VÜCUT KOMPOSİZYONU

1

2

Vücuttaki tüm doku, hücre, molekül ve atom bileşenlerinin miktarını ifade eder Tıp, beslenme, egzersiz bilimleri, büyüme ve gelişme, yaşlanma,

fiziksel iş kapasitesi, bazı hastalıkların teşhis ve tedavi edilmesi

VÜCUT KOMPOSİZYONU

3

4

Doğumdan ölüme kadar sürekli bir değişim içerir

Genetik faktörlerin (etnik köken, cinsiyet) yanında beslenme ve fiziksel aktivite düzeyinden etkilenmektedir

VÜCUT KOMPOSİZYONU

VÜCUT KOMPOSİZYONU

5

İnsan vücudunun temel bileşenleri: Kas Kemik Yağ dokusu

Bu bileşenler cinsiyete, yaşa ve yaşam şekline göre

farklılık göstermektedir

Vücut yağının depolanma bölgeleri İç organlar Derialtı

6

İnsan bedenindeki toplam yağ dokusu ikiye ayrılır: Esansiyel yağ dokusu

Depo yağ dokusu

Esansiyel Yağ Dokusu: Kemik iliği, kalp, ciğerler, böbrekler gibi iç organları çevreleyen

yağ dokusu

Normal fizyolojik fonksiyonlar için gereklidir

Kadınlarda daha fazla

VÜCUT KOMPOSİZYONU

7

Depo Yağ Dokusu: Adipoz doku içerisindeki yağ dokusu

Genelde büyük bölümü deri altında yer alır

Depo yağ dokusu

VÜCUT KOMPOSİZYONU

Vücut Komposizyonu ile ilgili Terminoloji

8

Yağ kitlesi (YK): Vücuttaki tüm dokulardan ve adipoz dokudan

çıkarılabilir lipidleri içerir

Adipoz doku kitlesi (ADK): Yağ (~ %83) ve onu destekleyen yapıları (~ %2

protein ve ~ %15 su) içerir

9

Yağ harici kitle (YHK): Lipid içermeyen bütün kimyasal maddeler, dokular,

su, kas, kemik, bağ doku ve iç organları içerir

Vücut yoğunluğu (VY): Total vücut kitlesinin total vücut hacmine

bölünmesiyle elde edilen değerdir

Vücut Komposizyonu ile ilgili Terminoloji

Vücut Komposizyonu Belirlenmenin Amaçları

Aşırı derecede düşük ya da yüksek yağ kitlesiyle ilgili sağlık riski düzeyini belirlemek

Aşırı derecede karın-içi yağ birikimine bağlı sağlık risk düzeyini belirlemek

Bazı hastalıklarla ilgili olarak vücut komposizyonunda meydana gelen değişiklikleri izlemek

11

Normal bireylerin ve sporcuların ideal vücut ağırlığını belirlemek

Vücut komposizyonunun değiştirilmesinde diyet ve egzersiz programlarının etkinliğini değerlendirmek

Diyet önerileri ve egzersiz reçeteleri planlamak

Vücut komposizyonunda büyüme, gelişme, olgunlaşma ve yaşa bağlı değişiklikleri incelemek

Vücut Komposizyonu Belirlenmenin Amaçları

12

Vücut yağ oranında yaşamın ilk 1 yılında %22-24’e varan hızlı bir artış Çocukluk döneminde gelişim ve hareket için gerekli

enerji gereksinimin artması ile yağ %’inde azalma ve adelösan öncesi dönemde platoya ulaşma

Vücut Komposizyonunda Görülen Değişimler

13

Adelösan dönemde vücut yağ oranında cinsiyetler arasında farklı bir eğilim Her iki cinsiyette de adipoz doku artar ancak kızlarda artış

daha hızlı oluşur

Erkeklerde kas kitlesindeki hızlı artış nedeniyle vücut yağ oranında belirgin bir artış gözlenmez

Vücut Komposizyonunda Görülen Değişimler

14

Yetişkinlik döneminde Büyüme ve gelişmenin gerektirdiği enerji ihtiyacı azaldığı için

çevresel faktörler, fiziksel aktivite düzeyi ve beslenme alışkanlığı yağ oranını önemli derecede etkiler

Vücut Komposizyonunda Görülen Değişimler

Erkek ve Kadınlar için Standart Vücut Yağ Oranı Değerleri

Erkek Kadın

Risk altında %5 %8

Normalin altında

% 6-14 % 9-22

Normal % 15 % 23

Normalin üzerinde

% 16-24 % 24-31

Risk altında % 25 % 32

15 Lohman, 1992; akt Heyward 1998

16

Aşırı derecede kilolu veya obez bireylerde Kardiovasküler hastalıklar

Hipertansiyon

Tip II diyabet

Hiperlipidemi

Bazı kanser tipleri

Vücut Yağı ve Hastalıklar

17

İdeal vücut ağırlığının altında olanlarda ise Sıvı-elektrolit dengesizlikleri

Osteoporoz

Kemik kırıkları

Kas yıkımı

Kardiyak aritmiler

Böbrek ve üreme sistemi bozuklukları

Vücut Yağı ve Hastalıklar

OBEZİTE

18

Obezite, Dünya Sağlık Örgütü tarafından “Sağlığı bozacak ölçüde vücutta anormal veya aşırı yağ birikmesi” olarak tanımlanmaktadır.

Yetişkin erkeklerde; vücut ağırlığının %15-20 %20

Yetişkin kadınlarda; %25-30 %30

19

Yaşa, cinsiyete ve iskelet yapısına göre vücut ağırlığının % 20 daha fazla olması

Nedenleri: fazla yeme,

metabolik ve hormonal bozukluklar,

genetik faktörler,

hareketsiz yaşam

OBEZİTE

20

Obezite

yaşam kalitesini olumsuz etkileyen ve yaşam süresini kısaltan oldukça ciddi bir sağlık sorunudur

Obez bireylerin normal kilolu

bireylere göre hiperkolesteromi, hipertansiyon ve Tip II diyabet prevelansı

sırasıyla 2.9, 2.1 ve 2.9 kez daha fazladır.

20

Obezite Çeşitleri

21

Andriod Obezite (elma) Fazla yağın vücudun üst bölgesinde olması

Daha çok erkeklerde görülür

Ginoid Obezite (armut) Fazla yağın vücudun alt bölgesinde olması

Daha çok kadınlarda görülür

22

Obezite Çeşitleri

23

Bölgesel yağ oranı bel-kalça oranı ile belirlenmektedir Bu oran erkeklerde >0.94, kadınlarda ise >0.82’den

fazla olduğunda sağlık sorunu riski de artmaktadır

24

Beden Kitle İndeksi (BKİ) Obeziteyi belirlemede kullanılan bir başka standart

yöntem

VA/boy2

VA kg, boy m

Fazla Kilo ve Obezite’nin VKİ ve Bel Çevresiyle Sınıflaması

25

Hastalık Riski

Sınıflama VKİ (kg/m2)

Erkek 102 cm

Kadın 88 cm

Erkek > 102 cm

Kadın > 88 cm

Az kilolu (underweight)

<18.5 - -

Normal 18.5-24.9 - -

Fazla Kilolu

(Overweigth)

25.0-29.9 Artmakta Yüksek

Obezite 30.0-34.9 Yüksek Çok yüksek

Obezite 35.0-39.9 Çok yüksek Çok yüksek

Aşırı Obezite 40 Oldukça yüksek Oldukça yüksek

26

Fazla Kilo ve Obezite’nin VKİ Sınıflaması

Vücut Komposizyonu Belirleme Yöntemleri

27

Densiometri Vücut komposizyonunun beden yoğunluğundan

belirlenmesinde kullanılan yöntemlerin genel adı

Sualtı Tartı Yöntemi:

Kaldırma kuvveti prensibine dayanır Su içine batırılan cismin volümü taşırdığı suyun volümüne

eşittir. Akciğerler ve bağırsaklardaki hava volümü de dikkate

alınmalıdır İnsan bedeninin yoğunluğu

Db=MA/V

Sualtı Tartı Yöntemi:

28

29

Potasyum 40 yöntemi: Vücuttaki potasyumun miktarının ölçülmesi ile belirlenir

Vücuttaki yağsız dokuda sabit miktarda potasyum bulunur

30

Bioelektrik İmpedans Yöntemi: Vücutta düşük düzeyde elektrik akımı verilerek impedans

ölçülür

Vücudun toplam su miktarı impedans değeriyle belirlenebilir çünkü vücut suyundaki elektrolitler iyi bir elektriksel geçirgendir

Yağ kütlesi fazla olanlarda elektrik akımının geçişinde direnç fazla olacaktır

31

BIA

32

BIA

33

Antropometrik Yöntem: Deri kıvrım yöntemi

Çevre ve Çap ölçümlerinin kullanılması

34

DXA Yöntemi (Dual Energy x-ray absorptiometry)

Bu yöntem sadece toplam vücut yağını ölçmez, aynı zamanda doğru bir vücut yağ haritası oluşturur ve yağın vücutta nerede toplandığını gösterir.

35

36

DXA Yöntemi (Dual Energy x-ray absorptiometry)

37

Bu yöntemde 2 çeşit x-ray (röntgen) bütün vücut üzerinde dolaştırılır ve yağı, kemiği ve kasları ölçer;

işlem 5-20 dakika sürer.

Vücut yağını ölçmede en doğru yöntem olarak kabul edilir

Pahalı olması ve makinenin büyük olması dezavantajı.

38

DXA Yöntemi (Dual Energy x-ray absorptiometry)

Kilo Vermek için Egzersiz Reçetesi:

39

Türü: büyük kas gruplarını içeren egzersiz tipleri

Şiddet: %60-70 VO2max

Süre: 30 dk veya daha uzun

Sıklık: günde bir ya da iki kez

Program uzunluğu: istenilen kilo kaybına bağlı

Egzersizin Faydaları:

40

Kilo kaybı için diyetle birlikte egzersiz yapmanın en büyük yararı Yağ kaybı ile birlikte yağsız kütlenin korunması

41

Aerobik dayanıklılık antrenmanları ile: Egzersiz sırasında epinefrin gibi hormonlar

salgılanmakta ve bunlar da yağların mobilize olmalarını ve yağ yıkıcı

enzimlerin aktivasyonlarını arttırarak trigliseritlerin yıkılmasına neden olmaktadır

Dinlenme metabolik hızı artış göstermektedir

Kişinin antrenman durumu arttıkça daha fazla yağ asidi yıkımı oluşur

42

Yağ oranını azaltmak için: Egzersiz türü: Aerobik

Şiddet: =< %70 Vo2max

Süre : <30 dakika

Sıklık: haftada en az 3 gün

Program süresi: en az 8 hafta

43

Yağsız Beden Kitlesini Arttırmak için: Egzersiz türü: dinamik kuvvet antrenmanı

Şiddet: =< %70 –85 1RM

Tekrar : 6-12

Setler: en az 3

Sıklık: haftada en az 3 gün

Program süresi: en az 8 hafta

Sporcularda Vücut Komposizyonunun Belirlenmesi

44

Fizyolojik profillerin belirlenmesi

Optimal vücut ağırlığının belirlenmesi

Performans ve vücut komposizyonu arasındaki ilişkinin incelenmesi

Antrenmanla vücut yağ %’sinde meydana gelen değişikliklerin incelenmesi

45

Erkek sporcuların minimal yağ %’si % 5’in altında olmamalıdır

Kadınlarda %12-16 arasında olmalıdır

Sporcularda Vücut Komposizyonunun Belirlenmesi