TEORIJA SISTEMA I INFORMACIJA

1. Definiite pojam sistema.

Sistem je skup elemenata (dijelova) ili procesa koji su meusobno povezani, funkcioniraju prema odreenim pravilima i prema odreenom cilju, a predstavljaju relativno izoliranu cjelinu. Objekti ine cjelinu radi zajednike svrhe ili cilja. Svaki sistem se karakterie svojstvima objekata koji ine taj sistem i vezama koje odraavaju uzajamnu zavisnost datog sistema i spoljanje sredine.

2. Definiite spoljanju sredinu (okruenje) sistema.

Okruenje sistema predstavlja ostatak realnog svijeta kada se iz njega izdvoji manji (jedan) dio i koji se posmatra kao sistem. Sistem i spoljanja sredina nalaze se u odreenoj vezi.

3. ta su ulazi i izlazi iz sistema?

Veze posmatranog sistema sa sredinom nazivaju se ulazi i izlazi sistema. Oni su u najoptijem smislu nosioci materije, energije i informacija koji se razmjenjuju izmeu posmatranog sistema i spoljanje sredine. Ulaz moe, ali ne mora, biti iniciran ili pod kontrolom sistema. Izlazi su stvarna reakcija sistema4. ta su veze sistema?

Veza sistema je realacija izmeu dva elementa sistema, dok se veze sistema sa sredinom nazivaju ulazi I izlazi sistema. Veze odraavaju uzajamnu zavisnost datog sistema i spoljanje sredine.

5. ta je struktura sistema?

Struktura sistema je:

ukupnost veza sistema

ukupnost elemenata i veza sistema

ukupnost elemenata, veza i funkcija sistema

6. Definiite pojam podsistema.

Svaki sistem izvuen iz ukupnosti je podsistem u odnosu na nju. Istovremeno sistem moe imati svoje podsisteme. Svi oni moraju zadovoljiti optu definiciju sistema.

7. Definiite stanje sistema, prostor stanja sistema i oblast oputenih stanja.

Stanje sistema prestavlja realizacija ulaza u izlaze, pa se esto stanje sistema identifikuje sa izlazom, jer izlazi predstavljaju stvarnu reakciju sistema na podbude iz okruenja. Stanje sistema je skup podataka koji daju potpunu informaciju o podistoriji i sadanjem stanju atributa objekata sistema.

Prostor u kome se svako stanje prikazuje odreenom takom naziva se prostorom stanja sistema. Oblast prostora stanja, u kojoj se moe nai taka stanja, naziva se oblast doputenih stanja.

8. ta je model realnog sistema?

Verbalan ili formalni opis sistema je MODEL realnog sistema odnosno predstave realnog sistema. On se moe opisati i apstraktnim matematikim modelom. On se ne mora odnositi na jedan odreen sistem, ve na klasu realnih sistema koji se mogu opisati optije.

9. Definiite ta je cilj a ta svrha sistema.

Cilj sistema je, uopte uzevi, odreen eljenim stanjima i izlazima sistema u odreenom trenutku ili intervalu vremena. Cilj je blie odreivanje ostvarenja svrhe preko potrebnih stanja i izlaza sistema. Svrha i ciljevi sistema odreuju njegovu koncepciju. Od njih zavisi ta e u sistemu biti ukljueno, koje e se relacije uspostaviti, kakav e odnos sa spoljnom sredinom biti. Nepotpuno poznavanje svrhe ili cilja onemoguava izdvajanje sistema iz ire cjeline odnosno formulacije granica sistema.

Svrha sistema, odnosno osnovni zadatak koji sistem treba da ostvari, je polaz kod izgradnje (konceptualizacije) sistema.

10. Opiite osobine sistema bez povratnog dejstva.

Sistem bez povratnog dejstva je karakteristian po tome to izlaz iz njega zavisi od ulaza, ali ulaz ne zavisi od izlaza.

Dvije posebno vane osobine sistema bez povratnog dejstva su :

njihova sposobnost da funkcioniu tano odreena je samo kvalitetom meusobne zavisnosti elemenata (kod kontrolnih sistema kvalitet meusobne zavisnosti elemenata postie se kalibracijom),

oni nemaju problema nestabilnosti sa kojima se susreu sistemi sa povratnim dejstvom.

11. Definiite opstanak, rast i razvoj sistema.

ta konkretno znai opstanak, rast i razvoj zavisi od posmatranog sistema.

Opstanak kod preduzea, kao posmatranog sistema, znai obezbjediti i odravati unutranje odnose i odnose sa spoljnom sredinom tako da preduzee moe da postoji. Rast i razvoj kod preduzea opet znai poveanje njegovih potencijala (kapaciteta, novca sa kojim se raspolae, broja radnika i dr.) i stepena efikasnosti u korienju tog potencijala.

12. Opiite osobine sistema sa povratnim dejstvom.

Relacije izmeu elemenata sistema mogu biti takve da jedan elemenat posredno, preko drugih elemenata, utie sam na sebe. Za sisteme kod kojih je to sluaj kaemo da posjeduju povratno dejstvo.

Vane osobine sistema sa povratnim dejstvom su:

povraanje tanosti, tano reprodukovanje ulaza,

smanjenje efekta nelinearnosti i poremeaja,

poveanje opsega fluktuacije ulaza na koji sistem reaguje

zadovoljavajue,

tendencija ka oscilovanju i nestabilnosti.

13. ta je dinamika sistema?

Pod dinamikom sistema se podrazumjevaju sva zbivanja nastala pod dejstvom nekih sila - poremeaja (iz spoljne ili unutranje sredine i samim sistemom) koje mijenjaju ponaanje sistema u toku vremena, jer sistem svoje ponaanje ne mijenja trenutno, nego je za to potrebno izvjesno vrijeme. Poremeaji uslovljavaju promjenu eljenog ponaanja, no sistem obino ima svojstvo da se vrati na eljeni oblik ponaanja. Ako to ne moe da ostvari, on ili propada, ili se kao sistem transformie u nov sistem.

14. Navedite kriterije podjele i vrste sistema.

prema stupanj apstrakcije: apstraktni, konkretni (prirodni i umjetni)

ponaanje u vremenu: dinamiki i statiki

kompleksnost: jednostavni,sloeni,vrlo sloeni ili kompleksni

odreenost ponaanja: determinirani i stohastiki

stabilnost: stabilni, labilni i indiferentni

unutranji odnosi: mehanicistiki i organizmiki

usmjerenost: ciljni (teleoloki) i sistemi bez cilja

stupanj otvorenosti: otvoreni sistemi, relativno otvoreni i zatvoreni sistemi

15. Definiite pojam elementarnog sistema.

Elementarni sistem je relativno izdvojen iz neke cjeline na odgovarajuoj razini promatranja.

Transformacija komponenti vektora X (ulaza) vri se prema pravilima operatora transformacije K. Prema tome, za odnose izmeu X, K i Y (izlazi) vrijedi vektorska relacija Y = K (X).16. ta je operator transformacije?

Operator transformacije (K) je postupak ili pravio po kojem se ulazni vektor (X) transformise u izlazni (Y).

17. Objasnite relaciju Y = K (X).

Y izlazi su jednaki transformacija ulaza (x) prema pravilima transformatora (K)

18. ta je stanje komponente vektora (ulaznog i izlaznog)?

19. Definiite matricu odnosa ulaznog i izlaznog vektora (navedite neki primjer).

Elementarni sistem karakterizira njegova matrica odnosa ulaznog i izlaznog vektora.

Matrica se formira od ulaznih i izlaznih komponenti vektora. U poljima dijagonale matrice sijeku se iste komponente vektora. Dijagonala dijeli aktivna polja matrice na odlazne i povratne interakcije. S koje e strane dijagonale biti odlazne a sa koje povratne interakcije ovisi o smjeru promatranja ili transformacije (prikazan je strelicom).

20. ta predstavlja C i,j matrica?

Ova matrica predstavlja odnos izmedju komponenti ulaznog i izlaznog vektora, gdje najmanje jedna komponenta (Xi2) ulaznog vektora X2 mora biti jednaka jednoj komponenti izlaznog vektora Y1 prethodnog elementa E1 i/ili za povratnu vezu, najmanje jedna komponenta (Xi1) ulaznog vektora X1 mora biti jednaka jednoj komponenti izlaznog vektora Y2. Indeks i je indeks slijednog ili pasivnog elementa, a indeks j je indeks koji prethodi ili aktivnog elementa. 21. Navedite opa pravila formiranja matrice veza.

Broj redova matrice odreen je brojem komponenata ulaznog vektora X2 pasivnog elementa (E2) a broj stupca odgovara broju izlaznih komponenti vektora izlaza Y1 aktivnog elementa (E1);

Postojanje zadovoljenja uvjeta Xi2 = Yj1 ili Xi1 = Yj oznaava se jedinicom;

U matrici veza Cij mora postojati najmanje jedna jedinica da bi se moglo zakljuiti postojanje veze izmeu promatranih elemenata. U suprotnom, ako je cijele matrica izraena nulama, zakljuuje se da veze nema (singularni sistem)

22. ta je neaktivni element?

Neaktivni element sistema je elemenat koji nema sa sistemom ni jedne ulazne ili izlazne veze, to znai da ne pripada sistemu.

23. Objasnite ta je S = ( E, V, F ).

Ovo predstavlja optu strukturu posmatranog sistema S, gdje je S skup podskupova elemenata, veza i funkcija.

E - je ureen podskup elemenata E = (E1, E2...En)

V - je ureen skup svih bitnih veza unutar sistema, zajedno s vezama sa okolinom.

F je kompleksan skup parcijalnih funkcija, odnosno skup funkcija elementarnih sistema.

24. Objasnite ta je matrica veza i dajte neki primjer.

25. Objasnite funkcioniranje sistema.

Vanjski uvjeti funkcioniranja sistema predsatvljaju ulaze sistema nad kojima se odvija odreeni proces, to zavisi od strukture sistema i drugih unutranjih uvjeta. Rezultati te transformacije predstavljaju izlaze. Rezultati ovise o promjenama ulaznog vektora, unutranje strukture i operatora transformacije.

26. Objasnite transformaciju sistema.

Transformaciju sistema moemo objasniti tako gdje jedan podsistem podsmatranog sistem ulaze iz okruenja transformie u izlaze koji su ulazi drugom podsistemu posmatranog sistema. Drugo stanje posmatranog sistema, ovisno je o prvom stanju.

27. Definiite pojam sistemskog miljenja.

Sistemsko miljenje predstavlja temelj metodologije teorije sistema. Moe se definirati kao nain miljenja koji svaki problem, ili dio stvarnosti, promatra kao sistem. Do pojave sistemskog miljenja preovladavalo je analitiko miljenje gdje se problem posmatrao izolirano od okoline, dok kod sistemskog miljenja problem se promatra zajedno sa okruenjem.

28. Navedite naela (principe) sistemskog miljenja.

a.) sve je sistem i podsistem

b.) probabilistiko shvaanje svijeta

c.) kompleksnost prirode i drutva

d.) sinergija u prirodi

e.) dinamiko promatranje svijeta

f.) holistiko rjeavanje problema

g.) relativnost svih kategorija i odnosa

29. Objasnite naelo SVE JE SISTEM I PODSISTEM.

Svaka se pojava promatra kao sistem koji je istovemeno i dio (podsistem) ire okoline. Koncept sve je sistem i podsistem u sebi sadri ideju o povezanosti svega u prirodi. Sistem je uvijek relativna cjelina ovisna o okolini odnosno ovisna o drugim sistemima s kojima je povezana u nadsistem ili cjelinu vieg reda.

Na kojoj e se razini sistem definirati ovisi o konkretnom problemu, promatrau i svrsi definiranja.30. Objasnite probabilistiko shvaanje svijeta.

Probabilistiko shvaanje svijeta uvela je teorija vjerojatnosti. Dokazano je da se sve pojave u prirodi odvijaju uz odreenu nepouzdanost, da djeluje sluaj. Naoko beznaajni dogaaji ili djelovanja mogu dovesti i dovode do potpuno nepredvidivih promjena u nekom procesu.

31. Objasnite kompleksnost prirode i drutva.

Kompleksnost oznaava neto to se do kraja ne moe objasniti, odnosno mnogobrojnost pojava i odnosa. ovjek pribjegava raznim metodama pojednostavljenja kompleksnosti.

Teorija sistema se koristi sistemskim pristupom i metodom crne kutije za razrjeenje problema kompleksnosti.

Rast kompleksnosti pojavljuje se kao odgovor prirode na pojave koje dovode do rasta entropije.32. ta je SINERGIZAM?

Sinergizam je pojam - sloenica grkih rijei koje oznaavaju sudjelovanje dvaju ili vie organa, odnosno dijelova neke relativne cjeline.

Djelovanje neke cjeline nije mogue svesti na dio i objasniti ga poznavanjem dijela.

Istovremeno dijelovi i odnosi izmeu njih odreuju funkcioniranje cjeline. Ovo vrijedi za ive organizme, ali i za svaki dio prirode i za ekonomske sisteme.33. Objasnite dinamiko promatranje pojava.

Dinamiko promatranje pojava ukljuuje jedinstvo prostora i vremena. Izraava se kretanjem ili promjenama promatranih tijela ili procea u vremenu.

Jedno stanje pojave (statika) samo je metodoloki alat trenutane spoznaje koja podrazumijeva daljnje promjene kao niz vie ili manje sluajnih stanja. 34. Objasnite holistiki pristup rjeavanja problema.

Holistiko sagledavanje i rjeavanje problema jedno je od osnovnih naela savremene znanstvene metodologije.

Holistiki pristup podrazumijeva svestrano sagledavanje problema istraivanja. S ovim je u vezi i timsko rjeavanje kompleksnih problema (interdisciplinirani ili transdisciplinirani timovi).35. Objasnite relativnost svih pojava.

Relativnost svih pojava i njihovih odnosa proizilazi iz prirode na nain kako ga je objasnila teorija relativnosti.

U rjeavanje svakog problema ukljuen je promatra. U procesu promatranja i rjeavanja, problem (proces ili sistem) djeluje na promatraa, ali istovremeno i promatra djeluje na objekt promatranja.

Da li je neto dovoljno pouzdano ovisit e o problemu koji se rjeava i o cilju koji se eli postii. Cilj i problem elementi su koje je odredio promatra.

Svaku je zakonitost, kriterije, ciljeve i dr. potrebno uzimati u odnosu na razinu prostora, vremena i interesa rjeavanja nekog problema.

36. Navedite sistemske znanosti i njihove predmete prouavanja.

Opa teorija sistema - sistem

Kibernetika teorija o upravljanju

Teorija informacije - informacije

Semiotika - znakove

Informatika - informacije

Matematika teorija sistema proicavanje sistema na apstraktnom nivou.

37. ta prouava opa teorija sistema?

Za osnovni predmet prouavanja uzima sistem. Tipine kategorije kojima se bavi jesu: cilj, okruenje, ulaz, izlaz, struktura, funkcija, dinamika sistema i dr.

S metodolokog stajalita, opa se teorija sistema naziva i sistemski pristup (sinonimi su: sistemsko inenjerstvo i sistemske tehnike.

38. ta prouava semiotika a ta ekonomska semiotika?

Semiotika je znanost i metodologija o znakovima i znakovnim sistemima.

Ona znakove i znakovne sisteme prouava sa kvalitativnog i statikog, a kibernetika sa kvantitativnog i dinamikog stajalita.

Ekonomska semiotika bavi se znakovima i znakovnim sistemima u ekonomskim procesima i sistemima: analizu znakova i znakovnih sistema u preduzeu

39. Navedite grane kibernetike.

- teorijska ili opa kibernetika

- tehnika kibernetika

- primijenjena kibernetika

- ekonomska kibernetika.

40. ta prouava kibernetika a ta ekonomska kibernetika?

Kibernetika je teorija upravljanja i dio ope teorije sistema. U osnovi se koncepta kibernetike nalazi upotreba naela povratne veze i informacija. Kibernetika je nauka o kontroli i regulaciji sistema koji se sastoje od elemenata koji uzajamno djeluju jedni na druge. Promjene predstavljaju osnovni predmet interesa i prouavanja kibernetike.

Ekonomska kibernetika je primjena kibernetike na probleme upravljanja ekonomsko-kibernetskim sistemima i ekonomskim procesima.

41. ta prouava teorijska ili opa kibernetika?

Teorijska ili opa kibernetika bavi se opim naelima i zakonitostima upravljanja na najvioj razini apstrakcije.

42. ta prouava tehnika kibernetika?

Tehnika kibernetika orijentirana je na izuavanje naela i zakonitosti upravljanja tehniko-tehnolokim sistemima (tehniko tehnoloki razvoj).

43. ta prouava primijenjena kibernetika?

Primijenjena kibernetika obuhvaa: ekonomsku kibernetiku, biokibernetiku, medicinsku kibernetiku, neurokibernetiku i dr44. ta prouava matematika teorija sistema?

Matematika teorija sistema je nauna disciplina koja se bavi prouavanjem sistema na sasvim apstraktnoj razini.

Njezino je prouavanje neovisno o materijalnoj, energetskoj ili drugoj pozadini samog sistema. Ona izgrauje matematiki instrumentarij za kvantitativno i kvalitativno rjeavanje sistemskih problema.

45. ta prouava teorija informacija?

Teorija informacija je nauna disciplina koja se bavi prouavanjem informacija. Teorija informacija u istraivanju koristi se sistemskim pristupom i sistemskim metodama. Osnovni sistemski prostor unutar kojeg se prouava informacija jest komunikacijski kanal.

46. Navedite kibernetske metode.

Za kibernetiku su specifine tri metode

- crne kutije

- modela i

- povratne veze (naelo).47. Objasnite metod crne kutije.

Metoda crne kutije polazi od spoznaje da se moe djelovati na proces ili sistem i njime upravljati, a da se pritom ne poznaje unutranja struktura i funkcija sistema. Poznati su ulazni vektori i izlazni vektori, dok su struktura i funkcija sistema nepoznati i tretiraju se kao crna kutija. 48. Objasnite metod modela.

Metoda modela uvedena je kao pomo za prikaz i razumijevanje sloenih pojava realnog svijeta. Modeli su pojednostavljen prikaz podesan za prouavanje bitnih osobina sistema ili procesa.

49. Objasnite model povratne veze.

Povratna veza ili povratna sprega je naelo i metoda prema kojoj se uz pomo informacija o izlaznom rezultatu povratno djeluje na promjenu ulaznog djelovanja sistema. Na osnovu informacija o izlaznim rezultatima povratno se intervenira na promjene ulaznog djelovanja. Na taj nain se sistem ili proces usmjerava prema unaprijed zadatom cilju. Ako se povratnom vezo smanjuje uticaj okoline, a pri tom se zadrzava ista efikasnost funkcioniranja, takva se povratna veza naziva negativna i obratno ako se djelovanjem povratne veze poveava uticaj okoline na efikasnost funkcioniranja, takva povratna veza se naziva pozitivna.

50. Objasnite znaaj informacija za upravljanje sistemom.

Informacije za kibernetiku imaju bitno znaenje. Kibernetika se bavi informacijama s razliitih stajalita radi upoznavanja svojstava same informacije i mogunosti njezine upotrebe za upravljanje sistemima i procesima.

Upravljaka informacija treba omoguiti otklanjanje smetnji koje dovode do nepouzdanosti funkcioniranja sistema, odnosno do smanjenja entropije sistema.

Upravljake informacije treba da su:

- odnose se na problem koji se rjeava,

- za primaoca je razumljiva,

- dovoljno je pouzdana,

- na pravom je mjestu,

- pravodobna je i

- ekonomski je racionalna.51. Definiite sistemski pristup.

Sistemski pristup se moe definirati kao primjena intelekta, tehnika i sredstava zasnovanih na sistemskom miljenju i opoj teoriji sistema. Usmjeren je integraciji sistemskih komponenti za ostvarenje sprecifine svrhe sistema.52. Objasnite koncepciju provoenja sistemskog pristupa.

U istraivanju nekog sistema, procesa ili problema kree se od pristupa problemu, gdje se definiraju ciljevi, zadaa i metodika samog istraivanja i u najgrubljim crtama upoznaje potencijalni objekt prouavanja.

Na osnovi prikupljanja i analize podataka o objektu prouavanja, a potujui kriterije za definiranje sistema, formira se sistem-objekt prvi. Na njemu se obavlja prouavanje i tako se dolazi do novih informacija o sistem-objektu. Uz pomo dobivenih informacija formira se jedan ili vie sistem-modela uz respektiranje pravila modeliranja.

Na njima se provode dalja detaljna istraivanja. Rezultati ispitivanja sistem-modela izvor su novih povratnih informacija koje se vraaju u sistem objekt.

U ovoj se fazi projektira drugi sistem-objekt (novi). Projektiranjem se vri kontrola, integracija i ugradnja u projekt prethodno dobivenih rezultata istraivanja.

Ako rezultati kontrole pokazuju da je pronaeno bitno poboljanje funkcioniranja sistem-objekta, tada se poboljanje aplicira na realni objekt prouavanja. Ako bitno poboljanje nije pronaeno, mijenja se polazite, a prouavanje se nastavlja u daljnjim ciklusima i niim razinama detaljnosti.

53. Nacrtajte i objasnite shemu sistemskog pristupa u povratnoj vezi.

Objasnjenje kao u prethodnom pitanju

54. Objasnite razliku izmeu klasine i sistemske analize.

Klasina analiza zasnovana je na analitikom miljenju. Ona promatranu pojavu ili predmet prouavanja apriori izolira od okoline.

Sistemska analiza zasnovana je na sistemskom miljenju. Ona insistira na prouavanju pojave u vezi sa okolinom. Bilo koju pojavu nije mogue potpuno objasniti bez prouavanja njezine interakcije s bitnom okolinom.

55. Objasnite analizu u sistemskom pristupu.

Prvo bitno polazite u sistemskom pristupu je okolina sistema. Drugo bitno polazite je svrha ili smisao postojanja cjeline (sistema) a odreena je okolinom sistema. - to okolina oekuje od sistema? Dalje aktivnosti su definiranje sistema kao cjeline. Tu je potrebno odgovoriti na pitanje: to pripada sistemu, a to njegovoj bitnoj okolini.

U slijedeoj fazi postupka odreuju se sistemske metode i tehnike koje e se primijeniti. Pomou njih cjelina sistema e se rastavljati (analizirati) na sastavne dijelove i utvrditi struktura.

Slijedi analiza elemenata sistema odnosno strukture u irem znaenju pojma (npr. struktura poslovnih procesa).

Nakon analize slijedi faza sinteze sistema.

56. Objasnite sintezu u sistemskom pristupu.

Nakon analize slijedi faza sinteze sistema. Njen zadatak je stvoriti, sintetizirati novi, bolji sistem.

Prvi korak je utvrditi kriterije sinteze. Pri sintetiziranju mijenjaju se elementi, veze i operatori transformacije dijelova i cjeline sistema.

Nova cjelina sistema mora bolje funkcionirati, odnosno ostvarivati bitno bolje rezultate. Osnovni kriterij poboljanja funkcioniranja odreen je svrhom, odnosno ciljevima sistema.

Ako je nova struktura projektirana, problem rijeen, sistem e drugaije funkcionirati i ostvarivati bitno bolje rezultate. Ako nisu ostvareni bolji rezultati funkcioniranja smatra se da problem nije rijeen. U tom sluaju postupak se ponavlja (postupkom sistemski pristup u povratnoj vezi).

57. Napravite usporedbu klasinog i sistemskog pristupa.

Zadatak klasinog pristupa je otkriti zakonitost promatrane pojave, a sistemskog poboljanje funkcioniranja sistema;

Klasini pristup izolira promatrane pojave iz njihove okoline, a sistemski pristup vri analizu uvijek u vezi s okolinom;

Klasini pristup utvruje zakonitost dijela, na osnovi te zakonitosti trai zakonitost komponente vie razine i na kraju izvodi zakljuak o zakonitosti cjeline.

Sistemski pristup trai poboljanje funkcioniranja cjeline. Mijenja strukturu i funkcije dijelova dok ne postigne bolje rezultate funkcioniranja cjeline sistema.

Klasinim pristupom ne mogu se rjeavati kompleksne pojave, pojave koje traju vrlo kratko ili su dugotrajne. Istraivanje ovakvih problema omoguava sistemski pristup uz pomo modela i metode crne kutije.

Sistemskim pristupom se bre i racionalnije dolazi do bitnih poboljanja funkcioniranja sistema.

Ova dva pristupa se ne iskljuuju ve meusobno dopunjuju. U odnosu na klasini, sistemski pristup predstavlja viu razinu razvoja znanstvene metodologije.

58. Nabrojte metode i tehnike u sistemskom pristupu.

- intuitivne metode,

- kvantitativne metode,

- grafike metode i

- kombinirane metode.59. Objasnite znaaj intuitivne metode u rjeavanju ekonomskih problema.

Intuitivne metode najblie su ovjekovoj prirodi. Misli se na koritenje intuicije ljudi koji imaju znanja i iskustva. Tako npr. za donoenje odluka pri rjeavanju razvojnih problema posebno su poznate intuitivne metode kao to su: Brainstorming, Delphi, Scenarij i Utopija metoda.

60. Navedite i objasnite znaaj koritenja kvantitativnih metoda u sistemskom pristupu.

Kvantitativne metode ini skup matematikih i statistikih metoda i tehnika. Zasnovane su na matematikoj logici i apstraktnim simbolima koji se povezuju sa realnim svijetom. Pod uticajem sistemskog miljenja i sistemskog pristupa razvijen je niz kvantitativnih metoda kao to su: linearno i nelinearno programiranje, input-output analiza, mreno planiranje, razne tehnike izvedene iz teorije igara i dr. Rezultati kvanitativne metode ovise o mjerenjima, odnosno dobivanju inputa za kvantitaitvno procesiranje.

61. Navedite i objasnite znaaj koritenja grafikih metoda u sistemskom pristupu.

Grafike metode, sa svojim mogunostima slikovnog prikazivanja apstraktnih i konkretnih sistema i procesa, sve se vie primjenjuju. Najee se kombinuju sa drugim metodama. Grafikim metodama pripadaju npr. mreni dijagrami, blokdijagrami, stablo odluivanja, dijagrami strelica. Grafikim metodama i sadrajima esto interpretiraju i predstavljaju dinamika procesa, pojave i odnosi u sloenim sustavima.

62. Navedite i objasnite znaaj koritenja kombinovanih metoda u sistemskom pristupu.

Kombinirane metode sastavljene su od prethodno spomenutih intuitivnih, kvantitativnih i grafikih metoda. U kontekstu kombiniranih metoda treba spomenuti sistemsku analizu sistema. To je pojam vezan za kompleksnu metodologiju primjene sistemskih metoda i tehnika. Tako se za analizu i razvoj informacijskih sistema upotrebljava strukturalna sistemska analiza pretvorena u snane softverske alate informacijskog inenjerstva.63. Definiite preduzee kao sistem.

Preduzee se definira kao sistem (skup elemenata-dijelova ili procesa koji su meusobno povezani, funkcioniraju prema odreenim pravilima i prema odreenom cilju, a predstavljaju relativno izoliranu cjelinu). U definiranju preduzea kao sistema obino se pojavljuju dva osnovna sluaja:

a.) preduzee postoji, ali ne ostvaruje efikasno ciljeve te je njegovo funkcioniranje potrebno poboljati i

b.) postoji zadani cilj za ije ostvarenje treba projektirati novi sistem-preduzee64. Navedite sve sistemske kategorije potrebne za potpunu definiciju preduzea.

U svakoj potpunijoj i kompleksnijoj definiciji mogu se pronai slijedee sistemske kategorije

- cilj - sistem ciljeva preduzea;

- okolina preduzea;

- ulazni i izlazni vektori;

- elementi ili komponente sistem-preduzea;

- veze (odnosi) izmeu elemenata;

- proces funkcioniranja;

- koncepcija funkcioniranja;

- pravila funkcioniranja i

- upravljanje sistemom preduzea.65. Objasnite svrhu postojanja preduzea.

Pod pojmom svrha podrazumijevat e se konani cilj koji se eli postii funkcioniranjem preduzea. Taj konani cilj ili svrha moe se tretirati i kao funkcija preduzea u odnosu na okolinu.

66. Koje pitanje treba postaviti za utvrivanje funkcije preduzea?

Funkcija se utvruje tako da se postavi pitanje: ta okolina oekuje od promatranog preduzea. Na taj nain funkcija preduzea je odreena zahtjevima i potrebama okoline (npr. zahtjevima trita).

67. Objasnite na nekom primjeru ime je sve odreena funkcija preduzea.

Funkcija je odreena i razinom promatranja analitiara ili projektanta, odnosno svrhom samog istraivanja. Ako se npr. istrauje na niim razinama detaljnosti tada je svrha jednog podsistema odreena potrebama ostalih podsistema kao njegove okoline.

68. Objasnite ta je skup ciljeva preduzea (dajte primjer i nacrtajte shemu strukture ciljeva).

Preduzee je kompleksan sistem iju strukturu nije mogue jednoznano opisati. Skup ciljeva potrebno je formulirati kao sistem ciljeva, tj. utvrditi sve bitne elemente ciljeva i odnose meu njima. Cilj rasta i razvoja zadovoljenja potreba trita podrava ostvarenje trajnog rasta ukupnog prihoda.

S druge strane ciljevi koji se ostvaruju prethodnim ostvarivanjem rasta dobiti tad se zakljuuju da su oni u konfliktnim odnosima. Preferiranje jednog cilja bi ilo na teret ostalih. Tokom kvantificiranja ciljeva (planiranje) konfliktne odnose treba razrijeiti optimizacijom ciljeva putem optimizacije funkcioniranja sistema kao cjeline

69. Definiite okolinu (okruenje) preduzea.

Okolinu (okruenje) sistema preduzea ini sve ono to nije njegov sastavni dio, to ga okruuje. Za potrebe funkcioniranja i upravljanja preduzea utvruje se i definira ona okolina koja je bitna za njegovo funkcioniranje.

70. Definiite ulaznu okolinu preduzea (dajte primjer).

U fazi utvrivanja i analize okoline preduzee se uzima kao crna kutija. Potom se definiraju bitne komponente okruenja. Komponente okruenja iz kojih se neto prima nazivaju se ulazna okolina.

Iz ulazne okoline preduzea dolaze sadraji ulaznog vektora

71. Definiite izlaznu okolinu preduzea (dajte primjer).

U fazi utvrivanja i analize okoline preduzee se uzima kao crna kutija. Potom se definiraju bitne komponente okruenja.

Komponente okoline kojima preduzee neto daje nazivaju se izlazna okolina. Iste komponente okoline mogu biti dijelovi ulaznog i izlaznog okruenja.

Izlaznoj okolini preduzee predaje sadraje izlaznog vektora.

72. Navedite koju okolinu treba definirati za potrebe funkcioniranja i upravljanja u preduzeu.

Za potrebe funkcioniranja i upravljanja preduzea utvruje se i definira ona okolina koja je bitna za njegovo funkcioniranje, a to je

a) ulazna okolina: finansije, tehnologija, materijal, radna snaga ...

b) izlazna okolina: proizvodi, novac,.djelatnici, otpad itd.73. ta sve ini sadraj ulaznog vektora X nekog preduzea (navedite primjer).

Iz okoline preduzee uzima materijal, energiju, informacije, kapital, itd.

74. ta sve ini sadraj ulaznog vektora X nekog preduzea (navedite primjer).

Preduzee daje okolini proizvode, informacije, otpatke, novac, itd.

75. Navedite sistem pitanja koja se koriste kod utvrivanja pripadajuih dijelova sistema i okoline.

Kod utvrivanja pripadajuih dijelova sistema i okoline kao pomo koristi se sistem slijedeih pitanja:

- postoji li izmeu promatranog dijela i cjeline

bitna veza,

- utie li postojanje i funkcioniranje promatranog

elementa bitno na postojanje i funkcioniranje

cjeline i

- utie li postojanje i funkcioniranje cjeline bitno na

postojanje i funkcioniranje promatranog elementa

76. Za svaki element sistema postavljaju se pitanja na koja dobiveni odgovori mogu biti oznaeni sa 3d, 2d, 1d i 0d. Objasnite njihovo znaenje.

Pretpostavi se koji bi elementi ili dijelovi mogli pripadati sistemu, odnosno problemu interesa. Pripadnost se testira navedenim pitanjima postavljajui ih za svaki element i njegov odnos prema cjelini, odnosno cjeline prema elementu.

Za svaki su element mogua tri, dva, jedan ili nijedan pozitivan odgovor, oznaeni slovom d. Ocjene imaju ovo znaenje:

- tri pozitivna odgovora (3d) - element pripada cjelini,

- dva pozitivna odgovora (2d) - element je dio bitnog okruenja,

- jedan pozitivan odgovor (1d) - element je dio okruenja (obino se bitnost dodatno ispituje) i

- nula pozitivnih odgovora (0d) - element je neaktivan za promatrani sistem - dalje se ne analizira. 77. Objasnite postupak definisanja veza izmeu dijelova sistema i analizu veza (odnosa) izmeu elemenata. (Dajte neki primjer i nacrtajte shemu).

Nakon to je upoznato okruenje i komponente ulaznog i izlaznog vektora, mogue je definirati veze izmeu dijelova sistema. Pri tome se respektiraju samo veze bitne za funkcioniranje sistema i postizanje postavljenih ciljeva.

Postupak je slijedei:

prvo se utvruje povrina sistema, odnosno veze putem kojih komponente ulaznog vektora ulaze u sistem preduzea.

U daljem se postupku prati i registrira kretanje i transformacija promatrane komponente izmeu dijelova preduzea.

Rezultat ove faze analize jest shema objekata sistema, odnosno blok dijagram.

78. Pri definiranju veza izmeu dijelova sistema koje se veze uzimaju u obzir (koje su bitne)?

Pri tome se respektiraju samo veze bitne za funkcioniranje sistema i postizanje postavljenih ciljeva.

79. Navedite neki krai primjer za sistem, navedite njegove objekte i njihove veze, te nacrtajte shemu objekata sistema.

80. Definiite pojam PROCES.

Pod pojmom proces podrazumijeva se put i nain na koji neto nastaje ili postaje. Proces je i djelovanje jednog elementa na drugi element u sistemu, kao i transformacija sadraja ulaznog vektora u rezultate funkcioniranja. Svaki proces odvija se u nekoj vremenskoj dinamici te je vaan redoslijed i vrijeme odvijanja.

81.Objasnite proces funkcionisanja cijelog sistema.

Svaki se proces odvija u nekoj vremenskoj dinamici te je vazan redosijed i vrijeme odvijanja. U svakom se dijelu funkcioniranja sistema, u svakom njegovom aktivnom elementu ili komponenti odvija neki proces - elementi funkcioniraju. Ovim se parcijalnim funkcioniranjem, medjusobnim povezivanjem ostvaruje rezultat cijelog sistema.

82. Navedite neki primjer za manji sistem i nacrtajte shemu funkcionisanja procesa tog sistema.

Ulazna veza X2,1 predstavlja ulaz materijala iz skladita.

Proces ima slijedee karakteristike:

- u procesu sudjeluje odreeni broj elemenata (u primjeru tri elementa);

- svaki se element pojavljuje jedan ili vie puta (dizalica 91 pojavljuje se 5 puta);

- izmeu svakog para elemenata openito se pojavljuje jedna ili vie veza;

- u cijeloj shemi procesa jedna te ista veza (isti sadraj) pojavljuje se samo 1x 83. Objasnite ta je koncepcija funkcionisanja sistema.

Koncepcija je zamisao kako bi neki sistem trebao izgledati, funkcionirati i ostvarivati svoje ciljeve. Bilo bi normalno da za svaki iole vaniji sistem postoji formalizirana koncepcija, odnosno idejni projekat kojim se definie ono to se eli izgraditi i kako treba funkcionirati. Kod razvoja tehnikih sistema

84. ta je idejni projekt sistema?

idejni projekat definie I opisuje ono to se eli izgraditi i kako treba funkcionirati

85. Objasnite znaaj koncepcije funkcionisanja sistema u analizi

U ananlizi sistema koncepciaj slui pored ostalog i kao podloga za ocjenustanja i funkcionisanja. U koncepciji se nalazi napisano ta i kako se eli postii. Istraiva e analizirati stvarno stanje sistema i naeno usporeivati sa zadanim u koncepciji. Redovna je pojava znatnih razlika izmeu, s jedne strane naenog stanja sistema a s druge strane zadanog ili eljenog u koncepciji. Razlika dolazi iz prirode problema. Naime, napisana je koncepcija statikog znaaja, a funkcioniranje sistema je dinamika. Obino se postavlja pitanje: ta se emu treba prilagoditi, jer problem moe biti i u jednom i u drugom podruju.

Tek nakon istraivanja izvrit e se poboljanje koncepcije i/ili funkcioniranja sistema.

86. Navedite elemente o kojima ovisi koncepcija funkcionisanja sistema. Nacrtajte i objasnite shemu elemenata koncepcije funkcionisanja sistema.

(B)

(A) (D) (E) (F)

(C)

Prema ovoj emi koncepcija ovisi o vanjskim i unutranjim zahtjevima. Polazni su zahtjevi drutvene okoline (A). Ona odreuje svrhu postojanja i funkcioniranja sistema. Kad se zna koju svrhu sistem treba ostvariti pristupit e se njegovu razvoju. Razvijat se u skladu sa zahtjevima znanostii struke (B). Postoje i unutarnji zahtjevi koje je nuno respektirati (C). Mogunosti poduzea ne mogu se zanemariti. Ovoj skupini pripadaju takoer mogunosti zadovoljenja potreba zaposlenika i vlasnika poduzea. Sve tri skupine zahtjeva, vanjski i unutranji moraju biti i meusobno usklaeni u integralnoj koncepciji sistema (D). Provoenjem koncipiranog omoguuje se funkcionisanje posmatranog sistema (E).Funkcioniranjem sistema ostvaruju se rezultati (F).

87. O kojim vanim elementima koncepcije funkcionisanja sistema treba voditi rauna da bi se ostvarili pozitivni rezultati sistema.

Da bi se koncepcijom uspjeno koncipiralo funkcioniranje i provoenjem ostvarili primjereni rezultati, nuno je voditi rauna o slijedeim znaajkama koncepcije:

vijek trajanja koncepcije;

razlika izmeu formalne i stvarne koncepcije;

doputeno odstupanje;

sklad u prostoru i vremenu;

fleksibilnost prema dinamici zahtjeva.

88. Opiite karakteristike dobre koncepcije funkcionisanja sistema i koje sve mogunosti prua

Formalizirana koncepcija kao statika brzo zastarjeva. Nastaju znatne razlike izmeu koncepcije i stvarnosti. Odstupanja od koncepcije nuno je pratiti i prema potrebi sanirati. Koncepcija ne smije biti kruto postavljena i tako odravana. Trai se njono dinamiko usklaivanje vremenu i prostoru u kojem i za koji funkcionira. Fleksibilnost u koncipiranju i odravanju koncepcije posebno je vano za savremeno organiziranje i funkcioniranje poslovnih sistema. Dobra koncepcioja ogovara unutranjim zahtjevima, zahtjevima dinamike prirodnog i drutvenog okruenja, otklanjanju devijacija u funkcioniranju i rastu entropije sistema, odnosno upravljanju.

89. Objasnite ta su pravila funkcioniranja preduzea.

Da bi ostvario svoje funkcionisanje, svaki funkcionalni sistem mora poslovati u skladu sa prirodnim , drutvenim i ekonomskim zakonitostima. Prema tome svakoj se koncepciji napravljanoj u skladu sa spomenutim zakonitostima pridruuju pravila funkcionisanja. Pravila mogu biti brojna i irokog spektra djelovanja i razliitog stepena detaljnosti.

90. Navedite potrebna pitanja za regulaciju sistema

ta je obavezno koncepciju uvjetuje

ta je poeljno koncepciji ide u prilog

ta je nepoeljno koncepciju oteava

ta je zabranjeno koncepciju onemoguava91. ta su devijacije sistema.

Devijacije su odstupanja od koncepcije i funkcije cilja sistema. Devijacije su nosioci informacija o stanju sistema. Imaju vanu ulogu pri upravljanju procesima. Normiranjem i devijacija se se stvaraju pretpostavke za upotrebu uinkovitih metoda upravljanja kao to su npr. Ciljno upravljanje ili upravljanje iznimkama.

92. Navedite i objasnite vrste devijacija sistema.

Devijacije mogu biti: mikrodevijacije, zanemarive, doputene, nedoputene i razorne

(svaka od njih je objanjena u pitanjima ispod osim zanemarivih devijacija koje uobiajeno registrujemo i pratimo i njih uglavnom otklanja samoprilagodljivost sistema.)

93. ta su razorne devijacije sistema i kako ih sprijeiti?

Razorne devijacije razaraju sistem. Njihova se pojava predvia. Nuna je preventivna priprema u smislu odgovora na pitanje: ta i kao uiniti ako se razorna devijacioja dogodi? U vezi sa ovim devijacijama prate se ve simptomi mogunosti njihove pojave. Predvianjem, planiranjem mjera i akcija, treningom ljudi, praenjem simptoma o pojavi potencijalnih uzoraka i u sluaju dogaanja poduzimanjem brzih akcija, mogue je bitno smanjiti negativne posljedice razorne devijacije. Ako se razorna devijacija ipak dogodi, za ponovno funcioniranje, nuno je mjenjati koncepciju sistema.

94. ta su nedoputene devijacije sistema i kako ih sprijeiti?

Nedoputene devijacije onemoguavaju funcionisanje sistema. Koncepcijski se predviaju i prate kako bi mogli sprijeiti njihovo dalje djelovanje. Na njih se reagira odmah kad se pojave.Odgaanjem rjeavanja pojave nedoputenih devijacija nastaju jo vei problemi.

95. ta su doputene devijacije sistema?

Doputene devijacije koncepcijski su predviene unutar odreenih granica odstupanja. Prati se njihov razvoj, a odluke se donose kad preu granicu doputenog odstupanja.

96. ta su mikrodevijacije sistema?

Mikrodevijacije su takva odstupanja koja, u pravilu, ne daju povoda za donoenje odluka. Sistem ih otklanja svojom dinamikom stabilnou funkcioniranja. Meutim ako doe do njihovog omasovljenja ili rezonance (zbrajanje uinaka) mogu prei u nedoputene devijacije

97. Nacrtajte i objasnite shemu strukture sistema upravljanja u preduzeu

98. Navedite i objasnite tri osnovne strukture u modelu upravljanja.

U naelnom modelu upravljanja razlikujemo tri osnovne strukture:

- Okolina sistema

- Izvoaki podsistem

- Upravljaki podsistem99. Objasnite koji koncept i naelo se primjenjuje kod postavljanja ukupnog upravljanja u preduzeu?

Ukupno upravljanje preduzeem se postavlja u skladu s konceptima i naelima povratne veze, odnosno za preduzee, upravljake petlje. Naglasak je na koncept regulacije odnosno zatvoen povratne veze. Njegovom se primjeneom na kontolu kompletnog izlaznog vektora posredno obuhvaa i djelovanje smetnji iz okoline sistema.

100. Koja je osnovna uloga sistemske analize preduzea?

Preduzee je ciljni usmjereni sistem pa se shodno tome u analizi preduzea i bilo kojeg funkcionalnog sistema analizira ili definira svrha postojanja tj. krajnji cilj koji zeli postici. Taj konani cilj moe se tretrati i kao funkcija preduzea u odnosu na okolinu. Funkcija se utvruje odgovorom na pitanje: ta okolina oekuje od promatranog preduzea. Na taj je nain funkcija preduzea odreena zathevima okoline ili trita. Funkcija je odreena i razinom promatranja analitiara ili projektanta, odnosno samom svrhom istraivanja. Meutim preduzee je kompleksan sistem tj njegovu strukturu nije mogue opisati jednoznano. Takvi organiizacijski sistemi preduzea uvjek imaju skup sistema i potrebno je utvrditi bitne elemente ciljeva i odnose meu njima.

101. Navedite metode i koncepte bitne za koncipiranje savremenog upravljanja.

Metodi i koncepti bitni za koncipiranje savremenog upravljanja su:

1. upravljanje na osnovu cilja i iznimki,

2. anticipativno upravljanje i

3. orkestralna organizacija upravljanja.102. Objasnite koncept upravljanja na osnovi cilja i iznimki.

Koncept upravljanja na osnovi cilja predstavlja bitni smisao pojma upravljanja. Cilj ili ciljevi predstavljaju jednu od osnovnih kategorija upravljanja. Cilj je polazite i kraj svakog usmjerenog djelovanja, a njegovo je ostvarenje mjera efikasnosti tog istog djelovanja.

Upravljanje na osnovu iznimki nastavlja se na koncept upravljanja na osnovi cilja. Iznimka je ono stanje sistema koje prekorauje doputena odstupanja u odnosu na cilja ili na neko prihvatljivo stanje. Da bi se provelo upravljanje na osnovu iznimki nuno je iznimke predvidjeti koncepcijom upravljanja. U praksi se utvruje normalno ostvarenje cilje s doputenim granicama odstupanja. Sve to se dogaa izvana naznaenih granica jeste iznimka, odnosno devijacija na osnovi koje e se odreeni organ reagirati 103. Objasnite pojam i polazite anticipativnog upravljanja (skraeno: AU).

AU nazvano je prema nainu odluivanja zasnovanom na anticipiranju buduih dogaaja koji e djelovati na upravljani sistem iz njegove okoline. AU pripada skupini zasnovanom na naelu otvorene povratne veze odnosno kontrole. Za ovo naelo je vano odvijanje upravljanja na osnovi informacija o vanjskom uzroku promjena upravljanog procesa.

104. Objasnite znaaj dinamike okoline za ponaanje i upravljanje sistemom.

pretpostavka je da su smetnje ( djelovanje okoline na preduzee) takve da ih ono ne moe mijenjati ve im se mora prilagoavati. Znai, postoji nunost adaptibilnog ponaanja preduzea prema okolini;

uspjenost preduzea ovisit e o dinamici i sadraju promjena dviju osnovnih grupa procesa i to: procesa u bitnoj okolini i interni procesa preduzea.Iz teorije i prakse je poznato da okolina djeluje na preduzee, ali isto tako i preduzee djeluje na okolinu. Meutim u kontekstu su AU zanimljivi sluajevi u kojima se utjecaji okoline ne mogu bitno mjenjati.Vrlo vana je i sve vea dinamika promjena okoline.U sve veim brzimana promjene okoline , a istodobno uz pretpostavku iste brzine izvrnih u ipravljakih proccesa, relativna tromost preduzea u odnosu na dogaaje u okolini postaje sve vea. Posljedica ovog procesa je sve manja sposobnost adaptibilnosti preduzea i sve vea nesposobnost d ostvari planirane ciljeve.Adaptibilnost postaje nepravodobna.

105. Navedite preporuke potrebne za uvoenje i razvoj anticipativnog upravljanja u nekom preduzeu.

Preporuke koje se odnose na uvoenje i razvoj organiziranog anticipativnog ponaanja i upravljanja u nekom preduzeu su:

- Usvajanje poslovne i razvojne strategije stalno orijentirane na budunost;

- Poticati kreativnost i inovatorske sposobnosti zaposlenih;

- Koristiti metode prognoziranja buduih dogaaja (statistike, intuitivne i dr.);- Menadere orijentirati na dugoronija rjeenja poslovanja i rjeavanje problema prije

nego to se pojave;

- Treba prei na dinamiko planiranje, poslovanje i razvoj i svake godine raspolagati

s prostudiranim petogodinjim razvojem i anticipiranom budunou vlastitog poloaja

za sljedeih pet godina i

- Za uspjenu realizaciju anticipativnog upravljanja trai se fleksibilan nain razmiljanja i predvianja moguih rjeenja problema u alternativnim strategijama.106. Gdje treba prikupljati informacije o buduim dogaajima bitnim za uspjeno poslovanje preduzea?Mnoge se korisne informacije o budunosti i novitetima mogu prikupiti unutar preduzea, od vlastitih sardnika. U pravilu je koliina i korist internih informacija i upotrebljivih ideja za budunost ili o budunosti ipak nedovoljna. Nuno je povezivanje informacionog sistema sa okolinm i prikupljanje informacija ukupne okoline preduzea kao npr.

inf. o buduim potrebama aktualnog i potencijalnog trita preduzea

inf. o idejama i aykcijama konkurencije

inf. iz zemalja koje su svojim stepenom razvoja znatno ispred promatrane zemlje

inf. iz znanastvenih ustanova

inf. svjetskih i domaih burzi

inf. o tendencijama u institucionalnom okruenju itd. 107. Koje pretpostavke treba ispuniti da bi se ostvarilo anticipativno upravljanje?

Prva pretpostavka primjene AU jeste anticipiranje budueg stanja okoline, Druga pretpostavka se odnosi na izbor i provoenje strategije razvoja.

Postoji nunost adaptibilnog ponaanja preduzea prema okolini108. Navedite i objasnite interne mogunosti za realizaciju AU u nekom preduzeu

Znanje iskustvo i sposobnost pojedinca ili kolektiva da organizira sebe i potreban informacijski sistem faktori su uspjene primjene anticipativnog upravljanja. Preporuke koje se odnose na uvoenje i razvoj organiziranog anticipativnog ponaanja i upravljanja u nekom preduzeu su:

- usvajanje poslovne i razvojne strategije stalno orjentirane na budunost;

- poticati kreativnost i inovatorske sposobnosti zaposlenih ;

- koristiti metode prognoziranja buduih dogaaja

- od statikog pristupa realizacii planiranja, poslovanja i razvoja treba prei na dinamiko;

Menader , menaderski tim ili poduzetnik trebaju maximum svojih operativnih zadataka o prolosti i sadanjosti prepustiti saradnicima , a sebe orjentirati na dugoronija rjeenja poslovanja i rjeavati bitne probleme prije nego se oni pojave

109. Objasnite mogue probleme i ogranienja primjene AU u nekom preduzeu.

Prva pretpostavka primjene anticipativnog upravljanja jeste anticipiranje budueg stanja okoline angaovanjem snanog tima sastavljenog od interdisciplinarno obrazovanih strunjaka. Njihov zadatak je postavljanje vizionarski zamiljenog scenarija budueg stanja izraenog trendovima, sadrajima i moguom razinom dosega. Na takav scenarij mogua je primjena Delphi metode kojom se mogu dobiti kvantitativne ocjene i vjerovatnoa ostvarenja pretpostavljenog razvoja.

Druga pretpostavka se odnosi na izbor i provoenje strategije razvoja.

Izbor strategije i njeno provoenje sadri dva vana problema i to su:

- stupanj slobode izbora strategije

- znanje i sposobnost za nenu realizaciju

110. Objasnite pojam orkestralna organizacija upravljanja

Objanjenje pojma orkestralna organizacija upravljanja data je na primjeru srednjeg proizvodnog preduzea. U njemu su strateki zacrtane razina menadera i kljunih rukovoditelja. Menader i njegovi saradnici ine primjer poslovnog tima, odnosno orkestra zaduenog za realiziranje strategije preduzea. Pritom je menader diregent novog tipa , a saradnici su lanovi orkestra. Za realizaciju orkestralne organizacije upravljanja potrebno je ostvariti:

timski nain rjeavanja kljunih problema,

potpunu komunikaciju prema naelu svaki sa svakim

postojanje formaliziranih sistema ciljeva i zadataka

otvoreni informacijski sistem unutar tima

uloga vodeeg lana kao motivatora ...

111. Entropija

112. Entropija se definie kao mjera nepouzdanosti funkcionisanja sistema ili procesa.

113. Matematiki izraz za izraunavanje entropije prema Shannonu glasi: Hx = ( pi ld pi i znai : entropija bilo kojeg pokusa ( sistema ili procesa) jednaka je negativnoj sumi umnoaka vjerovatnosti nekog dogaaja i dualnog logaritma te iste vjerovatnosti. Po ovom izrazu entropija ovisi iskljuivo o vjerovatnosti dogaaja u polju dogaaja.

114. Entropija elementarnog sistema He jednaka je 1. Entropija je bezdimenzionalna veliina te je ta 1 nazvana BIT ( binarni broj) . Jedinica je usvojena kao osnovna mjera entropije u nekom sistemu ili procesu. Iznos entropije nekog sistema pokazuje koliko je ona puta vea od entropije elementarnog sistema u kojem je pojavljivanje binarnog dogaaja jednako vjerovatno.

Pod pojmom entropije informacija podrazumijeva se mjera neodreenosti (nesigurnosti), koja je prisutna prilikom realizacije bilo kojeg dogaaja koji ima konaan broj elementarnih dogaaja (ishoda

115.

1. 116. Nacrtajte i objasnite dijagram odnosa efikasnosti poslovanja i stupnja izoliranosti sistema.

Dijagram pokazuje ostvarivanje odnosa efikasnosti poslovanja i stepena izoliranosti prema normalnoj razdiobi. Od poetka izoliranosti sistema efikasnost raste do take optimalne izoliranosti (0). Nakon toga efikasnost poslovanja opada zbog poveanja stepena izoliranosti od okoline . U podruju od minimalne do maksimalne izoliranosti nalaze se zone izoliranosti koje razliito utiu na efikasnost poslovanja. Ovdje treba dijagram nacrtati , nisam znao kako to uraditi

117. Objasnite ta predstavlja zona efikasne izoliranosti sistema

Zona Efikasne izoliranosti omoguava efikasno poslovanje.

1. 118. Kako se mjeri izoliranost u sluaju preduzea?U sluaju preduzea izoliranost se mjeri putem izoliranosti organizacijskih komponenti kao to su : infromacije, znanje , kapital, razvoj, rad ,predmet rada i sredstva za rad. Za svaku bi komponentu organizacije bilo nuno utvrditi njezinu funkcionalnu ovisnost o stupnju izoliranosti.119. Definiite pojam negentropije i objasnite na nekom primjeru

.Negentropija je entropija suprotnog, negativnog predznaka. Ona je neto to ce negirati entropiju. Npr. Ako pretpostavimo da postoji polje problema Po dogaaja. Svaki dogaaj u polju dogaaja Po ima jednaku vjerojatnost dogaanja. U sluaju jednakih vjerotnasti dogaanja svakog dogaaja, entropija ishoda dogaaja je maksimalna. 120. Objasnite pojam i sadraj informacije prema idealistikoj filozofiji.

Pojam i sadraj prema idelistikoj filozofiji ? Idealistika filozofija informaciju tumai kao neto svojstveno samo ovjeku i njegovoj sposobnosti osjeanja i svjesne spoznaje svijeta u kojem ivi. Prema tom shvatanju informacija je svojstvo ljudsko duha.

121. Objasnite pojam i sadraj informacije prema teoriji odraza.

Teorija odraza jedno je od dijalektikih shvatanja informacije. Objanjava informaciju kao odraz nekog procesa u ljdskoj svijesti, kao rezultat djelovanja dvaju ili vie medija ili sistema u interakciji. To se djelovanje odraava u ljudskoj svijesti to omoguava spoznaju promatranog procesa.

1. 122. Objasnite pojam i sadraj informacije prema teoriji prapoetka.

Teorija prapoetka tumai informaciju kao jednu veliina svemira. Ova teorija ukljuuje ideju o Big Bengu velikom prasku, eksploziji

1. 123. Definiite pojam informacije prema Claudu Shannonu.Shannon objanjava informaciju prvenstveno kao mjeru reda. Prema njegovom se miljenju ona izvodi iz entropije kao mjere nepouzdanosti ishoda nekog procesa ili pokusa.

124. Definiite dogaaj.

Dogaaj se dogodio kada je nastala promjena stanja . Prema tome trenutak dogaanja nosi naznake vremena nastajanja informacije.

125. Definiite signal

Signal je oblik i sadraj manifestacije promjene i dogaaja . On je nositelj informacije .

126. Definiite znak.

Znak je signal koji ima odreeno znaenje . Na taj nain znak omoguava istoznano razumjevanje signala izmeu izvora i korisnika.

1. 127. Definiite simbol.

Simbol je standardni znak unutar nekog ili vie jezika komuniciranja.

1. 128. Definiite supersimbol (rije).Supersimbol (rije) je skup meusobno povezanih i ureenih simbola. Takoer je nositelj informacije.

129. Definiite reenicu.

Reenica je ureeni skup vie podataka. Karakteriu je pravila sintakse prema kojima se podaci meusobno povezuju.

1. 130. Definiite obradu podataka.

Obrada podataka je djelatnost spajanja podataka u reenice.1. 132. Definiite vijest.

Vijest je jedna ili vie reenica koje je poiljatelj uputio primatelju. Iz nje se dobija informacija.

1. 133. Definiite informaciju.Informacija je dio vijesti kojio za korisnika ( primatelja ) ima vrijednost novosti koja mu omoguuje obaviti odreeni zadatak.

130. Definirajte obradu podataka.

-je djelatnost spajanja podataka u reenice

131. Definirajte vijest.

-je jedna ili vie reenica koje je poiljatelj uputio primatelju. Kako je vidljivo, vijest nosi u sebi prostornu i vremensku promjenu u vezi s informacijskim sadrajem koji nosi. Iz nje se dobiva informacija.

132. Definirajte informaciju.

-je dio vijesti koji za korisnika (primatelja) ima vrijednost novosti, koja mu omoguuje obaviti odreeni zadatak. Ovo takoer znai ispunjavanje navedenih uvjeta s tim da se u komunikacijski kanal uvedu koder i dekoder

133. to je izvor informacija.

- je mjesto gdje nastaju informacije. U komuniciranju to je medij to je medij ili proces koji moe zauzeti najmanje dva karakteristina stanja. Znai, u komuniciranju mora postojati promjena stanja.

134. Navedite aspekte prouavanja informacija.

Razliitosti u shvaanja informacija upuuju na njezinu sloenost. Zbog toga se prouavaju s vie aspekata:

-sintaktiki

-semantiki

-pragmatiki

-ciljni

-ekonomski

- i drugi

Svi ovi aspekti olakavaju i rasvjetljavaju njezino razumijevanje i upotrebu, ali jo uvijek ne odgovaraju na sva pitanja o biti informacije.

135. Objasnite sintaktiki aspekt prouavanja informacija.

-prouava informacije polazei od problema sigurnosti i ekonominosti /indirektno/ prijenosa informacija. Tu su obuhvaeni sljedei problemi:

-izbor komunikacijskog kanala

-izbor broja simbola u jeziku

-nain sastavljanja simbola poruke

-proraun kapaciteta komunikacijskog kanala

-obrana informacijskog sadraja od smetnji i

-metode prerade informacija u nove oblike bez gubitka sadraja

Ovdje se radi prvenstveno o tehnikim problemima komuniciranja. To je najvie izuavao Claude Shanon. Ali kad se radi o poduzeu, zadire i u brojna druga pitanja npr. izbor komunikacijskog kanala, razliit je prema ulaganjima, trokovima funkcioniranja, kompatibilnosti s okolinom i dr., ovisno o izboru kanala imat e utjecaje na rezultate poslovanja.

136. Objasnite semantiki aspekt prouavanja informacija.

-prouava korisnost i razumljivost informacija. Da bi bila razumljiva i semantiki korisna, izvor informacija i primatelj moraju u komuniciranju:

-upotrebljavati iste simbole i supersimbole

-upotrebljavati isto znaenje simbola i supersimbola tj. slova i rijei /prilikom sastavljanja reenice upotreba pravopisnih i gramatikih pravila, ili npr. nunost posjedovanja znanja za pravilu uptrebu informacij ai njihovo daljnje plasiranje/

-moraju za oba partnera vrijediti ista pravila sintakse i

-primatelj mora posjedovati tzv. apriornu informaciju.

Zadovoljenjem ovih uvjeta mogu se slati i primati poruke. U tom primanju primatelj moe primiti korisnu informaciju . Semantiki korisna informacija pojavljuje se kao razlika entropije problema korisnika prije i nakon upotrebe primljene informacije. Jedinica korisne informacije izraava se EONONIMA. Jedan bit korisne informacije odgovara jednom enonu. Komuniciranje je mogue i bez izravnog ispunjenja prethodnih uvjeta, s tim da se u komunikacijski kanal uvode koder i dekoder.

137. Objasnite pragmatiki aspekt prouavanja informacija.

-prouava korisnost informacija sa stajalita vremena prijema informacija u odnosu na dogaaj na koji treba djelovati.

Na grafikom prikazu ima skokovitu funkciju. Grafiki prikaz ovog aspekta je na str 112., dijagram 6.4 vidimo tri karakteristina podruja:

-podruje prijevremenih informacija, odreeno je razdobljem do trenutka kad se dogaaj dogodio /t0/, to su informacije koje su primljene prije nego se dogaaj dogodio i one su pragmatiki najvrjednije. Povezano je s anticipativnim upravljanjem, jednim od hitnijih i suvremenijih naina upravljanja. Nedostatak ovih informacija je rizik za donositelja odluke, a koji proizlazi iz anticipiranja buduih dogaanja

-podruje pravodobnih informacija, korisnik ih dobije nakon to se dogaaj dogodio i moe donositi odluke bez negativnih posljedica. Ovaj tip ima relativno visoku pragmatiku vrijednost.. Pravodobnost ovisi o brzini dvaju procesa brzini upravljanja procesa /upravljanje promjena/ i brzini upravljakog procesa. /npr. uvoenje informacionih tehnologija u firmu radi pravovremenosti informacija, bez tetnog smanjenja upravljanja procesima/

-podruje zakanjele informacije, informacije dobivene nakon to se dogaaj zbio. Njihovom upotrebom dolazi do boljih ekonomskih rezultata ili drugih tetnih posljedica. Njhovom upotrebom dolazi do boljih ekonomskih rezultata ili moe doi do tetnih posljedica.

138. Objasnite ekonomski aspekt prouavanja informacija.

-noviji model prouavanja, u poetku je bio u kontextu prouavanja sintaktikog prouavanja, kada se vodilo rauna o razvoju ekonomski efikasne informatike tehnike i tehnologije i ekonominosti prenosa informacija, npr. redundancija /poveanje broja znakova za istu koliinu informacija/, njome se poveava sigurnost, ali se i poveava vrijeme prenosa, time troak komuniciranja, a kroz izbor i upotrebu informacijskog kanala, to se odraava na ekonomiku komuniciranja.

Drugi smjer ekonomskog prouavanja i vrednovanja informacija je onaj u kom se informacija pojavljuje kao roba, gdje informacija ima klasina ekonomsko tretitranje. Slinosti su npr. prilikom nastanka informacija, ostvaruju se trokovi prilikom nastanka informacija i ona ima svoju upotrebni vrijednost, te moe imati svoju prodajnu cijenu..itd.

Odgovore koje dobivamo putem ekonomskog promatranja nisu teorijski uvjerljivi i zadovoljavajui. Prema novim pristupima ekonomici informacija, postoji kljuni ekonomski resurs, koji je potpuno razliit u odnosu na dosad koritene resurse /matrijal, fiziki rad, kapital../ Kao ekonomskom resursu informacijama se daju sljedea obiljeja:

-informacija je neiscrpan resurs

-troenje ne unitava sadraj informacije

-informacija podnosi mnotvo konzumenata istodobno

-tijekom koritenja informacija, ne smanjuje se njezina vrijednost

-upotrebna se vrijednost informacije poveava njezinim koritenjem

-upotrebom informacije ne troi se puno energije

-upotreba informacije ne djeluje tetno na okolinu

-ljudska je sposobnost kljuno ogranienje u upotrebi informacija

Iz ovoga vidimo da je ekonomsko znaenje informacije znatno ire od uskog promatranja informacije kao robe.

139. Objasnite znaaj upotrebe informacija u poslovnim procesima.

-upotreba informacija u poslovnim procesima pojavljuje se u vie oblika i sadraja. Klasino shvaanje informaciju poima prvenstveno kao sredstvo upravljanju, to se zasnivalo na njhovoj monopolizaciji u centraliziranim upravama i timovima poduzea. Suvremena razmiljanja su pokazala da uspjeno poslovanje zahtijeva obrat prema kojemu se informacije sele od sredita prema periferiji poduzea, na radna mjesta izvrenja. Prijelaz informacija prema periferiji poslovnog sustava, odnosno u ukupnu dubinu organizacije i funkcioniranja poduzea, one postaju sveopi resurs poslovanja. To se oituje na sljedei nain:

-informacije ostaju i dalje nezaobilazno sredstvo upravljanja i na taj nain posredno i neposredno djeluju na ekonomsku efikasnost poduzea

-informacije omoguavaju neposrednim izvriteljima bolje obavljanje njihovih administrativnih i drugih zadaa

-informacije omoguavaju razvoj implicitnog i eksplicitnog znanja

-informacije se putem znanja prelijevaju u proizvode u kojima je sve vie znanja, a sve manje materijala

-odreeni broj informacija postaje roba koja se izravno plasira na trite ili se razmjenjuje s vanjskim svijetom

140. ta je komunikacioni kanal?

Upravljanje je istovremeno i usmjereno komuniciranje izmeu izvora informacija /upravljakog podsustava/ i primatelja informacije /upravljanog podsustava/. To znai da je komuniciranje, kao proces, sastavni dio ukupnog upravljakog procesa. U svakom komuniciranju postoji sistem koji se naziva komunikacijski kanal /tipino za njega je da se prouava sa sintaktikog aspekta/. Osnovni elementi komunikacijskog kanala su:

-izvor informacija

-koder

-kanal veze

-dekoder

-primatelj ili recipijent.

Sve elemente, procese u njima i meu njima, a time i ukupan proces komuniciranja, ometa tzv. buka ili um.

141. Nacrtajte emu Shanon-Weaverovog modela komunikacijskog kanala i objasnite.

Objanjenje je u sljedeim odgovorima:

142. Navedite osnovne elemente komunikacijskog kanala.Osnovni elementi komunikacijskog kanala su:-izvor informacija

-koder

-kanal veze

-dekoder

-primatelj ili recipijent.

Sve elemente, procese u njima i meu njima, a time i ukupan proces komuniciranja, ometa tzv. buka ili um.

143. Izvor informacija ?Izvor informacija je mjesto gdje nastaju informacije. Izvor moe biti svaki medij koji moe zauzeti najmanje dva karakteristina stanja, a karakterizira ga sljedee:

-broj simbola apstraktne informacije /npr. broj slova koji se koristi u nekom jeziku/

-popis simbola i supersimbola s njihovim znaenjem /rjenik nekog jezika/

-pravil asintakse /gramatika i pravopis nekog jezika/

144. Kadar ?Koder je element komunikacijskog kanala koji ima dva zadatka: (a) da apstraktnu abecedu izvora prilagodi apstraktnoj abecedi kanala veze i (b) da kodiranjem zatiti informacijski sadraj od gubitaka zbog utjecaja buke ili uma. Ovdje se postavlja uvjet da kodiranje bude izvedeno uz to bolje koritenje kapaciteta kanala veze bez gubitka informacijskog sadraja. Kodiranjem se moe smatrati svaki oblik prevoenja ili posredovanja u poslovnom komuniciranju. Pritom nije bitno je li prevoenje tehnikog karaktera (npr. kod mikrofona telefonske komunikacije), prevoenje u komunikaciji ljudi ili npr. objanjavanje kupcu neke ponude.145. Kanal veze ?

Kanal veze je element komunikacijskog sustava koji ima funkciju kodirane signale izvora prenijeti primatelju. Kanal veze moe biti svaki medij koji moe zauzeti najmanje dva karakteristina stanja. Brojne su vrste kanala veze koje se upotrebljavaju u ekonomskom i drugom komuniciranju. Spomenimo samo najpoznatije kao to su: zrak u neposrednom govoru, pismo u korespondenciji, telefonska linija, optika linija, TV kanal, radiokanal, itd.146. Dekoder ?

Dekoder je element komunikacijskog kanala koji ima dva zadatka (slino kao i koder) i to: (a) apstraktnu abecedu kanala veze pridruiti (kodirati, prilagoditi) primatelju informacije i (b) dekodiranje izvriti uz minimalni gubitak informacijskog sadraja. Znai, signale koji dolaze kanalom veze koder pretvara u oblike razumljive primatelju.

148. ta je primateljili recipient?

Primatelj ili recipijent onaj je element komunikacijskog kanala kojem je informacija namijenjena. Primatelj moe biti ovjek, ivotinja ili stroj.

147. Buka ili um ?Buka ili um sve su smetnje koje nastaju u komunikacijskom sustavu i procesu. Mogu se pojaviti u bilo kojem elementu komunikacijskog kanala ili bilo kojem dijelu komunikacijskog procesa. Smetnje u komuniciranju otklanjaju se raznim nainima zasnovanim na sljedeim naelima:

148. Naelo eliminacije ?

Naelo eliminacije podrazumijeva metode, tehnike i mjere uz pomo kojih se smetnje otklanjaju u njihovu izvoru ili se komunikacijski sustav izolira od smetnji;

149. Naelo kompenzacije ?

Naelo kompenzacije obuhvaa postupke otklanjanja smetnji uz pomo stvaranja zalihosti znakova u komuniciranju. U vezi s tim naelom pojam je redundancija znakova (obilje, razvlaenje, ponavljanje znakova). Na taj se nain informacijski sadraj titi od smetnji ponavljanjem signala, simbola i/ili supersimbola u poruci. Ponavljanjem znakova u poruci kompenzira se djelovanje smetnji. Time sadraj informacije postaje zatieniji, poveava se sigurnost prijenosa informacije, ali se smanjuje kapacitet komunikacijskog kanala. Smanjuje se koliina poruka koje je mogue prenijeti u jedinici vremena;

150. Naelo regulacije?

Naelo regulacije podrazumijeva sva sredstva, metode i mjere regulacije kojima se poboljava komuniciranje. U tehnikim se sustavima ovo obavlja uz pomo tehnikih ureaja. U ekonomskom komuniciranju to su npr. propisi ili standardi koji reguliraju komuniciranje. Mogu se primijeniti i isto ekonomske mjere kao to to rade npr. telekomunikacijska poduzea koja daju razliite cijene impulsa ili odreujui razliito trajanje impulsa ovisno o dobu dana u kome se komunicira. Na taj se nain upuuje korisnike telekomunikacijskih usluga da masovno ne komuniciraju i ne stvaraju smetnje (zaguenje veza) u vrijeme preoptereenosti komunikacijskih kanala vanijim informacijskim sadrajima.U suvremenom razvoju informacijskih sustava poduzea upravo se nalazimo u fazi kada komunikacije postaju presudne za povezivanje poduzea s okolinom i s tim u vezi poveanje efikasnosti poslovanja. Kako je svako komuniciranje i troenje komunikacijskih resursa, to ekonomika komuniciranja postaje jedna od vanih kategorija koja utjee na trokovnu stavku poduzea.Zahtjevi znanosti

Rezultati funkcioniranja

KONCEPCIJA FUNKCIONIRANJAA

Zahtjevi okoline

Funkcioniranje sistema

C)

- kontinuitet

- efikasnost

- progres

B)

- politika

- sociologija

- ekonomika

A)

- razvoj drutva

- drutvene potrebe

- ekoloki zahtjevi

- drutvene obaveze

Unutarnji zahtjevi

Izlazna okolina preduzea

IZVOAKI SISTEM

Ulazna okolina preduzea

Intervencije

Podaci

MENAGMENT

(servomotor)

INFORMACIJSKI SISTEM(detektor)

Odluke

informacije

ORGAN UPRAVLJANJA

(regulator)

_1236766142.pdf