VIEÂM SINH DUÏC VAØ CAÙC BEÄNH LAÂY LAN QUA ÑÖÔØNG TÌNH DUÏC

BS NGUYEÃN HOÀNG HOA

Muïc tieâu

1.Chaån ñoaùn vaø ñieàu trò ñöôïc 3 beänh lyù loeùt sinh duïc phoå bieán

2. Chaån ñoaùn vaø ñieàu trò 3 daïng vieâm aâm ñaïo3. Chaån ñoaùn vaø ñieàu trò ñöôïc vieâm coå töû

cung4. Keå caùc tieâu chuaån chaån ñoaùn vieâm vuøng

chaäu5. Vieát ra ñöôïc phaùc ñoà ñieàu trò vieâm vuøng

chaäu6. Trình baøy ñöôïc caùc bieän phaùp phoøng ngöøa

vieâm sinh duïc

ÑAÏI CÖÔNG

Vieâm sinh duïc nöõ: beänh phuï khoa thöôøng gaëp- bieåu hieän huyeát traéng

Phaân chia beänh: Theo cô quan bò beänh: treân/ döôùi

( phuùc maïc) Theo ñöôøng laây beänh: do giao hôïp/

khoâng do giao hôïp Theo tuoåi taùc: tuoåi daäy thì/ tuoåi sanh

ñeû vaø tuoåi giaø.

Dòch teã hoïc nhieãm truøng phuï khoa

Toång soá ca nhieãm truøng laây qua ñöôøng tình duïc haøng naêm:

Beänh Soá ca

Trichomoniasis 120 trieäuNhieãmchlamydia 50 trieäuHPV-condylomata 30

trieäuLaäu 25 trieäuNhieãm herpes laâm saøng 20 trieäuNhieãmHIV 1 trieäuGiang mai 3,5 trieäuHaï cam meàm 2 trieäu

VIEÂM SINH DUÏC DÖÔÙIAâm hoä, aâm ñaïo, coå töû cung

AÂM HOÄ : da, nieâm maïc, tuyeánAÂM ÑAÏO : nieâm maïcCTC : bieåu moâ truï, bieåu moâ

laùtPhaân chia: Loeùt sinh duïc Caùc sang thöông khoâng loeùt Vieâm aâm ñaïo

LOEÙT SINH DUÏC: 1. GIANG MAI

BLQÑTD, Treponema pallidium, toaøn thaân Sang thöông: Chancre (GMI), Condyloma latum

(GMII), Gumma (GMIII). Chaån ñoaùn: huyeát thanh chaån ñoaùn

( VDRL, FTA).VDRL laø xeùt nghieäm taàm soaùt, xeùt nghieäm chuyeân bieät hôn :TPHA, FTA-ABS.

Ñieàu trò: Benzathine Penicilline G 2.4 tr 1x3

Giang mai nguyeân phaùt

Loeùt cöùng cuûa giang mai vôùi söï lan ra toaøn thaân cuûa xoaén khuaån.

Kyø II cuûa giang mai

Saån aåm öôùt/saån maøo gaøcuûa giang mai kyø II

Giang mai baåm sinh

Nhieãm trong thôøi kyø phoâi : daãn tôùi saûy thai

Nhieãm thôøi kyø thai : - moät phaàn ba khi sanh bò giang mai baåm sinh- moät phaàn ba saûy trong khoaûng 12- 28 tuaàn hoaëc thai cheát löu.- moät phaàn ba khoâng bò aûnh höôûng vì nguy cô nhieãm qua nhau thai chæ coù 70 %.

LOEÙT SINH DUÏC : 2. HAÏ CAM MEÀM

Dòch teã: Lan tröïc qua giao hôïp, tæ leä beänh môùi maéc lan töø nam sang nöõ laø töø 3:1 tôùi 24:1. Lieân quan ñaùng keå vôùi laây nhieãm HIV ñoái vôùi caùc sang thöông hôû.

Beänh hoïc: Hemophilus ducreyi gram aâm. Chaån ñoaùn:Loeùt meàm, ñau, ñaùy dô vôùi giôùi

haïn roõ Thôøi gian uû beänh:7-14 ngaøy. Nhieãm truøng

phaûi ñöôïc thoâng baùo. Söï aûnh höôûng haïch: 70 % coù aûnh höôûng

haïch 1 beân. Haïch beïn ñau vaø coù theå taïo muû.

Phuø moâ: ít hoaëc khoâng coù

Loeùt sinh duïc: Haï cam meàm(2)

Moät phuï nöõ vôùi caùc sang thöông haï cam meàm ôû vuøng taàng sinh moân. Hình daïng sang thöông: bôø nham nhôû, ñaùy dô vaø ñau. Moät haïch söng ôû vuøng hoá chaäu traùi.

Loeùt sinh duïc: Haï cam meàm (3)

Ñieàu trò:250 mg Ceftriazone tieâm baép 1 lieàu duy nhaát hoaëc 1 g Azithromycin uoáng 1 lieàu duy nhaát.

Thay theá Erythromycin 500 mg 4 laàn 7 ngaøy, Ciprofloxazin 500 mg 2

laàn 3 ngaøy, Co-Trimoxazole (Trimethoprim) 80 mg vaø Sulphamethoxazole 400 mg 2 vieân/ ngaøy trong 2 ngaøy.

Daãn löu haïch hoùa muû baèng caùch duøng oáng chích 5ml vaø

kim 18 choïc huùt. Ñieàu trò haïch hoaù muû cuøng vôùi ñieàu

trò khaùng sinh.

Boû dòch huùt vaøo trong dung dòch nöôùc muoái 0,5 % traùnh laây nhieãm.

LOEÙT SINH DUÏC: 3. HERPES

BLQÑTD, Herpes Simplex virus type 2 Taùi phaùt LS: muïn nöôùc nhoû, vôõ, deã boäi nhieãm,

töï laønh sau 2 tuaàn CLS: tb khoång loà ña nhaân vôùi tb mang

theå aån trong nhaân. Phaûn öùng huyeát thanh?

Ñieàu trò: trieäu chöùng, Acyclorvir 200 mg (10 ngaøy)

Herpes sinh duïc nguyeân phaùt

Bôø daïng voøng hoaRaát nhieàu veát loeùt

SANG THÖÔNG KHOÂNG LOEÙT: MOÀNG GAØ

BLQÑTD, HPV gaây moàng gaø thöôøng type 6, 11 Sang thöông choài suøi, thöôøng ôû nhöõng vuøng

aåm öôùt Thöôøng keát hôïp vôùi vieâm aâm ñaïo, veä sinh

caù nhaân keùm, duøng thuoác ngöøa thai, coù thai vaø mieãn dòch qua trung gian teá baøo giaûm.

Khi coù toån thöông loeùt…: ung thö? Ñieàu trò: Podophyllin 20-50%, Bichoracetic hay

Trichloracetic axit, ñoát ñieän, ñoát Nitô, Laser C02

Moàng gaøBaùo caùo ca beänh (1)

Beänh söû:Nöõ 24 tuoåi, coù nhöõng muïn khoâng ñau ôû aâm hoä, khoâng khí hö,

ngöùa, raùt aâm hoä, tieåu ñau,khoâng tieåu maùu, coù giao hôïp, nhieàu baïn tình, khoâng ngöøa thai

Khaùm laâm saøng:Nhöõng choài coù cuoáng moät phaàn,maøu hoàng meàm, töø vaøi mili met

tôùi vaøi centi-meter, gioáng nhö boâng caûi .

Moàng gaøBaùo caùo ca beänh (1)

Xeùt nghieäm:Caáy laäu aâm tính, Chlamydia aâm tính, soi töôi khí hö bình thöôøng, KOH aâm tính.

Chaån ñoaùn:Sinh thieát cho thaáy söï keùo daøi cuûa nhuù gai, aù söøng vôùi koilocytes (khoâng baøo trong baøo töông , do HPV)HPV 11 (nhoùm nguy cô thaáp).

Chaån ñoaùn:Moàng gaø

VIEÂM AÂM ÑAÏO Moâi tröôøng aâm ñaïo coù tính acid, pH :4,5-5 pH aâm ñaïo duy trì bôûi vi khuaån Doderlein,

bieán ñoåi glycogen/ tb bieåu bì taïo lactic acid: choáng laïi tình traïng nhieãm khuaån.

VK thöôøng truù: Strep., Staphy, Lactobacillus, Diphteroid, naám…

Tuoåi hoaït ñoäng sinh duïc: Trichomonas, naám, vk kî khí (Gardnerella vaginasis)

Tröôùc daäy thì vaø sau tuoåi maõn kinh: laäu caàu vaø vk khoâng ñaëc hieäu

Beù gaùi: vaät laï, laõi laøm ngöùa

Vieâm aâm ñaïo do Trichomonas vaginalis

Truøng roi Trichomonas vaginalis, BLQÑTD Huyeát traéng loaõng, vaøng xaùm xanh, boït,

hoâi. Ñau raùt aâm ñaïo, gh ñau, tieåu noùng raùt.

Aâm ñaïo vieâm ñoû, laám taám haït ñoû (traùi daâu taây)

Soi töôi chaån ñoaùn, pH > 5, whiff test(+) Ñieàu trò: Metronidazol 2g (1 lieàu), hoaëc 500

mg x 2 laàn/ ngaøy x 7 ngaøy hoaëc Tinidazole 2 g uoáng 1 lieàu duy nhaát.

Ñieàu trò cho ngöôøi phoái ngaãu

Vieâm aâm ñaïo do Trichomonas (1)

Traùi:

Vieâm AÑ Trichomonas vôùi thaønh AÑ ñoû vaø khí hö maøu traéng.

Phaûi:

Vieâm AÑ Trichomonas vôùi nhöõng thay ñoåi daïng haït vaø daïng daùt treân CTC.

Trichomonas vaginalissoi kính hieån vi ñaûo ngöôïc

Vieâm aâm ñaïo do Candida albicans

75% phuï nöõ ít nhaát 1 laàn trong cuoäc ñôøi bò nhieãm naám. Khoaûng 45% bò nhieãm 2 hoaëc hôn 2 laàn naám / naêm

Nguy cô: mang thai, tieåu ñöôøng, sau duøng ks keùo daøi, ñang duøng thuoác traùnh thai…

Ngöùa, tieåu ñau, giao hôïp ñau Huyeát traéng lôïn côïn, ñoùng thaønh maûng CLS: pH < 5, soi tuôi (KOH 10-20%): sôïi tô naám, caáy Ñieàu trò: Mycostatis 100000 ñv/ ngaøy trong 2 tuaàn;

Clotrimazol 100mg/ ngaøyx6 ngaøy hoaëc 200 mg/ ngaøyx 3 ngaøy hoaëc 500 mg/ ngaøy.

Taùi phaùt: keát hôïp uoáng fluconazole 100 mg/150 mg/200 mg moãi lieàu/ tuaàn trong 6 thaùng.

Hình aûnh: huyeát traéng ñoùng maûng

Hình aûnh sôïi tô naám

Bacterial vaginosis

Vieâm aâm ñaïo khoâng ñaëc hieäu, vieâm aâm ñao do Gardnerella vaginalis

Söï thay ñoåi moâi tröôøng aâm ñaïo, maát vi khuaån lactobacillus, taêng soá löôïng caùc vk kî khí

Huyeát traéng xaùm, loaõng, hoâi ñaëc bieät sau giao hôïp

Chaån ñoaùn: pH >4,5; clue cells, whiff test (+) Ñieàu trò: Metronidazol 500mgx 2 laàn/ ngaøy trong 7 ngaøy hoaëc Metronidazol gel 0.75% bôm AÑ 5g/ 1 laàn x 5 ngaøy

hoaëcClindamycin 300 mg uoáng x 2 laàn / ngaøy x 7 ngaøy. Ñieàu trò phoái ngaãu ?

Hình aûnh: clue cell

Vieâm aâm ñaïo: khaùc

Vieâm aâm ñaïo taïp truøng: giaûm lactobacillus, caàu khuaån gram döông, bc(+++): Clindamycin 2% boâi aâm ñaïo 5g/ ngaøy x5 ngaøy

Vieâm teo aâm ñaïo: boâi, ñaët estrogen.

VIEÂM COÅ TÖÛ CUNG

Bieåu moâ laùt: nhieãm caùc taùc nhaângioáng nhö vieâm aâm ñaïo ( Trichomonas, candida, HSV)

Bieåu moâ truï tuyeán: Neisseria gonorhoeae vaø Chlamydia trachomatis gaây vieâm keânh coå töû cung nhaày muû

Vieâm coå töû cung nhaày muû

Dòch muû vaøng hoaëc xanh töø keânh CTC, vuøng loä tuyeán sung huyeát, phuø neà vaø deã chaûy maùu.

Laáy dòch töø keânh CTC ñeå soi nhuoäm: nhieàu BC (>30/ QT, song caàu gram aâm trong teá baøo( laäu). Neáu khoâng coù hình aûnh song caàu gram aâm, coù theå nhieãm Chlamydia

Caùc xeùt nghieäm chaån ñoaùn laäu ( caáy trong moâi tröôøng Thayer- Martin) vaø chaån ñoaùn Chlamydia ( caáy teá baøo, ELISA, mieãn dòch huyønh quang)

Khoaûng 50%, khoâng tìm thaáy taùc nhaân gaây beänh Ñieàu trò theo phaùc ñoà, ñieàu trò ngöôøi phoái ngaãu.

Chlamydia trachomatis

Laäu

Vieâm CTC muû caáp

Giaûi phaãu ñöôøng sinh duïc treân : Nhieãm truøng ngöôïc doøng töø vieâm CTC do chlamydia hay

gonorrhea.

VIEÂM VUØNG CHAÄU TREÂN

Vieâm vuøng chaäu ( PID: pelvic inflammatory diseases) bao goàm

töû cung tai voøi caùc cô quan sinh duïc khaùc

I. Taàn suaát vaø dòch teã hoïc

Taïi caùc nöôùc coâng nghieäp tæ leä beänh taêng töø 20-50% trong thaäp kyû qua. Öôùc tính coù 15-20/1000 phuï nöõ töø 15 tôùi 24 tuoåi maéc beänh moãi naêm ôû caùc nöôùc phaùt trieån.

Thöôøng laây nhieãm qua ñöôøng tình duïc cho neân dòch teã beänh töông töï nhö BLQÑTD. Hôn 25% laø döôùi 25tuoåi vaø 75% laø chöa con.

II. Beänh sinh

Vieâm sinh duïc treân coù theå:1) Lan töø caùc cô quan laân caän trong oå

buïng: hieám gaëp2) Qua ñöôøng maùu: tröïc truøng lao vaø virus

quai bò, hieám gaëp3) Ngöôïc doøng khoâng do giao hôïp seõ xaûy ra

sau sanh hay phaù thai hoaëc ñaët duïng cuï töû cung

4) Ngöôïc doøng do giao hôïp: baét ñaàu töø keânh coå töû cung sau ñoù lan leân noäi maïc töû cung vaø tôùi tai voøi

III. Sinh beänh hoïc

Voøi tröùng:o Vieâm nheï: voøi tröùng phuø neà vaø beà maët

thanh maïc ñoû, nhöng di ñoäng vaø loã vaøo oå buïng môû.

o Vieâm vöøa/naëng: quanh tai voøi coù nhieàu sôïi fibrin, ít di ñoäng nhöng dính môùi vaø loûng leûo.

o Vieâm naëng coù vieâm phuùc maïc, caùc cô quan vuøng chaäu vôùi beà maëc sung huyeát nhieàu. Voøi tröùng dính chaët vôùi caùc cô quan vuøng chaäu taïo thaønh moät khoái, phaù vôõ caáu truùc giaûi phaãu. Muû khö truù trong khoái apxe.

II. Beänh sinh

Vieâm sinh duïc treân coù theå:1) Lan töø caùc cô quan laân caän trong oå

buïng: hieám gaëp2) Qua ñöôøng maùu: tröïc truøng lao vaø virus

quai bò, hieám gaëp3) Ngöôïc doøng khoâng do giao hôïp seõ xaûy ra

sau sanh hay phaù thai hoaëc ñaët duïng cuï töû cung

4) Ngöôïc doøng do giao hôïp: baét ñaàu töø keânh coå töû cung sau ñoù lan leân noäi maïc töû cung vaø tôùi tai voøi

Vieâm tai voøi maõn: caùc neáp nieâm maïc dính vaøo nhau taïo thaønh nhöõng caàu noái vónh vieãn “vieâm nang tai voøi”. Neáu ñaàu tai voøi bò taéc, muû ñöôïc haáp thu töø töø ñeå laïi “ hydrosalpinx”: tai voøi giaõn ra, thaønh moûng vaø xanh, beân trong chöùa thanh dòch

Vieâm tai voøi caáp

III Caùc taùc nhaân

1. Neisseria gonorrhea vaø Chlamydia trachomatis2. Vk kî khí: thöôøng sau nhieãm truøng ñöôøng

sinh duïc do giao hôïp, coù theå do thuû thuaät ñöa duïng cuï vaøo buoàng töû cung

3. Vk khaùc:- Haemophilus influenza, M pneumonie,

Pneumoccocci, Campylobacter fetus, vaø lao cuõng nhö Enterobius vermicularis, giun chæ vaø saùn laù.

- Virus quai bò coù theå taùc ñoäng leân buoàng tröùng vaø herpes virus coù theå lan tôùi voøi tröùng.

IV Caùc trieäu chöùng vaø daáu hieäu

Trieäu chöùng vaø daáu hieäu thaêm khaùm khoâng ñaëc hieäu

Ñau vuøng chaäu: thöôøng gaëp nhaát 94%. Thöôøng xaûy ra caáp vaø gaàn ngaøy coù kinh nhaát laø laäu

Khoaûng 1/3 coù ra huyeát aâm ñaïo Khoaûng 20% coù tieåu khoù, thöôøng khoâng

coù tieåu muû. Buoàn oùi vaø oùi thöôøng xuaát hieän muoän

hoaëc khoâng coù duø coù daáu hieäu kích thích phuùc maïc.

Laéc coå töû cung ñau Chæ coù 30% nhieät ñoä > 38 C. Thöôøng

soát trong vieâm do laäu hay kî khí hôn do Chla

Coù caûm giaùc neà ñau caïnh töû cung duø khoâng coù apxe

Taêng baïch caàu 66%, tæ leä vôùi ñoä naëng cuûa beänh

Chaån ñoaùn: Vieâm vuøng chaäu

Baét buoäc phaûi coù ñuû caùc trieäu chöùng:(1) Ñau vuøng buïng döôùi(2) Ñau khi laéc CTC(3) Ñau khi khaùm 2 phaàn phuïKeøm vôùi moät hay nhieàu trieäu chöùng sau:(1) Nhieät ñoä ≥ 38 0 C(2) Baïch caàu > 10.500/mm 3.(3) Coù khoái u vuøng chaäu qua thaêm khaùm laâm

saøng vaø sieâu aâm(4) CRP taêng hoaëc VS > 15-20 mm/giôø(5) Coù trieäu chöùng vieâm coå töû cung nhaày muû

Ñieàu tròNhieãm Chlamydia trachomatis

Doxycycline 100 mg uoáng, 2 laàn/ ngaøy, 7 ngaøy. Hoaëc

Azithromycine 1 gram uoáng ( 1 lieàu). Hoaëc Ofloxacine 300 mg uoáng 2 laàn/ngaøy, 7 ngaøy.

Hoaëc Erythromycine base 500 mg uoáng, 4 laàn/

ngaøy, 7 ngaøy. Hoaëc Erythromycine ethyl succinate 800 mg uoáng, 4

laàn/ ngaøy, 7 ngaøy

Ñieàu tròNhieãm laäu caàu

Ceftriaxone 125 mg tieâm baép ( 1 lieàu). Hoaëc

Ofloxacine 400 mg uoáng (1 lieàu). Hoaëc Cefixime 400 ng uoáng ( 1 lieàu). Hoaëc Ciprofloxacine 500 mg uoáng ( 1 lieàu)

Nguyeân taéc

Ít nhaát 2 loïai khaùng sinh ñeå phoå roäng choáng laïi vi khuaån.

Caùc trieäu chöùng coù theå caûi thieän tröôùc khi heát nhieãm truøng

Neân ñaùnh giaù laïi hieäu quaû sau 3 ngaøy ñieàu trò

Ñieàu trò baïn tình duø khoâng coù trieäu chöùng

Nhaäp vieän

Tình traïng naëng (oùi, soát cao…) Coù thai Khoâng ñaùp öùng vôùi khaùng sinh

uoáng hoaëc khoâng theå uoáng caàn tôùi thuoác khaùng sinh chích

Apxe Chöa loïai tröø caùc nguyeân nhaân

khaùc nhö vieâm ruoät thöøa

Ñieàu trò: Vieâm vuøng chaäu- ngoaïi vieän

1. Phaùc ñoà A: Cefoxitine 2 g TB keát hôïp probenecid uoáng 1 g

hoaëc Ceftriaxone 250 mg TB hoaëc Cephalosporine töông tö

Keát hôïp: Doxycycline 100 mg uoáng, 2 laàn/ ngaøy, 14 ngaøy 2. Phaùc ñoà B: Ofloxacine 400 mg uoáng 2 laàn/ ngaøy, 14 ngaøyKeát hôïp: Clindamycine 450 mg uoáng 4 laàn/ ngaøy hoaëc

Metronidazole 500 mg uoáng, 2 laàn/ ngaøy, 14 ngaøy.

Ñieàu trò: Vieâm vuøng chaäu- taïi vieän

1. Phaùc ñoà A: Cefoxitine 2g TM moãi 6 g hoaëc Cefoteta 2 g TM moãi 12 giôøKeát hôïp: Doxycycline 100 mg uoáng, hoaëc TM moãi 12g 2. Phaùc ñoà B: Clindamycine 900 mg TM moãi 8 gKeát hôïp: Gentamycine: lieàu taán coâng 2mg/kg TM hoaëc

TB, duy trì 1.5 mg/ kg moãi 8 g

Taøi lieäu tham khaûo

Traàn Bình Troïng. Vieâm sinh duïc. Saûn Phuï Khoa, taäp II Ñaïi hoïc Y Döôïc Tp HCM. NXB Y Hoïc Naêm 2006, trang 746

H-M Runge : Gynaecological Infection, module 1

Sexually Transmitted Diseases, CDC Treatment Guidelines 2006.