VVII BÖLMƏII BÖLMƏ MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ:MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ: MÜASİR BEYNƏLXALQ MÜASİR BEYNƏLXALQ

TİCARƏT NƏZƏRİYYƏLƏRİTİCARƏT NƏZƏRİYYƏLƏRİ

Müəl. Elşən BAĞIRZADƏMüəl. Elşən BAĞIRZADƏ

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti

Beynəlxalq İqtisadi Münasibətlər KafedrasıBeynəlxalq İqtisadi Münasibətlər Kafedrası

Bakı - 20Bakı - 201111

Fənn: Beynəlxalq Fənn: Beynəlxalq

İqtisadi Münasibətlər İqtisadi Münasibətlər

Təqdimatlarda Təqdimatlarda Paul R. Paul R.

Krugman Krugman veve Maurice Maurice

ObstfeldObstfeld tərəfındən tərəfındən

yazılmış “yazılmış “International International

Economics: Theory and Economics: Theory and

PolicyPolicy”” və Halil Seyidoğlu və Halil Seyidoğlu

tərəfındən yazılmış tərəfındən yazılmış

““Uluslararası İktisat: Teori, Uluslararası İktisat: Teori,

Politika ve UygulamaPolitika ve Uygulama” adlı ” adlı

dərs kitabları əsas dərs kitabları əsas

götürülmüşdür.götürülmüşdür.

Slide 4-2 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Giriş ................................................................................................ 3 Mövcudluq Teoremi ....................................................................... 4 Yüksək İxtisaslı İş Qüvvəsi Teoremi ............................................. 5 Texnologiya Kəsiri Teoremi .......................................................... 6 Məhsulun Həyat Dövrü Teoremi ................................................... 7 Seçimlərdə Oxşarlıq Teoemi ........................................................ 14 Miqyas İqtisadiyyatları Teoremi .................................................. 15 İnhisarçı rəqabət teoremi .............................................................. 17 Daşınma Xərcləri və Xarici Ticarət Nəzəriyyəsi ......................... 23 Ekoloji Standartlar və Beynəlxalq Ticarət Nəzəriyyəsi ............... 25 Porterin Beynəlxalq Rəqabət Üstünlüyü Nəzəriyyəsi .................. 26 Modern Baxış ............................................................................... 34 Mənbələr ...................................................................................... 36

Mündəricat

Slide 4-3 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Giriş

Əvvəlki bölmələrdə, müxtəlif iqtisadçıların ölkələr arasındakı xarici ticarətin səbəblərini şərh etmək məqsədilə irəli sürdükləri nəzəriyyələrlə tanış olduq.

Klassik iqtisadçı Adam Smithdən, E. Heckscher və B. Ohlinə qədər uzanan zəncir daxilində irəli sürülən fikirlərə, xüsusilə faktor nisbətləri nəzəriyyəsinin W. Leontief tərəfindən test edilməsi nəticəsində oraya çıxan ziddiyyətli vəziyyətdən sonra, 1960-cı illərdən başlayaraq yeni fikirlər doğmağa başlamışdır.

1. Mövcudluq teoremi 2. Yüksək ixtisaslı iş qüvvəsi teoremi 3. Texnologiya kəsiri teoremi 4. Məhsulun həyat dövrü teoremi 5. Seçimlərdə oxşarlıq teoremi 6. Miqyas iqtisadiyyatları teoremi 7. İnhisarçı rəqabət teoremi

Slide 4-4 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Mövcudluq teoremi

İrving Kravis tərəfindən ortaya atılan movcudluq (availability) modelinə görə xarici ticarətin səbəbi, bir malın bir iqtisadiyyatda mövcud olmamasıdır.

Ölkələr, özlərinin istehsal edə bilmədikləri və ya çox bahalı istehsal etdikləri malları xarici ticarət yolu ilə əldə edirlər.

İqtisadiyyatlar arasında istehsalın müxtəlif olmasının səbəbləri isə, ölkələr arasında təbii resurs zənginliyinin müxtəlif olması, texnologiyada meydana gələn yeniliklər ilə müvəqqəti olaraq inhisar yaradan məhsul fərqliləşdirmələridir.

Bir ölkənin idxalatı, o ölkədə təklifin elastik olmadığını göstərir. Bunun əksinə ixracat, ölkənin istehsalının daha çox olduğuna işarədir.

Bir sözlə, ölkənin ixracat sənayeləri, iqtisadiyyatın digər sektorlarına görə daha üstün texnologiyadan istifadə edir və bu sektorda texnoloji inkişaf daha yüksək olur.

Slide 4-5 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Yüksək ixtisaslı iş qüvvəsi teoremi

Müəyyən növdə peşə və ya yüksək ixtisaslı iş qüvvəsi baxımından zəngin ölkələr, istehsalı böyük ölçüdə bu faktorlara bağlı olan mallarda ixtisaslaşırlar. Digər tərəfdən ixtisassız əməyin bol olduğu ölkələr isə daha çox ixtisassız əməyin intensiv istifadəsinə əsaslanan malların istehsalında üstünlüyə malikdirlər.

Slide 4-6 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Texnologiya kəsiri teoremi M. V. Posner tərəfindən 1961-ci ildə irəli sürülmüşdür. Sənayeləşmiş ölkələr arasındakı ticarətin böyük bir hissəsi yeni mal

və istehsal proseslərinə əsaslanır. Bunlar əksəri İEÖ-lərdə fəaliyyət göstərən yenilikçi firmalar tərəfindən inkişaf etdirilir. Yeniliklər, patent və intellektual mülkiyyət hüququ qanunları ilə qorunur. Yeniliyi ilk dəfə ortaya çıxaran firma onun inhisarçısı olur.

Bu hipotezə görə, yeni bir mal və ya istehsal prosesi kəşf edən sənayeləşmiş ölkələr, bu malalrın ilk ixracatçıları olurlar.

Ancaq zamanla texnologiya təqlid yolu ilə, ya da zamanla sərbəst bir mal statusuna gələrək digər ölkələrin əllərinə keçdikdən sonra, o ölkələr əməyin ucuzluğu və ya təbii resurs üstünlükləri səbəbilə o malı ilk icad edən ölkələrdən daha ucuza istehsal edirlər.

Beləliklə, adı çəkilən mal, daha zəif inkişaf etmiş ölkələr tərəfindən ixrac olunmağa başlanır. Malı ilk icad edənlər bu ölkələrlə rəqabət edə bilmədikləri üçün indi onu xaricdən idxal edirlər.

Slide 4-7 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Məhsulun həyat dövrü teoremi

R. Vernon tərəfindən 1966-cı ildə formalaşdırılmışdır. Bu hipotez, texnologiya kəsiri hipotezinin

ümumiləşdirilmiş və inkişaf etdirilmiş formasıdır. Buna görə, texnoloji yeniliklər və yeni malların hazırlanması İEÖ-lərə xasdır. Bu hal yüksək dərəcədə təlim keçmiş iş qüvvəsinin və elmi araşdırmalara yüksək investisiyanın nəticəsidir.

Slide 4-8 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Məhsulun həyat dövrü teoremi

Zaman

Miqdar

O

Qrafik 1: Məhsul həyat dövrü mərhələləri

Mərhələ I Mərhələ II Mərhələ III Mərhələ IV Mərhələ V

İdxalat

İxracat İdxalat

İxracat

İstehlak

İstehsal

İstehlak

İstehsal

Yenilikçi

Ölkə

Təqlitçi

Ölkə

Bu hipotezə görə 1. mərhələdə yeni malın istehsalı kiçik miqyasdadır və daxili bazara istiqamətlənmişdir.

Slide 4-9 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Məhsulun həyat dövrü teoremi

2. mərhələdə məhsul tam olaraq yetkinləşməmişdir.Satışlar əvvəlcə daxili bazara istiqamətlənmişdir, sonra isə ixracata başlanır.

Zaman

Miqdar

O

Qrafik 1: Məhsul həyat dövrü mərhələləri

Mərhələ I Mərhələ II Mərhələ III Mərhələ IV Mərhələ V

İdxalat

İxracat İdxalat

İxracat

İstehlak

İstehsal

İstehlak

İstehsal

Yenilikçi

Ölkə

Təqlitçi

Ölkə

Slide 4-10 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Məhsulun həyat dövrü teoremi

3. mərhələdə istehsal texnologiyası standartlaşır. Yenilikçi firma daxildə və xaricdə texnologiya lisenziyası verməyi qazanclı hesab etməyə başlayır. Standart istehsalın xərcini aşağı salmaq üçün istehsal digər ölkələrə ötürülür. Bu mərhələdə yenilikçi ölkə hələ bir miqdar mal istehsal edir.

Zaman

Miqdar

O

Qrafik 1: Məhsul həyat dövrü mərhələləri

Mərhələ I Mərhələ II Mərhələ III Mərhələ IV Mərhələ V

İdxalat

İxracat İdxalat

İxracat

İstehlak

İstehsal

İstehlak

İstehsal

Yenilikçi

Ölkə

Təqlitçi

Ölkə

Slide 4-11 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Məhsulun həyat dövrü teoremi

4. mərhələdə malın lisenziyasını alan aşağı xərcli yeni istehsalçıların ixracat bazarlarını ələ keçirmələri ilə yenilikçi ölkənin ixracat sürəti kəsilir.

Zaman

Miqdar

O

Qrafik 1: Məhsul həyat dövrü mərhələləri

Mərhələ I Mərhələ II Mərhələ III Mərhələ IV Mərhələ V

İdxalat

İxracat İdxalat

İxracat

İstehlak

İstehsal

İstehlak

İstehsal

Yenilikçi

Ölkə

Təqlitçi

Ölkə

Slide 4-12 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Məhsulun həyat dövrü teoremi

Yenilikçi ölkənin daxili bazarı yerli istehsal əvəzinə idxalatla qarşılanmağa başlandığı anda 5-ci mərhələyə keçilmiş olur. Artıq texnologiya dünya ölkələrində tamamilə yayılmış və istehsalı məhdudlaşdıran lisenziyalar sona çatmışdır. Yerli istehsal daxili və xarici bazarları itirdikcə ölkədaxili istehsal sürətlə aşağı düşür.

Zaman

Miqdar

O

Qrafik 1: Məhsul həyat dövrü mərhələləri

Mərhələ I Mərhələ II Mərhələ III Mərhələ IV Mərhələ V

İdxalat

İxracat İdxalat

İxracat

İstehlak

İstehsal

İstehlak

İstehsal

Yenilikçi

Ölkə

Təqlitçi

Ölkə

Slide 4-13 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Məhsulun həyat dövrü teoremi

Nəhayət, yenilikçi ölkə öz daxili bazarında da tamamilə neytrallaşdırıldığı anda məhsulun həyat dövrü tamamlanmış olur.

Zaman

Miqdar

O

Qrafik 1: Məhsul həyat dövrü mərhələləri

Mərhələ I Mərhələ II Mərhələ III Mərhələ IV Mərhələ V

İdxalat

İxracat İdxalat

İxracat

İstehlak

İstehsal

İstehlak

İstehsal

Yenilikçi

Ölkə

Təqlitçi

Ölkə

Slide 4-14 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Seçimlərdə oxşarlıq teoremi

İsveçli iqtisadçı Staffan Linder tərəfindən irəli sürülmüşdür. Staffan Burenstam Linder (1961), “Ticarət və transformasiya

haqqında esse” ( “An essay on trade and transformation”)• Tələb ticarətin vacib determinantıdır.

• Daxili tələb ölkə istehsalında məhsul müxtəlifliklərini müəyyən edir.

• Bu müxtəlifliklər oxşar tələblə müxtəlif ölkələrdə satıla bilər.

• Tələb gəlir səviyyəsilə əlaqədardır.

• Oxşar ölkələr arasında daha çox ticarət olur.

Beləliklə, bu teorem eynicinsli olmayan sənaye məhsulları ticarətini əhatə edir. Bu malların ticarəti istehsal xərclərindən çox, ölkələr arasındakı zövq və seçimlərin oxşarlığına, yani tələb şərtlərinə bağlıdır. Zövq və seçimləri təyin edən təməl amil də nisbi gəlir səviyyəsidir.

Slide 4-15 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Miqyas iqtisadiyyatları teoremi

Daxili miqyas iqtisadiyyatları:• Kompaniyanın istehsalı artdıqca, hər istehsal vahidinin

orta xərci aşağı düşür.

Xarici miqyas iqtisdiyyatları:• Firmanın sektordakı istehsl payı artıqca, hər istehsal

vahidinin orta istehsal xərci də aşağı düşür.

• Firmaların böyük hissəsi ideyaları və işçiləri öz aralarında mübadilə edirlər(e.g. Silikon Vadisi).

Slide 4-16 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Miqyas iqtisadiyyatları teoremi

Miqyas iqtisadiyyatları üçün daxili və xarici qənaətlərin olması ölkələrin bu cür sektorlarda ixtisaslaşmalarınına güclü təşviq yaradır.

Ölkə daxili bazarda istehlakçıların satın alacaqları çoxlu sayda maldan az miqdarda istehsal etmək əvəzinə miqyas iqtisadiyyatlarına sahib bir sıra sektorlar üzrə ixtisaslaşmaya gedər və ehtiyacı olan digər malları idxal edər.

Beləliklə, miqyas iqtisadiyyatları xərcləri aşağı salaraq, istehsal və zövqlər istiqamətində bir-birinə oxşar ölkələr arasında belə qazanclı xarici ticarət etmə imkanı yarada bilir.

Slide 4-17 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

İnhisarçı rəqabət teoremi

Müasir dünyada ticarət eynicinsli deyil, fərqliləşdirilmiş malların alqı-satqısını əhatə edir.

Ancaq faktor təchizatı nəzəriyyəsi malların eynicinsli olduğunu qəbul edir. Eynicinslilik fərziyyəsi tam rəqabət fərziyyəsinin bir nəticəsidir. Bu halda ölkənin eyni malı həm ixrac, həm də idxal etməsi mümkün deyildir.

Ancaq həqiqi həyatda, xüsusilə sənaye mallarının böyük hissəsi eynicinsli deyildir.

Slide 4-18 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

İnhisarçı rəqabət teoremi

Dünya ticarəti ənənəvi mənada sektorlararası ticarət formasında düşünülməsinə baxmayaraq, müasir dövrdə əksinə sektordaxili ticarət üstünlük təşkil etməkdədir. Sektordaxili ticarət iki istiqamətli ticarət kimi də ifadə olunur.

İnhisarçı rəqabət teoremi, sənaye malalrı üzərindəki iki istiqamətli ticarət fenomenini miqyas iqtisadiyyatları ilə izah edir.

Slide 4-19 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

İnhisarçı rəqabət teoremi

Buna görə sənaye bölməsində firmalar əksərən miqyasa görə artan məhsuldarlıq şərtlərinə çalışırlar. Bunun təbii nəticəsi inhisarçı rəqabət bazarlarının meydana çıxmasıdır. Sənaye bölməsində az-çox bir-birindən fərqliləşdirilmiş mallar istehsal edən çoxlu sayda firma olması bunun göstəricisidir.

Miqyas iqtisadiyyatlarından faydalanma düşüncəsi hər firma və ya istehsal obyektini çoxlu sayda fərqli növ və ya tipdə mal istehsal etmək əvəzinə yalnız bir, ya da bir neçə növ üzərində istehsalı həyata keçirməyə məcbur edir.

Slide 4-20 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

İnhisarçı rəqabət teoremi

İstehsal az sayda növ və ya stil üzərində toplandığı halda ixtisaslaşmaya gedilir, daha səmərəli maşın və avadanlıqlardan istifadə edilir və miqyas iqtisadiyyatlarından faydalanılır.

Beləliklə, ölkə göstərilən növün ixracatçısı statusuna daxil olduğu halda digər tipləri də xaricdən idxal edir.

Slide 4-21 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

İnhisarçı rəqabət teoremi

Hekscher-Ohlin teoremi beynəlxalq ticarəti müqayisəli üstünlüklərə, ya da faktor təchizatındaki fərqliliklərlə izah edir.

Ancaq İnhisarçı rəqabət hipotezində sektor daxili ticarət mal fərqliləşdirilməsi və miqyas iqtisadiyyatları ilə izah edilməkdədir.

Buna görə, ölkələr arasındakı faktor təchizatları nə dərəcə fərqlidirsə, müqayisəli üstünlüklərə əsaslanan sektorlararası ticarət də o dərəcədə böyük olur.

Slide 4-22 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

İnhisarçı rəqabət teoremi

Bu isə faktor təchizatı nəzəriyyəsi, ya da müqayisəli üstünlüklərin daha çox sənayeləşmiş ölkələrlə zəif inkişaf etmiş ölkələr arasındakı ticarəti izah etməkdə uğurlu olacağı mənasına gəlir.

Əksinə, inhisarçı rəqabət hipotezi də eyni faktor təchizatına malik sənayeləşmiş ölkələrin öz aralarında intensiv şəkildə reallaştırdıqları iki istiqamətli ticarəti şərh etməkdə istifadə edilə biləcək bir nəzəriyyədir.

Slide 4-23 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Daşınma xərcləri və xarici ticarət nəzəriyyəsi

Daşınma xərclərinin analizə daxil edilməsi halında xarici ticarətin baş verməsi ticarətdən öncəki iki ölkə arasındaki qiymət fərqinin daşınma məsrəflərindən böyük olmasına bağlıdır. Bu şərtə cavab verən mallara ticari mallar, cavab verməyənlərə isə qeyri-ticari mallar deyilir.

Slide 4-24 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Daşınma xərcləri və xarici ticarət nəzəriyyəsi

Daşınma xərcləri ticarətin həcminə təsir göstərir. Yerləşmə yerlərinin seçiminə təsir edir.

• Resursa meylli

• Bazara meylli

• Sərbəst sektorlar.

Sərhədd ticarətinin səbəbi də daşınma xərcləridir.

Slide 4-25 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Ekoloji standartlar və beynəlxalq ticarət nəzəriyyəsi

Ekoloji standartlar çirklənmə yaradan sənayelərin zəif inkişaf etmiş, ya da inkişaf etməkdə olan ölkələrə ötürülməsilə nəticələnmişdir.

Slide 4-26 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Porterin beynəlxalq rəqabət üstünlüyü nəzəriyyəsi

Harvard Business School, 1990Harvard Business School, 1990

Slide 4-27 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

BEYNƏLXALQ RƏQABƏT ÜSTÜNLÜYÜBEYNƏLXALQ RƏQABƏT ÜSTÜNLÜYÜ

(10 ölkədə 100 sektorun tədqiqi)(10 ölkədə 100 sektorun tədqiqi)Porterə görə ölkənin hər hansı sektorunun beynəlxalq rəqabət Porterə görə ölkənin hər hansı sektorunun beynəlxalq rəqabət

üstünlüyü həmin sektorun innovasiya və yeniləşmə potensialından üstünlüyü həmin sektorun innovasiya və yeniləşmə potensialından asılıdır. Bu isə aşağıdakı faktorlarla şərtlənir: asılıdır. Bu isə aşağıdakı faktorlarla şərtlənir:

(bura hökumət və şans da əlavə olunur)

Porterə görə ölkənin hər hansı sektorunun beynəlxalq rəqabət Porterə görə ölkənin hər hansı sektorunun beynəlxalq rəqabət üstünlüyü həmin sektorun innovasiya və yeniləşmə potensialından üstünlüyü həmin sektorun innovasiya və yeniləşmə potensialından

asılıdır. Bu isə aşağıdakı faktorlarla şərtlənir: asılıdır. Bu isə aşağıdakı faktorlarla şərtlənir: (bura hökumət və şans da əlavə olunur)

Faktor şərtləriFaktor şərtləriFaktor şərtləriFaktor şərtləri

Tələb şərtləriTələb şərtləriTələb şərtləriTələb şərtləri

FiFirma strategiyaları, struktur və rəqabətrma strategiyaları, struktur və rəqabətFiFirma strategiyaları, struktur və rəqabətrma strategiyaları, struktur və rəqabət

Kənar və əlaqəli sektorlarKənar və əlaqəli sektorlarKənar və əlaqəli sektorlarKənar və əlaqəli sektorlar

Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

I. BEYNƏLXALQ RƏQABƏT ÜSTÜNLÜYÜNÜN I. BEYNƏLXALQ RƏQABƏT ÜSTÜNLÜYÜNÜN DETERMİNANTLARIDETERMİNANTLARI

(Porter, 1990)(Porter, 1990)

Slide 4-29 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

II. BEYNƏLXALQ RƏQABƏT ÜSTÜNLÜYÜNÜN DETERMİNANTLARI

(Porter, 1990)

Hökumət Şans

Slide 4-30 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

FAKTOR ŞƏRTLƏRİFAKTOR ŞƏRTLƏRİ

Baza faktorlarBaza faktorlar

Ölkə resurslarıÖlkə resursları

((bol əmək resursları, təbii bol əmək resursları, təbii resurslar,resurslar, iqlimiqlim vəvə səth səth

xüsusiyyətlərixüsusiyyətləri))

Ölkə resurslarıÖlkə resursları

((bol əmək resursları, təbii bol əmək resursları, təbii resurslar,resurslar, iqlimiqlim vəvə səth səth

xüsusiyyətlərixüsusiyyətləri))

Təhsil və innovasiyaya Təhsil və innovasiyaya investisiyaların nəticəsiinvestisiyaların nəticəsi

((əmək seqmentlərinin əmək seqmentlərinin peşəkarlığıpeşəkarlığı, t, texnoloji exnoloji

infrastrukturinfrastruktur))

Baza faktorlar ilkin istehsalı təmin edir, ancaq qazanılmış faktorlar rəqabət üstünlüyünü təmin

edir

Qazanılmış Qazanılmış

faktorlarfaktorlar

Slide 4-31 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

TƏLƏB ŞƏRTLƏRİTƏLƏB ŞƏRTLƏRİ

Ev-bazar alıcılarının inkişaf Ev-bazar alıcılarının inkişaf səviyyəsi firmaları mövcud səviyyəsi firmaları mövcud məhsul və texnologiyalarını məhsul və texnologiyalarını

təkmilləşdirməyə məcbur edirtəkmilləşdirməyə məcbur edir

Bu bazarda bütün qrup kompaniyaların rəqabət

qabiliyyətini artırır

Slide 4-32 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

ƏLAQƏLİ VƏ YARDIMÇI SEKTORLARƏLAQƏLİ VƏ YARDIMÇI SEKTORLAR

Firmalar beynəlxalq rəqabət qabiliyyətli Firmalar beynəlxalq rəqabət qabiliyyətli sektorlarda izolyasiyada olmurlarsektorlarda izolyasiyada olmurlar

Yardımçı sektorlar cografi arealda iqtisadi Yardımçı sektorlar cografi arealda iqtisadi fəaliyyətin “klaster”lərini formalaşdırırfəaliyyətin “klaster”lərini formalaşdırır

Hər sektor klasterdəki digər hər bir sektorun Hər sektor klasterdəki digər hər bir sektorun rəqabət qabiliyyətini möhkəmləndirirrəqabət qabiliyyətini möhkəmləndirir

Slide 4-33 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

FFİRMA STRATEGİYASIİRMA STRATEGİYASI, , SSTRUKTUR VƏ RƏQABƏTTRUKTUR VƏ RƏQABƏT

Yüksək peşəkar menecerlər Yüksək peşəkar menecerlər vacib şərtdir. Çünki firma vacib şərtdir. Çünki firma strategiyaları firmanın rəqabət strategiyaları firmanın rəqabət qabiliyyətliliyində aparıcı qabiliyyətliliyində aparıcı amillərdəndir.amillərdəndir.

Yerli sektorun strukturu və Yerli sektorun strukturu və rəqabət xüsusiyyəti onun rəqabət xüsusiyyəti onun beynəlxalq rəqabət beynəlxalq rəqabət qabiliyyətliliyinin qabiliyyətliliyinin gücləndirilməsinə təsir edir.gücləndirilməsinə təsir edir.

Slide 4-34 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Modern baxış

İndi milli iqtisadiyyat ticarət bazarları vasitəsilə digər ölkələrlə dərin inteqrasiya yoluna düşmüşdür.

İndi heç bir yeganə, periferik ticarət sektoru yoxdur. Ticarət sektorları milli iqtisadiyyatın digər sektorları

ilə qaynayıb qarışmışdır. Bazarlar artıq milli deyil, qlobaldır.

Slide 4-35 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Paul Krugman

Krugman müasir xarici ticarət nəzəriyyəsinin liderlərindəndir. Həmçinin o bu peşənin liberal qanadında liderdir.

Modern baxış

Slide 4-36 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Mənbələr P. Krugman and M. Obstfeld, International

Economics: Theory and Policy, Seventh Edition Pearson – Addison Weasley.

James Gerber, International Economics, Third Edition, Pearson Education , 2005.

H. Seyidoğlu, Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama, XV. Baskı, İstanbul, 2009.

R. Karluk, Uluslararası Ekonomi: Teori ve Politika, IX. Baskı, İstanbul, 2009.