v4.prwb.amv4.prwb.am/wp-content/uploads/2016/03/Handbook-on... · Web viewროგორ...

როგორ გამოავლინო კანონის უზენაესობის დარღვევა?მოქალაქეთა სასამართლო გამოკვლევის პროგრამა

სტანისლავბურძიეი, ფილოსოფიის დოქტორიბარტოსპილიდოვსკის

სარჩევიშესავალი: კანონის უზენაესობა და სამოქალაქო ზედამხედველობა..............3რატომ მოქალაქეთა სასამართლო მონიტორინგი?.............................................7სასამართლოს მონიტორინგი v. სასამართლო პროცესი მონიტორინგი........11თეორიული სტრუქტურა: პროცედურული მართლმსაჯულება....................18სასამართლო მონიტორინგის მეთოდოლოგია..................................................22

დამკვირვებლები.....................................................................................22

დამკვირვებელთა ქცევის წესები..........................................................27

გადარჩევა.................................................................................................28

მონიტორინგის საშუალებები..............................................................30

კითხვათა სახეობა....................................................................................32

ინდიკატორები/მაჩვენებლები..............................................................33

საშუალების მართვა................................................................................36

მონაცემების წარდგენა და მართვა......................................................................37

ონლაინ მონაცემთა წარდგენა...............................................................37

მორგებული სისტემა..............................................................................38

მესამე მხარეთა ონლაინ დავების გადაწყვეტა..................................40საბოლოო მოხსენების წერა...................................................................................40

მონაცემების წარდგენა და ანალიზი...................................................41

დამკვირვებლების განმარტებები.........................................................46

რეკომენდაციები......................................................................................53მხარდაჭერის იდეები............................................................................................57შეჯამება....................................................................................................................59დასკვნა......................................................................................................................70დამატებითი საკითხავი და წყაროები................................................................71დანართი...................................................................................................................73

დამკვირვებლის ქცევის კოდექსი..........................................................73

სასამართლო პროცესის სადამკვირვებლო ფორმა - ნიმუში...........75

სასამართლო ინფრასტრუქტურის სადამკვირვებლო ფორმა..........77

2 Court Watch Poland Foundation

შესავალი: კანონის უზენაესობა და სამოქალაქო კონტროლიკანონის უზენაესობის პრინციპი განისაზღვრება როგორც „მართვის პრინციპი რის მიხედვითაც ყოველი პიროვნება, ინსტიტუტი და ორგანო, საჯარო და კერძო, თვით სახელმწიფოს ჩათვლით არიან კანონის წინაშე პასუხისმგებლები, იმ კანონის, რომელიც არის გამოქვეყნებული სახალხოდ, თანაბრად აღსრულებული, დამოუკიდებლად გადაწყვეტილი და რომელიც არის შეთავსებადი საერთაშრისო ადამიანის უფლებების ნომრმებსა და სტანდარტებთან. ამასთანავე იგი მოითხოვს ზომებს, რათა უზრუნველყოს ისეთი ნორმების დაცვა როგორიცაა კანონის უზენაესობის პრინციპები, კანონის წინაშე თანასწორობა, კანონის წინაშე ანგარიშვალდებულება, კანონის სამართლიანად გამოყენება, ხელისუფლების ძალაუფლების

Citizen Court Watch Program3

განაწილება, გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მონაწილეობა, სამართლებრივი განსაზღვრულობა, არბიტრაჟის, პროცედურული და სამართლებრივი გამჭვირვალობის თავიდან აცილება"1. პრაქტიკაში, მდგრადი დემოკრატია მოითხოვს არა მხოლოდ სამართლებრივ და ინსტიტუციურ სისტემას, რომელიც აერთიანებს ზემოთხსენებულ პრინციპებს, არამედ ასევე მოითხოვს აქტიურ მოქალაქეებს, მოქალაქეებს, რომლებიც მგრძნობიარენი არიან ნებისმიერი მათი უფლებების დარღვევისა და მზად არიან ჩაერთონ სამოქალაქო ცხოვრებაში.დემოკრატიზაციის პროცესს თან მოსდევს ყველა ძალაუფლების ანგარიშვალდებულებიანობის ზრდა. არჩევნები არ წარმოადგენს ერთადერთ საშუალებას მოქალაქეთათვის, რათა შეძლონ ძალაუფლების მქონე პირები გახადონ მათ წინაშე ანგარიშვალედებულები, სინამდვილეში არჩევნები ამის მისაღწევად არ არის საკმარისი, თუმცა მაინც წარმოადგენს ანგარიშვალდებულების უმნიშვნელოვანეს ელემენტს, ნაწილობრივ იმიტომ რომ იგი მხოლოდ შვიდ წელიწადში ერთხელ იმართება. სხვა გარანტიებს წარმოადგენს თავისუფალი და მრავაფელროვანი მედია და ძლიერი სამოქალაქო სექტორი. ეს კონტროლის მექანიზმები სავარაუდოდ ნაკლებად ეფექტური იქნება სასამართლო ძალაუფლების შესამოწმებლად. სასამართლოს დამოუკიდებლობის პრინციპებს, ფართო სოციალურ კონტექსტში გააჩნია იმუნიტეტი ნებისმიერი კრიტიკისა და გაუცხობისაგან. თუმცა, მიუხედავად ამისა, არსებობს მზრდადი საერთო აზრი, რომლის მიხედვითაც სასამართლო სისტემამაც - იმისათვის, რათა საზოგადოებაში მიიღოს ლეგიტიმურობა - უნდა მოიპოვოს საზოგადოებრივი ნდობა.

1 სამართლის ბატონობის პრინციპი და გარდამავალი მართმსაჯულება კონფლიქტურ და პოსტ-კონფლიქტურ საზოგადოებებში. გენერალური მმდივნის ანგარიში, გაეროს უშიშროების საბჭო, 2004 წლის 23 აგვისტო, გვ. 4.


მაგალითად, ევროპის მოსამართლეთა საკონსულტაციო საბჭომ (საკონსულტაციო) 2015 წლის N18 დასკვაში დააფიქსირა ("სასამართლოს პოზიცია და მისი კავშირი სხვა სახელმწიფო უფლებამოსილებებთან თანამედროვე დემოკრატიაში"), რომ "ლეგიტიმურობის მუდმივად მისაღწევად და შესანარჩუნებლად საჭიროა, რომ ყველა მოსამართლემ და სასამართლო სისტემამ მოიპოვოს და შეინარჩუნოს საზოგადოებაში ნდობა“ (თავი IV, ნაწილი B, გვ. 17). სასამართლოს 'კონსტიტუციური ლეგიტიმაცია' არის გადამწყვეტი, მაგრამ არ არის საკმარისი რათა უზრუნვემყოს საზოგადოებრივი ნდობა. ასევე საჭიროა 'ფუნქციონალური ლეგიტიმაცია': "ცალცალკე მოსამართლეები და სასამართლო სისტემა ერთობლივად შეინარჩუნებს ლეგიტიმურობას და მოქალაქეების პატივისცემას თავიანთი ეფექტური და ხარისხიანი მუშაობით“. ზემოთხაღნიშნულზე დაყრდნობით, მრავალი ნჯო ახორციელებს და ანვითარებს სხვადასხვა ფორმით სასამართლო სისტემისა და სასამართლოს კონტექსტში კანონის უზენაესობის სტანდარტების გამოჭვირვალობის მონიტორინგს2.ქვევით ჩვენ გთავაზობთ პოლონეთში ნჯო-ების მიერ ჩატარებულ ზოგიერთი ყველა საინტერესო ინიციატივების მოკლე მიმოხილვას.

1. სასამართლოებში სამუშაო პირობები მონიტორინგი - განხორციელებული 1998 წელს ჰელსინკის ადამიანთა უფლებების ფონდის მიერ, რომელიც კონცენტრირებულია პოლონეთის სასამართლოს სამუშაო პირობების აღწერაზე. მასში შედის სასამართლო შენობის მდგომარეობა; ავტოსადგომის ხელმისაწვდომობა; სასამართლო ოთახების, მოსამართლეების კაბინეტებისა და სამდივნოების ზომა,

2 ამ მიმოხილვის შედგენისას ჩვენ გამოვიყენეთ სხვადასხვა სასარგებლო მონიტორინგის პროექტების ბაზა, რომელიც შექმნილია INPRIS მიერ, წამყვანი პოლონური სამართლებრივი კვლევები. იხილეთ: See www.inpris.pl უფრო მეტი ინფორმაციისათვის.


ხემოსაწვდომობა და აღჭურვილობა; ტექნიკური აღჭურვილობის, როგორიცაა მიროფონები, დინამიკები, AC, კომპიუტერები და პროგრამული უზრუნველყოფა, ხემისაწვდომობა და მდგომარეობა; მისაწვდომობა შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირაბისათვის; მოსამართლეებისა და სასამართლოს თანამშრომლების მიმდინარე და მოსალოდნელი ხელფასები და სამუშაო დატვირთვა და სხვა მრავალი ფაქტორი. მონიტორინგის მიზანი იყო სასამართლო სისტემისათვის განკუთვნილი საზოგადოებრივი ხარჯების გაზრდისათვის ლობირება, რათა უზრუნველყოფილიყო სათანადო სამუშაო პირობები მისი თანამშრომლებისათვის.

2. მოქალაქეთა მიერ პოლონეთის საკონსტიტუცია ტრიბუნალის (მსაჯულთა Justices) მონიტორინგი - პროექტი განხორციელებულ იქნა 2006-2012 წლებში სამართლისა და საზოგადოების ინსტიტუტის (Inpris), ადამიანთა უფლებების ჰელსინკის ფონდის, და ბატორის ფონდის მიერ, რათა გაზრდილიყო საზოგადოების წვდომა საკონსტიტუციო ტრიბუნალის კანდიდატების შესახებ ინფორმაციაზე. კანდიდატები ვალდებულნი იყვნენ, რომ მიეწოდებინათ საკუთარი CV-ები და დაეფიქსირებინათ თავიანთი პოზიცია სხვადასხვა მნიშვნელოვან საკითხებთან დაკავშირებით.

3. 2008 წელს სასამართლოსა და მოქალაქეებს შორის ურთიერთობის მონიტორინგი (ორი პოლონური ნჯო-ს მიერ იქნა ჩატარებული: სამოქალაქო განვითარების ფორუმი, FOR, და ჰელსინკის ადამიანთა უფლებების ფონდი);პროგრამის მიზანი იყო მოქალაქეებსა და სასამართლოს შორის კონტაკტის შესაძლებლობისა და ხარისხის ანალიზი) პირადად, ტელეფონის საშუალებით, იმეილით და ოფიციალური წერილის მეშვეობით მიმოწერით). საიდუმლო სტუმრის ტექნიკის გამოყენებით სამართლის სტუდენტები სტუმრობდნენ სასამართლოებს


და ანალიზს უკეთებდნენ ოფიცლიაური კორესპონდენციის ენასა და სიცხადეს, ისინი ასევე აფასებდნენ სასამართლოს თამანშრომლებს პირად ურთიერთობაში. პროგრამამ უჩვენა, რომ არსებობდა საერთო სტანდარტების ნაკლებობა და რომ ინტერნეტით კომუნიკაცია შეზღუდულად გამოიყენებოდა. ამის შედეგად, ექსპერტების მიერ შემუშავებული იქნა სამართლებრივი წერის სამოდელო მაგალითები, რომელიც გადანაწილდა სასამართლოს თანამშრომლებს შორის.

4. სასამართლო ვებ-გვერდების მონიტორინგი - ჩატარებულ იქნა სამოქალაქო განვითარების ფორუმის, FOR, მიერ 2008 და 2012 წლებში. მონიტორინგის მიზანი იყო სასამართლოს საიტების ანალიზი, განსაკუთრებული აქცენტი კი გაკეთდა მათ განლაგებაზე, ნავიგაციის სიმარტივეზე, სარგებელზე/ გამოყენებაზე, ხელმისაწვდომ თანამედროვე საკონტაქტო ინფორმაციაზე და სასამართლოს იმიჯის მნიშვნელობაზე. რეპორტებთან ერთად ქვეყნდებოდა სასამართლოს საიტების ყოველწლიური გრადაცია, რომელიც ეხმარებოდა საერთო სტანდარტების განვითარებას.

ამ მიმოხილვის დახმარებით მკითხველი უკეთესად უნდა გაეგო, რომ სამოქალაქო სასამართლოს მეთვალყურეობის პროგრამები წარმოადგენენ კიდევ ერთ ელემენტს იმ უფრო დიდი მცდელობისა, რომელიც მიზნად ისახავს მართლმსაჯულების ანგარიშვალდებულებასა და სამართლნობას სასამართლოს წინაში3.

3 ამ მიმოხილვის შედგენისას ჩვენ გამოვიყენეთ სხვადასხვა სასარგებლო მონიტორინგის პროექტების ბაზა, რომელიც შექმნილია INPRIS მიერ, წამყვანი პოლონური სამართლებრივი კვლევები. იხილეთ: See www.inpris.pl უფრო მეტი ინფორმაციისათვის.


რატომ მოქალაქეთა მიერ სასამართლო მონიტორინგი?1989/1991 წლის ობიექტური გაუმჯობესებების მიუხედავად, უმეტეს აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში მოქალაქეები დიდად მაინც არ ენდობიან მართლმსაჯულების სისტემას. ეჭვგარეშეა, რომ ამისათვის არსებობს მრავალი სხვადასხვა მიზეზი. რაც უფრო და უფრო სადავო ხდება საზოგადოებები სასამართლობი ბევრ ქვეყნებში ავსებულია საქმეებით, რომელთანაც ეფექტურად და დროულად გამკლავების საშუალება სასამართლოებს აღარ გააჩნიათ. მათ გააჩნიათ შეზღუდული ადამიანური და ფინანსური რესურსები და მათი სამართლებრივი სისტემების გარკვეული აპექტები დისფუნქციური რჩება. თუმცა გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ ფული და ეფექტურობა ყველაფერი არ არის - ყველაზე მეტად რაც ხალხს აწუხებს არის თუ როგორ ეპყრობიან მათ მოსამართლეები, პროკურორები, პოლიცია და სხვა მართლმსაჯულების ფართო სისტემაში შემავალი წარმომადგენლები. ფიგურა. 1 მართლმსაჯულებისა და სხვა ინსტიტუტების ნდობის ფაქტორი აღმოსავლეთის პარტნიორ (EaP) ქვეყნებში


წყარო: კავკასიის ბარომეტრი (2013)

სასამართლოსა და მისი პროცესების მონიტორინგის დროს ყველაზე მეტ სამუშაოს ექსპერტები ასრულებენ. ეჭვგარეშეა, რომ პოლიტიკურად მგრძნობიარე სასამართლო პროცესებისას ან ადამიანის უფლებების მძიმე დარღვევების მონიტორინგისა და დაფიქსირებისას ისინი მართლაც უმაღლესი კვალიფიკაციით გამოირჩევიან. თუმცა, იმისათვის რათა გავიგოთ თუ რას განიცდიან უბრალო მოქალაქეები სასამართლოებთან მიმართებაში ყოველდღიურ ცხოვრებაში ჩვენ პირდაპირ მათ უნდა მივმართოთ და დავუსვათ შეკითხვები. სწორედ ამიტომ ჩვენ აქ ვთავაზობთ მოქალაქის მიერ სასამართლოს მონიტორინგის მოდელს - ინტრუმენტს, რომელიც სასამართლოებს საშუალებას აძლევს რომ უფრო საფუძვლიანად გამოეხმაურონ მოქალაქეთა საჭროებებს, ხოლო მოქალაქეებში კი გაზრდის ნდობის ფაქტორს და ისინი უფრო კარგად შეძლებენ სასამართლო სისტემის გაგებას. სასამართლოები უნდა ემსახურებოდნენ მოქალაქეთა ინტერესებს და არა ადვოკატებისას; მოქალაქეთა პერსპექტივა იშვიათად არის წარდგენილი და შემდგომ ასევე განხილული საზოგადოებაში. უმეტესად საერო მოქალაქეები არიან ის ხალხი ვისაც საშუალება ეძლევათ და ყველაზე კვალიფიციურები არიან, რათა შეაფასონ სასამართლოს წინაშე არის თუ არა დაცული მიმდინარე პროცესის პრინციპები.

მაშინ როდესაც ჩვენ ვმუშაობდით ამჟამინდელ სახელმძღვანელოზე, ჩვენ დავეყრდენით ჩვენს გამოცდილებას რომელიც მივიღეთ პოლონეთში მოქალაქეთა მიერ სასამართლოს მონიტორიგისაგან. 2010 წელს ჩვენ დავაარსეთ პოლონეთის Court Watch-ის ფონდი, დამოუკიდებელი არასამთავრობო ნჯო და კველევითი ცენტრი იმ მიზნით რომ ორგანიზება გაგვეკეთებინა პოლონეთის სასამრთლოების საერო მონიტორინგის სისტემური პროგრამისათვის. ბოლო 5 წლის განმავლობაში ჩვენ მოვახერხეთ 1,500 მოხალისეზე


მეტის გადმობირება და და მოვახერხეთ 28,000 მეტი სასამართლო სხდომების ჩანაწერების შეგროვება მთელი ქვეყნის მაშტაბით დაახლოებით 200 სასამართლოდან. ეს ჩანაწერები იქნა გაანალიზებული და გამოქვეყნებული 5 ყოველწლიურ ეროვნულ მოხსენებაში, რამოდენიმე ადგილობრივ მოხსენებაში და იქნა განხილული ხუთი სხვადასხვა ეროვნული კონფერენციის დროს, რომლებსაც ესწრებოდა ასობით მოსამართლე და ასევე იუსტიციის სამინისტროს სხვა წარმომადგენლები. ჩვენ ასევე ვხვდებოდით მოსამართლეებს - და სასამართლოს პრეზიდენტებს - თავიან ადგილობრივ სასამართლოებში, რათა განგვეხილა სასამართლოს მონიტორინგის იდეა და წარგვედგინა შედეგები. იყო ეს ძალისხმევა წარმატებული? ჩვენ გაგვაჩნია მტკიცებულება, რომ იმ სასამართლოებში, რომლებიც ყველზე ინტენსიურად იყვნენ მონიტორინგის ქვეშ, მხარეების თანაბარი მოპყრობა უკეთესად არის უზრუნველყოფილი. განსაკუთრებით, პროკურორები ეხლა უფრო ნაკლებად არიან პრივილეგირებულები (ან კიდევ საერთოდ აღარ არიან) მოწინააღმდეგე მხარესთან მიმართებაში. ძალიან ბევრ პოსტ-კომუნისტურ ქვეყნებში ისტორიულად ბრალდების მხარე ძალიან მჭიდროდ იყო დაკავშირებული სასამართლო სისტემასთან. პრაკტიკულად ეს შეიძება ნიშნავდეს პროკურორის პრივილეგირებულ გზას/მისავალს სასამართლოს დარბაზში; თანაბარი მოპყრობის პრინციპი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი ხდება დღვანდელ დღეს პოლონეთში, მას შემდეგ რაც შეჯიბრებითობის სისტემამ 2015 წლის ივლისსში შეცვალა ინკვიზიციურობის სისტემა. ჩვენმა ძალისხმევამ შედეგი გამოიღო და გააუმჯობესა სასამართლო დარბაზისა და მოსამართლის თანამარი ხემისაწვდომობა ორივე მხაქრისთვის (პროკურატურის ჩათვლით). ასევე იმ სასამართლოებში, სადაც მიმდინარეობა მძიმე მონიტორინგი მოსამართლეები ეხლა არიან უფრო პუნქტუალურები, მზად არიან რომ მოიბოდიშო დაგვიანებებისათვის, უფრო ზრდილობიანები არიან


მონაწილეების მიმართ, მაშინ როდესაც გამჭვირვალობის ნაკლებობისა და მიუკერძოებლობის შემთხვევები უფრო ნაკლები სიხშირით ხდება. რა თქმა უნდა, უმეტესმა მოსამართლეებმა პოლონეთში ეხლა უფრო იციან თუ როგორ აღიქვავს მორიგი მოქალაქე მათსა და სასამართლოს მუშაობას.2013 წელს, ჩვენ ODiHR დაგვპატიჟა ეუთო-ში, რათა გაგვეზიარებინა სხვა ქვეყნებში არსებულ არასამთავრობო ორგანიზაციებთან ჩვენი გამოცდილება. სადაც ჩვენი მიდგომა შეიძლებოდა ყოფილიყო გამოსადეგარი, რათა გაეძლიერებინა მოქალაქეები მართლსაჯულების სისტემასთან მიმართებაში. ამ ძალისხმევის შედეგად ინგლისურ ენაზე გამოიცა ჩვენი მეთოდოლოგიის მოკლე მიმოხილვა. მოგვიანებით ჩვენ ასევე დაგვპატიჟეს ხორვატიაში, საქართველოში, მაკედონიაში, მოტენეგროსა და თურქეთში, რათა განგვეხილა ამ მეთოდების მისადაგებისა და სასამართლო მონიტორინგის დაწების შესაძლებლობა. ეს კვლევითი ვიზიტები მოიცავდა მოსამართლეებთან, ადვოკატებთან, მეცნიერებსა და არასამთავრობოების წარმომადგენლებთან შეხვედრებს, სადაც იმათ ვინც შეეცდებოდა პოლონეთში შემუშავებული მეთოდების საკუთარ ქვეყანაში გამოყენებას აყენებდნენ მრავალგვარი გამოწვევის წინაშე. წინამდებარე გამოცემა შედგენილია ამ გამოცდილების საფუძველზე და დიდი იმედით სთავაზობს გარკვეულ იდეებს, თუ როგორ აღვუდგეთ წინ ამ გამოწვევებს.

სასამართლოს მონიტორინგი v. სასამართლო პროცესის მონიტორინგიიდეა სასამართლო მონიტორინგის შესახებ რა თქმა უნდა არ არის სრულიად ახალი. ჩვენი მუშაობისას, ჩვენ გავაანალიზეთ მრავალი სასამართლო მონიტორინგის ინიციატივების გამოცდილება, განსაკუთრებით კი ა.შ.შ-ში ჩატარებულების.ამერიკული არასამტავროები დიდ ყურადღებას აქცევენ იმას თუ როგორ ექცევიან იმიგრანტებს ან და სხვა უმცირესობების წევრებს, უწევენ თუ არა მათ შესაფერის


დახმარებას? მრავალი ორგანიზაცია იყენებს დამკვირვებლებს, რომლებიც ესწრებიან სასამართლო სხდომებს მხოლოდ გარვეული ტიპის საქმეებზე, როგორც წესი ისინი ესწრებიან ოჯახური ძალადობის შემთხვებებს. ამ გზით ისინი ხშირად იმედოვნებენ რომ ამითი „ზეწოლას“ მოახდენენ მოსამართლეზე, რომ არ იყოს ზედმეტად რბილის მსჯავრდებულის მიმართ.მიდგომა, რომელსაც ჩვენ ვირჩევთ ძალიან განსხვავებულია: ჩვენ ვამხნევებთ დამკვირვებლებს, რომ საქმეები ამოირჩიონ არეულად და კონცენტრაცია მოახდინონ სასამართლოს მუშაობის საერთო გამოცდილებაზე. აქედა გამომდინარე, ჩვენი დამკვირვებლები მონაწილეობას იღებენ - როგორც საზოგადოების წევრები - შემთხვევით შერჩეულ სასამართლო სხდომებზე. უმეტესად ისინი ვერ ახერხებენ - და არც არიან ვალდებულები - რომ ბოლომდე მიყვნენ საქმეს და მის სასამართლო პროცესს. მათგან ასევე არ ელოდებიან გამოტანილი განაჩენის სისწორის და კანონიერობის განსაზღვრას (ისინი არც არიან ამისათვის საკმარისად კვალიფიცირებულები). მათი დავალებაში შედის მარტივ რაღაცეებზე დაკვირვებაა და პროცესის გამჭვირვალობისა და მხარეების სამართლიანი და თანასწორი მოპყრობის შეფასება.მკითხველმა უნდა იცოდეს, რომ ჩვენ მათ არ ვთავაზობთ სასამართლო პროცესების სამართლის ექსპერტების მიერ მონიტორინგის შეცვლას მოქალაქეების მიერ სასამართლოს მონიტორინგით. განსაკუთრებით გადამავალ ქვეყნებში მართლმსაჯულებას ძირს უთხრის სისტემური დარღვევები - სამართლებრივი, პოლიტიკური და სხვა - რისი მოგვარებაც მარტივად არ გამოდის; რათქმა უნდა მოქალაქეთა მიერ სასამართლოს მონიტორინგი არ არის სწორი ინსტრუმენტი კორუპციასთან, პოლიტიზირებასა ან კანონდარღვევებთან გასამკლავლებლად. ეს საკითხები უნდა მოგვარდეს სამართლებრივი და პოლიტიკური საშუალებებით. მართლაც, დამკვირვებელი ვერ შეძლებს აღმოაჩინოს კანონის


უზენაესობის უხეში დარღვევები, სასამართლოს ფუნქციონირების მხოლოდ ადვილად შესამჩნევ ასპექტებზე დაკვირდებით, ისინი შეძლებენ მიიღონ მოცემულ ქვეყანის სასამართლო სისტემის უფრო ხელსაყრელი სურათი. თუმცა, მოქალაქეთა მიერ სასამართლოს მონიტორინგი არ უნდა შეგვეშალოს არსებული რეალობის სისტემურ მრავალმხრივ კვლევაში; ამ პროგრამის მიზანია მოქალაქეების სასამართლოსთან კონტაქტის გამოცდილების აღდგენა და ნებისმიერი საშუალების მეშვეობით ამ ურთიერთობის გამოცდილების გაუმჯობესება. მაშასადამე, გარდამავალ ქვეყნებში ხშირად იქნება საჭირო რომ მოქალაქეთა მიერ სასამართლოს მონიტორინგის პროექტს თან ერთვოდეს უფრო „ტრადიციული“ სასამართლოს პროცესის ექსპერტთა მიერ მონიტორინგიც.რომ შევაჯამოთ, საერო მოქალაქეების მიერ სასამრთლოს მონიტორინგის ძირითად თვისებებია:

ფარტო მაშტაბით: აქტივობებში შედის სასამართლოებს მთელს ქვეყანაში და მოიცავს დიდი რაოდენობით ხალხს;

საერო პერსპექტივა: დამკვირვებლები ყურადღებას აქცევენ საკითხებს რაც მნიშვნელოვანია არაპროფესიონალისათვის;

სამოქალაქო ჩართულობა: დამკვირვებლები მოხალისეები არიან და მათ არ უხდიან საკუთარი წვლილისათვის;

აქცენტი კეთდება მოქალაქეებსა და სასამართლოს შორის არსებულ მთლიან გამოცდილებაზე და არა სამართლებრივ პროცედურებზე.

მოქალაქეების მიერ სასამართლოს მონიტორინგის მიზანი ორმაგია:

1. სამართლებრივი განათლება იმათი ვინც ჩართულია მონიტორინგის პროცესშ; საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვისა და კვლევების შედეგად გამოვლინდა,


რომ ის მოქალაქეები რომლებსაც ჰქონდათ პირდაპირი შეხება და გამოცდილება სასამართლოსთან, როგორც წესი, მათ უფრო კარგად აფასებს ვიდრე ისინი ვინც სასამართლოების მუშაობის შესახებ მხოლოდ მედიის საშუალებებით იციან.

2. მართლსმსაჯულების სისტემის ანგარიშვალდებულება: სასამართლო სხდომებზე დამკვირვებლების არსებობა ყველა მონაწილეს უბიძგებს, რომ უფრო დისციპლინირებულად მოიქცეს - უფრო პუნქტუალირი იყოს, უკეთესად მომზადებული, უფრო ზრდილობიანი ერთმანეთთან და ა.შ. ეს სიმართლეს შეესაბამება არა მხოლოდ მოსამართლეებსა და სასამართლოს თანამშრომლებთან მიმართებაში არამედ ადვოკატებსა და სასამართლოს მონაწილეებთანაც.

ამას ჩვენ შეგვიძია დავამატოთ კიდევ მესამე მიზანი - კვლევითი ინფორმაციის შეგროვბება იმაზე თუ სინამდვილეში როგორ მუშაობენ/ოპერირებენ სასამართლოები. მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყნები აკვირდებიან მართლმსაჯულების მიმართ საერთო/გენერალური ნდობის დონეს და არსებობს მრავალი მკვლევარი, რომელიც შეიცავს შეკითხვებს თუ როგორ აფასებენ მოქალაქეები სასამართლოებს, უმრავლესობა ამ მონაცემებისა კონცენტრირდება სამართლებრივ პერსპექტივაზე. მაშასადამე, ჩვენი მესამე მიზანია, რომ მოვიძიოთ სისტემური მონაცემები იმაზე თუ როგორ აფასებს ხალხი საკუთარ გამოცდილებას სასამართლოსთან მიმართებაში. სოციალური კვლევითი მეთოდები ცალსახად შეეფერება ამ აღქმის აღსადგენად. აქ სოციალური ფაქტების კონცეპტი გადაწყვეტია. სოციალური მეცნიერების მიხედვით სუბიექტურ აღქმასაც („სიტუაციის განმარტებანი“) კი მივყავართ ობიქტურ შედეგებამდე, გარკვეული საქციელის ფორმით. მაშასადამე, ჩვენ ვითვალისწინებთ არა მხოლოდ ობიექტურ ფაქტებს, მაგალითად იმ ფაქტს, რომ მოსამართლემ გაამართლა მათი


სასჯელი სიტყვიერად, არამედ ასევე იმ სოციალურ ფაქტებსაც, მაგალითად იმ ფაქტს, რომლის თანახმადაც ამ პიროვნებამ ეს ჩაიდინა გაურკვევლი გზით, რაც ექვემდებარება აუდიენციისგან სუბიექტურ შეფასებას. აქედან გამომდინარე, ჩვენმა დამკვირვებლებმა ხანდახან შეიძლება არასწორად შეხედონ რაიმე სიტუატიას ან არასწორი ინტერპრეტაცია გაუკეთონ გარკვეულ დაკვირვების ქვეშ მყოფ საქციელს. ჩვენთვის საინტერესო რაც არის - და ასევე რაც შეიძება რომ იყოს საინტერესო მართლმსაჯულების წარმომადგენლებისათვის - არის ის თუ რას ფიქრობს ხალხი მაშინ, როდესაც ისინი სასამართლოში არიან და რატომ.იმაზე დაკვირვება თუ რა ხდება სასამართლო ოთახებში მონიტორინგის წარმომადგენლებს საშალებას აძლევს რომ შეამოწმოს დაცული არის თუ არა სამართლიანი პროცესის ფუნდამენთალური სტანდარტები; რაც მოიცავს:

სასამართლოზე დასწრებისა უფლება და სასამართლოს წინაშე თანაბარუფლებიანობა;

კანონით დადგენილი წესით გონივრულ ვადაში დამოუკიდებელი და მიუკერძებელი ტრიბუნალის მიერ სამართლიანი და საჯარო მოსმენა.

თუმცა, უნდა გავითვალისწინოთ, რომ რასაც თქვენ ხედავთ სასამართლო დარბაზში მხოლოდ მცირე მონაკვეთია იმ ტლიანი გამოცდილებისა რასაც ბრალდებული განიცდის მართლმსაჯულების სისტემასთან ურთიერთობისას. მათ მიმართ სამართლიანად მოქცევის განსაზღვრა სხვა ფაქტორებთან ერთად დამოკიდებულია იმაზე თუ მათი სხვა მრავალი უფლებები არის დაცული თუ არა. მაგალითად, ევროპის ადამიანთა უფლებათა კონვენციის 6(1) მუხლის თანახმად ნებისმიერი ვისაც ბრალად ედება სისხლის სამართლის დანაშაულის ჩადენა, აქვს შემდეგი უფლებები:


ა) „ინფორმირებული უნდა იყოს დროულად, მისთვის გასაგებ ენაზე და დეტალურად, მის წინააღმდეგ ბრალდების ბუნებასა და მიზეზზე;ბ) უნდა ჰქონდეს საკმარისი დრო და საშუალებები საკუთარი დაცვის მოსამზადებლად;

გ) უნდა შეძლოს დაიცვას თავი პირადად ან მის მიერ არჩეული ან, თუ მას არ გააჩნია საკმარისი საშუალება გადაიხადოს იურიდიული დახმარება, მიეცეს ამის შესაძლებლობა უფასოდ, როდესაც მართლმსაჯულების ინტერესები ამას მოითხოვს;

დ) მის წინააღმდეგ არსებული ბრლადების მოწმეები დაკითხოს ან დააკითხვინოს და იმავე პირობებით მიიღოს მის სასარგებლოდ არსებული მოწმეების დასწრებისა და დაკითხვის უფლება, როგორც მოწმეებისა რომლებიც არსებობენ მის წინააღმდეგ;

ე) მიიღოს უფასო დახმარება თარჯიმნისა, თუ მას არ ესმის ან ვერ ლაპარაკობს ენაზე, რომელიც გამოიყენება სასამართლოს მსვლელობისას“.

დამატებით, იგივე კონვენციის 5 (2-5) მუხლში ჩამოთვლილია ყველა დაკავებული ან დაპატიმრებული ადამიანების უფლებები:

ა)"ყველა დაპატიმრებული დაუყოვნებლივ უნდა იყოს ინფორმირებული, მისთვის გასაგებ ენაზე დაკავების მიზეზებზე და მისთვის წაყენებულ ყველა ბრალდებზე.

ბ) ყოველი პიროვნება, რომელიც დაპატიმრებულია ამ მუხლის 1 (გ) პარაგრაფის შესაბამისად, ეგრევე უნდა იქნეს წარდგენილი მოსამართლის წინაშე, ან სხვა ოფიცრის, რომელიც კანონით უფლებამოსილია განახორციელოს სასამართლო ხელისუფლება და მას უნდა მიეცეს გონივრულ


ვადაში სასამრთლოს წინაშე წარდგომის უფლება, წინააღმდეგ შემთხვევაში მსჯავრდებული უნდა გათავისფლდეს. გათავისუფლება შეიძლება განპირობებული იყოს სასამართლოს წინაში გამოცხადების გარანტიით.გ) ყველა, ვისაც თავისუფლება აღეკვეთა დაკავების ან დაპატიმრების შედეგად, უფლებამოსილია მიიღოს სამართლებრივი ქმედებანი, რომლითაც მისი დაკავების კანონიერება უნდა გადაწყდეს სწრაფად სასამართლოს მიერ, ხოლო დაპატიმრების არაკანონიერების შემთხვევაში დაკავებული პირვონება მყისვე უნდა გათავისუფლდეს. დ) ყველა, ვინც დაკავებისა ან დაპატიმრების მსხვერპლი გახდა ამ მუხლის დებულულებების დარღვევით, უზრუნველყოფილი უნდა იყოს კომპენსაციის უფლებით ".

ამ უფლებების ყოვლისმომცველი კატალოგი შეგიძიათ მოიძიოთ, სხვებთან ერთად, ევროპის ადამიანთა უფლებების კონვენციასა და გაერო-ს სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო პაქტში (ICCPR). გარდა ზემო აღნიშნული უფლებებისა ამ დოკუმენტებში ასევე შეგიძლიათ მოიძიოთ სხვა მრავალი უფლებები, ბრალეულობის დამტკიცებამდე უდანაშაულოდ ჩათვლისა და გასაჩივრების უფლებების ჩათვლით. მანამდე სანამ თქვენი მონიტორინგის ინსტრუმენტის (დაკვირვების ფორმა) საბოლოო ვარიანტზე ჩამოყალიბდებით, უკეთესი იქნება თუ შეისწავლით ხსენებულ სიას და ასევე თქვენთვის ხელმისაწვდომ მოხსენებებს, რომლებიც შეეხება თქვენს ქვეყანაში კანონის უზენაესობის მდგომარეობას. ზოგიერთი ამ საკითთაგანი ვერ დააკვირდებით და აღმოაჩენთ სასამართლო დარბაზებში (ყოველშემთხვევაში მარტივად); სხვა ზოგიერთი კი პოტენციურად შესამჩნევია. დაკვირვების ფორმების ნიმუში, რომელიც განვითარებულ იქნა პოლონურ კონტექსტში ასევე ერთვის ამ პუბლიკაციას; ეროვნულ მოხსენებებსა და პრეს რილიზებზე დაყრდნობით თქვენ შეგიძიათ გადაწყვიტოთ შეიცავდეს უნდა თუ არა დამატებით


კითხვებს, რომლებიც შეეხება ზემოთ ჩამოთვლილ რომელიმე უფლებას. მაგალითად, თუ თქვენს ქვეყანაში დიდი რაოდენობით არსებობენ ენობრივი უმცირესობები, მაშინ თქვენ აუცილებლად უნდა განიხილოთ თარგმანების ხელმისაწვდომობის შესახებ შეკითხვა.თეორიული სტრუქტურა: პროცედურული მართლმსაჯულებაპოლონეთში ჩვენ ხშირად გვესმის რომ „ხალხის ნახევარმა უბედურებმა დატოვეს სასამართლო“ - უბრალოდ იმიტომ, რომ მათ წააგეს საკუთარი საქმე. მიჩნეულია, რომ ხალხს მხოლოდ პროცესების მოგება ადარდებთ. თუმცა, ახალი ფსიქოლოგიური კვლევის მიხედვით ეს ესე არ არის. სინამდვილეში, რა თქმანუნდა ხალხს ურჩევნია ხელსაყრელი შედეგის მიღება, მათ ასევე ძალიან აწუხებთ თუ როგორ მოეპყრობიან მათ სასამართლოში (საპროცესო სამართალი). გარკვეულ სიტუაციებში, ისთუ როგორ მოგვეპყრობიან შეიძება საბოლოო გადაწყვეტილებაზე მნიშვნელოვანი იყოს. კვლევები გვიჩვენებს, რომ ადამიანისათვის სუბიექტური სამართლის განცდისათვის ოთხი ელემენტი არის ყველაზე მნიშვნელოვანი: ხმა, ნეიტრალიტეტი, პატივისცემა და გაგება. პირველი მიესადეგა იმ გრძნობას რომ ადამიანს უნდა მიეცეს შესაძლებლობა, რათა გამოხატოს თავისი აზრი ან პერსპექტივა პროცესის მსვლელობისას. მეორე კი შეეხება იმას რომ ადამიანს უნდა ჰქონდეს შეგრძნება რომ მოსამართლე მიუკერძებელია და იგი ყველა მხარეს ერთნაირად ეპყრობა. მესამე მოიცავს მხარეების აღქმას რომ მოსამართლე (და სხვა სასამართლოს წარმომადგენლები, როგორებიც არიან თანაშემწეები ან კიდევ ადმინისტრაციული პერსონალი) მონაწილეებს სამართლიანად და ზრდილობიანად უნდა ეპყრობოდეს. ეს შეიძლება გულისხმობდეს ზრდილობიანი ფორმით მონაწილეებისადმი მიმართვას (ბატონო, ქალბატონო) და ასევე რაიმე სახის ბრალდებულთა ღირსებასთან დაკავშირებული შეკითხვებისაგან თავის შეკავებას. მეოთხე შეკითხვა მოიცავს მონაწილეების სუბიექტურ აღქმას, რათა მათ


შეძლონ რომ ბოლომდე გაიგონ თუ რა ხდება სასამართლოზე - როგორც საქმის წარმოებისას ასევე სასჯელის გამოტანისასაც. ეს ოთხივე ელემენტი გაერთიანებული ადამიანს უქმნის შეგრძლებას რომ მას სამართლიანად მოექცნენ.ზემოხსენებული საპროცესო სამართლის ელემენტები ბევრისათვის შეიძლება ნაცნობი იყოს: მართლაც, რომ სასამართლო პროცესისას გარკვეულ დონეზე მართლაც იყენებს ამ პრინციპებს. თუმცა, ფაქტი რომ ეს ელემენტები სამართლებრივი კოდის ნაწილია ავტომატურად არ იძლევა გარანტიას რომ ისინი პრაქტიკაშიც დაცულია. მაშასადამე, უაღრესად მნიშვნელოვანია რომ ჰკითხოთ ხალხს - მონაწილეებსაც და ნეიტრაულრ დამკვირვებლებსაც - გამოუცდიათ თუ არა საკუთარ თავებზე საპროცესო სამართლი.მიუხედავად იმისა რომ საპროცესო სამართალი ყოველთვის მნიშვნელოვანი იყო ხალხისათვის, უმეტესობა მეცნიერებისა თანხმდებიან, რომ დღეს სამართლიანი მოპყრობა უფრო მნიშვნელივანია ვიდრე უდესმე, ნებისმიერი ძალაუფლების მფლობელის ლეგიტიმურობისათვის - სასამართლოს ჩათვლით. კვლევების თანახმად ის ხელისუფალი, რომელიც მოქლაქეების მიერ პროცედურულად სამართლიანად არის მიჩნეული ასევე ხალხის თვალში უფრო ლეგიტიმურია. ამის შედეგად, მოქალაქეებიც მზად არიან რომ უსიტყვოდ დაემორჩილონ ამ ინსტიტუტების წარმომადგენლების ინსტრუქციებსა და ბრძანებებს (ისინი სასამართლოში გამოსაცხადებლად უფრო მომზადებულები არიან, პატივს ცემენ მოსამართლეს, ემორჩილებიან სასამართლო წესრიგს). აქედან გამომდინარე, საპროცესო სამართალს მივყავართ მორჩილებამდე. სურათი 1 აჯამებს ამ მექანიზმს:


წყარო: რიზიგი, ბრატონი და გერცი (2007:1007; ტაილერის შემდეგ 2003: 307).

შეჯამება: საპროცესო სამართალის თემაზე ჩატარებული მრავალი კვლევა ამტკიცებს, რომ ხალხი - მაშინ როდესაც აფასებენ ხელისუფლებასთან საკუთარ გამოცდილებას - ყურადღებას აქცევს არა მხოლოდ ხარისხს იმ გადაწყვეტილებისა რომელიც მათ მიიღეს, არამედ ასევე იმასაც თუ როგორ ეპყრობიან მათ. არასამართლიანი მოპყრობის შედარებით უმნიშვნელო შემთხვევასაც კი შეიძლება დამანგრეველი გავლენაიმაზე თუ როგორ აღიქვავენ ლეგიტიმური ძალაუფლების მფლობელებს. მაშასადამე, საინტერესოა იმის გაგება თუ რა არის მათთვის არასამართლიანი მონაწილეებისა და ნეიტრალური დამკვირვებლისათვის).


Fig. 1 Procedural justice and legitimacy (model by Tom R. Tyler)

დამატებითი კვლევითი ლიტერატურა არსებობს უფრო სასამართლო დაკვირვების უფრო ზოგად საკითხებზე. მეცნიერები ამ მეთოდს ხშრად იყენებენ მაშინ, როდესაც უნდათ გაიგონ თუ როგორ ხდება კანონის გამოყენება - თუ როგორ იღებენ მოსამართლეები გადაწყვეტილებას და თუ როგორ განიცდიან სასამართლო პროცესს მონაწილე მხარეები. მიუხედავად იმისა რომ ეს საკითხები შეიძლება მეცნიერებისათვის უფრო საინტერესო იყოს ვიდრე პრაქტიკოსებისათვის, უკეთესი იქნება თუ ყველას ეცოდინება, რომ ეგრეთ წოდებული „სასამართლო დარბაზის ეთნოგრაფია“ სოციალურ მეცნიერებებშ არის დამკვიდრებული კვლევის მეთოდი; ზოგიერთი აკადემიური მასწავლებელი ასევე იყენებს ამ მეთოდს როგორც სასწავლებელ ინსტრუმენტს და მოითხოვენ სტუდენტებისაგან, რომ ისინი დაესწრონ და დააკვირდენ სასამართლო სხდომებს, როგორც თავიანთი საუნივერსიტეტი განათლების ნაწილი4. ყოველ შემთხვევაში, ჩვენი გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ სტუდენტებსა და აკადემიურ მასწავლებლებთან თანამშრომლობა ძალიან ეხმარება სასამართლო მონიტორინგის პროგრამის შედგენასა და წარმატებულ განხორციელებას.

სასამართლო მონიტორინგის მეთოდოლოგიამეთოდოლოგიას, რომელსაც ჩვენ ვიყენებთ სასამართლო მონიტორინგისათვის ფუძე უდევს სოციალური მეცნიერებების მეთოდოლოგიაში. თუ თქვენ მასთან გქონიათ შეხება მაშინ 4 მაგალითისათვის ნახეთ ტერეზა ი. ვაისი, სამართალზე საუბრები: სასამართლო ურთიერთკავშირის ეთნომეთოდოლოგიური მიდგომა“ (ჯორჯიის უნივერსიტეტი, 2006 წელი); დოროტი სმიტი, „რას სწავლობენ სასამართლოზე: სასამართლო სხდომებისდაკვირვება სტუდენტების მიერ,“ სოციოლოგიის სწავლება 33, N. 2 (2005): 213-20; მარინა კურკჩიანი, „სამართალი ბიუროკრატიის საშუალებით: უკრაინული მოდელი,“ სოციალური და სამართლებრივი მეცნიერებები 22, N 4 (2013): 515-33,, doi:10.1177/0964663913482931; მარინა კურკჩიანი, "სამართლებრივი კულტურების შედარება: სასამართლოს სამი მოდელი მცირე სამოქალაქო საქმეებისათვის," შედარებითი სამართლის ჟურნალი 5, N 2 (2010): 169–93.


თქვენთვის ქვევით არსებული ბევრი ჩანაწერი ნაცნობი იქნება. მიუხედავად ამისა, ჩვენ მაინც გირჩევდით რომ ისწავლოთ ეს თავი, რადგანაც მასში ერთად თავს იყრის ჩვენს მიერ მიღებული რეკრუტირებასთან, ტრეინიგებთან და რამოდენიმე ასეული მოხალისის ნაშრომის კოორდინაციასთან დაკავშირებული გამოცდილება, ასევე თქვენ გაიგებთ თუ როგორ მოუყაროთ თავი, განაგოთ~გამოიყენოთ და ანალიზი გაუკეთოთ მათ მიერ შეგროვებულ ათასობით დაკვირვებასა და ჩანაწერს.დამკვირვებლებიიდეალურობისათვის, დამკვირვებლები შეკრებილნი უნდა იყვნენ ყველა სოციალური ჯგუფიდან. ჩვენი მიანი უნდა იყოს ჩვეულებრივი მოქალაქის პერსპექტივის შექმნა, აქედან გამომდინარე არ არის აუცილებელი, რომ დამკვირვებელს ჰქონდეს რაიმე კონკრეტული განათლება ან რომ იცოდეს სამართალი. პრაქტიკაში, ძალიან ძნელი იქნება ამდენი დასაქმებული ადამიანის მოძებნა, ვისაც ამისათვის დროს გამონახავს. მაშასადამე, ჩვენ გირჩევთ რომ დამკვირვებლების რეკრუტირება მოხდეს უნივერსიტეტის სტუდენტებსა და პენსიონერთა რიგებიდან. მოხალისეებმა უნდა ისწავლონ ძირითადი სამართლებრივი ტერმინოლოგია და მათ უნდა აუხსნენ ქვეყანაში არსებული მართლმსაჯულების სტრუქტურა. ჩვენი ტრეინიგები 90 წუთიანია და უმეტესად მოიცავს შემდეგ თემებს (თუმცა სწავლების შინაარსი შეიძლება განსხვადებოდეს აუდიენციის შესაბამისად):

სასამართლოების მონიტორინგის მიზეზი;

ძირითადი სამართლებრივი და სასამართლო ტერმინოლოგია (საქმეების აბრევიაციის ახსნა; სასამართლო დარბაზის განლაგება);

მართლმსაჯულების სტრუქტურა და ორგანიზაცია (სასამართლოების სახეობები და მათი იურისდიქცია);

მოქალაქეების სასამართოს წინაშე არსებული ძირითადი უფლებები და მოვალეობები (მათ შორის, სამართლიანი


და საჯარო მოსმენის უფლება, საჯარო ინფორმაციის ხემისაწვდომობის უფლება ა.შ.);

სასამართლო მონიტორინგის მეთოდოლიგია (ორივე სადამკვირვებლო ფორმის ყველა შეკითხვის განხილვა);

დაკვირვებებისა და შენიშვნების წარსადგენად ონლაინ ფორმების გამოყენება.

ჩვენი რეკომენდაცია იქნებოდა, რომ მოხალისეებს ტრეინიგები პატარა ჯგუფეფად ჩაუტარდეს, სადაც მათ შესაძლებლობა ექნებათ, რომ აქტიურად ჩაერთოთ პროცესში და თავისუფლად დასვან შეკითხვები. ჩვენ საერთოდ ტრეინინგებს ვუტარებთ 12-იდან 30 კაცამდე ჯგუფებს. ტრეინინგებზე, რომელსაც ვატარებთ ღია და უფასოა დასწრება. მოხალისე არ არის ვალდებული, რომ ტრეინიგის შემდგომ მონაწილეობა მიიღს პროექტში. დამსწრეების დაახლოებით 1/3 ხდება დამკვირვებელი. კონვერტაციის დონე უნივერსიტეტის სტუდენტებში უფრო მაღალია ვიდრე სკოლის მოსწავლეებსა ან პენსიონერებში. მოხალისეების დარეკრუტებისა და მოზიდვის ეფექტური საშუალების მოძებნა წარმოადგენს გასაღებს მოქალაქეთა მიერ სასამართლო მონიტორინგის პროექტის წარმოატებისათვის.


Fig. 2 სასამართლო ოთახის განლაგება სისხლის სამართლის მოსმენაზე - მაგალითი დამკვირვებლების ტრეინინგიდან

წყარო: მიშალ პოპიელა©

შენიშნვნა: დამკვირვებლები უნდა ისხდნენ სასამართლო მაგიდის მოპირდაპირე მხარეს, მოსარჩლისაგან მარცხნივ (რომელსაც თან ახლავს პროკურორი, რომელსაც - პოლონეთში - აცვია შავი კვართი, წითელი საყელოთი) და ბრალდებულისგან მარჯვნივ (რომელსაც თან ახლავს ადვოკატი - რომელიც არის შავ კვართსა და თეთ საყელოში). სხვა დამსწრე საზოგადოება არიან: ექსპერტი, რომელიც იძევა ჩვენებას მოსამართლის წინაშე და მოწმე (რომელიც ზის დამკვირვებლის გვერდით). სასამართლო დარბაზი ხშირად ძალიან დამაბნეველია - დამვკრვებლისთვისაც და მონაწილე მხარეებისათვისაც; ამდაგვარი სურათი მათ ეხმარებათ, რომ უეკთ გაიგონ თუ რა ხდება იქ.


დაკვირვების ყოველმხრივი წარმომადგენლობისათვის უკეთესი იქნება თუ დამკვირვებლები იქნებიან საზოგადოების მრავალფეროვნების ამსახველები. მოხალისეები, რომლებიც იქნებიან განსხვავებული წარმომავლობის, ასაკის, სქესისა და განათლების. თუ საზოგადოება მრავალეთნიკურია, მიგვაჩნია რომ იმისათვის, რათა შედეგები იყოს ლეგიტიმური და წარმომადგენლობითი ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ დამკვირვებელთა ჯგუფში აისახებოდეს ეს ეთნიკური სხვადასხვაობა.მიუხედავად იმისა, რომ სასურველია, რომ დამკვირვებლები იყვნენ სხვადასხვა საზოგადოებების წარმომადგენლები - იმისათვის რათა უფრო ადეკვატურად აისახებოდეს სასამართლო სისტემაზე საზოგადეობის საჭიროებანი და გამოცდილებები - ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ ხშრად ძალიან ძნელია ზრდასრული სტუდენტების გარდა სხვა ხალხის ჩართვა ამ პროცესებში. სტუდენტები, არა მხოლოდ კვალიფიცუერები არიან, რომ გახდნენ დამკვირვებლები არამედ ასევე გააჩნიათ ამისათვის საკმარისი დრო. იმისათვის რომ მათ მონაწილეობა მიიღონ ამ პროექტში, მათთვის ასევე მრავალი წამახალისებელი საშალებების შეთავაზებაც კი შეიძლება - დაწყებული CV-ს გაუმჯობესებით დამთავრებული ზოგიერთ უნივერსიტეტისათვის განკუთვნილი კრედიტ ქულებით. ხშირად სტუდენტებისათვის აუცილებელიც არის, რომ მათ სტუდენტობის პერიოდში გაიარონ გარკვეული სტაჟირებები; ხშირად ასევე შესაძებელია, რომ არასამთავრობო გახდეს უნივერსიტეტის ოფიციალური პარტნიორი, რათა სტუდენტებს შესთავაზოს პროფესიული გამოცდილების მოგროვებისა და არასამთავრობოსთან თანამშრომლობის შესაძლებლობა.კიდევ ერთი კატეგორია პოტენციური მოხალისეებისა არიან პენსიონერები. ესენი არიან ადამიანები, რომლებმაც უკვე დაასრულეს საკუთარი პროფესიული საქმიანობა და შეუძლიათ, ხანდახან ან რეგულარულად, დაუთმონ თავიანთი თავისუფალი დროის ნაწილი ადგილობრივ სასამართლოებში სასამართლო


პროცესების დაკვირვებას. ხშირად, ხანშშესულ ადამიანებს უფრო ინტენსიური ტრეინინგები და პირდაპირი კოორდინაცია სჭირდებათ. მათთვის ორგანიზაციასა და მის თანამშრომლებთან ურთიერთობა უფრო მნიშვნელოვანია, ასე რომ მათი მოტივირებისა და კოორდინერებისათვის სხვა გზების შემუშავება არის საჭირო. ხშირად ისინი ვერ ახერხება საკუთარი მონაცემების თავისით ონლაინ წარმოდგენას. აქედან გამომდინარე, უფროს მოქალაქეებთან მუშაობის შემთხვევაში, ჩვენ გირჩევთ მათ საშუალება მისცეთ, რომ შეხვდენენ კოორდინატორს ყოველდღიურად, დაკვირვებების დაწყებისას და დასრულებისას. თქვენ შეგიძიათ მათ შეხვდეთ სასამართლოში ან სასამართლოსთან ახლოს, თუნდაც თქვენს ოფისში, თუ ის საკმარისად ახლოს არის სასამართლოსთან. ამითი თქვენ აშენებთ ურთიერთობას (რომელიც არსებითი მნიშვნელობისაა მოხუცებულთათვის, რათა ისინი ჩართულნი იყვნენ ნებისმიერ ნებაყოფლობით სამუშაოებში) და ხელზე იბარებთ მათ დაკვირვების ფორმას, რომელიც შემდგომ თქვენთვიტონ შეგყავთ სისტემაში. თქვენ ასევე შეგიძლიათ სხვა მოხალისეებსაც სთხოვოთ მონაცემთა შეყვანაში დახმარების გაწევა. ამითი თქვენ ძალიან კარგი შესაძებლობა გეძლევათ, რათა თქვენს პროექტში ჩართოთ შეზღდულ უნარის მქონე პირები, რაც უფრო ძნელს ხდის მათთვის რომ იყვნენ დამკვირვებლები.

დამვირვებელთა ქცევის წესებიძალიან მნიშვნელოვანია რომ არსებობდეს გარკვეული წესები, რომელიც განსაზღვრავს მათ როლს სასამართლოში. დანართში ჩვენ წარმოგიდგენთ ქცევის წესებს, რომელსაც ხელი უნდა მოაწერონ და რომელიც უნდა დაიცვან ჩვენმა დამკვირვებლებმა ჩვენთან თანამშრომლობისას. ზაგადად, ჩვენ მივესალმებით ყველა დაინტერესებულ პირს; თუმცა, ჩვენ მოვითხომთ რომ იმისათვის, რათა ისინი გახდნენ დამკვირვებლება მათ გაიარონ ტრეინინგები. ამ გზით ჩვენ ვცდილობთ, რომ მათი სასამართლოში ყოფნისას ჩვენ


ვუზრუნველყოთ დამკვირვებლების საქციელის წესიერება და ეთიკურობა; ჩვენ ასევე ვცდილობთ, რომ ვუზრუნველყოთ რომ მათ გამოიყენონ მსგავსი მეთოდოლოგიური სტანდარტები. ორი პრინციპი არის მნიშვნელოვანი:

1. „მინიმალური მონაწილეობის“ პრინციპი (ანუ პროცესში ჩაურევლობა)

2. ნეიტრალიტეტისა და ობიექტურობის პრინციპი5.

პირველი ნიშნავს, რომ დამკვირვებლები არავითარ შემთხვევაში არ უნდა ჩაერიონ სასამართლო პროცესში, რომელსაც ესწრებიან და უწევენ მონიტორინგს: შეკითხვების დასმით, არანაირი პრობლემის ესკალაციის სახით და არ უნდა ილაპარაკონ არცერთ მხარესთან. დამკვირვებლებს შეუძლიათ პასუხი გასცენ მხარეებს, თუ მათ მოინდომეს მათთან ლაპარაკი, თუმცა, ისინი უნდა დარჩნენ ობიექტურები და არ უნდა გახდნენ ასოცირებულები რომელიმე მხარესთან. იმ შემთხვევაში თუ ისინი აღმოჩნდებიან სიტუაციაში, სადაც სამართლიანი სასამართლოს სტანდარტები ირღვევა, მათ ეს უნდა მოახსენონ მონიტორინგის პროგრამის კოორდინატორს და უნდა მიაწოდოს ყველა ამ საკითხთან დაკავშირებული ინფორმაცია, რომელიც შემდგომში შეიძება იქნეს გამოყენებული რათა ოფიციალურად/ფორმალურად ჩაერიონ საქმისწარმოებაში (ინფორმაციასთან წვდომის მოთხოვნის სახით, როგორიცაა, იყო თუ არა ეს საქმე ოფიციალურად საჯარო). მეორე პრინციპი გვეუბნება იმას რომ დამკვირვებელი არ უნდა იყოს ასოცირებული არც ერთ მხარესთან; მაშასადამე, დამკვირვებლებმა თავი უნდა შეიკავონ იმ საქმეების მონიტორინგისაგან, სადაც მათი ნათესავები ან ახლო მეგობრები შეიძლება იყვნენ ჩართულნი.

გადარჩევა

5 ნახეთ ლ. ბოიარსკი, Obserwacja procesów sądowych – obserwacja ogólna – obserwacja specjalistyczna; http://www.inpris.pl/fileadmin/user_upload/documents/Biblioteka_MWS/201_obserwacja_procesow-opis_metody_LB.doc.


გადარჩევა არის უფრო დიდი მოსახლეობის სეგმენტებზე დაყოფა (მაგალითად: ყველა იმ მოქალაქისა, რომელსაც ჰქონია საქმის წარმოება სასამართლოებთან ბოლო 5 წლის ვადაში), რომლის სწავლაც გსურთ. ადეკვატური გადარჩევა შესაძლებლობას გაძლევთ კვლევის შედეგის განზოგადებისა, რომელიც განხორციელდა სასამართლოს გამომყენებლის მთელი მოსახლეობის რამდენიმე ასეულ გამოკითხულზე. გადარჩევა, რომელიც საშუალებას იძლევაქვეყნის მთელი მართლმსაჯულების სისტემისგამოკვლევის მონაცემების განზოგადებასა ჰქვია წარმომადგენლობითი გადარჩევა. წარმომადგენლობითი გადარჩევა უნდა იყოს შერჩეული მკაცრი პროცედურის გამოყენებით, რომელიც საჭიროებს სტატისტიკოსის ან/და სოციოლოგის დახმარებას. შერჩევის ზომა დაკავშირებულია შესწავლილი მოსახლობის ზონასთან - თქვენს შემთხვევაში ყველა სხდომა რომელიც - მოცემულ პერიოდში - ხორციელდება სასამართლოებში. როდესაც თქვენთვის ცნობილია სასამართლო სხდომების რაოდენობა (მთელს ქვეყანაში ან კონკრეტულ სასამართლოში), ონლაინ გამოანგარიშება (მაგ:http://www.surveysystem.com/sscalc.htm) საშუალებას გაძლევთ ადვილად დაადგინოთ გადარჩევის მინიმალური ზომა. თუმცა, უნდა უზრუნველყოთ, რომ სხვა მნიშვნელოვანი ცვლილებებიც მიიღება მხედველობაში - მაგ: საქმეების სახეობები (სისხლის, სამოქალაქო, ადმინისტრაციული) და სასამართლოს სახეობა (როგორიცაა რეგიონალური, რაიონული, ადმინისტრაციული და ა.შ.).გადარჩევის ზუსტი პროფილი დამოკიდებულია იმაზე თუ ზუსტად რის სწავლა გსურთ.ჩვენი გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ მკაცრი წარმომადგენლობითი გადარჩევით ხშირად შეუძლებელია საქალაქო სასამართლოში მონიტორინგის პროგრამების მიღწევა. დამკვირვებლები არიან მოხალისეები, რომლებიც მუშაობენ უსასყიდლოდ, და უმეტესად არ არის


შესაძლებელიუთხრა მათ, რომ თვალყური ადევნონ კონკრეტულ სხდომებს. ამის შედეგად, ისინი ირჩევენ სასამართლო საქმეებს უწესრიგოდ. თუმცა, რეკომენდირებულია რამდენიმე ზომის მიღება იმისათვის, რომ გაიზარდოს მონაცემების წარმომადგენლები. პირველი, უნდა გადაწყვიტოთ გნებავთ თუ არა ყურადღება მიაქციოთ ერთი კონკრეტული სახის სასამართლოს საქმეს. მეორე, თუ გეგმავთ მონიტორინგის პროგრამის განხორციელებას ქვეყნის მასშტაბით, დარწმუნდით, რომ გაითვალისწინებთ ყველა რეგიონის სასამართლოს. ეს არის განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანი, თუ თქვენი ქვეყანა არის ეთნიკურად, პოლიტიკურად ან რელიგიურად მრავალფეროვანი, მესამე, მოელოდეთ სასამართლოებს შორის განსხვავებას დიდ და პატარა ქალაქებში.

მონიტორინგის საშუალებებისამოქალაქო სასამართლოში გამოყენებული მონიტორინგის ინსტრუმენტები უნდა იყოს მარტივი. ადამიანმა, რომელსაც არ აქვს იურიდიული განათლება, და ფართო განათლებაც კი, უნდა შეძლოსმათი გამოყენება მომზადებისას ცოტა დახმარებით. იდეალურ ვარიანტში, ფორმა უნდა ეტეოდეს ერთ ფურცელზე. ეს უადვილებს მოხალისეებს ფოტო ასლის გაკეთებას, და ასევე ტოვებს ცარიელ სივრცეს უკანა მხარეს ჩანაწერების გასაკეთებლად. ჩვენ რეკომენდაციას გაძლევთ გამოიყენოთორი გამოკვლევის ფორმა - თვითონ სასამართლო სხდომისთვის და სასამართლოს ინფრასტრუქტურისათვის. ჩვენ ვთხოვთ ჩვენს დამკვირვებლებს ზემოხსენებულის გამოყენებას მხოლოდ ერთხელ მოცემულ სასამართლო შენობაში, რათა შეაფასონ მისი ინფრასტრუქტურა. სანამ ინსტრუმენტი გამოიყენება ფართოდ მონიტორინგის საქმიანობაში, ის ჯერ უნდა იყოს განვითარებული და გამართული. ინსტრუმენტის განვითარებისას, ჩვენ გირჩევთ,


რომ მხედველობაში მიიღოთ აქ ექსპერტების მიერ რეკომენდირებული ნიმუშის ფორმა- მოსამართლეების მიერ, ჟურნალისტების, რომლებიც სპეციალიზებულნი არიან სასამართლო საქმეებში და მეცნიერებების მიერ. მათი შენიშვნები შეიძლება იყოს გამოსადეგი, თუმცა მზად უნდა იყოთ დაიცვათ თქვენი კითხვები და მიდგომა. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, ინსტრუმენტი ასახავდეს პრობლემებს, რომლებიც შეიძლება არაპროფესიონალებისთვის იყოს აღქმული როგორ პრობლემა. ასევე მოხალისეებისთვის უნდა უზრუნველყოთინსტრუმენტში გამოყენებული ენის გამჭვირვალობა და სიმარტივე; ეს უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე პროფესიონალური ტერმინოლოგიის სიზუსტე. დამატება მოიცავს გამოკვლევის ფორმის ორ ნიმუშს.ისინი ვითარდებოდა წლების განმავლობაში პოლონეთში სასამართლო მონიტორინგისას. უმეტესი საკითხები (მაგ: სიზუსტე, სასამართლო დარბაზში დაშვება, ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა, თანასწორი და სამართლიანი მოპყრობა) უნდა იყოს რელევანტური ყველა ქვეყნისათვის, ხოლო სხვა საკითხები უნდა იყოს ჩართული ან გამოტოვებული. ყოველ შემთხვევაში, ინსტრუმენტი უნდა იყოს ადგილობრივ პირობებს მორგებული და შესწავლილი სიზუსტისათვის. ახალი ინსტრუმენტის შედგენისას, (გამოკვლევის ფორმა) ან ამ გამოცემაზე მიმაგრებული ფორმის შეცვლისას, დარწმუნდით, რომ თვალყურს ადევნებთ ამ ნორმებს:

1. დასვით შესაბამისი კითხვები ანუ კითხვები, რომლებზეც გაიცემა მნიშვნელოვანი პასუხი; თუ დამკვირვებლების ასი პროცენტი ერთსა და იმავე პასუხს გასემს კითხვას, ეს ალბათ ნიშნავს იმას, რომ არ ღირს ამ კითხვის დასმა ან უნდა გააკეთო პერეფრაზი.

2. დარწმუნდით, რომ ყოველი შეკითხვა ეკითხება დამკვირვებელს, რომ ყურადღება მიაქციოს ერთ სადავო საკითხს(მაგალითად: არ დაუსვათ შემდეგნაირი კითხვა: „როგორ გგონიათ მოსამართლე იყო თავაზიანი


თუ კარგად მომზადებული?“). თუ ვერ მოახერხებთ ზემოხსენებულის გაკეთებას, პასუხები გახდება შეუსაბამო - ვერ შეძლებთ მათ განმარტებას. (მაგალითად: იკითხეთ მოსამართლე იყო თუ არა უდიერი ან მოუმზადებელი).

3. დაიმახსოვრეთ, რომ ჩართოთ „ არ ვიცი/არ არის შესაფერისი/ძნელი სათქმელია“ კითხვის სავარაუდო პასუხების არჩევანში.

4. მეთვალყურეებს სთხოვეთ, რომ წარადგინონ მოკლე კომენტარები იმ პასუხებზე, რომლებმაც შეიძლება მიუთითონ კანონის დარღვევის პრინციპებს.

კითხვათა სახეობაყველაზე პრაქტიკულია დახურული კითხვები. ეს ისეთი კითხვებია, რომლებზეც შემდეგნაირი პასუხი შეიძლება გაიცეს: ან „დიახ“ ან „არა“, როგორც ნაჩვენებია შემდეგ მაგალითში: იყო მოსამართლე უდიერი ვინმეს მიმართ სასამართლო სხდომის დარბაზში?ა) დიახბ) არაგ) ძნელი სათქმელია

დახურული საკითხით შედგენილი კითხვარი არის საუკეთესოგადაწყვეტილება თუ აფასებთ გამოყენების სიმარტივესა და გამოყენების სიადვილეს. კითხვის ნომერმა პირველ სვეტში შეიძლება მიიღოს ცხრილის ფორმა, თვითონ კითხვა მეორე სვეტში და პასუხები მომდევნო სვეტში. თქვენ შეგიძლიათ იპოვნოთ ასეთი სახის მაგალითი დართვაში. ჩვენ გირჩევთ, რომ გამოიყენოთ მხოლოდ ან უმეტესად დახურული საკითხები მოქალაქეთა სასამართლოს მონიტორინგისას. საჭიროებისამებრ, შეგიძლიათ შესთავაზოთ კითხვაზე პასუხის ალტერნატივა მხოლოდ ერთი რამდენიმე მზა პასუხებისგან, მაგალითად:ა) კი, მაგრამ მხოლოდ ერთხელCitizen Court Watch Program

31

ბ) დიახ, მაგრამ ერთზე მეტჯერ, მაგრამ მხოლოდ ერთი მხარის მიმართგ)დიახ, ორზე მეტჯერ, და ორივე მხარის მიმართდ) არა, არასდროსე) ძნელი სათქმელიაასეთი სახის პასუხების ალტერნატივა საშუალებას იძლევა მეტი ინფორმაციის მიღებისა - თქვენ შეგიძლიათ მიხვდეთპროპორციულად რამდენი დამკვირვებლისთვის იყო უდიერი საქციელი მოსამართლისათვის დამახასიათებელი. (პასუხი გ), და რომელი მიკერძოებული (პასუხი ა & ბ). უნდა გახსოვდეთ, რომ მრავალი პასუხის შედგენით, ფორმა უფრო რთულდება დამკვირვებლებისათვის გამოსაყენებლად. ზემოხსენებულით, თქვენ ზრდით რისკს არასწორი პასუხების მიღებისა (გაუგებრობა, შემთხვევითი პასუხები) და თქვენი მოხალისეების გულის აცრუებისა. თქვენ შეგიძლიათ სთხოვოთ, რომ დაწერონ კომენტარები ან ღია კითხვები ზემოხსენებულის ნაცვლად. ფორმის შევსება დროის მომცველია, მაგრამ არ საჭიროებს დიდ კონცენტრაციასადა ანალიტიკურ აზროვნებას, როგორც რამდენიმე პასუხის არსებობის შემთხვევაში. თქვენ შეგიძლიათ აუხსნათ დამკვირვებლებს (ან მიუთითოთ ფორმაზე), რომ როდესაც აირჩევენ პასუხს, რომელიც პრობლემას აღნიშნავს, მათგან ელოდებით სიტუაციის განმარტებას. მათ შეუძლიათ გამოიყენონ ფორმის უკანა მხარე, რათა გააკეთონ ასეთი სახის ჩანაწერები. კარგი იქნება თუ ისინი მიუწერენ კითხვის ნომერს, რომელზეც კომენტარს წერენ, იმიტომ, რომ ზოგჯერ ერთზე მეტ პრობლემაზე იქნება საჭირო კომენტარის დაწერა. ღია კითხვა არის ისეთი სახის კითხვა, რომელზეც „დიახ“ ან „არა“ პასუხს ვერ გასცემთ. საჭიროა აღწერილობითი პასუხი, მაგალითად: „როგორ ეპყრობოდა მოსამართლე მხარეებს?“ ღია კითხვების შემთხვევაში, უნდა დატოვოთ საკმარისი ადგილი ზუსტად დასმული კითხვის ქვემოთ.


ინდიკატორები/მაჩვენებლებისასამართლოების მონიტორინგისას, ჩვენ უმეტესად გვაინტერესებს არიან თუ არა ისინი გამჭვირვალე, ეპყრობიან თუ არა მოსამართლეები მხარეებს თანასწორად და მიუკერძოებლად და ა.შ. ეს ყველა საკითხი შეესაბამება პროცედურული მართლმსაჯულების ოთხ ძირითად ელემენტს, როგორც არის ზემოთ აღნიშნული. იმის მაგივრად, რომ ჰკითხოთ დამკვირვებლებს იყო თუ არა მოსამართლე ნეიტრალური ან ზრდილობიანი, ჩვენ უნდა დავსვათ რიგი კითხვებისა, რომლებიც გაზომავს ამ საკითხების მრავალ ასპექტს. ამ გზით, ჩვენ ვცდილობთ შევზღუდოთ ჩვენი მოხალისეების სუბიექტური აზრი და ვეძებთ ნეიტრალიტეტისობიექტურ მაჩვენებლებს, ხმას, პატივისცემასა და გაგებას. კომპონენტი თვალსაჩინო მაჩვენებლები -

მაგალითებინეიტრალიტეტი ივარაუდა მოსამართლემ, რომ მან უკვე

მიიღო გადაწყვეტილება სანამ სინამდვილეში გამოაცხადებდა სასჯელს?ხომ არ ეტყობოდა მოსამართლეს, რომ უპირატესობა რომელიმე მხარეს?ხომ არ ეტყობოდა მოსამართლეს, რომ იცნობდა რომელიმე მხარეს კარგად?

ხმა უსმენდა მოსამართლე ორივე მხარეს?ჰქონდა ორივე მხარეს თავისი შეხედულებების წარმდგენის უფლება?გგონიათ, რომ ორივე მხარეს შესაძლებლობა ჰქონდა თავისი შეხედულებების სრულად წარდგენისა?ხელი შეუშალა რომელიმე მხარეს მოსამართლემ?

პატივისცემა სასამართლო სხდომა თავის დროზე დაიწყო?თუ არა, ვინმემ მოიხადა ბოდიში


დაგვიანებისთვის ან ახსნა ეს?გამოიყენა მოსამართლემ ზრდილობიანი ფორმა მხარეების მიმართვისას?ოდესმე ხმა აუმაღლებია მოსამართლეს?იყო მოსამართლე თავაზიანი მხარეების და სხვა მონაწილეების მიმართ?

გაგება როგორ გგონიათ, იცოდნენ მხარეებმა რაც ხდებოდა?როგორ გგონიათ, იყო განაჩენის მნიშვნელობა გასაგები მხარეებისთვის?განმარტა მოსამართლემ განჩინება გასაგებ ენაზე?

წყარო: საკუთარი მონაცემები

, რა თქმა უნდა თქვენ შეგიძლიათ გამოიყენოთ , ალტერნატიული პრობლემების ნაკრები მსგავსი

:მაჩვენებლების კომპლექტისა

პრობლემა/სადაო საკითი

თვალსაჩინო მაჩვენებლები - მაგალითები

საჯარო ხელმისაწვდომობა

საზოგადოების წევრები იყვნენ დაშვებულნი სასამართლო სხდომის დარბაზში?იყო საინფორმაციო დაფა სხდომის დარბაზთან მახლობლად?

გამჭვირვალობა საზოგადოების წევრები იყვნენ დაშვებულნი სასამართლო სხდომის დარბაზში?შევიდა სასამართლო სხდომის დარბაზში პროკურორი სანამ სხვები გარეთ იყვნენ?

თანასწორობა უსმენდა მოსამართლე ორივე მხარეს?ჰქონდა ორივე მხარეს თავისი მოსაზრების გამოხატვის უფლება?


სამართლიანი მოპყრობა

იყენებდა მოსამართლე თავაზიან ფორმებს, როდესაც მიმართავდა მხარეებს?

წყარო: საკუთარი მონაცემები

თქვენ ასევე შეგიძლიათ თქვენი მაჩვენებლების გამოყენება. ამის გაკეთებისას, უნდა დაიმახსოვროთ, რომ მოიძიოთ მაჩვენებლები, რომლებიც არის ზუსტი, მაგალითად, აზრი არ აქვს, რომ შეეკითხო არაიურისტს იცავდა თუ არა საპროცესო წესებს მოსამართლე, იმიტომ, რომ ასეთ დამკვირვებლებს არ შეუძლიათ ასეთი შეფასების გაკეთება თავისით. ამის მაგივრად, თქვენ უნდა ამოირჩიოთ კონკრეტული ფაქტორი, რომელიც არის ადვილად შესამჩნევი და გამოსარჩევი საზოგადოებისთვის, და დაუსვით კითხვა, მაგალითად, „შეატყობინა თუ არა მოსამართლემ მხარეებს რამდენი დრო ჰქონდათ გასასაჩივრებლად“.

საშუალების მართვაროდესაც თავიდან ვითარდება, ნებისმიერი კვლევა ან მონიტორინგის ხელსაწყო უნდა იყოს გამართული. ჩვენ გირჩევთ, რომ ყველაზე ცოტა 30 სასამართლო მოსმენა უნდა იყოს დაკვირვებული თავდაპირველი ინსტრუმენტის გამოყენებით. შემდგომ, თქვენ უნდა გადაამოწმოთ ინსტრუმენტი და გამორიცხო კითხვები, რომლებიც გამოვიდა უადგილო და გაუგებარი დამკვირვებლისთვის. ზოგჯერ ახალი იდეები და პრობლემები შეიძლება შეერწყას ერთმანეთს და დაემატოს ახალი კითხვა/კითხვები. ზოგადად, ჩვენ გირჩევთ, რომ ეს შემოწმების პროცესი გამეორდეს ყოველი დასრულებული მონიტორინგის ციკლის შემდეგ. (მაგ: ყოველ წელს) თუმცა, დარწმუნდით, რომ უმეტესი კითხვები დარჩეს უცვლელი, რაც შესაძლებლობას მოგცემთ მონაცემების შედარებას რამდენიმე წლისა. დაიმახსოვრეთ, რომ ზოგჯერ მხოლოდ მცირედი


ცვლილება იმისა თუ როგორ არის კითხვა შედგენილი შეიძლება მრავალმნიშვნელოვნად შეცვალოს ის შედეგები, რომლებსაც მიიღებთ.

მონაცემების წარდგენა და მართვაგამოკვლევები სრულდება ფანქრისა და ქაღალის ფორმის მეშვეობით. თუმცა, ისეთი მონაცემები, რომლებიც არის ძლიერი და ანალიტიკური ხასიათის და რომლებიც არის ქაღალდზე არ არის პრაქტიკული. როდესაც დამკვირვებლების რიცხვი იზრდება, მალევე მიხვდებით, რათა ომ გამართოთ და გააანალიზოთ ისინი ეფექტურად გჭირდებათ მონაცემთა ბაზა. ეს არ არის საჭირო, მაგრამ თქვენ შეგიძლიათ გამოიყენოთ პროფესიონალური პროგრამული საშუალება თქვენი რაოდენობრივი მონაცემებისა (SPSS ან სტატისტიკა) და ხარისხიანი მონაცემების (Atlas.ti, NVivoან QDA Miner ის მეშვეობით) ძლიერი ანალიზის გაკეთებისთვის. ეს ხელსაწყოები არის ძალიან დახვეწილი იმისათვის, რომ დაიწყოთ საბაზისო საოფისე კომპიუტერული პროგრამის გამოყენება. (როგორიც არის ექსელი MS Excel) ან უფასო ონლაინ პრობლემის გადაჭრა (როგორიც არის Google Docs და Drive). გუგლის (Google) სხვა ამ პრობლემის გადაჭრის უპირატესობა წარმოადგენს იმას, რომ ის გთავაზობთ უფასო მონაცემთა წარდგენის შესაძლებლობას ანუ გუგლ ფორმას (GoogleForms).

ონლაინ მონაცემთა წარდგენაჩვენ გირჩევთ ონლაინ სისტემის მოძებნას ან შექმნას მონაცემთა წარდგენისა და ანალიზისთვის. როდესაც ასეთი სახის სისტემა არ არსებობს, ის საორგანიზაციო და მონიტორინგის პროგრამები გადაიფარება საქაღალდოფორმებით და განადგურდებაყველა მონაცემის ქაღალდზე მოცემული გამოკვლევისმონაცემთა ბაზაში გადატანით. ხელნაწერის კითხვ ხშირად არის რთული, თუ არა შეუძლებელი, შესაბამისად მოხალისეების მიერ დაწერილი კომენტარები შეიძლება დაიკარგოს. ამგვარად, დიდი მნიშვნელობა აქვს მონაცემთა


ბაზის წვდომას საკუთარი კომპიუტერებიდან და თავიანთი გამოკვლევის ქაღალდის ფორმიდან მონაცემების შეყვანას.

დამატებითი ღირებულება ასეთი სახის სისტემისა არის მოძებნის შესაძლებლობა, რეალურად ამ სფეროში მოხალისეების მოქმედებას. არიან ისინი აქტიურები? როგორი სახის პრობლემებს აცხადებენ? საჭიროებს რომელიმე დამკვირვებელი დაუყონებლივ მოქმედებას? (მაგ: ფორმალური გამოკვლევა ან ჩარევა)? ასევე შესაძლებელია ონლაინ ძალაში მოქმედი სტატისტიკისა და მონიტორინგის გამოქვეყნება.

მორგებული სისტემაჩვენ მალევე მივხვდით, რომ ჩვენი მოხალისეებისთვის დაკვირვებების წარმოდგენის გარეშე, ჩვენ ვერ შევძლებდით პროგრამის მართვას. ჩვენ ნელ-ნელა განვავითარეთ სისტემა, რომელი არის ღია წყარო WordPress CMS-ისა. ძირითადი შესრულებადი ფუნქციები მოიცავს მოხალისეთა რეგისტრაციას, სისტემაში შესვლასა და მონაცემების შეყვანას. ყოველი მოხალისე რეგისტრირებულია სისტემაში და მიიღებს სისტემაში შესასვლელ ანგარიშს, რომლითაც ის შეძლებს შესვლას უნიკალური სახელითა და პაროლის მეშვეობით. ზოგიერთი შესრულებადი ფუნქციები ხელმისაწვდომია მხოლოდ სისტემაში შესული მომხმარებლებისთვის. ყველაზე მნიშვნელოვანი არის მოხალისეებისთვის არის ელექტრონული ფორმა, რომელიც მოხალისეებს მისცემს მონაცემების შეყვანის შესაძლებლობას. ყოველი სადამკვირვებლო ფორმას აქვს ტოლფასი ფორმა ონლაინ. რათა თავიდან ავიცილოთ შეყვანის შეცდომები, როდესაც შესაძლებელია ფორმებზე უნდა შეიცავდეს სტანდარტიზებულ კითხვებს. დახურული კითხვები, რომლის პასუხი შეიძლება იყოს მხოლოდ „დიახ“ ან „არა“, არის უმჯობესი ზემოხსენებული მიზნისათვის. თქვენ შეგიძლიათ გამოიყენოთ უჯრედები მათგან მონაცემების შეკრებად. მიუხედავად ამისა, კარგი იქნება თუ უფლებას მისცემს დამკვირვებლებს უპასუხონ კითხვას „არ ვიცი“, ვინაიდან ზოგი Citizen Court Watch Program

37

სიტუაცია არ არს ნათელი და რთულია აღსაქმელად. ზოგიერთ შემთხვევაში, კითხვა არის გამოუსადეგარი, ასე რომ მოხალისეს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, რომ გაგაგებინოთ ამის შესახებ. ღია კითხვების შემთხვევაში, სტანდარტიზება შეიძლება გაკეთდეს მრავალჯერადი ან ერთი შესარჩევი ალტერნატივის მეშვეობით ან ჩანაწერებისთვის არსებული ადგილით სადაც იქნება დამხმარე კითხვები. კარგი იქნება ეს კითხვები, რომ იყოს ამობეჭდილი ფორმაზე, ისე რომ დამკვირვებლებმა შეძლონ თავიანთი პასუხების სტანდარტიზება ჩანაწერების გაკეთებისას. დამატებითი ადგილი ჩანაწერების გასაკეთებლად და შენიშვნებისთვის უნდა იყოს ყოველ ფორმაზე იმიტომ, რომ მოხალისეებმა შეიძლება შენიშნონ ისეთი რამ, რასაც ჩვენ არ ვახსენებთ კითხვაში. მოვიცვათ ეს ძირითადი შესრულებადი ფუნქციები, მესამე მხარის ონლაინ საკითხთა გადაწყვეტა შეიძლება იყოს გამოყენებული, მაგრამ იმის გამო, რომ მათი შესრულებადი ფუნქციები არის შეზღუდული, ჩვენ გირჩევთ ერთგული სისტემის გამოყენებას. როდესაც წყვეტს ასეთ სისტემაში ინვესტირების გაკეთებას, უნდა გაითვალისწინოთ უმჯობესია თუ არა, რომ განავითარო პირადი საკითხთა გადაწყვეტა სპეციალისტის დაქირავების მეშვეობით, რომელიც განავითარებს და მართავს სისტემას ან დაავალოთ ქვეკონტრაქტორს.

მესამე მხარეთა ონლაინ დავების გადაწყვეტაპროექტის შეზღუდვები არ იძლევაასეთი ერთგული სისტემის შექმნის შესაძლებლობას. გუგლის ფორმები (https://www.google.com/intl/en-GB/forms/about/) იქნება ყველაზე საუკეთესო გამოსავალი. ის გაძლევთ შესაძლებლობას ადვილად შეადგინოთ კითხვარი (მაგ: ადაპტაცია იმისა, როგორიცაა ამ გამოცემასთან მიბმული) და გააზიაროთ ლინკი ყველა დამკვირვებელთან. თქვენ შეგიძლიათ შეზღუდოთ


https://www.google.com/intl/en-GB/forms/about/

ფორმაზე წვდომა კონკრეტული გუგლის ანგარიშებისთვის, რომელიც არის ძალიან მნიშვნელოვანი ფუნქცია. თუ ასე იზამთ, დარწმუნდით, რომ მათ იციან ბოლო ვადა, რომლამდეც დამკვირვებლებისთვის საჭიროა სისტემაში შესვლა. ბოლოს, როდესაც დაკვირვების მონაცემები არის წარმოდგენილი, თქვენ შეგიძლიათ გამოიყენოთ GoogleDocs-ს დეტალური გამოკვლევისათვის ან გადმოტვვირთოთ მონაცემთა ცხრილის დოკუმენტი და პირდაპირ დაიწყოთ შედეგების ანალიზი კავშირის გარეთ MS Excel-ის, SPSS-ის ან ნებისმიერი სხვა კომპიუტერული პროგრამის გამოყენებით.

საბოლოო მოხსენების წერათქვენი საბოლოო მოხსენება იქნება მიმართული რამდენიმე მკითხველთა ჯგუფისკენ - მედიის წარმომადგენლები (და - მათი მეშვეობით- უფრო ფართო საზოგადოება), პოლიტიკური გადაწყვეტილების მიმღებები (იუსტიციის სამინისტროს ჩათვლით) და მოსამართლეები. თუ მოქალაქეთასასამართლო მონიტორინგის იდეა არის ახალი სამართლის ნორმა თქვენს ქვეყანაში (ალბათ ასეა), თქვენ გეკისრებათ დამატებითი პასუხისმგებლობა, რათა თქვენი მონაცემების სიზუსტე უზრუნველყოთ, ასევე ხერხებიდა მეთოდები კარად გამართოთ და მეთოდურად განმარტოთ. თქვენს შემთხვევაში, თქვენი მოხსენება უნდა მოიცავდეს ყველა შემდეგ ძირითად კომპონენტს:

რეზიუმე, ერთ გვერდზე მოთავსებული, რომელიც წარმოადგენსთქვენ მთავარშედეგებისა და რეკომენდაციების;

შესავალი, რომელი განმარტავს რას ნიშნავს მოქალაქეთა სასამართლო მონიტორინგი (და რა არ არის- ექსპერტების შეფასება);


თავი თქვენი მეთოდოლოგიის თაობაზე, სადაც თქვენ განიხილავთ თქვენს კვლევის ინსტრუმენტებსა და ნიმუშებს;

შედეგები, რომლებიც წარმოდგენილია გრაფიკულად კითხვის ხელის შესაწყობად, რამდენიმე განმარტებით;

დასკვნა, რომელიც იძლევა თქვენი რეკომენდაციების მონახაზს;

დამატება თქვენი სადამკვირვებლო ფორმისა.

მონაცემთა პრეზენტაცია და ანალიზიციფრების კომპლექტის წარმოდგენისას, თქვენ ისინი უნდა წარმოადგინოთ გრაფიკული ფორმით. ციფრებიბი, გრაფები, დიაგრამები და ცხრილები სათანადოდ უნდა იყოს აღწერილი, ანუ მათ უნდა ჰქონდეთ:

სათაური (სადაც მიუთითებთ რისვის არიან განკუთვნილნი),

ლეგენდა (შესაძლოა დაგჭირდეთ კითხვების აბრევიაცია), და

წყარო (განსაკუთრებით მაშინ თუ სხვა პირვონების ნამუშევარს იყენებთ; თუ ეს თქვენი ნამუშევარია, მიუთითეთ, რომ ეს თქვენი საკუთარი ნამუშევარია).

ფიგურა. 3 ნიმუში - მახასიათებლები N=116

N %

სქესი ქალი 17 15მამაკაცი 99 85სულ 116 100

ასაკი 18-25 23 2026-35 29 2536-45 33 2846-55 18 16


56-65 10 965-ის ზევით 3 3მონაცემის გარეშე 23 20

სულ 116 100განათლება დაწყებითი 19 16

პროფესიული 36 31საშუალო 48 41უმაღლესი 11 9მონაცემის გარეშე 2 2

Total 116 100ნასამართლეობა კი 41 35

არა 72 62მონაცემის გარეშე

3 3

სულ 116 100წყარო: საკუთარი ნამუშევარი

გთხოვთ გაითვალისწინოთ, რომ როდესაც თქვენ იყენებთ პროცენტულობას, საჭიროა აღნიშნული დაკვირვების (ან სხვა ჩანაწერის) ნომრის მითითება (N), ნომრისა რომელიც გამოიყენეთ დაანგარიშებისას. ფრთხილად იყავით რამოდენიმე საკითხის ერთ გრაფაზე წარდგენისას - მათ ალბათ განსხვავებული N ციფრები ექნებათ, რადგანაც ზოგიერთმა დამკვირვებელმა შესაძლოა გამოტოვოს შეკითხვა (სხვადასხვა მიზეზების გამო) ან შეიძება, რომ შეკითხვა იყოს შეუსაბამო გარკვეულ დაკვირვებასთან. როგორც ზოგადი წესი, პროცენტულობის გამოყენება ჭკვიანურია მაშინ, როდესაც იგი აადვილებს საქმეს. უფრო მარტივია მიხვედრა იმისი, რომ 67% დამკვირვებლებისა თვლის რომ მოსამართლე იყო ზრდილობიანი, ვიდრე თქვა რომ 954-იდან 620 დამკვირვებელი ფიქრობდა იგივეს. ხოლო, როდესაც Citizen Court Watch Program

41

დაკვირვებების რაოდენობა მცირეა უკეთესია რომ თქვათ, რომ „15-იდან 12 დამკვირვებელს ეგონა რომ...“. ამ შემთხვევაში პროცენტულობის გამოყენება დამაბნეველია.როგორც უკვე მანამდე ავღნიშნეთ, თქვენ ალბათ ვერ მოახერხებთ ზუსტად იყო წარმომადგენლობითი ნიმუში. ეს აისახება იმაზე თუ რა სახის დასკვნების გამოტანას შეძლებთ თქვენთვის არსებული შედეგებიდან. მოდით განვიხილოთ მომდევნო მაგალითი (ნახეთ თავი 1):ცხრილი 1 სასამართლოში არსებული საპროცესო სამართალი დამკვირვებელთა შეფასებით (მონაცემები 2010-2015 წლებიდან)

წყარო: პოლონეთის სასამართლოს დაკვირვებების ფონდი, 2010-2015ამ შედეგების გააზრებისას ფრთხილად იყავით ნიმუშებს მიღმა არ შეიქმნათ წარმოდგენა თქვენს შედეგებზე. მაგალითად,


თქვენ შეგიძიათ თქვათ რომ „ამ დაკვირვებული სასამართლოებიდან 2%-ში მოსამართლე მონაწილეებს უზრდელურად ან აგრესიულად ეპყრობოდა“, მაგრამ თქვენ არ შეგიძიათ რომ თქვათ: „ჩვენი კვლევები გვიჩვენებს, რომ პოლონეთის სასამართლოებში მოსამართლეების 2% მონაწილეებს აგრესიულად ან კიდევ უზრდელურად ეპყრობოდა“. როდესაც ლაპარაკობთ სასამართლო პროცესზე დაგვიანებისას ბოდიშის მოხდაზე, აუცილებლად უნდა მიუთითოთ, რომ თქვენ მხოლოდ იმ დაკვირვებებზე ლაპარაკობთ, სადაც სასამართლო პროცესი დაგვიანებით დაიწყო, ანუ თქვენ შეგიძიათ თქვათ რომ „დაკვირვების ქვეშ მყოფ დაგვიანებით დაწყებული სასამართლო პროცესების 78%-ზე, არავის დაგვიანებისათვის ბოდიში არ მოუხდია ან განუმარტავს საკუთარი დაგვიანების მიზეზები“. ზოგიერთ, შემთხვევაში, ჯობია რომ საერთოდ ამოიღოთ „არ ვიცი/ არ შეესაბამება“ პასუხი, რათა მიიღოთ უფრო ნათელი სურათი იმისა თუ რას დააკვირდნენ სინამდვილეში. ამ შეთხვევაში, თქვენ პროცენტებთან აღარ იმუშავებთ და უკეთესი იქნება თუ გამოიყენებთ კი და არა პასუხებს.ზედმეტი დაკვირვებაა საჭრო შედეგებისა შედარებისას ან მათი დროთა განმავლობაში ცვლილების განხილვისას. ზოგიერთი ხშრად უშვებს შეცდომას და ერევა ერთმანეთში პროცენტები და პროცენტების ქულები. შეხედათ 1 ცხრილს. 2011/2012 წლებში ჩვენმა დამკვირვებლებმა ოლჟტინის რეგიონალურ სასამართლოდან მოგვახსენეს, რომ კრიმინალურ ნაწილში დაკვირვებულ სასამართლო სხდომების 36%-ზე პროკურორი ან სამართლებრივი წარმომადგენელი დარბაზში იმყოფებოდა საქმის დაწყებამდე, შესვენებისას და სხდომის დახურვის შემდეგაც. მომდევნო წელს იგივე შემთხვევა მხოლოდ დაკვირვებული კრიმინალური საქმეების 7%-იდან იყო მოხსენებული, რაც იმაზე მეტყველებს რომ სიტუაცია 28 პროცენტ ქულებით გაუმჯობესდა (არა პროცენტით!).


ცხრილი 1 იმყოფებოდა რომელიმე პროკურორი ან სამართლებრივი წარმომადგენელი რომელიმე მხარის სასამართლო დარბაზში საქმის დაწყებამდე, შესვენებისას ან დასრულების შემდეგ (სისხლის სამართლის საქმეებზე)?

წყარო: პოლონეთის სასამართლოს დაკვირვებების ფონდი, 2011-2013

დამკვირვებლების განმარტებებიროდესაც დამკვირვებელი გროძნობს რომ სასამართლო პროცესზე საპროცესო სამართალი ირღვევა, ჩვენ ამ შემთხვევაში მათგან მოვითხოვთ, რომ მოკლედ ახსნან ეს სიტუაცია. დამტკიცებულია, რომ ეს კომენტარები ძალიან დიდ გავლენას ახდენს როგორც მოსამართლეებზე ასევე მედიასა და საზოგადოებრივ აზრზე. ეს პროცედურა ასევე წარმოადგენს მოხალისეების მუშაობის გაკონტროლების საშუალებასაც.


ქვევით წარმოდგენილი დამკვირვებლების კომენტარები გვიჩვენებს თუ მათი აზრით რა წარმოადგენს საპროცესო სამართლის ერთ ერთი პრინციპის დარღვევას:ა) ხმაროდესაც, განაჩენის გამოტანამდე, ადვოკატმა განაცხადა, რომ მსჯავრდებულებს უნდოდა სასამართლოს წინაშე სიტყვით გამოსვლა, მოსამართლემ ამაზე უთხრა რომ ეს აღარ იყო საჭირო და რომ იგი ხვდებოდა რომ მათ ალბათ უბრალოდ უნდოდათ ბოდიშის მოხდა.კრაკოვის რაიონული სასამართლო, II დეპარტამანეტი 21.10.2014მრავალჯერ, მოწმეების გამოსვლამდე მოსამართლეს უკვე დაწყებული ჰქონდა სასამართლო ჩანაწერების გამოცხადება. უფრო მეტიც, მაშნ როდესაც მოწმე აძლევდა ჩვენებას, მოსამართლე ზოგჯერ ამთავრებდა მოწმის მიერ დაწყებულ წინადადებებს, და მოწმეს მხოლოდ ამის დამოწმებას სთხოვდა: „ხომ ასეა?“ რაღაც მომენტშ მოწმემ შეაჩერა იგი და და ჰქიკთხა: „იქნებ სჯობდეს რომ მე თვითონ ვთქვა ჩემი სიტყვებით?“ მოწმე ცდილობდა საკუთარი სიტყვებით ლაპარაკს, ფორმულირებას უკეთებდა საკუთარ პასუხს, მაგრამ ზოგჯერ, როდესაც მოსამართლე იწყებდა მის მაგივრად პასუხის გაცემას (როდესაც წინასწარ აცხადება სასამართლოს ჩანაწერებს, მაშინ როდესაც მოწმეს არ ქონდა ჯერ არაფერი ნათქვამი), მოწმე იძულებებული იყო რომ დაემთავრებინა მოსამართლის მიერ დაწყებული წინადადება. რაღაც მომენტში, როდესაც მოსამართლეს რაღაცის სხვანაირად თქმა მოუნდებოდა, მოსამართლემ უთხრა მას: „მე უკვე ჩავიწერე ეს წინადადება, შეგიძლიათ რომ დაამთავროთ?“ ჩემი აზრით, ესეთ სიტუაციებში მოწმეს არ ეძლევა საშუალება რომ სრულად წარმოადგინოს საკუთარი ჩვენება.ბიალისტოკის რეგიონალური სასამართლო, VII დეპარტამენტი, 15.05.2015 ბ) ნეიტრალიტეტი


მსჯავდებულთან საუბრისას მოსამართლემ ტონს აუწია და თქვა: „ჩემი აზრით, თქვენ ციხეში დიდი ხნის წინ უნდა გაეშვით“. „თქვენ ხართ თაღლითი. თქვენ მოატყუეთ საკუთარი უფროსი, მაშინ როდესაც სმუშაოს მოძებნა ესეთი ძნელია ამ ქვეყანაში“. „რა ქენით იმ ფულით, რომელიც მოიპარეთ? რობინ ჰუდი ბრძანდებით? თქვენ მოიპარეთ, რათა ღარიბებისათვის მიგეცათ?“ „მე თქვენ ყველაზე დაბალ თანამდებობაზეც კი არ დაგიქირავებდით“. ოლჟტინის რაიონული სასამართლო, III დეპარტამენტი (სასჯელაღსრულების) 2013.02.25 გ) პატივისცემაჩანდა რომ მოსამართლე საქმით არ იყო დაინტერესებული. როდესაც, მოწმე აძლევდა ჩვენებას, იგი ტელეფონში იყო ჩაფლული, რაღაცას ამოწმებდა თავის ტელეფონზე. მოსამართლეს მოწმესთან არ გაუსწორებია თვალი თვალში.ბიალისტოკის რეგიონალური სასამართლო, VII დეპარტამენტი, 27.05.2015 „დალიეთ დღეს რამე?“ (მოსამართლე ეკითხება). „არა“ (პასუხობს მოწმე). „მაშინ რატომ გამოიყურებით ისე თითქოს მთვრალი ხართ?“ტორუნის რეგიონალური სასამართლო, III დეპარტამენტი, 02.02.2012დ) გაგება23 წლის მამაკაცს არ ჰქონდა შესაძლებლობა იმისი, რომ დაექირავებინა ადვოკატი, ასე რომ მათ თვითონ გადაწყვიტა საკუთარი თავის დაცვა. როდესაც იგი ლაპარაკობდა და იკითხა შეეძო თუ არა შეკითხვის დასმა მოსამართლემ უპასუხა გაბრაზებულად: „თქვენ საერთოდ დაგრთოთ ნება სასამართლომ რომ გეთქვათ რამე, რომ ესე სხვავდეთ შეკითხვას?“ მოსამართლემ ასევე თქვა: „რასაც ამტკიცებთ და რასაც ფიქრობთ ჯობია თქვენთვის შეინახოთ“. როდესაც მოსამართლემ ჰქითხა თუ უჭერდა იგი მტკიცებულებას მხარს, მან ვერ გაიგო ეს და იკითხა თუ რას ნიშნავდა; მოსამართლის პასუხი კი იყო: მე ვარ სასამართლო და არა თქვენი ადვოკატი,


თუ იცოდით რომ საკუთარ თავს ვერ დაიცავდით შეგეძოთ აგეყვანათ ადვოკატი.პოზნან-სტარე მიასტოს რეგიონალური სასამართლო, III დეპამრტამენტი, 13.06.2012როგორც ზევით ავღნიშნეთ, დამკვირვებლები ფოკუსს ახდენენ საპროცესო სამართლიანობაზე - რაც ხალხს აძლევს საკუთარი შეხედულების წარმოდგენის, ნეიტრალიტეტის, პატივისცემის და გაგების შესაძლებლობას. ნებიმიერი აზრი ამ საკითხთან დაკავშირებით უნდა იყოს სუბიექტური. მაშასადამე, ძალიან მნიშვნელივანია რომ დამკვირვებლებმა წარმოადგინონ კომენტარები, რომლებიც მოიცავენ ნებისმიერ იმ სიტუაციის ახსნას, სადაც ფიქსირდება ზემოხსენებული ოთხი პრინციპის დარღვევა. ეს კომენტარები დიდ დახმარებას გაუწევს მკითხველს, რათა გაიგონ თუ რას გულისხმობენ დამკვირვებლები, როდესაც ისინი აცხადებენ რომ მოსამართლეები იყვნენ აგრესიულები, უზრდელები, ან რომ ისინი არ ექცეუდნენ თანაბრად ორივე მხარეს.ანალიზის თვალსაზრისით, დამკვირვებლების მიერ წარმოდგენილი კომენტარები კარგი დასაწყისი იქნება პრობლემატური სიტუაციების ტიპოლოგიის ჩამოყალიბებისათვის. ისინი წარმოადგენენ ძალიან კარგ ინსტრუმენტს პრობლემის იდენტიფიცირებისათვის (და ზოგჯერ, ასევე ამ პრობლემების მოგვარების იდენტიფიციერბისათვის). ქვევით, ჩვენ გთავაზობთ იმ სიტუაციების ტიპოლოგიას, რომლებიც მიგვანიშნებენ სასამართლოს წვდომილებასთან დაკავშირებული ლიმიტებს:

სასამართლოს დაცვის მიერ შენობაში შესვლის შეძღუდვა;

არქიტექტურული ბარიერები, რომლებიც ხელს უშლის შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებს სასამართლოს შენობაში შესვლისას;

პროცესის დაწყების წესიერად არ გამოცხადება;


სასამართლო დარბაზებში საზოგადოებისათვის არასაკმარისი ადგილი:

არ იყო არანაირი რესერვაცია მოსამართლის მიერ, მაგრამ მე მე მაინც ვერ შევძელი დარბაზში ყოფნა, რადგანაც იგი ისეთი პატარა იყო რომ ხალხისათვის ერთი სკამიც კი არ იყო, იმის გამო, რომ ჩემი პროცესზე დასწრება შეუძლებელი იყო, მოსამართლემ მთხოვა რომ დამეცადა დერეფანში. აღნიშნულ სასამართლო დარბაზში დასაჯდომი ადგილი იყო მხოლოდ მოსამართლესათვის, პროკურორისა და ერთი მსჯავრდებულისათვის (და იგივე სკამი იყო ადვოკატისთვისაც), ასევე იყო მოწმეებისათვის კათედრა. მეტი არაფერი.ბიდგოჟცის რეგიონალური სასამართლო, XI კრიმინალური დეპარტამენტი, 02.05.2012

სასამართლოს თავჯდომარისაგან ნებართვების მოთხოვნა, უმღლესი ინსტანციის სასამართლოებზე ან უნივერსიტეტში:

მე მთხოვეს რომ წავსულიყავი სამდივნოში, სადაც მოსამართლეს ჰკითხეს თუ შემეძლო სასამართლო დარბაზში ყოფნა. შემდეგ, მე მკითხეს ჩემი სახელი.ტორუნის რეგიონალური სასამართლო, IV შრომისა და სოციალური უზრუნველყოფის დეპარამენტი, 24.05.2012

დეტალურად გამომკითხეს ჩემი სასამართლო დარბაზში ჯდომის მიზეზები:

მან მე მკითხა თუ რას ვაკეთებდი, როგორ ვიყავი დაკავშირებული ამ საქმესთან. როდესაც ვუპასუხე (და ვუთხარი, რომ მე იქ ვიყავი როგორც საზოგადოება) მან მიიღო უჟმური სახე.გნიეჟნოს რეგიონალური სასამართლო, II კრიმინალური დეპარტამენტი, 18.07.2012

მოსამართლის მიერ მოულოდნენლი საზოგადოების დანახვისას უკმაყოფილების გამოსახატავი ვერბალური და არავერბალური ნიშნები.


მოსამართლემ მკითხა თუ რა როლს ვასრულებდი სასამართლო დარბაზში. მე ვუპასუხე რომ მე იქ ვიყავი საზოგადეობის საჯარო წარმომადგენელი. მე თან შესავსები ფორმა მქონდა, ასე რომ მან შენიშვნა მომცა, რომ მე არ მქონდა მოწმეებისა და მსჯავლდებულის მიერ ნალაპარაკებებზე ჩანაწერების გაკეთების უფლება. მე მას ვუპასუხე რომ მე მაგითი დაინტერესებული არ ვიყავი და მე უბრალოდ ვაკვირდები თუ როგორ მუშაობს სასამართლო. მან მე მკითხა თუ სად გავდიოდი ტრეინინგებს და მე მას ვუპასუხე რო ეს იყო პოლონეთის სასამართლოების დაკვირვების ფონდი. მან ისაუბრა იმაზე თუ რას აკეთებდა ეს ფონდი ნეგატიურს და დაამატა, რომ მან ცოტახნით ადრე მიიღო რაღაც კითხვარი ან არასასურველი აზრი, არ ვიცი. მან მთხოვა რომ მე მისთვის მეჩვენებინა დაკვირვების ფორმა. მან წაიკითხა ყველაფერი ხმამაღლა და რამოდენიმე შეკითხვაზე გააკეთა კომენტარი, მან დასძინა, რომ ის რასაც დამკვირვებლები აკეთებდნენ იყო სისულელე (რადგანაც ჩვენ არ ვიცით სამართალი და რაღაცეები არასწორედ გვესმის). შედეგად, მან დაიტოვა ჩვენი ფორმის ასლი, მან ჩაინიშნა ჩემი ინფორმაცია და მომცა დასწრების უფლება. ნათელი იყო რომ იგი არ იყო ბედნიერი ჩემი იქ ყოფნით.ბიდგოჟჩის რეგიონალური სასამართლო, III კრიმინალური დეპარტამენტი, 11.05.2012

ხალხისათვის, არასაკმარისი განმარტების გარშე, სასამართლო დარბაზის დატოვების ბრძანება, რადგანაც ამ პროცესის დახურული ბუნების გამო.

მას შემდეგ რაც მე შევედი [...] მოსამართლემ იკითხა თუ ვინ ვიყავი. როდესაც მან გაიგო პასუხი მან კარისკენ გაიშვირა ხელი და ძალიან უზრდელურად მითხრა რომ: „დამეტოვებინა იქაურობა!“ როგორც მე მოგვიანებით გავიგე თურმე ესე ხდება ხოლმე იქ სადაც ხალხის დასწრება არ არის დაშვებული, მაგრამ ჩემი დარბაზიდან გამოგდების ფორმა იყო უზრდელური, მსუბუქად რომ ვთქვათ.


გდინიას რეგიონალური სასამართლო, III საუჯახო და არასრულწლოვნების დეპარტამენტი, 05.09.2011

საზოგადოებისათვის, ღია სხდომებზე დასწრების, შეზღუდვა

მოსამართლე არ წყვიტავდა ჩემს იქ ყოფნასა და ჩემ თავთან დაკავშირებული შეკითხვების დასმას - ჩემს სწავლაზე, კლასებზე, ა.შ. შესვენების შემდეგ მან მითხრა, რომ დამეტოვებინა სასამართლო დარბაზი.ტიჩის რეგიონალური სასამართლო, I სამოქალაქო დეპამრტამენტი, 09.03.2012

როდესაც ვერ ახერხებენ სხდომის დახურვისას სასამართლო ჩანაწერებზე ინფორმაციის დადებას (ან კიდევ, იმ დამსწრეების შესახებ, რომლებიც გამოცხადდნენ სასამართლო დარბაზში) ;

დამსწრეებისათვის პროცესის ჩაწერისა ან ჩანაწერების გაკეთების უფლების წართმევა

მოსამართლემ დამიყვირა ჩანაწერების გაკეთებისას და მკითხა თუ რატომ ვიყავი იქ. მან ამიკრძალა ჩანაწერების გაკეთება და მითხრა, რომ მხოლოდ პროკურორსა და დამცველს შეუძიათ ამის გაკეთება.ჟჩეცინის რეგიონალური სასამართლო, III კრიმინალური დეპარტამენტი, 27.03.2012დამკვირვებლების კომენტარებს კიდევ ერთი დამატებითი ფასი გააჩნია - ისინი საბოლოო მოხსენებას უფრო დამაჯერებს ხდიან. მოქალაქეთა მონიტორინგის იდეას უფრო ადვილად იგებენ მოსამართლეები, მედიის წარმომადგენლები და ასევე ზოგადად საზოგადოება, როდესაც მათ თავაზობენ რეალურ ცხოვრებისეულ მაგალითებს.მათი მიწოდება დაინტერებულ მოსამართლეებს (და სასამართლოს პრეზიდენტებს) შესაძლებლობას აძლევს რომ უფრო ნათლად და ზუსთან აღმოაჩინონ პრობლემები და მოძებნონ გამოსავალი. მაშასადამე, ჩვენი რეკომენდაცია იქნება, რომ თხოვოთ მოხალისეებს წერილიბითი კომენტარების მომზადება, რათა


გაეცეს პასუხი ყველა კითხვას, რომელმაც შეიძლება მიგვანიშნოს რაიმე დარღვევებზე. თუმცა, გაამხნევეთ დამკვირვებლები, რათა ასევე მოგამარაგოთ კომენტარებით, სადაც მითითებული იქნება კარგი მაგალითები - მაგალითები სიტუაციებისა სადაც მოსამართლეები განსაკუთრებულად ზრდილობიანნი, ნათელი და დამხმარეები იყვნენ. არ მოგერიდოთ მათი საბოლოო მოხსენებაში ჩადება.რეკომენდაციებითქვენი გრძელ ვადიანი მიზანი იქნება პოზიტიური ცვლილებების დანერგვა ისევე როგორც სამართალი იმართება თქვენს ქვეყანაში. მაშასადამე, საბოლოო მოხსენება უნდა მოიცავდეს რეკომენდაციების სიას, განკუთვნილი მოსამართლეებისათვის - შესაძლოა - ასევე სხვებისთვისაც: სასამართლოს ადმინისტრაციული პერსონალი, პროკურორები, ადვოკატები, იუსტიციის სამინისტრო ა.შ. რეკომენდაციები უნდა გამომდინარეუბდეს თქვენი შედეგისაგან, ანუ უნდა ასევე იყოს შეთავაზებული აღნიშნული პრობლემებიდან გამოსავალიც.ჩვენი მთავარი რეკომენდაცია, რომელიც გამოდინანრეობს ჩვენი გამოცდილებიდან, რომ იმისათვის რათა სასამართლოება მოიპოვონ საჯარო ნდობა მათ უნდა აწარმოონ ფართო და პირდაპირი კონტაქტი მოქალაქეებთან (როგორიცაა დამკვრივებლები და სხვა საზოგადოების წევრები). ჩვენ შევამჩნიეთ, რომ - როდესაც ჩვენი დამკვირვებლები უპირისპირდებიან ნამდვილ მოსამართლეებსა და საქმეებს - ისინი იწყებენ მართლსაფჯულების სისტების უფრო და უფრო ნდობას. ეს დასკვნა წარმოადგენს საზოგადოების აზრის გამოკითხვების შედეგებს. პოლონეთში, ამ დასკვნამ გვიჩვენა, რომ მთლიანობაში, იმ მოქალაქეებს ვისაც ამ გამოკითხვების ჩატარებამდე ბოლო 5 წლის განმანვლობაში სასამართლოსთან პირდაპირი ურთიერთობის გამოცდილება გააჩნია ბევრად უფრო უკეთესი წარმოდგენა აქვს მათზე ვიდრე მათ ვისაც არ ჰქონია ესეთი კონტაქტი და მხოლოდ მედია საშუალებებით აქვთ სასამართლო სისტემასთან შეხება.


უფრო სპეციფიური რეკომენდაციები ეხება იმას თუ როგორ ეპყრობიან მოსამართლეები მხარეებს. ჩვენ აღმოვაჩინეთ რომ ხალხს აინტერესებს ბევრი რამ ხმის შესახებ. ხალხს მოსამართლე არასამართლიანად მიაჩნია, როდესაც ის არ აძლევს მათ საკუთარი აზრის წარმოდგენის საშუალებას. მაშასადამე, ჩვენ მოსამართლეებს ვურჩევთ:

გააცნონ თავისი თავი სახელით; წარმოადგინონ საქმის მოკლე მიმოხილვა, სადაც

ახსნილი იქნება თუ რა შეიძება რომ მოხდეს; მხარებთან დაამყარონ და შეინარჩუნონ თვალის

კონტაქტი; უზრუნველყონ, რომ ორივე მხარეს მიეცეს საკუთარი

აზრის წარმოდგების შესაძებლობა, მაშინაც კი როდესაც ამას არ ექნება არანაირი გავლენა გადაწყვეტილებაზე ან შეძლოს ნებისმიერი შესაბამისი ინფორმაციის მოწოდება;

გადაწყვეტილების მიღებისათვის, ზეპირი გამოსვლისას გაიმეორონ მხარეების მიერ წარდგენილი არგუმენტები, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ეს არგუმენტები უარყოფილია;

მოკლედ ახსნან (გასაგებ ენაზე) განაჩენის მნიშვნელობა და შედეგები (მაშინაც კი, როდესაც იურიდიული წარმომადგენელი ადგილზეა).

როგორც უკვე აქამდე ავღნიშნეთ, ჩვენ ცალკე ყურადღებას ვუთმობთ სასამართლო ინფრასტრუქტურას. ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ ზოგიერთი ადამიანი სასამართლოს უყურებს როგორც, რთულ, მტრულად განწყობილ და მათგან შორს მყოფ ინსტიტუტს. ისინი ამხელა შენობებში დეზორიენტირებულად გრძნობენ თავს, სადაც საჭირო ოთახის მოძებნაც კი გამოწვევას შეიძლება წარმოადგენდეს. წლების წინ, ნილს ქრისტიმ იგივე დაკვირვება გააკეთა სკანდინავიის სასამართლოებშ, სადაც - მისი თქმით - ისინი ხშირად ცენტრალიზებული არიან ერთ ან ორ უდიდეს შენობაში, რომლებსაც გააჩნია მნიშვნელოვანი


სირთულეები. ადვოკატები ხშირად ჩივიან რომ მათ ხანდახან თვეები ჭირდებათ, რათა იპოვონ გზა ამ შენობებში. დიდი წარმოდგენის უნარი არ არის საჭირო რომ წარმოიდგინოთ თუ რა ემართებათ მხარეებს ან ხალხს, როდესაც ისინი არინ გაჭედილები ამ სტრუქტურებში"6. აქაედან გამომდინარე, სასამართლოს ინფრასტრუქტურას დიდი ყურადღება უნდა მიექცეს. სასამართლო უსაფრთხოებასთან, სამდივნოებთან, საინფორმაციო ბიუროსთან უმეტესად უფრო ადრე გიწევთ კონტაქტის დამყარება ვიდრე მოსამართლესთან; ეს ურთიერთობაც იგივენაირად ხელს უწყობს სასამართლოსთან საერთო გამოცდილების ჩამოყალიბებას. თუმცა, ზოგიერთი სპეციფიური სასამართლო გარემოში. სხვა რეკომენდაციებთან ერთად, ჩვენი რეკომენდაციები ამ საკითხთან დაკავშრებით მოიცავდა:

ნათლად რათა გამოჩნდეს სასამართლო შენობა, გაუკეთეთ მას ოფიციალური დაფა და ეროვნული გერბი;

შესასვლელებთან განათავსეთ საინფორმაციო დაფები; განავითარეთ დაცვის სამსახურის მიერ ჩხრეკის

სტანდარტული პროცედურები (რათა თავიდან აირიდოთ დისკრიმინაციული მოპყრობა);

თავი აარიდეთ სასამართლოს ვიზიტორების პირადობის ბარათების აღრიცხვას (ზედმეტად შეაშინებს ხალხს და რეალურ გავლენას არ ახდენსუსაფრთხოების გაუმჯობესებაზე);

დამსწრე საზოგადოებისათვის სასამართლო დარბაზებში უზრუნველყავით საკმარისე ადგილები;

სასამართლო დარბაზების კარებთან დახურული სხდომების შესახებ ხალხისათვის განათავსეთ ინფორმაცია.

რომ შევაჯამოთ, ჩვენ მხარს ვუჭერდით ცვლილებებს, რომლებიც გავლენას იქონიებენ საპროცესო სამართლის

6 ნილს ქრისტი, "კონფლიქტი როგორც ქონება," კრიტანეტის კრიმინოლოგიის ჟურნა 17ლი , N. 1 (1977), . 3.გვ


პრინციპებზე.ხმის უფლების, ნეიტრალიტეტის, პატივისცემისა და გაგების პრინციპები დაცული უნდა იყო არა მხოლოდ სასამართლო დარბაზებში, არამედ მთლიან სასამართლო ინფრასტრუქტურაში. ჩვენი მთავარი იდეის მიხედვით შეიძლება სამართლიანი განაჩენის გამოტანა იყოს გადამწყვეტი, მაგრამ თვით მოსამართლეებიც კი, რომლებიც თავდაუზოგავად მუშაობენ და გამოაქვთ სწორი განაჩენი, მხარეებმა შეიძლება აღიქვან როგორც უსამართლო, მაშინ როდესაც ისინი მათ უპატივცემულად ეპყრობიან. ჩვენ ასევე გვინდა ხაზი გავუსვათ იმ ფაქტს,რომ მოქალაქეების სასამართლოებთან პირდაპირი კონტაქტი უმეტესად მათ აძლევს გამოცდილებას და ეხმარება განათლდნენ სამართლებრივ საკითხებში, ასევე ზრდის მათ სასამართლოსადმი ნდობას.მხარდაჭერის იდეებიმართლმსაჯულების სისტემა კონსერვატიული სისტემაა და ამას თავისი სამართლიანი მიზეზები გააჩნია. თუმცა, მათაც შეუძიათ და უნდა მიიღონ სარგებელი სხვადასხვა ინოვაციიებისაგან. ამდაგვარი ინოვაციური და პრობლემის გადამწყვეტი ინიციატივების შემოღება და ძალაში მოყვანა წარმოადგენს მოქალაქეთა მიერ სასამართლოების მონიტორინგის პროგრამის ერთ ერთ გრძელვადიან მიზანს.ზემოხსენებული მიზნის განსახორციელებლად, 2015 წელს ჩვენ შემოვიღეთ წლის მოქალაქეთა მოსამართლის პრიზი, რათა გამოგვეყო ის მოსამართლეები, რომლებიც განსაკუთრებით აქტიურები და ღიანი არიან ახალი გამოსავლიბისა და ხალხის აზრების მიმართ. 2015 წელს, ეს პრიზი წილად ხვდა კატოვიცე-ზახოდის რაიონის პრეზიდენტს ჯაროსლავ გვიზდაკს, მისი სასამართლო ადმინისტაციისადმი ინოვაციური მიდგომისათვის. მან იმისათვის, რათა განესაზღვრა იყო თუ არა სასამართლო შენობა ადეკვატურად მისადაგებული ინვალიდებისათვის, ინვალიდების სავარძლით მთლიანად შემოიარა სასამართლოს ტერიტორია. მან ასევე სასამართლო შენობაში გამოყო სპეციალური ოთახი მხარეების მიერ შუამდგომლობისათვის.


ამგვარე დადებითი მაგალითები და ინოვაციური ინიციატივები უნდა უნდა იყო სტიმულირებული, პირველ რიგში იმიტომ, რომ მოხდეს სხვა მოსამართლეების გამხნევება, რათა შემდგომ სხვებმაც მიბაძონ ამ წარმატებულ ინოვატორებს. მეორე მიზეზი კი ის არის, რომ ამითი ხდება ხალხისათვის სასამართლო სისტემის განსხვავებული, პოზიტიური მხარის ჩვენება.სხვა მხარდასაჭერი მეთოდების მაგალითები მოიცავს მონიტორინგის პროგრამის შედეგების პუბლიკაციებში (ანუ პროფესიონალურ ჟურნალებში) შეტანა, რომლებიც წარდგენილი იქნება მოსამართლეთა კონფერენციებზე. სრულყოფილებისათვის, ამ მოხსენების ასლი უნდა მიიღოს ქვეყანაში მყოფ ყველა მოსამართლემ და მათ ისინი ასევე უნდა გაეცნონ თქვენი შედეგების პრეზენტაციას.

ჩვენი შემდეგი პროექტი იყო „სამოქალაქო საქმეების სია“ (www.wokandaobywatelska.pl) – ინტერაქტიული ვებ-გვერდი, რომელიც დაეხმარება მოქალაქეებს, რომლებიც დაინტერესებულნი არიან მოსალოდნელი სასამართლოს საქმით, კავშირში იყვნენ მოხალისე დამკვირვებლებთან. ამ პროექტის იდეა გაჩნდა მოქალაქეების მიერ მრავალი მოთხოვნის საპასუხოდ, რომლებსაც თავიანთი სასამართო პროცესებიდან გამომდინარე ჰქონდათ უარყოფითი გამოცდილება და მოითხოვდნენ სხდომების მონიტორინგს. აღნიშნული საიტი მოქლაქეებს საშუალებას აძლევს მიაწოდონ ზოგადი დეტალები (სხდომის თარიღი, ქალაქი, სასამართლოს მისამართო, ოთახის ნომერი) და საქმის მოკლე აღწერილობა. სისტემა ავტომატურად აგზავნის მოწვევებს მითეთებულ ქალაქში მცხოვრებ ყველა დარეგისტრირებულ დამკვირვებელთან, რათა მათ მოახდინონ აღნიშნული საქმის მონიტორინგი. დამკვირვებლებს ეძლევათ სტიმული, რათა გამოეხმაურონ მოწვევას და მივიდნენ სასამართლოში, მაგრამ ისინი არავითარ შემთხვევაში არ უნდა ჩაერიონ საქმეში. ამ საქმეების მონიტორინგე განსაკუთრებულ ყურადღებას მოითხოვს: მხარეებს შეიძლება გაუჩნდეთ სურვილი რომ გავლენა Citizen Court Watch Program

55

მოახდინონ მოხალისეების აღქმაზე. თუმცა, ეს იშვიათად ხდება, რადგანაც ჩვენ ნათლად ვაჩვენებთ, რომ დამკვირვებლები არაფერს არ მოიმოქმედებენ და მხოლოდ დაესწრებიან და შეავსებენ დაკვირვების სტანდარტულ ფორმას. მიუხედავად ამისა, რამოდენიმე ასეულ ამდაგვარ შემთხვევაზე ჩვენ მხარეებისაგან მივიღეთ დადებითი გამომაურება. უბრალო მიუკერძოებელი დასწრებით დამკვირვებელი ხშირად თავისდაუნებურად ზღუდავს სამართლიანი მოსმენის სტანდარტებზე თავდასხმას.შეჯამებაროგორ უნდა შექმნათ წარმატებული სასამართლო მონიტორინგის პროგრამა? რომ შევაჯამოთ, იმისათვის რათა დაიწყოს აამოქმედოთ წარმატებული მოქალაქეთა მიერ სასამართლო მონიტორინგის პროგრამა, ჩვენ გირჩევთ, რომ მიყვეთ შემდეგ 8 საფეხურს:


ნაბიჯი 1: შეიმუშავეთ და გაუშვით მონიტორინგის ინსტრუმენეტი

1. თქვენ შეგიძიათ გამოიყენოთ ამ პუბლიკაციაზე დანართის სახით მიმაგრებული დაკვირვების ფორმები ან შეგიძიათ განავითაროთ საკუთარი ინსტრუმენეტები, რომლებიც კონცენტრირებას მოახდენენთქვენი კერძოდ


თქვენი ქვეყნისთვის დამახასიათებელ მნიშვნელოვან პრობლემებზე.

2. ყოველთვის უკეთესია, რომ დაიწყოთ არსებული პუბლიკაციების გადახედვით: აკადემიური ნამუშევრები, მედია გამოცემები, არასამთავრობო და სამთავრობო ინსტიტუტების მოხსენებები და მოიძიეთ ინტერნეტში დისკუსიების ფლატფორმები, რათა შეძლოთ თქვენს ქვეყანაში არსებული მართლმსაჯულების მდგომარეობის სრული სურათის დანახვა.

3. და ბოლოს, ჩვენ გირჩევთ, თქვენს მიერ შემუშავებული საშუალებები ექსპერტებთან ერთად განიხილოთ, როგორებიც არიან მოსამართლეები, პროკურორები და ადვოკატები, რათა გამორიცხოთ ნებისმიერი ფაქტობრივი შეცდომა და გააუმჯობესოთ სიტყვების ფორმულირება. მათი წვლილი შეიძლება იყოს ძალიან ღირებული, მაგრამ მზად იყავით თქვენი კითხვების დასაცავად - თქვენ გსურთ, რომ აღადგინოთ მორიგი მოქალაქის პერსპექტივა იმაზე თუ რა ხდება სასამართლო დარბაზებში და არა ის რომ მიიღოთ ექსპერთა აზრი.

4. როდესაც თქვენ გექნებათ თქვენს იერ შემუშავებული ინსტრუმენტის პირველი ვარიანტი (ან გადაწყვიტავთ, რომ გამოიყენოთ ინსტრუმენტი, რომელსაც ჩვენ გთავაზობთ), მაშინ უნდა გაუშვათ საცდელი ვერსია. ინსტრუმენტის საცდელი გაშვება ასევე მოიცავს ფორმის გამოყენებას რათა დააკვირდეთ ca. 30 სასამართლო სხდომის, რომ ნახოთ რომ თქვენი ვერსია „მოშაობს“.

5. როგორც წესი, ინსტრუმენტი გადახედვას საჭროებს ხოლმე - სიტყვების ფორმულირება შეიძლება არ აღმოჩნდეს გასაგები დამკვირვებელთათვის, ზოგიერთი


შეკითხვა შეიძლება იყოს ზედმეტი ხოლო ზოგის დამატება მოგიწიოთ.

ნაბიჯი 2: შექმენით თქვენი ნიმუში1. მოიფიქრეთ თუ რა გზით აპირებენ დამკვირვებლები

სასამართლო სხდომების ამორჩევას. თქვენ შეიძება კონცენტრირდებოდეთ მხოლოდ ერთი (ან რამოდენიმე) ტიპის სასამართლო პროცესებზე, ანუ კრიმინალურ ან სამოქალაქო, ან შეიძლება ყველა სახლის პროცესებიზე. ინსტრუმენტი, რომელიც თან ერთვის დანართში ზოგადი სახისაა და მისი გამოყენება სხვადასხვა სახის პროცესებზე არის შესაძლებელი. თუმცა, თუ თქვენ გსურთ რომ ფოკუსირება მოხადინოთ მხოლოდ ერთი ტიპის პროცესზე, მაშინ თქვენ შეიძლება ინსტრუმენტის გადახედვა/შესწორება/შეცვლა დაგჭირდეთ.

2. სავარაუდოდ, თქვენი ნიმუში არ იქნება მკაცრად წარმომადგენლობითი, მაგრამ თქვენ რამოდენიმე რამის გაკეთება შეგიძლიათ, რომ გაზარდოთ თქვენი შედეგების წარმომადგენლითობა. პირველი, ჩაურთეთ სასამართლოები თქვენი ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონებიდან და პროვინციებიდან. თუ თქვენ შეზღუდავთ კვლევას მხოლოდ თქვენი დედაქალაქით, მაშინ თქვენ ვერ მიიღებთ სრულ სურათს თუ რა სიტუაციაა მთლიანად ქვეყანაში. ხალხის სასამართლოებთან გამოცდილება და მათი დამოკიდებულება პატარა ქალაქებში ხშირად არსებითად გასხვადება მათი გამოცდილებისაგან დიდ ქალაქებში; შეეცადეთ რომ ორივე ჩართოთ თქვენს ნიმუშში.

3. ჩვენ გირჩევთ, რომ მიუთითოთ დამკვირვებლებს დაუფიქრებლად აირჩიონ სასამართლო პროცესები, მაგალითად, უბრალოდ წადით მათ ადგილობრივ სასამართლოში თარიღის მათი ამორჩევით და ადგილზე გადაწყვიტეთ და დაესწარით პირველივე საქმეს,


რომელიც შეგხვდებათ. დაკვირვებები უნდა დაიწყოს დილით, როდესაც საერთოდ უფრო მეტი პროცესებია დაგეგმილი ვიდრე შუადღისას.

ნაბიჯი 3: შეიმუშავეთ მონაცემთა მოპოვებისა და ანალიზის მეთოდები

1. დამკვირვებლების გადმობირების დაწყებამდე თქვენ უნდა მოძებნოთ გზა რის მიხედვითაც მოხდება მათი დაკვირვებების წარმოდგენა. მათ შეუძლიათ გამოგიგზავნონ ქაღალდის ფორმები, მაგრამ ამ მონაცემების შეყვანა დიდ დროს წაგართმევთ. თქვენ ასევე იმის საფრთხის ქვეშ იქნებით, რომ შეიძლება ვერ მოახერხოთ მათი ხელნაწერის წაკითხვა. მაშასადამე, ჩვენი დიდი რჩევა იქნება, რომ მოიპოვოთ ან განავითაროთ IT (კომპიუტერული) ინსტრუმენტი, რომელიც დაგეხმარებათ მონაცემთა შეყვანაში.

2. ადვილი გამოსავალი ამ სიტუაციიდან იქნება, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში თუ თქვენ არ გაქვთ ბევრი დრო და რესურსები ან თქვენი მონიტორინგის სისტემა დიდ ხანს არ გასტანს, რომ გამოიყენეთ უკვე არსებული კომპიუტერული პროგრამა, რომელიც დაგეხმარებათ რომ შექმნათ ონლაინ კითხვარები. მაგალითად Google Forms, უფასო ინსტრუმენტია, რომელიც შეგიძიათ აღნიშნული მიზნისათვის გამოიყენოთ. იგი საშუალებას მოგცემთ, რომ შექმნათ ონლაინ კითხარები და გაუზიაროთ ბმული მრავალ მომხმარებელს (თქვენს დამკვირვებლებს), რომლებიც შემდგომ თავიანთ დაკვირვებებს ონლაინ მონაცემთა ბაზაში თავისით შეიყვანენ. მას შემდეგ რაც ყველა დამკვირვებელი ატვირთავს საკუთარ ჩანაწერებს, თქვენ შეძლებ იხილოთ ყველა მონაცემები Excel-ის ფაილში. ეს მნიშვნელოვნად გაამრტივებს შემდგომ ანალიზს.


3. თუ თქვენ გეგმავთ რომ დაიწყოთ გრძელვადიანი მონიტორინგის პროგრამა, მაშინ დაფიქრდით საკუთარი IT სისტემის შექმნაზე. არ არის საჭირო რომ ლიყოს ძვირადღირებული, მაგალითად: Wordpress, Parabola და Formidable, ეს პროგრამები საშუალებას მოგცემთ შექმნათ კომუნიკაციის სისტემები დამკვირვებლებისათვის. აღნიშნულმა სისტემამ მონაცემთა ბაზასთან რეალური წვდომა უნდა განაპირობოს, რათა ნახოთ თუ როგორ მუშაობენ თქვენი დამკვირვებლები. თუ ისინი ბევრნი არიან, მაშინ რთული იქნება ყველა მათგანთან პირად ან ტელეფონით კონტაქტზე ყოფნა. ამისათვის აშკარა ალტერნატივას სოციალური მედია წარმოადგენს.

ნაბიჯი 4: მიაწოდოთ ინფორმაცია სასამართლოს წარმომადგენლებს თქვენი მონიტორინგის პროგრამის შესახებ

1. თქვენით მიიღეთ გადაწყვეტილება მიაწოდებთ თუ არა ინფორმაციას სასამართლოს წარმომადგენლებს თქვენი მონიტორინგის შესახებ. საერთოდ, ყველას შეუძლია მიიღოს მონაწილეობა უმეტესობა სასამართლო პროცესებზე, როგორც საზოგადოების წევრს: თქვენ არ გჭირდება ოფიციალური თანხმობა. თუმცა, თუ თქვენ სასამართლოს მიაწოდებთ ინფორმაციას და ნათლად აუხსნით თქვენი სასამართლო მონიტორინგის იდეებს, თქვენს მეთოდებსა და მიზნებს, თქვენ შეამცირებთ მათ მიერ თქვენთვის ხელის შეშლის რისკს. მაშასადამე, ჩვენ გირჩევთ, რომ სასამართლოს პრეზიდენტს მიაწოდოთ ყველანაირი ინფორმაცია და თუ შესაძლებელი იქნება უფრო მაღალ ინსტანციებსაც, იმაზე თუ ვინ ხართ და რას გაუწევთ მონიტორინგს. დაიმახსოვრეთ რომ თან დაურთოთ ფორმა რომელსაც გამოიყენებთ.

ნაბიჯი 5: თქვენი დამკვირვებლების მოზიდვა და ტრეინინგი1. მონიტორინგისათვის სწორი ხალხის შერჩევა იქნება

თქვენი მისიისათვის ყველაზე მნიშვნელოვანი.მათ უნდა


გააჩნდეთ შესაფერისი უნარები, რათა გაიგონ და განახორციელონ თქვენი მეთოდები, მაგრამ დაიმახსოვრეთ რომ თქვენი მიზანია რომ შექმნათ მორიგი მოქალაქის პერსპექტივა - არა ექსპერტის. არ მოითხოვოთ თქვენი დამკვირვებლებისაგან რომ იყვნენ სამართლის სტუდენტები ან კურსდამთავრებულები. თუ შესაძებელი იქნება, ჩართეთ თქვენი საზოგადოების ყველა წევრი და ეთნიკური ჯგუფი (განსაკუთრებით მაშინ თუ თქვენი საზოგადოება ძალიან მრავალფეროვანია).

2. სრულყოფილებისათვის უნდა შეეცადოთ რომ თქვენი დამკვირვებლების ჯგუფი შედგებოდეს მოხალისეებისაგან. ეს აამაღლებს თქვენს მიმართ ნდობის ფაქტორს სასამართლოს წინაშე.

3. თუ თქვენ მოხალისეების შეგროვებისას წააწყდებით რაიმე სახის პრობლემებს ყოველთვის განიხილეთ სტუდენტებთან და უნივერსიტეტებთან თანამშრომლობა. სტუდენტებმა, თავიანთ უნივერსიტეტებში ყოველთვის შეიძება მიიღონ დამატებითი კრედიტები ამდაგვარ აქტივებობებში ჩართულობით (ანუ როგორც მათი პროფესიული განვითარებისათვის საჭირო პრაქტიკული ტრეინიგები), ან შეეძებათ საკუთარი CV-ს გამდიდრება. ასე რომ მიმართეთ პროფესორებსა და უნივერსიტეტის დეპარტამენტებს (მაგალითად, სამართლის და ადმინისტრაციის, ეკონომიკის, სოციალური მეცნიერებების) და შესთავაზეთ მათ თანამშრომლობა.მათი წვლილი შეიძლება ძალიან მნიშვნელოვანი აღმოჩნდეს მათ მიერ საორგანიზაციო რესურსებია და საექსპერთო ცოდნის მოწოდების თვალსაზრისით (მაგალითად, ოთახები სადაც შესაძლებელი იქნება ტრეინინგების ჩატარება).

4. დამკვირვებლებს საჭიროა, რომ ჩაუტარდეთ ტრეინინგები. ტრეინიგები შესაძლებელია რომ გაგრძელდეს 2 საათი და აუხსენით მათ თუ რა იდეა


დევს მოქალაქეთა მიერ სასამართლო მონიტორინგის უკან, აუხსენით დამვკრივებლებს სასამართლო პროცედურების მნიშვნელოვანი საკითხები და ძირითადი სასამართლო ტერმინოლოგია. ასევე აუხსენით მათ თუ როგორ უნდა გამოიყენენონ დაკვირვებების ფორმები. დარწმუნდით იმაში, რომ ყველა მათგანმა იცის თუ როგორ შევიდეს ონლაინ მონაცემთა ბაზაში და ატვირთოს საკუთარი დაკვირვებები.

5. მოამზადეთ წესების სია, რომელსაც უნდა დაემორჩილონ დამკვირვებლები (დამკვირვებელთა კოდი). თქვენმა თანამშრომლებმა სასამართლოში წასვლამდე უნდა მოაწერონ მას ხელი. ყოველ შემთხევაში, მნიშვნელოვანია რომ ხაზი გაუსვათ იმას რომ დამკვირვებლები არ არიან თქვენი წარმომადგენლები და რომ ისინი არ უნდა დაესწრონ საქმეებს, რომლებშიც მათი ახლობმები არიან გარეულები.

6. მოამარაგეთ თქვენი დამკვირვებლები ობსერვაციის ფორმის ასლებითა და ასევე იყოს ამ ფორმებს ონლაინ მოძიება შესაძლებელი. ურჩიეთ თქვენს დამკვირვებლებს რომ ყოველთვის ატარონ თან სასამართლოებში ამ ფორმის რამოდენიმე ასლი.

ნაბიჯი 6: მონიტორინგის დასაწყისი1. დამკვირვებლებს დააწყებინეთ მონიტორინგი

ტრეინიგების დასრულებისთანავე, რადგანაც ამ მომენტში ისინი ყველა ძალიან არიან მოტივირებულები და მზად რომ დაიწყონ თავიანთი მოქმედებები.

2. არ შეწყვიტოთ მათი მოტივირება და ყოველთვის შესთავაზეთ დახმარება, როდესაც სირთულეებს წააწყდებიან. გამოიყენეთ სოციალური მედია ან კიდევ სხვა პლატფორმა მათთან საურთიერთოდ.

3. ყურადღება მიაქციეთ, რომ რაღაც მომენტში შეწყვიტონ მონიტორინგი, რათა მათ შეძლონ მონაცემთა ანალიზი, რადგანაც თქვენ უნდა დახუროთ მონაცემთა ბაზა.


დარწმუნდით რომ ყველა დამკვირვებელმა იცის ეს საკითხი და წინასწარ იციან თუ რა უნდა გააკეთონ, როდესაც ისინი ტვირთავენ ონლაინ დაკვირვებებს.

ნაბიჯი 7: მოამზადეთ თქვენი მონაცემთა ბაზა და რეზულტატები ანალიზისათვის

1. მას შემდეგ რაც ყველა თქვენი დამკვირვებელი ატვირთავს საკუთარ ფორმებს ონლაინ მონაცემტა ბაზაში, თქვენ შეძლებთ დაიწყოთ ამ მონაცემების ანალიზი. პირველი რიგში თქვენ უნდა გადახედოთ მონაცემთა ბაზას და „გაწმინდოთ“ იგი: წაშალოთ ის მონაცემები, რომელბიც თქვენი აზრით და გარკვეული მიზეზის გამო იწვევს ეჭვებს თქვენში (მაგალითად: როდესაც თქვენ არ ხართ დარწმუნებული სანდო არის იგი თუ არა), ან რომლებიც გაუგებარია. თქვენ ასევე შეიძლება მოგიწიოთ თქვენი დამკვირვებლებისათვის შეკითხვების დასმა, რათა აგიხსნან თავიანთი დაკვირვებების გარკვეული ნაწილები.

2. კარგი იქნება თუ თქვენს შედეგებს გაუკეთებთ კოდირებას, რათა უფრო გაიადვილოთ ანალიზის გაკეთება. კოდირება არის პროცედურა, რომელიც ცნობილია სოციალური მეცნიერებისა და მონაცემთა ანალიტიკოსებისათვის. იგი მოიცავს გარკვეული პასუხებისათვის ციფრული კოდების მინიჭებას (მაგალითად: 1,2,3 და ა.შ.). კოდირება განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია როდესაც გეგმავთ უფრო დახვეწილ ანალიზს. თუ ამას არ გეგმავთ მაშინ უფრალო სიხშირეების გამოთვლაც საკმარისი იქნება.

3. თქვენი შედეგების ანალიზის ყველაზე აშკარა ფორმას წარმოადგენს, მარტივად თქვენს დაკვირვებებში კითხვებზე პასუხების მისადაგება. მაგალითად: რამდენი სასამართლო პროცესი დაიწყო დაგვიანებით? თუმცა, შეგიძლიათ ასევე გაითვალისწინოთ ანალიზის უფრო დახვეწილი ფორმებიც, მაგალითად, დააკვირდეთ


გასხვავებული სახეობის სასამართლოებს შორის განსხვავებებს, მათ საქმეების სახეუბებს შორის მსგავსებებს (კრიმინალურსა და სამოქალაქო), ქალაქის ზომას, სადაც სასამართლო არის მოთავსებული და ა.შ.

4. როდესაც ეს შესაძლებელი იქნება, წარადგინეთ თქვენი ანალიზი გრაფიკული ფორმით. უზრუნველყავით, რომ თითოეულ მაგიდასა და ცხრილს ქონდეს საკუთარი სათაური და ლეგენდა. უზრუნველყავით ასევე რომ კომენტარი გაუკეთოთ თითოეულ ცხრილსა და მაგიდას და თქვათ თუ სინამდვილეში რისი მიმანიშნებელია. ნუ ჩათვლით, რომ მკითხველი შეძლებს ან მოინდომებს რომ ეგ გააკეთოს.

ნაბიჯი 8: მომამზადეთ, განიხილეთ და გაავრცელეთ საბოლოო ანგარიში

1. წარადგინეთ თქვენი შედეგები - და თქვენი ამ შედეგების ინტერპრეტაცია - ანგარიშში. ანგარიში უნდა მოიცავდეს აღმასრულებელ (ერთ გვერდიან) შეჯამებას ყველაზე მნიშვნელოვანი კვლევებითა და დასკვნებით, აღწერეთ თქვენი მეთოდოლოგია, წარადგინეთ შედეგები და დასკვნაში განიხილეთ ყველა თქვენს მიერ შემოთავაზებული ზომები იმისათვის, რათა გააუმჯობესოთ მართლმსაჯულების ფუნქციონირება (თუ შესაძლებელია).

2. პირველი ვარიანტი თქვენი ანგარიშისა წარუდგინეთ იმას ვინც შეიძლება დაგეხმაროთ რომ გააუმჯობესოთ იგი - მეცნიერს, სასამართლოთი დაინტერესებულ ჟურნალისტს, ან სანდო მოსამართლეს. იდეალურობისათვის, დაპატიჟეთ ერთ ერთი ამ ექსპერტთაგანი, რათა დაგიწეროთ ამ ანგარიშის წინასიტყვაობა.

3. გახადეთ თქვენი ანგარიში მომხმარებლისათვის საინტერესო. ჩაურთეთ სარჩევი, ცხრილებისა და


მაგიდების სია, ინგლუსურად გააკეთეთ შეჯამება (და/ან სხვა ენებზე).

4. გამოაქვეყნეთ თქვენი ანგარიშის დახვეწილი ვერსია და ფართოდ ხელმისაწვდომი გახადეთ იგი მოსამართლეებისათვის, მართლმსაჯულების სხვა ორგანოებისათვის, ჟურნალისტებისათვის და სახელმწიფო მოხელეებისათვის.

5. გამოიყენეთ თქვენი შედეგები ცვლილებების მხარდასაჭერად. იპოვეთ თქვენი მხარდასაჭერი ქმედებების შესაფერისი და ზუსტი დონე. ეს შეიძლება იყოს მოსამართლეების საზოგადოება, კონკრეტული სასამართლოები, მართლმსაჯულების ორგანოები ან საკანონმდებლო ცვლილებები. დაიწყეთ შედარებით პატარა ცვლილებებით.

დასკვნაამ მოკლე პუბლიკაციაში ჩვენ შევეცადეთ რომ გამოგვეყო პრაქტიკული ნაბიჯები, რომლებიც საჭიროა მოქალაქეთა მიერ წარმატებული სასამართლო მონიტორიგის მისაღწევად. ჩვენ ასევე შევეცადეთ აგვეხსნა თუ როგორ განსხვავდება ესეთი პროგრამა სხვა პროგრამებისაგან, მაგალითად, ექსპერტების მიერ წარმართული ინიციატივებისაგან, რომლების მიზანია გაჭვირვალობის, ანგარიშვალდებულებისა და ეფექტური მართლმსაჯულების სისტემის ამაღლება. კიდევ ერთხელ ხაზს ვუსვამთ იმას რომ ეს მიდგომა არ არის შექმნილი იმისათვის რათა შეცვალოს ექსპერტების პერსპექტივა. სამოქალაქო დამკვირვებლები გვეხმარებიან შევქმნათ რიგითი მოქალაქის პერსპექტივა - სასამართლოების საბოლოო მომხმარებლების - და არა „ობიექტური“ სურათი მართლმსაჯულების ფუნქციონირების შესახებ. მნიშვნელოვანია დაიმახსოვროთ ამ მონიტორინგის პროგრამის ზოგიერთი შეზღუდვები. ყველაზე მთავარი მათ შორის არის ის რომ ეს პროგრამა მარტო მაშინ იძენს აზრს, როდესაც არსებობს მოქალაქეების მიერ სახელმწიფო მოხელეებისათვის გამოცდილების გადაცემის


კანალები - და მოლოდინების - და ასევე თუ ეს მოხელეები ცდილობენ მათ მოსმენას. მეორე, საპროცესო სამართალზე კონცეტრირება ღირს მხოლოდ მაშინ, როდესაც კანონის უზენაესობის პრინციპები უკვე ადგილზეა. სადაც ეს პრობლემას წარმოადგენს და კანონის უზენაესობა მუდმივად დარღვეულია, პროცედურულ საკითხებზე კონცენტრირებამ შეიძლება ყურადღება გადაიტანოს და მოაკლოს უფრო სერიოზული საკითხებიდან. მეორეს მხრივ, თუმცა, გაზრდილი საზოგადოებრივი ყურადღება ეხმარება კანონის უზენაესობასთან დაკავშრებული ფუნდამენტალური პრობლემებისა და გამოწვევების გამოაშკარავებაში. წყაროებიდანვე ზეწოლის მოხდენა წარმოადგენს მართლმსაჯულების სისტემის ტრანსფორმაციის ინსტრუმენტს და ის უფრო ეფექტურს ხდის მათ, უფრო მომხმარებლისამი მეგობრულსა და საბოლოოდ კი უფრო სამართლიანს.

დამატებითი საკითხავი და წყაროებია) ბიბლიოგრაფია Christie, Nils. “Conflicts as Property.” British Journal of Criminology 17, no. 1

(1977): 1–15.Kurkchiyan, Marina. “Comparing Legal Cultures: Three Models of Court for

Small Civil Cases.” Journal of Comparative Law 5, no. 2 (2010): 169–93.Kurkchiyan, Marina. “Justice Through Bureaucracy: The Ukrainian Model.”

Social & Legal Studies 22, no. 4 (2013): 515–33.Smith, Dorothy. “What They Learn in Court: Student Observations of Legal

Proceedings.” Teaching Sociology 33, no. 2 (2005): 213–20.Wise, Teresa E. “Justice Talks: An Ethnomethodological Approach to

Courtroom Interaction.” University of Georgia, 2006.Pilitowski, Bartosz, and Stanislaw Burdziej. Court Monitoring Methodology.

Toruń, 2013.Thibaut, John, and Laurens Walker. “A Theory of Procedure.” California Law

Review 66, no. 3 (1978): 541–66.Tyler, Tom R. “Social Justice: Outcome and Procedure.” International Journal

of Psychology 35, no. 2 (2000): 117–25.Tyler, Tom R., and E. Allan Lind. The Social Psychology of Procedural Justice.


New York: Springer Science+Business Media, LLC, 1988.ბ) ანგარიშებიThe High Council of Justice. Monitoring Report, Tbilisi, February 2013, United States Agency for International (USAID), East-West Management Institute (EWMI), http://www.transparency.ge/sites/default/files/post_attachments/High%20Council%20of%20Justice%20Monitoring%20Report%202%2C%2018%20February%202014.pdfGvaramadze Tamar, Ketevan Mezvrishvili, The High Council of Justice of Georgia. Monitoring Report no 2, Tbilisi, February 2014, United States Agency for International (USAID), Transparency International, East-West Management Institute (EWMI), http://www.transparency.ge/sites/default/files/post_attachments/High%20Council%20of%20Justice%20Monitoring%20Report%202%2C%2018%20February%202014.pdfTilburg Institute for Interdisciplinary Studies of Civil Law and Conflict Resolution Systems, A Handbook of Measuring the Cost and Quality of Paths to Justice, Apeldoorn - Antwerpen - Portland, Maklu 2009. Fafeng, Jo, Maya Goldstein, Ama Kraja and Fiorentina Azizi, Towards Justice. Analysis of civil proceedings in the district courts, OSCE Presence in Albania, 2012. Trial Monitoring Report: Administrative Justice in Azerbaijan (OSCE 2009, 2010, 2011, 2012).Report from the Trial Monitoring Project in Azerbaijan, 2003-2004, Baku 2005, OSCE.Trial-Monitoring: A Reference Manual for Practitioners, OSCE 2008, http://www.osce.org/odihr/31636 (date accessed: 19.01.2016).Handbook for Monitoring Administrative Justice, OSCE ODiHR and Folke Bernadotte Academy, September 2013, http://www.osce.org/odihr/105271 (date accessed: 19.01.2016).


Trial monitoring report Georgia, Warsaw, 9 December 2014, OSCE/ODIHR, http://www.osce.org/odihr/130676?download=true (date accessed: 19.01.2016).Legal & Court System Survey and Focus Groups: Armenia, Azerbaijan, and Georgia (2009). Report of the main findings, http://www.crrc.ge/uploads/files/research_projects/Rule_of_Law_Report_FINAL_July18_2009.pdf (date accessed: 19.01.2016).Eastern Partnership – Enhancing judicial reform in the Eastern Partnership countries, Legal and Human Rights Capacity Building Department (LHRCB), Council of Europe, Directorate General of Human Rights and Rule of Law, 2013. The rule of law and transitional justice in conflict and post-conflict societies. Report of the Secretary-General, UN Security Council, 23 August 2004, http://www.ipu.org/splz-e/unga07/law.pdf (date accessed: 19.01.2016).Court Performance Evaluation: A Manual for Using Citizen Report Cards in Courts, USAID FAIR Justice Project. Kyiv, 2014.დანართიდამკვირვებლების ქცევის კოდექსი - მაგალითი

1. ნებისმიერ ზრდასრული პირვონებას, რომელიც ესწრება [ორგანიზაციის სახელი] ორგანიზებულ ტრეინინგებს, მისდევს მის მიერ წარდგენილ ქცევის წესებს და ონლიან დარეგისტრირებულია როგორც დამკვირვებელი, შეუძია გახდეს დამკვირვებელი.

2. დამკვირვებლის როლია, რომ მონიტორინგი გაუწიოს სასამართლო სხდომებს დაკვირვების ფორმების გამოყენებით, ფორმების რომელიც შექმნილია [ორგანიზაციის სახელი].

3. დამკვირვებლები არიან მოხალისეები და არ იღებენ ანაზღაურებას მათი გაწეული სამუშაოსათვის.

4. ონლაინ მონაცემთა ბაზაში დაკვირვების ატვირთვით ისინი [ორგანიზაციის სახელი] ისინი საშუალებას აძლევენ მას გამოიყენონ ეს დაკვირვებები ნომრატიული მიზნების მისაღწევად.


5. დაკმვირვებლებმა უნდა ატვირთონ ნამდვილი ინფორმაცია, რომელსაც მოიპოვებენ პერსონალური დაკვირვებების საშუალებით.

6. დამკვირვებლებმა უნდა განათავსონ ონლაინ საკუტარი დაკვირვებები სხდომის შემდეგ 7 დღის განმავლობაში.

7. დამკვირვებლები უნდა მოიქცენ პატივისცემით და ეთიკურად, საკუთარი სამუშაოს შესრულებისას.

8. ორგანიზაცია არ არის პასუხისმგებელი დამკივრვებლების საქციელზე, კერძოდ იმ ქმედებებზე, რომლებიც არღვევს მათთვის წარდგენილ ქცევის კოდს.

9. დამკვირვებლები ვალდებულნი არიან ეგრევე წარუდგინონ ორგანიზაციას მოხსენება სასამართლო პროცესის მსვლელობისას ნებისმიერ სიტუაციაზე, რომელიც მოიცავს მხარეების უფლებების სერიოზულ დარღვევებს. არცერთ ვითარებაში არ ააქვთ მათ უფლება, რომ თვითნებურად პირდაპირ ჩაერთონ და ჩაერიონ სიტუაციაში სასამართლო მოხელეებთან ან ინდივიდუალურ მოსამართლეებთან.

10. დამკივრვებლებს არ ააქვთ უფლება მონაწილეობა მიიღონ იმ საქმეებში, სადაც შეიძება რომ მონაწილეობას იღებდნენ მათთვის ახლობელი პირები.

11. დამკვირვებლებს ააქვთ უფლება, რომ მონაწილეობა მიიღონ ტრეინინგებში და ატვირთონ საკუთარი დაკვირვებები ონლაინ მანაცემთა ბაზაში.

12. ორგანიზაციისთვის საკუთარი დაკვირვების მიწოდებით, დამკვირვებლები თანხმობას აცხადებენ მათ მიერ შეგროვებული მონაცემების შენახვასა და გამოყენებაზე, ასევე იმაზე რომ მათ დაუკავშირდნენ და კოორდინირება მოახდინონ მონიტორინგის აქტივოებებისა.

13. დამკვირვებლებს ნებისმიერ დროს აქვთ უფლება რომ ნახონ, შეცვალონ ან წაშალონ თავიანთი პერსონალური მონაცემები.


სასამართლო პროცესის სადამკვირვებლო ფორმა - ნიმუში(ეს სადამკვირვებლო ფორმა უნდა ეტეოდეს A4 ქარალდის ერთ გვერდზე)

სასამართლო პროცესის სადამკვირვებლო ფურცელი

დამკვირვებელი: ................................................................. / თარიღი: ......

ქალაქი: ……………………….. სასამართლო:................................................

სასამართლოს ქვეგანყოფილება:.............................

საქმის ნომერი:

………………………

მოსამართლის სახელი, რომელიც თავმჯდომარეობს პროცესს:

……………………………………………………………......................................................

ოთახის ნომერი: ……….

სადაო საკითხი: (კანონმდებლობა/წესდება):……………………………………… …………………

კითხვა *ჩაწერეთედიახ

არა

N/K

1. ის პროცესი ჩატარდა, რომელიც განრიგში იყო მოცემული?*თუ არა, აღწერეთ რა იყო მიზეზი და როგორ იყო ეს შეტყობინებული?

2. დაგეგმილი პროცესის დასაწყისი:...; რეალური დრო:*თუ პროცესი დაიწყო გვიან, რა იყო ამისი მიზეზი? ვინ დაიგვიანა?

*

3. თუ პროცესი დაიწყო გვიან, დინმემ აგიხსნათ ან მოგიბოდიშათ?*ვინ გააკეტა ეს? რა თქვეს?

*

4. შეიძლებოდა პროცესის გამოცხადება მოხდეს მისაღებში?

5. იყო პროცესი დახურული?*თუ იყო, აღწერეთ ვინ მოითხოვა ეს. იყო ის დახურული დაკავებული თანამდებობის შედეგად? მოსამართლის საკუთარი გადაწყვეტილებიტ? როგორ შეატყობინეს საზოგადოებას ამის შესახებ? ჰქონდა მოსამართლეს


სამართლებრივი საფუძველი და მიზეზები ?

6. ჰქონდა მოსამართლეს პრობლება იმასათან დაკავშირებით, რომ თქვენ ესწრებოდით პროცესს ან/და აკეთებდა ჩანაწერებს პროცესის დროს? *თუ ასე იყო, გტოვთ აღწეროთ.

*

7. მოსამართლებ იცოდა, რომ თქვენ იყავით დამკვირვებელი პოლონეთის სასამართლო მეთვალყურეობის ფონდისა?

8. ჰყავდათ მხარეებს (ან ბრალდებულს) პროფესიონალი წარმომადგენელი ან დამცველ(ებ)ი?ბრალდებული: დიახ, ისინი ახლდნენ დიახ, იქ იყო ჩანაცვლებული ადვოკატი დიახ, მაგრამ ისინი არ ესწრებოდნენ პროცესს არა, ის იყო სხვის მიერ წარმოდგენილი არა, წარმომადგენელი/დამცველი ბრალმდებელი: დიახ, ისინი ესწრებოდნენ არა, ის წარმოდგენილი იყო სხვის მიერ არანაირი წარმომადგენლობა

9. ესწრებოდნენ პროცესს მხარეების ან ბრალმდებულის ნათესავები?((როგორც მოწმეები)? *ვინ იყვნენ ისინი?

10. რომელიმე მხარის პროკურორი ან ადვოკატი ესწრებოდა პროცესს მანამდე, მერე ან შესვენების დროს *თუ კი, აღწერეთ დეტალურად (ვინ იყო ის, იყვნენ თუ არა ისინი სასამართლო დარბაზში მოსამართლესთან ან რომელიმე სსხვა მხარეებთან ერთად?იყო კარი დაკეტილი? რამდენი ხანი?

*

11. შეთავაზა თუ არა მოსამართლემ შუამდგომლობა, ან იყო თუ არა რაიმე ნიშანი იმისა, რომ მან ეს შეთავაზება მანამდე გააკეთა, ან რომ შუამდგომლობა დაფიქსირდა საერთოდ?*თანხმობის შემთხვევაში, აღწერეთ ზუსტად რა იყო ნათქვამი? ან რა იყო შედეგი?

12. მიმართა თუ არა მოსამართლემ ვინმეს უხეშად ან აგრესიულად?* თანხმობის შემთხვევაში გთხოვთ აღწეროთ.

*

13. მისცა თუ არა მოსამართლემ ორივე მხარეს თანაბარი შესაძებლობები, რათა წარედგინათ საკუთარი საქმე და ექცეოდა თუ არა იგი ორივე მხარეს თანაბრად?*თანხმობის შემთხვევაში, გთხოვთ აღწეროთ.

*

14. სასამართლო დასკვნის წაკითხვისას: გულწრფელად იყო თუ არა არეკლილი პროცესი, გამოტოვა მხოლოდ უმნიშვნელო ინფორმაცია,


გამოტოვა მნიშვნელოვანი ინფორმაცია, მხოლოდ შეუსწორა სასამართლო მოხელეს, რომელიც აკეთებდა ჩანაწერებს, არ კარნახობდა, პროცესი იყო ელექტრონულად ჩაწერილი.

იმ შემთხვევაში თუ მოსმენამ დახურა საქმე:

15. განაჩენი იყო გამოცხადებული: ეგრევე შესვენების შემდეგ სასამართლოს დღის ბოლოს გადაიდო მომდევნო დღემდე გამოცხადდა სასამართლოს სამდივნოს მიერ.

16. მისცა თუ არა მოსამართლემ ნათელი მოზეზები განაჩენის გამოტანისას? დიახ, მოსამართლემ თავისი გადაწყვეტილების გასამყარებლად წარადგინა ნათელი და გასაგები მიზეზები მოსამართლემ ეს გააკეთა ძალიან ნათლად, მაგრამ მოკლედ მოსამართლემ ეს ისე გააკეთა, რომ მისი განაჩვენის მიზეზები არ იყო მხარეებისათვის ნათელი მოსამართლემ მხოლოდ იურიდული საფუძველი გამოიყენა მისი გადაწყვეტილებისათვის და არ ახსნა თუ რის საფუძველზე იყო ეს გადაწყვეტილება მიღებული მოსამართლეს არანაირი განმარტება არ მიუცია მისი გადაწყვეტილებისათვის

სასამართლო ინფრასტრუქტურის სადამკვირვებლო ფორმა - ნიმუში

სასამართლო ინფრასტრუქტურის დაკვირვებების ფურცელი

დამკვირვებელი: ................................................................. /

თარიღი: ...................................

ქალაქი: ……………………….. სასამართლო: ……………………………………………………....

სასამართლოს მისამართი:…………......………………………........................................................

Lp

კითხვა დიახ არა

N/K

1. იყო თუ არა ოფიციალური სახელის დაფა სასამართლოს შენობაზე?

*

2. მოიცავდა თუ არა ეს დაფა ინფორმაციას სასამართლოს სახეობასა და განყოფილების შესახებ?

*

3. იყო თუ არა შეთყობინებების დაფაზე ინფორმაცია ნათლად მითითებული და მოიცავდა თუ არა იგი ინფორაციას თუ სად შეიძლებოდა მთავარი მოსამართლისა და ყველა განყოფილების მონახვა? (ასევე სხვა შენობებიში მყოფებზეც?)

*


*რა აკლდა?4. ჰქონდა თუ არა სასამართლოს შესასვლელს

ინვალიდებისათვის მისადგომი (ან იყო თუ არა მათთვის ცალკე შესასვლელი)?

*

5. ამოწმებდა თუ არა უსაფრთხოების სამსახური შესასვლელში პირადობის დამადასტურებელ საბუთებს? *ჩაიწერეთ თუ რას აკეთებდა უსაფრთხოება (ამოწმებდა თუ არა ჩანთებს, ითხოვდა თუ არა პირადობის მოწმობის ან სასამართლო უწყების წარდგენას, იწერდა თუ არა პირად დეტალებს)?

*

6. ჰქონდა თუ არა სასამართლოს უსაფრთხოების სამსახურს მეტალის დეტექტორი?

7. თანხმობის შემთხვევაში, იყო თუ არა შესაძლებელი შენობაში შესვლა მეტალის დეტექტორის გაუვლელად, ან რომ დეტექტორის არ ემუშავა, ან რომ დაცვა მას ყურადღებას არ აქცევდა?

*

8. ეკეთათ თუ არა სასამართლოს თანამშრომლებს (დაცვის გარდა) ID ბეჯები?

9. შესთავაზა თუ არა რომელიმე სასამართლოს თანამშრომელმა თხოვნის გარეშე დამკვირვებელს რაიმეში დახმარება?

*

10. იყო თუ არა შენობაში არქიტექტურული ბარიერები, რომელიც ხელს შეუშლიდა ინვალიდებს გადაადგილებაში, როგორიც შეიძება იყო ვიწრო კიბეები, კორიდორები ან გასასვლელები?

*

11. იყო თუ არა სტუმართა მომსახურების ოფისი ან საინფორმაციო მაგიდა? *თანხმობის შემთხვევაში, ადვილად შეიძლებოდა სასამართლოშიშემოსვლისთანავე მისი მოძებნა?

*

12. იღებდა თუ არა დამკვირვებელი ინფორმაციას მომსახურების ოფისიდან, სასამართლო დარბაზთან ან რაიმე გარკვეულ სხდომის ადგილმდებარეობასთან დაკავშირებით?

*

13. თელეფონით იღებდა დამკვირვებელი ინფორმაციას რომელიმე მოცემულსხდომის თარიღთან დაკავშირებით?

* *

14. იყო თუ არა ცალკე ოთახი სასამართლო ჩანაწერების წასაკითხავად?

*

შეკითხვები გარკვეული სასამართლო განყოფილების სამდივნოსა და მის სასამართლო დარბაზებთან დაკავშირებით. სასამართლო განყოფილება: ............................................................................

15. მუშაობდა თუ არა ლექტრონული საქმეთა სია შენობაში?


16. იყო თუ არა სასამართლო სხდომების დრო და ადგილთან დაკავშირებული ინფორმაცია გასაგები, ნათელი და თანამედროვე?

*

17. ხედავთ თუ არა ლობიდან ტუალეტების ადგილსამყოფელს?

*

18. ტუალეტების მოსაძებნად გჭირდებათ სხვა სართულზე ასვლა? რა სიშორეზე გჭირდებათ წასვლა?

*

19. თქვენთვის უახლოესი ტუალეტი იყო აღჭურვილი სუფთა საპნითა და ტუალეტის ქაღალდით?

*

20. ეკეთათ თუ არა სასამართლოს თანამშრომლებსა და სამდივნოს ID ბეჯები?

*

21. ღებულობდნენ თუ არა კითხვებზე პასუხებს დაკვირვებლები სეკრეტარიატში: შემიძლია ვნახო საქმეების განრიგი მომდევნო დღისათვის?

*

22. თუ არ არსებობს სპეციალური ოთახი სასამართლო ჩანაწერების წასაკითხავად, ჰკითხეთ თუ სად შეიძება დაჯდომა და მათი წაკითხვა. ხსენებულისათვის განკუთვნილი ადგილი იზოლირებულია და განმარტოება გარანტირებული, თუმცა სადაც სასამართლო პერსონალის მიერ მეთვალყურეობა მაინც ხორციელდება?

*

* ჩამოწერეთ ნებისმიერი კომენტარი ფურცლის უკანა მხარეზე. N/K = არ ვიცი / არ მეხება


v4.prwb.amv4.prwb.am/wp-content/uploads/2016/03/Handbook-on... · Web viewროგორ...

Documents

Transcript of v4.prwb.amv4.prwb.am/wp-content/uploads/2016/03/Handbook-on... · Web viewროგორ...