Türkiye’de Tüberküloz Türkiye’de Tüberküloz Sorunu: Ne Yapmalı?Sorunu: Ne Yapmalı?

TORAKS DERNEĞİ’NİN TORAKS DERNEĞİ’NİN

ÇÖZÜM ÖNERİLERİÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Günümüz Dünyasında Neler Günümüz Dünyasında Neler OluyorOluyor

Ekonomik küreselleşme Ekonomik küreselleşme insanların ve patogenlerin insanların ve patogenlerin dolaşımındaki yaygınlığı artırdıdolaşımındaki yaygınlığı artırdı

Hastalıkların epidemiyolojik Hastalıkların epidemiyolojik özellikleri etkilendiözellikleri etkilendi

Milyonlarca insan temel sağlık Milyonlarca insan temel sağlık gereksinimlerini karşılayabilecek gereksinimlerini karşılayabilecek yeterli ve sürdürülebilir yeterli ve sürdürülebilir kaynaklardan yoksun ülkelerde kaynaklardan yoksun ülkelerde yaşıyoryaşıyor

Halk sağlığı ile sağlık sektörü Halk sağlığı ile sağlık sektörü dışındaki değişkenler arasındaki dışındaki değişkenler arasındaki sistematik etkileşim daha iyi sistematik etkileşim daha iyi anlaşıldıanlaşıldı

Sağlık politikalarında değişimSağlık politikalarında değişim

Tüberküloz’da neler oluyor?Tüberküloz’da neler oluyor?

1985: TB kontrolunda yeni bir yaklaşım: DOTS1985: TB kontrolunda yeni bir yaklaşım: DOTS 1991: WHA TB’de küresel hedefler (2000)1991: WHA TB’de küresel hedefler (2000) 1993: DSÖ: TB küresel acil bir durum1993: DSÖ: TB küresel acil bir durum 1998: Stop TB girişimi1998: Stop TB girişimi 2000: Amsterdam Bakanlar Konferansı2000: Amsterdam Bakanlar Konferansı 2000: WHA: TB’de küresel hedefler (2005)2000: WHA: TB’de küresel hedefler (2005) 2001: Global Plan to Stop TB 2001-20052001: Global Plan to Stop TB 2001-2005 2002: Genişletilmiş DOTS yapılanması2002: Genişletilmiş DOTS yapılanması 2005: Global Plan to Stop TB 2006-20102005: Global Plan to Stop TB 2006-2010

Kumerasan J et al. Int J Tuberc Lung Dis 2004; 8: 120-129

Tüberkülozda küresel hedeflerTüberkülozda küresel hedefler

GöstergeGösterge 20052005 20102010

DOTS vaka bulma hızıDOTS vaka bulma hızı

DOTS kür hızıDOTS kür hızı

TB ölümlerTB ölümler

TB prevalansTB prevalans

% 70% 70

% 85% 85

--

--

--

--

% 50 azalma (2000)% 50 azalma (2000)

% 50 azalma (2000)% 50 azalma (2000)

1991: WHA (2000 hedefleri)2000: WHA (2005 hedefleri)2000: G8 Toplantısı (2010 hedefleri)2000: UN Milennium Gelişme Hedefleri (2015 hedefleri)

Günümüzde TB Kontrolunda Durum Ne?Günümüzde TB Kontrolunda Durum Ne?

Tüberküloz kontrolunda günümüzde en etkin stratejik Tüberküloz kontrolunda günümüzde en etkin stratejik yaklaşım: DOTSyaklaşım: DOTS

Günümüzde 210 ülkeden 180’i DOTS’a geçmiş durumdu Günümüzde 210 ülkeden 180’i DOTS’a geçmiş durumdu (2002)(2002)

2005 tedavi hedeflerine yaklaşılmış durumda (% 82)2005 tedavi hedeflerine yaklaşılmış durumda (% 82) 2005 vaka bulma oranları % 40-50 civarında 2005 vaka bulma oranları % 40-50 civarında

(yetersiz insan kaynağı, özel hekimlerin uyumsuzluğu, (yetersiz insan kaynağı, özel hekimlerin uyumsuzluğu, desantralizasyonla ilgil sorunlar, zayıf sağlık alt yapısı)desantralizasyonla ilgil sorunlar, zayıf sağlık alt yapısı)

Yeni yaklaşımlar: Kamu-özel karışımı DOTS, toplum Yeni yaklaşımlar: Kamu-özel karışımı DOTS, toplum katılımı, PAL, Ortak TB/HIV programıkatılımı, PAL, Ortak TB/HIV programı

Veron LJ et al. . Int J Tuberc Lung Dis 2004; 1: 139-146

Türkiye’de Durum: Türkiye’de Durum: OlanaklarOlanaklar

Orta düzeyde gelişmiş bir ülkeOrta düzeyde gelişmiş bir ülke Yerleşik bir tüberküloz örgütlenme ağı varYerleşik bir tüberküloz örgütlenme ağı var 50 yıllık tüberküloz tanı, tedavi ve izlem 50 yıllık tüberküloz tanı, tedavi ve izlem

pratiğipratiği Yeterli sayıda insan gücü varYeterli sayıda insan gücü var Yeterli parasal olanakları varYeterli parasal olanakları var

UN VE ŞEKER VAR !UN VE ŞEKER VAR !

Türkiye’de Durum: Türkiye’de Durum: SorunlarSorunlar

Sağlık sistemi zayıf ve yetersizSağlık sistemi zayıf ve yetersizSağlık hizmetleri dağınıkSağlık hizmetleri dağınıkKaynakların kullanımı etkin değilKaynakların kullanımı etkin değilYerel ve bölgesel eşitsizlikYerel ve bölgesel eşitsizlikSağlık hizmetlerine ulaşımda Sağlık hizmetlerine ulaşımda

yetersizlikyetersizlikBirinci basamak sağlık hizmetleri Birinci basamak sağlık hizmetleri

yetersizyetersizKoruyucu hizmetler yetersizKoruyucu hizmetler yetersiz

Türkiye’de Durum: Türkiye’de Durum: SorunlarSorunlar

Tüberküloz tanı ve tedavi çalışmaları dağınıkTüberküloz tanı ve tedavi çalışmaları dağınık Merkezi planlama, denetim ve eşgüdüm yetersizMerkezi planlama, denetim ve eşgüdüm yetersiz Epidemiyolojik veriler eksik ve yetersizEpidemiyolojik veriler eksik ve yetersiz Vaka bulma çalışmaları yetersiz, mikroskopi ağı Vaka bulma çalışmaları yetersiz, mikroskopi ağı Tedavi çalışmalarında sorunlar var, yaygın DGT Tedavi çalışmalarında sorunlar var, yaygın DGT

uygulanmıyoruygulanmıyor Düzenli ve kesintisiz ilaç ve malzeme temini Düzenli ve kesintisiz ilaç ve malzeme temini

sorunlusorunlu Kayıt ve bildirim sisteminde sorunlar varKayıt ve bildirim sisteminde sorunlar var

Türkiye’de Durum:Türkiye’de Durum:Türkiye’de Tüberküloz Kontrol Çalışmaları Türkiye’de Tüberküloz Kontrol Çalışmaları Çağdaş tüberküloz kontrolu ilkelerinden uzakÇağdaş tüberküloz kontrolu ilkelerinden uzak Sistematik, kalıcı ve sürdürebilir özelliklerden Sistematik, kalıcı ve sürdürebilir özelliklerden

yoksun olarak sürdürülmektedir.yoksun olarak sürdürülmektedir. Son 30 yıldır hükümetler TB sorununa yeterince Son 30 yıldır hükümetler TB sorununa yeterince

önem vermemektedirlerönem vermemektedirler

UN VE ŞEKER VAR, FAKAT UN VE ŞEKER VAR, FAKAT

HELVA YAPILAMAMAKTADIR!HELVA YAPILAMAMAKTADIR!

SAĞLIKDA DÖNÜŞÜM SAĞLIKDA DÖNÜŞÜM PROĞRAMIPROĞRAMI

ÖRGÜTLENMEÖRGÜTLENME DesantralizazyonDesantralizazyon

Hizmet sunumu ile Hizmet sunumu ile finansın ayrılmasıfinansın ayrılması

FİNANSFİNANS Genel Sağlık SigortasıGenel Sağlık Sigortası

SUNUMSUNUM Aile hekimliğiAile hekimliği

Temel hizmetler paketiTemel hizmetler paketi

Özerk HastanelerÖzerk Hastaneler

Sözleşmeli personelSözleşmeli personel

RekabetRekabet

NE YAPMALI?NE YAPMALI? Türkiye’de DGTS çerçevesinde yeni bir ulusal Türkiye’de DGTS çerçevesinde yeni bir ulusal

TB kontrol programı oluşturmak,TB kontrol programı oluşturmak, DGTS uygulamasını, sahip olduğumuz tarihsel DGTS uygulamasını, sahip olduğumuz tarihsel

bilgi ve deneyim birikimi ve ülkemiz koşullarına bilgi ve deneyim birikimi ve ülkemiz koşullarına göre biçimlendirmek göre biçimlendirmek

Sivil toplum örgütlerinin katılımını sağlamakSivil toplum örgütlerinin katılımını sağlamak Uygulama detaylarının oluşturulacak bir bilimsel Uygulama detaylarının oluşturulacak bir bilimsel

kurul tarafındanbelirlenmesi ve planlanmasını kurul tarafındanbelirlenmesi ve planlanmasını sağlamak sağlamak

HÜKÜMETİN POLİTİK KARARLILIĞIHÜKÜMETİN POLİTİK KARARLILIĞI

Toraks Derneği’nin Önerdiği Toraks Derneği’nin Önerdiği Eylem PlanıEylem Planı

Yasal düzenlemelerin yapılmasıYasal düzenlemelerin yapılması Mevcut durumun saptanmasıMevcut durumun saptanması Ulusal tüberküloz kontrol programı el Ulusal tüberküloz kontrol programı el

kitabının hazırlanmasıkitabının hazırlanması Eğitim çalışmalarının planlanmasıEğitim çalışmalarının planlanması Lojistik gereksinimlerinin teminiLojistik gereksinimlerinin temini Uygulamanın başlatılmasıUygulamanın başlatılması

Yasal düzenlemelerYasal düzenlemeler

11.04.1949 tarih 5368 sayılı “Verem 11.04.1949 tarih 5368 sayılı “Verem Savaşı Hakkında Kanun”un DGTS ilkeleri Savaşı Hakkında Kanun”un DGTS ilkeleri

ışığında değiştirilmesi ile yeni ulusal ışığında değiştirilmesi ile yeni ulusal tüberküloz kontrol programı ve tüberküloz kontrol programı ve hükümetlerin bu yeni programın hükümetlerin bu yeni programın

uygulanması için yapmayı kabul ettiği uygulanması için yapmayı kabul ettiği idari, mali ve yasal düzenlemeler idari, mali ve yasal düzenlemeler

belirlenmiş olacaktır belirlenmiş olacaktır

Yasal düzenlemelerYasal düzenlemeler Ulusal Tüberküloz Kontrol Programının (UTP) amaç ve Ulusal Tüberküloz Kontrol Programının (UTP) amaç ve

hedeflerihedefleri Ulusal Tüberküloz Kontrol Programının örgütlenme Ulusal Tüberküloz Kontrol Programının örgütlenme

yapısıyapısı Bu örgütlenmede görevlendirilecek insan gücünün Bu örgütlenmede görevlendirilecek insan gücünün

niteliklerinin, görevlerinin ve sayılarının belirlenmesi ve niteliklerinin, görevlerinin ve sayılarının belirlenmesi ve bununla ilgili kadroların temin edilmesi bununla ilgili kadroların temin edilmesi

Tüberküloz kontrol programının amaç ve hedeflerine Tüberküloz kontrol programının amaç ve hedeflerine ulaşması için gerekli parasal kaynağın bütçede ulaşması için gerekli parasal kaynağın bütçede belirtilmesi ve bu bütçenin harcanmasında esnek bir belirtilmesi ve bu bütçenin harcanmasında esnek bir yapının sağlanması. yapının sağlanması.

Tüberküloz vakalarının bildirimi ile ilgili önlemler Tüberküloz vakalarının bildirimi ile ilgili önlemler Antitüberküloz ilaçların tüm ülkede serbest satışının Antitüberküloz ilaçların tüm ülkede serbest satışının

yasaklanması ile ilgili düzenlemeler yasaklanması ile ilgili düzenlemeler

Yasal düzenlemelerYasal düzenlemeler

Doğrudan gözetimli tedavi uygulamasının Doğrudan gözetimli tedavi uygulamasının düzenlenmesi düzenlenmesi

Balgam yayma muayenesinin Balgam yayma muayenesinin düzenlenmesi ve kalite kontrolü düzenlenmesi ve kalite kontrolü

Kesintisiz ve sürekli ilaç temini Kesintisiz ve sürekli ilaç temini Vaka bildirimi ve kohort analizi Vaka bildirimi ve kohort analizi

Merkezi birim bilimsel danışma kurulu Merkezi birim bilimsel danışma kurulu tarafından çıkarılacak yönerge ile belirlenirtarafından çıkarılacak yönerge ile belirlenir

ÖrgütlenmeÖrgütlenme

MERKEZİ BİRİM

UÇ BİRİMLER

BİRİNCİ BASAMAK

Danışma KuruluReferans Laboratuvarı

Danışma KuruluBölge Laboratuvarı

VSD laboratuvarı

İlçe hastane laboratuvarı

ARA BİRİMLER

…………

Mevcut durumun Mevcut durumun saptanmasısaptanması

Ulusal ve uluslar arası bir bilimsel danışma kurulu Ulusal ve uluslar arası bir bilimsel danışma kurulu tarafından Türkiye’deki tüberkülozun durumunun objektif tarafından Türkiye’deki tüberkülozun durumunun objektif yöntemlerle saptanması ve elde edilecek verilerle: yöntemlerle saptanması ve elde edilecek verilerle:

Ulusal tüberküloz kontrol programının pilot, genişleme Ulusal tüberküloz kontrol programının pilot, genişleme planlarının yapılması, planlarının yapılması,

Yerel özelliklere göre uygulanması gereken aktivitelerin Yerel özelliklere göre uygulanması gereken aktivitelerin belirlenmesi ve planlanmasıbelirlenmesi ve planlanmasıTemaslı muayenesi ve koruyucu tedavi uygulamaları Temaslı muayenesi ve koruyucu tedavi uygulamaları Risk gruplarında aktif vaka bulma çalışmaları Risk gruplarında aktif vaka bulma çalışmaları Kültür, direnç ve duyarlılık testi uygulamaları Kültür, direnç ve duyarlılık testi uygulamaları

DOTS+DOTS+

Ulusal Tüberküloz Kontrol Programı Ulusal Tüberküloz Kontrol Programı El Kitabının hazırlanmasıEl Kitabının hazırlanması

Merkezi birim bilimsel danışma kurulu tarafından Merkezi birim bilimsel danışma kurulu tarafından iki tür el kitabı hazırlanmalıdıriki tür el kitabı hazırlanmalıdır

Teknik el kitabı: tüberküloz hakkında teknik ve Teknik el kitabı: tüberküloz hakkında teknik ve bilimsel bilgiler bilimsel bilgiler

Uygulama el kitabı: vaka bulma, tedavinin takibi Uygulama el kitabı: vaka bulma, tedavinin takibi ve sonlandırılması, vaka yönetimi, mikroskop ve ve sonlandırılması, vaka yönetimi, mikroskop ve boyama teknikleri, kayıt ihbar sistemi ve ilaçların boyama teknikleri, kayıt ihbar sistemi ve ilaçların stoklanması-temini konuları gibi tüberküloz stoklanması-temini konuları gibi tüberküloz kontrolü ile ilgili tüm etkinliklerin kimler kontrolü ile ilgili tüm etkinliklerin kimler tarafından nasıl yapılacağı ayrıntılı bir şekilde tarafından nasıl yapılacağı ayrıntılı bir şekilde yer alacaktır yer alacaktır

Eğitim Çalışmalarının PlanlanmasıEğitim Çalışmalarının Planlanması

Tüberküloz kontrol programının pilot, Tüberküloz kontrol programının pilot, genişleme ve sürdürüm dönemlerinin genişleme ve sürdürüm dönemlerinin gereksinimleri dikkate alınarak gereksinimleri dikkate alınarak tüberküloz kontrol programında yer tüberküloz kontrol programında yer alacak tüm personelin (hekim, hemşire, alacak tüm personelin (hekim, hemşire, laborant, teknisyen, gözetmen ve laborant, teknisyen, gözetmen ve denetmenlerin) teknik uygulama el denetmenlerin) teknik uygulama el kitabında yer alan etkinlikler ile ilgili kitabında yer alan etkinlikler ile ilgili olarak eğitimlerinin planlanması ve olarak eğitimlerinin planlanması ve uygulanması. uygulanması.

Lojistik gereksinimlerinin teminiLojistik gereksinimlerinin temini

Tüberküloz kontrol programının Tüberküloz kontrol programının içinde bulunduğu aşamanın içinde bulunduğu aşamanın gerektirdiği destek ve malzemelerin gerektirdiği destek ve malzemelerin (ilaç, mikroskop, boya ve laboratuar (ilaç, mikroskop, boya ve laboratuar malzemeler, basılı malzeme ve malzemeler, basılı malzeme ve formlar, aşı, tüberkülin v.b.) uygun formlar, aşı, tüberkülin v.b.) uygun miktar ve zamanında temini ve miktar ve zamanında temini ve depolanması ve dağıtımı.depolanması ve dağıtımı.

Uygulamanın başlatılmasıUygulamanın başlatılması

Pilot faz: Pilot faz: Genişleme fazı Genişleme fazı Sürdürüm fazı Sürdürüm fazı

Sağlıkta Dönüşüm ProgramıSağlıkta Dönüşüm Programı (+)(+) Sürdürülebilir finansal destek, yerel yönetimler ve Sürdürülebilir finansal destek, yerel yönetimler ve

toplumun sağlık yönetimine katılımı, özel sektörle işbirliği toplumun sağlık yönetimine katılımı, özel sektörle işbirliği mekanizmalarının geliştirilmesimekanizmalarının geliştirilmesi

(-) (-) Desantralizasyonun hızlı uygulanması, yerel düzeyde Desantralizasyonun hızlı uygulanması, yerel düzeyde teknik alt yapınının yeterince güçlendirilmemesi, uygun teknik alt yapınının yeterince güçlendirilmemesi, uygun kaynak aktarımının yapılmamasıkaynak aktarımının yapılmaması

ÖneriÖneri: Program sürecine katılım, ön çalışmalar yapılmalı, : Program sürecine katılım, ön çalışmalar yapılmalı, stratejik planlama, ilaç desteği denetimi, izlem ve stratejik planlama, ilaç desteği denetimi, izlem ve değerlendirme sistemleri korunmalı veya tedricen değerlendirme sistemleri korunmalı veya tedricen uyarlanmalıuyarlanmalı

Barış E. Int J Tuberc Lung Dis 2000; 4: 595, Barış E. Int J Tuberc Lung Dis 2000; 4: 595, Weil DEC. Int J Tuberc Lung Dis 2000; 4: 597Weil DEC. Int J Tuberc Lung Dis 2000; 4: 597

BAŞARABİLİRİZBAŞARABİLİRİZ

Türkiye’de etkin bir tüberküloz kontrolu içinTürkiye’de etkin bir tüberküloz kontrolu için Binlerce insanımızın gereksiz yere acı Binlerce insanımızın gereksiz yere acı

çekmesi ve ölmesini önlemek içinçekmesi ve ölmesini önlemek için Gelecek nesilleri korumak içinGelecek nesilleri korumak için Hep birlikte başarabiliriz.Hep birlikte başarabiliriz.

Bunun için Bunun için

HÜKÜMETİ POLİTİK KARARLILIĞA HÜKÜMETİ POLİTİK KARARLILIĞA DAVET EDİYORUZDAVET EDİYORUZ

TORAKS DERNEĞİ