ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

2017.04.03, ДАВАА ~ №060 (606)

0 0 6 0 6

Хар тугалгатай шатахууны хэрэглээ нэмэгдэх тусам гэмт хэргийн тоо өссөн, буурахад нь дагаад буурсан зүй тогтлыг эр дэм тэд анзаарчээ. 5

Засаглалд залуу парламентчид хэрэгтэйҮндэсний парламент дахь 45-аас доош насны гишүүдийн оролцоо 26 орчим хувьтай. > 2

Цахиур хагалж буй цайр

Монгол Улс цайрын баяжма лаас 36.6 тэрбум төгрөг оло хоор төсөвтөө тусгачихсан. > 11

Буух эзэн, буцах хаяггүй усан хөшигАйхтар бүтээн байгуулалт ид шидээ үзүүлэхгүй байсаар нүд аниж байгаа бололтой. > 4

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 7 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР2017.04.03

ҮҮЛШИНЭ

17° 1°

YНЭ: 600₮

ZASAG.COБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

~ T H E O F F I C I A L G A Z E T T E ~

ЗГМ

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2447.45 355.15 43.73

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

99.9400.01%

94.5200.01%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

5837.501.9%1249.20

0.5%820.490.37%

Монголчууд ууртай байдгийн шалтгаанУЛС ТӨРУИХ-ын хаврын ээлжит чуулган ирэх лхагва гарагт нээлтээ хийнэ. УИХ-ын дарга М.Энхболд ОУПХ-ны Ази, Номхон далайн бүлгийн даргаар сонгогдов.Гадаад харилцааны сайд Ц.Мөнх-Оргил Вьетнам улсад айлчлал хийж байна.Ардчилсан намын дотоод сонгуулийн санал хураалт боллоо. Монгол Улс, Европын хол-бооны хамтарсан хороо ны ээлжит хурал болов.

ЭДИЙН ЗАСАГМонголбанкны нэг долоо хоногтой үнэт цаасны үлдэг дэл 1.1 их наяд төгрөгтэй тэнцлээ. Монгол Улсын валютын нөөц им пор тын гурван сарын хэрэг-лээг хангахаар байна. Хуулийн хугацаанд хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаа зарлаа-гүй компаниудад СЗХ-ноос мэдэгдэл хүргүүллээ. БНХАУ-ын "ICBC" банкны ашиг 2016 онд 278.2 тэрбум юань болж өсчээ. Япон улсын ажилгүйдлийн түвшин 2.8 хувьд хүрэв.

НИЙГЭМХөвсгөл аймгийн Цагааннуур суманд 4.1 магнитудын хүчтэй газар хөдөлжээ. Баянзүрхчүүд 184.260 ам метр талбайн хог хаягдлыг цэвэрлэлээ.Төв, Сэлэнгэ, Булган аймгийн нутагт ой хээрийн түймэр гарчээ.Толгойтын эцсээс Авто сургуу-лийн автобусны буудал хүртэлх замыг засаж эхэллээ.Эрүүл мэндийн салбарт шинэ технологи нэвтрүүлж, 176 хүнд эрхтэн шилжүүлэн суулгажээ.

ДЭЛХИЙГазрын тосны олборлолтоо үе шаттай бууруулахаа ОХУ-ын Эрчим хүчний сайд мэдэгдэв.Франц улсыг Грекийнх шиг хувь заяа хүлээж байгааг Фран-суа Фийон анхааруулжээ.Австрали улс исламын шашинт орнуудын нислэгийн хяналтаа чангатгаж байна.“Умард урсгал 2”-т эрх зүйн хаалт тавихгүй гэдгээ Европын холбоо мэдэгдлээ.Палестины нутагт шинэ суу-рин барих Израилийн шийд-вэрийг НҮБ буруушаав.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

ОХУ-ын хүсэл ба бодит байдлын зөрүү

Технологийн хоцрогдол хөгжлийн саад болж байна

НИЙТЛЭЛЧИЙН БУЛАН

ЭДИЙН ЗАСАГ

Ердөө жил гаруйхны дараа дэлхий нийтийн анхаарал Зүүн Европ руу хандах болно. Дэл­хийн хамгийн том газар ну таг тай Орос улс спортын хамгийн том арга хэмжээний нэг хөл бөм­бөгийн ДАШТ­ийг зохион байгуулах учраас тэр. Нөгөө­тэйгүүр, монголчуудын хувьд хөлбөмбөгийн их баяр наадмыг газар дээр нь очиж үзэх сайхан боломж бүрджээ гэж хэлж болно.

В.Путин спортоор дамжуулж улс орныхоо нэр сүрийг дэлхий

нийтэд харуулахыг зорьж бай гаа. Тиймдээ ч 2014 онд Сочи гийн өвлийн олимпийг бүх цаг үеийн түүхэн дэх хамгийн өндөр зард лаар зохион байгуулсан. Харин энэ удаа хөлбөмбөгийн ДАШТ­ийг хэрхэн зохиох нь сонирхол татаж байгаа юм. Оросууд өөрсдөө түүхэнд тодоор дур сагдах тэмцээн хийнэ гэсэн өөдрөг бодолтой байгаа. Харин үүнд нь эргэлзэж, 21 дэх удаа гийн мундиаль томоохон бүтэлгүйт­лийн нэг болно хэмээн муу ёрлох хэсэг ч бий. Үүнийгээ хэд хэдэн үндэслэлээр тайлбарлажээ.

Г.Баярсайхан@bayarsaikhanZGM

Г.Баяртогтох@bayartogtokhZGM

3

Монголын сүүний нэгд сэн холбооны тэргүүн О.Амар цэн­гэлтэй ярилцлаа. “Тех но логийн шинэчлэл нь сүү ний сал бар шинэ шатанд гара хад түлхэц болно” хэмээн тэр бээр тодот гов.

-Засгийн газраас мах, сүүний анхдугаар аянг зарласан. Аяны хүрээнд эхний ээлжинд зур гаан аймагт шингэн сүү хатаах технологи нэвтрүүлэх гэж байна. Дотооддоо хуурай

сүү үйлдвэрлэснээр импортын хуурай сүүг халах боломжтой юу?

­Нүүдлийн мал аж ахуйн сүүний нөөцийг ашиглахад хамгийн тохиромжтой аргын нэг нь хуурай сүү. Энэ утгаараа байж болох хувилбар. Шингэн сүүний нөөцөө түшиглэн хуурай сүүний үйлдвэр байгуулж бол но. Гэхдээ импортын хуу рай сүүнээс илүү өрсөлдөх чадвартай байх нь чухал.

-Төв суурин газрын сүү, сүүн бүтээгдэхүүний хэрэг лээг хангахад юунд анхаарах шаард-лагатай вэ?

­Монгол Улсад шинэ сэргэг байдлаар нь хэрэглэх боломж той бүтээгдэхүүн бол сүү. Өнөөдөр саасан сүүг гурав хоногийн дотор хэрэглэх боломж нь байна.

12

Тулгамдсан асууд лын цөм нь тех но ло гийн хоцрог дол

Улс төр

2 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2017.04.03, ДАВАА ~ №060 (606)

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА

Засгийн газрын мэдээ сонины 2017 оны 03 дугаар сарын 31-ний №059 (605)

дугаарт "Хөдөө аж ахуйн давхар даатгал" ХК-ийн аудит хийгдсэн 2016 оны 4 дүгээр

улирлын санхүүгийн байдлын тайланг алдаатай нийтэлсэн тул хүлцэл өчье.

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжлагатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай санал, хүсэлт

байвал

› OPED@ZASAG.CO

Утас: 99901526 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

ТОВЧХОН » ПАРЛАМЕНТХуульд заасны дагуу УИХ-ын хаврын чуулган ирэх лхагва гарагт нээлтээ хийнэ. Хаврын чуулганы эхэнд Монгол Улсын 2017 оны төсвийн тодотголыг хэлэлцэх юм.

» АЙЛЧЛАЛ Гадаад харилцааны сайд Ц.Мөнх-Оргил БНСВУ-д ажлын айлчлал хийж байна. Айлчлалын хүрээнд БНСВУ-ын Ерөнхий сайд Нгуен Суан Фукад бараалхаж, Шадар сайд бөгөөд Гадаад хэргийн сайд Фам Бин Миньтэй албан ёсны хэлэлцээ хийнэ.

» НАМУУДАрдчилсан намын дотоод сонгуулийн санал хураалт ням гарагт боллоо. Энэ удаагийн сонгуулиар аймаг, нийслэл, дүүргийн намын хорооны дарга болон Үндэсний бодлогын хорооны гишүүдийг бүх гишүүний саналаар тодрууллаа. Мөн Ардчилсан намын үндсэн дүрмийн өөрчлөлтийг Улсын дээд шүүх бүртгэж авчээ.

» ХУРАЛМонгол Улс, Европын холбооны хамтарсан хорооны ээлжит 17 дугаар хуралдаан Улаанбаатар хотноо боллоо. Энэ үеэр Худалдаа, хөрөнгө оруулалтын дэд хорооны хуралдаан, Хөгжлийн хамтын ажиллагааны асуудлаарх Ажлын хэсгийн хурал хийв.

АЙЛЧЛАЛ

Б.Бямбасүрэн@byambaZGM

Үндэсний парламент дахь 45-аас доош насны гишүүдийн оролцоо 26 орчим хувьтай

parliament.mn©

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгмийн мэдээллийн албаЭдитор Б.Гандолгор

Утас: 99901483

Эдийн засаг, бизнес мэдээллийн албаЭдитор Б.Баяртогтох

Утас: 99901532

Гадаад контент, соёл энтертайнментын албаЭдитор Р.Оюунцэцэг

Утас: 99901621

Г.ЛхагвасүрэнУтас: 99903581

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар: 1024

Утас: 70103131, Факс: 70106065

Zasag.Co“Чөлөөт хэвлэл”

сангийн хэвлэх үйлдвэрт хэвлэв

Дугаарын удирдагчБ.Даваатогтох

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг

дээдэлж, чөлөөт сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч

үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн индэр байж, нийт Монгол үндэстний

ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм зорилгоо болгоно.

0 0 6 0 6

РЕДАКЦИ

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

УИХ­ын дарга М.Энхболдын хилийн чанад дахь албан ёсны айлчлал Бүгд Найрамдах Бангладеш улсад үргэлжилж байна. Айлчлалын хүрээнд тэрбээр тус улсын нийслэл Дака хотноо болж буй Олон улсын парламентын холбооны ассамблейн 136 дугаар

Засаглалд залуу парламентчид хэрэгтэй

чуулганд оролцож байгаа юм. Мөн ОУПХ­ны Ази, Номхон далайн бүлгийн хуралдааныг даргалахын зэрэгцээ Бүс нутгийн бүлгүүдийн дарга нар болон Байнгын хороодын ерөнхийлөгч нартай уулзалт хийв. Уулзалтаар ОУПХ­ны Удирдах зөвлөл, Гүйцэтгэх хороо, Байнгын хороод, бүтцийн бусад нэгжүүдэд эмэгтэй болон залуу гишүүдийн оролцоог нэмэгдүүлэх, ОУПХ­ны тогтоол, шийдвэрийн хэрэгжилтийн талаарх гишүүн орнуудын тайлангийн үр дүнг сайжруулах талаар хэлэлцжээ. УИХ­ын дарга М.Энхболд “Одоогоор залуу парламентчдын эзлэх хувь 10 хүрэхгүй байгаа нь чамлалттай. Дэлхийн улс орнуудын үндэсний парламент дахь 45­аас доош насны гишүүдийн оролцоо 26 орчим хувьтай байгаа. Монгол Улсад өнгөрсөн 2016 онд

парламентын сонгууль болсон. Сонгогдсон нийт гишүүний 38 хувь нь 45­аас доош насныхан байна. Энэ удаагийн ассамблейд оролцож буй долоон гишүүний гурав нь энэ насныхан. Тий мээс залуу парламентчдын төлөөл ­лийн тоог нэмэгдүүлэх, тэдний үг хэлэх, санал бодлоо илэр­хийлэх боломжийг аль болох түлхүү хангах нь зүйтэй” гэв.

Үүний дараа УИХ­ын

дарга М.Энхболд ОУПХ­ны Ерөнхийлөгч Сабер Хоссейн Чаудритай уулзлаа. Энэ

үеэр дэлхий даяар тэгш бус байдлыг арилгах, улс орнуудын тогтвортой хөгжлийг хангах, хүн амын сайн сайхан амьдралын нөхцөл бололцоог бүрдүүлэх сэдвээр энэ удаагийн чуулган болж байгааг онцлоод Монгол Улс “Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал­2030” баримт бичгийг баталсан гэлээ. Харин Сабер Хоссейн Чаудри ОУПХ­ны үйл ажиллагаанд Монгол Улс байнга идэвхтэй оролцож ирснийг үгийнхээ эхэнд тэмдэглэв. Тэрбээр улс орнуудын парламент улам илүү нэгдэж ажиллах шаардлагатай байгаа нь дэлхий нийтэд өрнөж буй сүүлийн үеийн асуудлуудаас тодорхой байна. Биднээс улс орны ард иргэд, дэлхий нийт илүү ихийг хүсэн хүлээж байгааг ойлгох ёстой. Тиймээс парламентууд үйл ажиллагаагаа уялдуулах шаардлага урьд

урьдынхаас илүү чухал байна гэжээ. Түүнчлэн парламентыг чадавхжуулах нь чухал тул чадамжаа өөрсдөө үнэлэх ажлыг НҮБ­ын Хөгжлийн хөтөлбөртэй хамтран хэрэгжүүлэх хэрэг­тэй гэдгийг хэлэв. Уулзалтын төгсгөлд Монголын болон Бангладешийн парла ментад бүлэг байгуулж харил цаа, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхэд бэлэн байгаагаа хоёр тал илэрхийллээ.

ОУПХ­ны ассамблейн 136 дугаар чуулган ирэх лхагва гараг хүртэл үргэлжилнэ. УИХ­ын дарга М.Энхболд ОУПХ­ны Ази, Номхон далайн бүлгийн даргаар сонгогдож, тус бүлгийн хуралдааныг даргалав. Тэрбээр “Эдүгээ дэлхий дахинаа улам бүр өсөн нэмэгдэж буй тэгш бус байдал нь хүний сайн сайхан аж төрөхөд сөрөг нөлөө үзүүлж, эдийн засаг, нийгэм, улс төрийн тогтворгүй байдлыг бий болгож байгаа нэг үндсэн шалтгаан юм. Энэ удаагийн чуулганы Ерөнхий хэлэлцүүлэг “Тэгш бус байдлыг арилгах нь: Хүн бүр нэр төртэй, сайн сайхан аж төрөх нөхцөлийг бүрдүүлэх нь” сэдвээр болж байгаа. Энэ нь НҮБ­ын Ерөнхий Ассамблейн 70 дугаар чуулганаас баталсан “Тогтвортой хөгжил­2030” хөтөлбөрт тусгасан зорилтууд, түүний дотор улс орнуудын хоорондын болон улс доторх тэгш бус байдлыг арилгах зорилтыг хэрэгжүүлэхэд цаг үеэ олсон, чухал алхам болно” гэлээ.

Дашрамд дурдахад, ОУПХ нь бүс нутгийн зургаан бүлэгтэй бөгөөд түүний нэг нь Ази, Номхон далайн бүлэг юм. Уг бүлэгт ОУПХ­ны гишүүн 33 парламент байдгийн дотор Япон, Энэтхэг, БНХАУ, Канад, БНСУ, Австрали зэрэг дэлхийн томоохон улс орон багтдаг. Түүнээс гадна ОУПХ­ны ажиглагч гишүүдэд гишүүнчлэл нь нээлттэй байдаг аж. Бүлэг нь дарга, нэгдүгээр орлогч, хоёрдугаар орлогч дарга гэсэн удирдлагатай ажилладаг аж.

Хууль эрх зүйн маргаантай байдлыг үл харгалзан өнгөрсөн баасан гарагийн орой “Эрдэнэт” үйлдвэрийн ТУЗ­д төрийн эзэмшлийн 51 хувийг төлөөлөн суугаа гишүүд хуралдаж, 49 хувийн төлөөллийн гурван гишүүнийг чөлөөлж оронд нь төрийг төлөөлөх гурван хүнийг томилох шийд вэр гаргалаа. Хувийн эзэмш лийн 49 хувийн төлөөлөл болох Д.Ганболд, О.Орхон, М.Мөнхбаатар нарыг ТУЗ­өөс чөлөөлж, Эрчим хүчний яамны Төрийн нарийн

бичгийн дарга З.Мэндсайхан, Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамны Бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Д.Даваадорж, Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газрын дэд дарга А.Дагвадорж нарыг илт хууль зөрчиж томилсон байна. Энэхүү шийдвэрээ Оюуны өмч, улсын бүртгэлийн ерөнхий газарт ажлын бус цагаар бүртгүүлэхээр санаархсан ч амжилтыг эс олжээ.

Засгийн газраас гаргасан шийд вэр, өнгөрсөн баасан гара­гийн ТУЗ­ийн зарим гишүүний

гаргасан шийдвэрүүд нь Мон гол Улсад хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа Иргэний хууль, Компанийн тухай хууль, Төрийн болон орон нутгийн өмчиийн тухай хуулийн холбогдох заалтуудыг зөрчиж байгааг доор сийрүүлэв. Тухайлбал, Иргэний хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.2 дахь заалтыг зөрчив. Хуульд компанийн эрх зүйн байдлыг хуулиар тогтоохоор заасан байдаг. Гэтэл Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат Засгийн газ­рын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Ж.Мөнхбат, Төрийн өмчийн

ТУЗ-ийг хууль бусаар томилж, улсын бүртгэлд ажлын бус цагаар засвар хийхийг оролджээ

Монголын болон Бангладешийн парламентын

бүлгийг байгуулна

Энэ удаагийн чуулганы ерөнхий хэлэлцүүлэг “Тэгш бус байдлыг арилгах нь: Хүн бүр нэр төртэй, сайн сайхан аж төрөх нөхцөлийг бүрлүүлэх нь” сэдвээр боллоо.

бод лого, зохицуулалтын газрын дарга Ц.Ням­Осор нарт үүрэг болгож, дээрх шийдвэрийг гүйцэлдүүлэв. Өөрөөр хэлбэл, компанийн эрх зүйн байдлыг хуулиар тогтоох ёстой атал үүрэг өгөх нэрийдлээр өөрчлөлт орууллаа.

Мөн Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.2.2 дахь заалтыг зөрчсөн байна. Тус хуульд “Төрийн өмчийн оролцооны хувь хэмжээтэй хувь тэнцүүлэн тухайн этгээдийн ТУЗ­ийн бүрэлдэхүүнд төрийг төлөөлөх гишүүний нэ­рийг төрийн эзэмшлийн хувьцааг эзэмшигчийн эрхийг хэрэгжүүлж байгаа этгээд тухайн компанийн нэр дэвшүүлэх хороонд санал бол гох бөгөөд нэр дэвшүүлэх хо роо тэрхүү нэр дэвшигдэж бай гаа этгээд нь хуульд заасны дагуу төрийг төлөөлөх этгээд мөн бол ТУЗ­ийн гишүүнээр томи­луулахаар хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд шууд оруулах үүрэгтэй” хэмээн заасан байдаг.

Үүнээс гадна Компанийн тухай хуулийн 62 дугаар зүйлийн 62.1.7 дахь заалтыг зөрчжээ. ТУЗ­ийн гишүүнийг сонгох, бүрэн эрхийг нь хугацаанаас нь өмнө дуусгавар болгох асуудлыг хувьцаа эзэм­шигчдийн хурлаар хэлэлцэж шийдвэрлэхээр хуульчилсан байдаг юм. Гэтэл “Эрдэнэт” үйлдвэрийн ТУЗ­д төрийн эзэмшлийн 51 хувийг төлөөлөн суугаа гишүүд хуралдаж, дээрх хууль бус шийдвэрийг гаргав.

Уг нь бол Монгол Улсад үйл ажил лагаа явуулж байгаа хуу­лийн этгээд, иргэн хуулийн эдгээр заалтыг ягштал сахих ёстой. Сахиагүй тохиолдолд хуулийн хариуцлага хүлээдэг.

Гэтэл хууль тогтоох байгууллага өөрсдийн баталсан хуулиа зөрчиж байгаа бол хуулийг биелүүлэх үүрэг хүлээсэн Засгийн газар үүргээ умартаж байна. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсад хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хуулиар аливаа компанийн эрх зүйн байдлыг хуулиар тогтоох ёстой. Гэтэл Монгол Улсын гурван шатны шүүхийн аль нь ч ийм шийдвэр гаргаагүй байхад УИХ өөрсдөдөө ашигтай дүгнэлт гаргаж, түүнийгээ биелүүлэхээр улайрч байна.

УИХ­аас гаргасан “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг төрд авах тогтоол нь Үндсэн хуулийн цэц дээр маргаантай байгаа энэ үед эрх баригчдын хуулийг уландаа гишгэсэн шийдвэрүүд ар араасаа хөврөн гарч байгаад хяналт тавьж, зогсоох хүчин алга. Хууль баталж, хэрэгжүүлэгчид нь өөрсдөө хуулиа зөрчөөд байхаар төрд итгэх итгэл алдрах нь гарцаагүй юм.

Нөгөөтэйгүүр, төр хууль санаачилдаг, хэрэгжүүлдэг, хэрэгжилтийг хянадаг субьект. Гэтэл хуулийг хэрэгжүүлдэг, хя на даг үүргээсээ хальж, ком­пани, аж ахуй нэгжийн үйл ажиллагаатай зууралдаж эхэллээ. Гаргаж байгаа шийд вэрүүд нь хүний мэдлэг боловсрол, хөдөл­мөр зүт гэлээрээ бий болгосон баялаг руу нь дайрсан шинж тэй байна. Амь тан хүртэл өөрийн гэсэн үүрэн д нь халда хад эсэргүүцэл үзүүлдэг. Зөгий хүр­тэл цуглуулсан балаа харам лаж, бол оготно өөрийн босгосон хөеөгөө хамгаалдаг. Байга лийн энэхүү бичигдээгүй хуулийг манай төр бяц гишгэж, хуулиа зөрчөөд сууж байна.

Оросууд энэ тэмцээнд зориулж зургаан цэнгэлдэх шинээр барьж, нэгийг сэргээн засварлажээ. Гэвч цэнгэл дэ хүү дийнх нь ба рил гын ажил удаа ширсаар бай гаа нь зохион бай гуулагч­дын тол гой ны өвчин болов. Санкт­Петер бургт байрлах 68 мянган хүний суудалтай “Крестовский” цэнгэлдэхийн барилгын ажил гэхэд 10 жилийн турш үргэлжилж байгаа ч өнөөг хүртэл ашиглалтад ороогүй хэвээр. Тэрбум гаруй ам.доллар хэдийнэ залгисан цэнгэлдэхийн барилгын ажилд “болохгүй бүхэн шүглэсэн” хэмээн нэгэн албаны хүн халаглаж байв. Ажилчид гэнэтийн ослоор амиа алдах, барилгын төсвөөс хумслах, чанаргүй материал ашигласан гэх зэргээр энэ цэнгэлдэхийг тойрсон асуудал үнэхээр их. Ямар сайндаа л Оросын Ерөнхий сайд Д.Медведев төслийн ажлыг “Шившигтэй, ичгүүртэй” гэж нэрлэхэв.

Хамгийн сүүлд FIFA­гийн тэм­цээн хариуцсан захирал Колин Смит тус улсад айлчилж, барил­гын ажлын явцтай танилцсаны дараа “Зарим зүйл одоо болтол дутуу хэвээрээ байна” хэмээн сэтгэл дундуур өгүүлсэн юм. Уг нь тус цэнгэлдэхэд өнөө жил

3

Нийтлэлчийн булан

2017.04.03, ДАВАА ~ №060 (606) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

Ямар сайндаа лД.Мед ведев төс -лийн ажлыг “Шив шиг тэй” гэж нэрлэхэв

1РАСИЗМ БА ТАНХАЙ

ФАНАТУУДFIFA­гийн хувьд зохион

байгуулалтын асуудлаас гадна арьс өнгөөр ялгаварлах үзэл болон танхай балмад хөгжөөн дэмжигчдийн халдлагаас хам­гийн их болгоомжилдог. Гэтэл Орос улс энэ хоёр зүй лээрээ эртнээс алдартай. Өнгөр­сөн жил Францад болсон Ев ропын АШТ­ий үеэр Оросын балиашгууд бүгдээс ялгарч байв. Харамсалтай нь сөрөг талаараа. Английн балиашгуудын эсрэг хийсэн зодооны үеэр 100 гаруй хүн бэртэж, тэдний 30 нь эмнэлэгт хүргэгдсэн явдал Оросын шигшээгийн нэр хүндэд арилшгүй сэв суул­гажээ. Саяхан л гэхэд “ЦСКА”, “Зенит” багуудын тоглолтын үеэр фанатуудын хооронд то моохон мөргөлдөөн гарч, хүч ний байгууллагуудын бэлэн байд лыг шалгаад амж­сан. FIFA­гийн ерөнхийлөгч Ж.Ин фантино фанатуудын мөргөл дөөнийг “Байж болшгүй явдал” гэж онцлоод оросуудыг энэ тал дээр хатуу анхаарахыг сануулсан юм. Тиймээс оросууд Их Британийн албаны хүмүүстэй хамтран танхай балиашгуудын болзошгүй дайралтаас хэрхэн сэргийлэх талаар ажиллаж байна. Энэ ажлынхаа хүрээнд өмнө нь хэрэг түвэгт орооцолдож байсан үл бүтэх нөхдийн хар данс хөтөлж, тэднийг хилээр нэвтрүүлэхгүй байхад хатуу хяналт тавих аж. Гэвч гаднын дэггүйчүүдийг ийм байдлаар хазаарлаж болох ч дотоодын “хүнд гарууд”­аа хэрхэн хянах нь тодорхойгүй хэвээр.

Түүнчлэн FIFA арьс өнгөөр ялгаварлан гадуурхахын эсрэг байр суурийг үргэлж баримтал­саар ирсэн. Харин ирэх жил болох ДАШТ­ий үеэр өнгөт арьст тамирчид ийм дайрал­тад өртөхгүй гэх баталгаа тун бага. Санкт­Петербургийн “Зе нит” багт дөрвөн жил тогло­сон бразил хөлбөмбөгч Халк нэгэн ярилцлагадаа “Бараг бүх тоглолтод арьс өнгөөр ял гаварлах үзэл мэдрэгддэг” хэмээн өгүүлсэн удаатай. Мөн домогт Р.Карлос руу хөгжөөн дэмжигчид гадил шидэж уур­луулсан түүх саяхных.

“Football against Racism” байгууллагын тайланд дурд­са наар Оросын лигийн зөв хөн 2014­2015 оны улиралд бус­дыг арьс өнгөөр ялгаварлан га дуурх сан тохиолдол 92 удаа бүрт гэгджээ. Урьд өмнөхтэй харь цуулахад тэрхүү тоо өссөөр байгаа нь санаа зовох асуудал юм.

ЦЭНГЭЛДЭХҮҮД БЭЛЭН ҮҮ

21 дэх удаагийн мундиаль хойд хөршийн 11 хотын 12 цэнгэл дэхэд зэрэг явагдана.

шалтгаан болжээ. ШИГШЭЭ БАГИЙН ҮЛБЭГЭР ТОГЛОЛТ

Зохион байгуулагч орон сайн тоглох нь тухайн тэмцээн амжилттай болохын нэг үндэс байдаг. Өөрийн багаа дэмжихээр цэнгэлдэх дүүрэн үзэгч цуглаж, тэр хэрээр ашиг орлого ч нэмэгдэнэ гэсэн үг. Япон, солонгосчууд 2002 оны ДАШТ­ээс өндөр ашиг олсон нэг шалтгаан нь энэ байв. Харин Оросын шигшээгийн өнөөгийн байдлыг харвал өндөр амжилт гаргана гэж итгэхэд тун бэрх. Цагтаа Москвагийн “Спартак”­д амжилттай тоглож байсан, өдгөө хөлбөмбөгийн шинжээчээр ажиллаж буй Александр Бубнов өнөөгийн багийг “Европын хамгийн тааруухан шигшээ” гэж нэрлэсэн нь нэгийг өгүүлнэ.

Оросууд Л.Слуцкийн үед тааруухан тоглож байсан бол С.Черчесовын удирдлагад шилжээд бүр ч мууджээ. Тэд сүүлийн 10 тоглолтоос хоёрхон хожил авсны зэрэгцээ сулхан Катарт 2:1­ээр ялагдаж, томоохон

ДАШТ-ий түүхэнд тасалбарын албан ёсны үнэ анх удаа 1000 ам.долларыг

давах нь

Тив хоорондын цомын дөрвөн тоглолт явагдах ёстой. Гэвч хугацаанд нь багтааж ашиг лал­тад орох, эсэх нь эргэлзээтэй.

БАГАДСАН ТӨСӨВ, АЛСЛАГДСАН ХОТУУДОросын эдийн засаг хүндхэн

байгаа нь тэмцээний бэлтгэл ажилд хангалттай мөнгө зар­цуулж чадахгүйд хүргэжээ. Өн гөрсөн сард Засгийн газар 326 сая ам.долларын нэмэлт хө­рөнгө оруулалт хийснээр нийт төсөв 10 тэрбум болсон. Гэхдээ энэ нь 2014 оны ДАШТ­тэй харьцуулахад таван тэрбумаар бага байгаа юм. Харин Сочигийн олимпод зарцуулсан мөнгөнөөс 40 тэрбумаар бага гэж бодохоор их л ядмагхан төсөвт тааруулан тэмцээн хийх болох нь.

Оросын өргөн уудам газар нутаг энэ удаа хамгийн том сул тал болж мэдэхээр байна. Хөгжөөн дэмжигчдийн хувьд нэг хотоос нөгөөг зорьж, хайртай багийнхаа тоглолтыг үзэхийн тулд их л хол зайг туулах хэрэгтэй болжээ. Тоглолтууд гурван өөр цагийн бүс бүхий 11 хотод явагдах юм. Цэнгэлдэх бүрийн хоорондын зай ойролцоогоор 640 километр. Хамгийн баруун захын Калининград хотоос зүүн захын Екатеринбург орохын тулд бараг 3200 км зам туулах жишээтэй. Мэдээж онгоц болон өндөр хурдны галт тэрэг ашиглан цаг хугацаа хэмнэж болно л доо. Гэхдээ энэ аялал таны хэтэвчийг эрс нимгэрүүлнэ гэдэгт итгээрэй.

ӨНДӨР ҮНЭТЭЙ ТАСАЛБАР

Хөлбөмбөгийн ДАШТ­ий түүхэнд тасалбарын албан ёсны

үнэ анх удаа 1000 ам.доллар да вах нь. Хэрэв фанатууд шиг­шээ тоглолтыг хамгийн гоё сууд лаас үзэхийг хүсвэл 1100 “ногоон” төлөх шаардлагатай болно. Өмнөх ДАШТ­ий хувьд энэ тоо 990 байсан. Хэсгийн тог лолтын гайгүй тасалбар 105 ам.доллар бөгөөд энэ нь “Бразил 2014”­тэй харьцуулахад 15 хувиар өссөн үзүүлэлт. Харин Оросын иргэншилтэй бол тасалбарыг хямд үнээр авах

боломжтой. Тухайлбал, хам­гийн хямд тасалбар 1280 рубль (ойролцоогоор 20 ам.доллар) юм.

ДАШТ­ийг зохион байгуулах хот өмнөх жил нь Тив хоорондын цомын тэмцээн хийж, бэлтгэл ажлаа шалгадаг уламжлал тогтоод хорь гаруй жилийг үдэж байна. Тэгвэл энэ жилийн тэмцээний тасалбарын үнэ дөрвөн жилийн өмнөхөөс 25 хувь нэмэгдсэн нь хөгжөөн дэмжигчдийг бухимдуулах

ОХУ-ын хүсэл ба бодит байдлын зөрүү

сенсаац дэгдээж амжсан. Одоо тэд Тив хоорондын цомын тэм­цээний үеэр хөлөө олж, нэг баг шиг жигдэрнэ гэж найдья. Хэ рэв чадахгүй бол хэсгийн тоглолтоос хамгийн түрүүнд хасагдах баг нь Орос байж мэднэ. Хэрэв тэг вэл фанатуудын уур хилэн чинээндээ тулж, бүгдийн эмээгээд байгаа эмх замбараа гүй байдлыг дэг­дээж болзошгүй. Энэ нь гэтэл зохион байгуулагчдын хамгийн хүсдэггүй зүйл билээ.

BBM©

МЭДЭГДЭЛМонгол Улсын Засгийн газрын 2017 оны 3 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуралдаанаар “Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК, “Монголросцветмет” ХХК-иудын Төлөөлөн удирдах зөвлөлийг 100 хувь төрөөс бүрдүүлэх, цаашдаа тус компанийн гүйцэтгэх удирдлагын бүрэлдэхүүнд ажиллах төрийн төлөөллийг тоог нэмэгдүүлэхийг Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газар болон Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газарт хууль бус үүрэг болгожээ.

Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газар нь Засгийн газрын дээрх хууль бус шийдвэрийн дагуу 2017 оны 3 дугаар сарын 31-ний өдөр нууцаар хуралдаж “Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК, “Монголросветмет” ХХК-иуд дахь тус компанийн өмчлөлийн 49 хувийн хувьцааг хууль бусаар төрийн өмчид шилжүүлэх, компанийн дүрэмд өөрчлөлт оруулах, улмаар ажлын бус цагаар улсын бүртгэлд өөрчлөлт оруулах ажлыг зохион байгуулахыг оролдсон байна.

Ардчилсан, Эрх-зүйт төрийн тогтолцоотой нийгэмд Засгийн газар, түүний хэрэгжүүлэгч агентлагын энэхүү удаа дараагийн хууль бус үйлдэл нь байж боломгүй гэж үзэж байгаа бөгөөд энэ нь Монгол Улсад хувийн өмчийн хуулиар хамгаалсан халдашгүй байдал алдагдаж байгааг нотолсон ноцтой үр дагаврын эхлэл тавигдлаа.

Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газар хувьцааны өмчлөх эрхийг хууль бусаар шилжүүлэн авч гаргасан бүх шийдвэр нь хүчин төгөлдөр бус бөгөөд үүнээс үүсэх аливаа хохирлыг тухайн гаргасан албан тушаалтан бүрэн хариуцах болно.

МОНГОЛИАН КОППЕР КОРПОРЭЙШН ХХК

Улаанбаатар

4 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2017.04.03, ДАВАА ~ №060 (606)

"ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН ДАВХАР ДААТГАЛ" ХК-ИЙН АУДИТ ХИЙГДСЭН 2016 ОНЫ 4-Р УЛИРЛЫН САНХҮҮГИЙН БАЙДЛЫН ТАЙЛАН

"ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН ДАВХАР ДААТГАЛ" ХК-ИЙН АУДИТ ХИЙГДСЭН 2016 ОНЫ 4-Р УЛИРЛЫН САНХҮҮГИЙН БАЙДЛЫН ТАЙЛАН

(мян.төгрөгөөр)Мөрийн дугаар БАЛАНСЫН ЗҮЙЛ Мөр Аудитаар баталгаажсан үлдэгдэл

1-р сарын 1 12-р сарын 31 1.. ХӨРӨНГӨ 1

1.1. Мөнгө, түүнтэй адилтгах хөрөнгө 2

1.1.1 Бэлэн мөнгө 3 704.67 58.13 1.1.2 Харилцах 4 471,581.58 231,260.34 1.1.3 Банк санхүүгийн байгууллагад байршуулсан хөрөнгө 5 8,037,556.65 -

Мөнгө, түүнтэй адилтгах хөрөнгийн дүн 7 8,509,842.90 231,318.47 1.2 Даатгалын хураамжийн авлага /цэвэр дүнгээр/ 9 156,007.21 128,952.85

Даатгалын авлагын дүн 11 156,007.21 128,952.85 1.3 Бусад авлага /цэвэр дүнгээр/ 13 406,581.66 721,782.02 1.4 Бусад санхүүгийн бус хөрөнгө 15 - -

1.4.1 НДШ авлага, бусад татварын авлага 16 0.85 0.07 1.4.4 Бараа материал 19 3,133.30 8,311.50 1.4.5 Урьдчилж гарсан зардал/тооцоо 20 188,570.39 -

Бусад санхүүгийн бус хөрөнгийн дүн 22 191,704.54 8,311.57 1.5 Хөрөнгө оруулалт 23 - -

1.5.1 Хадгаламж, хадгаламжийн сертификат 24 - 17,889,431.41 1.5.2 Үнэт цаас / цэвэр 25 16,997,271.18 14,999,930.86

Хөрөнгө оруулалтын дүн 28 16,997,271.18 32,889,362.27 1.6 ДД-ын хойшлогдсон хураамж - 428,088.87 1.7 Үндсэн хөрөнгө /цэвэр 34 350,869.47 639,221.15 1.8 Биет бус хөрөнгө 35 6,930.00 467,660.12

НИЙТ ХӨРӨНГИЙН ДҮН 37 26,619,206.96 35,514,697.33 2 ӨР ТӨЛБӨР БА ЭЗДИЙН ӨМЧ 38 - -

2.1. Өр төлбөр 39 - - 2.1.3.2 НДШ-ийн өглөг 55 0.68 87.23 2.1.1 Санхүүгийн бус өр төлбөр 56 42,767.51 24,249.80 2.1.2 Урьдчилж орсон орлого 58 981,599.23 -

Бусад санхүүгийн бус өр төлбөрийн дүн 65 1,024,367.42 24,337.03 2.1.3 Орлогод тооцоогүй хураамжийн нөөц - 1,008,701.79 2.2 Нөөц сан 69 - -

2.2.2 Алдагдлаас хамгаалах сан 70 7,000,000.00 9,500,000.00 2.2.2 Хамтын эрсдэлийн сан 71 591,056.65 846,425.92 2.2.3 Эрсдэлээс хамгаалах сан 72 513,195.46 3,065,790.71

Нөөц сангийн дүн 74 8,104,252.10 13,412,216.63 Нийт өр төлбөрийн дүн 75 9,128,619.53 14,445,255.46

2.3 Эздийн өмч 76 - - 2.3.1 Эзэмшигчдийн өмч 77 15,000,000.00 15,000,000.00 2.3.2 Эздийн өмчийн бусад хэсэг 83 86,476.67 684,332.92 2.3.3 Хуримтлагдсан ашиг (алдагдал) 84 2,404,110.77 5,385,108.95

Эздийн өмчийн дүн 85 17,490,587.44 21,069,441.87 НИЙТ ӨР ТӨЛБӨР БА ЭЗДИЙН ӨМЧИЙН ДҮН 86 26,619,206.96 35,514,697.33

Зуны урин дулаан цаг айсуй. Байгаль дэлхий удахгүй ногоон дээлээ өмсөж, нийслэл хот маань өнгөө засах нь. Урин цаг ирэхтэй зэрэгцэн нийслэл хотын бүтээн байгуулалт ар араасаа ундрах нь дамжиггүй.

Нийслэлчүүд бид хоёр жилийн өмнө 70 сая төгрөгийн өртгөөр хийгдсэн усан хөшигтэй болж, улаан тууз хайчлан сүр дуулиантай нээлт хийж билээ. Жил ирэх тусам хөрс, агаар нь бохирдож, хуурайшилтад нэрвэгддэг нийслэл хотод энэ нь мэдээж хэрэгтэй бүтээн байгуулалт. Гэвч олон саяын өртөгтэй өнөөх дуулиант хөшиг өдгөө хэнд ч хэрэггүй “хог” болон хувирсан нь харамсалтай.

Хотын төвөөс тавхан алхмын газар буюу МУБИС­ийн дэр­гэхэд арслантай гүүрийг зорьж очлоо. Биднийг очиход ус гоожих нүхтэй урт мөнгөлөг өнгийн болхи хийцийн хоолой угтлаа. Өмнө нь нээлтээ хий­гээд гурав ч хонолгүй эвдрэхэд “Улаанбаатар нэгтгэл” компа­нийн дарга Д.Энхсайхан

Буух эзэн, буцах хаяггүй усан хөшиг

Г.Оюунтөгс@oyuntugsZGM

70 саяар хүний нүд хуурсан хэврэгхэн эд босгоод мартаж орхижээ

“Тохи жилтын ажил дуусаагүй учраас наймдугаар сарын 10 гэхэд 300 метр газар усан толио үүсч бүрэн ажиллана” гэж байв. Гарсан нийт зардлын задаргааг сонирхож үзье. Материалын зардал 13.2 сая, угсралтынх 5.8, тээврийн зардал (портер, өрөмдлөг) 23.7 сая болон бусад зардал буюу шууд болон нэмэгдэл, ашиглалтын зардал 27.4 сая гээд нийт 70.9 сая төгрөг болсон гэх ядмагхан тайлбар өгсөн. Гэтэл өнөөдөр усан хөшиг бүрэн тохижиж, толио татуулах нь бүү хэл хоёр жил гаруй хугацаа өнгөрч байхад огт ажиллаагүй хэвээр. Уг нь Сэлбэ голыг тохижуулах ажлын гол бүтээн байгуулалт нь усан хөшиг байв. Анх үүнийг хийх болсныг сонсоод нийслэлчүүд Англи, Америк, Герман, Франц зэрэг оронд байдаг усан хөшигтэй адил мэт төсөөлж явснаа нуух юун. Харамсалтай нь зүгээр нэг мөнгөлөг өнгийн блохи хоолойг гүүрний доод хэсэгт ил байрлуулж, хэдэн нүхээр даралттай ус шахсанаа усан хөшиг хэмээнэ гэж хэн санах билээ. Ингээд Сэлбэ голын усан хөшиг яагаад ажилладаггүйн шалтгааныг тодруулахаар нийслэлийн ЗДТГ­ыг зорьсон боловч мэдээлэл өгөх албаны хүн олдсонгүй. Утсаа авахгүй, эсвэл холбогдох боломжгүй гэх хариу өгч байлаа.

Нэгэнт хөрөнгө мөнгө зар­цуулж, нийслэлчүүдэд хэрэгтэй бүтээн байгуулалт хийхийг хүссэн бол ядаж хэдэн жилийн настай, өнгө үзэмж сайтай

зүйл босгомоор. Гэвч мөнгөө төлж захиалсан байгууллага, гүйцэтгэгч хоёул нүд хуурсан хэврэг эд босгоод мартаж орхижээ.

Эрдэнэтийн Цагаанчулуут багийн нэг өвөө хашааныхаа ногоог услах гээд ийм усалгааны системийг сая хүрэхгүй төгрөгөөр хийчихсэн тухай цахим хэрэгслээр мэдээлж байсан. Харин үүнээс 70 дахин өндөр өртгөөр бүтсэн айхтар бүтээн байгуулалт ид шидээ үзүүлэхгүй байсаар “нүд аниж” байгаа бололтой.

Гэхдээ усан хөшиг тойрсон асуудал намжсангүй. Өнгөрсөн жил дахиад нийслэлийн хөрөнгөөр дөрвөн томоохон гүүрэнд усан хөшиг хийхээр төлөвлөсөн. Тодруулбал, Сонсголон, Яармаг, Энхтайваны болон Маршалын гүүрэнд илүү томруулж хийхээр зураг төсөл, бэлтгэл ажлаа хангаж буй талаар холбогдох албаны хүмүүс мэдээлж байв. Гэвч энэ асуудал тодорхойгүй, нам гүм хэвээр. Арслантай гүүрний тавиланг л битгий давтаасай билээ.

ИХ ХОТЫН СОДОН ЧАМИРХАЛ УСАН ХӨШИГ

Дэлхийн хотуудын нэгэн содон чамирхал бол яахын аргагүй усан оргилуур, усан хөшиг. Сүүлийн үед усан хөшигийг хялбар аргаар маш цэвэрхэн хийх болсон. Энэ нь дижитал усан хөшиг бөгөөд компьютерийн маш нарийн тохиргоотой бөгөөд алсын удирдлагатай. Өдөрт 30 гаруй хөгжмийн аянд тохируулан 60 өөр төрлийн хөдөлгөөн хийдэг “ухаалаг” нэгэн ч байна. Үнэ ханшийн хувьд БНХАУ­д гэхэд нэг метр дижитал усан хөшиг хийхэд таван мянган ам.долларын өртөгтэй. Харин бусад оронд ерөнхийдөө 5­30 мянган ам.доллар бөгөөд хэмжээ, хийцээсээ шалтгаалаад үнийн хувьд зөрүүтэй байдаг аж.

Өндөр үнэтэй сонсогдож байгаа ч үүнд ойр орчмын тохижилт, нарийн технологи гээд бүхий л зүйл багтдаг. Түүгээр ч зогсохгүй жуулчдыг ихээр татах бас нэгэн гоёл юм. Америкт гэхэд бараг хот болгон нь усан хөшигтэй бөгөөд өнгө гэрэл, цацарч буй хэлбэр дүрс гээд олон төрлийн чамин хийцтэй байдаг.

Бид гаднын бэлэн туршлагыг хуулбарлаж, зураг төсөл, хөрөнгө мөнгөний тооцоогоо нарийн гаргаж, ийм төрлийн ажил гүйцэтгэдэг мэргэжлийн газар хандсан бол бусдын нүд хужирлах аятайхан усан хөшигтэй болох байсан нь гарцаагүй.

Улсын хэмжээнд өрхийн амьжиргааны түвшинг тодор­хойлох судалгааг өнгөрсөн тав дахь өдөр эхлүүлсэн. Хөдөө орон нутгийн 330 сум, нийслэлийн 152 хороонд уг ажлыг гүйцэтгэж байгаа бөгөөд энэ сарын 9­нийг хүртэл үргэлжилнэ. Уг ажлыг улсын хэмжээнд үр дүнтэй зохион байгуулснаар Засгийн газар, түүний салбарын яам­даас нийт хүн амд чиглэсэн

үйл чилгээ, тусламжийг зорил­тот бүлэгт чиглүүлэх, олон салбар нийт хүн амд чиглэсэн бодлого, үйл ажиллагаанд нэгэн зэрэг ашиглах, өрх, хүн амын мэдээлэлд үндэслэн зорилтот бүлгийг оновчтой сонгох механизмыг бүрдүүлэх бодит нөхцөл бүрдэх юм.

Аймаг, дүүргийн Засаг дар ­гын тамгын газруудад өрхийн амьжиргааны түвшинг тодор­

хой лох судалгааны ажлын хэсгүүдийг байгуулж, улсын хэмжээнд нийт 7900 гэрээт ажилтан болон төрийн албан хаагчдын төлөөлөл оролцож байна. Мэдээллийн нэгдсэн сан дахь нийт 600 мянган өрхийг хамруулахаар төлөвлөжээ. Өнгөрсөн хоёр хоногт улсын хэмжээнд нийт өрхийн 11.8 хувьд хүрсэн бөгөөд нийт 65’834 өрхийг хамруулжээ.

НИЙГЭМ

Зуны өдрүүд наашилж буйтай холбогдуулан нийслэлийн Хот тохижилтын газраас Улаанбаатар хотын зам, талбайг угаах ажлыг өнгөрөгч ням гаригт эхлүүлжээ. Их хотын зам цэвэрлэгээнд Энхтайвны өргөн чөлөө, Дүнжингарав, Их тойруу, Бага тойруу, Нарны зам зэрэг 15 чиглэлийн, нийтийн эзэмшлийн 340 км талбайд 21 тээврийн хэрэгсэл, 40 орчим ажилтан оролцох аж. Нийслэлийн Хот тохижилтын газрын дарга Б.Бямбадорж “ Улаанбаатар хотын нийтийн эзэмшлийн авто замын зорчих хэсгийн гудамж, талбайг зориулалтын машинаар цэвэрлэж эхэллээ. Ингэснээр зам, талбайн үйлчлэгчдийн хөдөлмөрийг хөнгөвчлөх, явган хүний гарц, замын тэмдэг тэмдэглэгээний өнгийг тодруулах, тоосжилт багасах зэрэг ач холбогдолтой. Дээрх ажилтнууд өдөр бүр авто замын цэвэрлэгээний ажлыг хийх бөгөөд цалин хөлсийг Хөдөлмөрийн хуулийн дагуу олгоно” гэв.

Авто зам цэвэрлэж эхэллээ

Судалгаанд нийт 600 мянган өрх хамрагдана

Б.Ганбаяр/ЗГМ©

ТОХИЖИЛТ

ДҮҮРЭГ

18 мянган м2 талбайг цэвэрлэжээБаянзүрх дүүрэг бүх нийтийн

их цэвэрлэгээг өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд зохион байгууллаа. Шар усны үерийн аюулаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор дүүргийн нутаг дэвсгэрт байрлах үерийн хам гаалалтын барилга байгуу­ламж, ус хуримтлагддаг гуу жалга, ус нэвтрүүлэх хоолойд хуримтлагдсан ахуйн гаралтай хог хаягдлыг цэвэрлэжээ. Энэхүү

ажилд дүүргийн нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулдаг 1137 аж ахуйн нэгж, байгууллага, Ерөнхий боловсролын 19 сургууль, 14 их дээд сургууль болон 19 цэцэрлэгийн, 102 СӨХ оролцсон бөгөөд нийтийн үйлчилгээний дөрвөн газар 426.6 тонн хог хаягдлыг 51 машинаар ачиж тээвэрлэлээ. Тодруулбал, 13, 14 дүгээр хорооны үерийн далан, “Сүнжин гранд” зочид

буудлын усны суваг, 22 дугаар хорооны 9, 27 дугаар гудамжны жалга зэрэг нийт 12 байршлыг цэвэрлэв. Мөн энэхүү цэвэрлэгээний ажилд 79 зам талбайн үйлчлэгч ажил­лаж, явган хүний 18 мянган м2 талбайг цэвэрлэжээ. нийтийн эзэмшлийн зам талбайд байрлах сандал, хогийн сав, хайс хаш­лагыг угааж, засч сэлбэж цэвэр лэ сэн байна.

Дэлхийн бусад орон 30 гаруй

хөгжмийн аянд тохируулан 60

өөр төрлийн хөдөлгөөн

хийдэг “ухаалаг” хөшигтэй.

Дуулиант хөшиг өдгөө хэнд ч

хэрэггүй “хог” болон хувирсан нь

харамсалтай

МОНГОЛБАНК (ТӨВ БАНК) нь Зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх сонирхолтой этгээдийг саналаа ирүүлэхийг урьж байна.

“Арилжааны банкуудын санхүүгийн байдлын үнэлгээ”

Төслийн дугаар: Cons 01/2017

Монголбанк нь арилжааны банкуудын санхүүгийн байдлын үнэлгээг гүйцэтгэх зөвлөх сонгох тул сонирхсон хуулийн этгээдийг мэдүүлгээ ирүүлэхийг урьж байна. Энэхүү зөвлөх үйлчилгээ нь банкуудыг актив хөрөнгөө зохистой үнэлж, чанаргүй активын алдагдлаас хамгаалах хангалттай өөрийн хөрөнгөтэй эсэхийг тогтоосноор Монголын банкны салбарын тогтвортой байдалд үнэлэлт дүгнэлт өгч, банкуудын эрсдэлийн удирдлагын аргачлалыг сайжруулах зөвлөмжийг боловсруулах зорилготой. Зөвлөхөөр хөндлөнгийн үнэлгээг хийлгэснээр үнэлгээнд хамрагдаж буй банкуудын өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээ, төлбөрийн чадварын үзүүлэлт нь ирээдүйд активын чанар буурч, эрсдэлийн санг нэмэгдэхэд зохистой түвшинд байгаа эсэхийг Монголбанкнаас баталгаажуулах боломж бүрдэх юм.

Зөвлөх нь Монголбанктай гэрээ байгуулсан өдрөөс хойш хуанлийн 90 хоногт багтаан Үнэлгээг хийж гүйцэтгэнэ.

Зөвлөхөд олон улсад нэр хүнд бүхий зөвлөх үйлчилгээний компани байх, Активын чанарын иж бүрэн үнэлгээ (AQR)-г Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага (ЭЗХАХБ)-ын гишүүн орнуудад түгээмэл ашигладаг аргачлалын дагуу гүйцэтгэж байсан болон зээлийн эрсдэлийн удирдлагын аргачлалын үнэлгээг олон улсын шилдэг туршлагад нийцүүлэн хийж байсан чадвар, туршлагатай байх үндсэн шаардлагыг тавина. Уг гэрээт ажлыг гүйцэтгэх санхүүгийн ба техникийн чадвартай, сонгон шалгаруулалтын (дэлгэрэнгүй жагсаалтын) шаардлагыг хангасан болохоо нотолсон зөвлөхийг дараагийн шатны шалгаруулалтад оролцуулна.

Оролцогчийн шалгуур болон бусад шаардлагатай мэдээллийг Монголбанкны https://www.mongolbank.mn/docu-ments/notice.pdf хаягаар орж үзнэ үү.

Зөвхөн хураангуй жагсаалтад орсон этгээдтэй холбоо барина.Монголбанк нь гэрээт ажлыг гүйцэтгэх санхүүгийн ба техникийн чадваргүй талаар дүгнэсэн зөвлөхийг сонгон

шалгаруулалтад оролцуулахгүй байх эрхтэй.Энэхүү зөвлөх үйлчилгээний талаар нэмэлт мэдээлийг 2017 оны 04 дүгээр сарын 03-наас 19-ний өдрүүдэд

11:00-17:00 (Улаанбаатарын цагаар) цагийн хооронд etender@mongolbank.mn цахим шуудан болон 976-11-328482; 976-11-320847 дугаарын утсаар холбогдож авна уу.

Хугацаа: Сонирхсон зөвлөх саналаа шаардлагатай баримт, материалын хамт доорх хаягаар 2017 оны 04 дүгээр сарын 21-ний өдрийн (Улаанбаатарын цагаар) 15:00 цагаас өмнө ирүүлнэ үү.

Н.Батсайхан, Үнэлгээний хороо Монголбанк, Бага тойруу 3, Улаанбаатар 46, 15160, Улаанбаатар, Монгол улс.

Төв хаалга, Өрөө-2 (бичиг хэрэг) утас: 976-11-323435 факс: 976-11-311471

BANK OF MONGOLIA (CENTRAL BANK)invites interested consulting firms to express interest in undertaking the consultancy

on conducting Diagnostic Studies on commercial banks

Project Ref. No.: Cons 01/2017

The Bank of Mongolia (BOM) intends to contract the consultancy service for conducting Diagnostic Studies on com-mercial banks. The objective of this consultancy is to ensure banks’ assets are valued appropriately and that banks have adequate capital to absorb current and future losses on existing delinquent assets and to help verify the health of the banking system and guide further enhancements of banks’ credit risk management frameworks. The exercise will allow the BOM to verify adequate capitalization of the participating banks on a forward-looking basis, taking into account any adjustments to asset classification and expected provisioning/loss reserve levels. The assessments under the consultancy will be completed within 90 calendar days from the date of signature of the contract between the Consultant and the Bank of Mongolia.

Consultant shall be the office of internationally recognized and reputable consulting firm with relevant experience in providing consulting services in the area of Asset Quality review (AQR) in accordance with a methodology used in OECD countries and assessment of credit risk management frameworks based on international best practice. Consultants should fulfil and declare they have the financial and technical capacity to perform the contract and have met the selection (longlisting) criteria for their submissions to be considered further.

For further details on the eligibility criteria and other important information, please visit the BOM link: https://www.mongolbank.mn/documents/notice.pdf

Only the shortlisted consultants will be notified.The BOM reserves the right to exclude consultants if it becomes aware that they do not have the financial and technical

capacity to perform the contract. If you require additional information regarding this consultancy, please send your inquiry during April 3rd – April 19th,

2017 between 11:00AM-5:00PM (ULAT) via email etender@mongolbank.mn or telephone: 976-11-328482; 976-11-320847.Deadline: Interested consultants should submit its interest along with the supporting documents to the address

below before 3:00PM on April 21st, 2017 (ULAT).

Mr. Batsaikhan Namkhai, Evaluation CommitteeBank of Mongolia, Baga toiruu 3, Ulaanbaatar 46, 15160, Ulaanbaatar, Mongolia.

Main entrance, room 2 (Chancellery)telephone: 976-11-328482; fax: 976-11-311471

5

ЗГМ: Сэдэв

2017.04.03, ДАВАА ~ №060 (606) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

Хүүхдээ гэгээ тасартал гадаа тоглуулах нь бүү хэл өдрийн ца гаар ганцааранг нь явуулахаас ч айдаг тийм цөвүүн цаг иржээ. Нийтийн унаанд суухад л хөмсгөө зангидсан, уур бухимдлаар дүүрэн хүмүүс угтана. Нэгийгээ хардаж сэрдэн, жижигхэн алдааг нь ч уулын чинээ болгож сүржигнэнэ. Хувцас, гутал муутай нэгэн зам асуухад хулгайч, луйварчин байх вий хэмээн нүүр буруулан зугтах нь өдгөө хэвийн үзэгдэл болжээ. Өдөр ирэх тусам гэмт хэрэгтнүүдийн арга нарийсаж, улам бүр хэрцгий болж байгаа энэ үед арга ч үгүй биз. Сүүлийн жилүүдэд амиа хорлолт, гэмт хэргийн тоо эрс өсөж, урьд хожид гарч байгаагүй, сонсоод л сэтгэл сэрдхийм хэргүүд ар араасаа хөвөрсөөр.

Ийнхүү бидний амьдарч буй нийгэм өдөр ирэх тусам энэрэх сэтгэлгүй, хэрцгий болж буйн шалтгаан юу вэ.

ЗҮЙ БУС ҮР ДАГАВАРТАЙ ЗҮЙ ТОГТОЛ

Монгол Улс дэлхийн хам гийн стресстэй орнуудын дө рөвт, хамгийн аз жаргалтай орнуу даас 100­д жагсчээ. Харин “Numbeo” сайтад гэмт хэргийн га рал­таараа тэргүүлдэг орнуудын 12 дугаарт багт сан байна. Статистик мэдээлэл цуглуулдаг уг цахим хуудас нь бүртгэлтэй гэмт

нийтээр хар тугалга гэгч хар “хор”­ын хор уршгийг судалж, түүнийгээ төрийн бодлогодоо тусгаж иржээ. Гэвч манайд энэ талаар анхаардаг эрхтэн дархтан, байгууллага гэж даанч алга. Хар тугалганы хэрэглээ, орчны бохирдлыг бууруулснаар иргэдийн эрүүл мэнд сайж рахаас гадна гэмт хэргийн тоог багас­гах боломжтой гэсэн цөөнгүй судалгааг дээр дурдлаа.

Жил бүр Монголд гэмт хэргийн золиос болж буй 800 гаруй хү­ний амь нас, 200 орчим тэрбум төгрөгийн хохирлыг бага ч гэсэн бууруулахын тулд цөөн хэдэн зохицуулалт хийхэд л болоод явчих юм уг нь. Энэ боломжийг нүдээ аниад, чихээ бөглөөд өнгө­рөөх гэж үү. Хамгийн гаслан тай нь бид өөрсдөө хордоогүй бай лаа ч хар тугалганы улмаас уур уцаар­тай, өршөөх сэтгэлгүй болсон хэрцгий, догшин хүмүү сийн дунд амьдарч, ирээдүй энэ янзаа раа улам аймшигтай болох нь.

хэргийн тооноос гадна хэвлэл мэдээллээр гарч буй гэмт хэргийн мэдээлэл зэрэг янз бүрийн хүчин зүйлийг тооцон 0­100 оноогоор үнэлдэг аж. Тэд манай улсад 62.6 оноо өгснөөр ийнхүү дээгүүр бичигдэх болжээ.

Монгол Улсад жилд дунджаар 23 мянган гэмт хэрэг гардаг. Өнгөрсөн онд л гэхэд хуулийн байгууллагад 27167 гэмт хэрэг бүртгэгдэж, нийт 162.9 тэрбум төгрөгийн хохирол учирч, 880 хүн бусдын гарт зүй бусаар амиа алджээ. Гэмт хэргийн тоо жил бүр аажмаар нэмэгдсээр буй нь ядуурал, ажилгүйдэл, хотжилттой холбоотой гэж салбарынхан үздэг юм билээ.

Гэхдээ үүнээс өөр шалтгаан бодитоор нөлөөлж буйг АНУ­ын эрдэмтэд 30 гаруй жилийн турш судалж, нотолгоогоо зузааруулсаар байна. 1993 онд гэмт хэргийн талбар болоод байсан АНУ­ын Нью­Йорк хотын даргын сонгуульд Руди Жулиан нэр дэвшихдээ гэмт хэргийн тоог бууруулахаар амалсан нь айдаст автсан хотынхны олон­хын саналыг авахад хүргэжээ. Тус хотод 1960 оноос хойш хү­чир хийллийн хэрэг дөрөв, хүн амины хэрэг тав, дээрмийн хэрэг 14 дахин өсөөд байв. Харин Руди Жулиан хотын дарга болсноос гурван жилийн дараа буюу 1996 онд хүчирхийллийн хэрэг 17, хүн амины хэрэг 49, дээрэм 42 хувиар буурсан нь бараг гайхамшгийг бүтээсэн явдал байлаа. Үүнийг улстөрчид гэмт хэрэгтэй тэмцсэн түүхэн ялалт гэж дүгнэж байв. Гэвч хожим судлаачид үүнийг өөрөөр тайлбарлах болсон юм.

Нью­Йорк хотын гэмт хэр гийн тоо огцом буурахтай зэрэг цэн Вашингтоных 58, Дал ла сынх 70, Лос Анжелсынх 78 хувиар буур­чээ. Гэвч үүнд ямар нэг нийт лэг шалтгаан бай гааг судлаа чид анзаарсан аж. Нийг мийг хамраад

Цусанд агуулагдах 10 мкг/дл хар

тугалга тутамд IQ-ийн оноо до-

лоо гоор буурдаг

Хар тугалганы бо-хир дол, гэмт хэр гийн гаралт харил цан хамаарал тай гэд гийг тогтоожээ

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

ХАМГИЙН СТРЕСС ИХТЭЙ ОРНУУД

1. НИГЕРИ

2. ӨМНӨД АФРИК

3. ЭЛЬ САЛЬВАДОР

4. МОНГОЛ

5. ГВАТЕМАЛ

70.1

70

57.6

55.4

55.1Atlasandboots.com©

оноо

оноо

оноо

оноо

оноо

ХАМГИЙН ИХ ГЭМТ ХЭРЭГ ГАРДАГ

ОРНУУД

1. ВЕНЕСУЭЛ

2. ПАПУА ШИНЭ ГВИНЕЙ

3. ГОНДУРАС

4. ӨМНӨД СУДАН

12. МОНГОЛ

82.2

82.3

78.3

78.1

67.6Numbeo.com©

оноо

оноо

оноо

оноо

оноо

Монголчууд ууртай байдгийн шалтгаан

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

байсан гэмт хэргийн “давалгаа” ийнхүү нэг цэгээс татарч эхэлсэн нь хар тугалгын хэрэглээг буу­руулсантай холбоотой гэж тэд дүгнэжээ.

Нийгмийн эрүүл мэндийн хү­рээ лэнгийн Орчны эрүүл мэнд, хор судлалын тө вийн эрдэм шинжилгээний ах лах ажилтан С.Өнөрсайхан “Хар тугалгаар бохирдсон орчинд гэмт хэрэг их гардаг гэсэн судалгаа бий. АНУ гэхэд хар тугалгын бо хир дол ихтэй хотуудаас ир гэ дээ нүүлгэн шилжүүлдэг. Ин гэж бохирдсон хотуудын 15­20 жилийн дараах хүн амын дун дах гэмт хэргийн тоо шууд ха маа ралтайг судалсан байдаг” гэв.

ХХ зууны эхэн үед дэлхий ний тээр хар тугалгатай шата­хууныг өргөн хэрэглэдэг байв. Хар тугалга хүний биед хортой, цаашлаад тархины үйл ажил­лагаанд нөлөөлдөг болохыг эр дэм тэд нотолсноос хойш АНУ 1978 онд хар тугалга бүхий будаг, 1995 онд хар тугалгатай шатахуун хэрэглэхийг хуулиараа бүрэн хориглосон байна. Со нир холтой нь, хар тугалгатай шатахууны хэрэглээ нэмэгдэх тусам гэмт хэргийн тоо өссөн, буурахад нь дагаад буурсан зүй тогтлыг эр­дэм тэд анзаарчээ. Энэ зүй тогтол дээрх хотуудаас гадна Авст рали, Канад, Финлянд, Их Бри тани, Итали, Баруун Германы томоохон хотуудад ажиглаг даж буйг 2007 оны судалгаа гаар дав хар нотолсон байна. Мөн хар ту гал гаар хийсэн усны хоо лой той хотуудад ч энэ зүй тог тол ажиг лагдсан судалгаа бий. Тэг вэл хар тугалга хүнийг гэмт үйл дэл хий хэд хэрхэн нө­лөөлдөг вэ.

ШИНЖЛЭХ УХААНЧ ТАЙЛБАР

Харвардын их сургуулийн эрдэмтэн James J. Feigenbaum, Калифорнийн их сургуулийн эрдэмтэн Christopher Muller нар 2016 онд “Хорьдугаар зуу ны эхэн үеийн хар тугалгын нөлөө ба гэмт хэргийн хэмжээ” хэмээх өгүүлэл бичжээ. Уг өгүүлэлд

“Хар тугалга нь тархины хөг жилд сөргөөр нөлөөлдөг бөгөөд невротрансмиттер сис­темд нэвчдэг. Ингэснээр хүн түргэн уур, тогтворгүй зантай болж, сэтгэн бодох чадвар нь мууддагийг өмнө нь хийгдсэн олон судалгаа нотолж байна. Эдгээр шинж тэмдгүүд нь гэмт хэрэг үйлдэхэд нөлөөлдөг” гэжээ. Невротрансмиттер систем гэдэг нь тархины мэдрэлийн эсүүд хооронд мэдээлэл дамжуулдаг бодисуу дын нийлбэр юм. Жирэмсэн эхчүү дээр жишээ авахад, тэдний биед гар сан дааврын өөрчлөлт тар хи ны невротрансмиттер системд нө­лөөл дөг. Тиймээс хөл хүнд эх чүүд цочмог ууртай, гомдом хой болдог аж. Мэдээж энэ бол түр зуурынх. Харин хар тугалганы хор уршиг насан туршийнх. Насанд хүрсэн хүний биед нэвтрэн орсон хар тугалганы 15, хүүхдийн биед нэвчсэний 50 хувь нь яс болон шүдэнд хуримтлагдаж үлддэг байна. Ингээд бага багаар уураг тархийг “идэж” эхэлдэг аж. Тийм ч учраас бага насандаа хордсон хүүхдүүд насанд хүрээд гэмт хэрэгтэн болох магад лал тун өндөр байдаг аж. АНУ­ын жишээнээс харахад 1940­1950 онд бага насандаа хар тугалгаар хордсон хүүхдүүд 20 жилийн дараа буюу 60­80 оны хооронд нийгэмдээ сөргөөр нөлөөлж эхэлсэн гэж үздэг юм байна.

АНУ­ын Охайо мужийн Синсинатийн их сургуулийн судлаачид 300 хүүхдэд 30 гаруй жилийн турш судалгаа хийжээ. Бага насандаа хар тугалгаар хордсон хүмүүс илүү түргэн зан

араншинтай болсон бөгөөд энэ нь эрчүүдэд илүү тод илэрсэн байна. Цусанд агуулагдах 10 мкг/дл хар тугалга тутамд хүний IQ­ийн оноо долоогоор буурдаг гэсэн тооцоо ч бий. Түүнчлэн 1998 оноос хойш хулгана, муур, харх, орог зусагт хийсэн хэд хэдэн туршилтаар хар тугалганы хордлого амьтдыг түрэмгий зан чанартай болгож байжээ.

Дээрх судалгаа, зүй тогтлын тухай мэдээлэл манай эрүүл мэнд, хуулийн салбарынханд тун хомс байдаг бололтой. АШУҮИС­ийн Орчны эрүүл мэн дийн тэнхимийн багш Э.Ун дар маа “Хар тугалганы хордлогод орвол хүний тархинд нөлөөлж, зан ааш нь хурц болдог учраас гэмт хэргийн гаралттай холбон тайлбарлах нь бий. Манай улс дөнгөж цусан дахь хар тугалганы хэмжээг үзэж эхэлсэн. Үүнээс илүү нарийн судалгаа, мэдээлэл алга” гэсэн юм. Харин ЦЕГ­аас тодруулах гэсэн ч энэ талаар мэдээлэл өгөх хүн олдсонгүй.

Хар тугалганы хордлогыг халдварт өвчинтэй зүйрлэж болмоор. Ядуурлаас үүдэлтэй энэ “өвчин” голомттой. Эхлээд өвчний голомтыг ариутгадаг шиг хар тугалганы эх үүсвэрийг устгах нь хамгийн зөв арга юм байна. Агаарын бохирдлыг буу­руулах, хар тугалгатай будаг болон хүнсний бүтээгдэхүүнийг хориглох, хөрсний бохирдлыг саармагжуулах, ундны усандаа зориулалтын бус сав хэрэглэхгүй байх гээд бидний мэддэг, ярьдаг ажлаас эхлэх хэрэгтэйг НЭМХ­ийн ажилтан С.Өнөрсайхан анхаа руулав.

АНУ­ын гэмт хэргийн оргил үед хүүхдийн цусан дахь хар тугалга 20 мкг/дл­ээс дээш илэрч байжээ. Харин манайд 15 хүүхдийн дунд судалгаа хийхэд 5.7­22 мкг/дл хэмжээтэй гарсан. Тиймээс ядаж л нийслэл хотод хар тугалганы хордлого ямар хэмжээнд хүрснийг илүү өргөн хүрээтэй үнэн бодитой судлах зайлшгүй шаардлагатай байна.

1970­аад оноос хойш дэлхий

Хүмүүс

6 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2017.04.03, ДАВАА ~ №060 (606)

Цагтаа Монгол Улс 4.8­6.5 сая толгой малыг экс портолж, таван хошуу малын ашиг шимээр үйлдвэр лэдэг 60 гаруй төрлийн бүтээгдэхүүнээр дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангаж байжээ. Энэ бол манай улс 23 орчим сая толгой малтай, 270 орчим мянган малчин өрхтэй байсан 1980 оны дунд үе юм. Нэгдэлжих хөдөлгөөн эд өрнөж байсан тухайн цаг үед найман нэгдлийг хөл дээр нь босгож байсан Монгол Улсын 163 дахь хөдөлмөрийн баатар бол Намхайн Намжиг. Өдгөө цөөхөн үлдсэн хөдөлмөрийн жинхэнэ баатруудын нэг. Хэдийгээр тэрбээр нас дээр гарсан ч улс орныхоо, ялангуяа Улаанбаатар хотын энэ олон бохирдол, гамшгийг хэрхэн бууруулах талаар ухаанаа чилээж сууна. Ерөнхийлөгчийн санаачилга, Швейцарийн хөгжлийн агентлагаас зарласан “Утааг хэрхэн бууруулах вэ” захидлын уралдаанд оролцохоор тэрбээр орчны бүх бохирдол, ажилгүйдлээс салах тухай олон санал дэвшүүлсэн байна. Энэ тухай хөдөлмөрийн баатар Н.Намжигтай ярилцлаа.

-Улаанбаатар хотын орчны бүх төрлийн бохирдол гамш-гийн хэмжээнд хүрчихлээ. Улсын хүн амын тал орчим хувь нь амьдарч буй нийслэл энэ олон асуудлаа хэрхэн ший-дэх ёстой гэж та харж байна вэ?

­Өнөөдрийн Монгол Улсад учирсан эдийн засаг, нийгмийн амьдралын хямралаас ангижрах томоохон зорилт нь нэг талаас яах аргагүй хүмүүсийг ажлын байраар хангах явдал гэж харж байна. Нөгөө талаас нийс­лэлийн хэт төвлөрлөөс үүдэл тэй гамшгийн хэмжээнд хүрээд байгаа тэр олон бохирдол яах аргагүй мөн. Ажилгүйдэл ядуурал, орчны бохирдол гэсэн энэ том асуудлуудыг нэгт ­гэн шийдэхийн тулд үүссэн шалт гааныг нь заавал авч үзэх хэрэгтэй. Өвчний шалт гааныг онош лохгүйгээр эмчилж бол­доггүйтэй яг адил. Улаанбаатар хотын төвлөрөл болоод ажил­гүйдэл, ядуурал салшгүй

уял даатай.-Тэгвэл ажилгүйдэл, яд уу рал

нь төв лөрөлтэй л хол боо той гэж та үзэж байна уу?

­Энэ нь өөрөө бас олон шалт­гаантай. Юуны өмнө 1990 оноос өмнө буй болсон нийгмийн баялаг, материаллаг үйлдвэрийг ардчилсан хувьсгалын дараах зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд шилжихдээ өмч хувьчлалыг хэтэрхий яарч, бодлого муутай хэрэгжүүлсэн. Энэ бол тухайн үеийн төр засгийн хүлээн зөвшөөрөхгүй байхаас аргагүй нэг том алдаа. Үүний уршгаар ойлголт муутай байсан дийлэнх иргэд өөрт оногдсон хувьцаагаа бусдад завшуулан хохирч, цөөхөн гэр бүл хөрөнгөжсөн нь өнөөгийн баян, ядуугийн хэт ялгаатай нийгмийг бий болох суурь болсон. Олон үйлдвэр, аж ахуйн газар хаагдаж, улс орноо үүрч ирсэн ажилчин, нэгдэлч малчид, тариаланчид, хөдөлмөрийн сэхээтний давхарга ажилгүй болсноор амь зууж, ойр зуурын наймаа хийхийн тулд хотдоо төвлөрсөн.

Нөгөө талаас хөдөө орон нутагт төр болоод нийгмийн хөгжлийн зорилтот бодлого алдагдаж, зуд турханд хам тарч ажиллах чадваргүй болсон малчид хүчгүйдэж, бай галийн

бэрхшээлийг давж чадалгүй мал хуйгаа алдсанаар амьдрах аргагүй болсон нь Улаанбаатарыг чиглэсэн их нүүдлийн том шалтгаан.

-Гэхдээ малчид нийслэлд олноор ирсэн ч Монгол Улсын боловсролтой иргэдийн тоо өссөн гэж үзэж болох юм. Гэвч өнөөдөр боловсролтой буюу дипломтой иргэд ажил-гүйчүүдийн 40 гаруй хувийг эзэлж байгаа. Энэ талаар та ямар бодолтой байна вэ?

­Манай улсын дээд боловс­ролын системийн гажуудал дээр ярьсан Улаанбаатар хотын төвлөрөлд том хувь нэмэр оруулсан. Яагаад системийн гажуу дал гэж байгаагаа тайл­барлъя.

Сүүлийн хэдхэн жилд бороо­ны дараах мөөг шиг олширсон их, дээд сургуульд чанаргүй боловсролыг өндөр үнээр эзэмших гэж толгойтой нь зүтгэж тойготой нь мөлхөж ирсэн. Амьжиргааныхаа хэдэн төгрөгийг өгч төгсөөд л ажил гүй. Төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгийн үед боловсон хүчнээ судалгаатай, төлөвлөгөөтэй бэлтгэх зорилгоор дээд боловсролыг иргэддээ олгодог байсан юм. Гэтэл одоо улс орон, ард түмнээ хуурч, дээд боловсрол олгож байгаа

нэрээр ямар ч бодлогогүй баахан чанаргүй их, дээд сургууль бий болгоод байна. Хүмүүс тэр сургуульд нь хүүхдээ заавал сургах ёстой гэсэн ойлголттой болтол нь сурталчилж байх юм. Үүнийг л зөв зохицуулах гэж төр засаг байдаг байлтай. Энэ гажуудлаас болж малчид сургалтын төлбөрт хэдэн малаа үрж, зарим хэсэг нь хүүхдээ дагаж хот руу нүүсээр байна. Хүүхдүүд нь төгсөөд ажилгүй ч гэсэн хотод үлдэж, ойр зуурхнаар амьдарч байгаа нь өнөөгийн үнэн дүр зураг юм даа.

Үнэхээр тийм олон их, дээд сургууль хэрэгтэй байгаа бол яадахдаа орон нутаг, аймгийн төвүүд болон Эрдэнэт, Дархан, Багануур, Чойр зэрэг дагалдах хотуудад нүүлгэн шилжүүлж яагаад болохгүй гэж. Их, дээд сургуулиудыг ер нь дагуул хотууд руу нүүлгэн шилжүүлэх шаардлагатай.

-Хэн, хаана сурах нь тухайн хүний л эрх гэж хүн болгон бодох байх л даа.

­Бас л учир шалтгааныг нь ярья. Хууль, эрх зүйн актууд дутмаг, цагаа олж гараагүйгээс болоод одоогоор мөрдөгдөж байгаа хууль тогтоомжуудыг ард иргэд болоод төр засаг, орон нутгийн захиргаа аль аль талдаа хэрэгжүүлдэггүйтэй нь төвлөрлийн нэг шалтгаан бөгөөд бусад асуудалтай холбоотой. Манай монголчууд ардчилсан нийгмийн эрхийг сайн мэдэж, хэтрүүлж эдэлдэг атлаа үүргээ биелүүлэхдээ хойрго байна.

-Хэрэв орон нутагтаа сайхан амьдрах нөхцөлтэй, орлоготой байвал хүн бүхэн хот руу тэмүү-лэхгүй байх л даа. Та энэ талаар ямар бодолтой байдаг вэ?

­“Оройтсон ч гэсэн одоо” гэдэг шиг арга хэмжээ авахгүй л бол нүүдэл зогсохгүй шүү. Энэ тухай үе үеийн төр, засгийн удирдлагууд ярих юм. Гэвч дорвитой арга хэмжээ авч, хэрэгжүүлж чадахгүй байсаар улам л хүнд байдалд орсоор байгаа. Улаанбаатар хот гэнэт өнөөдрийнх шиг ийм гамшгийн байдалд хүрээгүй. Энэ бол сүүлийн 25 жилийн улстөрчдийн

хойрго, алсыг хараагүй, алдаатай бодлого болоод ард иргэдийн ухамсаргүй үйлдлээс үүдэлтэй нь яах аргагүй үнэн. Зөвхөн хүний, бидний өөрсдийн буруугаас үүдэлтэй.

Улстөрчдийн сонгуулийн амлалт, авлига, хээл хахууль, замбараагүй газар олголтоос үүдэн хот төлөвлөлт алдаг­даж, орон нутгаасаа дураараа нүүж ирж, дуртай газраа хашаа хатгасан. Гэр хороолол хүрээгээ хэрхэн тэлснийг бид харж байна. Ямарваа юманд хил зааг, хэмжээ хязгаар гэж байх ёстой.

-Тэгвэл засаж залруулах ямар арга байна вэ. Энэ талаар та ямар санаа дэвшүүлсэн вэ?

­Аюулд нэрвэгдсэн жирийн ард түмнийг өмчтэй, ажилтай болгохын тулд зорилт тавьж ажиллах цаг болсон. Би хэд хэдэн санаа дэвшүүлж байгаа юм. Нэгдүгээрт, Европын хөг­жингүй орнууд шиг ХАА, газар тариалангийн хамтарсан хоршооллуудыг хөгжүүлэх. Ингэхдээ жинхэнэ утгаар нь эрчимжсэн болон бэлчээрийн мал аж ахуйг орон нутаг, байгалийн нөөцөө судалсны үндсэн дээр хослуулсан хэлбэрээр яаралтай байгуулж ажиллах. “Атрын 3” аяныг мөн ялгаагүй нарийн судалгаа, тооцоотой хөгжүүлж, үржил шимт, цэвэр байгалийн гаралтай үр тариа, төмс хүнсний ногоо, эрүүл мал, мах, сүү сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг идэвхтэй хөгжүүлэх боломжтой. Ингэж ХАА­н гаралтай эцсийн бүтээгдэхүүнээр дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангаад экспортлох чиглэлээр томоохон кампанит ажил эхлүүлэхэд ихээ хэн тооны ажиллах хүчин шаардагдана.

Энэ нүсэр ажлыг хариуц­лагатай, зоригтой хийж чадвал Улаанбаатар утаагүй болох эхлэл тавигдана. Түүнээс биш паартай байшин хэдийг ч барьсан гэр хорооллын яндангийн тоо буурахгүй.

-Уг нь орон сууцжуулчихвал л Улаанбаатар асуудлаа шийд-чихнэ гэж хүн болгон итгээд байгаа шүү дээ?

­Тэр гэр оронд хүн л амьдарч байсан хойно байранд орсон ч хөдөөнөөс ирэх хэн нэгэнд зарна. Эсвэл хамаатан садан, үр хүүхдэдээ хашаа, гэр, байшин гаа, зуухтайгаа өвлүүлээд үлдээнэ. Миний л төсөөлж байгаагаар нүүлгэхгүй.

Тийм учраас зөвхөн нийс­лэлд зориулан хууль эрх зүйн шинэч лэл хийж, хотын ерөнхий төлөв лөлтөөс гадуур нийслэлийн газар нутгаас дахин газар олголт хийхгүй байх, өмчилж аваагүй гэр хорооллын хашаа, байшинг хуулийн хүрээнд буцааж авах

Н.Намжиг: Паартай байшин хэдийг ч барьсан гэр хорооллын яндангийн тоо буурахгүй

зэрэг боломжтой бүх хэлбэрээр судалж, Газар чөлөөлөх тухай хууль гаргах хэрэгтэй.

Хэрэв Улаанбаатараас шил жин нүүж байгаа айл өрхийг хөдөө орон нутагт тогтмол орлоготой ажлын байраар хангах, зарим нэг тусгай хөнгө лөлт урамшуулал үзүүлэх зэрэг хөшүүрэг хэрэглэвэл 150­180 мянган өрх айлыг нүүлгэн шил жүүлж чадвал өнөөгийн аюул гамшгаас аврагдана.

-Үнэхээр Улаанбаатар хотоос 180 мянган өрхийг орон нутагт шилжүүлж чадвал хотын асуудлууд ч шийдэгдэж, орон нутаг ч эзэнтэй болж, аль аль талдаа асуудал шийдэгдэх юм шиг санагдлаа. Гэхдээ хүмүүсийг явуулна гэдэг амаргүй биз дээ?

­Судалгаанд тулгуурлаж байж л амжилттай болно. Эрдэм тэд, эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгүүдийн судалгаа, шинжилгээг төрийн удирдлагын хэмжээнд аваачиж, хууль тогтоомж гаргахад тусгах шаардлагатай. Тиймээс л нүсэр ажил гээд байгаа юм. Хэрэв ингэж чадвал одоогийн бүх асуудал шийдэгдэнэ. Ингэснээр гэр хорооллын утаа 60­70, машины угаар 20­30 хувь буурна. Мөн замын түгжрэл ч эрс багасна. Үүнийг дагаад зам тээврийн ослоор амь насаа алддаг, бэртэж гэмтэж, хөгжлийн бэрхшээлтэй болдог олон зуун хүн аврагдана. Товчхондоо өнөөдрийн бидний шийдэх гэж толгойгоо ашилгаж, тэрбум тэрбумаар нь хөрөнгө зараад ч шийдэж чадахгүй байгаа энэ бүх асуудал голдиролдоо орно. Ёстой нөгөө Үндсэн хуульд заасан “Хүн бүр эрүүл, аюулгүй орчинд ажиллаж, амьдрах эрхтэй” гэсэн заалтыг эдэлж, хүн шиг амьдрах нөхцөл бүрдэнэ гэсэн үг.

-Тийм шүү. Орон нутагт ажлын байр байхгүй байгаа нь том асуудал. Тиймээс орон нутаг эзгүйрч байгаа. Орон нутагт иргэдийг ажилтай, орлоготой байлгах боломжийн талаар та ярихгүй юу?

­1990 оноос өмнө Монгол Улс 20 сая малтай байхад ХАА­д ажиллах хүчээр байнга дутагдаж байсан. Тэр үед нэгдэл, сангийн аж ахуйд малчин өрх 380 гаруй мянга байсан. Одоо 60 гаруй сая малтай болчихсон малчин өрх айл 140­150 мянга болж. Малын тоо толгой ингэж өссөн хэрнээ гадаадаас сүү тараг, тос масло, гурил, гоймон импортлон амьдарч байна. Улсын хэмжээгээр 600 хоршоолол байгаа нь материаллаг үйлд вэрийн бус, зөвхөн арилжаа наймаа эрхэлдэг хэлбэрт оржээ. Иймээс 600 хоршооллоос 250­300­г нь жинхэнэ материаллаг үйлдвэрийн төрөлжсөн хор шоол­ол болгоход л Монгол Улс хөгжил дэвшилд хүрч чадна.

Малчин, саальчин, тариа­ланчгүйгээр хөдөө аж ахуй хөгжих боломжгүй. Ер нь цаашдаа эрчимжсэн МАА, газар тариаланд анхаарал хандуулж, хамтарч хоршооллож ажиллахгүй бол малчид нь малынхаа тоог дийлэхгүй зэрлэгшү үлж, малын хаа ашиг шимийг хүртэх боломжгүй болно. Мян гат малчид хүн хүчний хүрэлцээгүйгээс малынхаа сүү тосыг бүрэн ашиг­лаж чадахгүй, дэмий олон мал бэлчээр булаа цалдаж, үржил шимт хөрсийг устгаж үгүй болгож байгаа нь нууцгүй. Малыг олноор нь өсгөхдөө бус, ашиг шимийг нь хүртэж, эргэлтийн хөрөнгөд оруулж байж орлого олдог.

Сүүлийн 10 жилд агаарын бохирдлыг бууруулахад 206 тэрбум төгрөг зарсан гэнэ. Энэ зардлын 60, хоёр уурхайн орлогын 10, гадаад дотоодын хандиваас 20, оффшорчдын луйвардсан хөрөнгөөс 10 хувийг бүрдүүлэхэд олон сайхан ХАА, газар тариа­лангийн ү й л двэрлэлийн хор шоол луудыг байгуулж, дээрх төслийг хэрэг жүүлэх боломжтой хараг даад байгаа юм. Ингэж чадвал Улаанбаатар төдийгүй улс даяар сайхан амьдрах цаг ирнэ гэж өвгөн би ухах юм даа.

-Ярилцсан танд баярлалаа.

Р.Оюунцэцэг@oyuntsetsegZGM

150-180 мянган өрхийг нүүлгэн шил жүүлбэл өнөө гийн гам ш-гаас аврагдана

Хувийн архиваас©

Их, дээд сургуулиудыг дагуул хотууд

руу нүүлгэн шилжүүлэх

шаардлагатай

ОНЦЛОХ ҮЗВЭР

Түнэр харанхуй цайзын хонгилд бодол болон гуниглах Гамлет "Орших уу, эс орших уу?" хэмээн өгүүлнэ. Бат бэх чулуун хэрэмт энэ цайз нэгэн цагт түүний төрсөн гэр байсан бол одоо шорон гяндан мэт түүнд санагдах болжээ. Шударга ёс, хүнлэг чанар, үнэнч сэтгэл гэдэг энэ цайзад нэгэнт үгүй болсон. Орчлон хорвоогийн бузар булайтай эвлэрээд үхсэн мэт амьд явах уу, эсвэл энэ бүхний эсрэг халуун амь, бүлээн цусаа зориулаад мөнхийн амьтай үхэх үү гэдэг л Гамлетийн өмнө тулгарчээ.Дэлхийн утга зохиолын гурван ноён оргилын нэг болсон У.Шекспирийн "Гамлет" энэ сарын 9-нд УДЭТ-ын тайзнаа “Орших уу, эс орших уу” асуултаа дахин тавих гэж байна. Суут У.Шекспирийн 30 настай байхдаа туурвисан энэхүү бүтээл үнэндээ хүн төрөлхтний орших ба эс оршихын талаарх асуултыг өнө мөнхөд тавьсаар ирсэн билээ. Тасалбарын үнэ 10-30 мянган төгрөг.

“Орших уу, эс орших уу"

ЗГМ: СҮДОКҮ

(Өмнөх дугаарын хариу)

2961

87

7

9

32

5

7

1

8 3

6

29

5

4

7

378

12

1

8

1

9

6

841639725

256817493

397542168

572961834

138274659

964358217

729185346

685423971

413796582

ЗГМ: КОМИКС

З.ЦэлмэгЗГМ

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАРIV.3 17o

1o

IV.415o

3o

IV.5 8o

1o

IV.6 12o

-4o

IV.7 4o

-6o8м/с

6м/с

8 м/с

6 м/с

10 м/с

7 м/с

9 м/с

7 м/с

10 м/с

7 м/с

Бага зэргийн цастайҮүлшинэ Үүлшинэ Үүлшинэ Багавтар үүлтэй

УВС 0o

-13o

ХОВД 10o

-2o

ЗАВХАН 10o

-5o

БАЯНХОНГОР 11o

-4

ГОВЬ-АЛТАЙ11o

-5o

ӨВӨРХАНГАЙ 12o

-1

АРХАНГАЙ13o 0o

ХӨВСГӨЛ 7o

-11o

БУЛГАН 12o

-3o

ТӨВ13o

1o

ДУНДГОВЬ 17o 0o

ӨМНӨГОВЬ18o

2o

ГОВЬ-СҮМБЭР 18o

-1o

ДОРНОГОВЬ 19o

2o

СҮХБААТАР 18o

1o

ХЭНТИЙ 17o

-3o

СЭЛЭНГЭ 12o

-1o

ОРХОН12o

0o

ДАРХАН-УУЛ 13o

1o

ДОРНОД 17o

2o

БАЯН-ӨЛГИЙ 8o

-1o

08.00

12.00

14.00

18.00

20.00

22.00

09.00 “Эхийн бахархал” УСК

11.00 “Монголын мэдээ” мэдээллийн хөтөлбөр

14.30 120/80 эрүүл мэндийн хөтөлбөр

18.10 “Хоймор өнжих нар” ОАК 42 дугаар анги

21.45 Халуун сэдэв: Нүүрс тээвэрлэлт

22.10 “Дөлгөөн Дон” Оросын УСК нэгдүгээр анги

07:00 Ажил хэрэгч өглөө

11:00 #Made in Mongolia: Ривер клуб ХХК

14:00 “Хөгжилд хүрсэн түүх” нэвтрүүлэг

17:00 “Bloomberg Surveillance”

20:00 “Амжилтад хязгаар үгүй” нэвтрүүлэг

22:00 “Америк хэрхэн ажилладаг вэ” нэвтрүүлэг

08:00 ЕБС-ийн Теле хичээл

11:15 “Тамирын багш” ОАК 2. 9-10 дугаар анги

14:45 “Монголчууд нийгэм журамд давшин орсон нь” 13 дугаар цуврал

19:00 “Нисэх онгоцны буудал хүрэх зам” ОАК 14 дүгээр анги

21:30 “Хүрээлэн” амьд ертөнц нэвтрүүлэг /70 дугаар цуврал/

22:00 “Хайр эргэсэн хавар” ОАК зургадугаар анги

12:30 “Сонсъё, Суръя, Дагая” /season-2/ 69 дүгээр хэсэг

14:00 “Бригад” нэвтрүүлэг 28 дугаар хэсэг

18:30 “Нүүдэл Шийдэл” нэвтрүүлэг

20:00 “Оргил цаг” мэдээллийн хөтөлбөр

22:30 “Чадвал намайг хуур” ОАК наймдугаар анги

MNB Bloomberg Боловсрол Монгол ТВ09:30 “Тог тог тог” /season-3/ 110 дугаар хэсэг

ТВ ХӨТӨЛБӨР

ЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

Ерөнхий боловсролын сур гуу­лийн сурагчдын дунд УДЭТ­аас “Театр­Үзэгч” хө төл бө рийн хү рээнд зохион бай гуулж буй “Сонгодог жүжиг ми ний ертөн­цөөр” уралдаанд орол цогчдыг бүртгэж эхэллээ.

Гурван үе шаттай өрнөх шалга­руулалтын явцад эхний хоёр шатнаас шалгарсан сурагчдыг нэг удаа УДЭТ­ын байранд сургалт болон танилцуулах аялалд хамруулах юм байна. Сурагчид театрын талаар дэл­гэрэнгүй мэдээлэл авахаас гад на сонгодог урлагийн уран бүтээл­чидтэй уулзаж, чөлөөт ярилцлага хийхийн зэрэгцээ дурсгалын зураг татуулах юм. Оролцогчдын мэдүүлэг авах хугацаа энэ сарын 10­нд дуусна.

Драмын урлагаар дамжуулан хүү хэд, залуусын авьяасыг нээж, гоо зүй, ёс суртахууны зөв хүмүүжил төлөвшилтэй, мон гол ёс заншлаа дээдэлсэн, хэл яриа, илтгэх ур чадвар эзэмш сэн, оюунлаг иргэн бол гон хөг жүүлэхэд уралдааны зо рил го оршиж байгаа аж.

БОЛОВСРОЛ

Сурагчид теат-рын хантай хамт

БОСООГООР:1. Хааны бараа бологч2. Сэнгэнэсэн амттан

3. Жаяг4. Сугалааны хожил6. УГЗ хөгжмийн зохиолч

7. Хатааж бэлтгэсэн мах8. "Цогт тайж" киноны пүр10. Энэтхэгийн

Өмнөх дугаарын хариу / 03.31

ариун мөрөн11. Тогон гэрэлтүүлэг14. Сав16. Мөч18. Цагдаагийн хэрэгсэлХӨНДЛӨНГӨӨР:1. Ургаа чулуу2. Нэхийний үзүүр

дэх хэсэг5. Хард рок хамтлаг7. Гурилан бүтээгдэхүүн9. Монголын анхны Нобелийн шагналт эрдэмтэн, физикч12. Томоохон

тогтмол ус13. Манай дэлхийтэй ойрхон орших гараг13. Зөөлөн, дулаан уур15. Чингис хааны хүү17. Хиур, дарцаг18. Ням гараг

Ачааны даац хэтрүүлсэн тээв­рийн хэрэгсэл, авто болон явган замын байгууламжийг эвдэж, гэмтээж байгаа талаарх мэдээл­лийг Авто замын хөгж лийн газ рын 323662, Замын цаг даа­гийн газ рын албаны жижүү рийн 93020124 дугаарын утсанд хүлээн авч байна.

Авто тээврийн хэрэгслийн тех никийн байдал, ачаа тээ вэр­лэлт, зам, замын байгуу лам жийн ашиглалтад хяналт тавих зо рил­гоор холбогдох байгуул ла гууд нэг сарын хугацаатай аян эх­лүүлжээ. Үүний дагуу өнгөр сөн гуравдугаар сарын 29­нөөс эхлэн нийслэлийн нутаг дэвсгэрт зорчигч, ачаа тээв рийн үйлчилгээ эрхэлж байгаа иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагын тээврийн хэрэгсэл, жолооч, гудамж, замын сүлжээ, замын байгууламж, ашиг­лалт, засвар үйлчилгээ хариуцсан байгууллага, аж ахуйн нэгжүү­дийг шалгах аж.

Харшлын улирал эхэлж буйтай холбогдуулан Арьсны өвчин судлалын үндэсний төвөөс дараах зөвлөгөөг өгч байна.

Сорилыг 10 наснаас дээш 60­с доош насны хүнд тавина.

Харшлын эсрэг эм тариаг сорил тавиулахаас 72 цагийн дотор хэрэглээгүй байх. Үүнд: Хлорфенамин, кетотифен, супрастин, тавегил, Зиртек (ceti­rizine hydrochloride), кларотадин (loratadine) гэх мэт.

Үрэвслийн эсрэг дааврын бэлдмэлүүд хэрэглээгүй байх.

Гарын шууны дотор талын арьс эмгэг тууралтгүй байна.

Хөхүүл болон жирэмсэн эхэд сорил тавихыг хориглоно.

Сорил тавиулсаны дараа үүссэн бэлцрүү, улайлт нь 2­3 цагийн дараа арилна. Маажиж оролдохгүй, 24 цаг ус хүргэхгүй байх хэрэгтэй.

Сорилыг эмчийн зааврын дагуу тавина.

Дээрх заалт нь амьсгалын замын, хоол хүнсний, химийн бодисын болон хөвөн даавуу, хүр хорхойн зэрэг олон төрлийн харшлын сорил тавиулахад мөрддөг аж.

Замын байгууламж эвдвэл мэдээлээрэй

10-аас доош насныхан сорил тавиулж болохгүй

ХЯНАЛТ ШАЛГАЛТ

ЗӨВЛӨГӨӨ

Mr. Баагийгийн ПАЯН.....Чи

үзмэрчдэд итгэдэг үү?

Үгүй

Яагаад?

Нэг очсон чинь хаалганы цаанаас

"Хэн бэ?" гээд асуугаад байсан

7

Лавлах

2017.04.03, ДАВАА ~ №060 (606) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

М А

О

Г

ХО АО НМ ЧУ УГ ОУ УЗ Я

А ВЭ ОМ АН И

А А

Е

А

У

Л

Л

У

Л

РИОЖ Ж

А

З

Н ХЧА

НТ Л

ИО

ЗУРХАЙ

Билгийн тооллын 7Хаврын дунд харагчин туулай сарын найман цагаан мэнгэтэй цагаан бич өдөр.Үс засуулбал: Хэл ам, хэрүүл тэмцэл ирнэ.Наран ургах, шингэх: 06.27-19.23Барилдлага: РашаанШүтэн барилдлага: Хурьцахуй

Аргын тооллын дөрөвдүгээр сарын 3, Сумъяа гараг. Билгийн тооллын 7, Хэрцгий охин одтой, цагаан бич өдөр.

Өдрийн наран 06.27 цагт мандан, 19.23 цагт жаргана. Тухайн өдөр хул гана, луу жилтнээ аливаа үйлийг хий хэд эерэг сайн. Эл өдөр эм, эм -нэл гийн элдэв үйл, хагалгаа хийл гэх, биеийн тамирыг сэргээх, сан тавиу-лах, угаал үйлдэх, бүжиг наадам хийх, цэцэрлэг байгуулах, урлан бүтээхэд сайн. Хувцас эсгэх, шинэ хувцас өмсөх, зөвлөгөө хийх, сэтгэлд сэвтэй газар очиход муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, луу, могой, хонь, нохой болой. Хол газар яваар одогсод зүүн урагш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

НИСЛЭГИЙН ЦАГИЙН ХУВААРЬ

УБ-Бээжин 06:10 08:25УБ-Ханбумбат 07:30 08:40УБ-Токио 07:55 13:40УБ-Сөүл 08:45 12:50Ханбумбат-УБ 09:30 10:35Бээжин-УБ 09:30 12:00Сөүл-УБ 14:20 16:50Токио-УБ 14:40 19:10УБ-Ханбумбат 20:00 21:10Ханбумбат-УБ 22:00 23:05

Эрээн-УБ 18:00 11:15Хөххот-УБ 22:50 11:15УБ-Эрхүү 21:10 02:40Эрхүү-УБ 15:35 06:20УБ-Сүхбаатар 21:15 05:12Сүхбаатар-УБ 20:55 05:03УБ-Эрдэнэт 20:30 07:45Эрдэнэт-УБ 19:10 05:40Замын-Үүд-УБ 17:35 08:55УБ-Замын-үүд 17:20 07:05Сайншанд-УБ 20:25 07:01УБ-Сайншанд 09:15 19:15

ГАЛТ ТЭРЭГНИЙ ЦАГИЙН ХУВААРЬ

ҮЗВЭР

УДБЭТЭнэ сарын 9-нд алдарт П.И.Чайковскийн “Евгений Онегин” дуурь 17:00 цагаас болно.

СТӨХошин урлагийнхны “Азтай бадарчин” их наадам өнөөдөр 18:45 цагаас болно. Тасалбарын үнэ 20 000, 25000 төгрөг.

UB PALACEДуучин П.Хэрлэнгийн “Анд минь чамайг үгүйлнэ” тоглолт энэ сарын 7-нд 19.00 цагт болно. Тэрбээр олны сэтгэлд хоногшсон “Үнэнч хайр”, “Дорнын уудам хязгаар” зэрэг бүтээлүүдээ энэ үдэш дуулна. Түүний зохиосон дуунуудыг рок, попын одод үзэгчдэд сонордуулах юм.Мөн 14-нд дуучин A Cool-ийн төрсөн өдрийн тоглолт дөрөв дэх жилдээ болно.

УЛААНБААТАР ЧУУЛГА“Хангарьд” үндэсний найрал хөгжим, Улаанбаатар чуулгын уран бүтээлчдийн хамтарсан “World of music” тоглолт энэ сарын 7-нд болно. Тасалбарын үнэ 15-20 мянган төгрөг.

BLUE MOON ГАЛЕРЕЙБаасан гарагт нээгдсэн уран зураачдын нэгдсэн “Хаврын мэдээ” үзэсгэлэн энэ сарын 9-нийг хүртэл үргэлжилнэ.

УЛСЫН ФИЛАРМОНИ“Баянмонгол” хамтлаг

дэлхийн алдартай хүүхэлдэйн кинонуудын хөгжмөөс толилуулах гэж байна. “Танил ертөнц” багачуудад зориулсан энэхүү тоглолт ирэх бямба гарагт болно. Тоглолтын тасалбар 8000 төгрөг.ОХУ-ын Свердловск хотын Хөгжмийн Дээд Сургуулийн төгсөгч Б.Зандан-Оргил (фагот) гоцлол болон цөөхүүл хөгжмийн “Bassoon Duo & Trio” тоглолт маргааш 19:00 цагаас болно.

1

4

9 10

13

14

15 16

17 18

19

11 12

5 6

7 8

2 3

Сурталчилгаа

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2017.04.03, ДАВАА ~ №060 (606)

Жаред Кушнер, Иванка Трамп нарын эд хөрөнгийг дэлгэлээ

Тайландад барын хүрхрэх дуун чангарсаар

Цагаан ордны шинэ эрхмүүдийн хөрөнгийн жагсаалтыг Иванка Трамп өнгөлж байна. > 10

Бар үржүүлэх фермүүдийн бүтээгдэхүүн хууль ёсных уу, хул гайн агнуураас гаралтай юу гэдгийг ялгах боломжгүй байна. > 10

Киран Стэйси болон Йёцна СингхМаксуэлл Оржи бусдад

дооглуулж, зодуулж, хэл амаар доромжлуулжээ. Энэ бүхэн Шинэ Делигийн ойролцоох Их Нойдад болсон байна.

Нигериэс ирсэн оюутан Махатма Гандигийн их сургууль хэмээх боловсролын институтийн гурван жилийн дамжааг саяхан дүүргэжээ. Ноён Оржигийн Энэтхэгт өнгөрүүлсэн цаг хугацаа арьс өнгөөр ялгаварлах үзэл, сүрдүүлгээр дүүрэн өнгөрсөн аж. Тэрбээр “Энэтхэгчүүд гадаад хүмүүсийн тухай таагүй ойлголттой. Би үргэлж доромжлуулж, шоглуулж, элдвээр хочлуулдаг. Нэг удаа мотоцикль унасан хүмүүс арьс өнгөөр ялгаварласан хараалын үгс урсгаж, буугаа сугалаад, гар утсаа өгөхийг шаардсан” гэжээ.

Их Нойдагийн нэг хэсэг болох Пари Чоукт нутгийн өсвөр насны хүү Маниш­Хари амь насаа алдсан байна. Үүнтэй холбогдуулж нутгийн олон

цуглах үеэр хүмүүс дөрвөн африк оюутан руу халджээ. Үүнээс хойш ноён Оржи болон Энэтхэгт амьдарч байгаа бусад африкчуудын нөхцөл байдал олны анхаарлыг татах болов. Ар гэрийнхэн нь нигеричүүд хүүд нь хар тамхи өгдөг байснаас болж амиа алдсан хэмээн буруутгаж буй. Зул өргөх ёслолоор эхэлсэн цуглаан хүүгийн үхэлтэй холбоотой гэх дөрвөн оюутны эсрэг тэмцэл болон хувирсан. Дөрвөн хүүд одоо эмнэлгийн тусламж үзүүлж байгаа аж. Бичлэгт оюутнуудын нэгийг газарт хэвтэж байхад нь сандлаар цохиж буй дүр зураг харагдана.

Улмаар африк оюутнууд өөрсөдтэй нь өдөр бүр тохиолддог дарамт шахалтаас хуваалцаж эхэлсэн байна. Энэтхэг дэх Африк оюутнуудын нийгэмлэгээс мэдүүлснээр тус улсад нийт 25 мянган африк оюутан сурдаг бөгөөд тэдний 20 хувь нь Их Нойдад байдаг байна.

Африк оюутнууд айдастай байна

Эдвард ЛюсДональд Трамп Хятадыг “Тэд

манай орныг тонож байна” гэж сонгуулийн кампанит ажлынхаа үеэр хэлсэн. Хятадын дарга Ши Жиньпинийг ноён Дональд Трамп өвлийн Мар­а­Лаго дахь Цагаан ордондоо ирэх долоо хоногт ёслол төгөлдөр хүлээж авахаар болсон.

Ноён Трамп “Энэхүү уулзалт нэлээд хүндхэн болно” гэж Твиттертээ жиргэсэн ч сандрал түүний засаглал дотор л оршиж байна. Мөрийн хөтөлбөрөөр ”чихэн дээр цэцэг ургуулах” болон бодит байдлын хооронд асар их ялгаа байдгийг ноён Трамп эрүүл мэндийн даатгалаар ойлгосон. Ялангуяа Хятад­АНУ­ын худалдааны мөн чанараар илүүтэй ухаарлаа. Хятадуудын давуу тал бол өөрсдийн бодлоо мэддэг байх. Ноён Шигийн гол зорилго нь худалдааны дайныг намжаах. Цагаан ордны протекционистууд болон чөлөөт худалдаачдын хоорондын дотоод зөрчил үргэлжилж буй энэ цагт ноён Трампын бодол санаа тогтворгүй байна.

Түүний хүргэн хүү Жаред Кушнер Хятадын талаар боловс­ролгүй ч Цуй Тянькайтай ирэх долоо хоногт уулзах бэлтгэлийг удирдан хангуулж буй. Энэ явдал ч Хятадад давуу тал бий болгож байна. Америкийг сайн мэддэг, мэргэжлийн дипломатч

VACANCY ANNOUNCEMENT

The Government of Mongolia with support from the Asian Development Bank (ADB) has developed the “Regional Upgrades of Sanitary and Phytosanitary Measures for Trade”. The project objective is to improve the sanitary and phytosanitary control, testing, and inspection systems. The Executing agency is the Office of Deputy Prime Minister and Implementing agencies are the General Agency for Specialized Inspection and the Veterinary and Animal Breeding Agency. Under the project, the Office of Deputy Prime Minister is seeking to recruit a qualified Procurement Specialist (“Consultant”).

Objective of the assignment is to oversee and ensure timely implementation of all procurement activities. He/she will ensure adherence to Asian Development Bank and Government of Mongolia’s applicable procurement procedures and guidelines.

Tasks and responsibilities:• Preparing and/or reviewing bid documents including terms of reference, bills of quantities and cost estimates• Developing technical specification of works, goods and services• Preparing and/or updating procurement plans and an integrated implementation arrangement for all the BCPs, laboratories,

capacity development, training, and IMS components • Coordinating and scheduling procurement activities• Preparing progress report on procurement activities and focal for all relevant documents• Requesting for and reviewing proposals• Assisting in bid evaluations and advising on procurement procedures• Overall management of the procurement of the works, goods and services to ensure transparency, and compliance of the Asian

Development Bank Guidelines and Government of Mongolia procurement policies and procedures• Providing advice and recommend measures to executing and implementing agencies to adopt best practices in good gover-

nance particularly for public procurement and project administration

Qualifications and Experience:• Academic/professional qualification in purchasing, business, engineering or relevant field. A master degree is preferable. • A minimum of 10 years professional experience and with related experience of 5 years in design and construction of infrastruc-

ture (buildings, roads etc.).• Work experience in at least one border crossing point and/or one ICT project, and worked at least on two ADB/other develop-

ment agencies funded projects.• Proficient in English language.

CONTRACT DURATION AND CONDITIONS: The assignment is expected to start in April 2017. The Consultant will be selected in accordance with the relevant regulations of the Government of Mongolia and the Asian Development Bank.

Qualified candidates should submit a cover letter indicating why she/he considers her/himself suitable for the position, detailed CV highlighting skills/experience, copy of diplomas or certificates and two reference letters from last two employers no later than 12:00 PM, 11 April 2017. Only those successful candidates will be contacted. The application documents shall be submitted in person to the below address. The submitted documents will not be returned to the applicants. Incomplete applications would not be considered. If you need any further details, please feel free to contact us.

Contact address: Room 480, Government House, Ulaanbaatar, Mongolia. Tel: +(976) 51 264077, 260382

REGIONAL UPGRADES OF SANITARY AND PHYTOSANITARYMEASURES FOR TRADE PROJECT

ноён Цуй магистрын судалгаагаа Вашингтонд хийсэн бөгөөд НҮБ­д хэлмэрч хийж байсан туршлагатай нэгэн. Харин ноён Кушнерын давуу тал гэвэл, тэрбээр Ерөнхийлөгчийн охинтой гэрлэсэн явдал. Түүнд хийх ёстой ганц л ажил бий. Энэ бол Хятад, Америкийн харилцаа. Бусдаар бол ноён Кушнер Ойрхи Дорнодын энх тайван, гэмт хэргийн тухай хуулийн шинэчлэл, АНУ­ын бизнесийн инноваци гээд олон асуудалд Цагаан ордны хувьд чухал хүн.

Ноён Трампад нөлөөлөх гол арга зам бол гэр бүл нь гэдгийг хята дууд ухаарсан бололтой. Тус улсын дипломатчид ноён Куш­нер болон Иванка Трампад тал засахаар Цагаан сараар тэднийг хүндэт зочид болгон урьсан юм. Мөн тэд ноён Трам пын бизнест ч таатай хандаж байгаа.

Дональд Трамп ажлаа хүлээж авснаас хойш The Trump Organiza­tion­д хүлээгдэж байсан хэдэн 10 худалдааны хүсэлтэд гарын үсэг зурсан. Мөн Иванка Трампын брэндийг Хятадад гаргах хүсэлт ч халиад байгаа аж. Харин Kush­ner Companies Манхэттэн дэх үл хөдлөх хөрөнгийнхөө хэсгийг Хятадын Anbang компанид маш таатай нөхцөлөөр худалдахаар боллоо. Энэ талаар конгрессын гишүүд ашиг сонирхлын зөрчилтэй байсан юм.

Трампын гэр бүлд зориулсан

бүхнийхээ дараа хятадууд хариу хүртэх, эсэх нь ирэх долоо хоногт тодорхой болно. Нэг бол ноён Трамп кампанит ажлынхаа амлалтыг үргэлжлүүлж, Хята­дын импортын бараанд 45 хувийн татвар ногдуулна хэмээн далайлгаж магадгүй. Энэ алхам олон улсын худалдааны дайныг эхлүүлж, Дэлхийн худалдааны байгуул лагад гай зовлон учруулах юм. Мөн үр дүн нь ноён Трамп болон Ангела Меркель нарын дай саг насан уулзалттай адилхан байх болно.

Нөгөөтэйгүүр ноён Ши Твиттерээр жиргэхэд амар хөрөнгө оруулалтын багцууд танилцуулж магадгүй. Өнгөрсөн жилд л гэхэд АНУ руу урсах Хятадын хөрөнгө оруулалт ре корд тогтоож, 45 тэрбум ам.дол ларт хүрсэн юм. Тэд ихэвчлэн үл хөдлөх хөрөнгө, санхүү, энтертайнментын чиглэ­лээр хөрөнгө оруулжээ.

АНУ­ын ногоон дэд бүтцэд ахиад хэдэн тэрбум ам.доллар хийх нь худалдааны дайныг намжаах хялбар арга байх болно. Хятадын хамгийн том хувийн компани Al­ibaba­ийн CEO Жэк Ма Америкт нэг сая ажлын байр бий болгохоо мэдэгдсэн. Шинжээчид үүнийг боломжгүй гэж үзсэн ч ноён Трамп түүнийг сайшаасан билээ.

Ноён Ши туршилтаар баталсан Хятад тактикаа ашиглаж, ахиад хэдэн Боинг онгоц захиалж

магадгүй. Уулзалтын ерөнхий дүр зураг тун хачирхалтай байна. Ноён Трамп ажлаа авснаас хойших 70 хоногт дэлхийн худалдааны системийг хамгаалах, түүнчлэн дэлхийн дулаарлын асуудлыг шийдэх олон улсын манлайллыг Хятад өөртөө авлаа. Эдгээр нь угтаа Америкийн үүрэг байв.

“Америк нэгдүгээрт” гэсэн бодлоосоо ухрахыг ноён Ши нэг уулзалтаар ятгаж чадахгүй. Гэвч тэрбээр оролдож үзэхэд бэлэн байгаа юм. Трампын гэр бүлтэй нөхөрлөх нь нэгдүгээр алхам байсан. Хэрэгжихэд бэлэн Америкийн дэд бүтцийн төслүүдийг дэмжих нь хоёр дахь алхам болох болно.

Доналд Трампын бодлыг “зөөллөх” оролдлого

Нетаньяху шинэ суурин барих амлалтаа бататгав

ВВМ©

Жон РийдИзраилийн Ерөнхий сайд

Биньямин Нетаньяху тус улс Иорданы баруун эрэгт 25 жилийн дараа ахин нэг суурин байгуулах болсныг мэдэгдэв. Израиль АНУ­тай шинэ суурингийн талаар сүүлийн хэдэн долоо хоног ярилцсаны дараа ийнхүү ам гарчээ. Мөн сөрөг хүчин болох баруун жигүүрийн улстөрчдөөс ирэх сорилтууд ч ширүүссээр байгаа.

Шинэ сууринд Амонагаас нүүлгэн шилжүүлсэн хүмүүсийг орогнуулах юм байна. Тус тосгоныг Израилийн хуульд харшилсан хэмээн нурааж, дээд шүүхийн шийдвэрээр хүмүү сийг нь нүүлгэн шилжүүлжээ. Амонагийн асуудалд Израилийн баруун жигүүрийнхэн ихээхэн анхаарал хандуулж, ноён Нетаньяху болон түүний улс төрийн өрсөлдөгчид орох оронгүй болсон хүмүүс хэрхэх тухай байр сууриа илэрхийлж байв. Ямартай ч суурьшигчид нүүж өгвөл шинэ байшинд оруулах амлалтаа Засгийн газраас өгсөн юм.

Ноён Нетаньяху “Бид шинэ суурин босгоно гэж амалсан. Анх арванхоёрдугаар сард өгсөн санагдаж байна. Одоо харин үүнийгээ баталж байна” хэмээжээ. Израилийн Батлан хамгаалах яамнаас хөтөлбөрийн нарийн ширийн асуудлыг тооцоолж, АНУ­ын мэргэжилтнүүдтэй хийсэн хэлэлцээний талаар санал солилцсон байна.

Суурин барихаар төлөвлөсөн газар нь Израиль, Палестины хамгийн их маргаантай газар нутаг. АНУ­ын Ерөнхийлөгч До­нальд Трамп ч Ойрхи Дор но дын бусад улс орныг элсүүлсэн энхийн хэлэлцээ хийж, асуудлыг шийдэх хүсэлтэй буйгаа мэдэгдсэн. Суурин барих Гюлат Цион нь Рамаллагаас хойд зүгт орших бөгөөд энэ газар палестинчууд муж барих хүсэлтэй байгаа. Израилийн зүүнийг баримтлагч төрийн бус байгууллага Peace Now­ийн Лиор Амихай “Суурин барих гэж буй газар баруун эргийн гүнд байрладаг. Энэ хэзээ ч хоёр талт шийдвэрийн

нэг хэсэг байж чадахгүй. Засгийн газрын зорилго бол баруун эргийг хувааж, Палестиныг муж барихаас сэргийлэх” гэсэн байна.

Peace Now­ийн мэдээлснээр Израиль хамгийн сүүлд 1991­1992 онд суурин байгуулжээ. Гэвч Засгийн газар түүнээс хойш зарим тосгоныг хууль ёсны байсныг нь буцааж, харин зарим нь өргөжиж байгаа юм. НҮБ­ын Аюулгүйн зөвлөл 2016 оны арванхоёрдугаар сард суурин барих ажлыг хууль бус гэж буруутгажээ.

Авлигын хоёр хэрэгт сэжиг­лэгдэн, байцаалт өгсөн ноён Нетаньяху Амонагийн оршин суугчидтай санал нэгтэй буйгаа илэрхийлэхээр ихээхэн хүчин зүтгэл гаргасан. Шинээр сонгууль явуулбал ноён Нетаньяхугийн Ликуд нам баруун жигүүрийн Йеш Атид болон хэт барууныг баримтлагч Еврейн орон гэр намын хүчтэй сорилттой нүүр тулж магадгүйг санал асуулга харуулсан билээ.

Ноён Трампад нөлөөлөх гол арга зам бол

гэр бүл нь гэдгийг хята-

дууд ухаарсан бололтой.

VACANCY ANNOUNCEMENT

The Government of Mongolia with support from the Asian Development Bank (ADB) has developed the “Regional Upgrades of Sanitary and Phytosanitary Measures for Trade”. The project objective is to improve the sanitary and phytosanitary control, testing, and inspection systems. The Executing agency is the Office of Deputy Prime Minister and Implementing agencies are the General Agency for Specialized Inspection and the Veterinary and Animal Breeding Agency. Under the project, the Office of Deputy Prime Minister is seeking to recruit a qualified Deputy Project Manager/SPS Specialist.

Objectives of the assignment are to engage on an individual basis to manage activities on SPS harmonization of standards, laboratory equipment and consumables and testing, and training including on new laboratory equipment and methods, under the direct guidance of the PMU Project Coordinator. He/she will be responsible for liaison between all the stakeholders and for briefing the Project Coordinator on progress and potential problems and advice on resolving implementation and technical issues. He/she also steps in and assumes the PMU Project Coordinator’s responsibilities in his absence, as needed.

Tasks and responsibilities:• Assisting in relevant bid document preparation including technical specifications for laboratory equipment• Coordinating with all stakeholders especially with government agencies during harmonization of standards• Scheduling and coordinating capacity building activities• Reviewing agenda and training materials• Overseeing the provision and testing of laboratory equipment and consumables to ensure it follows technical specifications• Assisting site inspections of laboratories and inspection and quarantine facilities • Preparing progress and briefing report to Project Coordinator• Advising on resolution of implementation and technical issues

Qualifications and Experience:• Relevant academic/professional qualification • A minimum of 10 years work experience on technical capacity• Preferably with work experience in ADB project implementation and knowledge of ADB procedures• Ability to work independently• Good communication skills• Proficient in English language

CONTRACT DURATION AND CONDITIONS: The assignment is expected to start in April 2016. The Consultant will be selected in accordance with the relevant regulations of the Government of Mongolia and the Asian Development Bank.

Qualified candidates should submit a cover letter indicating why she/he considers her/himself suitable for the position, detailed CV highlighting skills/experience, copy of diplomas or certificates and two reference letters from last two employers no later than 12:00 PM, 11 April 2016. Only those successful candidates will be contacted. The application documents shall be submitted in person to the below address. The submitted documents will not be returned to the applicants. Incomplete applications would not be considered. If you need any further details, please feel free to contact us.

Contact address: Room 480, Government House, Ulaanbaatar, Mongolia. Tel: +(976) 51 264077, 260382

REGIONAL UPGRADES OF SANITARY AND PHYTOSANITARYMEASURES FOR TRADE IMPROVEMENT OF BORDER SERVICES PROJECT

Куртни Уивер, Сэм Флеммин, Шон Доннан

АНУ­ын Төрийн тэргүүний охин Иванка, нөхөр Жаред Куш­нер нарын хамтын хөрөнгө есөн оронтой тоогоор хэмжигдэж байгаа бол Дональд Трамп одоо ч гэсэн Вашингтон дахь Trump In­ternational зочид буудлын хувьцаа эзэмшигч хэвээр байгааг баасан гарагт Цагаан ордон дэлгэжээ.

АНУ­ын Төрийн тэргүүн болохоос өмнө ноён Трампын Цагаан ордон дахь ойрын тойрон хүрээлэгчдийн эд хөрөнгийн хэмжээг гаргаж байсан. Энэ хүрээлэлд Цагаан ордны ахлах стратегич Стивен Бэннон, Gold­man Sachs­ийн тэргүүн асан Гэри Кон зэрэг Трампын засаг захиргааны 180 орчим эрхэм багтсан юм.

Өөрөөр хэлбэл, Цагаан ордны эзэн Нэгдсэн улсын түүхэн дэх хамгийн баян танхимыг бий болгожээ. Цагаан ордны хэв­лэлийн төлөөлөгч Шон Спайсер

Майкл ПийлБүс нутагт адгуус амьт ны

наймаа цэцэглэж, мэргэ жилтнүү­дийн дургүйцлийг эс хайхран бар, арслан үржүүлдэг ферм олширсоор байхад Зүүн өмнөд Азийн бар устах аюултай тул­гараад байна.

Ойн талбай багасаж, Хята дад мах, ясыг нь эмийн бүтээг­дэхүүнд ашигладгаас болоод Энэтхэг­Хятадын бар мөхлийн ирмэгт туллаа. Уг барыг сүүлийн хэдэн жилд Тайландын дорнод хэсгийн ойд тусгайлан үржүүлэх болсон нь зэрлэг амьтан хам­гаалагчдын талархлыг хүлээсэн юм.

Цагтаа Мьянмарын ширэнгээс Энэтхэг­Хятадын хойг хүртэлх өргөн уудам нутагт элбэг байсан энэ амьтныг хамгаалах ажилд бэрхшээл мундахгүй. Эрх баригчид нэн ховордсон амьтныг хамгаалах амлалт өгдөг ч барын засаанаас эхлээд ясыг нь уусгасан дарс хүртэлх төрөл бүрийн эмчилгээний бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлтэй холбоотой авлига бүс нутагт түгээмэл.

“Энэтхэг­Хятадын барыг хамгаалах гол найдвар нь Тайланд” хэмээн Дэлхийн бай­галь хамгаалах сан (WWF)­ийн бар хамгаалах хөтөлбөрийн тэргүүн Майкл Балтцер өгүүлж байна. Тэрбээр уг амьт ныг сэргээн нутагшуулах боломж хөрш Мьянмар улсад ч байгааг дурдлаа. Гэхдээ “жоо хон буруу тах л юм бол энэ амьтан бүр мөсөн устана” хэмээн анхаа­руулсан юм.

Тайландын ширэнгэд суу­рилуулсан видеокамерын сүлжээ

нь тус улсын дорно бүсийн ойд нутагшсан залуу барсын 15 жилийн амьдралын анхны гэрч баримт болж буйг төслийн менежерүүд мягмар гарагт мэдэгдлээ. “Барын энэхүү төрөл зүйл байгальд 200 ч хүрэхгүй толгой үлдсэн нь хайхрахгүй орхих аргагүй ноцтой асуудал” хэмээн Тайландын Үндэсний дархан газрын судалгааны баг, Бангкокт байрладаг хулгайн агнууртай тэмцэх Freeland групп, АНУ­д байрладаг бар, арслан хамгаалах Panthera байгууллага тайлбарлав.

Бүтэн 100 жилийн турш цөөрсөөр ирсэн барын тоо толгой өсөж эхэлсэн талаар WWF өнгөрсөн онд мэдэгдсэн. Барын тоо Орос зэрэг улсад нэмэгдсэн ч дэлхий дээрх нийт тоо толгой нь 4000 ч хүрэхгүй хэмээн тус байгууллага үздэг. Ялангуяа, Энэтхэг­Хятадад ой мод огтлох, арьс, мах, ясыг нь ашиглах зорилгоор хулгайн ан хийдгээс шалтгаалан барын тоо толгой эрс цөөрчээ. Энэ амьтан

Тайландын хөрш Лаос, Камбож, Вьетнамд устсан хэмээн шинжээчид таамаглаж байна. Шийдвэртэй эрс арга хэмжээ авахгүй бол Энэтхэг­Хятадын барс дунд аль хэдийнэ устсан Ява, Балийн төрлийнх нь хувь заяа давтагдаж болзошгүйг шинжээчид анхааруулсаар. Уг барыг Камбожид дахин нутагшуулах WWF­ийн төсөл төлөвлөлтийн шатандаа байгаа.

Тайландын бар амьдардаг бүсэд тусгай хамгаалалт ажиллуулдаг ч байгаль хамгаалах хууль зөрчигч эрх мэдэлтнүүдтэй холбоо бүхий хэд хэдэн ноцтой хэрэг гарсан.

Өөр нэг бэрхшээл бол Хятад болон Зүүн өмнөд Азийн улсуудад бар үржүүлэх ферм олширч буй явдал. Ийм фер­мүүдээс гардаг бүтээгдэхүүн хууль ёсных уу, хулгайн аг­нуу раас гаралтай юу гэдгийг ялгах боломжгүй нь хууль сахиулагчдад хүндрэл учруулж байна.

Жаред Кушнер, Иванка Трамп нарын эд хөрөнгийг дэлгэлээбаасан гарагт хийсэн мэдэгдэлдээ Ерөнхийлөгчийн тойрон хүрээлэгчдийг өөр өөрсдийн бизнесийн салбарт карьерын оргилд хүрэх заяанд төрсөн хүмүүс хэмээн тодотгосон байна. Ноён Спайсер “Ерөнхийлөгч Цагаан ордон болон өөрийн кабинетийн бүрэлдэхүүнд маш олон хүн элсүүлсэн. Тэгэхдээ эх орондоо хувьтай төрсөн, амжилттай хүмүүсийг элсүүлсэн бөгөөд тэд ч Засгийн газрын бүрэлдэхүүнд нэгдэхийн тулд үлэмж хэмжээний хөрөнгө олох боломжоо орхисон” гэжээ.

Гэвч хэдэн саяар хэмжигдэх төрийн дээд тушаалтнуудын санхүүгийн чадавх хийгээд Трампын популист, тогтолцооны эсрэг шүүмжлэлийг нь дэм жиж, саналаа өгсөн олон сая дэм­жигчийн эдийн засгийн бодит

байдлын хооронд асар том зөрүү байгааг Цагаан ордноос ил болгосон баримт бичигт илтгэнэ.

Хамгийн чинээлэг албан хаагчдын жагсаалтыг өнгөрсөн долоо хоногт Ерөнхийлөгчийн туслахаар томилогдсон, Трампын охин Иванка өнгөлжээ.

Гэхдээ тэрбээр дөнгөж өнгөрсөн долоо хоногт Цагаан ордонд албан ёсны албан тушаалаа хүлээж авсантай холбоотойгоор хувийн хөрөнгийн хэмжээг нийтэд ил болгоогүй байна. Харин хатагтай Трамп хэдий хэмжээний хөрөнгө, өр төлбөртэйг нөхрийнх нь санхүүгийн мэдээллээс харж болох аж. Хатагтай Трампын өөрийн нэрээр нэрлэсэн хувцас загварын компани 50 сая ам.доллараар үнэлэгдэх ба үйл ажил лагааг нь хадам ах, эгч нь хариу цаж буй аж. Харин үл хөдлөх хөрөнгө нь хэдэн зуун сая ам.дол лараар тоологдож байгаа гэнэ.

С а н х ү ү г и й н т а й л а н д

дурдсанаар Ерөнхийлөгчийн туслах Цагаан ордны бараг хаяанд шахуу орших Trump International зочид буудлын хувьцаа эзэмшигч бөгөөд хөрөнгө нь 5­25 сая ам.доллараар хэмжигдэж буй аж. Өөрөөр хэлбэл, хатагтай Трамп зөвхөн 2017 оны эхний улиралд хувьцаанаасаа 1­5 сая ам.доллар олжээ.

Ёс зүйн хуульчид зочид буу­далтай холбоотойгоор сонирхлын зөрчлийн асуудлыг хөндөж эхлээд байна. Компани болон бусад улс орны Засгийн газрууд зочид буудлыг АНУ­ын шинэ засаг захиргаанд ая тал засах арга хэрэгсэл болгож магадгүй гэдгийг хуульчид тэмдэглэж байгаа юм.

Тэгвэл ноён Кушнерийн санхүүгийн мэдүүлэгт тэрбээр нэгдүгээр сар хүртэл нийт 260­аас цөөнгүй компанид харьяалагдаж

байжээ. Гэхдээ эдгээр нь Засгийн газрын оролцоогүй бөгөөд голдуу үл хөдлөх хөрөнгийн, хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани аж. Дийлэнх нь Манхэттен буюу Флорхэм Парк болон ноён Кушнерийн төрсөн муж болох Нью Жерсид бүртгэлтэй байжээ. Мөн хатагтай Иванкагийн нөхөр долоо хоног тутмын New York Observer сонины албан ёсны хэвлэн нийтлэгч байсан ба зах зээлийн үнэлгээ нь 1000 ам.доллар арай хүрэхгүй гэж мэдүүлжээ.

Ноён Трампын танхимын хөрөнгийн хэмжээ нийтдээ 12 тэрбум ам.доллараар хэмжигдэж буй бөгөөд Bloomberg болон Цагаан ордноос гаргасан тай­ланд дурдсанаар АНУ­ын нэг хувьд тооцогддог баячууд ч бүрэлдэхүүнд нь бий.

Ноён Трампын төлөө саналаа өгсөн популист ажилчин ангийн хөдөлгөөний гарамгай удирдагч хэмээн өөрийгөө өргөмжилж буй ноён Бэннон л гэхэд өнгөрсөн жил төрөл бүрийн зөвлөх үйлчилгээ, кино бизнесээс 1.2 сая ам.доллар олжээ. Энэ нь 2016 онд АНУ­ын дундаж өрхийн жилийн 56 мянган ам.долларын орлоготой харьцуулахад 20 илүү нугалсан дүн гэсэн үг.

Үүнээс гадна ноён Бэннон хувийн гурван ч дансандаа 2.25 сая ам.долларын бэлэн мөнгөтэйн зэрэгцээ 2.25 сая ам.долларын түрээсийн орлого бүрдүүлэгч үл хөдлөх хөрөнгөтэй аж. 2016 онд үл хөдлөхийн түрээсийн орлогоос 70­165 мянган ам.доллар олсон ба Трампын сонгуулийн ажилд зөвлөхөөр ажилласан Cam­bridge Analytica фирмээс 1­5 сая

ам.долларын ногдол ашиг авдаг аж. Ноён Бэннон өөрийн хувийг Cambridge Analytica­д зарах гэж буйгаа мэдэгдсэн бөгөөд Засгийн газрын ёс зүйн газрын бүртгэлээс хасуулахаар болоод буй. Мөн Glittering Steel хэмээх кино продакшинд эзэмшдэг 100 мянган ам.доллараар хэмжигдэх хөрөнгөө ч зарахаар болсноо санхүүгийн тайлан мэдээндээ дурджээ.

Ерөнхийлөгчийн Үндэсний эдийн засгийн зөвлөлийн даргаар нэгдүгээр сард томилогдсон ноён Кон 2016­2017 оны нэгдүгээр улиралд цалин, ногдол ашиг, бонус гээд нийтдээ 40 сая ам.долларын орлого олсон байна.

Түүнчлэн ноён Кон Хятадын Аж үйлдвэр, арилжааны банкинд нэг сая ам.долларын хувьцаа эзэмшдэг. Бас Facebook, Twitter,

McDonald’s Corp, Bank of America зэрэг АНУ­ын томоохон компанид эзэмшдэг хувьцаа ч бий юм. Үүнээс гадна Калифорнийн гоо сайхны Violet Grey компанийн нэг сая ам.долларын хөрөнгө оруулалтыг эзэмшдэг төдийгүй хувьдаа нисдэг тэрэгтэй бас нэг фирмд хувьцаа эзэмшдэг байна.

Эдгээр тоо баримт бол дээрх эрхмүүдийг Цагаан ордонд орох үед авсан мэдүүлэг бөгөөд түүнээс хойш зарим хөрөнгөө зарсан байхыг үгүйсгэхгүйгээ Цагаан ордны төлөөлөгчид онцлов.

Цагаан ордны шинэхэн эрх мүүдийн дунд Трампын сонгуулийн менежерээр ажиллаж байсан Ерөнхийлөгчийн зөвлөх Келлиэнн Конуэйн ч хөрөнгө, орлогын мэдүүлгээ өгчээ. Тэрбээр Woman Trend хэмээх санал асуулгын компаниас 800 гаруй мянган ам.долларын орлого олдог. Woman Trend нь Трампын сонгуулийн олон нийтийн зөвлөх фирм болох Cambridge Analytica зэрэгтэй гэрээгээр ажилладаг аж. Мөн Цагаан ордны хуулийн зөвлөх Дональд МакГан гэх эрхэм Jones Day хуулийн фирмийн түншийн хувьд 2.4 сая ам.долларын төлбөр авдаг аж.

Хамгийн чинээлэг албан

хаагчдын жагсаалтыг

өнгөрсөн долоо хоногт

Ерөнхийлөгчийн туслахаар

томилогдсон, Трампын

охин Иванка өнгөлжээ.

Тайландад барын хүрхрэх дуун чангарсаар

Хөгжлийн банкны Засгийн газрын баталгаатай олон улсын хөрөнгийн зах дээр 2012 онд гаргасан 580 сая ам.дол­ларын бондын хугацаа энэ оны гуравдугаар сарын 21­нд дууссан. Энэ бондын эргэн төлөл тийг дотоод эх үүсвэрээс төлөх боломж туйлын хомс байв. Төлбөрийн тэнцлийн алдагдал үргэлжилж, гадаад валютын нөөц буурч бага түвшинд хүрсэн үед энэ хэмжээний валютыг дотоод эдийн засгаас гаргах нь валютын нөөц шавхагдаж, төгрөгийн га даад валюттай харьцах ханш огцом суларч, улмаар санхүүгийн бо лон эдийн засгийн тогтвортой бай дал алдагдах эрсдэлтэй байсан.

Зарим улстөрч, эдийн за­сагч дын дэвшүүлж байсан хувилбаруудын нэг нь Монгол Улс гадаадад гаргасан бондууд дээр дефолт зарлах явдал байв. Гэхдээ улсын өрийн дефолт нь хөрөнгө оруулагчид өмнө нь Засгийн газар, банкууд болон аж ахуйн нэгжүүдэд эргүүлэн татах нөхцөлтэй олгосон зээ лээ татах, ирээдүйд гадаад зах зээлээс эх үүсвэр татах бо лом жийг хаах, хүүг нь өсгөх, зээл жих зэрэглэлийг бууруулах, гадаад худалдааг хумих, банкны системийг сульдуулах, үндэсний валютын ханшийг сулруулж, эцэстээ удаан үргэлжилсэн эдийн засгийн уналтыг бий болгодог баримтууд бий.

Манай орны хувьд холбогдох тооцоог хийж үзэхэд дефолт зарлах нь хамгийн муу сонголт, харин гадаад эх үүсвэр бүрдүүлж төлбөрөө төлөх нь макро эдийн засгийн тогтвортой байдал хадгалагдахад илүү

дээр сонголт гэсэн дүгнэл­тэд хүрсэн. Гэхдээ өнгөрсөн жилүүдэд хэрэгжсэн бодлогын сөрөг үр дагаварууд статистик, мэдээллээр ил болсонтой холбоотойгоор олон улсын хөрөнгө оруулагчдын Монгол Улсын макро эдийн засгийн төлөвт итгэх итгэл сулраад байв. Ийм үед олон улсын зах зээлээс Монгол Улс дангаар эх үүсвэр татах бо ломж хязгаарлагдмал, татсан то хиол долд хүү нь өндөр байхаар байв.

Харин ОУВС­ийн “Өр­гөт гө сөн санхүүжил тийн хө төл бөр”­ийг хэрэгжүүлэх то хи рол цоонд Ажлын хэсгийн түв шинд хүрч, тус хөтөлбөрийн хүрээнд хэрэгжүүлэх бод логын өөрч лөлтүүдийг тодор хой болгос ноор хөрөнгө оруу лагч­дын Монголд итгэх итгэл эргэн сэр гэсэн. Тухайлбал, тус хөтөл­бөрийн тохиролцоонд Ажлын хэсгийг түвшинд хүрэхээс өмнө Хөгжлийн банкны бондын үнэ огцом унаж, хүү нь 22.45 хувьд хүрч өсөж байв.

Харин хөтөлбөрийн урьд­чилсан тохиролцоонд хүрснээр Монгол Улсын зээлжих зэрэглэл одоогийн түвшинд хэвээр үлдэж, БНХАУ­ын Ардын банктай байгуулсан своп хэлцлийн хугацааг гурван жилээр сунгах болж, Хөгжлийн банкны 580 ам.долларын бондын 82.07 хувь буюу 475 сая.долларыг Засгийн газрын бондоор солих, үлдсэн хэсгийг хөрөнгө оруулагч дад төлөх

зорилгоор 600 сая ам.долларын жилийн 8.750 хувийн хүүтэй “Хурал дай” бон дыг олон улсын зах зээлд ам жилт тай арилжаалсан.

“Хуралдай” бондын хүүг өн гөр сөн оны дөрөвдүгээр сарын 6­нд Монгол Улсын Зас гийн газрын гаргасан 500 сая ам.долларын “Мазаалай” бон дын 10.875 хувийн хүүтэй харь цуу лахад даруй 2.125 нэгж хувиар доогуур байна. Энэ нь олон ул сын хөрөнгө оруулагчдын хувьд Монгол Улсын ирээдүйн төлөв өнгөрсөн оны дөрөвдүгээр сартай харьцуулахад илт сэргэсэн байгааг илтгэнэ. Ийнхүү Хуралдай бондыг гаргаж, Хөгжлийн банкны бондын өр төлбөрийн асуудлыг амжилттай шийдвэрлэснээр өмнөх жилтэй харьцуулахад хүүний төлбөр жилд 17.4 сая ам.доллараар өснө. Гэхдээ энэхүү зардлыг Монгол Улсын санхүү, эдийн засгийн тогт вортой байдлыг хадгалахад чиглэсэн бодлогын зардал гэж үзэх нь илүү зүйд нийцнэ.

Хэрэв Монгол Улс олон улсын зах зээлд анх гаргасан бондын төлбөрөө хугацаанд нь төлж барагдуулаагүй бол зээлжих зэрэглэл унаж, хө­рөн гө оруулагчдын Монгол Улсад итгэл үргэлжлэн буурч, гадаадын хөрөнгө оруулалтууд зугтаж, эдийн засгийн уналт удаашрах байсныг анхаарах нь зүйтэй.

11

Эдийн засаг

2017.04.03, ДАВАА ~ №060 (606) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

ЗГМ ТОВЧХОН

АНУ доллар 2447.45

Евро 2616.81

Япон иен 22.89

ОХУ рубль 43.73

БНХАУ юань 355.15

БНСУ вон 2.19

ВАЛЮТЫН ХАНШ

» ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

САА1Олон улсын үнэлгээний “Moody's” агентлаг Монгол Улсын урт хугацааны зээлжих зэрэглэлийг CAA1-д хэвээр үлдээв.

» ДЭД БҮТЭЦ

14 Орон даяар зам, барилгын ажил ирэх сарын 15-нд эхэлнэ гэж Зам, тээврийн хөгжлийн яамнаас мэдээллээ. Энэ онд нийт 14 чиглэлд 1033.15 км авто зам барихаар төлөвлөжээ.

» ҮНЭТ ЦААС

1.1Их наяд төгрөг. Төв банкны нэг долоо хоногтой үнэт цаасны үлдэгдэл 1.1 их наяд төгрөгтэй тэнцэв. Засгийн газрын гурван сарын хугацаатай, 16.875 хувийн хүүтэй үнэт цаасны анхдагч зах зээлийн арилжаа маргааш болно.

ТҮҮХИЙ ЭД

Гадаад өр, төл-бө рийн асуудлыг шийд вэр лэсний эдийн засгийн ач холбог дол

Ханш нь нэг жи-лийн хуга цаанд хоёр дахин өсчээ

Г.Байгалbaigal@ZGM

Хүндрэлийн эрсдэл холдож, хөрөнгө оруулагчдын итгэл сэргэлээ

Цайр цахиур хагалж явна. Жил гаруйн өмнө 1400 ам.долларт дэнжигнэж байсан тус металлын ханш өдгөө 2800 ам.долларыг шүргэжээ. Ингэснээр цайрын ханш нэг жилийн хугацаанд хоёр дахин өсөөд байна. Үүгээр зогсохгүй 2007 оны есдүгээр сараас хойших буюу сүүлийн 10 жилийн түүхэн дээд цэгт тулжээ. Лондоны металлын биржид өнгөрсөн баасан гарагт цайрын ханш 2771 ам.долларт хэлбэлзэж байна. Цайр ийн цойлоод зогсохгүй үнийн өсөлтөөрөө ч өнгөлөв. Өнгөрсөн онд гэхэд үнийн өсөлтөөрөө үйлдвэрлэлийн металлуудыг тэргүүлэв.

Уул уурхайн таваарын үнэ унаж, ханш ёроолдож байхад цайр урсгал сөрөн, оргил өөд тэмүүлж байна. Үнийн уналт зүсэж буй цайрын өсөлтийг шин­жээчид янз бүрээр тайлбарлаж байгаа. Гэхдээ тус металлын зах зээлд нийлүүлэлт буурах цонх үе тохиосныг хүлээн зөвшөөрч байгаа юм. Сүүлийн жилүүдэд олон улсын зах зээлд цайр нийлүүлсэн томоохон уурхайнуудын нөөц дундарч, олборлолт багассан. Цаашлаад Австралийн “Century”, Ирландын “Lisheen” то моо хон “тоглогчид” үүдээ барь сан нь цайрын зах зээлийг хүчтэй доргиожээ. Үүнтэй зэрэгцээд цөөнгүй уурхай

Цахиур хагалж буй цайр

үйл ажиллагаагаа түр зогсоосон нь ч давхар доргилт өгснийг судлаачид онцолж байгаа.

Дэлхий даяар ийнхүү ол­бор лолт буурснаас цайрын бая жуу лах үйлдвэрүүд ч гар­цаа хумиад байна. Ялангуяа, Хятадын цайр болон хар тугалгын баяжуулах үйлдвэрүүд ирэх онуудад үйлдвэрлэлээ буу руулахад хүргэжээ. Эргэн сануулахад, цайрын олборлолт 2005 онд огцом багасч, ханш нь үлэмж хэмжээгээр нэмэгдэж байжээ. Тэгвэл өнөөгийн ний­лүүлэлтийн уналт нь тэртээх 10 гаруй жилийн өмнөхөөс ч илүү болохыг салбарынхан судалсан байна. Энэ хэрээр нийлүүлэлт татарч, үнэ өсөх төлөвтэй аж.

Олон улсын хар тугалга, цайрын судалгааны групп буюу IZLSG­ээс мэдээлснээр ойрын таван жилийн хугацаанд цайрын ханш 2000 ам.доллараас

доошлохгүй. Үүнтэй адил таамгийг Дэлхийн банкны шинжээчид танилцууллаа. Тэдний тооцоогоор 2017, 2018 онд цайрын ханш эдгээр жилүүдийн дээд цэгтээ хүрээд, 2019 оноос эргэн уруудах аж. Олон улсын валютын сангийн мэдээллээр энэ онд ханш 2700 ам.долларт дэнжигнэнэ. Улмаар алгуур буурч, 2020 он гэхэд 2400­2500 ам.долларт хүрэх таамгийг танилцуулсан байх юм. Өөрөөр хэлбэл, дунд хугацаанд цайрыг цайвар ирээдүй хүлээж байна. Учир нь цайвар металлын томоохон уурхайнуудын насжилт өндөрсөж, гарц багасахаар байна. Тиймээс нийлүүлэлт татрах үйл явц ирэх онуудад үргэлжилж, энэ хэрээр цайрын ханш цахиур хагалсаар байх төлөвтэй.

Тэгвэл энэ нь цайрын баяж­малаас 36.6 тэрбум төгрөг олохоор тусгачихсан Монгол Улсад

сайн мэдээ байх нь дам жиггүй. Монгол Улс энэ онд төсөвтөө 80 мянган тонн цайрын баяжмал борлуулахаар төсөвтөө төлөвлөөд байгаа юм. Энэ оны эхний хоёр сарын байд лаар Монгол Улс 19 сая ам.долларын 27 мянган тонн цайрын хүдэр, баяжмал хилийн чанадад нийлүүлсэн болохыг Монголбанкны гадаад худал­дааны тоймд дурджээ.

Мөнгөлөг цайвар өнгөтэй цайр нь манай улсын экспортын орлогод зэс, нүүрс шиг үлэмж байр суурь эзэлдэггүй нь үнэн. Гэхдээ тус металл нь улсын төсвийн орлогыг 30­40 тэрбум төгрөгөөр тэтгэдэг төдийгүй экспортын түүхий эдийн нэг юм. Манай улсаас цайрын баяжмал экспортолдог “Цайрт Минерал” компани жилд дунджаар 100 мянга орчим тонн баяжмал хилийн чанадад борлуулдаг байна.

» Цайрын ханш цойлоод зог-сохгүй өсөлтөөрөө ч өнгөлөв. » Тус металлын зах зээлд нийлүүлэлт буурах цонх үе тохиосныг хүлээн зөвшөөрч байгаа юм.

» IZLSG-ээс мэдээлснээр ойрын таван жилийн хуга-цаанд цайрын ханш 2000 ам.доллараас доошлохгүй.

» Монгол Улс цайрын баяжма-лаас 36.6 тэрбум төгрөг оло-хоор төсөвтөө тусгачихсан.

ВВМ©

Эдийн засаг

12 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2017.04.03, ДАВАА ~ №060 (606)

Хөрөнгийн биржийн индекс 0.37 хувиар өсөв

99903584, 99903581

Мон гол ы н хөрөн г и й н бирж баасан гарагийн үнэт цаасны арилжаагаар нэг, хоёр болон гуравдугаар ангилалд бүртгэлтэй 18 хувьцаат компанийн нийт 792,164 сая ширхэг хувьцаа арилжжээ. Хөрөнгийн биржийн индекс энэ өдөр 820.49 нэгж болж, 0.37хувиар өсөв. Ингэснээр зах зээлийн үнэлгээ 1.42 их наяд төгрөг боллоо. Ханшийн

өөрчлөлтийн хувьд 14 компанийн хувьцааны ханшид өөрчлөлт орсон байна. Үүнээс “Женко Тур Бюро” компанийн хувьцаа хамгийн өндөр буюу 3.7 хувиар өссөн бол “Хэрлэн хивс”­ийнх 14.32 хувиар уналаа. Маргааш болох Засгийн газрын үнэт цаасны анхдагч зах зээлийн арилжаагаар гурван сарын хугацаатай, жилийн 16.87 хувийн хүүтэй бонд арилжаалах юм.

ТҮҮХИЙ ЭД

НЭР СИМБОЛ НЭГЖ ХАНШ ($) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АЛТНЫ СПОТ XAU унци 1249.2 -0.06% 4/1/2017

ЦАГААН АЛТ PLA унци 952.4 -0.35% 4/1/2017

МӨНГӨ SIA унци 18.256 +0.27% 4/1/2017

ЗЭС (COMEX) HGA фунт 265.25 -0.71% 4/1/2017

ТӨМРИЙН ХҮДЭР TIOA тонн 86.84 -0.4% 3/31/2017

WTI ТОС CLA баррель 50.6 +0.5% 4/1/2017

БРЕНТ COA баррель 52.83 -0.42% 4/1/2017

БЕНЗИН XBA 170.01 +1.02% 4/1/2017

БАЙГАЛИЙН ХИЙ NGA Mmbtu 3.19 -0.03% 4/1/2017

НҮҮРС (NYMEX) QZA тонн 336.55 +0.21% 3/31/2017

НҮҮРС (NEW CASTLE) XWA тонн 82.95 +1.1% 4/1/2017

ЭЛСЭН ЧИХЭР SBA фунт 0.167 +0.24% 4/1/2017

БУДАА RRA центнер 9.895 +0.36% 4/1/2017

БУУДАЙ WA бушель 426.5 +1.43% 4/1/2017

КАКАО CCA тонн 2095 -0.1% 4/1/2017

КОФЕ KCA фунт 1.39 -0.43% 4/1/2017Энэхүү ханшийн мэдээлэл нь хүснэгтэд заасан өдрийн 15 цагийн байдлаарх дүн тул үүнээс хойш өөрчлөгдсөн байх боломжтой.

▼

▼

▲

▼

▼

▲

▼

▲

▼

▲

▲

▲

▲

▲

▼

▼

МОНГОЛД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛДАГ ГАДААД КОМПАНИУД

60.46 -0.05% 3/31/2017

0.036 +2.86% 3/31/2017

27.5 -5.98% 4/1/2017

0.023 +4.55% 3/31/2017

0.013 -7.69% 3/31/2017

3.58 -4.28% 4/1/2017

4.06 -0.98% 4/1/2017

0.38 -3.8% 3/31/2017

0.23 +4.55% 3/31/2017

0.65 +3.17% 4/1/2017

RIO TINTO RIO ASX AUD

WOLF PETROLEUM WOF ASX AUD

PETRO MATAD MATD LON GBX

ASPIRE MINING AKM ASX AUD

GUILDFORD COAL GUF ASX AUD

PROPHECY DEVELOPMENT PCY TSX CAD

TURQUOISE HILL RESOURCES TRQ TSX CAD

SOUTHGOBI RESOURCES SGQ TSX CAD

XANADU MINES XAM ASX AUD

ENTREE GOLD ETG TSX CAD

НЭР СИМБОЛ БИРЖ ВАЛЮТ ХАНШ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

▼

▲

▼

▲

▼

▼

▼

▼

▲

▲

МОНГОЛЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

NASDAQ COMPOSITE CCMP 5911.738 -2.61 -0.04% 4/1/2017DAX INDEX DAX 12312.87 +56.44 +0.46% 3/31/2017TORONTO STOCK EXCHANGE SPTSX 15547.75 -31.01 -0.2% 4/1/2017S&P/ASX 200 AS51 5864.905 -31.32 -0.53% 3/31/2017S&P 500 INX 2362.72 -5.34 -0.23% 4/1/2017SHANGHAI COMPOSITE SHCOMP 3222.514 +12.28 +0.38% 3/31/2017DOW JONES INDUSTRIAL AVERAGE INDU 20663.22 -65.27 -0.31% 4/1/2017TOP 20 MSETOP 12451.01 +93.15 +0.75% 3/31/2017FTSE 100 UKX 7322.92 -46.6 -0.63% 4/1/2017HANG SENG HSI 24111.59 -189.5 -0.78% 3/31/2017NIKKEI 225 NKY 18909.26 -153.96 -0.81% 3/31/2017

▼▲▼ ▼▼▲▼▲ ▼▼ ▼

ДЭЛХИЙН ГОЛЛОХ ИНДЕКСҮҮД

Тухайн өдөр арилжаалагдсан хувьцаа

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АПУ ХК APU 344.66 1.37% 3/31/2017МАХИМПЕКС ХК MMX 2488 1.26% 3/31/2017СҮҮ ХК SUU 135 2.58% 3/31/2017ТАЛХ ЧИХЭР ХК TCK 20080 0.40% 3/31/2017БАЯНГОЛ ЗОЧИД БУУДАЛ ХК BNG 41000 0.49% 3/31/2017УБ-БҮК ХК BUK 360 0% 3/31/2017ДАРХАН ХҮНС ХК DHU 4900 0% 3/31/2017ГЕРМЕС ХК HRM 149 0% 3/31/2017ЖЕНКО ТУР БЮРО ХК JTB 56 3.70% 3/31/2017МОНГОЛЫН ЦАХИЛГААН ХОЛБОО ХК MCH 525.02 0.41% 3/31/2017МАТЕРИАЛИМПЕКС ХК MIE 8500 0% 3/31/2017МОНГОЛ ШУУДАН ХК MNP 374.99 2.77% 3/31/2017ШАРЫН ГОЛ ХК SHG 2300 -3.28% 3/31/2017ЖУУЛЧИН ФЮТИ ФРИЙ ХК SUL 52000 -13.26% 3/31/2017ТАВАН ТОЛГОЙ ХК TTL 4063 3.04% 3/31/2017ХЭРЛЭН ХИВС ХК HRL 60 -14.32% 3/31/2017ХӨСӨГ ТРЕЙД ХК HSG 1410 0.71% 3/31/2017

▲▲▲▲▲

◄►◄►◄►▲▲

◄►▲▼▼▲▼▲

Цайрын ханш сүүлийн нэг жилд (ам.доллараар)

ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

1Харин мах болон гурил,

хүнсний ногоог намарт бэлт­гэн авч байгаа. Дэлхийн улс орнууд төв суурин газрынхаа ойролцоо эрчимжсэн мал аж ахуйг хөгжүүлж, сүү, сүүн бүтээгдэхүүний шаардлагатай хэрэгцээгээ хангаж байна. Энэ жишгээр манай улс яваа. Гэхдээ сайжруулах, шинээр нэвтрүүлэх олон ажил бий. Үүнд анхаарлаа хандуулж байж л хүн амынхаа сүүний хэрэгцээг найдвартай хангах боломжтой.

-Тухайлбал, өнгөрсөн хуга-цаанд бид юун дээр алдсан бэ?

­Салбарын бодлогын ал даа дутагдлыг цогцоор нь харж чадахгүй байна. Өөрөөр хэлбэл, тулга тойрсон асуудал даа хэтэрхий түүртэж ирлээ. Тэжээл алга, сүүгээ бор луулах сүлжээ байхгүй зэрэг жижиг бэрх­шээлийг дийлэнх нь тоочдог. Гэтэл асуудлынхаа учир шалтгааныг олохгүй явж байгаа нь одоогийн хөг жилд хүндрэл үүсгэж эхэлсэн. Монгол Улсад сүүний эрчимжсэн аж ахуйн асуудлыг шийдвэрлэхэд нэг нэгээр нь зулгаагаад дорвитой үр дүнд хүрэхгүй нь өнгөрсөн хугацаанд харагдлаа. Нэг талаар тулгамдсан асуудлаа буруу тодорхойлж ирсэн нь үүнтэй холбоотой.

-Таны харж байгаагаар тулгамдсан ямар хүндрэл байна вэ. Хүндрэлээ шийдэх гарц нь таны харж байгаагаар юу байж болох вэ?

­Тулгамдсан асуудлын цөм нь

Технологийн хоцрогдол хөгжлийн саад болж байнаФермерүүдийн хоорондын хамтын ажиллагаа чухал

технологийн хоцрогдол. Монгол Улсад хэрэглэж байгаа сүүний эрчимжсэн аж ахуйн технологи Европтой харьцуулахад XIX зууны түвшинд байна. Ойрол­цоогоор 150 гаруй жилээр бид технологийн хувьд хоцорчихсон явна. Тиймээс эхний ээлжинд технологийн шинэчлэлд ан хаа рах шаардлагатай. Хоцрогдлоо даруй арилгаж, засах ёстой. Технологийн шинэчлэл нь сүүний салбар шинэ шатанд гарахад түлхэц болох юм. Манай улсад фермийг эрчимжүүлж хөгжүүлье гэхээр

үйлдвэрлэлийн технологи хөгжөөгүй. Энэ байдал нь нэг талаар чөдөр болж байна.

-Сүү бол стратегийн бүтээг-дэхүүн. Тиймээс төрөөс анхаарч ирсэн байдаг. Тус салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж, фермерүүдийн хоорондын хамтын ажиллагаа хэрхэн уялдаж байна вэ?

­Хоорондын хамтын ажил­лагаа үнэхээр чамлалттай. Дор бүрнээ л өөрсдийнхөөрөө зүтгэчихдэг. Гэтэл нэгдэж нийлэх, хамтрах тал дээр идэвх

гаргах нь тааруу. Энэ байдал нь өнөөдрийн хөгжилд саад болж байгаа нэг сорилт. Хамтарч байж л тулгамдсан асуудлаа шийднэ шүү дээ. Хамтын ажиллагаа сайн байснаар өдөр тутмын хүндрэл, бэрхшээлээ нэг мөр шийдэх боломж, бололцоо бүрдэнэ. Төв, суурин газрын сүүний хэрэглээг эрчимж сэн мал аж ахуйн түүхий сүүгээр хангахын тулд үйлдвэрлэлийн гарц, хэмжээгээ нэмэгдүүлэх, чанар стандартыг нь сайжруулах шаардлага бий. Мөн фермерүүдийн хамтын ажиллагаа сайн байвал гаргаж байгаа зардлын өртөг буурч, өрсөлдөх чадвар нь дээшилнэ.

Ингэснээр хөдөө аж ахуйн эдийн засгийн үр ашиг нэмэгдэнэ.

-Ямар технологи нутаг-шуулах нь илүү оновчтой вэ?

­Европ технологийг Монгол­доо нутагшуулах нь өгөөжтэй. Технологи нь бий болсноор стандартыг мөрдөж эхэлнэ. Стандартаа дагаад чанар, аюулгүй байдал нь сайжирна. Жор нь бэлэн байна. Өнөөдөр ажиллаж байгаа сүүний фер мерүүд амиа аргацаасан байдалтай байгаа. Ашиг нь тодорхой бусаас гадна тогт­вортой биш. Үүнээс болж тех ник, технологийн шинэчлэл хийх, хоорондоо хамтрах нь орхигд сон. Эрс тэс уур амьс галтай манай оронд энэ байдал сүүлийн 20 гаруй жил үргэлжиллээ.

-Улсын хэмжээнд нийт хэчнээн сүүний чиглэлийн фермер үйл ажиллагаа явуулж байна вэ. Нарийн тоо, судалгаа бий юү?

­Албан ёсны статистик нарийн тоо байдаггүй. Барим­жаа тоогоор 2000 орчим ферм, 40 орчим мянган үхэр байна. Бүртгэлийг шинээр хийх шаардлагатай.

-Сүүний салбарт гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах боломж хэр байдаг вэ?

­Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт орж ирэх нь бага салбарын нэг бол сүү, сүүн бүтээг дэхүүний салбар. Сүүг улс орнууд стратегийн бүтээг­дэхүүн гэж үздэг учраас бодлогоор түлхүү дэмжиж байдаг. Сүүлийн үед донор байгууллагууд бодлогын шинж чанартай хөрөнгө оруулалт хийх болсон. Түүнээс уул уурхайн салбар шиг хөрөнгө оруулагчдын анхаарлыг сүүний салбар төдийлэн татаад байдаггүй.

» Хамтын ажиллагаа сайн байснаар өдөр тутмын хүндрэл, бэрхшээлээ нэг мөр шийдэх боломж, бололцоо бүрдэнэ.

» Европ технологийг Монголдоо нутагшуулах нь өгөөжтэй.

» Сүүлийн үед донор байгууллагууд бодлогын шинж чанартай хөрөнгө оруулалт хийх болсон.

» Тулгамдсан асуудлын цөм нь технологийн хоцрогдол.

2,850,00

2,850,00

2,850,00

2,850,00

03/31 2,771,00

БНХАУ­ын үйлчилгээний салбар 2016 оны дунд үеэс хойш сэргэж эхэлсэнтэй зэ рэг цээд тус улсын аж үйлд вэрийн гарц, хувийн салбарын хөрөнгө оруулалт өсөж байгааг шинжээчид онцоллоо. Хоёрдугаар сард 54.2 нэгж байсан БНХАУ­ын үйлчилгээний салбарын худалдан авагч менежерийн индекс гуравдугаар сард 55.1 нэгж болж өссөн нь сүүлийн хоёр жилийн дээд үзүүлэлт болов. Харин тус улсын үйлдвэрлэлийн салбарын худалдан авагч менежерийн индекс гуравдугаар сард 51.8 нэгжид хүрсэн нь шинжээчдийн 51.7 нэгжид хүрнэ гэсэн таамгийг давсан үзүүлэлт болжээ. Түүнчлэн БНХАУ­ын үйлдвэрлэлийн үнийн үзүүлэлт өсөж, хамгийн дээд цэгтээ хүрэхэд ойрхон байгаа аж.

Япон улсын хэрэглээний үнийн индекс хоёрдугаар сард жилийн өмнөхөөс 0.2 хувиар өссөн байна. Баасан гарагт тус улс эдийн засгийн хэд хэдэн голлох үзүүлэлтийг танилцууллаа. Тухайлбал, ажил гүйдлийн түвшин хоёр­дугаар сард 2.8 хувьд хүрсэн талаар тус улсын Дотоод хэргийн яамнаас мэдээллэв. Ингэснээр гурван хувьд хүрнэ гэсэн шинжээчдийн таамагт хүрээгүй байна. Өнгөрсөн нэгдүгээр сард энэхүү үзүүлэлт гурван хувьтай байжээ. Ажлын байранд өргөдөл гаргагчдын харьцаа өмнөх сараас огт өөрчлөлтгүй буюу 1.43 нэгж үзүүлэлттэй гарсан байна. Японы хөдөлмөр эрхлэгчдийн тоо хоёрдугаар сард 64.27 саяд хүрсэн нь жилийн өмнөхөөс 0.8 хувиар өссөн үзүүлэлт болжээ.

БНХАУ-ын хөрөнгө оруулалт өсчээ

ДЭЛХИЙД

Японы ажилгүйдэл 2.8 хувьд хүрэв