte olan yksek tehlike snfnda ki yerlerdeve yksek depolarda, 3.6 m yerleime msaade edilir. Ayrca 10,2 l/dak m2 denaz debilerde, 4,6 m mesafede sprinkler yerletirilebilir.

Sprinkler ile duvar arasnda ki mesafe Tablo 18de tanml sprinklerler

arasnda ki mesafenin yarsn geemez.Keli veya dzgn olmayan

73


74/158

duvarlarda; sprinkler ile duvarn herhangi bir noktas arasndaki maksimumyatay mesafe, sprinklerler aras mesafenin 0.75 ini geemez.

Sprinkler ve duvar aras minimum uzaklk 102 mmdir. Genel olarak ikisprinkler aras minimum uzaklk merkezden merkeze 1.8 m olmaldr.

Dz tavanl binalarda sprinkler deflektr ile tavan aras maksimum 305mm, minimum 25,4 mme olacak ekilde yerletirilmelidir..

Tablo 17 Sprinkler Koruma Alanlar ve Maksimum Yerleimi

Dk TehlikeSnf

Orta TehlikeSnf

Yksek TehlikeSnf

Yksek depo

Yapnn TipiKoruma

Alan

M2

Mesafe(max)

m2

KorumaAlan

m2

Mesafe(max)

m2

KorumaAlan

m2

Mesafe(max)

m2

KorumaAlan

M2

Mesafe(max)

m2Yanc olmayanengelsizVeya engelli tavanl;Yanc engelsiztavanl

20.9 4.6 12 4.6 9.3 3.6 9.3 3.6

Yanc engelli tavanl 15.6 4.6 12 4.6 9.3 3.6 9.3 3.6

Tavanda engeller var ise (kiri,hava kanal vs. )sprinkler deflektr iletavan engeli aras minimum 25,4 mmden 152 mmye , ve tavan atsnamaksimum 559 mm olacak ekilde konumlandrlmaldr.

ekil 27 Tepe noktal atlarda sprinkler yerleimiTavan veya at tepe noktas altna veya yaknna konacak sprinkler, at

tepe noktasnn maksimum 0.9 m altna konmaldr.

74


75/158

Standart aa bakan tip veya yukar bakan tip sprinklerin engellere karkonumlandrlmas iin Tablo 18ye baknz. Asma tavan var ise Tablo 19a

baknz.

Tablo 18 Sprinklerin engellerden etkilenmemeleri iin tavsiye edilenpozisyonlar

Tablo 19 Asma tavan ya da demeden kaynaklanan engeller

Yatay Mesafe (a) cm DeflektrnAltnda olmasGereken minimumDikey mesafe (b)

cm15-23

23-30.430.4-3838-45.745.7-6161-76

76cmden byk

1015202432

39.445.7

12.4 Standart Duvar Tip sprinkler

Standart duvar tip sprinkler maksimum koruma alan 59.7 m2den bykolmamaldr. Standart duvar tip sprinklerler aras maksimum uzaklk ; eer borueimli ise eik boru zerinde sprinkler merkezinden dier sprinkler merkezinekadar olan uzaklktr ve tablo 20de belirtilmitir.

75


76/158

Tablo 20 Koruma alan ve sprinkler yerleimi

YancDekorasyonMalzemesi

Yanmayan DekorasyonMalzemesi veyaKsmen Yanc

YancDekorasyonMalzemeli

Yanmayan DekorasyonMalzemeli veyaKsmen Yanc

Duvar boyuncaOlan max. Uzunluk (S) 4.2 m 4.2 m 3 m 3 m

Max. Oda genilii (L) 3.6 m 4.2 m 3 m 3 m

Max. Koruma alan 11 m2 18.2 m2 7.5 m2 9.3 m2

Standart duvar tip sprinklerin duvardan maksimum uzakl tablodabelirtilen uzaklnn yarsndan fazla veya 152 mm daha fazla olamaz. Standartduvar tip sprinklerler aras uzaklk ise 1.8 mden kk alnmamaldr. Standartduvar tip sprinklerler duvardan 102mmden daha yakna konulmamaldr.

Duvar tip sprinkler deflektr (dikey tip) tavandan maksimum 152 mm veminimum 102 mm olacak ekilde konumlandrlmaldr. Standart duvar tipsprinkler performans deerinin efektif olabilmesi iin tablo21e uygunyerletirilmelidir.

910 mm bykle kadar olan daimi veya kesintili bir engel (kiri, kolon,konstrksiyon gibi) varsa sprinkler engel byklnn 4 kat kadar uzakla

konulmaldr.Genilii 1.2 mye kadar olan sabit engellerin (hava kanallar) altna

konulabilir.Ara blme veya asma tavan olan blmlerde uygulanmas gereken sprinkler

yerleimi tablo22 verilmitir.Standart duvar tip sprinkler elektrik lambasna 2.3 mden daha yakna

yerletirilmemelidir. Zorunlu durumlarda tablo 20 ve tablo 21, tablo 22kullanlr.

Daimi kesintili herhangi bir engel standart duvar tip sprinklerden 460 mm

daha aada ise sprinklerin almas engellenecektir.

76


77/158

Tablo 21 Sprinklerin engellerden etkilenmemesi iin tavsiye edilen pozisyonlar

Sprinklerinengelin

Kenarndanolan

Uzaklk (a)cm

DeflektrnengeldenMsaadeedilebilen

Max.Mesafesi (b)

cm120 cmden

kk120-150150-165165-180180-195195-210210-225225-240240-255

255 cmdenbyk

0

2.557.51015

17.522.527.535

600 mm bykle kadar olan herhangi daimi veya kesintili bir engeli varise standart duvar tip sprinkler bu nesnenin byklnn 3 kat kadar uzaakonulmaldr. Stok ile standart duvar tip sprinkler aras uzaklk maksimum 460mm veya daha fazla olmaldr.

Genilii 1.2 m ve byk olan engellerin (hava kanal gibi) altna sprinklerkonulabilir. Ara blme veya asma tavan uygulamasnda, standart duvar tipsprinkler ile ara blme veya zel perde gibi yerlerde sprinkler tablo 22a gre

yerletirilir.

77


78/158

Tablo 22Asma tavan ya da demeden kaynaklanan engeller

Yatay mesafe(a) cm

Deflektrn altndaOlmas gereken min.

Dikey mesafe (b)cm

15 cmden kk15-2020-3030-40

40-4545-6060-75

75 cmden byk

8101520

24324045

Standart duvar tip sprinklerin duvarlarda ki kiri veya herhangi bir engele olmasgereken mesafeler tablo 23daki gibidir.

78


79/158

Tablo 23 Standart duvar tip sprinklerin kirilerdeki engellere karkonumlandrlmas

Sprinklerlekiri

ArasndakiMesafe (a) cm

Kiriin altle deflektrn

Arasnda msaadeEdilebilen max.Mesafe (b) cm

15 cmden kk15-30

30-4545-6060-7575-90

90-105105-120120-135135-150150-165165-180180-195195-210210-225

2.55

7.511.214

17.5202325293235354044

79


80/158

12.5 Koruma Alan Geniletilmi Yukar/Aa tip Sprinkler

Bir sprinklerin maksimum koruma alanlarn bulmak iin aadaki tabloyabaknz. Yukar ve aa tip sprinkler iin uygulanan tm kurallar geerli olup,buna ilaveten aadakiler yaplmaldr.

Koruma alan geniletilmi sprinkler performans deerlerini yakalamak iintablo 24ye uygun yerletirilmelidir.

Tablo 24 Sprinklerin kirilerdeki engellere kar konumlandrlmas

Dk TehlikeSnf

Orta TehlikeSnf

Yksek TehlikeSnf

Depo Alanlar

Yapnn TipiKoruma

Alanm2

Mesafem

KorumaAlanm2

Mesafem

KorumaAlanm2

Mesafem

KorumaAlanm2

Mesafem

3730

65.5

40302418

65.55

4.2 18 4.2 18 4.2Engelsiz

Engelli

24 5 1440

30

3.66

5.5

14 3.6 14 3.6

80


81/158

Yanc olmayan

Engelli ve yanc

373024

65.55

241814

54.23.6

1814

4.23.6

1814

4.23.6

12.6 Koruma Alan Geniletilmi Duvar Tip SprinklerDuvar tip sprinkler iin geerli olan tm yerleim detaylar koruma alangeniletilmi duvar tip sprinkler iinde geerlidir. lave olarak aadaki kurallaruygulanmaldr.Maksimum koruma alan ve boru zerindeki uzaklklar tablo 25de belirtilmiolup; duvar ile sprinkler arasndaki maksimum uzaklk tablo 26de belirtilenuzakln yarsndan daha fazla ve 100 mmden daha az olmamaldr.

Tablo 25 Maksimum koruma alan ve boru zerindeki uzaklklar

Sprinkler ileengelinKenar

arasndakiMesafe (a) cm

Kiriin alt ile deflketrArasnda msaade

edilebilen

Max. Mesafe (b) cm

30 den az30-4545-6060-7575-9090-105

105-120120-135135-150150-165165-180180-195195-210

210 den byk

00

2.52.52.57.57.512.517.517.517.522.527.535

Tablo 26 Maksimum koruma alanDk Tehlike Snf Orta Tehlike Snf

Yapnn Tipi Koruma Alan Mesafe m Koruma Alan Mesafe m

81


82/158

m2 m2Engelsiz vedzalanlar

37 8.5 37 8.5

Tablo27 Sprinklerin engellere kar konumlandrlmasSprinklerle

engelinkenar

arasndakimesafe (a) cm

Kriin alt ile deflektrarasnda msaade

edilebilenmax. Mesafe (b) cm

240-300300-330

330-360360-390390-420420-450450-480480-510

510

2.55.0

7.51015

17.522.527.535

Koruma alan geniletilmi duvar tip sprinkler tavandan 100 mmden dahaaz ve 150 mmden daha fazla olmayacak ekilde yerletirilmelidir. Duvardanuzakl ise 230 mmden daha fazla ve 102 mmden daha az olmayacak ekildeyerletirilmelidir.

Koruma alan geniletilmi duvar tip sprinkler elektrik lambas veya bunabenzer bir engele 2.3 mden daha yakna konulmamaldr. Sprinklerinengellerden hangi mesafede konulaca tablo 27de gsterilmitir.

12.7 ESFR TP SPRNKLER

Sadece sulu sprinkler sistemlerinde kullanlabilen bu tip sprinklerin korumaalanlar ve uzaklklar tablo 28e gre belirlenmeli ve hibir zaman maksimumalan 9.3 m2 den byk, 7.4 m2 den kk olmamaldr.

Tablo 28 Koruma alanlar ve sprinkler aras mesafe

Yapnn Tipi

ESFR Sprinkleri 9m yksekliekadar

ESFR Sprinkleri 12m yksekliekadar

Koruma alanlar

(m2

)

Mesafeler

(m)

Koruma alanlar

(m2

)

Mesafeler

(m)Yanc olmayan ve 9.3 3.7 9.3 3

82


83/158

EngelsizYanc olmayan 9.3 3.7 9.3 3Engelli Yanc,Engelsiz 9.3 3.7 9.3 3Yanc, Engelli N/A N/A N/A N/A

ki sprinkler aras mesafe merkezden merkeze maksimum 3.7 mdir. Monteedilmi sprinklerin ykseklii 7.6m veya tavan yksekliinin 9.1m olan yerlerdesprinkler aras mesafe 3m2yi geemez. Sprinkler aras mesafe minimum 2.4mdir.

ESFR sprinklerin duvara olan maksimum mesafesi tabloda belirtilenuzakln yarsndan fazla ve 102 mmden daha az olmamaldr.

Pendent tip ESFR sprinkler deflektr ile tavan aras mesafe 356mmdendaha fazla ve 152mmden daha az olmamaldr.Yukar tip ESFR sprinklerdeflektr ise 76.2mmden 127 mmye kadar konumlandrlmaldr. ESFR

sprinkler at veya tavan konstrksiyonuna her zaman paralel gitmek zorundadr.ESFR sprinkler yle bir konumlandrlmal ki sprinkler ile engel (boru,kiri,kolon veya herhangi bir sabitleyici eleman ) aras uzaklk, bu engel

byklnn kat kadar uzakla yerletirilmelidir. Sprinklerin engellerekar konumlandrlmas tablo29da gsterilmitir.

Tablo 29 Sprinklerin engellere kar konumlandrlmas

Sprinkler ile engelin kenararasndaki mesafe (a) cm Kiriin alt ile deflektrn arasndamsaade edilen max. Mesafe (b) cm30cmden kk

30-4545-6060-7575-9090-105

105-120

120-135135-150150-165165-180180 zeri

04

7.514202530

37.5455565

77.5

83


84/158

12.8 Byk Damlackl Sprinkler ve Yerleimi

Byk damlackl sprinklerin koruma alan 12.9 m2 ve minimum korumaalan 7.4 m2dir.

ki sprinkler aras mesafe merkezden merkeze maksimum 3.7mdir. Yancmalzeme ve engelleyici bulunan yerlerde sprinkler aras mesafe 3 myi geemez.Sprinkler aras mesafe minimum 2.4 mdir.

Duvar ile byk damlackl sprinkler aras maksimum aras uzaklk, tablodabelirlenen uzakln yarsndan daha fazla ve 102mmden daha az olmamaldr.Dz tavan ile byk damlackl sprinkler aras uzaklk maksimum 203mm ve152mmden daha az olmamaldr. Engelli tavan ile byk damlackl sprinklerdeflektr aras maksimum 305mm ve minimum 152mm olmaldr. Sprinklerdeflektrleri her zaman tavan veya at konstrksiyonuna paralel devametmelidir. Sprinkler performansnn optimum alabilmesi iin tablo 30a uygunkonumlandrlmaldr.

84


85/158

Tablo.30 Sprinklerin engellere kar konumlandrlmas

Sprinkler ile engelin kenar

arasndaki mesafe (a) cm

Kiriin alt ile deflektr arasnda

msaade edilen max mesafe (b) cm0 cmden kk30-4545-6060-7575-9090-105

105-120120-135

135-150150-165165-180180 zeri

04

7.51420253038

45556578

Sprinkler deflektrnden 915 mm aada bulunan herhangi srekli veyakesintili bir engel sprinklerin almasn etkileyecektir. Sprinkler yle birkonumlandrlmaldr ki sprinkler ile engel (boru, kiri,kolon vb.) aras uzaklk,

bu engel byklnn kat kadar olsun. Sprinkler aydnlatma eleman, havakanal veya 610mmden daha geni bir engelin kenarna tablo 31e grekonulmaldr.

Tablo 31 Sprinklerin altndaki engelKiriin alt ile deflektr

arasndaki mesafe (a) cmSprinkler ile engel

arasndaki max. Mesafe (b) cm15 cmden kk 4

15-30 7.5

30-45 1045-60 12.560-75 13.875-90 15

Sprinkler deflektrnden 600mm veya daha aada bir engel var ise, engelsprinklerin tam ortasnda kalacak ekilde ayarlanmal ve engelin geniliimaksimum 610 mm olmaldr. Sprinkler ile stoklayc veya kabin stykseklii aras uzaklk minimum 914 mm veya daha fazla olmaldr.

12.9 zel Durumlar

85


86/158

Ksmi yada tamamyla yanc malzeme ihtiva eden tesisat aftlar ,merdivengibi gizli mahallerde korumas yaplmas faydaldr. Dey aftlarda , aftn enst noktasna bir adet sprinkler konulmasnda yarar vardr. Fakat tutumayan

veya ksm yanc ve ulalmaz mekanik veya elektrik aftna konulmayabilir.Eer dey aftta yanc yzeyler var ise artmal olarak her bir katta bir adetsprinkler kullanlmaldr. Ulalabilir ve yanc yzeyleri bulunmayan aftlarnen alt noktasna bir adet sprinkler konulmaldr. Yanc malzemeler ihtiva edentm merdivenlerde sprinkler korumas yaplmaldr.

Su kaynaklarndan gelebilecek pisliklerin boru ierisinde kelmesisonucunda aa tip sprinkler balants ekil 21 deki gibi borunun stndenyaplmaldr.

Asma tavan uygulamalar iin aadaki resimlere baknz.

ekil 27 Sprinkler boru balants

12.10 Sprinkler Tesisatnn Depreme Kar Korunmas

Deprem tehlikesi bulunan blgelerde veya sismik hareketlere kar, boruhatlar esnek kaplin veya balant elemanlar ile birletirilmelidir. ekil 22de

balant noktalar gsterilmitir.

Tm kolon hatlarnn alttan ve stten 610mm uzana birer adet esnekbalant konulmaldr. Kolon uzunluu 0.9mden ksa ise esnek balantkullanlmas gerekmez. Ayrca kolon uzunluu 0.9m-2.1m arasnda ise bir adetesnek balant kullanlmak yeterlidir. Duvar veya ta yzeydeki esnek balantmontaj, duvardan 0.9m uzak olacak ekilde yaplmaldr. Raf ii sprinkler, asmatavan tepesinde veya yangn dolab iin branman alnan yerin stnde, 610mmuzaa esnek balant konulmamaldr. Boru apndan bamsz olarak a inenve birden fazla sprinkler besleyen ve uzunluu 4.6myi aan hatlarn tepesinde,610mmde esnek balant kullanlmaldr.

12.10.1 Sismik Ayrm Aparat

86


87/158

Bu aparatlar ; esnek balant elemanlar ile birlikte boru apndan bamszolarak sprinkler borulamasnn bulunduu yerlerde, bu hatlarn binann sismikayrm balantlarndan gemesi durumunda kullanlr.

Tabandan, duvardan, platformdan ve benzeri yerlerden geen her trl boru

hatt (ana sprinkler hatt, drenaj hatt, yangn departman balant hatt vb.)etrafnda belli bir aralk braklmaldr. Hattn tm evresinde braklmasgereken minimum aralk DN25 ile DN90 boru aplar iin 25.4mm; DN100 vest aptaki borular iin 51mm olmaldr. Bu araln bir boru kelepesi yada

benzeri aparat ile saland durumlarda DN25den DN90a kadar olan boruaplarnda 51mm veya daha fazla apl kelepeler kullanlabilir. Ayn artlaraltnda DN100 boru ap iin nominal ap DN100den daha fazla olan borukelepeleri kullanlabilir.

Yangn dayanm deeri olmayan al ta yada krlabilir konstrksiyonelemanlarnn iinden geirilirse; veya esnek balantlar duvarn yada

platformun her iki yannda 0.31m mesafede yerletirilmise aralk brakmayagerek yoktur. Gerekli olduu durumlarda braklan bu boluklar mastik yada

benzeri elastik malzeme ile doldurulabilir.

ekil 28 Sprinkler boru tesisatnn depremden korunmas

12.10.2 Dalgalanma Kuvvetlendirici lemler

87

A: Dey dorultuda Drt ynl balantB: Yanal gergiC: Yanal gergiD: Short dropE: Duvar geiinde kaplinF: Uzunlamasna gergi


88/158

Sistemdeki borular yatay ve dey ykleri alabilmek iin, titreim alcdesteklerle korunmaldr. Destekler, ekme ve basma kuvvetlerine kardayankl olmaldr. Hem yatay hem de boyuna gelebilecek kuvvetlere gre

tablo 24.30 uygun destek kullanlmaldr. Bu tablo FP =0.5 Wp olarak gz nnealnarak hazrlanmtr. Burada FP yatay kuvvet faktr ve Wp ise su dolu boruarldr.Tablo yerine yatay ve yan yk analizleri hesaplanmak suretiyle dedestek konstrksiyonu tesbit edilebilir. Dalgalanma kuvvetlendiriciler su dolu

borularn arlnn yarsn tayabilecek ekilde dizayn edilmelidir. Yansarsntlar iin (branman hatlar eksenel yke maruz kalmad taktirde) ykolarak tm branman hatlar ve ana hatlar gz nne alnmaldr. Eksenelsarsntlar iinse tm ana hatlar gz nne alnmaldr.

Tablo 32 Tanml yk tablosu(su dolu boru arlnn yarsna gre)Yanal g faktr FP arpm katsays

0.2 Wp 0.40.4 Wp 0.80.6 Wp 1.20.8 Wp 1.61.0 Wp 2.01.2 Wp 2.4

Sarsntc nleyiciler sk ve konsantre olmaldr. Sarsnt kuvvetlendiricisistemin tm ekipmanlar (balayclar,fittingsler vb.) eksantrik kuvvetlerinnlenmesi amacyla mmkn mertebe dz bir hat boyunca yerletirilmelidir.Sadece eksenel kuvvetlendiriciler, ilgili blmde belirtilen artlar dahilinde boruhattna kaynaklanan bir asklktan ibaret olabilir. Ksmi kuvvetlendicilerdenarinlik yar ap (l/r) 300 deerinden fazla olmamaldr. Burada lkuvvetlendirici uzunluu, r ise en az jirasyon yar apdr. Tablo 32ye gre

belirlenmi kuvvetlendiriciler zerindeki yk deerleri tablo 33de belirtilenmaksimum deerleri amamaldr.

Tablo 33 Tanml yk tablosu (su dolu boru arlnn yarsna gre)

Yanal

Desteklerin

Asal

Desteklerin

Desteklenecek boru aplar iin tanml ykler (lb)

88


89/158

Yerleimi(ft)

Yerleimi(ft)

2 21/2 3 4 5 6 8

10 20 380 395 410 435 470 655 91520 40 760 785 815 870 940 1305 1830

25 50 950 980 1020 1090 1175 1630 229030 60 1140 1180 1225 1305 1410 1960 274540 80 1515 1570 1630 1740 1880 2610 366050 1895 1965 2035 2175 2350 3260 4575SI birimleri iin: 1=25.4mm; 1ft=0.3048; 1 lb=0.45 kg

Yatay kuvvet faktrnn 0.5Wpyi getii ve tayc-sarsntkuvvetlendirici asnn dikey eksenden 45oden daha az ada olduudurumlarda veya yatay kuvvet faktrnn 1.0Wpyi getii tayc-sarsnt

kuvvetlendirici asnn dikey eksenden 60o

den daha az ada olduudurumlarda; sarsnt kuvvetlendirici, yatay yklerin oluturaca net dikeydirenci karlayabilecek ekilde seilmelidir.

Sprinkler ana besleme ve ara besleme boru hatlarnda 24mde bir ekseneldestek olunmaldr. 152mmden daha ksa rodlarla balanan hatlarda ayreksenel destek kullanmaya gerek yoktur.

Kolonlarn st ksmlarnn herhangi bir yne srklenmemesi iin drtyollu destek kullanlmaldr.

89


90/158

ekil 29 Sismik ayrma balantlarSprinkler ana besleme ve ara besleme boru hatlarnda 12m de bri yan

sarsnt kuvvetlendirici destek olmaldr. 152 mmden daha ksa rodlarlabalanan hatlarda ayr olarak yan sarsnt kuvvetlendirici destek kullanmayagerek yoktur. Ana besleme hatlarn tayan U tipi tayclar da yan sarsntdestekleyicileri iin dikeyden 300 ayla kvrlm olan ayaklarn kullanlmasnailgili tablo 34deki artlar karlanmak kaydyla msaade edilebilir. Borulama daflexible balant kullanlm ise, yan sarsnt destekleri her bir balantdan610mm teye yerletirilmelidir. Ancak bunlar merkezden 12 mden daha teyeyerletirilmemelidir. Binann birincil konstrktif elemanlarnn merkezdenitibaren 12 myi amas halinde yan sarsnt destekleri 15.2 m ara il

YANGIN TMMOB

Documents

Transcript of YANGIN TMMOB