Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan
-
Upload
yanki-yazgan -
Category
Documents
-
view
381 -
download
1
Transcript of Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
1
günaydın
Beyin, Psikososyal Gelişim ve Toplumsal Cinsiyet
Prof Dr Yankı Yazgan
(Marmara Ü Tıp Fakültesi/Yale Child Study Ctr)(e) MEB/AB/BritishCouncil ortak projesi açılış oturumundaki sunum
(21.5.2015)
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
2
Farklılık, engel olmamalı. Babamdan ders aldım
Adaletsizlik
• Sosyal cinsiyetçi ayrımcı yaklaşımların net sonucu adaletsizliktir.
• Kadınlar gelişim fırsatlarından eşit ölçüde yararlanamaz, insani kazanımlardan yoksun kalırlar.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
3
Adaletsizlik asıl etkisi geç ortaya çıkan bir zehir gibidir
• “erkek kardeşler köfteyi yerken hep köftenin suyuna ekmek banan kadın”ın hissi nedir?
• Etkisi kuşaklar boyu süren bir travmatik etki yaratır.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
4
Bu sunumun amacı
• Toplumsal cinsiyete dayalı farklılıkları ya da kendine özgülükleri
• Anlamak • Gelişim engeli olmaktan çıkarmak • için • psikoloji ve beyin bilimlerinden nasıl
yararlanabiliriz?
“Doğuştan” gelen “nörobiyolojik yapı”?
• doğuştan gelen ve zaman içinde şekillenmeye devam eden beyinsel özelliklerin iki cins arasında net çizgilerle bir ayrımı olduğu kanısı yaygın ancak yanlıştır.
• Beyin ve ruhsal yapının iki cinsiyete özgü/ortak yanlarını incelemek fikir verebilir.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
6
Anne-Baba rolünün biyolojisi ve psikolojisi açısından
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
7
doğum
‘Çocuğunu “kafaya takma’’ düzeyi
başlangıç
Anneler
babalar
8
Ödül
Stres
Gönülden ve zevkle beraberce “sıkıntı” çekmek, anne-babalıktaki ortak zemindir.
Eğitimi etkileyen gelişimsel ve ruhsal bozukluklar açısından
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
10
DEHB için:
– Problem erkek ve kız çocuklarda eşit oranda mevcut
– Doktora götürülme fırsatı erkek çocuklarda kız çocuklara göre 4 kat fazla
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
11
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
12
Weissmann et al., 1997
Depresyon: ergenlerde artar, genç kadınlarda daha çok artar
www.yankiyazgan.com www.facebook.com/yankiyazgancom
13
Caspi et al., 2003
Stresli yaşam olayları depresyona genetik yatkınlığı tetikler: Kadınların stres düzeyini etkileyen yaşam olayları ?
O zaman, çıkış yolu: Stresten “esirgenmek” mi?
Stresle başa çıkmayı öğrenmek mi?
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
14
Ayrımcılıktan kurtulabilmemiz için:
Eğitim şart ama yeter mi? • “Ayinesi iştir kişinin lâfa bakılmaz” • Iyi niyetli ve sözünde samimi bir çok kişi
zımni olarak cinsiyetçi söylemi kullanır. • Âdeta “istemeden”, “fark etmeden”…
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
15
Stereotipleme (basmakalıp yargı)
• basmakalıp bir yargı, • genellikle içeriksel (“kadınlar böyledir”)
gibi • dilimizde aklımızda olan bir düşünce, bir
beklenti.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
16
Duygusal yanlılık (affective bias)
• “Içten” gelen, • muhakemeyi “bypass” geçen,
sözümüze uymayan • etkisini doğrudan idrak ederek
yaşamadığımız, • davranışları anında etkileyen bir
duygusal yan tutma eğilimidir www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom 17
Nasıl başa çıkılır?
• Stereotipler ile: istenmeyen söylemleri durdurarak mücadele edilebilir.
• Denetimi “farkındalık” ve “gayret” gerektirir.
• Beyinde – R L PFC (rasyonel akıl; öğrenme, bilgi,
bilinç)
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
18
Nasıl başa çıkılır?
• Duygusal yanlılık ile: • insan/diğer ayrımını harekete geçirici
“sosyal kognisyon” ile ilgili zihin/beyin mekanizmaları harekete geçirerek
• (edebiyat, film, sanat, bire bir etkileşim, işbirliği)
• -mPFC aktivasyonu ile: “o da bir insan”
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
19
zahmetli
• Duygusal yanlılığı azaltmak, basmakalıp yargılara karşı koyabilmek için çaba gösterirken kullandığımız her iki beyin bölgesinin (lateral PFC ve medial PFC) aktivasyonu kan dolaşımındaki artış ve enerji tüketiminin yüksekliği ile yük ve “zahmet” getirir.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
20
Çare? Zahmete katlanmak, emek
vermek, insana değer vermek, hayatın içinde beraber olmak,
yol arkadaşlığı yapmak
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
21
Rahatınızı bozduğunuz ve bozacağınız için teşekkürler
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
22