Torpaq coğrafiyası test cavab a varianti

1

Fakültənin adı: Coğrafiya və ÇH, Tarix

İxtisas: Coğrafiya, Ekologiya, Tarix - coğrafiya

Fənnin adı: Torpaq coğrafiyası torpaqşünaslığın əsasları ilə

Bölmə: Azərbaycan

Qrup: 201, 202, 203 (coğ); 201 (ekol); 301 (tarix-coğrafiya)

Müəllimin adı, soyadı və atasının: dos. M.M.Əsgərova, dos. Ə.B.İmaməliyev

Ümumi coğrafiya kafedrasının müdiri: dos. F.A.Həsənli

Kafedra üzrə işçi qrupun üzvləri:

1. c.e.ü.f.d., dos. Y.Q.Əliyev

2. c.e.ü.f., dos. N.D.Uluxanlı

3. müəllim T.C.Həbibov

M Ü N D Ə R İ C A T

Mövzu 1. Torpaqşünaslıq haqqında anlayış. Torpaqşünaslıq elminin inkişaf tarixi (1-128).............................................................................................................. səh 2 – 39

Mövzu 2. Aşınma. Torpaqəmələgətirən süxurlar və torpağın mineral hissəsi. Torpağın eroziyası (129 - 230)........................................................................................ səh 39- 62

Mövzu 3. Torpaqəmələgəlməsində bioloji amillərin rolu. Torpağın üzvi hissəsi (231-298) ........................................................................................................................ səh 62 - 77

Mövzu 4. Torpağın narin dispers hissəsi. Torpaq kolloidləri və torpağın udma qabiliyyəti (299 - 360)....................................................................................................... səh 77- 89

Mövzu 5. Torpağın su-istilik xassələri və hava rejimi (361 - 433)................. səh 89- 107

Mövzu 6. Torpağın əmələgəlməsində və coğrafiyasında relyefin rolu (434 - 444) .................................................................................................................... səh 107- 110

Mövzu 7. Torpağın strukturası (445 - 485) ................................................ səh 110- 119

Mövzu 8. Torpaqların coğrafi yayılmasının ümumi qanunauyğunluqları (486 - 492) .......................................................................................................................səh 119-122

Mövzu 9. Arktika və tundra landşaftlarının torpaqları. Tayqa – meşə landşaftlarının torpaqları (493 - 532)...................................................................................səh 122 -137

Mövzu 10. Qarışıq meşələr və enliyarpaqlı meşələrin torpaqları (533 - 550) ................................................................................................................... səh 137- 143

Mövzu 11. Meşə bozqır, quru bozqır və səhra bozqırlarının torpaqları (551 - 567) ................................................................................................................... səh 143 - 148

Mövzu 12. Hidromorf şəraitdə əmələ gələn torpaqlar və səhra torpaqları (568 - 599) .................................................................................................................... səh 148–157

Mövzu 13. Subtropik və tropik qurşağın torpaqları (600 - 630)................... səh 158-166

1

2

Mövzu 14. Dağlıq vilayətlərin torpaqları və Dünyanın əsas torpaq qrupları (631 - 653) .................................................................................................................. səh167 – 172

Mövzu 15. Azərbaycan Respublikasının torpaq zonaları. Torpaqların bonitirovkası (654 - 694).................................................................................................. səh 172 - 188

Mövzu 1. Torpaqşünaslıq haqqında anlayış. Torpaqşünaslıq elminin inkişaf tarixi

1. Kim torpağı böyük bir laboratoriya – həm əmək vasitəsi, həm əmək materialı, həm də məskən salmaq üçün yer verən arsenal-kollektivin bazisi adlandırmışdır?

A) Karl Marks

B) Fridrix Engels

C) Vladimir Ulyanov

D) Dokuçayev

E) Vısotski

2. Torpaq haqqında ilk təsnifatı hansı qədim yunan filosofları vermişdir?

A) Aristotel və Teofras

B) Strabon və Aristotel

C) Hipparx və Teofrast

D) Eratosfen və Teofras

E) Pluton və Strabon

3. Hansı qədim yunan filosofları torpaqları yaxşı, münbit, az münbit (əldən düşmüş), kasıb, məhsulsuz və s. kimi siniflərə bölmüşlər?

A) Aristotel və Teofras

B) Strabon və Hipparx

C) Hipparx və Teofrast

D) Eratosfen və Teofras

E) Pluton və Aristotel

4. A.Teyerin “Humus nəzəriyyəsi “ və U.Libixin “Kimyanın əkinçiliyə və bitki fiziologiyasına tətbiqi” kitabı nəyi sübut etdi?

A) bitkilərin torpaqdakı üzvi və mineral maddələrlə qidalanmasını

B) torpağın fiziki xassələrini

C) torpağin münbitlik xassəsini

D) torpağın profilliyini

E) torpağın morfoloji xarakterini

5. Torpaqşünaslıq müstəqil elm kimi neçənci ildən Rusiyada surətlə inkişaf etməyə başlamışdır?

A) 1725-ci ildən

2

3

B) 1825-ci ildən

C) 1925-ci ildən

D) 1625-ci ildən

E) 1775-ci ildən

6. İlk dəfə olaraq “Bitkinin dag süxurlarına təsirilə torpağın əmələ gəlməsi” nəzəriyyəsi kim tərəfindən irəli sürülmüşdür?

A) M.V.Lomonosov

B) V.R.Volobuyev

C) H.M.Sibirtsev

D) V.P.Vilyams

E) P.S.Kossoviç

7. Ərazinin relyefi, iqlim, bitki və heyvanat aləmi, torpaqəmələgətirən süxurlar, ölkənin yaşı hansı amillərdir?

A) torpaqəmələgətirən

B) iqlimyaradıcı

C) landşaftəmələgətirən

D) təbii zonaları əmələgətirən

E) iqlim qurşaqlarını əmələgətirən

8. V.V.Dokuçayevin torpaqəmələgətirən amilləri sırasına hansı amil son zamanlar əlavə edilmişdir?

A) insanın təsərrüfat fəaliyyəti

B) ərazinin relyefi

C) iqlim

D) bitki və heyvanat aləmi

E) ölkənin yaşı

9. V.V. Dokuçayev torpaqəmələgətirən amillərin dəyişməsi ilə əlaqədar olaraq Yer kürəsində torpaq tiplərinin hansı qanunauyğunluqları haqqında təlim yaratmışdır?

A) üfüqi və şaquli cografi yayılma

B) genetik qatların dəyişməsi

C) A,B,C qatlarının ardıcıllığı

D) torpaqların landşaft örtüyü ilə uyğunluğu

E) torpaqların yayılmasının iqlim qurşaqlarından asılılığı

10. Dokuçayev torpaqların şaquli zonalıq üzrə yayılması qanununu 1898-ci ildə özünün hara səyahəti zamanı müəyyən etmişdir?

A) Qafqaza

B) Şərqə

C) Rusiya çöllərinə

3

4

D) Avropaya

E) Cənuba

11. Torpaqların ilk elmi təsnifatı, xəritələşdirilməsi, bonitirovkası, quraqlığa qarşı tarlaqoruyucu meşə zolaqlarının salınması, torpaq eroziyasına qarşı tədbirlər planının hazırlanması kimin adı ilə baglıdır?

A) V.V.Dokuçayevin

B) P.A.Kostıçevin

C) H.M.Sibirtsevin

D) K.D.Qlinkanın

E) K.K.Hedroysun

12. Dünyanın bütün torpaqşunasları tərəfindən beynəlxalq termin kimi qəbul edilmiş və işlədilən “qaratorpaq” (“çernozem”),”podzol”,”şoran” (“solonçak”), ”şorakət” (“soloneü») kimi torpaq adları kim tərəfindən elmə daxil edilmişdir?

A) V.V.Dokuçayev

B) K.K.Hedroysun

C) H.M.Sibirtsevin

D) P.A.Kostıçevin

E) K.D.Qlinkanın

13. V.V.Dokuçayev qısa ömrü müddətində (1846-1903) neçə elmi əsər nəşr etdirmişdir və onun təşəbbüsü ilə indi də nəşri davam etdirilən “Torpaqşunaslıq” jurnalı necənci ildə buraxılmışdır?

A) 225, 1899-cu ildə

B) 125, 1799-cu ildə

C) 325, 1809-cu ildə

D) 25, 1890-cu ildə

E) 200, 1800-cü ildə

14. Torpağın biokimyası, fizikası, mikrobiologiyası, gübrələnməsi çoxtarlalı əkinçilik, torpagın münbitlik xassəsi, quraqlıq və eroziya ilə mübarizə kimin adı ilə bağlıdır?

A) Kostıçevin

B) V.V.Dokuçayev

C) H.M.Sibirtsevin

D) K.K.Hedroysun

E) K.D.Qlinkanın

15. ”Torpaq bitki köklərinin əsas kütləsi çata bilən dərinliyə qədər olan yerin üst təbəqəsidir” tərifi kimə məxsusdur?

A) P.A.Kostıçevə

B) K.K.Hedroysun

4

5

C) H.M.Sibirtsevin

D) V.V.Dokuçayev

E) K.D.Qlinkanın

16. Torpağın təsnifatı, torpaq xəritəsinin tərtibi qaydaları və torpaq tədqiqatı üsularının hazırlanmasında V.V.Dokuçayevin hansı ən yaxın şagirdi və silahdaşının böyük xidmətləri olmuşdur?

A) H.M.Sibirtsevin (1860-1900)

B) K.D.Qlinka (1867-1927)

C) P.S.Kossoviç (1862-1915)

D) V.P.Vilyams (1863-1939)

E) K.K.Hedroys (1872-1932)

17. Torpaqşunaslıq elmi sahəsində ilk akademik kim olmuşdur?

A) K.D.Qlinka (1867-1927)

B) H.M.Sibirtsev (1860-1900)


D) K.K.Hedroys (1872-1932)

E) V.P.Vilyams (1863-1939)

18. Torpaqların fiziki, kimyəvi və aqronomik xassələrini genetik torpaqşunaslıq prinsipləri əsasında öyrənən görkəmli alim kimdir?

A) P.S.Kossoviç (1862-1915)

B) H.M.Sibirtsev (1860-1900)

C) K.D.Qlinka (1867-1927)

D) V.P.Vilyams (1863-1939)

E) K.K.Hedroys (1872-1932)

19. Torpağı təbii cisim, istehsal vasitəsi kimi birlikdə öyrənən, əkinçilik sistemi nəzəriyyəsinin müəllifi akademik, torpaqşünas, aqronom kimdir?

A) V.P.Vilyams (1863-1939)

B) K.D.Qlinka (1867-1927)


D) H.M.Sibirtsev (1860-1900)

E) K.K.Hedroys (1872-1932)

20. Torpağın kimyəvi, fiziki-kimyəvi xassələrinin analizi, torpaq koloidləri və onun udma qabiliyyəti, torpağın şorakətlik xassəsi, kimyəvi meliorasiyası məsələlərinin öyrənilməsində böyük xidmətləri olmuş akademik kimdir?

A) K.K.Hedroysdur (1872-1932)

B) H.M.Sibirtsevdir (1860-1900)

C) P.S.Kossoviçdir (1862-1915)

5

6

D) V.P.Vilyamsdır (1863-1939)

E) K.D.Qlinkadır (1867-1927)

21. “Torpaq coğrafiyasının elementləri” problemini öyrənərək hər bir elementin torpaqəmələgəlmə prosesinə təsir dərəcəsini müəyyən etmiş, ”Torpaq coğrafiyası” üzrə ilk vəsaiti kim yazmışdır?

A) S.S.Neustruey (1875-1928)

B) K.D.Qlinka (1867-1927)


D) V.P.Vilyams (1863-1939)

E) K.K.Hedroys (1872-1932)

22. Torpağın regional cografiyası, mənşəi, kartoqrafiyası, torpaq fondunun qiymətləndirilməsi, Volqaboyu, Zabaykalye və s, regionların torpaq coğrafiyasını tədqiq etmiş və dünyanın torpaq xəritəsini hazırlamış alim:

A) L.İ.Prasolov (1875-1954)

B) A) H.M.Sibirtsevin (1860-1900)


D) V.P.Vilyams (1863-1939)

E) K.K.Hedroys (1872-1932)

23. Humus probleminin həllində mühüm rol oynamış ”Torpağın üzvi birləşmələri” monoqrafiyasının müəllifi?

A) İ.V.Tyurinin (1892-1962)

B) V.P.Vilyams (1863-1939)


D) H.M.Sibirtsev (1860-1900)

E) K.K.Hedroys (1872-1932)

24. Azərbaycan torpaq coğrafiyası elminin inkişafında rolu olmuş alimlər (Eldar düzündə, Samuxda):

A) İ.Y.Kovalevski

B) V.R.Volobuyev

C) P.S.Kossoviç

D) S.A.Zaxarov

E) V.V.Dokuçayev

25. Azərbaycan torpaq coğrafiyası elminin inkişafında rolu olmuş alim (Muğanda):

A) P.S.Kossoviç

B) K.D.Qlinka

C) V.P.Vilyams

D) I.A.Krupenikov

6

7

E) K.K.Hedroys

26. Azərbaycan torpaq coğrafiyası elminin inkişafında rolu olmuş alimlər (Mil-Şirvan düzlərində):

A) S.A.Zaxarov, V.Romanov, Y.A.Kamenski

B) H.M.Sibirtsev, K.D.Qlinka, P.S.Kossoviç

C) V.P.Vilyams, K.K.Hedroys, V.P.Volobuyev

D) S.A.Zaxarov, K.D.Qlinka, İ.S.Kauriçev

E) V.P.Volobuyev, K.K.Hedroys, İ.İ.Karmanov

27. Azərbaycan torpaq coğrafiyası elminin inkişafında rolu olmuş alim (əsasən Kür-Arazda):

A) V.P.Volobuyev

B) H.M.Sibirtsev

C) K.D.Qlinka

D) K.K.Hedroys

E) V.P.Vilyams

28. 1925-26-ci illərdə Azərbaycana torpaq ekspediyası kimin rəhbərliyi altında təşkil edilmişdir və Azərbaycan torpaqlarının rayonlaşması və ilk torpaq xəritəsi kim tərəfindən tərtib edilmişdir?

A) S.A.Zaxarov

B) V.P.Volobuyev

C) H.M.Sibirtsev

D) K.D.Qlinka

E) K.K.Hedroys

29. 1920-ci ildə Azərbaycan Politexnik İnstitutu nəznində Kənd Təsərrüfat fakültəsi və onun tərkibində torpaqşünaslıq kafedrası kimin rəhbərliyi altında təşkil olunmuşdur?

A) Smirnov – Loginovun

B) H.M.Sibirtsevin

C) K.D.Qlinka

D) K.K.Hedroys

E) V.P.Vilyams

30. Lənkəran vilayəti torpaqlarının öyrənilməsi kimin adı ilə bağlıdır?

A) R.V.Kovalyevun

B) H.M.Sibirtsevin

C) K.D.Qlinka

D) V.P.Vilyams

E) V.P.Volobuyev

7

8

31. Torpaqşünaslıq və Aqrokimya Intitunda kimin rəhbərliyi altında torpaqların aqroekologiyası və bonitirovkası laboratoriyası təşkil edilib?

A) Ş.G.Həsənovun

B) H.M.Sibirtsevin

C) K.D.Qlinkanın

D) V.P.Volobuyevin

E) V.P.Vilyamsın

32. Azərbaycanda torpağin ekoloji cəhətdən qiymətləndirilməsi və bonitirovkanın ekoloji problemləri, ekoloji modellər tərtib edilməsi işi kimin adı ilə bağlıdır?

A) Q.Ş.Məmmədovun

B) V.P.Volobuyev

C) Ş.G.Həsənov

D) K.D.Qlinka

E) V.P.Vilyams

33. Torpaq haqqında yeni elmi təlimin–təbii-tarixi və ya genetik – torpaqşünaslığın banisi kimi olmuşdur?

A) V.V.Dokuçayev

B) P.A.Kostiçev

C) N.M.Sibirtsev

D) V.P.Vilyams

E) İ.P.Gerasimov

34. Torpaqşünaslıqda tədqiqat metodları hansıdır?

A) Coğrafi metod, analitik metod, modelləşmə metod, relyefin plastikası metodu, bonitirovka metodu

B) Kartoqrafik metod, meliorativ metod, qiymətləndirmə metodu,kimyəvi meliorasiya metodu

C) Fiziki-kimyəvi metod, çöl metodu, topoqrafik metod, bonitirovka metodu

D) Coğrafi metod, stasionar metod, modelləşdirmə metodu, kimyəvi meliorasiya metodu

E) Analitik metod, gübrələmə metodu, qiymətləndirmə metodu, coğrafi metod

35. Torpaqşünaslıq bir elm kimi harada yaranmışdır?

A) Rusiyada

B) Amerikada

C) Qərbi Avropada

D) Çində

E) Şərq ölkələrində

36. Torpaqşünaslığa dair ilk dərsliyin müəllifi kim olmuşdur?

A) N.M.Sibirtsev

8

9

B) V.V.Dokuçayev

C) P.A.Kostiçyev

D) K.K.Hedroys

E) V.R.Vilyams

37. Torpaq kollioidləri və onun udma qabiliyyəti haqqındakı əsərin müəllifi kim olmuşdur?

A) K.K.Hedroys

B) V.V.Dokuçayev

C) V.P.Vilyams

D) S.İ.Prasolov

E) P.A.Kostiçev

38. Torpaqların ilk elmi təsnifatını kim vermişdir?

A) V.V.Dokuçayev

B) P.A.Kostiçev

C) N.M.Sibirtsev

D) K.K.Hedroyts

E) V.P.Vilyams

39. Torpaq biologiyası və mikrobiologiyası, torpağın fizikası, kimyası,becərilməsi, gübrələnməsi hansı alimə məxsusdur?

A) P.A.Kostiçev

B) V.V.Dokuçayev

C) N.M.Sibirtsev

D) V.P.Vilyams

E) S.A.Zaxarov

40. “Rusiyanın qara torpaq oblastının torpaqları” adlı əsər kimə məxsusdur?

A) V.V.Dokuçayev

B) P.A.Kostiçev

C) S.A.Zaxarov

D) V.P.Vilyams

E) N.M.Sibirtsev

41. Torpağın əmələ gəlməsi, torpaq və onun münbitliyi haqqındakı təlimlər hansı alimlər tərəfindən yaradılmışdır?

A) V.V.Dokuçayev, P.A.Kostçev, V.P.Vilyams

B) İ.V.Tyurin, D.N.Pryanişnikov, A.N.Sokolovski

C) S.S.Neustryev, L.İ.Prasolov

D) S.A.Zaxarov, V.V.Akimtsev, D.A.İvanov

E) V.A.Dima, A.N,İzyumov, V.M.Motkin 9

10

42. “Torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyasının əsasları” kitabı kimə məxsusdur?

A) V.V.Dobrovolski

B) M.A.Qlazovski

C) M.M.Kononova

D) P.S.Orlov

E) J.N.Antipov-Karatayev

43. “Dünyanın torpaqları (Poçvı mira)” kitabının müəllifi kimdir?

A) M.A.Qlazovski

B) V.V.Dobrovolski

C) P.S.Kossoviç

D) K.D.Qlinka

E) İ.P.Gerasimov

44. Azərbaycanda torpaqşünaslıq elminin inkişafının birinci mərhələsində hansı maarifçi və təbiətşünasın rolu olmuşdur?

A) H.B.Zərdabi

B) V.V.Dokuçayev

C) P.S.Kossoviç

D) S.Zaxarov

E) V.Romanov

45. H.Zərdabinin torpaq haqqında əsəri hansıdır?

A) “Torpaq, su və hava”

B) “Torpaqşünaslıq”

C) ”Təbiətşünaslıq”

D) ”Torpaqların genezisi”

E) ”Böyük Qafqazın şimal-şərq hissəsinin meşə və meşə-bozqır torpaqları”

46. Azərbaycanda torpaqşünaslıq elminin inkişafında birinci mərhələ kimin fəaliyyəti ilə bağlıdır?

A) Həsən bəy Zərdabinin fəaliyyəti ilə bağlıdır

B) M.E.Salayevin fəaliyyəti ilə bağlıdır

C) V.R.Volobuyevin fəaliyyəti ilə bağlıdır

D) S.Zaxarovun fəaliyyəti ilə bağlıdır

E) K.Ələkbərovun fəaliyyəti ilə bağlıdır

47. Torpağın morfoloji əlamətləri anlayışı hansı alimlər tərəfindən işlənmişdir?

A) S.A.Zaxarov və V.V.Dokuçayev

B) V.V.Dokuçayev və V.P.Vilyams

C) V.P.Vilyams və V.A.Kovda

10

11

D) N.A.Dimo və V.A.Kovda

E) V.A.Kovda və S.A.Zaxarov

48. İlk dəfə humus anlayışını kim işlətmişdir?

A) A.Kyulbel

B) V.V.Dokuçayev

C) M.V.Lomonosov

D) N.Valrius

E) P.S.Kossoviç

49. Qərbi Avropada XVIII əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində torpaq haqqındakı aqrogeoloji istiqamətin tərəfdarları kim olmuşdur?

A) Fall, Berendt, Rixtqofen

B) A.N.Nolotov, P.S.Pallas

C) V.V.Dokuçayev, P.A.Kostiçev

D) P.S.Kossoviç, İ.V.Tyurin

E) V.R.Vilyams, L.İ.Prasolov

50. Qərbi Avropada XVIII əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində torpaq haqqındakı aqrokultur-kimyəvi istiqamətin tərəfdarları kimlər olmuşdur?

A) A.Teyer, Y.Libix

B) N.M.Sibirtsev, N.K.Hedroys

C) A.Teyer, V.V.Dokuçayev

D) Y.Libix, P.A.Kostiçev

E) V.V.Dokuçayev, P.A.Kostiçev, N.M.Sibirtsev

51. Torpağa aşınma nəticəsində bərk dağ süxurlarından törəmiş yumşaq dağ süxuru kimi baxanlar hansı alimlər olmuşdur?

A) Fall, Berendt, Rixtqofen

B) V.V.Dokuçayev,P.A.Kostiçev, N.M.Sibirtsev

C) A.Teyer, Y.Libix, K.K.Hedroys

D) V.R.Vilyams, L.İ.Prasolov, V.V.Polınov

E) N.A.Dimo, V.A.Kovda, A.N.Sokolovski

52. Torpağa qida elementlərinin mənbəyi kimi baxanlar hansı alimlər olmuşdur?

A) A.Teyer, Y.Libix

B) V.V.Dokuçayev, N.M.Sibirtsev

C) N.A.Dimo, V.A.Kovda

D) A.Teyer, V.V.Polınov

E) Y.Libix, V.A.Kovda

53. Elmi genetik torpaqşünaslığın yaranmasını müəyyən etmiş alimlər kim olmuşdur?

11

12

A) V.V.Dokuçayev, N.M.Sibirtsev, P.A.Kostiçev

B) V.R.Vilyams, P.S.Kossoviç, K.D.Qlinka

C) K.K.Hedroys, İ.P.Gerasimov, V.A.Kovda

D) V.V.Dokuçayev, P.A.Kostiçev, B.B.Polinov

E) N.M.Sibirtsev, V.V.Dokuçayev, V.A.Kovda

54. Torpaq haqqında təlimin əsasları, torpaqşünaslıq kursu, torpaqəmələgətirən amillər, genetik torpaq təsnifatının əsası kimi əsərlərin müəllifi kimdir?

A) P.S.Kossoviç

B) K.D.Qlinka

C) L.İ.Prasolov

D) V.V.Polınov

E) N.A.Dimo

55. “Torpağın uduculuq qabiliyyəti haqqında təlim”, “Torpağın kimyəvi analizi, şorəkət və onların mənşəyi” kimi əsərlərin müəllifi kimdir?

A) K.K.Hedroys

B) P.S.Kossoviç

C) V.V.Dokuçayev

D) K.D.Qlinka

E) N.A.Dimo

56. XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda torpaq coğrafiyası elminin inkişafında böyük xidmətləri olan alimlər kimlərdir?

A) İ.Y.Kavalski, P.S.Kossoviç, V.V.Dokuçayev, S.A.Zaxarov, V.A.Romanov, Y.A.Kamenski

B) İ.P.Gerasimov, V.Y.Peyva,İ.V.Tyurin, V.V.Polnov, S.İ.Prosolov

C) E.N.İvanov, N.N.Rozov, İ.N.Antipov, İ.Y.Kavalski, P.S.Kossoviç

D) V.A.Romanov, Y.A.Kamenski, S.A.Zaxarov, N.N.Rozov, İ.N.Antipov, P.S.Kossoviç, İ.V.Tyurin

E) S.A.Zaxarov , V.V.Dokuçayev, İ.N.Antipov, İ.V.Tyurin, P.S.Kossoviç

57. XX əsrin 20 – 45-ci illərində Azərbaycanda torpaq coğrafiyası elminin inkişafında böyük xidmətləri olan alimlər kimlərdir?

A) V.P.Simirnov-Loqinov, V.V.Akimtsev, N.Bukareviç, M.Salayev, R.Ələkbərov

B) S.A.Zaxarov, V.V.Akimtsev, D.A.İvanov, V.M.Motkin,V.P.Volobuyev

C) N.M.Sibirtsev, Y.A.Kamenski, Y.Y.Kovalevski,V.A.Pomanov

D) V.R.Vilyams,P.S.Kossoviç, K.D.Qlinka, V.P.Simirnov

E) İ.V.Tyurin, L.İ.Prasolov,

58. Rus Qaratorpaqları adlı əsərin müəllifi kimdir?

A) V.V.Dokuçayev

12

13

B) P.A.Kostiçev

C) N.M.Sibirtsev

D) D.A.İvanov

E) V.R.Vilyams

59. Torpağa təbii cisim kimi baxmaq fikrini ilk dəfə olaraq kim işlətmişdir?

A) V.V.Dokuçayev

B) V.R.Vilyams

C) N.M.Sibirtsev

D) P.A.Kostiçev

E) V.A.Kovda

60. Qaratorpaq, podzol, şoran, şorəkət kimi torpağ adları elmə kim daxil etmişdir?

A) V.V.Dokuçayev

B) V.P.Vilyams

C) N.M.Sibirtsev

D) P.A.Kostçev

E) M.V.Botonsov

61. Torpaq haqqında elmin banisi kim olmuşdur?

A) V.V.Dokuçayev

B) P.A.Kostiçev

C) N.M.Sibirtsev

D) K.K.Hedroys

E) V.P.Vilyams

62. Kimin təşəbbüsü ilə torpaqşünaslıq jurnalı buraxılmış və indi də nəşri davam etdirilir?

A) V.V.Dokuçayev

B) P.A.Kostiçev

C) N.M.Sibirtsev

D) V.P.Vilyams

E) P.S.Kossoviç

63. Quraqlığa qarşı mübarızə, torpaqların müqayisəli qiymətləndirilməsi, təsnifatı və zonallıq prinsipi haqqında təlim kimə məxsusdur?

A) N.M.Sibirtsev

B) V.V.Dokuçayev

C) P.A.Kostiçev

D) V.P.Vilyams

E) P.S.Kossoviç

13

14

64. Torpaq məhsulunun ayrılması metodları hansılardır?

A) Presləmə, sentrifuqa, mayelərdən istifadə metodu

B) Su vasitəsilə ayrılma

C) Torpaq məhsulunu ayırmaq üçün qum qatılır

D) Lizimetr vasitəsi ilə ayrılma

E) Kvars qumu ilə ayrılma

65. Torpaqəmələgətirən amillər hansılardır?

A) İqlim, torpağın yaşı, relyef,insanın istehsalat fəaliyyəti, bitki və heyvanlar aləmi, ana süxur

B) İqlim,orqanizmlər, torpağın yaşı, bitki və heyvanlar aləmi, insanın istehsalat fəaliyyəti, allüvial süxurlar

C) İnsanın təsərrüfat fəaliyyəti,torpağın yaşı, delüvial süxurlar, orqanizmlər

D) Relyef, iqlim, prolüvail süxurlar, insanın istehsalat fəaliyyəti, heyvanlar aləmi

E) İqlim,torpağın yaşı, insanın istehsalat fəaliyyəti, aşınma prosesləri, relyef, bitki və heyvanlar aləmi

66. Şəkildə torpaq haqqında ilk təsnifatı vermiş qədim yunan filosoflarından hansı təsvir olunmuşdur?

A) Aristotel

B) Teofrast

C) Y.Libix

D) E.Zyuss

E) V.Vernadski

67. Şəkildə torpaq haqqında ilk təsnifatı vermiş qədim yunan filosoflarından hansı təsvir olunmuşdur?

14

15

A) Teofrast

B) M.V.Lomonosov

C) Aristotel

D) A.Tensli

E) E.Hekkel

68. Şəkildə aqrobioloji istiqamətin tərəfdarlarından olan hansı alim təsvir olunmuşdur?

A) Y.Libix

B) Teofrast

C) V.V.Dokuçayev

D) P.A.Kostıçev

E) K.Linney

69. Şəkildə XIX əsrin birinci yarısında Rusiyada torpaqşunaslıq üzrə elmi-tədqiqat işləri aparmış hansı alim təsvir olunmuşdur?

A) M.V.Lomonosov

15

16

B) E.Zyuss

C) A.Tensli

D) V.V.Dokuçayev

E) Aristotel

70. Fəaliyyəti nəticəsində torpaqşunaslıq və torpaq coğrafiyası elminin əsası qoyulmuş bu alim kimdir?

A) V.V.Dokuçayev

B) E.Hekkel

C) M.V.Lomonosov

D) V.Vernadski

E) P.A.Kostıçev

71. Şəkildə nə təsvir olunub?

A) Torpaqəmələgətirən amillər

B) Torpağın eroziya tipləri

C) Antropogen amillər

D) Biogeokimyəvi tsikllər

E) Defilyasiya

72. Rusiyada torpaqşunaslıq elminin inkişafına əsaslı təsir edən, Dokuçayevlə bir dövrdə yaşamış məhşur rus alimi

16

17

A) P.A.Kostıçev

B) K.Linney

C) V.V.Dokuçayev

D) K.D.Qlinka

E) N.M.Sibirtsevin

73. Torpagın təsnifatı, torpaq xəritəsinin tərtibi qaydaları və torpaq tədqiqatı üsularının hazırlanmasında V.V.Dokuçayevin ən yaxın şagirdi və silahdaşı

A) N.M.Sibirtsevin

B) E.Hekkel

C) A.Tensli

D) Aristotel

E) Teofrast

74. 1908-ci ildə “Torpaqşünaslıq” adlı kitabı çapdan çıxmış və 5 dəfə təkrar nəşr edilmiş alim

17

18

A) K.D.Qlinka

B) M.V.Lomonosov

C) Y.Libix

D) Ç.Darvin

E) V.V.Dokuçayev

75. Dünyada torpagı həm təbii cisim, həm də istehsal vasitəsi kimi birlikdə öyrənən ilk görkəmli alim, akademik, torpaqşunas, aqronom

A) V.R.Vilyams (1863-1939)

B) R.Traut (1929 – 1969)

C) V.İ.Vernadski (1863-1945)

D) K.K.Hedroys (1872-1932)

E) A.Tensli (1905 – 1956)

76. Torpaq haqqında elmin inkşafında və xüsusilə torpaq koloidləri və onun udma qabiliyyəti məsələlərini öyrənilməsində böyük rolu olmuş akademik

A) K.K.Hedroys (1872-1932)

B) V.İ.Vernadski (1863-1945)

C) V.R.Vilyams (1863-1939)

D) A.Tensli (1905 – 1956)

E) Y.M.Şokalski (1856 – 1940)

77. Biosfer və noosfer haqqında təlimin yaradıcısı

18

19

A) V.İ.Vernadski (1863-1945)

B) K.K.Hedroys (1872-1932)

C) V.R.Vilyams (1863-1939)

D) A.Tensli (1905 – 1956)

E) S.O.Makarov (1848 – 1904)

78. Biosferin strukturunda yeddi növ maddə: canlı, biogen, kos, biokos, radioaktiv parçalanma mərhələsində olan maddələr, səpələnmiş atomlar, kosmik mənşəlı maddələr ayıran alim

A) V.İ.Vernadski

B) A.Tensli

C) R.Traut

D) N.M.Sibirtsevin

E) K.D.Qlinka

79. Akademik Vernadski torpağı necə maddə adlandırırdı?

A) Biokos maddə

B) Defilyasiya maddə

C) Asidofil maddə

D) Neytrofil maddə

E) Səthi maddə

80. Bunlardan hansı biokos maddədir?

A) Torpaq

B) Canlı orqanizmlər

C) Cansiz cisimlər

19

20

D) Hər üçü

E) Heç biri

81. Dokuçayevin həmyaşıdı olub Azərbaycanda təbiətşünaslıq elmlərinin inkişafında çox böyük xidmətləri olmuş alim

A) Həsən bəy Zərdabi (Məlikov) (1842-1907)

B) V.V.Dokuçayev (1846 – 1903)

C) K.K.Hedroys (1872-1932)

D) A.İ.Voyeykov (1842 – 1916)

E) B.Budaqov (1928)

82. Bu torpaq coğrafiyasının hansı tədqiqat üsuluna aiddir?

A) Torpaq monolitləri üsulu

B) Kameral üsul

C) Tarla şəraitində cihazsız mexaniki tərkibin təyin üsulu

D) Ələk üsulu

E) Qrafiki priyom üsulu

83. Torpaq coğrafiyası elmi nəyi öyrənir?

A) Torpağın coğrafi yayılmasının qanunauyğunluqları

B) Torpağın münbitliyini

C) Mexaniki tərkibini

D) Topaq profilinin qalınlığı

E) Torpaqların mənşəyi və inkişafını

20

21

84. Torpaq genezisi nəyi öyrənir?

A) Torpağın genetik xüsusiyyətlərini

B) Torpağın mexaniki tərkibini

C) Torpağın morfoloji əlamətlərini

D) Torpaq kalloidlərini

E) Torpağın münbitliyini

85. Torpaq təsnifatı nədir?

A) Torpaqların əsas xassələrinə, mənşəyinə və münbitliyinin xüsusiyyətlərinə görə qruplara birləşdirilməsidir

B) Torpağın morfoloji əlamətləridir, torpaqəmələgəlmə prosesinin ümumi sxemidir

C) Torpaqşünaslıq elminin yaranması və inkişafının əsas mərhələləridir

D) Torpaqların diaqnostikasıdır

E) Torpaqların əsas xassələridir, torpağın münbitliyidir

86. Torpaq haqqında təlimin əsasları əsəri kimə məxsusdur?

A) P.S.Kossoviç

B) V.P.Vilyams

C) V.V.Dokuçayev

D) L.İ.Prasolov

E) N.A.Dimo

87. Görkəmli alimlərdən V.İ.Vernadski torpaq məhlulunu çox yüksək qiymətləndirərək onu torpağın nəyi adlandırmışdı?

A) “əsas həyat substratı”

B) “torpağın qanı”

C) “torpağın canı”

D) “torpağın ürəyi”

E) “torpağın əsası”

88. N.Q.Vısotski torpaq məhlulunu çox yüksək qiymətləndirərək onu torpağın nəyi adlandırmışdı?

A) “torpağın qanı”

B) “torpağın canı”

C) “əsas həyat substratı”

D) “torpağın ürəyi”

E) “torpağın əsası”

89. Torpağın ilk elmi tərifini verən alim?

A) V.V.Dokuçayev

B) M.V.Lomonosov

C) P.A.Kostıçev 21

22

D) K.D.Qlinka

E) Teofrest

90. Torpaq coğrafiyasının tədqiqat üsullarına aid deyil?

A) Riyazi üsul

B) Profil üsulu

C) Morfoloji üsul

D) Torpaq çəkimi üsulu

E) Müqaisəli coğrafi üsul

91. V.V.Dokuçayev torpaqəmələgəlmə prosesində 5 təbii amilin birgə və qarşılıqlı təsirini göstərmişdir. Bunlar hansılardır?

A) İqlim, su , bitki, ərazinin relyefi, hava

B) Zaman, məkan, bitki, ərazinin relyefi, iqlim

C) Ərazinin relyefi, iqlim, bitki, heyvanat aləmi, zaman amili

D) Zaman amili, iqlim, su, hava, bitki

E) Heyvanat aləmi, iqlim, məkan, zaman, bitki

92. Dünya torpağı həm təbii cism, həm də istehsal vasitəsi kimi birlikdə öyrənən ilk görkəmli alim kimdir?

A) P.S.Kossoviç

B) V.R.Vilyams

C) L.İ.Rasolov

D) V.İ.Vernadski

E) İ.V.Tyurin

93. H.Zərdabi ilk dəfə torpaq təsnifatı haqda fikir söyləyərək, torpaqları mexaniki tərkibcə neçə qrupa bölmüşdür?

A) 5

B) 3

C) 2

D) 6

E) 4

94. H.Zərdabi torpaqları mexaniki tərkibcə 3 qrupa bölmüşdür. Bunlar hansılardır?

A) Qum, gil, əhəngli torpaqlar

B) Qlevli, çimli, qumlu torpaqlar

C) Padzol, gil, qumlu torpaqlar

D) Əhəngli, çimli, gilli torpaqlar

E) Qlevli, torflu, əhəngli torpaqlar

95. Azərbaycanda torpaqşünaslıq elminin yaradıcısı kim olub?

A) M.E.Salayev 22

23

B) M.Əsgərbəyli

C) Ə.Q.Zeynalov

D) B.M.Ağayev

E) H.Zərdabi

96. Həmin üsul torpağın səthindən ana süxura kimi bütün genetik qatların və onun profil üzrə xüsusiyyətlərini öyrənməyə imkan verir. Bu hansı üsuldur?

A) Morfoloji üsul

B) Müqayisəli üsul

C) Aerokosmik üsul

D) Profil üsul

E) Radiozotoplar üsul

97. Bunlardan hansı torpağın tədqiqat üsullarına daxil deyil?

A) Mexaniki üsul

B) Morfoloji üsul

C) Müqayisəli coğrafi üsul

D) Müqayisəli tarixi üsul

E) Aerokosmik üsul

98. Eksikator hansı nömrə ilə göstərilmishdir?

A) 12

B) 16

C) 13

D) 10

E) 17

23

24

99. Ştativ hansı nömrə ilə göstərilmişdir?

A) 17

B) 11

C) 9

D) 12

E) 16

100. Analiz stakanları hansı nömrə ilə göstərilmişdir?

A) 1

B) 2

24

25

C) 5

D) 15

E) 10

101. Analiz kolbaları hansı nömrə ilə göstərilmişdir?

A) 2, 3

B) 14, 13

C) 9, 10

D) 7, 11

E) 1, 5

102. Şəkildə hansı analiz qabları təsvir olunub?

A) Bükslər

B) Stəkanlar

C) Kolbalar

D) Büretkalar

E) Qıflar

103. Şəkildə hansı analiz qabları təsvir olunub?

25

26

A) Pipetkalar

B) Stəkanlar

C) Kolbalar

D) Büretkalar

E) Qıflar


A) Mufel peçi

B) Termostat

C) Quruducu şkaf

D) Çəkici şkaf

E) Soba

105. Mufel peçinin içərisindəki analiz qabları necə adlanır?

A) Tigel

B) Lüks

C) Kolba

26

27

D) Stəkan

E) Kasa

106. Bu həvəngdəstə necə adlanır?

A) Çini

B) Əqiq

C) Şüşə

D) Rezin

E) Polad

107. Torpaq mexaniki analizə hansı həvəngdəstə ilə hazırlanır?

A) Rezin

B) Əqiq

C) Çini

D) Polad

E) Şüşə

108. Torpaq humus analizinə hansı həvəngdəstə ilə hazırlanır?

A) Əqiq

B) Polad

C) Çini

D) Şüşə

E) Rezin

109. Şəkil hansı analizə aiddir?

A) Hiqroskopik nəmlik

27

28

B) Su tutumu

C) Torpağın su sızdırması

D) Həcm çəkisinin təyini

E) Xüsusi çəkinin təyini

110. Şəkildə titrləmə üçün işlədilən hansı kimyəvi analiz ləvazimatı göstərilib?

A) Büretlər

B) Pipetkalar

C) Stəkanlar

D) Tigellər

E) Lükslər


A) Ölçü kolbaları

B) Tigellər

28

29

C) Büretlər

D) Lükslər

E) Pipetkalar

112. Şəkildə hansı tərəzi təsvir olunub?

A) Analitik

B) Elektron

C) Həssas

D) Qutulu

E) Texniki

113. Hal hazırda sənaye tərəfindən buraxılan standart ələk dəsti alt və üst qapaqla birlikdə neçə ələkdən ibarət olur?

A) 7

B) 9

C) 5

D) 11

E) 2

114. 2 rəqəmi ilə şəkildə hansı kimyəvi analiz avadanlıgı göstərilib?

29

30

A) Konus şəkilli kolba

B) Yastı dib kolba

C) Ölçü silindri

D) Buxarlandırma üçün farfor (çini) kasa

E) Saat şüşəsi


A) Yastı dib kolba

B) Konus şəkilli kolba 30

31

C) Ölçü silindri


E) Saat şüşəsi


A) Ölçü silindri

B) Yastı dib kolba

C) Konus şəkilli kolba


E) Saat şüşəsi


31

32

A) Buxarlandırma üçün farfor (çini) kasa

B) Ölçü silindri

C) Yastı dib kolba

D) Konus şəkilli kolba

E) Saat şüşəsi


A) Saat şüşəsi

B) Buxarlandırma üçün farfor (çini) kasa

32

33

C) Ölçü silindri

D) Yastı dib kolba

E) Konus şəkilli kolba


A) Qıf

B) Buxarlandırma üçün farfor (çini) kasa

C) Saat şüşəsi

D) Yastı dib kolba


120. 8-9 rəqəmi ilə şəkildə hansı kimyəvi analiz avadanlıgı göstərilib?

33

34

A) Şüşə çubuqlar

B) Yastı dib kolba

C) Qıf


E) Saat şüşəsi


A) Ölçü kolbası

34

35

B) Qıf

C) Saat şüşəsi


E) Buxarlandırma üçün farfor (çini) kasa


A) Yuyucu

B) Yastı dib kolba



E) Qıf


35

36

A) Qaz lampası

B) Yastı dib kolba

C) Saat şüşəsi


E) Qıf


A) Asbestli metal tor

B) Qaz lampası

C) Yastı dib kolba

D) Saat şüşəsi



36

37

A) Çini geydirilmiş metal üçbucaq

B) Saat şüşəsi

C) Qaz lampası

D) Saat şüşəsi

E) Buxarlandırma üçün farfor (çini) kasa


A) Taxta ştativ sınaq şüşələri ilə

B) Yastı dib kolba

C) Qıf

D) Saat şüşəsi


37

38


A) Pəncəli metal ştativ

B) Taxta ştativ sınaq şüşələri ilə


D) Saat şüşəsi

E) Yastı dib kolba

128. Torpaqların aqroistehsalat qruplaşdırılması neçə qrupu, hər qrupda

A) 5 qrup, 2 sinif, 20 bal

B) 7 qrup, 4 sinif, 18 bal

C) 8 qrup, 3 sinif, 15 bal

D) 9 qrup, 5 sinif, 25 bal

E) 5 qrup, 10 sinif, 5 bal

Mövzu 2. Aşınma. Torpaqəmələgətirən süxurlar və torpağın mineral hissəsi. Torpağın eroziyası

129. Əsas torpaqəmələgətirən süxurlar hansılardır?

A) Elüvial,delüvial,prolüvial, alüvial, göl çöküntüləri, buzlaq çöküntüləri,löss çöküntüləri və lössəbənzər gillicələr

B) Elüvial,delüvial,prolüvial, göl çöküntüləri, buzlaq löss, gillicələr, çökmə süxurlar

C) Gilicələr, löss, buzlaq, göl çöküntüləri,delüvial, metomorfik süxurlar

D) Elüvial,delüvial,prolüvial, alüvial, fülüvial örtük gillicələr, metomorfik süxurlar

E) Löss, buzlaq, alüvial, prolüvial, çökmə süxurlar

130. Maqmatik süxurlar yer qabığının dərin qatlarında maqmada soyumuş şəkildə qaldıqda, yaxud yer səthinə çıxmış olduqda necə adlanır?

A) İntruziv, effuziv

38

39

B) Çökmə, intruziv

C) Effuziv, çökmə

D) Intruziv maqmatik

E) Effuziv, metamorfik

131. Torpaqəmələgəlmədə ən intensiv iştirak edən süxurlar:

A) Çökmə

B) Metamorfik

C) Maqmatik

D) Effuziv

E) Intruziv

132. Çökmə və maqmatik süxurların təbii şəraitin təsirilə öz görünüşünü dəyişməsi nəticəsində hansı süxurlar əmələ gəlir?

A) Metomorfik

B) Maqmatik

C) Çökmə

D) Effuziv

E) Intruziv

133. Litosferin üst və səthə yaxın qatlarının 75-80%-i hansı süxurlardan ibarətdir?

A) Çökmə

B) Intruziv

C) Maqmatik

D) Metomorfik

E) Effuziv

134. Yer qabığını təşkil edən dağ süxurlarının əsas böyük qrupları hansılardan ibarətdir?

A) Bazaltlar, qranitlər, çökmə

B) Intruziv, çökmə, maqmatik

C) Metomorfik, effuziv, vulkanik

D) Maqmatik, intruziv, effuziv

E) Çökmə, metomorfik, qneyslər

135. Dağ süxurlarının Yer səthində dəyişməsi proseslərinin yekununa nə deyilir?

A) Aşinma

B) Evolyusiya

C) Daşınma

D) Törəmə

E) Pozulma

39

40

136. Aşınma prosesi hansı iki zonada müşahidə edilir?

A) Səthdə, dərində

B) Maqmada, səthdə

C) Dərində, döşəmə süxurda

D) Illüvial, elüvial qatda

E) Keçid qatında, ana süxurda

137. Aşınmanın hansı növləri fərqləndirilir:

A) Fiziki, kimyəvi və bioloji

B) Kobud, səthi, narın

C) Eninə, uzununa, dərinliyə doğru

D) Bioloji, üzvi, orqanik

E) Fiziki, mexaniki, qranulometrik

138. Massiv dağ süxurlarının və onun minerallarının mexaniki proseslər nəticəsində kimyəvi və mineroloji tərkibini dəyişmədən xırdalanmasına, gövşək (narın) süxura keçməsi prosesinə nə deyilir?

A) Fiziki aşınma

B) Bioloji aşınma

C) Kimyəvi aşınma

D) Fiziki-kimyəvi aşınma

E) Üzvi aşınma

139. Hansı vilayətlərdə gündüzlə gecə temperaturları arasında böyük fərq olduğundan burada fiziki aşınma daha qüvvətli gedir?

A) Kontinental vilayətlərdə

B) Adalarda

C) Yarımadalarda

D) Sahillərdə

E) Ekvatorda

140. Süxur temperaturun təsir ilə parçalandıqda bu prosesə nə deyilir?

A) Termiki aşınması

B) Şaxta aşınması

C) Bioloji aşınma

D) Fiziki aşınma

E) Kimyəvi aşınma

141. Süxur donmuş suyun təsirilə parçalanıb xırdalandıqda ona hansı aşınma deyilir?

A) Şaxta aşınması

B) Termiki aşınması

40

41

C) Bioloji aşınma

D) Fiziki aşınma


142. Termiki aşınma, şaxta aşınması, küləkdən aşınma hansı aşınmanın növləridir?

A) Fiziki aşınmanın

B) Üzvi aşınmanın

C) Bioloji aşınmanın

D) Kimyəvi-fiziki aşınmanın

E) Kimyəvi aşınmanın

143. Əsasən kimyəvi proseslərin təsiri ilə süxurların dağılması və dəyişilməsi prosesi necə adlanır?

A) Kimyəvi aşınma

B) Kimyəvi-fiziki aşınma

C) Bioloji aşınma

D) Üzvi aşınma

E) Fiziki aşınma

144. Bunlar hansı aşınmanın formalarıdır: 1) oksidləşmə, 2) karbonlaşma, 3) hidrotasiya və 4) kaolinləşmə.

A) Kimyəvi aşınmanın

B) Kimyəvi-fiziki aşınmanın

C) Bioloji aşınmanın

D) Üzvi aşınmanın

E) Fiziki aşınmanın

145. Bu, kimyəvi aşınmanın hansı reaksiyasına aiddir?

2FeS2 +7O2 + 2H2O = 2FeSO4 + 2H2SO4;

12FeSO4 + 6H2O + 3O2 = 4Fe2(SO4)3 + 4Fe(OH)3;

2Fe2(SO4)3 + 9H2O = 2FeO3 .3H2O + H2SO4.

A) Oksidləşmə

B) Karbonlaşma

C) Hidrotasiya

D) Kaolinləşmə.

E) Hidroliz


CaCO3+CO2+H2O ←→Ca(HCO3)2 biokarbonat

A) Karbonlaşma

B) Hidrotasiya 41

42

C) Oksidləşmə

D) Kaolinləşmə.

E) Bioloji


2Fe2O3 + 3H2O =2 Fe2O3∙3H2O. hematit limonit

A) Hidrotasiya

B) Karbonlaşma

C) Oksidləşmə

D) Bioloji

E) Kaolinləşmə.


KAlSi3O8 + H2O → HAlSi3O8 + KOH.

A) Hidroliz

B) Karbonlaşma

C) Hidrotasiya

D) Kaolinləşmə

E) Oksidləşmə

149. Kimyəvi aşınma nəticəsində süxurda hansı yeni xassə inkişaf etməyə başlayır?

A) Uduculuq qabiliyyəti

B) Sızma qabiliyyəti

C) Su qaldırma qabiliyyəti

D) Kapilyarlıq qabiliyyəti

E) Sututma qabiliyyəti

150. Bitki və heyvanların, həmçinin mikroorqanizmlərin həyat fəaliyyəti nəticəsində süxurda yeni keyfiyyət xassələrinin əmələ gəlməsinə nə deyilir?

A) Bioloji aşınma

B) Üzvi aşınma

C) Fiziki aşınma

D) Kimyəvi-fiziki aşınma


151. Mikroorqanizmlər, soxulcanlar, termitlər, qarışqalar, həşaratlar, torpağı eşən göstəbəklər mineral birləşmələrin və süxurların dəyişilməsində və dağılmasında necə iştirak edirlər?

A) Bütün cavablar düzdür

B) CO2 torpağa işlənməsini gücləndirməklə

42

43

C) H2O torpağa işlənməsini gücləndirməklə

D) O2 torpağa işlənməsini gücləndirməklə

E) Turş birləşmələr ifraz etməklə

152. Aşınma prosesinin əsas formaları hansılardır?

A) Fiziki aşınma, kimyəvi aşınma, bioloji aşınma

B) Kimyəvi aşınma, səthi aşınma, dərin aşınma

C) Bioloji aşınma, fiziki və yaxud termiki aşınma, günəş şüasının təsiri ilə aşınma

D) Külək vasitəsi ilə torpağın aşınması

E) Fiziki aşınma, bitki köklərinin vasitəsi ilə əmələ gələn aşınma

153. Dağ süxurlarının aşınıb törədiyi yerdə qalan aşınma məhsulu necə adlanır?

A) Elüvial törəmələr, yaxud elüvi

B) Delüvial çöküntülər

C) Prolüvial çöküntülər

D) Allüvial çöküntülər

E) Göl çöküntüləri

154. Dağ və təpələrin yamaclarından yağış və qar suları vasitəsi ilə ətək hissələrə gətirilib çökdürülən nisbətən narın materiallardır.

A) Delüvial çöküntülər

B) Elüvial törəmələr




155. Dağlıq ölkələrdə və onun ətəklərində müvəqqəti güclü leysan yağışlı dağ sellərinin əmələ gətirdiyi çeşidlənməmiş (sortlaşmamış) iri qırıntılı buzlaq daşlı –çay daşlı–çınqıllı çöküntülər necə adlanır?

A) Prolüvial çöküntülər


C) Elüvial törəmələr



156. Ən çox dağ ətəklərində və dərələrin çıxarında gətirmə “konuslar” yaxud yelpikvari formalar əmələ gətirən çöküntülər:

A) Prolüvial çöküntülər


C) Allüvial çöküntülər

D) Elüvial törəmələr


43

44

157. Əksərən çayların yaz daşqını zamanı vadilərdə və subasar terraslarda dövrü çökdürülən üzvi və mineral mənşəli materiallardan ibarət olan çöküntülər:

A) Allüvial çöküntülər





158. Qədim relyef çökəkliklərində, göl hövzələrində əmələ gələn və özünün gilliliyi və laylılıgı (təbəgə liliyi) ilə fərqlənən çöküntülər hansılardır?

A) Göl çöküntüləri




E) Buzlaq çöküntüləri

159. Buzlaqlarla gətirilib çökdürülmüş müxtəlif süxurların aşınma materiallarından ibarət olan çöküntülər:

A) Moren çöküntüləri





160. Buzlağın əriməsi nəticəsində əmələ gələn sellərin akkumulyativ fəaliyyətinin məhsulu olan çöküntülər:

A) Flüvioqlyasial çöküntülər


C) Moren çöküntülər



161. Küləşi rəngi, karbonatlılığı, iri tozvari-gillicəli mexaniki tərkibi, unabənzərliyi, məsaməliliyi, yumşaq kipliyi, mikroaqreqatlılığı və su keçirməkliliyi ilə fərqlənən, üzərində yüksək münbitliyi olan torpaqlar formalaşan çöküntülər :

A) Löss çöküntüləri





162. Löss çöküntüləri ən çox harada yayılmışdır?

44

45

A) Ukraynada, Orta Asiyada

B) Belorus Respublikasında, Estoniyada

C) Rusiyanın qeyri-qaratorpaq vilayətlərində, Avropada

D) Zaqafqaziyada (Azərbaycanda), Moldovada

E) Türkiyədə, Hindistanda

163. Küləyin akkumulyativ fəaliyyətinin təsiri ilə əmələ gələn çöküntülər:

A) Eol çöküntüləri





164. Dördüncü dövrdə dəfələrlə müşahidə edilən dənizlərin sahil xəttinin dəyişməsi, transqressiya və reqresiya hadisələri nəticəsində əmələ gələn çöküntülər :

A) Dəniz çöküntüləri





165. Kür –Araz ovalıgının ana süxurları Xəzər altından çıxmış müasir dördüncü dövr əksərən şorlaşmış ............... .............. ibarətdir.

A) Allüvial çöküntülər





166. Torpaq və torpaqəmələgətirən süxurların bərk fazası müxtəlif böyüklüyə malik hissəciklərdən ibarətdir ki, bunlara nə deyilir?

A) Mexaniki elementlər

B) Çınqıl

C) Daş

D) Qum

E) Gil

167. Torpaqəmələgətirən süxur (ana süxur) nəyə deyilir?

A) Üzərində torpaq əmələ gələn mineral substrata

B) Yerin üst münbit qatına

C) bitki bitirə bilən Yer qabığına

45

46

D) Bitkinin kökləri yayıla bilən qata

E) Elüvial və illüvial horizontların cəminə

168. Torpaqəmələgətirən süxurlar mənşəyinə, quruluşuna və xassəsinə görə neçə qrupa ayrılır?

A) Maqmatik süxurlar, metamorfik süxurlar, çökmə süxurlar

B) Maqmatik süxurlar, gillicə süxurlar, elüvial süxurlar, delüvial süxurlar

C) Prolüvial süxurlar, allüvial süxurlar, metamorfik süxurlar, gilli çökmə mənşəli süxurlar

D) Delüvial və elüvial süxurlar, çökmə süxurlar, gol çöküntüləri, buzlaq çöküntüləri

E) Qədim çökmə süxurlar, maqmatik və metamorfik süxurlar, gillicə süxurlar, prolüvial çöküntülər

169. Əsas torpaqəmələgətirən süxurlar hansılardır?

A) Elüvial, delüvial, prolüvial, allüvial süxurlar

B) Maqmatik, metamorfik, qranit, bazalt süxurlar

C) Mərmər, kvarsitlər, effuz, bazalt süxurlar

D) Elüvial, delüvial, maqmatik, metamorfik süxurlar

E) Allüvial, qranit, bazalt süxurlar

170. Şəkildə mənşəyinə görə Yer kürəsində olan hansı dağ süxuru göstərilmişdir?

A) Maqmatik və ya püskürmə dağ süxurları

B) Çökmə dağ süxurları

C) Metomorfik süxurlar

D) Aşınma süxurları

E) Effuziv süxurlar


46

47

A) Çökmə dağ süxurlar

B) Maqmatik dağ süxurları

C) İntruziv süxurlar

D) Qranit tərkibli süxurlar

E) Bazalt tərkibli süxurlar


A) Metomorfik süxurlar

B) Aşınma süxurlar

C) Ellüvial süxurlar

D) Prolüvial süxurlar

E) Maqmatik süxurlar

173. Şəkildə aşınmanın hansı növləri göstərilmişdir?

47

48

A) Mexaniki, fiziki və kimyəvi aşınma

B) Üzvi aşınma

C) Bioloji aşınma

D) Geokimyəvi aşınma

E) Biokimyəvi aşınma

174. Şəkildə nəyi təşkil edən maddələr göstərilmişdir?

A) Torpagı

B) Dag süxurlarını

C) Mineralları

D) Coğrafi təbəqəni

E) Litosferi

175. Torpağın ölçülərinə və xassələrinə görə yaxın olan hissəciklərin qruplaşdırılmasına nə deyilir?

A) Mexaniki tərkibi

B) Torpağın strukturu

48

49

C) Torpaq profili

D) Torpağın morfologiyası

E) Torpağın genetik qatları

176. Torpağın qranulometrik tərkibinə görə təsnifatı hansılardır?

A) Qumsal, gillicəli, gilli

B) Qumlu, qumsal,daşlı

C) Daşlı, çınqıllı, qumlu

D) Ağır gilli, orta gillicəli, narın

E) Bitişkən qum, yüngül gilli, toz

177. Tarla şəraitində, yaxud tələbələrin çöl praktikası zamanı bir qayda olaraq torpağın .............. ............ ............. laboratoriya analizinə qədər çöldə nəm halda 3 mm-lik qaytan (şnur) düzəltməklə nə təyin edirlər.

A) Torpağın mexaniki tərkibini

B) Torpağınt sruktur tərkibini

C) Torpağın mineraloji tərkibini

D) Torpağın üzvi tərkibini

E) Torpağın kimyəvi tərkibini

178. Torpağın müxtəlif irilikdə hissəciklərinin faizlə ifadə olunan nisbi miqdarına nə deyilir?

A) Torpağın mexaniki tərkibi

B) Torpağınt struktur tərkibi

C) Torpağın mineraloji tərkibi

D) Torpağın üzvi tərkibi

E) Torpağın kimyəvi tərkibi

179. Torpaqların mexaniki tərkibinin aşağıdakı təsnifatı kimə məxsusdur : daş (>3mm), çınqıl (3 – 1mm), qum (1 – 0.05mm), toz (0.05-0.001mm) və lil (<0.001mm)

A) N.A.Kaçinskiyə

B) Ş.G.Həsənova

C) K.D.Qlinkaya

D) V.P.Volobuyevə

E) R.Q.Məmmədova

180. Torpağın mexaniki fraksiyyalarını hansı 2 böyük qrupa bölürlər?

A) Fiziki gil və fiziki qum

B) Daş və qum

C) Qum və skelet

D) Çınqıl və gil

E) Qənbər və gil

49

50

181. Kənd təsərrüfat praktikasında və aqronomiyada hansı mexaniki tərkib daha əlverişli olması ilə müəyyən edilmişdir?

A) Yüngül və orta gillicəli

B) Ağır gillicəli və qumsal

C) Qum və gil

D) Orta və ağır gillicəli

E) Yüngül gillicəli və qumsal

182. Torpaqəmələgətirən relyef formaları hansılardır?

A) Mezorelyef, mikrorelyef, monorelyef

B) Düzənliklər, yaylalar, dağ sistemləri

C) Hamar sahələr, müxtəlif meylli yamaclar

D) Dağətəyi, təpə, dərə, vadi

E) Mezorelyef formaları, düzənliklər, dağ sistemləri

183. Bu hansı prosesin təzahürüdür?

A) Aşınma

B) Uçqun

C) Humusəmələgəlmə

D) Karst

E) Buzlaşma

184. Aşınma prosesinin növləri hansılardır?

A) Kimyəvi, fiziki, bioloji

B) Yeraltı sular, bitki 50

51

C) Temperatur, külək

D) Qrunt suları, mikroorqanizmlər

E) Soyuq isti,heyvanlar aləmi

185. Torpaqəmələgətirən dağ süxurları hansılardır?

A) Maqmatik, metomarfik, çökmə

B) Çökmə, metomarfik, delüvail

C) Maqmatik, çökmə, allüvial

D) Metomarfik, maqmatik, prolüvial

E) Elüvial,delüvial, çökmə

186. Dağ süxurlarının torpağa çevrilməsi üçün hansı iki proses birgə getməlidir?

A) Aşınma, torpaqəmələgəlmə

B) Su eroziyasi, külək eroziyası

C) Aşınma, dağılma

D) Yuyulma, torpaqəmələgəlmə

E) Süxuların dağılması

187. Fiziki aşınmanı törədən amillər hansılardır?

A) Temperaturun dəyişməsi, donmuş su, məhlulda kristallaşan duzlar, axar su və külək

B) Temperaturun dəyişməsi,dağ süxurlarının,minerallaın yer dəyişməsi

C) Donmuş su, termik aşınma, bioloji aşınma

D) Axar su, külək, eroziya, səthi eroziya

E) Kristallaşan duzlar, şoran torpaqlar, axar sular

188. Bioloji aşınmanı törədən amillər hansılardır?

A) Bitki, heyvanlar, mikroorqanizmlər

B) Dağ süxurları, mikroorqanizm

C) Heyvanlar aləmi, mineral birləşmələri

D) Mikroelementlər,bitkilər

E) Mikroorqanizmlər,minerallar

189. Kimyəvi aşınmanı törədən amillər hansılardır?

A) Oksidləşmə, karbonlaşma, hidrotasiya, kaolinləşmə

B) Üzvi minerallar və ibtidai bitkilər

C) Silikat bakteriyaları, oksigen

D) Duzlar, bitki kökləri

E) Karbon qazı, mineral birləşmələr

190. Mikroskop altındakı bu görünüş torpağın hansı hissəsinə məxsus ola bilər?

51

52

A) Mineral

B) Aqlomerat

C) Mədxul

D) Yenitörəmə

E) Qum

191. Bu hansı aşınmaya aiddir?

A) Fiziki

B) Kimyəvi

C) Bioloji

D) Üzvi

E) Fiziki-kimyəvi

192. İlkin torpaqəmələgəlmə prosesi nə ilə başlayır?

A) Dağ süxurlarının aşınmaya məruz qalması ilə

B) Qranulometrik tərkibinin ağırlaşması ilə

C) Torpağın strukturunun pozulması ilə

D) Torpağın məsaməliyinin artması

E) Torpağın kipliyinin artması

193. Yer kürəsində olan dağ süxurları mənşəyinə görə hansı qruplara bölünür?

52

53

A) Maqmatik , çökmə , metomorfik

B) Vulkanik, çökmə , metomorfik

C) Maqmatik, effuziv, intruziv

D) Maqmatik, çökmə, tektonik

E) Orqanik, maqmatik , çökmə

194. Eroziya nədir?

A) Torpağın su və küləyin təsiri altında dağılması prosesidir

B) Torpağın su xassələridir, torpağın su sızdırmasıdır

C) Torpağın hava xassələridir, meliorasiyadır

D) Torpağın su keçirməsidir, torpaqəmələgətirən süxurlardır

E) Torpağın udma qabiliyyətidir, torpağın su keçirməsidir

195. Eroziyanın növləri hansılardır?

A) Səthi eroziya, xətti eroziya

B) Kimyəvi və fiziki eroziya

C) Struktur eroziya, xətti eroziya

D) Xətti eroziya, bioloji eroziya

E) Geoloji eroziyadır, sürətli eroziya

196. Eroziyanın inkişafına təsir edən təbii şərait hansılardır?

A) İqlim, relyef, ərazinin geoloji quruluşu, torpaq şəraiti və bitki örtüyü

B) Yağıntıların miqdarı və rejimi

C) Çoxillik əkinlər, meyvə bağları, üzümlüklər və meşələrin salınması, növbəli əkin

D) Torpaq şəraiti və bitki örtüyü, çoxillik əkinlər, meyvə bağları, çoxillik otlar, bitkilərin əkilməsi

E) Səthi su axının azaldılması, şumu yamacın eninə aparmaq, təbii ot örtüyü saxlamaq, yamaclarda terrasların salınması

197. Torpağın üst qatının müxtəlif təbii və antropogen amillərin təsiri nəticəsində dağılmasına nə deyilir?

A) Eroziya

B) Aşınma

C) Deqradasiya

D) Ovulma

E) Disperslik

198. Latıncadan eroziya sözü nə demekdir?

A) Yeyilmə , yuyulma

B) Aşınma

C) Deqradasiya

D) Ovulma 53

54

E) Disperslik

199. Eroziyanın hansı iki tipi vardır?

A) Su eroziyası, külək eroziyası

B) Səthi, şum

C) Şum, yarğan

D) Qobu, tirə

E) Barxan,dyun

200. Su eroziyasının hansı növləri var?

A) Səthi və yarğan

B) Şaxta və donma

C) Fiziki və kimyəvi

D) Soyuq və isti

E) Bioloji və üzvi

201. Hündür gövdəli bitkilərdən (günəbaxan, qarğıdalı) və sahəvi küləş zolaqlarından istifadə edilməsinin və örüşlərin otarılmasının nizamlanması eroziyaya qarşı hansı mübarizə tədbirlərinə aiddir?

A) Defilyasiyaya qarşı mübarizə

B) Aşınmaya qarşı mübarizə

C) Yuyulmaya qarşı mübarizə

D) Şorlaşmaya qarşı mübarizə

E) Şorakətləşməyə qarşı mübarizə

202. Meşəqoruyucu zolaqlar - küləkqoruyucu, tarlaqoruyucu və yarğan boyu salınmış meşə zolaqları, su hövzələrinin, göllərin, çay və kanalların, sahilləri bərkidilməsi üçün qoruyucu zolaqların salınması hansı tədbirlərə aiddir?

A) Meşə meliorasiya tədbirləri

B) Aqrotexniki tədbirlər ;

C) Təşkilat – təsərrüfat tədbirləri

D) Hidrotexniki tədbirlər

E) Mədəni tədbirlər

203. Digər tədbirlər kara gəlmədikdə sədlər, liman və terraslar tikmək, yolqırağı yamacları bərkitmək tədbirləri aparılır. Bu hansı eroziyaya qarşı tədbirlər sisteminə aiddir?

A) Hidrotexniki tədbirlər


C) Meşə meliorasiya tədbirləri

D) Təşkilat – təsərrüfat tədbirləri


54

55

204. Külək eroziyası hansı 2 yarım tipə ayrılır?

A) Toz yaxud qara tufan və məhəlli külək

B) Eol və barxan

C) Dyun və barxan

D) Karlar və qobu

E) Ağ yel və qara yel

205. Hansı eroziya prosesi nəticəsində torpağın üst qatı yuyulur?

A) Səthi

B) Dərininə

C) Eninə

D) Köndələninə

E) Şırım

206. Hansı eroziya ərazinin yarğanlar tərəfindən dərininə parçalanmasına gətirib çıxarır?

A) Qobu , yarğan

B) Səthi

C) Eninə

D) Köndələninə

E) Şırım

207. Səthi eroziyanın hansı dərəcələri var?

A) Zəif , orta və şiddətli

B) Kiçik, orta, böyük

C) Kimyəvi, fiziki, fiziki-kimyəvi

D) Istilik, su, şaxta

E) Səthi, dərin, lap dərin

208. Külək eroziyası yaxud defliyasiya hansı ərazilərdə baş verir?

A) Arid ərazilərdə

B) Bitki örtüyü sıx olan ərazilərdə

C) Meşələrdə

D) Rütubətli ərazilərdə

E) Ekvatorial meşələrdə

209. Külək eroziyası hansı relyef formasını əmələ gətirir?

A) Eol

B) Karst

C) Qıf

D) Moren

55

56

E) Kar

210. Eroziya prosesində ən böyük torpaqqoruyucu rola malikdir?

A) Bitki örtüyü.

B) Relyef

C) Iqlim

D) Təbii şərait

E) Şumlama

211. Bütün dünya ölkələri içərisində eroziyadan ən çox zərər çəkən hansı ölkədir?

A) ABŞ

B) Azərbaycan

C) Rusiya

D) İran

E) Türkiyə

212. Respublikamızda eroziyaya uğramış tipik torpaqların nümunələri hansı ərazilərdə daha geniş yayılmışdır?

A) Naxçıvan MR, Ceyrançöl, Qobustan

B) Qusar düzü, Ceyrançöl, Qobustan

C) Naxçıvan MR, Böyük Qafqaz, Qobustan

D) Naxçıvan MR, Ceyrançöl, Talış

E) Mil, Muğan, Lənkəran

213. Torpaq eroziyasına qarşı əsasən hansı mübarizə tədbirləri planlı şəkildə , sistematik olaraq müəyyən aqrotexniki tədbirlər həyata keçirməklə aparılmalıdır?

1 - təşkilat – təsərrüfat tədbirləri ;

2 - aqrotexniki tədbirlər ;

3 - meşə meliorasiya tədbirləri ;

4 - hidrotexniki tədbirlər .

5 - mədəni tədbirlər

6 - maarifləndirici tədbirlər

A) 1,2,3,4

B) 1.2.3.5

C) 1.2.3.6

D) 1.2.5.6.

E) 3.4.5.6.

214. Torpaq eroziyasına qarşı əsaslandırılmış plan tərtib etmək və onu həyata keçirilməsinə nail olmaq, torpaq eroziya xəritələrinin və eləcə də relyef, süxur və b. xəritəçilik materiallarının əldə edilməsi hansı tədbirlər hesab olunur?

A) Təşkilat – təsərrüfat tədbirləri

56

57


C) Meşə meliorasiya tədbirləri

D) Hidrotexniki tədbirlər


215. Çoxillik otlar, birillik bitkilər, şumu yamacın köndələninə aparmaq, bufer zolaqları saxlamaq, becərmə, kultivasiya işlərinin düzgün təşkili, qarısaxlama və onun əriməsini tənzim etmək, eroziyaya uğramış torpağın münbitliyini aqrotexniki vasitələrlə yüksəltmək, fitomeliorasiya, üzvi mineral gübrələr tətbiqi hansı eroziyaya qarşı mübarizə tədbirlərinə aiddir?

A) Aqrotexniki tədbirlərə

B) Təşkilat – təsərrüfat tədbirlərə

C) Meşə meliorasiya tədbirlərinə

D) Hidrotexniki tədbirlərə

E) Mədəni tədbirlərə

216. Bu, mexaniki tərkibin təyin olunmasının hansı üsuludur?

A) tarla

B) kameral

C) laboratoriya

D) analiz

E) model

217. Belə aşınma prosesi hansı zonalarda gedə bilər?

57

58

A) arid

B) musson

C) rütubətli

D) qumlu səhra

E) tundra

218. Torpaq məhlulunda əsaən hansı həll olmuş qazlar mövcuddur?

A) O2, CO2

B) H, He

C) He,O3

D) O3, Ar

E) Ar, CO

219. Torpaq məhlulunda mineral birləşmələrin hansı anionları mövcuddur?

A) HCO3, CO3, NO3

B) Ca, Mg, Na

C) SO4, K, H

D) Cl, NH4, NH4

E) H2PO4, Mg, Na

220. Torpaq məhlulunda mineral birləşmələrin hansı kationları mövcuddur?

A) Ca, Mg, Na,

B) NH4, NO3, Na

C) K, HCO3, CO3

D) H, HCO3, CO3

E) HCO3, CO3, NO3

221. Şiddətli turş torpaqlarda hansı elementlər üstünlük təşkil edir?

A) Al, Fe

B) Ca, Mg

58

59

C) Ca, C

D) Ca, Na,

E) H, CO3

222. Dəmirin Fe2 forması hansı torpaqlarda üstünlük təşkil edir?

A) bataqlı

B) qara

C) boz

D) çəmən-boz

E) allüvial-çəmən

223. Şəkildə hansı eroziya prosesi göstərilib?

A) Su eroziyası

B) Külək eroziyası

C) Defilyasiya

D) Dib eroziyası

E) Torpaq eroziyası


A) Külək eroziyası

B) Su eroziyası

59

60

C) Defilyasiya

D) Dib eroziyası

E) Torpaq eroziyası


A) Külək eroziyası

B) Defilyasiya

C) Su eroziyası

D) Torpaq eroziyası

E) Dib eroziyası


A) Yaylaq eroziyas

B) Torpaq eroziyası

C) Defilyasiya

D) Dib eroziyası

E) Külək eroziyası

227. Metomorfik süxurların adları göstərilən nömrəni seçin?

A) Mərmər, kvarsit, qneys

B) Qum, qneys, gips

C) Əhəng daşı, neft, qum

60

61

D) Daş kömür, daş duz

E) Təbaşir, torf, anhidrit

228. Fiziki aşınma nəticəsində süxurlar hansı mühüm xassəni qazanırlar?

A) Su və hava keçirmək

B) Udululuq

C) Rütubəti saxlamaq

D) Torpağın bütün xassələrini qazanırlar

E) Heç bir xassəni qazanmırlar

229. Küləyin akkumilyativ fəaliyyətinin təsiri ilə əmələ gələn çöküntülər?

A) Eol çöküntülər

B) Göl çöküntüləri

C) Allüvial çöküntülər

D) Dellüvial çöküntülər

E) Buzlaq yaxud morlu çöküntülər

230. Elüvial törəmələr yaxud aluvi nədir?

A) Dağ süxurlarının aşınıb törədiyi yerdə qalan aşınma məhsulları

B) Dağ və təpələrin yamaclarında yağış və qar suları ilə ətəyə çökdürülən nisbətən narın materiallar

C) Çayların subasar hissəsində yaranan çöküntülər

D) Dağlıq olkələrdə güclü leysan dağ sellərindən əmələ gəlmiş çöküntülər

E) Qədim çökəkliklərdə yaranan çöküntülər

Mövzu 3.Torpaqəmələgəlməsində bioloji amillərin rolu. Torpağın üzvi hissəsi

231. Şəkil hansı torpaq faunasına aiddir?

A) Onurğalılar

61

62

B) Həşəratlar

C) Termitlər

D) Sürünənlər

E) Siçanlar

232. Şəkildə torpaqəmələgəlmənin hansı amili göstərilib?

A) Bioloji

B) İqlim

C) Zaman

D) Antropogen

E) Ana süxur

233. Burada hansı aşınma aydın ğörünür?

A) Bioloji

B) Fiziki

C) Kimyəvi

D) Şaxta

E) Üzvi-kimyəvi

234. Torpağın əmələ gəlməsində soxulcanların fəaliyyəti prosesini ilk dəfə hansı alim müəyyən etmişdir (1837)?

62

63

A) Ingilis alimi Ç. Darvin

B) Rus alimi K.D.Qlinka

C) Azərbaycanlı alim M.E.Salayev

D) Azərbaycan alimi V.P.Volobuyev

E) Alman alimi Y.Libix

235. Soxulcanlar bir il ərzində bir hektar sahədə neçə tonadək torpağı öz orqanizmasından keçirə bilər?

A) 50-dən 380 tona qədər

B) 5-dən 38 tona qədər

C) 10-dən 80 tona qədər

D) 55-dən 80 tona qədər

E) 50-dən 800 tona qədər

236. Soxulcanların torpağı öz orqanizmasından keçirməsi hansı torpaq strukturunun yaranmasına səbəb olur?

A) Kiçik topavari

B) Kəltənvari

C) Tozvari

D) Prizmatik

E) Vərəqvari

237. Hansı orqanizmlərin ifraz etdikləri ekskerimentlər yaxşı kleylənir, kiçik topavari struktur və suyadavamlı torpaq aqreqatları əmələ gətirir?

A) Soxulcanların

B) Ibtidailərin

C) Termitlərin

D) Qarışqaların

E) Onurğasızların

238. “Kotan insanların böyük əhəmiyyətə malik olan qədim kəşfləri sırasına daxildir, lakin onların kəşflərinə kimi torpaq ardıcıl olaraq kimlər tərəfindən “becərilmiş” və bundan sonra da həmişə becəriləcəkdir” Ç.Darvin. Söhbət hansı orqanizmlərdən gedir?

A) Soxulcanlardan

B) Ibtidailərdən

C) Termitlərdən

D) Qarışqalardan

E) Onurğasızlardan

239. Bozqır rayonlarında onurğalılar, xüsusilə gəmiricilər torpağın səthində yuvadan çıxardıqları torpaq hesabına xırda təpəciklər əmələ gətirirlər, bu hansı relyef formasını yaradır?

63

64

A) Nanorelyef

B) Mikrorelyef

C) Mezorelyef

D) Makrorelyef

E) Meqarelyef

240. Məhşur torpaq coğrafiyaçısı S.S.Neustruyev gəmiricilərin əmələ gətirdikləri xırda təpəcikləri necə relyef forması adlandırmışdır?

A) Nanorelyef

B) Mikrorelyef

C) Mezorelyef

D) Makrorelyef

E) Meqarelyef

241. Torpağın səthinə tökülmüş və anotomik quruluşunu itirməmiş bitki qalığı və tünd rəngli mineral birləşmələrlə bircinsli kütlə əmələ gətirən maddələr nədən ibarətdir?

A) Humusdan

B) Üzvi maddələrdən

C) Mineral birləşmələrdən

D) Amorf maddələrdən

E) Üzvi-mineral birləşmələrdən

242. Demək olar ki, çürüməmiş, yaxud zəif çürümüş əsasən bitki mənşəli qalıqlar meşə döşəməsi (xəzəli), torflu qatlar, bozqır keçəsi necə adlanır?

A) Kobud humus, yaxud mor

B) Moder

C) Çürüntü

D) Mull

E) Torf

243. Yekcins yumşaq qara çöküntü kütləsindən ibarət, lakin mikroskop altında bitki qalıqlarının fiziki və kimyəvi dəyişkənliyə uğraması sezilən üzvi kütlə elmi ədəbiyyatda necə adlanır?

A) Moder

B) Kobud humus

C) Mor

D) Mull

E) Torf

244. Torpaq humusunu təşkil edən spesifik üzvi törəmədən ibarət amorf, şəffaf və sarı–qonuru, torpaq kütləsində diffuziya vəziyyətində yayılmış , torpağın mineral hissəsini sementləşmiş və yapışdırmış humus maddəsi necə adlanır?

64

65

A) Mull

B) Kobud humus

C) Mor

D) Moder

E) Torf

245. Zülallar, karbohidratlar, üzvi turşular, yağlar, liqnin, qətranlar, mumlar torpağın üzvi maddələr kütləsinin neçə faizini təşkil edirlər?

A) 10-15% -ni

B) 20-25% -ni

C) 30-40% -ni

D) 45-50% -ni

E) 55-60% -ni

246. Torpağın ikinci qrup aralıq məhsulları – amin turşuları , monosaxaridlər, polifenollar humus kütləsinin neçə faizini təşkil edirlər?

A) 5-10% -ni

B) 15-20% -ni

C) 30-40% -ni

D) 45-50% -ni

E) 55-60% -ni

247. Humus maddələri torpağın üzvi hissəsinin neçə faizini təşkil edir?

A) 85-90% -ni

B) 75-80% -ni

C) 65-70% -ni

D) 55-60% -ni

E) 45-50% -ni

248. Bu nəyin təxmini tərkibidir : C-58%, H2O-30-40%, N-3-10% və kül-2-7%

A) Humusun

B) Torfun

C) Silosun

D) Üzvi gübrənin

E) Peyinin

249. Fulvoturşuları, humin turşuları və huminlər nəyin komponentləridir?

A) Humusun

B) Torfun

C) Silosun

D) Üzvi gübrənin

65

66

E) Peyinin

250. Hansı humus maddələri yüksək molekulyarlığa malik olub, suda həllolma qabiliyyətinə malikdir?

A) Fulvo turşuları

B) Humin turşuları

C) Mull

D) Mor

E) Moder

251. Hansı humus maddələri suda həll olmur, lakin qələvilərdə həll olur?

A) humin turşuları

B) fulvo turşuları

C) mull

D) mor

E) moder

252. Humusun miqdarı normal torpaqların üst qatında hansı faizdə ifadə olunur?

A) 1-2% dən 12-15% dək

B) 10-20% dən 20-25% dək

C) 1% dən 5% dək

D) 1,5 dən 5,5 % dək

E) 12% dən 35% dək

253. Hansı torpaqlarda humusun miqdarı üst qatlarda bəzən 20-25%-ə kimi dəyişir?

A) Torflu və çimli dağ-çəmən torpaqlarda

B) Şabalıdı torpaqlarda

C) Boz torpaqlarda

D) Qəhvəyi torpaqlarda

E) Sarı torpaqlarda

254. Torpaqda mineralların aşınmasında turşu kimi təsir edən və kimyəvi aşınmaya səbəb olan karbon qazını əmələ gətirən mənbə nədir?

A) Humus

B) Fiziki gil

C) Fiziki qum

D) Məsaməlik

E) Strukturluq

255. Torpaqda kationları udma və mübadiləetmə qabiliyyətinə malik üzvi maddə necə adlanır?

A) Humus

66

67

B) Karbon

C) Zülal

D) Karbohidrat

E) Nitrat

256. Parçalanma zamanı bitkiyə lazım olan azot turşusu, fosfor turşusu, kalium və oksidləşmiş birləşmələr əmələ gətirən üzvi maddə nədir?

A) Humus

B) Karbon

C) Zülal

D) Karbohidrat

E) Nitrat

257. Humus torpaqda hansı fiziki xassələrin yaxşılaşmasına səbəb olur?

A) Strukturasının və su xassələrinin

B) Humusun fiziki xassələrə təsiri yoxdur

C) Humusun fiziki xassələrə təsiri cüzidir

D) Ancaq istilik-fiziki xassələrinin

E) Ancaq məsaməliyinin

258. Torpaqəmələgətirmənin bioloji amilləri hansılardır?

A) Torpaq mikroorqanizmləri, bitki və heyvan qalıqları

B) Bitkilər, minerallar

C) Torpaqəmələgətirən süxurlar, heyvanat aləmi

D) Torpağın quruluşu, torpaqəmələgətirən süxurlar

E) Mikroorqanizmlər, bitkilər, minerallar

259. Torpaqda mikroorqanizmlərinin, ali bitkilərin, torpaq heyvanatının fəaliyyəti torpaqəmələgəlmənin hansı amilini özündə cəmləşdirir?

A) Bioloji amillərini

B) Fizioloji amillərini

C) Iqlim amillərini

D) Zaman amilini

E) Relyef amilini

260. Aerob bakterlər yalnız hansı şəraitdə yaşayıb çoxalmağa qabil olan mikroorqanizmlərdir?

A) Hava daxil olan oksigenli şəraitdə

B) Qaranlıqda

C) Suda

D) Quruda

E) Bataqlıqda 67

68

261. Torpaqəmələgəlmədə üç qrup canlılar iştirak edir. Bunlar hansılardır?

A) Yaşıl bitkilər, mikroorqanizmlər, heyvanlar

B) Üzvi qalıqlar, üzvi gübrələr, mikroorqanizmlər

C) Üzvi, mineral birləşmələr, torpağın bioloji fəallığı

D) Torpağın mikroorqanizmləri, humus, ot bitkiləri

E) Qida maddələri, yaşıl bitkilər, heyvanlar aləmi

262. Torpaqda üzvi maddələrin mənbəyi nədir?

A) İlkin produsetlər, avtotroflar, yaşıl bitkilər, heyvan qalıqları, quru üzvi maddə, bitki qalıqları, mineral birləşmələr

B) Bakteriyalar,yosunlar, şibyələr, mamırlar, qıjıkimilər,çoxillik otlar, yaşıl bitkilər

C) Bitki birləşmələri, plazmalar, ilkin produsetlər, avtotroflar, çoxillik otlar

D) Bitki qalıqları, süxurlar, çöküntülər,qumlar, gillicələr,duzlar

E) Turşular, minerallar, kalloidlər, üzvi maddələr, yaşıl bitkilər, otlar, çəmənliklər

263. Humus torpağın üzvi maddələrinin əsas hissəsidir. O, hansı qruplara bölünür?

A) Qeyri-spesifik üzvi birləşmələr, spesifik humus birləşmələri

B) Mineral, üzvi, üzvi-mineral birləşmələri

C) Karbonatlı, qələvi, spesifik, üzvi

D) Mineral, üzvi, qeyri-spesifik

E) Üzvi maddələrin minerallaşması spesifik humus birləşmələri

264. Humus maddələri həllolma qabiliyyətinə görə hansı qruplara bölünür?

A) Fulvoturşular, humin turşuları, humin, himatomelan turşuları

B) Torpağın mineral hissəsi, humin, fulfoturşular

C) Kimyəvi elementləri, bitkilərin qidalanması, humin turşuları

D) Huminufunksiya prosesi, fulfoturşular, mürəkkəb kimyəvi birləşmələr

E) Qida elementlərinin miqdarı, fulfoturşular, huminlər

265. Anaeroblar bakteriyalar yalnız hansı şəraitdə inkişaf edə bilir?

A) Sərbəst oksigen olmayan

B) Hava daxil olan oksigenli şəraitdə

C) Suda

D) Quruda

E) Qaranlıqda

266. Torpaqda üzvi mddələrin mənbəyi hansılardır?

A) Produsetlər, aftotroflar, heyvan qalıqları, bitki birləşmələri, bakteriya və göbələk plazmaları

B) Produsetlər, aftotroflar, üzvi maddələr, torpaq çürüntüsü, humus, çəmən otları

C) Heyvan qalıqları, bitki birləşmələri, çöl otları 68

69

D) Bakteriya və göbələk plazmaları, yaşıl çəmən, yosunlar,ağac qalıqları

E) Yaşıl çəmən, yosunlar, ağac qalıqları, süxurlar, çöl otları

267. Humus – torpağın üzvi maddəsinin əsas hissəsidir.O, neçə qrupa bölünür?

A) Qeyri-spesifik üzvi birləşmələri, spesifik humus birləşmələri, parçalanma və humusların aralıq məhsulları

B) Üzvi maddəni sintez edən, üzvi maddələri dağıdan, bitkilərin kül qidası elementləri

C) Heyvan qalıqlarının çürüntüyə çevrilməsi, torpaq mikroorqanizmlərin həyat fəaliyyəti

D) Spesifik humus birləşmələri, mineral birləşmələr, bitki və heyvan birləşmələri

E) Qeyri-spesifik üzvi birləşmələri, süxur birləşmələri

268. Humus-torpağın üzvi maddəsinin əsas hissəsidir. Onun I qrupuna qeyri-spesifik üzvi birləşmələr aiddir, bu birləşmələrə hansı maddələr daxildir?

A) Şəkər, amin turşuları,zülallar,üzvi əsaslar, aşı maddələri, üzvi turşular

B) Üzvi birləşmələr, üzvi əsaslar, ot bitkiləri qrupu,

C) Aşı maddələri, amin turşuları, kül və azot qida elementləri

D) Şəkər, amin turşuları, turş süxurlar, süxurların kimyəvi aşınması

E) Üzvi əsaslar, aşı maddələri, bitkilərin qida elementləri

269. Humus-torpağın üzvi maddəsinin əsas hissəsidir. Onun II qrupuna spesifik humus birləşmələri daha səciyyəvi spesifik hissə olub, əksər torpaqlarda ümumi üzvi birləşmələrin neçə faizini təşil edir?

A) 80 – 90%

B) 60 – 70%

C) 30 – 40%

D) 25 – 35%

E) 40 – 50%

270. Humus maddələri həllolma və ekstraksiya qabiliyyətinə görə qruplara bölünür və onlar hansılardır?

A) Fulvoturşular, humin turşuları, humin, bəzən humatomalan turşular

B) Çürüntü turşular,ulmin turşular, kren turşuları

C) Fulvoturşular, humin turşuları, nitrat turşuları

D) Fosfor turşuları, humin atomelan turşular

E) Humin, ulmin, kren turşuları

271. Bakterlər, aktinomitsetlər, göbələklər, yosunlar və ibtidailər torpağın hansı canlılarıdır?

A) Torpağin mikroprqanizmləri

B) Torpağın florası

C) Torpağın faunası

D) Torpağın heyvanatı

69

70

E) Torpağın üzvi tərkibi

272. ”Bir bakteriya hüceyrəsi iki gündən də az müddətdə öz artımı ilə bütün Yer kürəsinin belinə dolana bilər” ifadəsi kimə məxsusdur?

A) V.İ.Vernadski

B) V.V.Dokuçayev

C) H.M.Sibirtsev

D) V.P.Vilyams

E) P.S.Kossoviç

273. Göbələklərin miqdarı 1 qr. torpaqda neçə nüsxəyə çatır?

A) 10 min

B) 200 min

C) 1000

D) 100

E) 100 min

274. Günəş şüalarının enerjisindən istifadə edərək bitkinin atmosferdən karbon qazı və suyu mənimsəyərək üzvi maddələ sintez etməsi prosesi necə adlanır?

A) Fotosintez

B) Üzvi sintez

C) Reduksiya

D) Produksiya

E) Deduksiya

275. Ən böyük miqdar üzvi maddə hansı bitki qruplarındandır?

A) Meşə

B) Otlaq

C) Çöl

D) Bataqlıq

E) Səhra

276. Boreal və mülayim iqlim qurşaqlarında meşələrin biokütləsi hər hektara neçə sentner təşkil edir?

A) 1-4 min s/ha

B) 5min s/ha

C) 50-280 s/ha

D) 17 min s/ha

E) 500 s/ha

277. Bunlar hansı torpaq faunasına aiddirlər?

70

71

A) Termitlər

B) Həşəratlar

C) Mikroorqanizmlər

D) Bakteriyalar

E) Sürfəlilər

278. Bunlar hansı torpaq faunasına aiddirlər?

A) Həşəratlara

B) Termitlər

C) Mikroorqanizmlər

D) Bakteriyalar

E) Sürfəlilər

279. Darvin bu qurdları necə adlandırırdı? 71

72

A) Topağın kotanı

B) Torpağın faunası

C) Torpağın həşəratı

D) Torpağın qurdları

E) Yağış qurdları

280. Daimi rütubətli tropik meşələrdə üzvi maddə kütləsi hansı miqdarda toplanır?

A) 5 min s/ha

B) 500 s/ha

C) 50-280 s/ha

D) 17 min s/ha

E) 1-4 min s/ha

281. Torpaqəmələgəlmədə torpaq heyvanatının əsas funksiyası nədən ibarətdir?

A) Bütün cavablar düzdür

B) Üzvi maddələri parçalayıb dəyişdirməkdən

C) Torpağın strukturunu yaxşılaşdırmaqdan

D) Torpaqda məsaməliyi artırmaqdan

E) Torpağı üzvi maddə ilə zənginləşdirməkdən

282. Orta hesabla Yer kürəsi üçün zoomassa fitomassa kütləsinin neçə faizini təşkil edir?

A) 1%-ni

B) 10%-ni

C) 11%-ni

D) 15%-ni

E) 21%-ni

283. Torpaqəmələgəlmə prosesində ibtidailər, termitlər, qarışqalar, həşaratlar, onurğasızlar həm də onurğalı heyvanlar iştirak edirlərmi?

A) Hamısi iştirak edir

B) Termitlər iştirak etmir

C) Heç biri iştirak etmir

D) Onurğalı heyvanlar iştirak etmir

E) Ibtidailər iştirak etmir 72

73

284. Miqdarı torpaqda çox dəyişkən olub, hər hektarda 1-3 milyon fərdə çatan soxulcanlar nə ilə qidalanır?

A) Bitki qalıqları ilə

B) Bakteriyalarla

C) Torpaq mikroorqanizmləri ilə

D) Minerallarla

E) Həşəratlarla

285. Ekosistem nədir?

A) Canlı orqanizmlər və onların yaşadığı mühitin birgə yaratdığı vahid təbii kompleksdir

B) Torpaqəmələgəlmə və onun inkişafı yer səthində bütün üzvi həyatın inkişafı ilə sıx dərin əlaqədardır

C) Canlı orqanizmlər və onların yaşadığı mühit üzvi maddələrin də əmələ gəlməsinə səbəb olur.

D) Təbii kompleksdə üzvi-qeyri üzvi maddələrin toplanması və itməsi prosesi gedir

E) Canlı orqanizmlər və onların yaşadığı mühitdə maddələr mübadiləsi gedir

286. Torpaq tiplərinin humus miqdarını uyğun olaraq seçin :

1 - Quru və səhra bozqır a – 2-5%

2 - Tünd şabalıdı b – 3,5-5%

3 – Şabalıdı c – 3-4%

4 - Açıq şabalıdı d – 2%

A) 1-a,2-b,3-c,4-d

B) 1-b,2-d,3-c,4-a

C) 1-d,2-c,3-a,4-b

D) 1-b,2-c,3-d,4-a

E) 1-a,2-c,3-b,4-d

287. Ən qalın humus qatı hansı torpaqlarda təsadüf edilir?

A) Çəmən qaratorpaqlarda

B) Şabalıdı torpaqlarda

C) Qonur torpaqlarda

D) Qəhvəyi torpaqlarda

E) Boz torpaqlarda

288. Torpağın maye fazası olub, özünə torpaq suyunu, üzvi mineral və üzvi birləşmələrin həll olmuş duzlarını, qazları və incə kalloid zollarını birləşdirən məhlul necə adlanır?

A) torpaq məhlulu

B) həll olmuş məhlul

C) doymuş məhlul

73

74

D) ionlaşmış məhlul

E) hidrolizə olunmuş məhlul

289. Torpaq məhlulunda çürümə məhsulları, bitki və mikroorqanizmlərin həyat fəaliyyəti nəticəsində ayrılan məhsullar (üzvi turşular, şəkər, amin turşuları, spirtlər,fermentlər, aşı maddələri və s.) hansı birləşmələri əmələ gətirir?

A) üzvi

B) qeyri-üzvi

C) humin

D) fulvo

E) mineral

290. Müxtəlif üzvi maddələrin kompleks birləşmələri (humin turşuları, polifenollar, kiçik molekullar, üzvi turşular) torpaqda hansı birləşmələri əmələ gətirirlər?

A) üzvi – mineral

B) üzvi

C) mineral

D) sadə

E) turş

291. Bitkinin vegetasiya dövrünün sürətini artıran və məhsulun tez yetişməsinə səbəb olan element hansıdır?

A) Fosfor

B) Azot

C) Kalium

D) Maqnezium

E) Karbon

292. Torpaqda bitki zülalının 6/1 hissəsini təşkil edən miqdarı humusun miqdarından asılı olan element hansıdır?

A) Azot

B) Fosfor

C) Kalium

D) Maqnezium

E) Karbon

293. Bitkinin fiziki, kimyəvi və biokimyəvi xüsusiyyətlərinə təsir edən üzvi qida mənbəyi nədir?

A) Humus

B) Fosfor

C) Kalium

D) Maqnezium

74

75

E) Karbon

294. Şəkildə çürüntü maddəsinin xrom qarışığı ilə yandırılması prosesi göstərilib. Bu hansı analizin gedişidir?

A) Humus

B) Azot

C) Mexaniki tərkib

D) Su çəkimi

E) Karbonatlıq

295. Humus analizində yetirilən bu əməliyyat necə adlanır?

A) Titrləmə

B) Yuma

C) Ayırma

D) Süzmə

E) Buxarlandırma

296. Sərbəst karbon qazının qismən həll olan üzvi turşuların və hidrolitik turş duzların hidrolozinin təsiri nəticəsində əmələ gələn turşuluq necə adlanır?

A) Aktual turşuluq

75

76

B) Potensial turşuluq

C) Hidrolitik turşuluq

D) Molekulyar turşuluq

E) Kəskin turşuluq

297. Torpağın uducu kompleksində H və Al3+ ionları olduqda onların məhlulla qarşılıqlı təsiri nəticəsində hansı turşuluq yaranır?

A) Potensial turşuluq

B) Kəskin turşuluq

C) Hidrolitik turşuluq

D) Aktual turşuluq

E) Molekulyar turşuluq

298. Torpaqda hidrolitik qələvi duzların təsirindən əmələ gələn turşuluq necə adlanir?

A) Hidrolitik turşuluq

B) Potensial turşuluq

C) Aktual turşuluq

D) Molekulyar turşuluq

E) Kəskin turşuluq

Mövzu 4. Torpağın narin dispers hissəsi. Torpaq kolloidləri və torpağın udma qabiliyyəti

299. Kolloid nədir?

A) Maddələrin yüksək dərəcədə narın xırdalanmış disperslik halıdır

B) Hər bir cisim kolloid adlanır

C) Iri, kobud hissəciklər kolloid adlanır

D) Kristallik maddələr kolloid adlanır

E) Maddənin kobud xırdalanma halı kolloiddir

300. Torpaq kolloidlərinin tərkibi nədir?

A) Mineral, gil,lil, üzvi heyvan və bitki qalıqları

B) Mikroorqanizmlər, süxurlar

C) Karbohidratlar, zülallar

D) Çöküntülər, qumlar

E) Gil, lil, süxur

301. Kolloidlər necə əmələ gəlir?

A) Süxurların fiziki – kimyəvi , bioloji aşınması prosesində üzvi heyvan və bitki qalıqlarının humuslaşmasından əmələ gəlir

B) Dağ süxurlarının aşınmasından

76

77

C) Püskürmə dağ süxurlarının aşınmasından

D) Səthə atılmış süxurları vasitəsi ilə

E) Qrunt materiallarının təsiri nəticəsində

302. Kolloid hissəciklərin arası kəsilmədən qeyri – müntəzəm hərəkət edir. Bu hərəkətləri ilk dəfə kim təyin etmişdir?

A) Broun

B) Qorbunov

C) Dokuçayev

D) Sibirtsev

E) Kostiçev

303. Bu nəyin quruluşudur?

A) Mitsellanın

B) Hüceyrənin

C) Molekulun

D) Atomun

E) Kolloidin

304. Torpaqda kimyəvi elementlər müxtəlif birləşmələr şəklində olur. Onlar hansılardır?

A) Oksigen, silisium, alüminium, dəmir, azot, fosfor, kükürd, kalium, maqnezium

B) Bor,marqanes,molibden, med, sink, kobalt, ftor, kalsium, kükürd

C) Oksigen, kükürd, bor, molibden, maqnezium, fosfor, alüminium

D) Maqnezium, dəmir, silisium, azot, bor, kobalt, ftor

E) Kalsium, ftor, azot, aliminium, molibden, sink, kobalt, oksigen

305. Torpaq mikroelementləri hansılardır?

A) Bor, manqan, molibden, mis, sink, kobalt, yod, flor

77

78

B) Uran, topium, radium, radan, karbon, oksigen, silisium, fosfor, azot, kalium

C) Bor, manqan, uran, fosfor, azot, sink, kobalt, fosfor

D) Sink, kobalt, flor, torium, radium, bor, azot

E) Flor, yod, kobalt, azot, oksigen, fosfor, karbon, silisium

306. Torpağın turşuluğu hansı qruplara bölünür?

A) Aktual turşuluq, potensial turşuluq, hidrolitik turşular

B) Neytral və zəif turşuluq, turş və qələvi, sərbəst turşuluq, potensial turşuluq

C) Turş maddələr, zəif turş, qeyri-üzvi turşuluq

D) Torpaq turşuluğu, zəif turş, fosfat turşusu

E) Turş gübrələr, podzol turş torpaqlar, aktual turşuluq

307. Torpağın hansı tərkib hissəsi fulvorturşular və humin turşularına bölünür?

A) Humus

B) Mineral hissə

C) Qeyri -üzvi hissəsi

D) Strukturu

E) Qranulometrik tərkibi

308. Süxur və torpaqlarda əsas kimyəvi elementlər hansılardır?

A) Oksigen, aliminium, dəmir

B) Oksigen, karbon, azot, kükürd

C) Alüminium, azot, kükürd, kalsium

D) Kükürd, fosfor, dəmir, maqnezium

E) Azot, karbon, dəmir, alüminium

309. Hər hansı bir maddənin yüksək dərəcədə narın xırdalanmış və ya disperslik halı necə adlanır?

A) Kalloidlər

B) Bərk cisimlər

C) Kobud hissəciklər

D) Heyvan və bitki qalıqları

E) Mənimsənilən maddələr

310. Torpağın udma qabiliyyətinin növləri hansılardır?

A) Mexaniki, fiziki-kimyəvi, kimyəvi, bioloji

B) Mexaniki, kimyəvi, fiziki

C) Bioloji, fiziki-kimyəvi, geoloji

D) Fiziki-kimyəvi, ekoloji, bioloji

E) Bioloji, fiziki, zooloji

311. Torpağın məhluldan uda biləcəyi kationların maksimum miqdarına nə deyilir?

78

79

A) Udma tutumu

B) Kolloidlərlə zənginlik dərəcəsi

C) Udma qabiliyyəti

D) Doyması

E) Məhlulda olan kationların qalınlığı

312. Uducu kompleksdə təkcə metal katonlar Ca2 +, Mg2 +, Na +, K + olan torpaqlar və başqa kationlarla yanaşı udulmuş H+ olan torpaqlara nə deyilir?

A) Doymuş və doymamış torpaqlar

B) Münbit və qeyri münbit torpaqlar

C) Turş və qələvi torpaqlar

D) Qara və boz torpaqlar

E) Şoran və şorakət torpaqlar

313. Anionların torpaqda udulması prosesi nədən asılıdır?

A) Torpaq kolloidlərindən, elektrik yükündən və pH-dan

B) Anionların valentliyindən və udma qabiliyyətindən

C) Torpaq kolloidlərinin tərkibindən

D) Mühitin reakiyasının turşuluğundan

E) Fiziki-kimyəvi və bioloji proseslər

314. Torpaq məhlulunun tərkibi nədir?

A) Mineral, üzvi, üzvi – mineral həll olmuş qazlar

B) Dəmir, alüminium, fosfat ionları

C) Üzvi turşular, karboidlər, orqanizmlər

D) Bərk, maye, qaz şəkilli maddələrdən ibarətdir

E) Dağ süxurları, minerallar, gil, lil, üzvi birləşmələr

315. Torpağı dağ süxurlarından fərqləndirən cəhət nədir?

A) Yer kürəsinin quru səthinin bitkiyə məhsul verməyə qabil olan üst qatı, münbitliyi

B) Torpağın münbitliyi sayəsində əsas və ümumi istehsal vasitəsi kimi çox böyük xalq təsərrüfatı əhəmiyyəti vardır

C) Torpaqəmələgətirən süxurlar ilə qarşılqlı təsirindən ibarətdir

D) Torpaqəmələgətirən prosesin müddətini bioloji fəallığın intensivliyi ilə müəyyən etmək olar.

E) Bioloji proseslər inkişaf etməzdən əvvəl torpaq əmələ gələ bilməz

316. Əsas minerallar hansılardır?

A) Kvars, çöl şpatları, mikalar, kaolin, limonit, maqnetit, prit, daş duz, dolomit, apatit

B) Almaz, qrafit, kükürd, qızıl, gümüş, mis, platın,silvin

C) Kvars,çöl şpatı, mikolar, kaolin, limonit, almaz, qranit, kükürd, silvin

D) Almaz, qranit, kükürd, silvin, daş duz, kvars, kaolin,dolomit 79

80

E) Qrafit, kükürd, limonit, hematit, gümüş,mis, platin, limonit

317. Torpağın kolloidləri və onun udma qabiliyyəti haqqındakı işlərin müəllifi kimdir?

A) K.K.Hedroys

B) V.P.Vilyams

C) P.A.Kavsteev

D) V.V.Dokuçayev

E) P.S.Kossoviç

318. Ayrı – ayrı hissəciklərin ölçüsü 0.1 mk (mikron) dan 1 mmk (millimikron) – adək xırdalanmış hissəcikləri necə adlandırırlar?

A) Kolloid

B) Molekul

C) Atom

D) Birləşmə

E) Süxur

319. Hissəciklərin ölçüsü 1 mmk – dan kiçik olan maddələr necə məhlullar adlanır?

A) Molekulyar və ya həqiqi

B) Qələvi və ya turş

C) Bərk və ya qaz şəkilli

D) Elektrolit və ya qeyri-elektrolit

E) Molyar

320. Bütün torpaq kolloidlərini tərkiblərinə görə hansı iki böyük qrupa bölürlər?

A) Mineral və üzvi kolloidlərə

B) Üzvi və amorf kolloidlərə

C) Iri və narın kolloidlərə

D) Gilli və qumlu kolloidlərə

E) Makro və mikromineral kolloidlərə

321. Mineral kolloidlər nəyin tərkib hissələridir?

A) Gilin və ya lilin

B) Qumun və ya lilin

C) Gilin və ya qumun

D) Fiziki qumun və ya lilin

E) Gilin və ya çınqılın

322. Üzvi kolloidlər nəyin tərkib hissələridir?

A) Çürüntünün

B) Humusun

80

81

C) Humin turşularının

D) Fülvoturşuların

E) Üzvi turşuların

323. Mineral və üzvi kolloidlər bir – biri ilə qarşılıqlı təsirə girərək daha mürəkkəb tərkibli hansı birləşmələri verə bilirlər?

A) Üzvi – mineral kolloidləri

B) Mineral kolloidləri

C) Üzvi kolloidləri

D) Üzvi – mineral gübrələri

E) Üzvi – mineral birləşmələri

324. Kolloidlərin yükü əsasən necə olur?

A) Mənfi

B) Müsbət

C) Həm mənfi, həm müsbət

D) Kolloidlər yüklü olmur

E) Məlum deyil

325. Kolloid hissəciyinin və ya mitsellanın quruluşu kimin tərəfindən öyrənilmişdir?

A) N.İ.Qorbunov

B) P.A.Kostıçevin

C) H.M.Sibirtsev

D) K.D.Qlinkanın

E) V.P.Vilyams

326. Mitsellanın əsas kütləsini təşkil edən daxili hissəsi – nüvəsi nədən ibarətdir?

A) Molekullar aqreqatından

B) Atomlar aqreqatından

C) Strukturlu aqreqatlardan

D) Struktursuz aqreqatlardan

E) Nüvə aqreqatından

327. Mitsellanın nüvəsi amorf cisim və ya aydın kristal quruluşlu cisim olub səthində molekulyar təbəqə yerləşir. Bu təbəqə necə adlanır?

A) Ionogen və ya ikiqat elektrik təbəqəsi

B) Hidrogen və ya ikiqat elektrik təbəqəsi

C) Ionogen və ya birqat elektrik təbəqəsi

D) Ionogen və ya molekulyar təbəqə

E) Atom və ya elementar təbəqə

81

82

328. B.P. Vilyamsın torpaq –bitki-torpaq sistemində elementlərin miqrasiyasını necə adlandırdı?

A) Maddələrin bioloji dövranını

B) Maddələrin geoloji dövranını

C) Maddələrin kiçik dövranını

D) Maddələrin böyük dövranını

E) Maddələrin biogeocoğrafi dövranını

329. Bütün üzvi maddələrin əsas kimyəvi elementləri karbon, oksigen və hidrogen bitkilərin quru qalığının neçə faizini təşkil edir?

A) 90%-ə yaxınını

B) 80%-ə yaxınını

C) 70%-ə yaxınını

D) 60%-ə yaxınını

E) 50%-ə yaxınını

330. K,Ca, Mg, S, Fe, P torpaqda hansı elementlər adlandırılır?

A) Kül elementləri

B) Mikroelementlər

C) Əsas elementlər

D) Radioaktiv elementlər

E) Toksik elementlər

331. Torpaqdan və mineralların tərkibindən su vasitəsilə qida elementlərinin bitkiyə daxil olması , atmosferdən CO2- nın bitki tərəfindən mənimsənilməsi və bitkidə üzvi maddələrin sintez olması, bitki qalıqları minerallaşdıqdan sonra həmin maddələrin yenidən torpağa qayıtması hansı dövranı əmələ gətirir?

A) Maddələrin bioloji dövranını

B) Maddələrin geoloji dövranını

C) Maddələrin böyük dövranını

D) Maddələrin kiçik dövranını

E) Maddələrin geocoğrafi dövranını

332. Disperslik dərəcəsi artdıqca hansı mühüm dəyişiklik baş verir?

A) Maddənin xüsusi səthi artır

B) Maddənin xüsusi səthi azalır

C) Maddənin xüsusi çəkisi artır

D) Maddənin xüsusi səthi azalır

E) Heç bir fiziki dəyişiklik baş vermir

333. Torpaq strukturasının yaranmasına hansı amillər təsir göstərir?

A) Fiziki – mexaniki, fiziki – kimyəvi, kimyəvi, bioloji

82

83

B) Temperaturun dəyişməsi, donmuş su, kimyəvi

C) Havanın oksigeni, su, karbon qazı

D) Oksidləşmə, karbonlaşma, fiziki – mexaniki

E) Fiziki – kimyəvi, kimyəvi, donmuş su, mikroorqanizmlərin həyat fəaliyyəti

334. Disperslik dərəcəsinə görə torpağın bərk maddəsinin hansı iki forması aydın nəzərə çarpır?

A) 0.001 mm – dən böyük və 0.001 mm və ondan kiçik

B) 0.01 mm – dən böyük və 0.01 mm və ondan kiçik

C) 0.1 mm – dən böyük və 0.1 mm və ondan kiçik

D) 1 mm – dən böyük və 1 mm və ondan kiçik

E) 10 mm – dən böyük və 10 mm və ondan kiçik

335. Torpağın fiziki xassələrinə aiddir?

A) Həcmi, çəkisi, xüsusi çəki, məsaməlik

B) Torpağın su tutumu, fiziki qum, fiziki gil

C) Struktur, su, hava, su sızdırma

D) Istilik, torpağın fiziki xassələri, kimyəvi tərkibi

E) Həcmi, çəki, məsaməlik, biokimyəvi parametrləri

336. Dağ süxurlarının qırıntıları və onları təşkil edən minerallar torpağın hansı dispers hissəsinin komponentləridir?

A) Iri dispers

B) Narın dispers

C) Kobud dispers

D) Qırıntılı dispers

E) Qumlu dispers

337. Yeni törəyən və süxur əmələgətirən hissəciklər, gilli minerallar, bitki və heyvan qalıqlarının dərindən çürümüş məhsulları və yeni üzvi birləşmələr torpağın hansı dispers hissəsinin komponentləridir?

A) Narın dispers

B) Iri dispers

C) Kobud dispers

D) Qırıntılı dispers

E) Qumlu dispers

338. Hər hansı bir maddənin müxtəlif böyüklüdə parçalanması, xırdalanması necə adlanır?

A) Disperslik

B) Aqreqatlıq

C) Strukturluq

83

84

D) Qumluluq

E) Məsaməlik

339. Torpaq havasının tərkibi və torpaqda qaz mübadiləsi – öz tərkibi etibarilə torpaq havası, atmosfer havasından nə ilə fərqlənir?

A) Oksigenin az olması və karbon qazının çox olması ilə

B) Karbon qazının az olması və oksigenin çox olması ilə

C) Oksigenin çox olması ilə

D) Karbon qazının çox olması ilə

E) Azotun çox olması ilə

340. Torpaqda hava əsasən hansı üç vəziyyətdə olur?

A) Sərbəst, adsorbsiya olunan, suda həll olmuş

B) Doymuş, adsorbsiya olunan, suda həll olmuş

C) Sərbəst, buxarlanmış, suda həll olmuş

D) Sərbəst, adsorbsiya olunan, qaz şəkilli

E) Sərbəst, dəyişkən, suda həll olmuş

341. Torpağın bərk fazasının səthi ilə sorbsiya olunan (udulan) qazlar naecə adlanır?

A) Adsorbsiya olunan torpaq havası

B) Həll olmuş torpaq havası

C) Sərbəst torpaq havası

D) Udulmuş qazlar

E) Inert qazlar

342. Rütubət çox olub, hava çatışmayanda anaerob şərait yaranır və torpaq ...................?

A) Bataqlaşır

B) Quraqlaşır

C) Qaysaqlayır

D) Gilləşir

E) Çatlayır

343. Aşağıdakı torpaq tiplərinin hansının udma tutumu yüksəkdir?

A) Torflu dağ-çəmən, qaramtil dağ-çəmən

B) Sarı, qırmızı

C) Qara, qəhvəyi dağ meşə

D) Torflu dağ çəmən, sarı

E) Qaramtıl dağ-çəmən, qırmızı

344. Torpağın uducu kompleksində çoxlu miqdarda udulmuş Na kationu olan torpaqlar necə adlanır?

84

85

A) Şorəkət torpaqlar

B) Boz torpaqlar

C) Qonur torpaqlar

D) Qəhvəyi torpaqlar

E) Şabalıdı torpaqlar

345. Torpaq məhlulunun tərkibini və xassəsini şəraitdən, tədqiqat məqsədindən asılı olaraq öyrənmək üçün hansı üsullardan istifadə edilir?

A) presləşdirilmə, sentrifuqlama, məhlulun başqa maye ilə sıxışdırılıb çıxarılması

B) sentrifuqlama, hidroliz, məhlulun başqa maye ilə sıxışdırılıb çıxarılması

C) presləşdirilmə, kimyəvi mübadilə, məhlulun başqa maye ilə sıxışdırılıb çıxarılması

D) presləşdirilmə, sentrifuqlama, termostatda qurutma

E) presləşdirilmə, mufel peçində yandırma, termostatda qurutma

346. Torpaq xüsusi proses altında müvafiq təzyiqlə sıxılaraq ondan məhlul alınması üsulu hansıdır?

A) presləşdirilmə üsulu

B) sentrifuqlama

C) dolama

D) sıxma

E) təpitmə

347. Mərkəzdənqaçma üsulu ilə torpaqlardan məhlul alınması üsulu hansıdır?

A) sentrifuqlama

B) presləşdirilmə üsulu

C) dolama

D) sıxma

E) təpitmə

348. Torpaq məhlulu komponentlərinin genetik qatlar üzrə maksimum miqdarı hansı qatda olur?

A) humus qatında

B) şum qatında

C) B qatında

D) C qatında

E) D qatında

349. Məsaməlik nədir?

A) Torpağın bərk fazasının hissəcikləri arasındakı bütün məsamələrin ümumi həcmidir

B) Torpaqda xırda gil hissəciklərinin çox olması məsməliliyə təsir göstərir

C) Torpağa havanın sərbəst işləməsi bitki köklərini yaxşılaşdırır

D) Torpaq prosesləri üçün həm də bitkilərin inkişaf etməsi bitişkənlikdən asılıdır 85

86

E) Torpağın bərk fazasının hissəcikləri strukturaya təsir edir

350. Torpağın istilik udma qabiliyyəti nədir?

A) Torpağın günəşin şüalanan enerjisini udma qabiliyyətidir

B) Albedonun miqdarı nə qədər çox olarsa, torpaq bir o, qədər çox günəş radiasiyasını udmuş olur

C) Albedo torpağın fiziki xassələrindən asılıdır

D) Açıq rəngli torpaqlar qara torpaqlara nisbətən günəş enerjisini daha çox udur

E) Torpağın istilik udma qabiliyyəti onun tərkibindən asılıdır

351. Torpağın müxtəlif irilikdə hissəciklərinin faizlə ifadə olunan nisbi miqdarına nə deyilir?

A) Mexaniki tərkib

B) Mexaniki bölgü

C) Mexaniki element

D) Mexaniki hissəcik

E) Heç biri

352. Bunlardan hansı torpaqəmələgətirən süxurlara aid deyil?

A) Hidrolir çöküntülər

B) Elüvial törəmələr və yaxud elüvi

C) Buzlaq və ya moren çöküntülər

D) Dəmir çöküntülər

E) Allüvial çöküntülər

353. Uducu kompleksində hansı kation üstünlük təşkil edən torpaqlara qələvi reaksiyalı torpaqlar deyilir?

A) Natrium

B) Kalsium

C) Kalium

D) Maqnezium

E) Ftor

354. Torpağın bərk fazası ilə təmasda olan bərk, maye və qaz şəkilli maddələri udub saxlamaq qabiliyyətinə nə deyilir?

A) Torpağın udma qabiliyyəti

B) Torpağın susaxlama qabiliyyəti

C) Torpağın sukeçirmə qabiliyyəti

D) Torpağın kapilyarlığı

E) Torpağın məsaməliyi

355. Torpağın udma qabiliyyəti ilk dəfə kim tərəfindən müəyyən edilmişdir?

A) Akademik K.K.Hedroys

86

87

B) Akademik V.Vernadski

C) Akademik E.Hekkel

D) Akademik V.V.Dokuçayev

E) Akademik Q.Qəribov

356. Torpaq məsamələri və kapilyar boşluqları tərəfindən suda asılı halda olan nisbətən iri və kiçik kolloid hissəciklərinin udularaq saxlanmasına nə deyilir?

A) Mexaniki udma qabiliyyəti

B) Fiziki udma

C) Kimyəvi udma

D) Bioloji udma

E) Fiziki-kimyəvi udma

357. Bitki, mikroorqanizm və heyvanlar aləmi tərəfindən qida maddələrinin udulub saxlanmasına nə deyilir ?

A) Bioloji udma

B) Mexaniki udma qabiliyyəti

C) Fiziki-kimyəvi udma

D) Fiziki udma

E) Kimyəvi udma

358. Məhlulda olan müxtəlif maddələrin və qida elementlərinin torpaq hissəciklərinin səthi tərəfindən udulmasına ........... yaxud molekulyar adsorbsiya deyilir.

A) Fiziki udma


C) Bioloji udma

D) Kimyəvi udma

E) Fiziki-kimyəvi udma

359. Torpaqda bitkilər tərəfindən asan mənimsənilən birləşmələrin çətin mənimsənilən birləşmələrə çevrilməsi prosesinə nə deyilir ?

A) Kimyəvi udma

B) Bioloji udma

C) Fiziki-kimyəvi udma

D) Mexaniki udma qabiliyyəti

E) Fiziki udma

360. Həll olan duzların kationlarının torpaq tərəfindən udulub, əvəzində məhlula başqa kationların keçməsi hadisəsinə torpağın ............... və ya mübadiləli udma qabiliyyəti deyilir.

A) Fiziki-kimyəvi udma


87

88

C) Bioloji udma

D) Kimyəvi udma

E) Fiziki udma

Mövzu 5. Torpağın su-istilik xassələri və hava rejimi361. Hansı sudan bitkilər tamamilə istifadə edə bilirlər?

A) Kapilyar sudan

B) Kristalizasion sudan

C) Buxar (par) şəkilli sudan

D) Pərdə suyundan

E) Menisk suyundan

362. Bütün kapilyar və qeyri – kapilyar aralıqları dolduran, torpaqda sərbəst hərəkət edən və öz hərəkətindən yalnız ağırlıq qüvvəsinə tabe olan rütubətə nə deyilir?

A) Qravitasiya suyu

B) Suvarma suyu

C) Buxar (par) şəkilli su

D) Pərdə suyu

E) Kapilyar su

363. Bütün qeyri –kapilyar aralıqların qravitasiya rütubəti ilə doyması rütubətlənmənin son dərəcəsini və ya torpağın hansı göstəricisini xarakterizə edir?

A) Maksimal rütubət tutumunu

B) Minimal rütubət tutumunu

C) Suvarma normasını

D) Suqaldırma qabiliyyətini

E) Susızdırma qabiliyyətini

364. Qravitasiya suyunun uzun müddət torpaqda qalması torpağın hansı rejimini pisləşdirir?

A) Hava

B) Istilik

C) Su

D) Temperatur

E) Rütubət

365. Torpağın sudan azad olan məsamələrini dolduran qazlar və uçucu üzvi birləşmələrdən ibarət qarışığına nə deyilir?

A) Torpaq havası, yaxud qaz fazası

88

89

B) Torpağın qaz tərkibi

C) Torpağın kimyəvi tərkibi

D) Torpağın qaz-maye tərkibi

E) Torpağın bərk-qaz tərkibi

366. Torpağın hansı qabiliyyətinə hava tutumu deyilir?

A) Hava saxlamasına

B) Məsaməliyinə

C) Kipliyinə

D) Strukturluğuna

E) Qumluluğuna

367. Torpağın kapillyar və qeyri-kapillyar məsamələrində yerləşən, özünün mütəhərrikliyi, torpaqda tamamilə sərbəst hərəkət etməsi və atmosferlə mübadilə qabiliyyətinə malik hava necə adlanır?

A) Sərbəst torpaq havası

B) Torpağın hava tutumu

C) Torpaqda adsorbsiya olunan hava

D) Suda həll olmuş hava

E) Diffuziya olunan hava

368. Qazların çox sıx toplanmış sahədən az toplanmış sahəyə hərəkəti prosesi necə adlanır?

A) Diffuziya

B) Transqresiya

C) Transplantasiya

D) Parçalanma

E) Transformasiya

369. Diffuziya əmsalının ölçü vahidi 1 sm3 qazın 1 saniyədə 1 sm2 torpağın 1 sm qalınlığından keçməsidir ki, bu da vahidə bərabərdir. Buna nə deyilir?

A) Diffuziya qradiyenti

B) Temperatur qradiyenti

C) Təzyiq qradiyenti

D) Istilik qradiyenti

E) Rütubət qradiyenti

370. Torpaq rejimləri hansılardır?

A) İstilik, su, hava rejimləri

B) Rütubətlik, qida, mexaniki rejimlər

C) Su, hava, qida rejimləri

D) İqlim, temperatur, su rejimi

89

90

E) Fiziki, biokimyəvi, istilik rejimi

371. Torpağın su xassələrinə aiddir?

A) Su qaldırma qabiliyyəti, su sızdırma qabiliyyəti, rütubət tutumu, su buxarlandırma

B) Sukeçirmə qabiliyyəti, torpağın rütubət tutumu, torpağın temperaturu

C) Torpağın rütubətliyi, su buxarlandırma, su saxlama, su qaldırılması

D) Su qaldırma qabiliyyəti, torpaqdan suyun buxarlanması, su sızdırması

E) Su buxarlandırma, sukeçirmə qabiliyyəti, torpağın rütubətliyi, su sızdırması

372. Torpağın hava xassələri hansılardır?

A) Hava keçiriciliyi, hava tutumu

B) Torpaq qaysağı, hava tutumu

C) Yüksək sıxlıq, güclü nəmlənmə

D) Torpaq qaysağı, yüksək sıxlıq

E) Aşağı məsaməlik, istilik tutumu

373. Torpağın sukeçiriciliyi nədir?

A) Torpağın suyu hopdurmaq və özündən keçirmək qabiliyyətidir

B) Torpağın bitkiləri su ilə təmin etməsidir

C) Torpaqda rütubətin olmaması deməkdir

D) Müxtəlif sahələrdə düşən suyun miqdarıdır

E) Torpağın suya münasibətini xarakterizə edən əlamətdir

374. Torpağın su qaldırma qabiliyyəti nədir?

A) Kapilyar qüvvələr vasitəsilə tərkibindəki suyun qalxan hərəkətini yaratmaq qabiliyyətidir

B) Müxtəlif növ boşluqları olan məsamələri cisim kimi torpağın da kapilyar aralıqları vardır

C) Suqaldırma qabiliyyəti torpağın mexaniki tərkibindən asılıdır

D) Torpağın suqaldırma qabiliyyətinə rütubətli qalxma yüksəkliyi mənfi təsir göstərir

E) Torpağın suqaldırma qabiliyyəti mexaniki tərkibindən asılıdır

375. Torpağın su saxlama qabiliyyəti nədir?

A) Torpağın sorgsion və kapilyar qüvvələrin təsiri altında suyu özündə saxlama qabiliyyətidir

B) Torpaqda yağışlı vaxtda tam susaxlamaqla, quraqlıq vaxtında nisbətən dəyişir

C) Susaxlama kəmiyyəti bitkilər mənimsəyə biləcək suyun miqdarından asılıdır

D) Torpağın qranulometrik tərkibləri eyni olanda çürüntü ilə zəngin torpaqların susaxlaması yüksək olur

E) Susaxlama surətinə torpağın məsaməliliyi böyük təsir göstərir

376. Torpağın su rejimi nədir?

90

91

A) Suyun torpağa daxil olması, onun hərəkəti, torpaq horizontlarında saxlanması və torpaqdan sərfi ilə bağlı bütün proseslərin məcmusu torpağın su rejimi adlanır

B) Torpaq tipindən aydın olur ki, əlverışli su rejimi yalnız strukturalı torpaqla yaradıla bilər

C) Torpaq hava su buxarları ilə doymuş olduğu üçün və tərkibindən asılı olaraq su çox cüzi dərəcədə buxarlanır

D) Strukturasız torpaqda az və ya çox miqdarda keçmiş su möhkəmlənib

E) Torpağa işləyən hər bir su damcılarının keçməsinə çox mane olur

377. Torpaq havası və ya torpağın qaz fazası nədir?

A) Torpağın bərk, maye və canlı fazaları ilə sıx qarşılıqlı təsiridir

B) Torpağın tərkibində kifayət qədər elementlərin olması və onun əlverişli tərkibi torpağın həyatında və məhsulun formalaşmasında çox əhəmiyyətlidir

C) Torpağın əsas tərkibi , mənbəyi torpağin özündə yaranmış qida məhsuludur

D) Torpaqda bitki köklərinin və torpaq faunasının tənəffüzü üçün vacib olan oksigen olmalıdır

E) Əksər canlıların yaşaması üçün torpaq havası çox lazımdır

378. Sərbəst torpaq havası nədir?

A) Mütəhərrikdir,torpaqla sərbəst hərəkət edir və atmosfer havası mübadilə olur

B) Bitkiyə biavasitə təsir etməklə məhsuldarlığı azaldır

C) Torpaqda sərbəst hərəkət edir və bitkinin inkişafını dayandırır

D) Atmosfer havası ilə mübadilə olunur , sıxılmış havaya çevrilir

E) Torpaqda sərbəst oksigenin olmaması bitkinin məhv olması ilə nəticələnir

379. Diffuziya nədir?

A) Qazların çox sıx toplanmış sahədən az toplanmış sahəyə hərəkəti

B) Suyun suvarma vasitəsi ilə torpağa daxil olmasıdır

C) Torpaq temperaturunun və atmosfer təzyiqinin artmasıdır

D) Külək və qrunt – suyunun səviyyəsinin dəyişilməsidir

E) Havanın torpaqdan atmosferə və ya əksinə atmosferdən torpağa hərəkətini törədir

380. Torpağın bu və ya başqa miqdarda suyu özünə sığışdırıb saxlaya bilməsi qabiliyyəti necə adlanır?

A) Rütubət tutumu

B) Torpağın su sızdırması

C) Su qaldırma

D) Su saxlama

E) Məsaməlik

381. Rütubət tutumunun hansı iki növü fərqləndirilir?

A) Tam və tarla

91

92

B) Cüzi və tarla

C) Tam və kameral

D) Çöl və tarla

E) Kameral və tarla

382. Torpağın suyu üst qatlardan alt qatlara keçirmək qabiliyyətinə nə deyilir?

A) Torpağın su sızdırması

B) Rütubət tutumu

C) Su qaldırma

D) Su saxlama

E) Məsaməlik

383. Torpağın sukeçirmə qabiliyyətinə uducu kompleksdə hansı kationun olması pis təsir göstərir?

A) Na

B) NH4

C) NH3

D) Ca

E) Mg

384. Suyun torpaq hissəciklərinə sivaşması (ilişməsi) vasitəsiylə torpağın kapilyar boşluqlarla suyu özünə yavaş – yavaş çəkərək qaldırması, yəni torpağın suqaldırma qabiliyyəti və ya kapilyarlığı hansı qüvvələrin təsiri ilə baş verir?

A) Mensk qüvvələrinin

B) Daxili qüvvələrin

C) Xarici qüvvələrin

D) Ağırlıq qüvvəsinin

E) Dartınma qüvvəsinin

385. Təbii şəraitdə torpağın suqaldırma qabiliyyəti hansı torpaqlarda daha çox ola bilir?

A) Gilli və gillicəli

B) Qumsal

C) Yüngül gillicəli

D) Orta gillicəli

E) Qumsal və gilli

386. Torpağa bu və ya başqa yolla düşən suyun xeyli hissəsi torpaq səthindən itir, buna torpağın hansı qabiliyyəti deyilir?

A) Su buxarlandırma

B) Su sızdırma

C) Su qaldırma

92

93

D) Su keçirmə

E) Su saxlama

387. Buxarlandırma kəmiyyətinin azaldılması və qarşısının alınması üçün əkinçilik təsərrüfatında hansı tədbirlər aparılır?

A) Mulcalama

B) Suvarma

C) Qurutma

D) Şumlama

E) Gübrələmə

388. Hansı su minerallarının kristal şəbəkəsində müəyyən yer tutur, lakin torpaqəmələgəlmə prosesində bilavasitə iştirak etmir?

A) Kimyəvi əlaqəli su

B) Buxar (par) şəkilli su

C) Hiqroskopik su

D) Pərdə suyu

E) Kapilyar su

389. Hava ilə birlikdə torpağın üst qatına keçən, torpaq hissəciklərinin aralarında əmələ gələn su necə adlanır?

A) Buxar (par) şəkilli su

B) Qravitasion su

C) Hiqroskopik su

D) Pərdə suyu

E) Kapilyar su

390. Havada buxar halında olan rütubət torpaq hissəciklərinin səthi vasitəsi ilə udularaq və ya adsorbsiya edilərək hansı suyu əmələ gətirir?

A) Hiqroskopik suyu

B) Qravitasion suyu

C) Buxar (par) şəkilli suyu

D) Pərdə suyunu

E) Kapilyar suyu

391. Hiqroskopik suyu torpaqdan, yalnız torpağı üzun müddət hansı temperaturda qızdırmaqla ayırmaq olar?

A) 105˚ C

B) 95˚ C

C) 115˚ C

D) 125˚ C

E) 100˚ C

93

94

392. Torpaqda mənimsənilə bilən su miqdarı çatışmadığı üçün bitkilərin soxulmağa başladığı zaman torpaqda olan suyun miqdarına nə deyilir?

A) Soluxma əmsalı

B) Istilik əmsalı

C) Buxarlanma əmsalı

D) Doyma əmsalı

E) Bərabərlik əmsalı

393. Hiqroskopik suyun əmələ gətirdiyi su pərdəsinin üstünə bir neçə molekulyar təbəqə şəklində yığılan və torpaq hissəciklərinin cazibə qüvvəsi vasitəsi ilə saxlanılan su necə adlanır?

A) Pərdə suyu

B) Qravitasion su

C) Buxar (par) şəkilli su

D) Hiqroskopik su

E) Kapilyar su

394. Torpağın rütubəti artıb pərdə rütubət həddini keçəndə bitkilərin mənimsəyə biləcəyi şəklə keçir. Bu zaman hansı rütubət əmələ gəlir?

A) Menisk suyu

B) Qravitasion suyu

C) Buxar (par) şəkilli suyu

D) Pərdə suyunu

E) Kapilyar suyu

395. Latınca tükvari mənasını verən, kapilyar qüvvələrinin təsiri ilə hərəkət edən kapillyar su torpağın hansı hissəsində yerləşir?

A) Ən incə məsamə və kapillyarlarında

B) Uducu kompleksində

C) Orqanizmlərdə

D) Bitki köklərində

E) Kristalların tərkibində

396. Çəkisi 1 q və ya həcmi 1 sm3 torpağı 1 ˚ C qızdırmaq üçün sərf oluna istiliyin kalori ilə miqdarına nə deyilir?

A) Torpağın istilik tutumu

B) Torpağın istilik keçirmə qabiliyyəti

C) Albedo (A)

D) Istilik saxlama

E) Istilikudma qabiliyyət

397. En kəsiyi 1 sm2, qalınlığı 1 sm olan torpaqdan 1˚ C temperaturda saniyə ərzində keçən istiliyin kalorilərlə miqdarına nə deyilir?

94

95

A) Torpağın istilik keçirmə qabiliyyəti

B) Torpağın istilik tutumu

C) Albedo (A)

D) Istilikudma qabiliyyət

E) Istilik saxlama

398. Torpağın istilik xassələrinə aiddir:

A) Torpağın istilik udma qabiliyyəti, torpağın istilik tutumu, torpağın istilik keçiriciliyi

B) Torpağın mübadiləsi, udma qabiliyyəti, udulma və ya mübadilə enerjisi, torpağın istilik keçiriciliyi

C) Torpağın udma tutumu, torpağın istilik udma qabiliyyəti, torpağın mexaniki udma qabiliyyəti

D) Torpağın istilik keçiriciliyi, torpağın kimyəvi udma qabiliyyəti, torpağın udma qabiliyyəti

E) Torpağın istilik tutumu, torpağın istilik keçiriciliyi, torpağın fiziki-kimyəvi udma qabiliyyəti

399. Torpaq tərəfindən udulan və qəbul edilən bütün istilik cəmi torpağın hansı rejimini təşkil edir?

A) Istilik rejimini

B) Istilik balansını

C) Istiliyin miqdarını

D) Istilik kəmiyyətini

E) Istilik qabiliyyətini

400. Günəşin şüa enerjisi, atmosfer radiasiyası, yer kürəsinin daxili istiliyi, üzvi qalıqların biokimyəvi proseslər nəticəsində çürüməsindən yaranan enerji, radioaktiv parçalanmalardan yaranan enerji birgə nəyi təşkil edir?

A) Torpağın istilik mənbəyini

B) Torpağın radiasiya mənbəyini

C) Torpağın şüa mənbəyini

D) Torpağın radioaktiv mənbəyini

E) Torpağın qida mənbəyini

401. 1 dəqiqədə, günəş şüalarına normal vəziyyətdə olan 1 sm2 sahəyə 1.946 kalori günəş enerjisi düşür ki, buna nə deyilir?

A) Günəş sabiti

B) Albedo

C) Günəş enerjisi

D) Inversiya

E) Insolyasiya

95

96

402. İstilikudma, istilik tutumu, istilikkeçirmə, istilik udma qabiliyyəti torpağın hansı xassələridir?

A) Istilik xassələri

B) Temperatur xassələri

C) Hava xassələri

D) Iqlim xassələri

E) Termik xassələri

403. Albedo (A) kəmiyyəti ilə xarakterizə olunan, günəşdən gələn şüa enerjisinin torpaq tərəfindən udulmasına nə deyilir?

A) Istilikudma qabiliyyət

B) Albedo (A)

C) Torpağın istilik tutumu

D) Torpağın istilik keçirmə qabiliyyəti

E) Istilik saxlama

404. Torpağa düşən ümumi günəş radiasiyasından əks olunan qısa dalğalı günəş radiasiyasının faizlərlə miqdarına nə deyilir?

A) Albedo (A)

B) Torpağın istilik tutumu

C) Torpağın istilik keçirmə qabiliyyəti

D) Istilikudma qabiliyyət

E) Istilik saxlama

405. Torpağın əsas xassəsi nədir?

A) Münbitliyidir

B) Strukturluğudur

C) Mexaniki tərkibidir

D) Gilliliyidir

E) Rəngidir

406. Sərbəst torpaq havası nədir?

A) Mütəhərrikdir,torpaqla sərbəst hərəkət edir və atmosfer havası mübadilə olur

B) Bitkiyə biavasitə təsir etməklə məhsuldarlığı azaldır

C) Torpaqda sərbəst hərəkət edir və bitkinin inkişafını dayandırır

D) Atmosfer havası ilə mübadilə olunur , sıxılmış havaya çevrilir

E) Torpaqda sərbəst oksigenin olmaması bitkinin məhv olması ilə nəticələnir

407. Arktika zonasının iqlim şəraiti necədir?

A) Soyuq və az rütubətli

B) Soyuq və kəskin rütubətli

C) Mülayim və rütubətli 96

97

D) İsti və quraq

E) Soyuq və quraq

408. İstilik tutmu nədir?

A) Çəkisi 1qr və ya həcmi 1sm3olan torpağı 1dərəcə qızdırmaq üçün sərf olunan istiliyin kalori ilə miqdarıdı

B) Torpağın istilik tutumu onun qurluşundan asılıdır

C) Torpağın suvarılmasından asılıdır

D) Torpağın üzvi hissəsindən asılıdır

E) Gilli torpaqların quruluşundan asılıdır

409. Torpaq məhlulunun əsas mənbəyi nədir?

A) atmosfer yağıntıları

B) buzlaq suları

C) yeraltı sular

D) suvarma suları

E) kristalizasiya suyu

410. Torpağın müəyyən qalınlıqlı qatında yağış suyu və adi suyun sızması nəticəsində qəbuledicidə torpaq məhlulu toplanması üsulu necə adlanır?

A) lizimetr üsulu

B) presləşdirilmə üsulu

C) dolama

D) sıxma

E) təpitmə

411. İstilik tutumu nədir?

A) Çəkisi 1qr və ya həcmi 1sm3olan torpağı 1dərəcə qızdırmaq üçün sərf olunan istiliyin kalori ilə miqdarıdı

B) Torpağın istilik tutumu onun quruluşundan asılıdır

C) Torpağın suvarılmasından asılıdır

D) Torpağın üzvi hissəsindən asılıdır

E) Gilli torpaqların quruluşundan asılıdır

412. Hidrotasiya nəyə deyilir?

A) Su hissəciklərinin mineral hissəciklərlə birləşməsinə

B) Mineral hissəciklərin su hissəcikləri ilə birləşməsinə

C) Mineral hissəciklərin kimyəvi hissəciklərlə birləşməsinə

D) Kimyəvi hissəciklərin mineral hissəciklərlə birləşməsinə

E) Maqnit süxurların mineralları ilə suyun əsas kimyəvi reaksiyası

413. Şəkildə torpagin hansı su xassəsi göstərilib?

97

98

A) Maksimal hiqroskopik nəmlik

B) Hiqroskopik nəmlik

C) Torpaq havası

D) Tarla rütubəti

E) Qravitasion su

414. Şəkildə torpagin hansı su xassəsi göstərilib?

A) Hiqroskopik nəmlik

B) Maksimal hiqroskopik nəmlik

C) Torpaq havası

D) Tarla rütubəti

E) Qravitasion su

415. Şəkildə 2 rəqəmi ilə torpaqda suyun hansı forması göstərilib?

98

http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Max_higroscopic_water.png

http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Hygroscopic_water.png

99

A) Qravitasion su

B) Kapilyar su

C) Pərdə suyu

D) Buxar şəkilli su

E) Hiqroskopik su


A) Hiqroskopik su

99

http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:SWScan00022_%D0%BA%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%8F.png


100

B) Kapilyar su

C) Pərdə suyu


E) Qravitasion su


A) Buxar şəkilli su

B) Kapilyar su

C) Pərdə suyu

D) Qravitasion su

E) Hiqroskopik su


100


101

A) Pərdə suyu

B) Kapilyar su

C) Qravitasion su


E) Hiqroskopik su


A) Kapilyar su

B) Qravitasion su

C) Pərdə suyu


E) Hiqroskopik su

101



102

420. Bu torpaqla əlaqədar olan hansı prosesin təzahürüdür?

A) Fotosintez

B) Biosintez

C) Günəş şüalarının əks olunması

D) Qaz mübadiləsi

E) Enerji mübadiləsi

421. Bu hansı prosesin təzahürüdür?

A) Suyun böyük və kiçik dövranı

B) Biosintez

C) Günəş şüalarının əks olunması

D) Qaz mübadiləsi

E) Enerji mübadiləsi

422. Torpaq tərəfindən udulan və qəbul edilən bütün istilik cəmi torpağin istilik rejimini təşkil edir, onun mənbəyi nədir?

102

103

A) Gostərilənlərin hamısı

B) Atmosfer radiasiyasi

C) Yer kürəsini daxili istiliyi

D) Uzvi qaliqlarin çürüməsindən yaranan enerji

E) Radioaktiv parçalanmalardan yaranan enerji

423. Müəyyən olunub ki, 1 dəqiqədə günəş şüalarina normal vəziyyətdə olan 1 sm2

sahəyə 1,946 kalori günəş enerjisi düşür . Buna nə deyilir?

A) Günəş sabiti

B) Qaz mübadiləsi

C) Enerji mübadiləsi

D) Biosintez

E) Istilikudma qabiliyyəti

424. Günəşdən gələn şüa enerjisinin torpaq tərəfindən udulmasina nə deyilir?

A) Istilikudma qabiliyyəti

B) Günəş sabiti

C) İstiliksaxlama

D) Buxarlanma

E) Atmosfer radiasiyasi

425. Torpağa düşən ümumi günəş radiasiyasindan əks olunan qisa dalğali günəş radiasiyasinin faizlərlə miqdari necə adlanir?

A) Albedo

B) Günəş sabiti

C) Istilikkeçirmə qabiliyyəti

D) İstiliksaxlama

E) Buxarlanma

426. Ag qumda və quru səhrada albedo necə % olur?

A) 30-40%

B) 8%

C) 50%

D) 1-5%

E) 70%

427. Nəm qaratorpaqlarda albedo necə % olur?

A) 8%

B) 30-40%

C) 50%

D) 1-5%

103

104

E) 70%

428. Çəkisi 1 qr və ya həcmi 1 sm3 torpaği 10 C qizdirmaq üçün sərf olunan istiliyin kalori ilə miqdarina nə deyilir?

A) torpağin istilik tutumu

B) Günəş sabiti

C) Istilikudma qabiliyyəti

D) İstiliksaxlama

E) Buxarlanma

429. Suyun istilik tutumu vahid (1), çürüntününkü-0,477, gilinki-0,233, kvarsinki isə-0,198 kalori təşkil edir. Suyun istilik tutumu nəyə görə vahidə bərabər götürülür?

A) ən yüksək oldugu üçün

B) ən kiçik oldugu üçün

C) suya əsasən hesablandıgı üçün

D) su üç vəziyyətdə ola bildiyi üçün

E) su buxarlandıgı üçün

430. Şəkildə hansi analiz ləvazimatı göstərilmişdir?

A) Büretka

B) Pipetka

C) Şüşə çubuq

D) Silindr

E) Ölçülü silindr

431. Şəkildə hansı analiz prosesi göstərilmişdir?

104

105

A) Filtrasiya

B) Peptizasiya

C) Koaqulyasiya

D) Konsentrasiya

E) Karbonlaşma

432. Şəkildə nə göstərilmişdir?

A) Torpagın analizə hazırlanması

B) Torpagın döyülməsi

C) Torpagın ələnməsi

D) Torpağın strukturluğunun müəyyən edilməsi

E) Torpaq nümunələrinin götürülməsi

433. Şəkildə hansı analizin aparılması göstərilib?

105

106

A) Hiqroskopik nəmliyin təyini

B) Mexaniki tərkibin təyini

C) Gil tərkibinin təyini

D) Torpağın strukuturunun təyini

E) Torpağın həcm çəkisinin təyini

Mövzu 6. Torpağın əmələgəlməsində və coğrafiyasında relyefin rolu

434. Torpaqəmələgəlmə prosesinə relyefin hansı elementləri daha çox təsir göstərir?

A) relyefin dəniz səviyyəsindən yüksəkliyi

B) yamacların dikliyi

C) relyefin əsas formaları və onların qarşılıqlı əlaqəsi

D) yamacların ekspozisiyası

E) bütün cavablar düzdür

435. Relyefin iqlimə təsiri hansı ərazilərdə daha kəskin müşahidə edilir?

A) dağlıq ölkələrdə

B) sahillərdə

C) düzənliklərdə

D) təpəliklərdə

E) səhralarda

436. Dağ yamaclarının mütləq yüksəkliyi müxtəlif olan hissələrində iqlimin dəyişməsi təsiri altında bitki və torpaqda baş verən dəyişiklik necə adlanır?

A) şaquli zonallıq

B) üfüqi zonallıq

C) qurşaqlıq

D) dəyişkənlik

E) fərqlilik

437. Ərazicə yüzlərlə , minlərlə kilometr uzanan və şaquli istiqamətdə yüz və min metrlərlə yüksələn iri planetar relyef forması necə adlanır?

106

107

A) meqarelyef

B) makrorelyef

C) mezorelyef

D) mikrorelyef

E) nanorelyef

438. Ərazicə geniş və yüksəklik etibarı ilə çox böyük ( on və yüzlərlə metr) fərqli hissələri olan ümumi səth quruluşlu relyef formaları necə adlanır?

A) makrorelyef

B) meqarelyef

C) mezorelyef

D) mikrorelyef

E) nanorelyef

439. Hansı relyef formaları yer səthində yağıntıları paylaşdırır, səthlə axan və torpağa hopan suları nizama salır və torpaqdaxili su axınının istiqamətini müəyyən edir?

A) mezorelyef

B) makrorelyef

C) nanorelyef

D) mikrorelyef

E) meqarelyef

440. Girinti və çıxıntıları zəif olan, yüksəklik fərqi güclə seçilən ( bu fərq bir metrin hissələri ilə ölçülür) kiçik relyef formaları necə adlanır?

A) mikrorelyef

B) makrorelyef

C) nanorelyef

D) mezorelyef

E) meqarelyef

441. Şəkil hansı prosesin sxemidir?

107

108

A) torpaqəmələgəlmə

B) bioloji dövran

C) böyük dövran

D) geoloji dövran

E) kiçik dövran

442. Tirələri, kurqanları, təpələri, terrasları, çalaları və müxtəlif meyilliyə malik yamaclar hansı relyef formasına aiddir?

A) mezorelyef

B) makrorelyef

C) meqarelyef

D) mikrorelyef

E) nanorelyef

443. Böyüklükləri 10-100 metrlə ölçülən, yüksəklikləri 1-10m arasında tərəddüd edən, kiçik sahəli relyef formaları necə adlanır?

A) mezorelyef

B) makrorelyef

C) nanorelyef

D) mikrorelyef

E) meqarelyef


108

109

A) Nanorelyef

B) Makrorelyef

C) Mezorelyef

D) Planetar relyef formaları

E) Qlobal relyef formaları

Mövzu 7. Torpağın strukturası445. Torpaq strukturunun əsas tipləri hansılardır?

A) Kubşəkilli, prizmaşəkilli,pilitəşəkilli

B) Bərkli, kəltənli,narın

C) Çox kip, pilitəşəkilli, yumşaqvari

D) Üçbucaqlı, dördbucaqlı, prizmaşəkilli

E) Kubşəkilli,pilitəşəkilli,lentvari

446. Torpağın tərkibi hansı şəkildə maddələrdən ibarətdir?

A) Bərk, maye və qazşəkilli

B) Bərk, maye və buxarşəkilli

C) Bərk, plazma və qazşəkilli

D) Amorf, maye və qazşəkilli

E) Bərk, maye və ionşəkilli

447. Şəkil torpağın hansı morfoloji əlamətini əks etdirir?

109

110

A) yenitörəmə və mədxullarını

B) mineraloji tərkibini

C) ana süxuru

D) litoloji tərkibini

E) kipliyini

448. Torpağı digər təbiət obyektlərindən fərqləndirən xüsusiyyət nədir?

A) Torpaq unikal mürəkkəb tərkibə malik təbiət cismidir

B) Torpaq mürəkkəb dağ süxuru, mineral tərkibli təbiət cismidir

C) Torpağın xüsusiyyəti, onların ayrı-ayrı birləşmələrdən əmələ gələn təbiət cismidir

D) Torpaq mürəkkəb cansız birləşmələrdən əmələ gələn təbiət cismidir

E) Torpağın maddi tərkibi onların uzun müddət formalaşmasından ibarətdir

449. Torpağın morfoloji əlamətləri hansılardır?

A) Torpağın rəngi, strukturası, kipliyi, mexaniki tərkibi, yeni törəmələri, mədxullar

B) Torpağın mexaniki tərkibi, strukturası, mineroloji tərkibi

C) Torpağın kimyəvi tərkibi, torpağın rəngi, torpağın kipliyi

D) Torpağın kimyəvi tərkibi, torpağın quruluşu, torpağın rəngi

E) Torpağın möhtəviyyatı, strukturası, kimyəvi tərkibi, mexaniki tərkibi

450. Torpağın xarici görünüşünü əks etdirməklə şaquli istiqamətdə bir-birini əvəz edən ayrı-ayrı təbəqələri necə adlanır?

A) torpağin genetik qatları

B) İllüvial “B” qatı

C) çürüntülü–akkumulyativ qat, “A”

D) ana süxur “C”

E) döşəmə süxur – “D”

451. Torpağın xarici görünüşünü əks etdirən şaquli kəsiyi necə adlanır?

A) torpağın quruluşunu

B) İllüvial “B” qatı

C) çürüntülü–akkumulyativ qat, “A”

D) ana süxur “C”

E) döşəmə süxur – “D”

452. Akkumulyativ humus ”A” qati torpağın genezisi və istifadəsindən asılı olaraq hansı yarımqatlara bölünür?

A) Aş, Aç , A1 , A2 , At

B) Ar ,Ay, Aç , A2 , At

C) A0 , Aş, Af , A1 , Ar

D) Ar , Aç , Ab , A2 , At

110

111

E) A0 , Aş , A1 , Al , Ar

453. A0 akkumulyativ humus qatının hansı yarımqatıdır?

A) meşə döşəməsi (xəzəli)

B) şum (əkin ) qatı

C) çim qatı

D) elüvial qat ( elluvo – latınca yuyulma qatı)

E) torf qatı ( torflu bataqlı torpaqlara xasdır )

454. Aş akkumulyativ humus qatının hansı yarımqatıdır?

A) şum (əkin ) qatı

B) elüvial qat ( elluvo – latınca yuyulma qatı)

C) meşə döşəməsi (xəzəli)

D) torf qatı ( torflu bataqlı torpaqlara xasdır )

E) meşə döşəməsi (xəzəli)

455. Aç akkumulyativ humus qatının hansı yarımqatıdır?

A) çim qatı

B) meşə döşəməsi (xəzəli)

C) torf qatı ( torflu bataqlı torpaqlara xasdır )

D) şum (əkin ) qatı

E) elüvial qat ( elluvo – latınca yuyulma qatı)


A) əsl akkumulyativ humus qatı

B) meşə döşəməsi (xəzəli)

C) torf qatı ( torflu bataqlı torpaqlara xasdır )

D) elüvial qat ( elluvo – latınca yuyulma qatı)

E) şum (əkin ) qatı


A) elüvial qat ( elluvo – latınca yuyulma qatı)

B) torf qatı ( torflu bataqlı torpaqlara xasdır )

C) şum (əkin ) qatı

D) çim qatı

E) meşə döşəməsi (xəzəli)

458. At akkumulyativ humus qatının hansı yarımqatıdır?

A) torf qatı ( torflu bataqlı torpaqlara xasdır )

B) elüvial qat ( elluvo – latınca yuyulma qatı)

C) çim qatı

D) meşə döşəməsi (xəzəli) 111

112

E) şum (əkin ) qatı

459. Kolloid maddələrin akkumulyativ humus qatınından alt “B” qatına –illüvial qata yuyulduğu yarımqat necə adlanır?

A) elüvial qat

B) torf qatı

C) şum qatı

D) çim qatı

E) meşə döşəməsi

460. Torpaq profili üzrə keçid qat, yaxud yuyulub toplanma qatı necə adlanır?

A) illuvo

B) ellüvi

C) torf qatı

D) çim qatı

E) şum qatı

461. Hansı genetik qatda adətən kimyəvi element bitrləşmələri, narın dispersli gil hissəciklər, dəmir və manqan hidroksidlərinin birləşmələri, mütəhərrik humus, karbonat və asan həll olunan duzlar yuyulub toplanmış olur?

A) illüvial “B” qatında

B) ellüvial qatında

C) şum qatında

D) çim qatında

E) meşə döşənəyində

462. İllüvial “B” qatı nəyə görə B1, B2 , Bk , Bp və Bk yarımqatlarına bölünür?

A) müxtəlif maddələrin toplanmasından asılı olaraq

B) ana süxurdan asılı olaraq

C) döşəmə süxurdan asılı olaraq

D) torpağın tərkibindən asılı olaraq

E) torpağın kioliyindən asılı olaraq

463. Bozqır tipi üzrə əmələ gələn torpaqlarda ”C” qatı hansı süxur hesab olunur?

A) ana süxur, torpaqəmələgətirən süxur

B) döşəmə süxur

C) sal süxur

D) qaya

E) daş

464. Topraqəmələgəlmə prosesinə məruz qalmayan genetik qat necə adlanır?

A) ”D” qatı döşəmə süxur

B) “C” qatı ana süxur 112

113

C) “D” daşlı qat

D) “Q” qumlu qat

E) “G” gilli qat

465. Torpağın rəngi nədən asılıdır?

A) torpaqəmələgətirən süxurların tərkibindən

B) torpaqəmələgəlmənin tipindən

C) torpağın kimyəvi və mineraloji tərkibindən

D) birləşmələrin kombinasiyasından

E) bütün cavablar düzdür

466. S.A. Zaxarov rənglər üçbucağında üçbucağın kəllələrində hansı rənglər yerləşdirilmişdir?

A) qara, qırmızı və ağ

B) qara, göy və ağ

C) qara, qırmızı və sarı

D) göy, qırmızı və ağ

E) qara, sarı və qəhvəyi

467. Torpağın qara, tünd boz, tünd qonur rənglərinin əmələ gəlməsinə səbəb nədir?

A) çürüntü maddələri, yəni humus

B) dəmir üç hidroksid Fe2O3·nH2O birləşmələri

C) silisium, kalsium və alüminium birləşmələri

D) alüminium birləşmələri, humus

E) dəmir və alüminium birləşmələri

468. Torpağın qırmızı rəngli olması nədən asılıdır?

A) dəmir üç hidroksid Fe2O3·nH2O birləşmələri

B) çürüntü maddələri, yəni humus

C) silisium, kalsiumvə alüminium birləşmələri


E) dəmir və alüminium birləşmələri

469. Torpağın ağ, yaxud açıq rənginə səbəb nədir?

A) silisium, kalsium və alüminium birləşmələri

B) çürüntü maddələri, yəni humus

C) dəmir üç hidroksid Fe2O3·nH2O birləşmələri


E) dəmir və aliminium birləşmələri

470. Burada torpaq strukturunun hansı üç tipi təsvir olunmuşdur?

113

114

A) I - kub, II - prizma, III - lövhə

B) I - kürə, II - düzbucaqlı, III - laylı

C) I - romb, II - prizma, II - plitə

D) I - kəltən, II - prizma,III - lövhə

E) I - kürə, II - düzbucaqlı, III - balıqqulağı

471. Hansı nömrələr irikəltənli, tozvari, iriprizmalı, vərəqvari struktur növlərinə aiddir?

A) 1,4,13,19

B) 3,17,20,21

114

115

C) 7,8,9,17

D) 4,5,11,21

E) 11,16,18,21

472. Torpağın yeni törəmələri və mədxulları (möhtəviyyat) nədir?

A) Torpağın horizontlarında yaranan və toplanan müxtəlif formalı və kimyəvi tərkibli maddələrdir

B) Torpağın horizontlarında yaranan süxurlardır

C) Torpağın horizontlarında toplanan müxtəlif duzlardır

D) Torpağın horizontlarında üzvi maddələrin əmələ gəlməsidir

E) Torpağın horizontlarında heyvan orqanizmlərin təsiridir

473. Torpaq profilinin əlamətləri hansılardır?

A) Morfoloji əlamətlər

B) Mikromorfoloji metod torpağın fiziki xassələrini aşkar edir

C) Torpaq profilinin quruluşunu aşkar edir

D) Torpaq profilində yeni törəmələr aşkar edilir

E) Torpaq profilinin rənglərini aşkar edir

474. Torpağa rəng verən maddələr hansılardır?

A) Humus, dəmir birləşmələri, silisium turşusu, əhəng

B) Manqan-oksidi, kimyəvi və üzvi lipazt trazit

C) Humus, dəmir oksidləri qumsal süxurlar

D) Silisium turşusu, kimyəvi və üzvi mənşəli çöküntülər

E) Əhəng,gil,qum,metomorfik çöküntü

475. Torpağın bərk fazasının sıxlığı nədir?

A) Torpağın bərk fazasının həmin həcmdə suyun kütləsinə olan nisbətidir

B) Bitkilərin həyatına və inkişafına torpaqların bərk fazası bilavasitə təsir göstərir

C) Bitkilərin inkişafı üçün lazım olan torpaq şəraitini təyin edir

D) Torpaqda arası kəsilmədən mürəkkəb və müxtəlif cəhətli fiziki kimyəvi və bioloji proseslər gedir

E) Torpaq həm təbii şəraitdə həm də aqrotexniki təsirlər altında həmişə dəyişilir

476. Torpağın sıxlığı nədir?

A) Təbii halda götürülmüş mütləq quru torpaq həcminin kütlə vahididir

B) Torpağı təşkil edən mineralların xarakterindən asılıdır

C) Təbii halda çürüntüsü çox strukturasız torpaqların sıxlığı çox olur

D) Torpaqda üzvi maddələr nə qədər çox olsa sıxlıq az olur

E) Sıxlıq torpağı təşkil edən minerallardan asılıdır

477. Torpağın morfoloji əlamətləri hansılardır?

115

116

A) Torpağın genetik qatları, torpağın rəngi, strukturası, torpağın quruluşu, mexaniki tərkibi, yeni törəmələr və mədxulları

B) Torpağın quruluşu, torpaqəmələgətirən amillər,

C) Torpağın və genetik qatların qalınlığı, kimyəvi tərkibi

D) Torpaq profilində genetik horizontal, torpağın rəngi, mineral tərkibi

E) Torpağın rəngi, kimyəvi tərkibi, torpağın aşınması, mineroloji tərkibi


A) Rəng üçbucağı

B) Torpağa forma verən maddələr

C) Torpağın kimyəvi tərkibi

D) Torpağın üzvi tərkibi

E) Torpağın qranulometrik qruluşu

479. Şəkildə torpağın hansı tərkibi təsvir olunub?

A) Qranulometrik tərkibi

B) Tozvari tərkib

C) Vərəqvari tərkib

D) Torpağın kimyəvi tərkibi

E) Torpağın bioloji tərkibi

480. Diametrləri 0,25mm-dən böyük olan mürəkkəb zərrələrə nə deyilir? 116

117

A) Aqreqatlar

B) Zərrəciklər

C) Hisəciklər

D) Kolloidlər

E) Fiziki gil

481. Aqronomik nöqteyi-nəzərdən ən dəyərli aqreqatlar diametrləri neçə mm olan suyun dağıdıcı təsirinə qarşı davamlı aqreqatlardır?

A) 1-3 mm

B) 3-5 mm

C) 5-7 mm

D) 9-1sm

E) 1sm -dən böyük

482. Müxtəlif torpaqlarda həcmi çəkisi hansı aralıqda olur?

A) 1,0 – 1,8

B) 1,9 – 2,0

C) 2,0 - 2,5

D) 2,7 – 3, 1

E) 3,4 -3,7

483. Tarla şəraitində həcm çəkisinin təyini üçün nədən istifadə olunur?

A) Metal silindrlərdən

B) Şüşə stəkanlar

C) Plastik silindrlər

D) Lüksdən

E) Ələkdən

484. 1 sm3 quru torpaq zərrəciklərinin qramla çəkisinə nə deyilir?

A) Torpağın xüsusi çəkisi

B) Torpağın həcm çəkisi

C) Torpağın məsaməliyi

D) Torpağın kipliyi

E) Torpağın ağırlıq çəkisi

485. Torpaqda karbonatlığı nə ilə müəyyən edirlər?

A) 10%-li HCl turşusu

B) 20% HCl turşusu

C) 10% H2SO4 turşusu

D) 20% H2SO4 turşusu

E) 1% HCl turşusu

117

118

Mövzu8. Torpaqların coğrafi yayılmasının ümumi qanunauyğunluqları

486. Bu nəyin qoyuluşudur?

A) torpaq kəsiminin

B) torpaq profilin

C) pilləkənin

D) torpağın genetik qatlarının

E) A,B,C və D qatlarının

487. Bunlar nədir?

A) torpaq monolitləri

B) torpaq profilləri

C) torpaq qatları

D) torpaq nümunələri

E) torpaq tipləri

488. Biogeosenoz nədir?

A) Yer səthinin mikroiqlim, relyef, torpaq, su,bitki, heyvan və orqanizmlərin qarşılıqlı əlaqə olduğu sistemdir

118

119

B) Yer səthinin mikroiqlimı,dağ-süxurlarının çöküntüləri, canlı orqanizmlər

C) Relyef, torpaq, süxur, litosfer

D) Bitki, heyvan maddələr,elementlər

E) Minerallar, mikroorqanizmlər,biokütlə,torpaq əmələ gətirən süxurlar

489. Bu hansı qanunauyğunluğun sxemidir?

A) şaquli zonallıq

B) üfüqi

C) üfüqi-şaquli

D) qurşaqlıq

E) təbii zonallıq

490. Xəritədə qırmızı boya ilə hansı qurşaqlıq təsvir olunmuşdur?

A) yüksəklik

B) enlik

C) düzənlik

D) meşə

E) çöl

119

120

491. Bu qlobus necə adlanır?

A) torpaq qlobusu

B) telluri qlobusu

C) coğrafi qlobus

D) məktəb qlobusu

E) fiziki qlobus


A) Üfiqi zonallıq üzrə torpaq zonalarının dəyişməsi

B) Şaquli zonallıq üzrə torpaq zonalarının dəyişməsi

C) Hündürlük üzrə torpaq zonalarının dəyişməsi

D) Dərinlik üzrə torpaq zonalarının dəyişməsi

120

121

E) Maili zonallıq üzrə torpaq zonalarının dəyişməsi

Mövzu 9. Arktika və tundra landşaftlarının torpaqları. Tayqa – meşə landşaftlarının torpaqları

493. Podzol torpaqların ilüvial qatdakı qonur rəng hansı birləşmələrin yuyulması ilə əlaqədardır?

A) Üzvi birləşmələr və dəmir oksid

B) Alüminium birləşmələrin

C) Mineral birləşmələrin

D) Karbonatlı birləşmələrin

E) Hidrolakkolitlərin yuyulması ilə

494. Qonur tayqa torpaqlarında şiddətli turş reaksiyası pH=4-5 olması nə ilə əlaqədardır?

A) Fulvoturşuların çoxlu miqdarda əmələ gəlməsi ilə

B) Humusun çox olması ilə

C) Humusun az olması ilə

D) Daimi donuşluğun olması ilə

E) Üzvi gübrələrin çoxluğu ilə

495. Çimli podzol torpaqlar hansı ərazidə yayılmışdır?

A) Şərqi Avropa ovalığından Amur sahillərinə qədər

B) Alp dağlarından Ural dağlarınadək

C) Karpatdan Ural dağlarına qədər

D) Karpatdan Zabaykalyeyə qədər

E) Aralıq dənizi sahiliboyu

496. 1 rəqəmi ilə hansı torpaq tipi işarələnib?

A) tundra

B) torflu bataqlıq 121

122

C) podzol

D) çimli-podzol

E) bataqlı-podzol


A) podzol

B) tipik qaratorpaq

C) çəmən qaratorpaq

D) şabalıdı

E) qonur səhra-çöl


A) donuşluq tayqa podzol

B) tipik qaratorpaq


D) şabalıdı


122

123

499. 1-ci şəkildə hansı torpaq tipinin profili təsvir olunmuşdur?

A) tundra qleyli

B) torflu bataqlıq

C) podzol

D) çimli-podzol

E) bataqlı-podzol


A) torflu bataqlıq

B) tundra qleyli

C) podzol

D) çimli-podzol

123

124

E) bataqlı-podzol

501. 3-cü şəkildə hansı torpaq tipinin profili təsvir olunmuşdur?

A) podzol

B) torflu bataqlıq

C) tundra qleyli

D) çimli-podzol

E) bataqlı-podzol


A) çimli-podzol

B) tipik qaratorpaq

124

125


D) şabalıdı



A) bataqlı-podzol

B) tipik qaratorpaq


D) şabalıdı


504. Tundra bitkilərinin biokütləsi hansı miqdarda toplana bilir?

A) 50-280 s/ha

B) 1-4 min s/ha

C) 5min s/ha

D) 50-280 s/ha

E) 17 min s/ha

505. Tundra zonası torpaqlarının səciyyəvi xüsusiyyəti hansıdır?

A) Meşənin olmaması

B) İynəyarpaqlı meşələrin çox yayılması

C) İqlimin mülayim olması

D) Meşənin olması

E) Enliyarpaqlı meşələrin çox yayılması

506. Tundrada hansı torpaq tipləri yayılmışdır?

A) Qleyli torpaqlar, qleyli-torflu torpaqlar

B) Qleyli podaollaşmış torpaqlar, podzol torpaqlar

125

126

C) Qleyli çürüntülü torpaqlar, torflu torpaqlar

D) Qleyli troflu torpaqlar, torflu torpaqlar

E) Qleyli çürüntüsüz torpaqlar, qleyli torpaqlar

507. Qleyli podzollu və podzol illüvial torpaq örtüyü hansı zonada əmələ gəlir?

A) Tayqa

B) Tundra

C) Meşə-bozqır

D) Enliyarpaqlı meşələr

E) İynəyarpaqlı meşələr

508. Hansı xüsusiyyətə görə podzol torpaqlar podzol, mülayim- soyuq, donuşlu və podzol soyuq uzunmüddət fatsiyal yarımtiplərə bölünür?

A) Temperatur rejiminə görə

B) Torpaqəmələgəlmə şəraitinə görə

C) İqliminə görə

D) Humus qatının qalınlığına görə

E) Nəmliyinə görə

509. Təbii halda torf qatında suyun miqdarı nə qədər olur?

A) 95 %

B) 85 %

C) 90 %

D) 55 %

E) 80 %

510. Podzollu sarı torpaqlar hansı iqlim şəraitində əmələ gəlir?

A) rütubətli suptropik

B) quru subtropik

C) mülayim

D) ekvatorial

E) mülayim dəniz

511. Tundranın əsas kənd təsərrüfatı bitkiləri hansılardır ?

A) Kartof, kələm, soğan

B) Pomidor, xiyar, kartof

C) Kartof, pambıq, soğan

D) Qarğıdalı, kələm, pomidor

E) Kətan, kələm, soğan

512. Tayqa zonasının üstünlük təşkil edən bitki örtüyü nədir ?

A) İynəyarpaqlı meşələr

126

127

B) Enliyarpaqlı meşələr

C) Qarışıq meşələr

D) Tuqay meşələri

E) Kolluqlar

513. Şəkildə hansi landşaftın torpaqların yayıldıgı ərazilər göstərilib?

A) Arktika və tundra

B) Subarktika

C) Antarktida

D) Şimal

E) Qütb

514. Şəkildə hansi landşaftın torpaqların yayıldıgı ərazilər göstərilib?

A) Arktika

B) Tundra və arktika

C) Tundra

127

128

D) Şimal

E) Qütb

515. Bitki örtüyü (çiyanotu) hansı landşafta məxsusdur?

A) Arktika

B) Subtropik

C) Tayqa – meşə landşaftları

D) Tropik

E) Qütb

516. Bitki örtüyü (drias) hansı landşafta məxsusdur?

A) Arktika

B) Tropik 128

129


D) Ekvatorial

E) Qütb

517. Torpaq örtüyü hansı landşafta məxsusdur?

A) Tundra

B) Subarktik


D) Tropik

E) Qütb

518. Bitki örtüyü hansı landşafta məxsusdur?

A) Tayqa – meşə

129

130

B) Subtropik

C) Tundra

D) Tropik

E) Qütb

519. Xəritədə hansı landşaftların torpaqlarının cografi yayılması göstərilib?

A) Tundra və arktika

B) Subtropik


D) Tropik

E) Qütb


A) Tayqa – meşə landşaftı

B) Subtropik

C) Ekvatorial

D) Tropik

130

131

E) Qütb

521. Şəkildə hansı torpaqların profili verilmişdir?

A) Arktika səhra torpaqları

B) Bataqlı Arktika torpaqları

C) Podzol torpaqlar

D) Bataqlı tundra torpaqları

E) Tundra qleyli podzollaşmış torpaqlar


A) Tipik Arktika torpaqları

B) Bataqlı podzol torpaqları

131

132

C) Podzol torpaqlar




A) Bataqlı Arktika torpaqları

B) Boz meşə torpaqları

C) Podzol torpaqlar




132

133

A) Arktik tundra torpaqları


C) Podzol torpaqlar

D) Boz- meşə torpaqları



A) Bataqlı tundra torpaqları


C) Podzol torpaqlar

D) Şabalıdı torpaqlar



133

134

A) Tundra- qleyli podzollaşmış


C) Podzol torpaqlar


E) Şabalıdı torpaqları

527. Şəkildə hansı torpaqların profili verilmişdir ?

A) Podzol torpaqlar


C) Şabalıdı torpaqlar




134

135

A) Torflu podzol qleyləşmiş

B) Bataqlı Arktika torpaqları

C) Podzol torpaqlar

D) Boz-meşə torpaqlar


529. Podzollu sarı torpaqlar hansı iqlim şəraitində inkişaf edir?

A) Rütubətli subtropik

B) Quru subtropik

C) Tropik

D) Ekvatorial

E) Mülayim

530. Uzun müddət ərzində mənfi temperatura malik olan litosfera qatına nə deyilir?

A) Çoxillik donuşluq

B) Buzlaq

C) Aysberq

D) Moren

E) Karr

531. Tundranın cənub yarımzonasının mənfi relyef elementlərində hansı torpaqlar əmələ gəlir?

A) Bataqlı tundra

B) Podzol

135

136

C) Ferralit

D) Çimli

E) Boz-meşə

532. Nisbətən yumşaq iqlim şəraiti ilə fərqlənən tundranın cənub yarımzonası torpaqarında yaxşı ifadə olunan torf qatı formalaşır. Bu halda hansı torpaqlar əmələ gəlir?

A) Torflu-qleyli-tundra

B) Çimli

C) Ferralit

D) Boz-meşə

E) Tuqay

Mövzu10. Qarışıq meşələr və enliyarpaqlı meşələrin torpaqları


A) qaratorpaq

B) torflu bataqlıq

C) podzol

D) çimli-podzol

E) bataqlı-podzol


136

137

A) tipik qaratorpaq

B) şorakət

C) boz torpaq

D) sarıtorpaq

E) qırmızı torpaq


A) çəmən qaratorpaq

B) torflu bataqlıq

C) podzol

D) çimli-podzol

137

138

E) bataqlı-podzol

536. 9-cu şəkildə hansı torpaq tipinin profili təsvir olunmuşdur?

A) şabalıdı

B) şorakət

C) boz torpaq

D) sarıtorpaq


537. Bu səkkizguşəli monolit hansı torpağa məxsusdur?

A) qaratorpağa

B) şabalıdı torpağa

C) tünd boz torpağa

D) münbit torpağa

138

139

E) strukturlu torpağa

538. Çimli karbonatlı torpaqlar hansı yarımtiplərə bölünür?

A) Çimli-karbonatlı tipik, çimli-qarbonatlı yuyulmuş

B) Çimli-karbonatlı podzollaşmış, çimli-turş

C) Çimli- podzollaşmış, çimli-karbonatlı tipik

D) Çimli-doymuş, çimli turş

E) Çimli-karbonatlı podzollaşmış, çimli qrunt qleyli

539. Qaratorpaqların mənşəyi haqqında hansı fikirlər var?

A) dəniz yaxud buzlaq mənşəli

B) bataqlıq mənşəli

C) daimi donuşluq

D) şoranlıq

E) terra rossa

540. Qara torpaqlar hansı ərazilərdə əmələ gəlir?

A) Ot bitkiləri yayılan ərazilər altında

B) Quraq ərazilərdə

C) Bataqlıqlarda

D) Dağətəyi ərazilərdə

E) Meşələrdə

541. Qara torpaqlarda humusun miqdarı nə qədər olar?

A) 3-4 və 14-16 % - ə qədər

B) 1-2 və 9-15 % -ə qədər

C) 1-3 və 6-10 % - ə qədər

D) 3-4 və 10 % - ə qədər

E) 1-2 və 14 %- ə qədər

542. Hansı torpaqlara çox zaman qara gillər, marqalit torpaqlar, vertisollar deyilir?

A) Qara torpaqlara

B) Qonur torpaqlara

C) Qəhvəyi torpaqlara

D) Qırmızı torpaqlara

E) Sarı torpaqlara

543. Qara torpaqlar üçün hansı iqlim xarakterikdir?

A) mülayim-isti, az rütubətli

B) mülayim-isti, çox rütubətli

C) isti, quru

D) kəskin kontinental 139

140

E) mülayim, rütubətli

544. Şabalıdı torpaqların əmələ gəlməsində aşağıdakı amillərdən hansı daha böyük təsir göstərmişdir?

A) antropogen

B) relyef

C) iqlim

D) endogen proseslər

E) ekzogen proseslər

545. Təbii münbitliyi yüksək olan torpaq tipləri.

A) Dağ-qara, dağ-meşə, şabalıdı

B) Qara, qırmızı-qonur, dağ-çəmən

C) Boz, boz-qonur, dağ-çəmən

D) Çəmən-meşə, boz-çəmən, boz

E) Şabalıdı, sarı, podzol

546. Şabalıdı torpaqlar geniş yayılmışdır.

A) Böyük Qafqazın dağətəyi və alçaq dağlıq zonasında

B) Böyük Qafqazın subalp çəmənlərində

C) Kür-Araz ovalığında

D) Abşeron yarımadasında

E) Lənkəran ovalığında

547. Qaratorpaqların yayıldığı ərazilərdə torpaqəmələgətirən süxur əsasən hansı çöküntülərdir?

A) Lösşəkilli çöküntülər

B) Qədim allüvial çöküntülər

C) Qırmızı çöküntülər

D) Əhəngdaşı süxurlar

E) Kabonatlı gillicələr


140

141

A) Qarışıq meşələrin çimli podzol torpaqları

B) Enliyarpaqlı meşələrin qonur meşə torpaqları

C) Meşə bozqır və bozqır zonanın qara torpaqları

D) Səhraların hidromorf torpaqları

E) Tropik ərazilərin laterik torpaqları


A) Enliyarpaqlı meşələrin boz meşə və qaramtıl torpaqları

B) Qarışıq meşələrin çimli podzol torpaqları




141

142


A) Enliyarpaqlı meşələrin qonur meşə torpaqları torpaqları





Mövzu 11. Meşə bozqır, quru bozqır və səhra bozqırlarının torpaqları

551. 6-cı şəkildə hansı torpaq tipinin profili təsvir olunmuşdur?

A) boz meşə

B) tipik qaratorpaq


142

143

D) şabalıdı


552. Boz meşə torpaqları hansı iqlim şəraitində inkişaf edir?

A) Subboreal kontinental

B) Mülayim

C) İsti

D) Rütubətli

E) Quru

553. Boz meşə torpaqları hansı yarımtiplərə bölünürlər?

A) Açıq boz, boz və tünd boz

B) Bozumtul, qonur, boz

C) Sarı, qonur, tünd boz

D) Çimli podzol, açıq boz, sarı

E) Qleyli podzol, boz və tünd boz

554. Yaxşı rütubətlənən yüksək dağ ətəklərində boz torpağın hansı tipi əmələ gəlir?

A) Tünd boz

B) Bozumtul

C) Açıq boz

D) Boz-qonur

E) Açıq boz-qonur

555. Tünd boz torpaqlarda humusun miqdarı nə qədərdir?

A) 3 % və daha çox

B) 4 % və bir qədər az

C) 3 %

D) 1-2 %

E) 6-7 %

556. Boz torpaqlar boz-qonur torpaqlardan nə ilə fərqlənir?

1 - Səthində məsaməli qabığın olmaması

2 - Profilin yuxarısında karbonatların az olması

3 - Humusun çoxluğu

4 - Humusun azlığı

5 - Karbonatların olmaması

A) 1, 2, 3

B) 1, 5, 6

C) 1, 2, 5

143

144

D) 1, 3, 4

E) 4, 5, 6

557. Boz torpaqlarda bitkilərin qidası üçün lazım olan hansı kimyəvi element çoxdur?

A) Azot

B) Karbon

C) Hidrogen

D) Oksigen çatışmamazlığı

E) Silisium

558. Boz qəhvəyi torpaqlar harada inkişaf edir?

A) çimli-çəmən bitkilərı altında

B) meşələr altında

C) qarışıq meşələr altında

D) seyrək kolluqlar altında

E) çəmənliklərdə

559. Boz qəhvəyi torpaqlarının mühüm əhəmiyyət kəsb edən xassələri əsasən hansı əkinçilik sahəsinin inkişafına şərait yaradır?

A) üzümçülük

B) çəltikçilik

C) meyvəçilik

D) zeytun

E) pambıqçılıq

560. Şabalıdı torpaqların sərhədlərini hansı torpaqlar təşkil edir?

A) üst sərhəd – dağ-boz qəhvəyi, alt sərhəd – boz və boz qonur

B) üst sərhəd - boz və boz qonur, alt sərhəd – boz qəhvəyi

C) üst sərhəd – sarı, alt sərhəd - qonur

D) üst sərhəd – boz qəhvəyi, alt sərhəd – qəhvəyi

E) üst sərhəd – qonur, alt sərhəd – boz və boz qonur

561. Hansı əlamətindən asılı olaraq boz torpaqlar çəmən-boz, boz-çəmən, çəmən torpaq yarımtiplərinə bölünürlər?

1- Rütubətlənmə rejimindən

2- Humusun miqdarından

3- Torpaqəmələgətirən süxurların xarakterindən

4- mexaniki tərkibindən

5- hidrotermik rejimindən

A) 1,2

B) 1,3 144

145

C) 1,4

D) 2,5

E) 3,5

562. Adi çəmən torpaqlar tünd çəmən torpaqlardan nə ilə fərqlənir?

1-Humus qatı az qalınlığa malikdir

2- Qrunt suları xeyli dərində yerləşir

3-Strukturası zəif ifadə olunur

4- Qrunt suları səthə yaxın yerləşir

5- Humus qatı qalındır

A) 1,2,3

B) 1,3,4

C) 1,3,5

D) 2,3,5

E) 3,4,5

563. Aşağıdakı əlamətlər hansı torpaq tipinə aiddir?

1-Humus qatı az qalınlığa malikdir

2- Qrunt suları xeyli dərində yerləşir

3- Strukturası zəif ifadə olunur

4- Qrunt suları səthə yaxın yerləşir

5- Humus qatı qalındır

A) Adi çəmən

B) Tünd çəmən

C) Bərkimiş açıq çəmən

D) Bataqlı çəmən

E) Çəmən – çala

564. Təbii münbitliyi nisbətən az olan torpaqlar hansıdır?

A) Boz, boz-çəmən, şoran, boz-qonur

B) Qırmızı-qonur, şoran, boz – onur

C) Qəhvəyi, dağ-meşə, dağ-çəmən

D) Dağ- çəmən, dağ- meşə,qara

E) Boz- qonur, şabalıdı,podzol


145

146

A) Meşə bozqır və bozqır zonanın qara torpaqları


C) Yarımsəhra və səhraların boz – qonur və qırmızımtraq torpaqları




A) Quru bozqır və səhra bozqırlarının qara, şabalıdı və dağ qaramtıl və şabalıdı torpaqlar



D) Tropik ərazilərin laterik torpaqları

146

147

E) Səhraların hidromorf torpaqları


A) Yarımsəhra və səhraların boz – qonur və qırmızımtraq qonur torpaqları





Mövzu12. Hidromorf şəraitdə əmələ gələn torpaqlar və səhra torpaqları

568. 10-cu şəkildə hansı torpaq tipinin profili təsvir olunmuşdur?

A) qonur səhra-bozqır

147

148

B) torflu bataqlıq

C) podzol

D) çimli-podzol

E) bataqlı-podzol


A) şoran

B) alüvial-çimli

C) bataqlı-podzol

D) sarıtorpaq



A) şorakət

B) tipik qaratorpaq


148

149

D) şabalıdı



A) boz torpaq

B) torflu bataqlıq

C) podzol

D) çimli-podzol

E) bataqlı-podzol

572. Hansı torpaqlar şoran torpaqlar adlanır?

A) Tərkibində 3 % -dən çox duz olan

B) Tərkibində 1 % -dən az duz olan

C) Humusun miqdarı çox olan

D) Humusun miqdarı az olan

E) Tərkibində duz olmayan

573. Dayaz göllərdən və qədim çay yataqlarından səth sularının buxarlanması nəticəsində hansı şoranlar inkişaf edir?

A) Şorlu şoranlar

B) Avtomorf şoranlar

C) Hidromorf şoranlar

D) Təkrar şoranlar

E) Eol-təpəcikli şoranlar

574. Səhraların bitki örtüyü əsasən hansı bitkilərdən ibarətdir?

A) Şoran kol və efemerlərdən

B) Kolluqlardan

149

150

C) Çəmənliklər və çəmən bozqırları

D) Enliyarpaqlı ağac cinsləri

E) İynəyarpaqlı ağac cinsləri

575. Takırlarda humusun miqdarı nə qədərdir?

A) 1 % - dən az

B) 1 % - dən çox

C) 0,1 %

D) 2 %

E) 1-2 %

576. Tərkibində duzlar olan suların torpağa daxil olması və sonradan buxarlanması nəticəsində nə baş verir?

A) Torpağın şorlaşması

B) Torpaqda humusun azalması

C) Quraqlaşma baş verir

D) Səhralar yaranır

E) Takırlar əmələ gəlir

577. Hidromorf tropik torpaqları harada geniş yayılmışdır?

1 - Çay subasarlarında

2 - Alçaq göl sahillərində

3 - Çaylararası daimi bataqlıqlarda

4 - Dağətəyi ərazilərdə

5 - Hündür göl sahillərində

A) 1, 2, 3

B) 1, 4, 5

C) 1, 3, 5

D) 1, 2, 5

E) 3, 4, 5

578. Sualtında qalan subasarlarda hansı torpaqlar əmələ gəlir?

A) Torflu torpaqlar

B) Podzol torpaqlar

C) Qara torpaqlar

D) Boz-qonur torpaqlar

E) Qəhvəyi torpaqlar

579. Tuqay torpaqlarında humusun miqdarı nə qədərdir?

A) 4,5-10%

B) 5-6%

150

151

C) 1-2%

D) 8-10%

E) 12-15%

580. Çəmən-şoran torpaqların səciyyəvi əlaməti.

A) Humusun yüksək miqdarda olması

B) Humusun az miqdarda olması

C) Üst qatın yumşaq olması

D) Məsaməliliyin az olması

E) Üst qatın kip olması

581. Yumşaq şoranlar üçün səciyyəvi əlamət.

A) Üst qatın yumşaq olması

B) Humusun yüksək miqdarda olması

C) Humusun az miqdarda olması

D) Məsaməliliyin az olması

E) Üst qatın kip olması

582. Səhraların torpaqəmələgəlmə şəraiti nə ilə fərqlənir?

A) isti yay , soyuq qış

B) isti yay, mülayim qış,

C) mülayim yay, soyuq qış

D) mülayim yay , isti qış

E) rütubətli yay,soyuq qış

583. Torpaq məhlulunun qatılığı 1l bir neçə qram təşkil edir. Lakin müstəsna hal kimi hansı torpaqlarda 1l məhlulda bəzən 10 – 100 qrama qədər maddə ola bilər?

A) şorakət və şoran torpaqlarda

B) arid torpaqlarda

C) bataqlı torpaqlarda

D) sahil torpaqlarında

E) səhra torpaqlarında

584. Torpaqların şorlaşmasının əsas səbəbləri nədir?

A) minerallaşmış qrunt sularının səviyyəsinin qalxması

B) dəmyə əkinçiliyinin inkişafı

C) meşə və kolluqların qırılması

D) mineral ehtiyatların intensiv istismarı

E) şəhər və kənd məskənlərinin çoxalması


151

152

A) Səhraların hidromorf torpaqları



D) Dağ torpaqları



A) Orta Asiyada takırlar


C) Tropik və subtropik qara torpaqlar




152

153

A) Rütubətli subtropik


C) Tropik və subtropik qara torpaqlar




A) Palçıq vulkanı

B) Tülkü yuvaları

C) Köstəbək yuvaları

D) Psevdovulkan

E) Vulkan


153

154

A) Palçıq vulkanı

B) Tülkü yuvaları

C) Köstəbək yuvaları

D) Psevdovulkan

E) Stratovulkan

590. Bu hansı torpaqların profilinin quruluşudur?

A) Şorakət və solod

B) Takırlar və solodlar

C) Solodlar və qumluqlar

D) Podzol və qleyli

E) Qumlu və qumsal


154

155

A) Takırlar

B) Solodlar

C) Qumluqlar

D) Qleyli torpaqlar

E) Qumsal torpaqlar

592. Torpağın uducu kompleksində çoxlu miqdarda (15-20%-dən çox) udulmuş Na kationu (bəzən illüvial qatda Mg) olan torpaqlara necə torpaqlar deyilir?

A) Şorakət

B) Karbonatlı

C) Podzol

D) Qleyli

E) Çimli

593. Tuqay torpaqları adətən tuqay meşələri altında hansı rejimdə inkişaf edir?

A) Subasar torpaqlar

B) Çürüntülü – bataqlı torpaqlar

C) Boz torpaqlar


E) Çimli torpaqlar

594. Morfololi cəhətdən üst qatda yarımçürümüş bitki qalıqlarının olması ilə xarakterizə olunan torpaqlar hansı torpaqlardır?

A) Çürüntülü – bataqlı torpaqlar

B) Boz torpaqlar


D) Çimli torpaqlar

E) Tuqay torpaqları

155

156

595. Çay subasarlarında hansı torpaqlar əmələ gəlir?

A) Subasar torpaqlar

B) Qaratorpaqlar

C) Şabalıdı rorpaqlar

D) Dağ-meşə torpaqları

E) Boz torpaqlat

596. Boz-meşə torpaqları hansı iqlim şəraitlərində inkişaf edir?

A) Kontinental

B) Rütubətli

C) Mülayim

D) Musson

E) Aralıq dənizi tipi

597. Xabarovski ölkəsinin cənubunda, Amur vilayətində, Belarusiya və Litvanın qərb rayonlarında, Karpatlarda, Dağlıq Krımda, Qafqazda və Primorski ölkəsinin isti və rütubətli rayonlarında hansı torpaqlar inkişaf etmişdir?

A) Qonur meşə torpaqları

B) Dağ çəmən torpaqları

C) Podzol torpaqlar

D) Qəhvəyi torpaqlar

E) Qırmızı-sarı torpaqlar

598. Meşə bozqır və müxtəlifotlu çəmən-bozqır landşaftlarının avtomorf torpaqları necə adlanır?

A) Qaratorpaqlar

B) Qırmızı torpaqlar

C) Sarı torpaqlar

D) Boz torpaqlar

E) Podzol torpaqlar

599. Moldova, Ukrayna, Şimali Qafqaz, Volqaboyu və Qazaxıstanda geniş yayılmış münbit torpaqlar necə adlanır?

A) qaratorpaqlar

B) qırmızı torpaqlar

C) sarı torpaqlar

D) boz torpaqlar

E) podzol torpaqlar

156

157

Mövzu13. Subtropik və tropik qurşağın torpaqları 600. 14-cü şəkildə hansı torpaq tipinin profili təsvir olunmuşdur?

A) sarıtorpaq

B) tipik qaratorpaq


D) şabalıdı



A) qırmızı torpaq

B) torflu bataqlıq

157

158

C) podzol

D) çimli-podzol

E) bataqlı-podzol

602. 16-cı şəkildə hansı torpaq tipinin profili təsvir olunmuşdur?

A) alüvial-çimli

B) tipik qaratorpaq


D) şabalıdı

E) boz meşə

603. Rütubətli subtropiklərin ən səciyyəvi torpaq tipi hansıdır?

A) Qırmızı

B) Sarı

C) Qonur

D) Qleyli podzol

E) Açıq boz

604. Pis su keçirmə qabiliyyətinə malik olan gilli şistlər və gillər üzərində hansı torpaq əmələ gəlir?

A) Sarı

B) Qırmızı

C) Qonur

D) Qəhvəyi

E) Şabalıdı

605. Hansı zonanın torpaqlarında azot və kül elementlərinin miqdarı azdır?

A) Rütubətli subtropik meşələrin torpaqlarında

B) Səhralarda

158

159

C) Tundra torpaqlarında

D) Qarışıq meşə torpaqlarında

E) Tayqa torpaqlarında

606. Elüvial, paleogen-neogen aşınma qabığı üzərində və ya aşınma məhsullarının çöküntüləri üzərində hansı torpaq əmələ gəlir?

A) Qırmızı

B) Sarı

C) Qəhvəyi

D) Boz

E) Qonur

607. Quru subtropik meşələrin torpaqlarında hansı əkinçilik sahələrini inkişaf etdirmək olar?

A) Üzümçülükdə, zeytun meyvə ağaclarının yetişdirilməsi

B) Taxılçılıq və pambıqçılıq

C) Üzümçülük, çəltikçilik, tütünçülük

D) Meyvə ağaclarının yetişdirilməsi, pambıqçılıq

E) Zeytun, tumlu meyvəçilik

608. Qırmızı və sarı torpaqlar hansı bitkinin məhsuldarlığını artırır?

A) Çay

B) Pambıq

C) Zeytun

D) Üzüm

E) Əncir

609. Tropik torpaqlar dünyanın quru sahəsinin nə qədərini tutur?

A) ¼ çoxunu

B) ¾ çoxunu

C) Yarısını

D) 1/3-i

E) 1/5-i

610. Tropiklərin ən tipik torpaq əmələ gətirən süxuru hansıdır?

A) Qırmızı çöküntülər

B) Lösşəkilli çöküntülər

C) Qədim allüvial çöküntülər

D) Əhəngdaşı süxurlar

E) Kabonatlı gillicələr

611. Yağışlı meşənin torpaq profilinin yuxarı qatında humusun rəngi necə olur?

159

160

A) Boz

B) Qonur

C) Şabalıdı

D) Qəhvəyi

E) Sarı

612. Subhumid tropik landşaftların torpaqlarında humusun miqdarı nə qədərdir?

A) 1-4 %

B) 2-5 %

C) 1-2 %

D) 4 %

E) 7-8 %

613. Hündürotlu savannaların və işıqlı tropik meşələrin qırmızı torpaqları hansı əkinçilikdə geniş istifadə olunur?

A) Tropik əkinçilikdə

B) Subtropik əkinçilikdə

C) Quru subtropik əkinçilikdə

D) Meyvəçilikdə

E) Tütünçülükdə

614. Subarid tropik landşaftların torpaqlarının qırmızı və qırmızı-qonur rəngdə olmasının səbəbi?

A) Torpaqəmələgətirən süxurların qırmızı olması

B) Humus qatının az olması

C) Kimyəvi elementlərin rəngarəngliyi

D) Humus qatının çox olması

E) Dəmir elementinin çox olması

615. Subarid tropik landşaftlarda eroziya proseslərinin inkişafına nə səbəb olur?

A) Bütöv ot örtüyünün olmaması

B) Bütöv ot örtüyünün olması

C) Enliyarpaqlı meşələrin geniş əraziləri əhatə etməsi

D) İynəyarpaqlı meşələrin geniş əraziləri əhatə etməsi

E) Meşə örtüyünün olmaması

616. Tropik qara torpaqların səciyyəvi əlaməti necədir?

A) Torpaq kütləsinin çox kip olması

B) Torpağın üst qatının məsaməli olması

C) Humus qatının az olması

D) Rütubətliyin çox olması

160

161

E) Torpaq əmələ gətirən süxurların qırmızı rəngdə olması

617. Tropik qara torpaqları digər tropik torpaqlardan fərqləndirən əlamət hansıdır?

A) Yüksək udma qabiliyyəti və yüksək humusluluğu

B) Zəif udma qabiliyyəti

C) Humus qatının az olması

D) Rütubətliyin çox olması

E) Rütubətliyin azlığı

618. Humus qatının az qalınlığı, üst qatlarının bozumtul-küləşi, alt qatların isə küləşi-sarımtıl rəngi ilə fərqlənən torpaq tipi hansıdır?

A) sarı

B) qırmızı

C) qonur

D) qəhvəyi

E) boz

619. Sarı torpaqlarda karbonatların miqdarı nə qədərdir?

A) yox dərəcəsindədir

B) 8-40%

C) 10%

D) 10-30%

E) 20-50%

620. Qırmızı torpaqlar hansı çöküntülər üzərində əmələ gəlir?

A) terra rossa çöküntülər

B) lösşəkilli çöküntülər

C) gillicəli çöküntülər

D) karbonatlı çöküntülər

E) turş mühitə malik çöküntülər

621. Subtropik vilayətlərin qəhvəyi, qırmızı-qəhvəyi torpaqları hansə ərazilərdə yayılmışdır?

A) Aralıq dənizindən Tyan-Şana qədər

B) Krımdan Urala qədər

C) Krımdan Saxalinə qədər

D) Qazaxıstan çöllərində

E) Uraldan Altaya qədər

622. Rütubətli subtropiklərin ən səciyyəvi torpaq tipi hansıdır?

A) Qırmızı torpaqlar

B) Boz torpaqlar

161

162

C) Şoran torpaqlar

D) Çimli podzol torpaqlar

E) Bataqlı torpaqlar


A) Qırmızı torpaqlar

B) Sarı torpaqlar

C) Qara torpaqlar


E) Boz torpaqlar


A) Sarı torpaqlar

162

163

B) Qırmızı torpaqlar

C) Qara torpaqlar


E) Boz torpaqlar


A) Sarı podzol torpaqlar

B) Qırmızı ferralit torpaqlar

C) Qara torpaqlar


E) Boz qonur torpaqlar


163

164

A) Sarı podzol qleyli torpaqlar


C) Qara torpaqlar




A) Qəhvəyi torpaqlar


C) Qara torpaqlar



164

165


A) Boz qəhvəyi torpaqlar


C) Şoran torpaqlar



629. Sarı torpaqların profilinin yuxarı hissəsində çox zaman hansı proses inkişaf edir?

A) Qleyləşmə

B) Podzollaşma

C) Bataqlıqlaşma

D) Karbonlaşma

E) Qələviləşmə

630. Rütubətli subtropiklərin ən səciyyəvi torpağı hansıdır?

A) Qırmızı torpaqlardır

B) Qara torpaqlar


D) Qonur torpaqlar

E) Boz-qonur torpaqlar

165

166

Mövzu14. Dağlıq vilayətlərin torpaqları və Dünyanın əsas torpaq qrupları

631. Okean adaları və sahillərin torpaqlarını əmələ gətirən süxurlar hansılardır?

A) Koral qumları, rif əhəngdaşları

B) Rif əhəngdaşları, qırmızı çöküntülər

C) Koral qumları, lös şəkilli çöküntülər

D) Karbonatlı gillicələr

E) Qədim allüvial çöküntülər, rif əhəngdaşları

632. Qabarmalar zamanı su altında qalan basdırılan torpaqlarda hansı qat əmələ gəlir?

A) Torflu qat

B) Humus qatı

C) Qırmızı çöküntülərdən ibarət qat

D) Bataqlıq

E) Quraqlıq

633. Manqr bitkiləri qida elementlərini hardan alırlar?

A) Dəniz sularından

B) Yeraltı sulardan

C) Çaylardan

D) Göllərdən

E) Buzlaqlardan

634. Dağ torpaqları qurunun neçə faizini təşkil edir?

A) 20 %

B) 25 %

C) 15 %

D) 50 %

E) 30 %

635. Dağlıq ölkələrin torpaq örtüyü üçün səciyyəvi əlamətlər hansılardır?

A) Şaquli zonallıq

B) Üfüqi zonallıq

C) Humus qatının zəif olması

D) Hündürlüyə qalxdıqca humus qatının azalması

E) Sarı torpaqların geniş yayılması

636. Dağlıq ölkələrdə hansı torpaqlar əmələ gəlir?

A) Dağ-şabalıdı, dağ-qaratorpaqlar,dağ-meşə

B) Dağ-meşə, dağ-bozqır, boz

166

167

C) Dağ-çəmən, qonur, qəhvəyi

D) Sarı, dağ-şabalıdı, şabalıdı

E) Dağ-meşə, dağ-şabalıdı, qəhvəyi

637. Dağlar tayqa-meşə zonasında yerləşmişsə, onda bu şəraitdə hansı torpaqlar əmələ gəlır?

A) Dağ-podzol, dağ-tundra

B) Dağ-meşə, dağ-şabalıdı

C) Dağ-çöl,dağ-çəmən

D) Dağ-çöl, dağ-şabalıdı

E) Dağ-qara torpaqları

638. Spesifik dağ torpaqları arasında hansı ilk növədə qeyd edilməlidir?

A) Dağ-çəmən

B) Dağ-meşə

C) Dağ-şabalıdı

D) Dağ-qara torpaqları

E) Dağ-bozqır

639. Yüksək dərəcədə quru iqlim şəraitində dağ-çəmən torpaqları əvəzində hansı torpaqlar əmələ gəlir?

A) Dağ-çəmən bozqır torpaqlar

B) Yüksək dağ-səhra torpaqları

C) Donuşlu dağ-tayqa torpaqları

D) Karbonatlı dağ-tayqa torpaqları

E) Podzol-qleyli torpaqlar

640. Hansı səbələr üzündən dağ torpaqları əkinçilikdə zəif istifadə olunur?

1- Mürəkkəb relyef

2 - Humus qatının qalınlığının azlığı

3 - Şiddətli daşlı-çınqıllı olması

4 - Humus qatının qalınlığının çoxluğu

5 - Sadə relyef formalarının olması

A) 1,2,3

B) 1,3,4

C) 3,4,5

D) 1,2,5

E) 1,3,5

641. Kənd təsərrüfatında intensiv olaraq hansı torpaq tipləri istifadə olunur?

A) Dağ-meşə, dağ-qəhvəyi, dağ-qara, dağ-şabalıdı

167

168

B) Dağ-meşə, dağ-qəhvəyi, dağ-bozqır

C) Dağ-qara, dağ-meşə, dağ-çəmən

D) Dağ-qəhvəyi, dağ-şabalıdı, dağ-tundra

E) Dağ-bozqır, dağ-tundra, dağ-çəmən

642. Dağ-çəmən torpaqlarının yuxarı qatında humusun miqdarı nə qədərdir?

A) 10-20%

B) 5-10%

C) 10%

D) 15%

E) 12-17%

643. Dağ-meşə torpaqları hansı şəraitdə əmələ gəlir?

A) Yüksək rütubətlənmə şəraitində

B) Quru şəraitdə

C) Isti iqlim şəraitində

D) Mülayim iqlim şəraitində

E) Zəif rütubətlənmə şəraitində

644. Ərazinin dəniz səviyyəsindən yüksəkliyi, xüsusilə relyef və meşə bitki örtüyünün xarakterindən asılı olaraq dağ meşə zonasında hansı torpaqlar fərqlənir?

A) Qonur dağ-meşə, qəhvəyi dağ-meşə, çürüntülü-karbonatlı dağ-meşə, sarı dağ-meşə

B) Qonur dağ-meşə, qırmızı dağ-meşə, şabalıdı dağ-meşə

C) Çürüntülü-karbonatlı dağ-meşə, sarı dağ-meşə, şabalıdı dağ-meşə

D) Qonur dağ-meşə,sarı dağ-meşə, qırmızı dağ-meşə,qəhvəyi dağ-meşə

E) Qəhvəyi dağ-meşə,şabalıdı dağ-meşə, qonur dağ-meşə

645. Qonur dağ-meşə torpaqlarında torpaq qatının qalınlığı neçə sm. təşkil edir?

A) 40-60 sm

B) 20-30 sm

C) 15-32 sm

D) 25-46 sm

E) 12-28 sm

646. Qonur dağ-meşə torpaqlarında iqlim yaratmaq, su saxlama, torpağı eroziyadan qoruma kimi xüsusiyyətləri özündə cəmləşdirən amil hansıdır?

A) Meşə örtüyünün olması

B) Meşə örtüyünün olmaması

C) Seyrək kolluqların yayilması

D) Rütubətin çox olması

E) Rütubətin az olması 168

169

647. Qəhvəyi dağ-meşə torpaqlarını əmələ gətirən süxurlar hansılardır?

A) Karbonatlı gillicələr, əhəngdaşı süxurları

B) Lösşəkilli çöküntülər, əhəngdaşı süxurları

C) Karbonatlı gillicələr, lösşəkilli çöküntülər

D) lösşəkilli çöküntülər, qədim allüvial çöküntülər

E) əhəngdaşı süxurları, qırmızı çöküntülər

648. Qəhvəyi dağ-meşə torpaqlarında karbonatlar hansı qatda yüksəlir və neçə faiz təşkil edir ?

A) aşağı qatlarda, 8-40%

B) aşağı qatlarda, 8-10%

C) yuxarı qatlarda, 8-40%

D) yuxarı qatlarda, 8-10%

E) mərkəzdə 8-20%

649. Dağ boz qəhvəyi torpaqlara xas olan xüsusiyyətlər?

1-çimli-çəmən bitkiləri altında inkişaf edir

2- humus qatı qalındır

3- humus qatı azdır

4- torpaq qatı qalındır

5- torpaq qatı qalın deyil

6- meşələrdə inkişaf edir

A) 1,2,4

B) 1,2,5

C) 2,4,6

D) 3,4,6

E) 1,2,6

650. Aşağıdakı xüsusiyyətlər hansı dağ-qara torpaq tipinə məxsusdur?

1- məhdud sahə təşkil edir

2- qonura çalan qara rəngdə olur

3- dənəvari strukturaya malikdir

4- zəif şorəkətlidir.

A) adi dağ-qara torpaqlar

B) yuyulmuş dağ-qara torpaqlar

C) karbonatlı dağ-qara torpaqlar

D) bərkimiş dağ-qara torpaqlar

E) mürəkkəb dağ-qara torpaqlar

651. Avrasiyada səhra torpaqları harada yayılmışdır?

169

170

A) Orta Asiya və Qazaxıstanda

B) Mərkəzi Sibir və Hind-Çində

C) Qərbi Sibir və Zabaykalyedə

D) Azərbaycanda və Ukraynada

E) Ərəbistan yarımadasında və Gürcüstanda

652. Xəritədə nəyin coğrafiyası göstərilib?

A) Torpaq örtüyünün

B) İqlim qurşaqlarının

C) Yağıntının paylanmasının

D) Günəş radiasiyasının

E) Buxarlanmanın


A) Fraqmentar torpaqlar

B) Sarı torpaqlar

C) Yarmsəhra torpaqları

170

171


E) Boz torpaqlar

Mövzu15. Azərbaycan Respublikasının torpaq zonaları. Torpaqların bonitirovkası

654. Azərbaycan ərazisində lokal şəkildə qaratorpaqlar hansı ərazidə rast gəlinir?

A) Gədəbəy, İsmayıllı

B) Şamaxı, İsmayıllı

C) Tovuz, Lənkəran

D) Naxçıvan, Gədəbəy

E) Bərdə, Tovuz

655. Gəncə-Qazax massivində yayılan əsas torpaq tipləri.

A) Açıq şabalıdı, şabalıdı, boz-çəmən

B) Dağ-çəmən, çəmən-meşə, boz-qonur

C) Boz-çəmən, allüvial-çəmən, torflu dağ-çəmən

D) Sarı, dağ-meşə, boz-qonur

E) Çimli dağ-çəmən, dağ-çəmən, bozqır, dağ-qara

656. Azərbaycan Respublikasının düzənlik ərazi torpaqları hansı əlamətlərə görə nəzəri cəlb edir?

1 - Qalınlığı

2 - Şorlaşması və şorakətləşməsi

3 - Bataqlaşması

4 - Rütubətliyin azlığı

5 - Humus qatının yox dərəcədə olması

A) 1,2,3

B) 2,3,4

C) 2,4,5

D) 1,3,5

E) 3,4,5

657. Böyük Qafqaz və Kiçik Qafqaz dağlarında 3000m yüksəkdə yerləşən sahələrdə hansı torpaq tipi yayılıb?

A) Dağ tundra

B) Boz

C) Qəhvəyi

D) Qırmızı

E) Sarı

171

172

658. Azərbaycan Respublikasında dağ-çəmən torpaqları hansı zonalarda yayılmışdır?

A) Alp-subalp

B) Dağ-tundra

C) Alp,dağ-tundra

D) Yarımsəhra, meşə

E) Meşə, meşə-çöl

659. Qara torpaqlar Azərbaycanda hansı zonalarda yayılmışdır?

A) dağətəyi, alçaq və orta dağlıq

B) alçaq, orta və yüksək dağlıq

C) çöl,dağ-tundra

D) yarımsəhra, dağətəyi

E) orta və yüksək dağlıq

660. Azərbaycanda torpaqəmələgəlmə şəraitindən asılı olaraq qara torpaqlar hansı yarımtiplərə bölünür?

1-yuyulmuş

2- bərkimiş

3- karbonatlı

4- adi

5- sadə

6- mürəkkəb

A) 1,2,3,4

B) 2,4,5,6

C) 1,2,3,6

D) 1,3,5,6

E) 3,4,5,6

661. Azərbaycanda hündürlük qurşaqları üzrə bir-birini qanunauyğun əvəz edən torpaq tipləri.

A) Dağ-şabalıdı, dağ-meşə, dağ-çəmən

B) Boz-çəmən, dağ- şabalıdı, şoran

C) Sarı, dağ-çəmən, dağ-meşə

D) Dağ-qara, podzol, boz-çəmən

E) Şoran, dağ- qara, boz-qonur

662. Azərbaycanda təbii münbitliyi nisbətən az olan torpaqlar hansılardır?

A) Boz, boz-çəmən, şoran

B) Qırmızı-qonur, şoran, boz-qonur

C) Qəhvəyi, dağ-meşə, dağ-çəmən 172

173

D) Dağ-çəmən, dağ-meşə, qara

E) Boz-qonur, şabalıdı, podzol

663. Azərbaycanda təbii münbitliyi yüksək olan torpaq tipləri.

A) Dağ-qara, dağ-meşə, şabalıdı

B) Qara, qırmızı-qonur, dağ-çəmən

C) Boz, boz-qonur, dağ-çəmən

D) Qara, qırmız-qonur, şabalıdı

E) Şabalıdı, sarı, podzol

664. Gəncə-Qazax düzündə yayılan əsas torpaq tipləri.

A) Açıq şabalıdı, şabalıdı, boz-çəmən

B) Dağ-çəmən, çəmən-meşə, boz-qonur

C) Boz-çəmən, allüvial-çəmən, torflu dağ-çəmən

D) Sarı, dağ-meşə, boz-qonur

E) Çimli dağ-çəmən, dağ-çəmən, bozqır, dağ-qara

665. Dağ-çəmən torpaqları Azərbaycanın hansı zonasında yerləşir?

A) Alp və subalp zonasında

B) Alçaq, orta və yüksək dağlıqda

C) Çöl,dağ-tundra zonasında

D) Yarımsəhra, dağətəyi zonada

E) Orta və yüksək dağlıqda

666. Azərbaycanda rütubətli subtropik iqlim şəraitində delüvial, prolüvial çöküntülər üzərində hansı torpaqlar əmələ gəlmişdir?

A) podzollu sarı torpaqlar

B) qonur torpaqlar

C) şabalıdı torpaqlar

D) qəhvəyi torpaqlar

E) boz torpaqlar

667. Yovşanlı-efemerli şoran bitkilər altında Naxçıvan MR, Kür-Araz və Xəzəsahili ovalıqlarda hansı torpaqlar inkişaf tapmışdır?

A) boz torpaqlar

B) qonur torpaqlar

C) şabalıdı torpaqlar

D) qəhvəyi torpaqlar

E) sarı torpaqlar

668. Kür çayının subasar terraslarında hansı torpaqlar yayılmışdır?

A) Tuqay meşə

173

174

B) Çəmən meşə

C) Dağ meşə

D) Dağ çəmən

E) Tuqay çəmən

669. Torpaqların bonitirovkası nə deməkdir?

A) torpaqların keyfiyyətcə qiymətləndirilıməsi

B) torpağın kimyəvi tərkibi

C) torpağın hava rejimi

D) torpağın suqaldırma qabiliyyəti

E) torpağın sukeçiriciliyi

670. Torpaqların keyfiyyətcə qiymətləndirilməsi neçə bal sistemində aparılır?

A) 100 bal

B) 70bal

C) 50 bal

D) 10 bal

E) 5 bal

671. Torpaqların qiymətləndirilməsində əsasən hansı torpaq göstəriciləri nəzərə alınır?

A) Qida elementləri

B) Mikroelementlər

C) Şorakətlik

D) Strukturluq

E) Məsaməlik

672. Azərbaycanda ilk bonitirovka laboratoriyasını yaradan kim olmuşdur?

A) Ş..Həsənov

B) B.Budaqov

C) H.Əliyev

D) V.Volobuyev

E) M.Abduyev

673. Dağ qara torpaqları Azərbaycanın hansı ərazisində yayılmışdır?

A) Böyük və Kiçik Qafqaz

B) Kür - Araz

C) Talış

D) Böyük Qafqaz

E) Kiçik Qafqaz

674. Dağ tundra torpaqları Azərbaycan ərazisində əsasən harada yerləşmişdir?

174

175

A) 3000 m yüksəklikdə

B) 5000 m yüksəklikdə

C) 200 m yüksəklikdə

D) 500 m yüksəklikdə

E) 1000 m yüksəklikdə

675. Xəritədə Azərbaycanda nəyin coğrafi yayılması əks olunub?

A) Torpaqların

B) Bataqlıqların

C) Təbii zonaların

D) Bitki örtüyünün

E) Landşaftın

676. Xəritədə Azərbaycanda torpaqlarının hansı xəritəsi əks olunub?

175

176

A) Bonitirovkası

B) Eroziyası

C) Şorlaşması

D) Ekologiyası

E) Suvarılması

677. Profil Azərbaycanın torpaq örtüyündə nəyi xarakterizə edir?

176

177

A) Şaquli zonallığı

B) Üfüqi zonallığı

C) Təbii zonallığı

D) Torpaq profilini

E) Bitki örtüyünü


A) Bonitet kartoqramından fraqment

B) Torpaq xəritəsindən fraqment

C) Bitki xəritəsindən fraqment

D) Duzluluq xəritəsindən fraqment

E) İstilik balansı xəritəsindən fraqment

679. 1 rəqəmi ilə Azərbaycanda yayılmış hansı torpaqlar göstərilib?

177

178

A) Dağ-çəmən

B) Şoranlar

C) Şabalıdı

D) Qonur dağ-meşə

E) Sarı


178

179

A) Qonur dağ-meşə

B) Boz və boz-qonur

C) Şabalıdı

D) Sarı

E) Subasar-çəmən


179

180

A) Qəhvəyi dag-meşə və dag-qara

B) Şoranlar

C) Şabalıdı

D) Subasar-çəmən

E) Sarı


180

181

A) Sarı

B) Şabalıdı

C) Boz və boz-qonur

D) Şoranlar

E) Qəhvəyi dag-meşə və dag-qara


181

182

A) Şabalıdı


C) Qəhvəyi dag-meşə və dag-qara

D) Subasar-çəmən

E) Şoranlar


182

183

A) Boz və boz-qonur

B) Şabalıdı

C) Subasar-çəmən

D) Qəhvəyi dag-meşə və dag-qara

E) Sarı


183

184

A) Subasar-çəmən


C) Şoranlar


E) Sarı


184

185

A) Şoranlar

B) Sarı

C) Boz və boz-qonur


E) Şabalıdı

687. bonitet kartoqramında verilən bu düstur nəyi ifadə edir?

A) Torpaq indeksi, surətdə - sinif , məxrəcdə -bal

B) Torpaq indeksi, surətdə - bal , məxrəcdə -sinif

C) Torpaqğın balı, surətdə - sinif , məxrəcdə -torpağın indeksi

D) Torpaq sinfi, surətdə - indeksi, məxrəcdə -bal

E) Torpaq sinfi, surətdə - bal , məxrəcdə -indeksi

688. Bonitirovka latın sözü “bonitas” sözündən götürülmüşdür. Lüğəti mənası nə deməkdir.

A) Keyfiyətlilik

B) Məsaməlilik

C) Su sızdırma

185

186

D) Rütubətlilik

E) Karbonatlılıq

689. Şirvan zonasında (Göyçay, Ucar, Ağsu, Kürdəmir, Zərdab və s.) səthində müxtəlif həndəsi formalarda qaysaq yaranan torpaqlar necə adlanir?

A) Qaysaqlı şoran

B) Karbonatlı

C) Podzol

D) Qleyli

E) Çimli

690. Sahəsi 2,2 milyon hektar olan Kür-Araz ovalığı torpaqlarının təxminən neçə %-i orta və şiddətli dərəcədə şorlaşmış torpaqlardan ibarətdir?

A) 60 %-i

B) 30 %-i

C) 80 %-i

D) 70 %-i

E) 100 %-i

691. Kür çayının axını boyu, onun subasar terraslarında, Böyük Qafqazın şimal-şərq düzən hissəsində (Xudat düzənliyində), Alazan və İori çaylarının vadisi boyunca yayılmış torpaqlar necə adlanır?

A) Tuqay torpaqları


C) Boz torpaqlar


E) Çimli torpaqlar

692. Azərbaycanın ovalıq ərazilərində yovşanlı-efemerli və şoran bitkili yarımsəhra zonasında, səth suları ilə yuyulmayan rejim şəraitində hansı torpaqlar əmələ gəlir?

A) Boz torpaqlar



D) Çimli torpaqlar

E) Tuqay torpaqları

693. Böyük və Kiçik Qafqazın dağətəyi hissələrində, ən geniş hansı torpaqlar yayılmışdır?

A) Şabalıdı torpaqlar

B) Çimli torpaqlar

C) Tuqay torpaqları

D) Qaysaqlı şoran torpaqlar

186

187

E) Boz torpaqlar

694. Azərbaycan Respublikası ərazisində sarı torpaqlar hansı vilayətində yayılmışdır?

A) Lənkərəran

B) Naxçıvan

C) Böyük Qafqaz

D) Kiçik Qafqaz

E) Kür- Araz

187

Torpaq coğrafiyası test cavab a varianti

Education

Transcript of Torpaq coğrafiyası test cavab a varianti