ÐÇÙݳ¹Çñª

вڲêî²ÜÆ

вÜð²äºîàôÂÚ²Ü

ê²Ðزܲ¸ð²Î²Ü

¸²î²ð²Ü

ÊÙμ³·ñ³Ï³Ý ËáñÑáõñ¹ª

¶³·ÇÏ Ð³ñáõÃÛáõÝÛ³Ýì³Ñ» êï»÷³ÝÛ³ÝìáÉá¹Û³ ÐáíѳÝÝÇëÛ³Ýì³É»ñÇ äáÕáë۳ݲéáõß³Ý Ð³ÏáμÛ³Ý

ÊÙμ³·ñáõÃÛ³Ý Ñ³ëó»Ýª

ºñ¢³Ý, ´³Õñ³ÙÛ³Ý 10

лé³Ëáëª 58-81-71

îºÔºÎ²¶Æð� ÐÐ ê²Ðزܲ¸ð²Î²Ü ¸²î²ð²Ü

ê²Ðزܲ¸ð²Î²Ü ¸²î²ð²Ü

4(82)2016

ISSN 1829-1155

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

• ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐ

* ՆԱԽԿԻՆ ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԱԾՔՈՒՄ ԿԱԶՄԱՎՈՐՎԱԾ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԱՐԱՏՆԵՐԸՀրայր ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ ................................................................................................................5

• ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ (1255-1267)

* ՌՈԲԻՆ-ՕՖԻԿ ՕՍԿԱՆՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔՐԵԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 376.1-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 4-ՐԴ ՄԱՍԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1255 - 16 փետրվարի 2016 թվականի) ........................17

* «ԻՆՖՈՐՄԱՑԻԱՅԻ ԱԶԱՏՈՒԹՅԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ» ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅԱՆ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ «ԳՈՒՅՔԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ 71-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1256 - 23 փետրվարի 2016 թվականի) .......................24

* ԼԻԼԻԹ ՄՈՒՍԵՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀՀ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 76-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 6-ՐԴ ՄԱՍԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1257 - 10 մարտի 2016 թվականի) ............................................................37

* 2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 23-ԻՆ ՄՈՍԿՎԱՅՈՒՄ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ՝ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻ ԴԱՇՆՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋԵՎ ՀԱՎԱՔԱԿԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԿՈՎԿԱՍՅԱՆ ՏԱՐԱԾԱՇՐՋԱՆՈՒՄՀԱԿԱՕԴԱՅԻՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԻԱՎՈՐՎԱԾ ՏԱՐԱԾԱՇՐՋԱՆԱՅԻՆՀԱՄԱԿԱՐԳ ՍՏԵՂԾԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1258 - 10 մարտի 2016 թվականի) ................................51

* 2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 16-ԻՆ ԵՐԵՎԱՆՈՒՄ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԵՎՐԱՍԻԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԲԱՆԿԻՄԻՋԵՎ «ՈՌՈԳՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ԱՐԴԻԱԿԱՆԱՑՈՒՄ» ԾՐԱԳՐԻՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՄԱՆ ՀԱՄԱՐ ԵՎՐԱՍԻԱԿԱՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԸՆԿԵՐԱԿՑՈՒԹՅԱՆՀԱԿԱՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄԻ ՄԻՋՈՑՆԵՐԻՑ ՆԵՐԴՐՈՒՄԱՅԻՆ ՎԱՐԿԻՏՐԱՄԱԴՐՄԱՆ ՄԱՍԻՆ ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1259 - 10 մարտի 2016 թվականի) ................................56

* 2006 ԹՎԱԿԱՆԻ ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 28-ԻՆ ՄԻՆՍԿՈՒՄ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ`ՔՐԵԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍՆԱԿԻՑՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄ (ԿԻՑ ԱՌԱՐԿՈՒԹՅԱՄԲ) ԱՄՐԱԳՐՎԱԾՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1260 - 10 մարտի 2016 թվականի) ................................61

* 2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 18-ԻՆ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՎԵՐԱԿԱՌՈՒՑՄԱՆ ԵՎ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԲԱՆԿԻ ՄԻՋԵՎ «ՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՏՎԱԾԻ ԱՐԴԻԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԵՐՐՈՐԴ ԾՐԱԳԻՐ» ՎԱՐԿԱՅԻՆ ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1261 - 10 մարտի 2016 թվականի) ................................66

* «ԳՈԼԴԵՆ ՖԻԼԴ» ՍՊԸ-Ի ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀՀ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 2477-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 2-ՐԴ ԿԵՏԻ, «ԴԱՏԱԿԱՆԱԿՏԵՐԻ ՀԱՐԿԱԴԻՐ ԿԱՏԱՐՄԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ 23-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 1-ԻՆՄԱՍԻ 1-ԻՆ ԵՎ 2-ՐԴ ԿԵՏԵՐԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1262 - 22 մարտի 2016 թվականի) ................................70

* ՀՄԱՅԱԿ ԽԱԼԱՖՅԱՆԻ, ԱՆԱՀԻՏ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆԻ, ՎԱՐԴԱՆ ԽԱԼԱՖՅԱՆԻ, ԱՆԻ ԽԱԼԱՖՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀՀ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 40-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 1-ԻՆ ՄԱՍԻ՝ «ԲԱՑԱՌՈՒԹՅԱՄԲ «ՓԱՍՏԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ 5-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾՈՎ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ԴԵՊՔԵՐԻ»ԴՐՈՒՅԹԻ ԵՎ «ՓԱՍՏԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ 5-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 3-ՐԴՄԱՍԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1263- 5 ապրիլի 2016 թվականի) ..............................................................81

* «ՎՏԲ-ՀԱՅԱՍՏԱՆ ԲԱՆԿ» ՓԲԸ-Ի ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀՀ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 102-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 2-ՐԴ ՄԱՍԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1264 - 12 ապրիլի 2016 թվականի)...............................96

* ԳԱԳԻԿ ՉՐԱՂՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 340-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 1-ԻՆ ՄԱՍԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1265 - 19 ապրիլի 2016 թվականի) .........................................................104

* ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՎԵՐԱԿԱՌՈՒՑՄԱՆ ԵՎ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ԲԱՆԿԻ ՄԻՋԵՎ 2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 11-ԻՆ

ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ` «ԵՐԵՎԱՆԻ ԿՈՇՏ ԹԱՓՈՆՆԵՐԻ ԾՐԱԳԻՐ» ՎԱՐԿԱՅԻՆՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1266 - 19 ապրիլի 2016 թվականի) .........................................................117

* ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ՆԵՐԴՐՈՒՄԱՅԻՆ ԲԱՆԿԻ ՄԻՋԵՎ 2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 16-ԻՆ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ`«ԵՐԵՎԱՆԻ ԿՈՇՏ ԹԱՓՈՆՆԵՐ-ԱՌԱՋԻՆ ՓՈՒԼ» ՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՄԱՆՊԱՅՄԱՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1267 - 19 ապրիլի 2016 թվականի) .........................................................121

• ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ

* ՆՎԻՐՎԱԾ ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐՎԱՆ .............................................................126

Հրայր ԹՈՎՄԱՍՅԱՆՀՀ ԱԺ աշխատակազմի ղեկավար-

գլխավոր քարտուղար,իրավաբանական գիտությունների

թեկնածու, դոցենտ, ՀՀ պետական կառավարման

ակադեմիայի դոկտորանտ

ՆԱԽԿԻՆ ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՄԻՈՒԹՅԱՆՏԱՐԱԾՔՈՒՄ ԿԱԶՄԱՎՈՐՎԱԾ

ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ

ԱՐԱՏՆԵՐԸ

Հայտնի է, որ աշխարհում չկան կատարյալ կառավարման ձևեր: Դրան -ցից յուրաքանչյուրն ունի իր առավելություններն ու թերությունները1,սակայն քաղաքական պրակտիկան գործնականում ազդում է քաղա քա -կան համակարգի գործառնության վրա՝ հաճախ առաջացնելով համա -կար գային դեֆորմացիաներ և արատներ: Այս համատեքստում, նախ ևառաջ, անհրաժեշտ է անդրադառնալ կառավարման ձևերի իրավական ևպրակտիկ-քաղաքական արատներին: Բանն այն է, որ հաճախ նկատվումէ մեծ անջրպետ սահմանադրությունների և քաղաքական կյանքում դրանցկենսագործման միջև: Ջ. Սարտորին նկատում է, որ «կենդանի» սահ -մանա դրությունը գերակայություն է ձեռք բերում «ֆորմալ» սահմանա -դրության նկատմամբ2:

Հետևաբար, վերլուծելով կառավարման այս կամ այն ձևերը, ըստ Մ.Դյուվերժեի, պետք է ամենից առաջ ուշադրություն դարձնել ոչ թե միայնսահմանադրությանը, այլ՝ դրա գործելու պրակտիկային: Միևնույն ժամա -նակ ֆրանսիացի պրոֆեսորը նկատում է, որ վերլուծական մոդելներկազմելու ժամանակ քաղաքագետը չի կարող անտեսել սահմանադրութ -յունը, ինչպես որ ֆուտբոլում կամ բրիջում հանդիսատեսը չի կարող

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

5

1 Տե՛ս Зазнаев О.И. Индексный анализ полупрезидентских государств Европы и постсоветскогопространства Полис. 2007. № 2, էջեր 146–164:

2 Տե՛ս Sartori G. Comparative Constitutional Engineering: An Inquiry into Structures, Incentivesand Outcomes. – 2nd edition. London: Macmillan Press, 1997, էջ 122:

հաշվի չառնել խաղի կանոնները: Այդ կանոնները ընկած են խաղացող -ների ռազմավարության և տակտիկայի հիմքում3:

Այս նույն տրամաբանությամբ, առավել նպատակահարմար է դիտար -կել կառավարման իրավական ու քաղաքական կողմերի միջև տարբերու -թյուն ները, այսինքն՝ սահմանադրությամբ նախատեսված իշխանությանկազմակերպման ձևի (de jure սահմանադրության) և իշխանությանճյուղերի փաստացի հարաբերությունների (de facto սահմանադրության)միջև: Այս կամ այն երկրում գոյություն ունեցող կառավարման ձևի գնա -հատման ժամանակ պետք է ուշադրության առնել և՛ սահմանադրականձևը, և՛ դրա կենսագործման քաղաքական պրակտիկան: Նման համալիրմոտեցումը թույլ է տալիս ստանալ կառավարման համակարգի ադեկվատպատկեր4:

Արատներն իրենցից ներկայացնում են կառավարման ձևի կոնկրետթերություններ, բացթողումներ, օրինակ՝ մեծաքանակ լիազորություններիկենտրոնացում նախագահի ձեռքում, նախագահի և կառավարությաննկատմամբ արդյունավետ վերահսկողության բացակայություն, պատաս -խանատու կառավարության բացակայություն, «տեխնիկական» կառավա -րութ յան ձևավորում: Այդ արատները արդյունքում հանգեցնում են իշխա -նության թևերի միջև հավասարակշռության խախտման, անարդյունավե -տություն, կոնֆլիկտագենության, առաջանում են ավտորիտար և տոտա -լիտար ռեժիմներ, տնտեսական ու քաղաքական ճգնաժամեր, անկա յու -նություն, անկանխատեսելիություն, տնտեսական անկում, արտագաղթ ևայլն:

Նախկին Խորհրդային Միության տարածքում կազմավորված պետու -թյունների սահմանադրությունների ու իրական քաղաքական կյանքիհամադրման արդյունքում կարելի է պնդել, որ այդ երկրների կառավար -ման ձևերին բնորոշ են ինչպես դասական կառավարման ձևերի համարավանդական, այնպես էլ միայն տվյալ պետություններին բնորոշ արատ -ներ: Սակայն այս երկրներում հիշյալ թերություններին ավելանում են նաևնորերը, որոնք ոչ միայն նոր «որակ» են հաղորդում դրանց, այլև խեղա -թյուրում, հեռացնում են այն տրամաբանությունից, սկզբունքներից, որոնքդրված են տվյալ կառավարման ձևի հիմքում: Նախկին ԽորհրդայինՄիության տարածքում կազմավորված պետություններում, որոշ բացա -ռություններով, կառավարման համակարգի թերությունները կրում ենհամակարգային բնույթ, չեն վերանում տևական ժամանակ և դառնում են

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

6

3 Տե՛ս Duverger M. A New Political System Model: Semi-Presidential Government // EuropeanJournal of Political Research. 1980. Vol. 8, էջեր 166-167:

4 Տե՛ս Зазнаев О.И. Полупрезидентская система: теоретические и прикладные аспекты. Казань:Казан. гос. ун-т им. В.И. Ульянова-Ленина, 2006, էջ 218:

խրոնիկ:Ժողովրդավարական ու իրավական պետության մեծ փորձ ունեցող

երկրներում կառավարման համակարգի հիմնական սուբյեկտների՝ նա -խագահի, պառլամենտի, կառավարության միջև փոխհարաբերություն -ները և նրանց լիազորությունները տարիների ընթացքում մշակվել ուհղկվել են, իսկ որոշ հարաբերություններ էլ կարգավորվում են սովո -րութային նորմերով։ Մինչդեռ խնդրո առարկա երկու խումբ երկրներումերբեմն ոչ թե քաղաքական պրակտիկան է համապատասխանեցվումսահմանադրությանը, այլ հենց սահմանադրությունն է համապատաս խա -նեցվում ձևավորված քաղաքական պրակտիկային կամ մեկնաբանվումդրան համահունչ:

Հարկ է նկատել, որ նախկին Խորհրդային Միության տարածքում կազ -մավորված պետությունների կառավարման համակարգերը սահմանա -դրական ամրագրման մակարդակում ունեն էական տարբերություններ:Այս երկրներն ըստ կառավարման ձևի պայմանականորեն կարելի էբաժանել երկու խմբի.

ա) Հայաստան5, Ուկրաինա, Վրաստան, Ռուսաստանի Դաշնություն,բ) Բելառուս, Ադրբեջան, Ղազախստան, Ուզբեկստան, Տաջիկստան,

Թուրքմենստան: Ղրղզստանը կարող է լինել թե՛ առաջին և թե՛ երկրորդխմբում:

Առաջին խմբի երկրներում սահմանադրական մակարդակում ակն -հայտ է իշխանությունների բաժանման և հավասարակշռման սկզբունքիոչ հետևողական իրացումը, համակարգային ոչ կատարյալ լուծումները,քաղաքական և սահմանադրական մշակույթի ցածր մակարդակը, կու -սակ ցական համակարգի ոչ բավարար կայացվածությունը։

Երկրորդ խմբի երկրների առնչությամբ կարող ենք խոսել ոչ թե իշխա -նությունների բաժանման և հավասարակշռման սկզբունքի ոչ հետևո -ղական իրացման, համակարգային առումով ոչ կատարյալ լուծում ների,այլ իշխանությունների բաժանման բացառապես ձևական բնույթի ևզսպումների ու հակակշիռների համակարգի բացակայության, բացիիշխանական կուսակցություններից՝ այլ կուսակցությունների գրեթեբացա կայության մասին:

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

7

5 Այս հոդվածում տեղ գտած վերլուծությունները հիմնականում կատարվել են ՀայաստանիՀանրապետության 2005 թվականի փոփոխություններով Սահմանադրության հիման վրա:

ՈՒԺԵՂ ՆԱԽԱԳԱՀԸ՝ ՈՐՊԵՍ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ԱՌԱՆՑՔ

Վերոնշյալ երկու խումբ երկրներին և, հատկապես, երկրորդ խմբինբնորոշ աչքի զարնող հանգամանքն ուժեղ նախագահական իշխանությանառկայությունն է: Այդ երկրների քաղաքական համակարգում նախագահնառանցքային դերակատարություն ունի։

Նախկին Խորհրդային Միության տարածքում կազմավորված շատպետությունների քաղաքական վերնախավի կարծիքով՝ այն պարա -գայում, երբ բացակայում են պառլամենտարիզմի ավանդույթները, երբկայացած չեն քաղաքական կուսակցությունները, առկա խնդիրներըառավել արդյունավետ կարող են լուծվել բացառապես ուժեղնախագահա կան իշխանության պարագայում: Ուժեղ նախագահականիշխանության անհրաժեշտությունը այս երկրներում հիմնավորվում էնրանով, որ դա հնարավորություն է տալիս կենտրոնացնել գոյությունունեցող տնտեսա կան ու քաղաքական ռեսուրսները և արագորենընդունել անհրաժեշտ որոշումներ, արդյունավետորեն հաղթահարելհրատապ կամ կուտակված խնդիրները: Ուժեղ նախագահը ավելի արագէ մոբիլիզացնում էլիտան ու զանգվածները՝ արտակարգ իրավիճակիցկամ ճգնաժամից դուրս գալու համար:

Ուժեղ նախագահական համակարգի առավելությունը հիմնավորվումէ նաև նրանով, որ միմիայն նախագահը կարող է բարեհաջող պայքարելբյուրոկրատների բանակի, ինչպես նաև հանցավորության դեմ:

Այս երկրներում հակված են կարծելու, որ ուժեղ նախագահն ավելիհուսալի կպաշտպանի երկրի ազգային շահերը, քան թե խորհրդարանը,որտեղ միշտ գոյություն ունեն այլընտրանքային պատկերացումներպետության ազգային շահերի մասին:

Որպես առավելություն դիտարկվում է նաև այն, որ ժողովրդի կողմիցընտրված նախագահն իր կառավարման ժամանակահատվածում կարողէ վեր կանգնել քաղաքական վեճերից և արտահայտել ոչ թե առանձինտնտեսական, տարածաշրջանային կամ քաղաքական խմբավորումների,այլ ողջ հասարակության շահերը:

Նախկին Խորհրդային Միության տարածքում կազմավորվածպետությունների կառավարման համակարգին բնորոշ է ևս մի երևույթ,այն է՝ իշխանության վարչակարգի կազմակերպման եղանակ է ընտրվում«շրջապատի» գործոնը, այլ ոչ թե արհեստավարժների քաղաքական թիմիսկզբունքը: Երբեմն, ակնհայտ է դառնում, որ նախագահները չունեն լուրջքաղաքական թիմ, այլ ունեն միայն «զորեղ շրջապատ», որը, սակայն,առանց նախագահի ոչ մի ուժ չունի:

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

8

Քննարկման առարկա հանդիսացող երկրների կառավարմանհամակարգին բնորոշ հաջորդ արատն այն է, որ եթե դասականնախագահական կամ անգամ կիսանախագահական հանրապետություն -ներում կառավարման համակարգը գործում է «հաղթողը ստանում է ամենինչ, իսկ պարտվողը՝ ոչինչ» սկզբունքով, ապա այս տարածաշրջանիպետություններին բնորոշ է «հաղթողը ստանում է ամեն ինչ, իսկ պարտ -վողը ոչնչանում է» սկզբունքը: Այլ կերպ ասած՝ նրանք, ովքեր պարտվումեն կառավարող նախագահական իշխանության խմբի մեջ մասնակ -ցություն ունենալու պայքարում, ոչ միայն կորցնում են քաղաքականհեռանկարները, այլ նաև վտանգում են ամեն ինչ, երբեմն նաև իրենցսեփականությունը:

Կառավարման համակարգին բնորոշ հաջորդ արատը քաղաքականհամակարգում կուսակցությունների չկայացած լինելն է կամ թույլազդեցությունը: Նախագահը, չունենալով իրական կուսակցական - քա -ղա քական աջակցություն, հարկադրված է իշխանության մեջ հենվելկենտրոնական ու տեղական բյուրոկրատների բանակի վրա, որի հիմքիվրա և որի արդյունքում էլ որպես կանոն, ստեղծվում է «իշխանությանկուսակցություն»:

Առաջին խումբ երկրներում շատ սուր է դրված նախագահի վարչա կազ -մի և կառավարության փոխազդեցության հարցը: Որպես երկու կենտրո -նական իշխանություններ՝ նրանց միջև մրցակցություն է առաջա նումռեսուրսների ու պատասխանատվության համար: Նախագահիվարչակազմը, որպես կանոն, ընդօրինակում է կառավարության գործա -ռույթները, սակայն պատասխանատվություն չի կրում աշխատանքիարդյունքների համար: Սա հարկադրում է ցանկացած կառավարությանխաղալ իր քաղաքական դերերը՝ նախագահի շրջապատի սցենարով: Տեղիէ ունենում երկրի համար շատ վտանգավոր երևույթ՝ կոնֆլիկտ «ստվե -րային» ու հանրային քաղաքականության միջև:

Նախագահի խոշոր իշխանական լիազորությունները խիստ մեծացնումեն նրա մերձավոր, որպես կանոն, ոչ լեգիտիմ շրջապատի դերը ևնշանակությունը: Եթե անգամ նախագահի կողքին գոյություն ունիվարչապետ, նախագահը հաճախ նախընտրում է հարցերը լուծել քաղա -քա կանությամբ չզբաղվողների, զինվորականների, գործարարների, իրենհաշվետու խմբի՝ իր շրջապատի հետ: Կտրուկ մեծանում է արտահաս -տիքային տարբեր օգնականների, խորհրդատուների, անվտանգությանծառայողների դերը, իսկ վերջիններս անխուսափելիորեն կոնֆլիկտի մեջեն մտնում պետական իշխանության օրինական և իրավասու մարմին -ների հետ:

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

9

ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՄԵԾ ԼԻԱԶՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԵՒՎԵՐԸՆՏՐՎԵԼՈՒ ՍԱՀՄԱՆԱՓԱԿՄԱՆ

ԲԱՑԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ

Վերոհիշյալ երկու խումբ երկրների սահմանադրությունների և քաղա -քական կյանքի վերլուծությունը վկայում է, որ դրանց մեծ մասին(Ադրբեջան, Բելառուս, Ղազախստան, Ղրղզստան, Ռուսաստան, Տաջիկս -տան, Թուրքմենստան, Ուզբեկստան) բնորոշ է նախագահի գերաճածդերը «նախագահ - կառավարություն - խորհրդարան» եռանկյանշրջանակում, նախագահի ձեռքում շատ մեծ լիազորություններիկենտրոնացումը, որոնք գործնականում որևէ մեկի կողմից կամ որևէկերպ չեն զսպվում: Այս պետությունների սահմանադրությունները տալիսեն նախագահի լիազորությունների լայնածավալ ցանկ (օրինակ՝Ուզբեկստանում՝ 25 լիազորություն (հոդված 93)6, Տաջիկստանում՝ 30լիազորություն (հոդված 69)7, Ադրբեջանում՝ 32 լիազորություն (հոդված109)8, Ուկրաինայում՝ 31 լիազորություն (հոդված 106)9, որոնցից շատերըխիստ ծանրակշիռ են: Բացի այդ՝ առաջնորդների իշխանությունըգործնականում էականորեն մեծանում է: Այսպիսի համակարգերումխորհրդարաններն իրենցից ներկայացնում են միայն խորհրդատվականմարմին՝ վերածվելով նախա գահի որոշումներին մեքենայորեն հավա -նություն տվող օրենսդիր իշխա նության, իսկ կառավարությունն ամբող -ջությամբ ենթակա է Հանրա պե տության Նախագահին: Գերնա խա -գահությունը դրսևորվում է ոչ միայն իշխանության ճյուղերի հավա -սարակշռությունը մեծապես խախտելու մեջ, այլ նաև առաջնորդի՝ պաշ -տոնավարման համար նախասահմանված ժամկետը երկարաձգելու կամսեփական իշխանությունը ցմահ պահելու փորձերում:

Մի շարք երկրներում տեղի է ունեցել առանձին պետական մարմին -ների կարգավիճակի իրավական ու փաստացի բարձրացում, ինչն արդա -րացված չէ իշխանությունների բաժանման հայեցակարգի տեսանկյունից:Այդ երկրներում քաղաքականության սահմանման ու իրականացման մեջմեծ դեր է խաղում նախագահի վարչակազմը, որի մասին այդ երկրներիսահմանադրություններում լավագույն դեպքում առկա է մեկ-երկուհոդված: Այս երկրներում նախագահների աշխատակազմերը փաստացիիրենցից ներկայացնում են քաղաքական «ղեկավար կենտրոններ», որոնք

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

10

6 Տե՛ս http://concourt.am/armenian/legal_resources/world_constitutions/constit/uzbkstan/uzbek--r.htm:7 Տե՛ս http://concourt.am/armenian/legal_resources/world_constitutions/constit/tajik/tajik--r.htm:8 Տե՛ս http://concourt.am/armenian/legal_resources/world_constitutions/constit/azer/azer---r.htm:9 Տե՛ս http://concourt.am/armenian/legal_resources/world_constitutions/constit/ukraine/ukrain-r.htm:

մշակում են ողջ պետական քաղաքականության ռազմավարությունը ևտակտիկան:

Խնդրո առարկա պետությունների կառավարման ձևերի մասնավորարատները վերաբերում են իշխանության կազմակերպման տարբերկողմերին՝ ընտրությունների ընթացակարգերին և նախագահի փոփո -խելիությանը, վարչապետի և կառավարության այլ անդամների նշա -նակմանը, նոր կառավարության ձևավորմանը, կառավարության կազ մա- վորումը նախագահական և/կամ խորհրդարանական ընտրություններինկապելուն, կառավարությանը անվստահություն հայտնելուն, նախագահիօրենսդրական նախաձեռնությանը, նախագահի վետոյին, խորհրդարանիարձակմանը և պատգամավորական մանդատի՝ կառավարական պաշ -տոնի հետ համատեղելիությանը կամ անհամատեղելիությանը:

Նշված պետությունների կառավարման ձևի վերլուծության ժամանակառանձնահատուկ կարևորություն են ձեռք բերում 2 ինստիտուցիոնալգործոններ. առաջինը, թե ինչպես է տեղի ունենում պետության գլխիփոփոխությունը (եթե տեղի է ունենում ընդհանրապես), ստեղծվա՞ծ են,արդյոք, մեկ նախագահին մյուսով փոխարինելու պայմանները, ևերկրորդը՝ ինչպես է կազմավորվում կառավարությունը և ում առաջ է այնպատասխանատվություն կրում:

Թուրքմենստանում ընտրությունները փաստացի վերացվել են դեռևսՍ. Նիյազովի ժամանակ, Հանրապետության նախագահի լիազորություն -ները ըստ էության երկարացվում են հանրաքվեի միջոցով: Ուզբեկստա -նում՝ 1995 թվականին, Բելառուսում՝ 2004 թվականին, Տաջիկստանում՝2003 թվականին, Ադրբեջանում՝ 2009 թվականին վերացվեցին նախագահիպաշտոն զբաղեցնելը երկու ժամկետով սահմանափակող դրույթները: Այսառումով առանձնահատուկ է Ղազախստանը, որտեղ 2007 թվականինսահմանադրությունը լրացվեց մի նորմով, ըստ որի՝ միևնույն անձի՝ ոչավելի, քան երկու անգամ անընդմեջ նախագահ ընտրվելու սահմանա -փակումը չի տարածվում «Ղազախստանի Հանրապետության Առաջիննախագահի վրա (Ղազախստանի Հանրապետության սահմանադրությանհոդված 42 մաս 5), այսինքն` գործող նախագահ Ն. Նազարբաևի վրա10:

Այս արատն առկա չէ առաջին խումբ պետություններում: Դրանցիցյուրաքանչյուրն ունեցել է մի քանի նախագահ:

Կառավարման նախագահական համակարգին բնորոշ է պետությանգլխի պաշտոնանկության ինստիտուտը, որպես կանոն, պետականդավաճանության կամ այլ ծանր հանցագործության համար: Չնայածվերոհիշյալ երկրորդ խումբ երկրներում նախագահների պաշտոնան -կության համար սահմանված են բարդ ու ծանրաշարժ ընթացակարգեր ու

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

11

10 Տե՛ս http://www.akorda.kz/ru/official_documents/constitution:

մեխանիզմներ, բայց դրանք առնվազն իրավաբանորեն գոյություն ունեն:Բացառություն է թերևս միայն Ուզբեկստանը, որտեղ սահմանադրութ -յունը չի նախատեսում նախագահին իմպիչմենտ հայտնելու հնարավո -րություն, ինչը շատ տարօրինակ է հանրապետական կառավարմանհամակարգի համար: Նույն Ուզբեկստանի սահմանադրության մեջասվում է, որ նախարարների կաբինետն իր գործունեության մեջպատասխանատու է նախագահի և Օլի Մաժլիսի առաջ (հոդված 98, մաս7)11, սակայն կառավարության պատասխանատվությունը խորհրդարանիառաջ խաբկանք է, քանի որ չի նախատեսում կառավարությանը ան -վստա հություն հայտնելու ընթացակարգ:

Կառավարման կիսանախագահական համակարգի տրամաբանու -թյունից շեղում պետք է համարել նաև առաջին խումբ երկրների միմասում նախագահի կողմից կառավարության որոշումներն ուժը կորցրածճանաչելու դրույթը: Այս դրույթի ուժով գործադիր իշխանությունըփաստացի կենտրոնանում է հանրապետության նախագահի ձեռքում,որը, հիշեցնենք, բնավ էլ պատասխանատվություն չի կրում պառլամենտիառջև գործադիր իշխանության գործունեության համար:

Ընդ որում, տեղին է նկատել, որ Հայաստանի Հանրապետության 1995թվականի խմբագրությամբ Սահմանադրությունը ևս պարունակում էրնման դրույթ. Սահմանադրության 86-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝Կառավարության որոշումները ստորագրում էր վարչապետը, վավերաց -նում՝ Հանրապետության Նախագահը: 2005 թվականի սահմանադրականփոփոխություններով այս նորմը խմբագրվեց, որի արդյունքում Հանրա -պետության Նախագահը կորցրեց կառավարության որոշումները վավե -րացնելու լիազորությունը և սահմանվեց, որ կառավարության որո շում -ները ստորագրում է վարչապետը: Միևնույն ժամանակ, նախատեսվեց,որ Հանրապետության Նախագահը կարող է կասեցնել կառավարությանորոշումների գործողությունը մեկ ամիս ժամկետով և դիմել սահմա -նադրական դատարան՝ Սահմանադրությանը դրանց համապատաս -խանության հարցը պարզելու համար12:

Նախագահի կողմից կառավարության որոշումները ուժը կորցրածճանաչելու լիազորությունը սահմանված է նաև Ուկրաինայի սահմանա -դրությունում (հոդված 106, կետ 16)13, Ղազախստանի սահմանադրու -թյունում (հոդված 44, կետ 3)14, Ուզբեկստանի սահմանադրու թյունում(հոդված 93, կետ 16)15:

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

12

11 Տե՛ս http://concourt.am/armenian/legal_resources/world_constitutions/constit/uzbkstan/uzbek--r.htm:12 Տե՛ս http://concourt.am/armenian/legal_resources/world_constitutions/constit/azer/azer---r.htm:13 Տե՛ս http://www.kc.gov.by/main.aspx?guid=1013#gl3:14 Տե՛ս http://www.akorda.kz/ru/official_documents/constitution:15 Տե՛ս http://concourt.am/armenian/legal_resources/world_constitutions/constit/uzbkstan/uzbek--r.htm:

ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆԸ ԱՆՎՍՏԱՀՈՒԹՅՈՒՆ ՀԱՅՏՆԵԼԸ

Նախկին Խորհրդային Միության տարածքում կազմավորված պետու -թյուն ների բազմաթիվ սահմանադրություններով նախատեսվում է կառա -վարությանն անվստահության հայտնելու ինստիտուտը: Այս ինս տի -տուտի գոյությունը, սակայն, գրեթե անիրական է դառնում, երբ դիտար -կում ենք դրա իրականացման օրենսդրական մեխանիզմը կամ պրակտի -կան: Այսպես, Ադրբեջանում (հոդված 109, մաս 6)16, Բելառուսում (հոդված84, կետ 7)17, Ղազախստանում (հոդված 44)18, Ռուսաստանում (հոդված83, կետ բ)19 խորհրդարանի կողմից կառավարությանը անվստա հությանհայտնելու դեպքում կառավարության լիազորությունների դադարեցմանմասին որոշումը ընդունում է նախագահը: Սա գրեթե զրոյացնում էանվստահության քվեի ուժը: Ղրղզստանում, համաձայն 2007թ.սահմանադրության, վարչապետն ամեն տարի Ժոգորկու Կենեշին էներկայացնում նախարարների խորհրդի աշխատանքի մասին հաշվե -տվությունը, և եթե խորհրդարանը այս աշխատանքը համարում էանբավարար, կարող է անվստահություն հայտնել կառավարությանը(հոդված 71, մաս 2 և 3)20: Այնուամենայնիվ նախագահը կարող էչհամաձայնել Ժագորկու Կենեշի որոշման հետ (հոդված 71, մաս 6)21:Չնայած այն դեպքում, երբ խորհրդարանը երեք ամսվա ընթացքում կրկինընդունում է որոշում կառավարությանն անվստահություն հայտնելուվերաբերյալ, ապա նախագահը պաշտոնանկ է անում կառավարությանըկամ նշանակում է Ժոգորկու Կենեշի վաղաժամկետ ընտրություններ(հոդված 71 մաս 7)22: Այս առումով լավ օրինակ է Հայաստանի Հանրա -պետության 2005թ. փոփոխություններով Սահմանադրությունը, որտեղԱզգային ժողովի կողմից կառավարությանը անվստահություն հայտնելնավտոմատ կերպով հանգեցնում է վարչապետի և կառավարության մյուսանդամների լիազորությունների դադարեցմանը: ՀանրապետությանՆախագահն այդ գործընթացը չի կարող կասեցնել:

Այս առումով, կառավարությանն անվստահություն հայտնելը ներկա -յումս չափազանց դժվար է Վրաստանում: Խորհրդարանի համար դժվար

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

13

16 Տե՛ս http://concourt.am/armenian/legal_resources/world_constitutions/constit/azer/azer---r.htm:17 Տե՛ս http://www.kc.gov.by/main.aspx?guid=1013#gl3:18 Տե՛ս http://www.akorda.kz/ru/official_documents/constitution: 19 Տե՛ս http://www.constitution.ru/10003000/10003000-6.htm:20 Տե՛ս http://concourt.am/armenian/legal_resources/world_constitutions/constit/kyrgyz/kyrgyz-r-

new.htm:21 Տե՛ս նույն տեղում:22 Տե՛ս նույն տեղում:

է «տեղավորվել» այն ժամկետներում, որոնք Սահմանադրությամբ նախա -տեսված են անվստահություն հայտնելու համար: Վրաստանի սահմա -նադրությամբ սահմանված է, որ խորհրդարանի կողմից կառավա -րութ յանը անվստահություն հայտնելուց հետո նախագահը պաշտոնանկէ անում կառավարությանը կամ չի պաշտպանում խորհրդարանիորոշումը: Եթե խորհրդարանը «90 օրից ոչ շուտ և 100 օրից ոչ ուշ»ժամկետում կրկին անվստահություն է հայտնում կառավարությանը,նախագահը պաշտոնանկ է անում կառավարությանը կամ արձակում էխորհրդարանն ու նշանակում արտահերթ ընտրություններ (հոդված 81,մաս 1)23: Խորհրդարանն իրավասու է հարց բարձրացնել կառավարությաննկատմամբ լիակատար անվստահության մասին, եթե «որոշում կայաց -նելուց հետո 15 օրից ոչ շուտ և 20 օրից ոչ ուշ» ժամկետում խորհրդարանըընդհանուր կազմի «երեք հինգերորդ» (խիստ չափազանցված թիվ)մեծամասնությամբ անվստահություն է հայտնում կառավարությանը,նախագահն ընդունում է որոշում կառավարությանը պաշտոնանկ անելումասին (հոդված 81, մաս 2)24:

ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ՆՇԱՆԱԿՈՒՄԸ

Նախկին Խորհրդային Միության տարածքում կազմավորված մի շարքպետությունների նախագահներ անտեսում են խորհրդարանին ևս մեկ՝վարչապետի նշանակմանը համաձայնություն տալու հարցում: Բելառու -սում համաձայնություն տալուց երկու անգամ հրաժարվելու դեպքումնախագահն իրավունք ունի նշանակել վարչապետի պաշտոնակատար,արձակել Ներկայացուցիչների պալատը և նշանակել նոր ընտրություններ(հոդված 106, մաս 5)25, այսինքն՝ խորհրդարանի համաձայնությունը ոչ մինշանակություն չունի: Ադրբեջանում վարչապետի նշանակումը կատար -վում է նախագահի կողմից՝ Միլլի Մեջլիսի հետ համաձայնությամբ (հոդ -ված 118, մաս 1): Նախագահը կարող է վարչապետին նշանակել առանցխորհրդարանի համաձայնության, եթե Միլլի Մեջլիսը չի դիտարկելթեկնա ծությունը մեկ շաբաթվա ընթացքում կամ համաձայ նություն չիտվել երեք անգամ (հոդված 118, մաս 3)26:

Ուզբեկստանի Օլի Մաժլիսը կարող է երեք անգամ մերժել նախագահիկողմից հաստատման ներկայացված վարչապետի թեկնածությունը, որիցհետո խորհրդարանը կարձակվի, իսկ նախագահը կնշանակի կառա -

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

14

23 Տե՛ս http://concourt.am/armenian/legal_resources/world_constitutions/constit/georgia/georgi-r.htm:24 Տե՛ս նույն տեղում:25 Տե՛ս http://www.kc.gov.by/main.aspx?guid=1013#gl3:26 Տե՛ս http://concourt.am/armenian/legal_resources/world_constitutions/constit/azer/azer---r.htm:

վարության գլխին: Սակայն այժմյան խորհրդարանը չի հանդգնում հակա -ռակվել նախագահին, և այս նորմը հանդիսանում է «մեռած»: Ղա զախս -տանի նախագահը (համաձայն 2007թ. սահմանադրական շտկումների)Մաժիլիսում ներկայացված քաղաքական կուսակցություն ների խմբակ -ցու թյուն ների հետ խորհրդակցությունից հետո Մաժիլիսի դիտարկմաննէ ներկայացնում վարչապետի թեկնածությունը: Պրակտի կայում վերջիննորույթը զավեշտալի է. խորհրդարանում այժմ ներկայաց ված է մեկնախագահամետ կուսակցություն, որը, ըստ էության, պաշտպանում էնախագահի բոլոր նախաձեռնությունները:

Մինչև 2007 թվականի սահմանադրական փոփոխությունները Ղա -զախս տանում կառավարությանն անվստահություն կարելի էր հայտնելառնվազն ձայների ընդհանուր թվի երկու երրորդով ընդունված որոշ -մամբ: 2007թ. մայիսից հետո նման որոշումն ընդունվում է Մաժիլիսիկողմից՝ պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ,Մաժիլիսի պատգամավորների ընդհանուր թվի ոչ պակաս, քան մեկհինգերորդի նախաձեռնությամբ (հոդված 56, մաս 2)27:

ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ՆՈՐՄԵՐԻ ՀԱՐՄԱՐԵՑՈՒՄԸԿՈՆԿՐԵՏ ԱՆՁԱՆՑ

Կառավարման ձևը սահմանող նորմերի հարմարեցումը կոնկրետմարդկանց տարածված երևույթ է նախկին Խորհրդային Միությանտարածքում: Այսպես՝ Հեյդար Ալիևը ջանքեր էր գործադրում, որ իր որդիԻլհամը դառնա նախագահ: 2002թ. հանրաքվեով ուղղումներ կատար -վեցին Սահմանադրության մեջ, համաձայն որոնց՝ պետության մեջերկրորդ մարդը ոչ թե խորհրդարանի նախագահն էր, այլ վարչապետը(այս պաշտոնը այդ ժամանակ զբաղեցնում էր Իլհամ Ալիևը): Թուրքմենս -տանում Նիյազովի մահից հետո Գ. Բերդիմուխամմեդովը հապճեպփոխեց նախագահի իշխանության հանձնման կարգը, այն է՝ նախագահիպարտականությունների կատարումը փոխանցվում է ոչ թե խորհրդա -րանի նախագահին, այլ Նախարարների կաբինետի նախագահի տեղա -կալին, ով այդ ժամանակ Բերդիմուխամմեդովն էր: Սա թույլ տվեց նրանդառնալ նախագահի պարտականությունների ժամանակավոր կատարող,իսկ այնուհետև, նաև «հաղթել» ընտրություններում:

Մի շարք դեպքերում կառավարման ձևում ներգրավվում են ավելորդտարրեր: Այսպես՝ Ուզբեկստանի նախագահը «ներխուժում է» այնպիսիոլորտներ, որտեղ նրա ներկայությունը տեղին չէ: Օրինակ, նախագահը

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

15

27 Տե՛ս http://www.akorda.kz/ru/official_documents/constitution:

Օլի Մաժլիսի (խորհրդարանի) Սենատին ներկայացնում է Սենատինախագահի պաշտոնի թեկնածությունը (հոդված 93 կետ 9)28: Ղազախս -տանի նախագահն իրավունք ունի խառնվելու խորհրդարանի գործերին,մասնավորապես՝ հաստատել օրենքի ուժ ունեցող հրամաններ (հոդված61, մաս 2) և նույնիսկ մինչև մեկ տարի ժամկետով իր վրա վերցնելօրենսդիր իշխանության գործառույթները (հոդված 53, կետ 4)29:

Եվ այսպես, նախկին Խորհրդային Միության տարածքում կազմա վոր -ված պետությունների սահմանադրությունները և քաղաքական պրակ տի -կան վեր են հանում կառավարման ձևերի արատների ամբողջ «հովհարը»:Այդ արատների վերացումը միայն սահմանադրական փոփո խություն -ների խնդիր չէ: Ձևավորված համակարգերը, հատկապես երկ րորդ խումբերկր ներում, խիստ անձնավորված են և կմնան առնվազն այն քան ժա -մանակ, քանի դեռ այդ անձերն իշխանության են: Թերևս քիչ հավանականսցենարը աստիճանական բարեփոխումների ճանապարհն է:

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

16

28 Տե՛ս http://concourt.am/armenian/legal_resources/world_constitutions/constit/uzbkstan/uzbek--r.htm:29 Տե՛ս http://www.akorda.kz/ru/official_documents/constitution:

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

ՈՐՈՇՈՒՄԸ

ՌՈԲԻՆ-ՕՖԻԿ ՕՍԿԱՆՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔՐԵԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ

376.1-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 4-ՐԴ ՄԱՍԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ

ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երևան 16 փետրվարի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը`կազմով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլում -յանի, Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի (զեկուցող), Վ. Հովհան-նիսյանի, Հ. Նազարյանի, Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)`դիմող Ռոբին-Օֆիկ Օսկանյանի և նրա ներկայացուցիչ Ա. Եսոյանի, գործով որպես պատասխանող կողմ ներգրավված` ՀՀ Ազգային ժողովի

պաշտոնական ներկայացուցիչ` ՀՀ Ազգային ժողովի աշխատակազմիիրավաբանական վարչության իրավախորհրդատվական բաժնի գլխավորմասնագետ Հ. Սարդարյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005թվականի խմբագրությամբ) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետի, 101-րդ հոդվածի1-ին մասի 6-րդ կետի, «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի25, 38 և 69-րդ հոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «Ռոբին-Օֆիկ Օսկա-նյանի դիմումի հիման վրա` Հայաստանի Հանրապետության քրեականդատավարության օրենսգրքի 376.1-րդ հոդվածի 4-րդ մասի` Հայաստանի

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

17

Հանրապետության Սահմանադրությանը համապատասխանությանհարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը:

Գործի քննության առիթը Ռոբին-Օֆիկ Օսկանյանի` 2015 թվականիսեպտեմբերի 10-ին ՀՀ սահմանադրական դատարան մուտքագրվածդիմումն է:

Ուսումնասիրելով գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը, դիմող ևպատասխանող կողմերի գրավոր բացատրությունները, հետազոտելով ՀՀքրեական դատավարության օրենսգիրքը և գործում առկա մյուս փաս -տաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատա -րանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգիրքն (այսուհետ` օրենսգիրք)ընդունվել է ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից` 1998 թվականի հուլիսի 1-ին, ՀՀՆախագահի կողմից ստորագրվել՝ 1998 թվականի սեպտեմբերի 1-ին ևուժի մեջ է մտել 1999 թվականի հունվարի 12-ից:

Օրենսգրքի 376.1-րդ հոդվածի 4-րդ մասը սահմանում է.«Վերաքննության կարգով բողոքարկման ենթակա են`...4) առաջին ատյանի դատարանների` կալանքը որպես խափանման

միջոց ընտրելու, փոփոխելու կամ վերացնելու, սույն օրենսգրքով նախա -տեսված դեպքերում` խուզարկության, առգրավման, բժշկական հաստա -տությունում անձանց տեղավորման, ինչպես նաև նամակագրության,հեռախոսային խոսակցությունների, փոստային, հեռագրական և այլհաղորդումների գաղտնիության իրավունքի սահմանափակման մասինորոշումները. ... »:

Օրենսգիրքը լրացվել է 376.1-րդ հոդվածով` «ՀՀ քրեական դատավա -րության օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելումասին» 2007 թվականի նոյեմբերի 28-ի ՀՕ-270-Ն օրենքով (ՀՀ Նախագահիկողմից ստորագրվել է 2007 թվականի դեկտեմբերի 18-ին և ուժի մեջ էմտել 2007 թվականի դեկտեմբերի 27-ին):

Հիշյալ հոդվածը ենթարկվել է փոփոխման և լրացման «ՀայաստանիՀանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքում փոփոխու -թյուններ և լրացումներ կատարելու մասին» համապատասխանաբար`ՀՕ-237-Ն և ՀՕ-45-Ն Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով,սակայն այդ փոփոխությունները և լրացումները վիճարկվող նորմին չենվերաբերում:

2. Գործի դատավարական նախապատմությունը հանգում է հետև -յալին. 2013 թվականի հունվարի 23-ին Ռոբին-Օֆիկ Օսկանյանը թիվ46107610/1 քրեական գործով ներգրավվել է որպես մեղադրյալ, որպես

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

18

խափանման միջոց է ընտրվել ստորագրություն չհեռանալու մասին ևհայտարարվել է հետախուզում: 2013 թվականի ապրիլի 3-ին Ռոբին-ՕֆիկՕսկանյանն ինքնակամ ներկայացել է վարույթն իրականացնող մարմին,ուր վերջինիս մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 213-րդհոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետով:

Ռոբին-Օֆիկ Օսկանյանի պաշտպանը միջնորդություն է ներկայացրելդատարան խափանման միջոցը վերացնելու մասին: Երևանի Կենտրոն ևՆորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատա -րանը 2014 թվականի դեկտեմբերի 20-ի որոշմամբ մերժել է պաշտպանիներկայացրած միջնորդությունը:

Վերոհիշյալ դատական ակտի դեմ պաշտպանի վերաքննիչ բողոքը ՀՀվերաքննիչ քրեական դատարանի 2015 թվականի հունվարի 19-ի որոշ -մամբ թողնվել է առանց քննության` տվյալ դատական ակտը վերաքննիչբողոքարկման ենթակա չլինելու պատճառաբանությամբ:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը 2015 թվականի մարտի 26-ի որոշմամբվերադարձրել է Վերաքննիչ դատարանի հիշյալ որոշման դեմ բերվածվճռաբեկ բողոքը` տրամադրելով 15-օրյա ժամկետ` բողոքի ձևականսխալները շտկելու և այն կրկին ներկայացնելու համար:

Կրկին ներկայացված վճռաբեկ բողոքի վերաբերյալ ՀՀ վճռաբեկդատարանը 2015 թվականի հուլիսի 6-ին կայացրել է որոշում հիշյալբողոքը վարույթ ընդունելը մերժելու մասին` վերահաստատելով Վերա -քննիչ դատարանի իրավական դիրքորոշումը:

3. Վիճարկելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 376.1-րդհոդվածի 4-րդ մասի սահմանադրականությունը՝ դիմողը գտնում է, որ այնհակասում է ՀՀ Սահմանադրության (2005 թվականի խմբագրությամբ) 17,18, 19, 25 և 43-րդ հոդվածներին։

Հղում կատարելով Սահմանադրության հիշյալ և Մարդու իրավունք -ների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին եվրոպա -կան կոնվենցիայի (այսուհետ` Կոնվենցիա) 3 և 13-րդ հոդվածներին,վերլուծելով օրենսգրքի համապատասխան հոդվածները, դիմողը գտնումէ, որ տվյալ իրավակարգավորումը զրկում է իրեն իր նկատմամբնշանակված խափանման միջոցը վերացնելու մասին միջնորդությունըմերժելու վերաբերյալ դատարանի որոշումը բողոքարկելու հնարավորու -թյունից, ինչի արդյունքում իր ազատ տեղաշարժի սահմանադրականիրավունքի սահմանափակման հիմնավորվածությունը պատշաճ կերպովչի ստուգվում` դատարանի կամայականության հնարավորություն ստեղ -ծելով, դրանով իսկ խախտելով արդար դատաքննության`ՀՀ Սահմանա -դրությամբ երաշխավորված իր իրավունքը:

Դիմողի կարծիքով` տվյալ պարագայում փաստորեն խախտվում են ՀՀ

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

19

Սահմանադրությամբ երաշխավորված իր այլ իրավունքները ևս, մասնա -վորապես` ազատ տեղաշարժի և վերջինիս սահմանափակման համարանհրաժեշտ հիմքերի պահպանման իրավունքները:

Համաձայն ՀՀ Սահմանադրության (2005 թվականի խմբագրությամբ)6-րդ հոդվածի` նորմատիվ իրավական ակտերն ընդունվում են Սահմա -նադրության և օրենքների հիման վրա և դրանց իրականացումն ապա -հովելու նպատակով: Դիմողի կարծիքով` դատական ակտերի վերաքննիչբողոքարկման վերաբերյալ օրենսգրքի 376.1-րդ հոդվածը չի բավարարումվերը նշված սահմանադրական նորմի պահանջը, քանի որ չի ապահովումպատշաճ ընթացակարգի մասին պահանջը, որը քրեական դատավա -րության շրջանակներում անձի հիմնական իրավունքների սահմանա -փակման պարտադիր հիմքերի պահպանման ընթացակարգային մեխա - նիզմն է:

Դիմողը գտնում է, որ դատական ակտերի վերաքննիչ բողոքարկմանվերաբերյալ հոդվածը, որը չի ներառում ստորագրություն չհեռանալումասին խափանման միջոցի կիրառման կամ դրա վերացման մասինդատարանի որոշման վերաքննիչ բողոքարկման հնարավորություն,հակասում է ՀՀ Սահմանադրությանը:

4. Պատասխանող կողմը գտնում է, որ ՀՀ քրեական դատավարությանօրենսգրքի 376.1-րդ հոդվածի 4-րդ մասի դրույթը համապատասխանումէ ՀՀ Սահմանադրության պահանջներին:

Պատասխանողը նշում է, որ ըստ Մարդու իրավունքների եվրոպականդատարանի նախադեպային իրավունքի` դատարանի մատչելիության ևդատական պաշտպանության արդյունավետ միջոցի իրավունքն առաջինհերթին վերաբերում է առաջին ատյանի դատարանի մատչելիությանը ևչի ներառում վերաքննիչ բողոքարկման և իրավական պաշտպանությանայլ միջոցները: Թեև երկրորդ դատական ատյանի ստեղծումը պարտադիրչի համարվում, այնուհանդերձ, դատական ակտերի բողոքարկումը կեն -սական նշանակություն ունի կամայական որոշումներ կայացնելու ռիս -կերը նվազագույնի հասցնելու և դատական սխալները շտկելու տե - սան կյունից: Պետությունը, ստեղծելով վերաքննիչ և վճռաբեկ ատյաններ,օրենսդրորեն երաշխավորել է դատական ակտերի վերա նայման հնա -րավորությունը, որից բացառությունները սահմանվում են միայն օրենքով:

Ըստ պատասխանողի` օրենսդիրը, տարանջատելով գործն ըստ էութ -յան լուծող դատական ակտերը գործն ըստ էության չլուծող դատականակտերից, օրենսգրքի 376.1-րդ հոդվածով սպառիչ սահմանում է վերա -քննության կարգով բողոքարկման ենթակա դատական ակտերի շրջա -նակը, այդ թվում` գործն ըստ էության չլուծող դատական ակտերի ցանկը:Վերջինիս սահմանափակումը նպատակ ունի դատական վերանայման

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

20

համակարգը զերծ պահել երկրորդական դատական ակտե րիբողոքարկմամբ անհարկի ծանրաբեռնելուց: Գործն ըստ էության չլուծողդատական ակտը հիմնականում վերանայման առարկա է դառ նում գործնըստ էության լուծող դատական ակտի բողոքարկման շրջա նակ ներում:

Պատասխանողը հղում է կատարում ՀՀ սահմանադրական դատա -րանի ՍԴՈ-922 որոշման մեջ արտահայտված իրավական դիրքորոշմանը,համաձայն որի` միջանկյալ դատական ակտերի «հետաձգված բողո -քարկման» կարգի սահմանումը նպատակ է հետապնդում ապահովելգործի քննությունը ողջամիտ ժամկետում կազմակերպելու, դատա քննութ -յունն անհարկի ձգձգումներից զերծ պահելու պահանջի երաշխավորումը,ինչպես նաև դատավարական գործընթացի արդյունավետության իրա -վաչափ նպատակ:

Վերջում պատասխանողն անդրադառնում է գործն ըստ էությանչլուծող դատական ակտի բողոքարկման հարցում միջազգային պրակտի -կային:

5. Սույն գործի քննության շրջանակներում սահմանադրական դատա -րանն անհրաժեշտ է համարում արձանագրել, որ դիմումի մուտքագրմանպահին գործել է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունը`2005 թվականի փոփոխություններով, և դիմողը վիճարկվող իրավա -դրույթ ները վիճահարույց է համարել Սահմանադրության այդ խմբա -գրությամբ 17, 18, 19, 25 և 43-րդ հոդվածներին համապատասխանությանտեսանկյունից: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ՀայաստանիՀանրապետության Սահմանադրության (2015 թվականի փոփոխություն -ներով) 1-3-րդ գլուխներն ուժի մեջ են մտել 2015 թվականի դեկտեմբերի22-ից, ուստի սույն գործի շրջանակներում վիճարկվող դրույթներիսահմանադրականության հարցը քննության առարկա է հանդիսանումՍահմանադրության (2015 թվականի փոփոխություններով) համապա -տաս խանաբար 26, 61 և 63-րդ հոդվածների, ինչպես նաև 40-րդ հոդվածի1- 3-րդ մասերի և 4-րդ մասի համատեքստում:

6. Սահմանադրական դատարանը դիմումի ուսումնասիրության արդ -յունքում արձանագրում է, որ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքիվիճարկվող դրույթի հնարավոր հակասահմանադրականության վերա -բերյալ դիմողի փաստարկները գլխավորապես հանգում են օրենսդրականկարգավորումների ենթադրաբար ոչ լիարժեք լինելու խնդրին:

ՀՀ սահմանադրական դատարանն իր մի շարք որոշումներում, մասնա -վորապես, 2014 թվականի ապրիլի 8-ի ՍԴՈ-1143 որոշմամբ միմյանցիցհստակ սահմանազատել է օրենսդրական կարգավորումների ոչ լիարժեքլինելու այն դեպքերը, որոնք կարող են քննվել սահմանադրական

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

21

դատարանի կողմից, այն դեպքերից, որոնց լուծումը վերապահված էբացառապես օրենսդիր մարմնին:

Նշված որոշման 6-րդ կետում ՀՀ սահմանադրական դատարաննարտահայտել է սկզբունքային նշանակություն ունեցող հետևյալ իրավա -կան դիրքորոշումները.

ա) «…Օրենսդրական բացն առկա է այն պարագայում, երբ իրավա -կարգավորման լիարժեքություն ապահովող տարրի բացակայության կամայդ տարրի թերի կանոնակարգման հետևանքով խաթարվում էօրենսդրորեն կարգավորված իրավահարաբերությունների ամբողջականև բնականոն իրագործումը»,

բ) «... բոլոր դեպքերում, երբ իրավունքի բացը պայմանավորված է իրա -վակարգավորման ոլորտում գտնվող կոնկրետ հանգամանքների առն -չութ յամբ նորմատիվ պատվիրանի բացակայությամբ, ապա նման բացիհաղթահարումն օրենսդիր մարմնի իրավասության շրջանակներում է»:

Վերոնշյալ իրավական դիրքորոշումների լույսի ներքո` սահմանա -դրական դատարանը փաստում է, որ ՀՀ քրեական դատավարությանօրենսգրքում ստորագրություն չհեռանալու վերաբերյալ խափանմանմիջոցը վերացնելու մասին որոշման վերաքննության կարգով բողոքարկ -ման հարաբերությունների իրավակարգավորման բացակայությունը չիկարող դիտարկվել որպես օրենքի բաց կամ իրավական անորոշություն,այլ դա օրենսդրի հայեցողության շրջանակներում իրականացված իրա -վակարգավորում է:

Սահմանադրական դատարանը նաև ընդունում է ի գիտություն, որ«Օտարերկրացիների մասին» ՀՀ օրենքի 12-րդ հոդվածի 3-րդ մասի «բ»կետի պահանջներին համապատասխան` արգելվում է Հայաստանի Հան -րապետությունից օտարերկրացու ելքը, եթե օրենքով սահմանված կար -գով հարուցված քրեական գործով նրա նկատմամբ կիրառվել է խա փան- ման միջոց, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ քրեական հետապնդմանմարմինը տվյալ անձին Հայաստանի Հանրապետությունից ելքի գրավորթույլտվություն է տվել:

Սահմանադրական դատարանը հաշվի է առնում նաև միջազգայինիրավունքի ակտերով ընդունված այն սկզբունքը, որ իրավախախտինկատմամբ ազատազրկման հետ չկապված խափանման միջոցի կիրա -ռումը պահանջում է նրա համաձայնությունը (ՄԱԿ-ի ԳԱ 14 դեկտեմբերի1990թ. 45/110 բանաձևի 3.4 կետ)։ Ստորագրությունը` չհեռանալու մասին,անձի կամաարտահայտության դրսևորում է։

Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է նաև, որ, ըստ գործինյութերի, դիմողի նկատմամբ` ամբաստանյալի կարգավիճակով, դատա -քննությունը շարունակվում է, որի շրջանակներում խափանման միջոցիընտրության հետ կապված հարցն ակնհայտ անհիմն ձևով է ներկայացվել

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

22

որպես սահմանադրաիրավական վեճ, և «Սահմանադրական դատարանիմասին» ՀՀ օրենքի 69-րդ հոդվածի 7-րդ մասի հիմքով դիմումը ենթակա էմերժման: Քննության առարկա դիմումը չի համապատասխանում նաև«Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 69-րդ հոդվածի 1-ինմասի պահանջներին:

Միաժամանակ, ՀՀ սահմանադրական դատարանն արձանագրում է,որ դիմումում առկա վեճի առնչությամբ կիրառելի են նաև սահմանա -դրական դատարանի ՍԴՈ-922 որոշման մեջ արտահայտված իրավականդիրքորոշումները: Մասնավորապես, սահմանադրական դատարանըգտել է, որ` «... օրենսդրի նման մոտեցումն իր հերթին բխում է այնողջամիտ տրամաբանությունից, որ հարուցված, չկասեցված և շարու -նակվող վարույթի տրամաբանական ավարտը գործն ըստ էության լուծողդատական ակտի կայացումն է, հետևաբար՝ նման վարույթի շրջանակ -ներում կայացված միջանկյալ ակտերը, անձի իրավունքի ենթադրյալխախտման դեպքում, կարող են վիճարկվել գործն ըստ էության լուծողդատական ակտի բողոքարկման շրջանակներում»։

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփո -խություններով) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետով, 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի6-րդ կետով, 102-րդ հոդվածով, «Սահմանադրական դատարանի մասին»Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 32-րդ հոդվածի 1-ին և 6-րդկետերով, 60-րդ հոդվածի 1-ին կետով, 63, 64 և 69-րդ հոդվածներով, Հա -յաս տանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը ՈՐՈՇԵՑ .

1. «Ռոբին-Օֆիկ Օսկանյանի դիմումի հիման վրա Հայաստանի Հան -րա պետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 376.1-րդ հոդվածի4-րդ մասի` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը համա -պա տասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործի վարույթը կար -ճել:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդ հոդ -վածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջէ մտնում հրապարակման պահից:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ Գ. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

16 փետրվարի 2016 թվականիՍԴՈ-1255

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

23

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

ՈՐՈՇՈՒՄԸ

«ԻՆՖՈՐՄԱՑԻԱՅԻ ԱԶԱՏՈՒԹՅԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ» ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅԱՆ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ «ԳՈՒՅՔԻ

ՆԿԱՏՄԱՄԲ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ԳՐԱՆՑՄԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՀՀՕՐԵՆՔԻ 71-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երևան 23 փետրվարի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը`կազմով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլում -յանի, Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի (զեկուցող), Ա. Խաչատրյանի, Վ. Հովհան -նիս յանի, Հ. Նազարյանի, Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)` դիմող` «Ինֆորմացիայի ազատության կենտրոն» հասարակական

կազմակերպության ներկայացուցիչներ Ա. Զեյնալյանի, Գ. Հայրապետ -յանի,

գործով որպես պատասխանող կողմ ներգրավված` ՀՀ Ազգայինժողովի պաշտոնական ներկայացուցիչ` ՀՀ Ազգային ժողովի աշխատա -կազմի իրավաբանական վարչության իրավախորհրդատվական բաժնիգլխավոր մասնագետ Հ. Սարդարյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 1-ին կետի, 101-րդ հոդվածի առաջին մասի 6-րդ կետի,«Սահմա նադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 25, 38 և 69-րդ

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

24

հոդվածների, դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «Ինֆորմացիայի

ազատության կենտրոն» հասարակական կազմակերպության դիմումիհիման վրա՝ «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցմանմասին» ՀՀ օրենքի 71-րդ հոդվածի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահ -մանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ»գործը:

Գործի քննության առիթը «Ինֆորմացիայի ազատության կենտրոն»հասարակական կազմակերպության՝ 19.10.2015թ. ՀՀ սահմանադրականդատարան մուտքագրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը, դիմող ևպատասխանող կողմերի գրավոր բացատրությունները, հետազոտելով«Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին»,«Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀ օրենքները և գործում առկամյուս փաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրա -կան դատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀօրենքը (այսուհետ` օրենք) ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունվել է 1999թվականի ապրիլի 14-ին, ՀՀ Նախագահի կողմից ստորագրվել` 1999թվականի ապրիլի 30-ին և ուժի մեջ է մտել 1999 թվականի մայիսի 6-ից:

Օրենքի՝ «Պետական գրանցման և տեղեկատվության տրամադրմանվճարովիությունը» վերտառությամբ` սույն գործով վիճարկվող 71-րդհոդվածը սահմանում է.

«1.Սույն օրենքով սահմանված կարգով գույքի նկատմամբ իրավունք -ների և սահմանափակումների՝ դրանց ծագման, դադարման, փոխանց -ման կամ փոփոխման պետական գրանցման, ինչպես նաև անշարժ գույքիմիասնական կադաստրի տեղեկատվության տրամադրման համարմատուցվող ծառայությունների համար պետական բյուջե գանձվում էվճար սույն օրենքով սահմանված չափերով՝ գանձապետարանում բաց -ված համապատասխան հաշվին:

2. Դիմողները պարտավոր են վճարել սույն օրենքով սահմանվածվճարները»:

Վերը նշված հոդվածը նախատեսվել է 2011թ. հունիսի 23-ից ընդունվածՀՕ-247-Ն օրենքով, որից հետո որևէ փոփոխության կամ լրացման չիենթարկվել:

2. Գործի դատավարական նախապատմությունը հանգում է հետև -յալին. դիմողը Երևան քաղաքի փակ շուկայի վերաբերյալ տեղեկությունստանալու նպատակով 2013 թվականի մայիսի 7-ին գրավոր հարցմամբ

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

25

դիմել է ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրիպետական կոմիտեի (այսուհետ՝ Կոմիտե) աշխատակազմի տեղեկատվա -կան տեխնոլոգիաների կենտրոնին:

Կոմիտեն 18.05.2013թ. թիվ ԿԽ-1/1813 գրությամբ մերժել է դիմումը՝դիմողին չտրամադրելով հայցվող տեղեկությունը: Մերժումը պայմանա -վորված է եղել տեղեկատվության տրամադրման համար օրենքով սահ -մանված վճարը վճարված չլինելու փաստով, ինչպես նաև պահանջվողտեղեկությունների ծավալում ընդգրկված որոշակի տեղեկություններիտրամադրումը օրենքի ուժով սահմանափակված լինելու հանգամանքով:

Դիմողը 23.08.2013թ. ընդդեմ Կոմիտեի ՀՀ վարչական դատարան էներկայացրել «Տեղեկատվություն տրամադրելուն պարտավորեցնելուպահանջի մասին» հայցադիմում։ Վարչական դատարանը 06.06.2014թ. NՎԴ/7503/05/13 վարչական գործով վճիռ է կայացրել հայցադիմումը մեր -ժելու մասին` պատճառաբանելով նաև, որ հայցվորը չի վճարել փնտրվողտեղեկության համար «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետականգրանցման մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված վճարը:

Դիմողը 30.06.2014թ. վերաքննիչ բողոք է ներկայացրել ՀՀ վարչականվերաքննիչ դատարան, որն իր` 18.12.2014թ. կայացրած որոշմամբ մերժելէ դիմողի վերաքննիչ բողոքը և բողոքարկվող դատական ակտը թողելանփոփոխ:

ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի որոշումը դիմողի կողմից18.01.2015թ. բողոքարկվել է ՀՀ վճռաբեկ դատարան, որը 01.04.2015թ.կայացրել է «Վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը մերժելու մասին»որոշում։

3. Դիմողը գտնում է, որ օրենքի վիճարկվող դրույթները հակասում ենՀՀ Սահմանադրության (2005 թվականի խմբագրությամբ) 8, 18, 23, 27 և27.1-րդ հոդվածներին՝ այնքանով, որքանով սահմանում են անձի՝ ինքն իրմասին կամ անձի իրավունքների պաշտպանության համար կարևոր կամհանրային նշանակություն ունեցող (հանրային շահի պաշտպանությանհամար կարևոր) տեղեկության մատչելիության իրավունքի սահմանա -փակում:

Դիմողի համոզմամբ` սահմանադիրը պետական մարմիններից տեղե -կություն կամ փաստաթղթեր ստանալու իրավունքն անմիջականորենկապել է հասարակական շահերի պաշտպանության հետ: Սահմանա -դրության (2005 թվականի խմբագրությամբ) 27-րդ և 27.1-րդ հոդվածնե -րում նկարագրված իրավունքի կարևորությունն առարկայացել է «Տեղե -կա տվության ազատության մասին» ՀՀ օրենքի 7-րդ հոդվածի 2-րդ մասումև նույն օրենքի 10-րդ հոդվածի 2-րդ մասում, համաձայն որոնց` տեղե -կատվություն տնօրինողն անհապաղ հրապարակում կամ այլ մատչելիձևով հանրությանը տեղեկացնում է իր տնօրինության տակ գտնվող այն

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

26

տեղեկությունը, որի հրապարակումը կարող է կանխել պետական ևհասարակական անվտանգությունը, հասարակական կարգին, հանրութ -յան առողջությանն ու բարքերին, այլոց իրավունքներին և ազատություն -ներին, շրջակա միջավայրին, անձանց սեփականությանն սպառնացողվտանգը, ընդ որում` մինչև 10 էջ տպագրված կամ պատճենահանվածնման տեղեկություն տրամադրելիս գանձում չի կատարվում:

Իր դիրքորոշումը հիմնավորելու համար դիմողը, վկայակոչելով այնհանգամանքը, որ Երևան քաղաքի Մաշտոցի պողոտայի փակ շուկայինկատմամբ սեփականության կամ վարձակալության հիմքերի մասինտեղեկություն ստանալու իր հարցումն ունի հանրային նշանակություն,գտնում է, որ հանրային նշանակության որևէ տեղեկություն պետք է անձինհասու լինի անառարկելիորեն, առանց որևէ վճարի կամ այլ պայմանիկամ նախապայմանի, անկախ նրանից, թե գաղտնիության որևէաստիճան ունի տվյալ տեղեկությունը, թե` ոչ, և եթե ունի, ապա`

ինչպիսի, տեղեկության գաղտնագրված լինելը չպետք է անձին հան -րային նշանակության տեղեկության տրամադրումը մերժելու հիմք լինի:

Բացի դրանից, դիմողը գտնում է, որ ՀՀ Սահմանադրությունը երաշխա -վորում է անձի՝ ինքն իր մասին տեղեկություն ստանալու անսահմանա -փակ իրավունքը՝ առանց որևէ միջամտության: Պետական մարմիններում,տեղական ինքնակառավարման մարմիններում կամ որևէ այլ պետականհիմնարկում անձի վերաբերյալ առկա տեղեկությունը պետք է հասու լինինրան՝ առանց ծանրաբեռնելու որևէ, այդ թվում` վճարելու, պարտակա -նությամբ: Այդ իրավունքը բխում է մարդու իրավունքների պաշտպա -նության միջազգային հանրահայտ փաստաթղթերի, մասնավորապես՝Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի, Մարդու իրավունք -ների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին եվրոպա -կան կոնվենցիայի և այլն, պահանջներից։

Եզրափակելով` դիմողը շեշտում է, որ չի վիճարկում առհասարակորևէ տեղեկություն ստանալու համար վճարելու սահմանադրականութ -յունը, չի վիճարկում ծառայությունների մատուցման համար վճարելուսահմանադրականությունը, այլ վիճարկում է այն իրավակարգավորումը,որի շրջանակում պետությունը հանրային կարևորության տեղեկությանտրամադրման համար գումար վճարելու պայման է առաջադրում:

Դիմողը հայտնել է նաև, որ ՀՀ Սահմանադրության (2005թ. խմբագրութ -յամբ) 8-րդ հոդվածին համադրելի է ՀՀ Սահմանադրության (2015թ.խմբագրությամբ) 10-րդ հոդվածը, 18-րդ հոդվածին` 50-րդ և 61-րդհոդվածները, 23-րդ հոդվածին` 34-րդ հոդվածը, 27-րդ հոդվածին` 42-րդև 51-րդ հոդվածները, 27.1-րդ հոդվածին` 53-րդ հոդվածը: Միաժամանակ,դիմողը հայտնել է, որ ՀՀ Սահմանադրության հոդվածների թվագրումը

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

27

փոխվել է, սակայն դրանցում նշված իրավունքների բովանդակությունըմնացել է նույնը, ինչի կապակցությամբ, ըստ դիմողի, դիմումում նշվածմեկնաբանությունները, դիրքորոշումները և փաստարկները փոփոխութ -յան ենթարկելու անհրաժեշտությունը բացակայում է:

4. Պատասխանող կողմը գտնում է, որ տեղեկատվական հասարա -կության ներկա պայմաններում տեղեկատվության իրավունքը հանդես էգալիս որպես մարդու հիմնարար իրավունքներից մեկը: Սերտորենառնչվելով հասարակական կյանքի ոլորտներին` այս իրավունքի իրա -կանացումը նախադրյալներ է ստեղծում մարդու այլ հիմնական իրա -վունքների իրականացման համար:

Տեղեկատվության ազատության իրավունքը պետության համարստեղծում է պոզիտիվ պարտականություններ ապահովել այդ իրավունքիիրականացման համար անհրաժեշտ օրենսդրական պայմաններ:

Պատասխանողը նշում է, որ տեղեկատվություն ստանալու իրավունքնիրականացվում է երկու եղանակով՝ ակտիվ և պասիվ: Եթե տեղեկա -տվություն ստանալու ակտիվ իրավունքն անձից պահանջում է անհրա -ժեշտ տեղեկություններն ստանալու համար դիմել համապատասխանտեղեկատվությունը տնօրինող մարմիններին, ապա տեղեկատվությունստանալու պասիվ իրավունքին համապատասխանում է տեղեկատվութ -յունը տնօրինող մարմինների պարտականությունը` իրենց նախաձեռ -նութ յամբ հրապարակել հանրամատչելի համարվող տեղեկատվությունը:«Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀ օրենքն արդեն իսկնախանշել է հանրային նշանակություն ունեցող այն տեղեկատվությունը,որը հրապարակելու կամ անհատույց տրամադրելու պարտակա նու -թյունը դրվել է համապատասխան տեղեկատվությունը տնօրինող մար -մինների վրա: Այդպիսի դրույթները երաշխիք են հանդիսանում քա ղա- քացիական հասարակության կողմից պետական և տեղական ինքնա -կառավարման մարմինների, հասարակական-քաղաքական կազմակեր -պու թ յունների գործունեության, հասարակական կյանքի տարբերոլորտների նկատմամբ հասարակական վերահսկողություն իրականաց -նելու համար:

Ըստ պատասխանողի` ի տարբերություն «Տեղեկատվության ազատու -թյան մասին» ՀՀ օրենքի, որը սահմանում է տեղեկատվության տրամա -դրման ընդհանուր կանոնները, առանձին օրենքներով, այդ թվում՝ «Գույքինկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքովկարգավորվում են առանձին ոլորտներում տեղեկատվության տրա -մադրման հետ կապված հարաբերությունները: Հաշվի առնելով տեղեկա -տվություն ստանալու իրավունքի կարևորությունը՝ տեղեկատվությանտրամադրման դիմաց գանձվող վճարները չպետք է լինեն այնքան բարձր,

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

28

որ խոչընդոտ հանդիսանան իրավունքի իրականացման համար: Տեղե -կատվություն ստանալու վճարովիությունն ունի փոխհատուցող բնույթ,ինչպես նաև զսպող նշանակություն:

Պատասխանողը նշում է, որ անվճար սկզբունքով տեղեկատվությանտրամադրումն ընդունված է միայն որոշ բովանդակությամբ տեղեկա -տվության դեպքում, որն ունի հանրային նշանակություն, հետաքրքրութ -յուն է ներկայացնում հասարակության լայն զանգվածների համար կամդրա մասին հանրությանն անհապաղ իրազեկելը պայմանավորված էխիստ անհրաժեշտությամբ: Անվճար հիմունքներով տեղեկատվությանտրամադրումը պայմանավորվում է ոչ թե տեղեկատվությունը հայցողսուբյեկտների կարգավիճակով, այլ տեղեկատվության բնույթով:

Պատասխանողն անդրադառնում է նաև միջազգային փորձին` վկայա -կոչելով մի շարք երկրների օրենսդրությունները, որոնցում նույնպեսնախատեսվում է տեղեկատվության ստացման վճարովիություն: Պատաս -խանողը նշում է, որ անգամ սկզբունքորեն անվճար հիմունքներով տեղե -կատվություն ստանալու իրավունք նախատեսող երկրների օրենս դրութ- յամբ անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների գրանցման մասինօրենքներով նախատեսվում են համապատասխան ծառայություններիտրամադրման համար գանձվող վճարների չափերը:

Ամփոփելով` պատասխանողը եզրակացնում է, որ «Գույքի նկատմամբիրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքի 71-րդ հոդվածիդրույթները համապատասխանում են ՀՀ Սահմանադրությանը, սահման -վել են` հաշվի առնելով «Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀօրենքի պահանջները, իսկ հայցվող տեղեկատվության տրամադրմանդիմաց նախատեսվող վճարները ոչ թե նպատակաուղղված են տեղե -կատվության մատչելիության իրավունքի սահմանափակմանը, այլ հան -դես են գալիս որպես նշված իրավունքի իրականացման ընթացակարգիբաղկացուցիչ հանդիսացող պայմաններ:

5. ՀՀ սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ սույնսահմանադրաիրավական վեճի շրջանակներում դիմողը մատնանշում էերկու խնդիր, այն է՝

1.անձի՝ իր մասին տեղեկություն ստանալու վճարովիությունը,2.անձի իրավունքների պաշտպանության համար կարևոր կամ

հանրային նշանակություն ունեցող (հանրային շահի պաշտպանությանհամար կարևոր) տեղեկություն ստանալու վճարովիությունը:

Ուստի սահմանադրական դատարանն անհրաժեշտ է համարումանդրադառնալ հետևյալ հարցադրումներին.

- արդյոք հանրային շահերից բխող տեղեկություն ստանալու վճարո -վիությունը չի խախտում ՀՀ Սահմանադրության 51-րդ հոդվածով, ինչպես

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

29

նաև Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտ -պանության մասին եվրոպական կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածովսահմանված՝ տեղեկություններ ստանալու իրավունքը,

- արդյոք անձի՝ իր մասին տեղեկություններ ստանալու իրավունքիիրականացման վճարովիությունը համահունչ է ՀՀ Սահմանադրության34-րդ հոդվածի պահանջներին,

- արդյոք տեղեկություն տրամադրելու համար «Գույքի նկատմամբիրավունքների պետական գրանցման մասին» ՀՀ օրենքով նախատեսվածվճարման կարգն ու վճարի չափը չեն հանգեցնում տեղեկատվությանազատության` օրենքով սահմանված երաշխիքների հնարավոր արգելա -փակման:

6. Պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններից տեղե -կա տվություն ստանալու` անձի իրավունքը նախատեսված է ՀՀ Սահմա -նադրության /2015թ. փոփոխություններով/ 51-րդ հոդվածով, որի 1-ինմասի համաձայն՝ «Յուրաքանչյուր ոք ունի պետական և տեղական ինք -նա կառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց գործունեութ -յան մասին տեղեկություններ ստանալու և փաստաթղթերին ծանո թա- նալու իրավունք»: Սահմանադրական այս իրավունքն օրենքով կարող էսահմանափակվել երկու դեպքում՝

1) երբ անհրաժեշտ է պաշտպանել հանրային շահերը, 2) երբ անհրաժեշտ է պաշտպանել այլոց հիմնական իրավունքները և

ազատությունները: Բացի դրանից, տեղեկատվություն ստանալու իրավունքին են առնչվում

ՀՀ Սահմանադրության մի շարք այլ հոդվածներ, մասնավորապես՝ 34-րդ(Անձնական տվյալների պաշտպանությունը), 42-րդ (Կարծիքի արտա -հայտ ման ազատությունը) և 53-րդ (Հանրագիր ներկայացնելու իրա -վունքը) հոդվածները:

Տեղեկություններ ստանալու իրավունքի իրագործման հիմնականօրենսդրական երաշխիքները սահմանվում են «Տեղեկատվության ազա -տության մասին» ՀՀ օրենքով: Այն ունի ընդհանուր բնույթ, սահմանում էտեղեկատվության ոլորտում հիմնական սկզբունքները, տեղեկություններստանալու իրավունքի սահմանափակումները, տեղեկություններ ստա -նալու հայտի ներկայացման կարգը և այլն: Ըստ այդ օրենքի` տեղե կա -տվության տրամադրումն օրենքով սահմանված դեպքերում իրակա նաց -վում է անվճար սկզբունքով: Մասնավորապես՝ «Տեղեկատվությանազատության մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի համաձայն` պետականև տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից տեղեկությանտրամադրման համար գանձում չի կատարվում հետևյալ դեպքերում՝

«1) բանավոր հարցումներին պատասխանելիս.

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

30

2) մինչև 10 էջ տպագրված կամ պատճենահանված տեղեկությունտրամադրելիս.

3) տեղեկությունն էլեկտրոնային փոստով (ինտերնետային ցանցով)տրամադրելիս.

4) սույն օրենքի 7-րդ հոդվածի 2-րդ մասում նշված տեղեկություններիտրամադրման մասին գրավոր հարցումներին պատասխանելիս.

5) սույն օրենքի 9-րդ հոդվածի 7-րդ մասի 3-րդ կետով և 9-րդ հոդվածի10-րդ մասով նախատեսված դեպքերում տեղեկության տրամադրմանժամկետի փոփոխման մասին տեղեկություններ տրամադրելիս.

6) տեղեկության տրամադրումը մերժելիս»:Հիմք ընդունելով վերոհիշյալ օրենքի դրույթները` ՀՀ կառավարութ -

յունը 2015 թվականի հոկտեմբերի 15-ի թիվ 1204-Ն որոշմամբ սահմանելէ պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների, պետականհիմնարկների ու կազմակերպությունների կողմից տեղեկության կամ դրակրկնօրինակի (պատճենի) տրամադրման կարգը (այսուհետ՝ տեղեկու -թյան տրամադրման կարգ): Ըստ այդ կարգի` որոշակիացվել է տեղեկու -թյունների տրամադրման գործընթացը, այդ թվում՝ հստակ սահմանվել ենտեղեկության տրամադրման համար գանձվող վճարների որոշման հետկապված դրույթներն այն դեպքերի համար, երբ ըստ օրենքի տեղեկա -տվու թյունն իրականացվում է վճարովիության սկզբունքին համապա -տասխան:

Միաժամանակ, «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանց -ման մասին» ՀՀ օրենքը կարգավորում է գույքի նկատմամբ իրավունքներիվերաբերյալ տեղեկություններ տրամադրելու գործընթացը, համաձայնորի` այդ օրենքով նախատեսված տեղեկությունների տրամադրումըվճարովի է: Մասնավորապես, օրենքի 32-րդ հոդվածի 2-րդ մասիհամաձայն` տեղեկատվություն հայցելու «դիմումին կից ներկայացվում էտեղեկատվության տրամադրման վճարի մուծման անդորրագիրը»: Բացիդրանից, օրենքի 71-րդ հոդվածն իմպերատիվ կարգով սահմանում էանշարժ գույքի միասնական կադաստրի տեղեկատվության տրամադր -ման համար վճարելու պարտականություն` չնախատեսելով որևէ բացա -ռություն: Նույն տրամաբանությունն է որդեգրված նաև օրենքի 73-րդհոդվածում, որում նախատեսված են տեղեկություններ տրամադրելուհամար վճարների չափերը:

Օրենքի 75-րդ հովածով նախատեսվում են տեղեկատվության տրամա -դրման համար վճարի մասով արտոնություններ: Դիտարկելով տեղեկու -թյունների ստացման համար արտոնությունների համակարգը` ակնհայտէ, որ մի դեպքում` սահմանամերձ և բարձրլեռնային բնակավայրերումգտնվող անշարժ գույքի վերաբերյալ արտոնյալ պայմաններով տեղեկու -թյուն ների տրամադրումը պայմանավորված չէ հայցող սուբյեկտի

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

31

կարգավիճակով՝ յուրաքանչյուր անձ, ով հայցում է ստանալ նմանտեղեկություններ, օգտվում է տեղեկատվության համար վճարի 50տոկոսի զեղջից: Մյուս դեպքում` տեղեկության ստացման համարվճարելու պարտականությունից ազատվում են պետական համակարգիմի շարք մարմիններ, այսինքն` արտոնության կիրառումն ուղղակիկապվում է հայցող սուբյեկտի կարգավիճակի հետ: Տեղեկատվությանհամար վճարից ազատելու այլ դեպքեր օրենքը չի նախատեսում:

Համադրելով «Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածը «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցմանմասին» ՀՀ օրենքի 32-րդ և 71-րդ հոդվածների հետ` ՀՀ սահմանադրականդատարանն արձանագրում է, որ կոնկրետ ոլորտին վերաբերող իրա -վական ակտով անտեսվել է տեղեկատվության ազատության` օրենքովնախատեսված երաշխիքների իրացումը: Նման իրավիճակը չի բխում ՀՀՍահմանադրության 79-րդ հոդվածով նախատեսված որոշակիությանսկզբունքից, համաձայն որի` հիմնական իրավունքները և ազատություն -ները սահմանափակելիս օրենքները պետք է սահմանեն այդ սահմանա -փակումների հիմքերը և ծավալը, լինեն բավարար չափով որոշակի,որպեսզի այդ իրավունքների և ազատությունների կրողները և հասցեա -տերերն ի վիճակի լինեն դրսևորելու համապատասխան վարքագիծ:

7. Սույն գործով սահմանադրաիրավական վեճի շրջանակներում հարկէ անդրադառնալ նաև Եվրոպայի խորհրդի Նախարարների կոմիտեի՝«Պետական մարմինների տրամադրության տակ գտնվող տեղեկատվութ -յան հասանելիության մասին» NR(81)19 հանձնարարականի պահանջ -ներին, համաձայն որոնց՝

«I. Անդամ պետության իրավասության ներքո գտնվող յուրաքանչյուրոք իրավունք ունի ստանալ պետական մարմինների տրամադրությանտակ գտնվող հայցվող տեղեկատվությունը, բացառությամբ օրենսդիր ևդատական իշխանության մարմինների:

II. Տեղեկատվության հասանելիությունը ապահովելու համար անհրա -ժեշտ է ձեռնարկել համապատասխան արդյունավետ միջոցներ:

III. Տեղեկատվության հասանելիությունը չի կարող մերժվել` պատր -վակով, որ տեղեկատվություն հայցողը չունի հատուկ հետաքրքրությունտվյալ ոլորտում:

IV. Տեղեկատվության հասանելիությունը պետք է ապահովվիիրավահավասարության հիման վրա:

V. Վերոհիշյալ սկզբունքները ենթակա են սահմանափակման միայնայն դեպքերում, երբ դա անհրաժեշտ է ժողովրդավարական հասա -րակությու նում հասարակության օրինական շահերի պաշտպանությանհամար (ինչպես, օրինակ, ազգային անվտանգությունը, հասարակական

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

32

անվտանգությունը, հասարակական կարգը, երկրի տնտեսականբարեկեցությունը, հանցագործությունների կանխումը և կոնֆիդենցիալտեղեկության բացահայտումը կանխելը), ինչպես նաև մասնավոր կյանքիև մասնավոր այլ իրավաչափ շահերի պաշտպանության համար, հաշվիառնելով յուրաքանչյուր անձի հատուկ հետաքրքրությունը պետականմարմիններում առկա այն տեղեկության առնչությամբ, որը վերաբերում էանձամբ իրեն:

VI. Տեղեկություն հայցելու դիմումները պետք է քննարկվեն ողջամիտժամկետներում:

VII. Տեղեկատվության տրամադրումը մերժելու դեպքում համապա -տասխան պետական գերատեսչությունը օրենքի կամ պրակտիկայիհամաձայն պետք է հիմնավորի մերժման պատճառները:

VIII. Տեղեկատվության մերժման յուրաքանչյուր դեպք պետք էբողոքարկելի լինի»:

Բացի դրանից, հարկ է նշել, որ Մարդու իրավունքների եվրոպականդատարանն իր մի շարք վճիռներում անդրադարձել է տեղեկատվությանազատության խնդիրներին, մասնավորապես. 2009թ. ապրիլի 14-ի Társasága Szabadságjogokért v. Hungary (գանգատ թիվ 37374/05) գործով դատարանըեզրահանգել է, որ հասարակության համար հետաքրքրություն ներկայաց -նող տեղեկության տրամադրման խոչընդոտները կարող են բացասաբարազդել ԶԼՄ-ներում և հարակից ոլորտներում գործունեություն ծավալողանձանց վրա: Իսկ 2013թ. նոյեմբերի 28-ի Österreichische Vereinigung zurErhaltung, Stärkung und Schaffung eines wirtschaftlich gesunden land undforstwirtschaftichen Grundbesitzes v. Austria (գանգատ թիվ 39534/07) վճռովդատարանը վերահաստատել է նախկին դիրքորոշումները, այն է`կողմնակից է «տեղեկություններ ստանալու ազատության» հասկացութ -յան ավելի լայն մեկնաբանմանը, որը ներառում է տեղեկություններիմատչելիության սկզբունքը:

Ամփոփելով վերոհիշյալ պահանջները և համադրելով վեճի առարկաօրենքի իրավակարգավորումների հետ` ՀՀ սահմանադրական դատա -րանն արձանագրում է, որ պետական և տեղական ինքնակառավարմանմարմիններից ու պաշտոնատար անձանցից տեղեկություններ ստանալուիրավունքը պետության համար ստեղծում է պոզիտիվ պարտակա -նություն ներ ապահովելու համապատասխան իրավունքի պատշաճ ևարդյունավետ իրականացումը: Օրենսդիրը` կարգավորելով անշարժգույքի միասնական կադաստրի տեղեկատվության տրամադրման համարվճար վճարելու հետ կապված իրավահարաբերությունները, կաշկանդ -ված է տեղեկատվության մատչելիության սկզբունքի երաշխավորմանպարտականությամբ։

ՀՀ սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ Սահմանա -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

33

դրությամբ նախատեսված` տեղեկություններ ստանալու իրավունքըկարող է իրականացվել տարբեր եղանակներով:

Մասնավորապես՝ կախված տեղեկության բովանդակությունից և նշա -նակությունից, այն կարող է հասու լինել կամ որպես պարտադիր հրա -պարակման ենթակա տեղեկատվություն, կամ որպես օրենքով նա խա- տեսված կարգով տրամադրվող տեղեկություն:

«Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀ օրենքի 7-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված են տեղեկատվություն տնօրինողի կողմից իրգործունեությանն առնչվող ու տարին առնվազն մեկ անգամ հրապարակ -վող այն տեղեկությունները և դրանցում կատարված փոփոխությունները,որոնց առնչությամբ ՀՀ Սահմանադրությամբ և (կամ) օրենքով այլ բաննախատեսված չէ: Վերջինս, ըստ օրենսդրի, այն նվազագույնտեղեկատվությունն է, որը պետք է հասու լինի յուրաքանչյուրին որպեսհանրային հետաքրքություն ներկայացնող տեղեկություններ: Սակայնդրանով չի սահմանափակվում հանրային հետաքրքրություն ներկայաց -նող տեղեկատվության շրջանակը: Յուրաքանչյուր անձ, այդ թվում`կազմակերպություն, պետք է հնարավորություն ունենա իրավահավա -սարության պայմաններում պահանջելու կամ ծանոթանալու պետականկամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների տնօրինության տակգտնվող տեղեկությանը, եթե նման տեղեկության տրամադրումը չիխախտում հանրային շահերի կամ այլոց իրավունքների ու ազատություն -ների պաշտպանությունը:

Ընդ որում, «Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդհոդվածի 3-րդ մասով արդեն իսկ նախանշված է տեղեկությունների այնշրջանակը, որը ցանկացած պայմաններում չի կարող հիմք հանդիսանալհանրային շահի խախտման հիմքով տեղեկությունների տրամադրմանսահմանափակման համար:

Ինչ վերաբերում է անձի՝ իր մասին տեղեկություններին ծանոթանալումատչելիությանը, ապա այդ իրավունքը նախատեսված է ՀՀ Սահմանա -դրութ յան մի շարք հոդվածներում, մասնավորապես` «Անձնականտվյալների պաշտպանությունը» վերտառությամբ 34-րդ հոդվածով, որի3-րդ մասի համաձայն` «Յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի ծանոթանալուպետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններում իր մասինհավաքված տվյալներին ...»։ Այս իրավունքը պետական անվտանգության,երկրի տնտեսական բարեկեցության, հանցագործությունների կանխմանկամ բացահայտման, հասարակական կարգի, առողջության և բարոյա -կանության կամ այլոց հիմնական իրավունքների և ազատություններիպաշտպանության նպատակով կարող է սահմանափակվել օրենքով:

Տեղեկատվության մատչելիությանն առնչվող տեղեկատվության վճա -րո վիությունը, եթե խոսքը չի վերաբերում պետական և տեղական

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

34

ինքնակառավարման մարմինների կողմից մատուցված ծառայություն -ների կամ տեղեկությունների տրամադրման համար պետական կամտեղական ինքնակառավարման մարմնի կողմից կատարված փաստացիև ողջամիտ ծախսերին, կարող է խոչընդոտ հանդիսանալ տեղեկություն -ներ ստանալու իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար:

Սահմանադրական դատարանը հարկ է համարում ընդգծել, որտեղեկատվության վճարի սահմանման չափը թեև գտնվում է օրենսդրիլիազորությունների շրջանակներում, այնուամենայնիվ, այն պետք էհամահունչ լինի ՀՀ Սահմանադրության 78-րդ հոդվածով նախատեսվածհամաչափության սկզբունքին, այն է՝ հիմնական իրավունքների և ազա -տությունների սահմանափակման համար ընտրված միջոցները պետք էպիտանի և անհրաժեշտ լինեն Սահմանադրությամբ սահմանված նպա -տակին հասնելու համար։

Բացի դրանից, օրենսդրի խնդիրն է ապահովել անվճարունակ անձանցհամար իրենց մասին տեղեկատվություն ստանալու վճարովիությանսկզբունքից արտոնություններ՝ ապահովելով ՀՀ Սահմանադրության 80-րդ հոդվածով նախատեսված հիմնական իրավունքների և ազատություն -ների, տվյալ պարագայում՝ տեղեկություններ ստանալու իրավունքիէության անխախտելիությունը:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 1-ին կե -տով, 102-րդ հոդվածով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հա յաս -տանի Հանրապետության օրենքի 63, 64, 68 և 69-րդ հոդվածներով, Հայաս -տանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց .

1. «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման մասին»Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 71-րդ հոդվածը և դրա հետհամակարգային առումով փոխկապակցված 32-րդ հոդվածի 2-րդ մասըճանաչել Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 34, 51, 78,79 և 80-րդ հոդվածներին հակասող, այնքանով, որ տարբերակվածմոտեցում չեն սահմանում, երբ տեղեկատվությունը վերաբերում է անձի՝իր մասին հայցվող տեղեկությանը, ինչպես նաև տեղեկատվությանազատության` օրենքով սահմանված երաշխիքների իրացմանը:

2. Հաշվի առնելով իրավական անվտանգությունը չխաթարելուանհրաժեշտությունը` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրութ -յան 102-րդ հոդվածի 3-րդ մասի և «Սահմանադրական դատարանիմասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 68-րդ հոդվածի 15-րդմասի հիման վրա սույն որոշմամբ Հայաստանի Հանրապետության Սահ -մանա դրությանը հակասող ճանաչված իրավանորմերի ուժը կորցնելու

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

35

վերջնաժամկետ սահմանել 2016 թվականի նոյեմբերի 1-ը՝ հնարավորութ -յուն տալով Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովին և Հայաս -տանի Հանրապետության կառավարությանը՝ իրենց իրավասությանշրջանակներում, «Գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանց -ման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի և դրա հետ համա -կարգային առումով փոխկապակցված այլ օրենքների ու նորմատիվիրավական ակտերի իրավակարգավորումները համապատասխանեց -նելու սույն որոշման պահանջներին`հաշվի առնելով իրավունքներիսահմանափակման առնչությամբ 2015թ. սահմանադրական փոփոխու -թյուն ներով ամրագրված նոր հստակեցումները։

3. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդ հոդ -վածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջէ մտնում հրապարակման պահից։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ Գ. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

23 փետրվարի 2016 թվականիՍԴՈ-1256

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

36

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

ՈՐՈՇՈՒՄԸ

ԼԻԼԻԹ ՄՈՒՍԵՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀՀ ՎԱՐՉԱԿԱՆԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 76-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 6-ՐԴ ՄԱՍԻ՝

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

ԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երևան 10 մարտի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը`կազ մով.

Վ. Հովհաննիսյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլումյանի, Ֆ.Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Հ. Նազարյանի (զեկուցող), Ա.Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)` դիմող Լիլիթ Մուսեյանի ներկայացուցիչներ Ա. Զեյնալյանի, Ա. Կիրա -

կոսյանի,գործով որպես պատասխանող կողմ ներգրավված` ՀՀ Ազգային ժողովի

պաշտոնական ներկայացուցիչ` ՀՀ Ազգային ժողովի աշխատակազմիիրա վաբանական վարչության իրավախորհրդատվական բաժնի գլխավորմասնագետ Ս. Առաքելյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 1-ին կետի, 101-րդ հոդվածի առաջին մասի 6-րդ կետի,«Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 25, 38, 68 եւ 69-րդ

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

37

հոդվածների, դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «Լիլիթ Մուսեյանի

դիմումի հիման վրա՝ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 76-րդհոդվածի 6-րդ մասի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրութ -յանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը:

Գործի քննության առիթը Լիլիթ Մուսեյանի՝ 26.10.2015թ. ՀՀ սահմանա -դրական դատարան մուտքագրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը, պատաս -խանող կողմի գրավոր բացատրությունները, հետազոտելով ՀՀ վարչա -կան դատավարության օրենսգիրքը եւ գործում առկա մյուս փաստա թղ -թերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգիրքը (ՀՕ-139-Ն) (այսուհետ՝օրենսգիրք) ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունվել է 2013 թվականիդեկտեմբերի 5-ին, ՀՀ Նախագահի կողմից ստորագրվել` 2013 թվականիդեկտեմբերի 28-ին եւ ուժի մեջ է մտել 2014 թվականի հունվարի 7-ից:

Օրենսգրքի՝ սույն գործով վիճարկվող 76-րդ հոդվածի 6-րդ մասըսահմանում է.

«Հոդված 76. Հայցադիմումը և կից փաստաթղթերը պատասխանողին ևդատավարության մյուս մասնակիցներին փոստով ուղարկելը

...6. Վարչական մարմին կամ պաշտոնատար անձ հանդիսացող

պատասխանողին հայցադիմումը և կից փաստաթղթերն ուղարկվում եննրանց պաշտոնական հասցեով»։

Օրենսգրքի վերոհիշյալ հոդվածը փոփոխության եւ լրացման չիենթարկվել:

2. Գործի դատավարական նախապատմությունը հանգում է հետեւ -յալին:

Լիլիթ Մուսեյանը հայցադիմում է ներկայացրել ՀՀ վարչական դատա -րան՝ Երեւանի քաղաքապետի 20.01.2015թ. թիվ Վ-53/894 որոշումն առոչինչ ճանաչելու վերաբերյալ: ՀՀ վարչական դատարանի՝ 04.03.2015թ.որոշմամբ հայցադիմումը վերադարձվել է հետեւյալ հիմնավորմամբ.«Տվյալ դեպքում որպես հայցադիմումը եւ կից փաստաթղթերըպատասխանողին ուղարկելը հավաստող ապացույց հայցադիմումինկցվել է «Gmail» էլեկտրոնային փոստի միջոցով «mayor@yerevan.am»,«admin@yerevan.am» եւ «press@yerevan.am» կայքերին հասցեագրվածծանուցագիրը, որը, Դատարանի գնահատմամբ, հայցադիմումը եւ կիցփաստաթղթերի պատճենները պատասխանողին ուղարկելը հավաստող

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

38

ապացույց չի կարող հանդիսանալ, քանի որ հայցադիմումով որպեսպատասխանող է նշված Երեւանի քաղաքապետը եւ վերջինիս հասցեա -գրված հայցադիմումը եւ կից փաստաթղթերի պատճենները պետք էուղարկվեն նրա պաշտոնական հասցեով, ինչպիսի պահանջը հայցվորիկողմից չի պահպանվել, որն էլ հիմք է հայցադիմումը վերադարձնելուհամար»:

ՀՀ վարչական դատարանի հիշյալ որոշման դեմ Լիլիթ Մուսեյանըվերաքննիչ բողոք է ներկայացրել ՀՀ վարչական դատարան: Վերջինս իր`22.04.2015թ. որոշմամբ մերժել է վերաքննիչ բողոքը՝ անփոփոխ թողնելովՀՀ վարչական դատարանի՝ 04.03.2015թ. որոշումը՝ հիմք ընդունելովՎԴ/4971/05/14 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի իրավականդիրքորոշումը, համաձայն որի` ՀՀ վարչական դատավարության օրենս -գրքում դատավարական փաստաթղթերի առաքման հիմնական միջոցդիտարկվում է փոստը, իսկ էլեկտրոնային փոստը նախատեսվում էորպես ընդհանուր կանոնից բացառություն՝ որի կիրառելիության թույլա -տրելիության մասին օրենսդիրը հատուկ նշում է, օրինակ՝ ՀՀ վարչականդատավարության օրենսգրքի 63-րդ հոդվածի 1-ին մասում:

Դիմողի կողմից ներկայացված վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելըմերժվել է ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական եւ վարչականպալատի կողմից՝ 03.06.2015թ. որոշմամբ:

Նույնպիսի հիմնավորումներով վերադարձվել եւ մերժվել են Երեւանիքաղաքապետի՝ 23.01.2015թ. թիվ Վ-1/1110 որոշումն առ ոչինչ ճանաչելուպահանջի մասին դիմողի` համապատասխանաբար ՀՀ վարչականդատարան ներկայացրած հայցադիմումը, ինչպես նաեւ վերաքննիչ ուվճռաբեկ բողոքները:

3. Դիմողը գտնում է, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքումդատավարական փաստաթղթերը դատավարության մասնակիցներինկամ գործը քննող դատարան փոստի միջոցով ուղարկելու վերաբերյալիրավակարգավորումն այն դեպքում, երբ էլեկտրոնային փոստի միջոցովայդպիսի փաստաթղթերի առաքման հնարավորությունը սահմանափակ -ված է, «դուրս է ողջամտության սահմաններից», խոչընդոտում է անձի՝Սահմանադրությամբ երաշխավորված դատավարական իրավունքներիիրացմանը, քանի որ ժամանակակից տեղեկատվական եւ հաղորդակ -ցության միջոցները հնարավորություն են տալիս մարդու գործունեությանտարբեր ոլորտներում ապահովել էլեկտրոնային միջոցով փաստաթղթա -շրջա նառություն, որը համարվում է ժամանակակից, հուսալի եւ մատչելիմիջոց: Այն հնարավորություն է տալիս «էժանացնել արդարադա տու -թյունը», որը, ըստ դիմողի, դատարանի մատչելիության իրավունքի բաղա -դրատարր է: Դիմողը կարծում է, որ իրավակիրառ պրակտիկայումձեւա վորվել է խտրական մոտեցում՝ կապված էլեկտրոնային ծանուցում -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

39

ների հետ: Մասնավորապես, դատարանների կողմից «Ինտերնետովհրապարակային եւ անհատական ծանուցման մասին» ՀՀ օրենքի հիմանվրա գործին մասնակցող անձանց ծանուցումները կատարվում են նաեւէլեկտրոնային եղանակով, սակայն վիճարկվող դրույթը մերժում էդատավարության մասնակիցների կողմից էլեկտրոնային փոստի միջոցովծանուցումների իրականացումը: Դիմողը հանգել է այն եզրակացությանը,որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 76-րդ հոդվածի 6-րդմասի` «պաշտոնական հասցեով» դրույթն իրավակիրառական պրակտի -կա յում տրված այն մեկնաբանությամբ, որով պաշտոնական հասցե չիհամարվում պետական մարմնի կամ պաշտոնատար անձի էլեկտրոնայինպաշտոնական հասցեն, «հակասում է ՀՀ Սահմանադրության (2005թ.փոփոխություններով խմբագրությամբ) 3-րդ, 18-րդ, 19-րդ, 27.1-րդ հոդ -ված ներին, քանի որ խոչընդոտում է անձի դատավարական իրավունք -ների իրացմանը», ինչպես նաեւ «խախտում է արդարադատությանմատչելիության եւ հասանելիության սկզբունքները»:

4. Պատասխանող կողմը գտնում է, որ վիճարկվող նորմի պահանջներըչպահպանելն ինքնին չի կարող արգելակել դատարանի մատչելիությանիրավունքը, իսկ այդ պահանջները չպահպանելը հայցադիմումըվերադարձնելու հիմք է, որը հնարավորություն է տալիս նաեւ դիմողինդատարանի կողմից մատնանշված թերությունները վերացնելուց հետոկրկին դիմել դատարան:

Պատասխանող կողմի եզրահանգման համաձայն. «...ՀՀ վարչականդատավարության օրենսգրքի 76-րդ հոդվածը սահմանում է հայցադի -մումը եւ կից փաստաթղթերը պատասխանողին եւ դատավարությանմյուս մասնակիցներին փոստով ուղարկելու կարգը», եւ «...Այսպիսիիրավակարգավորումը վկայում է այն մասին, որ Հայաստանի Հանրա -պետությունում սկզբունքորեն գործում է փոստով ծանուցման եղանակը»:Մյուս կողմից, ինչպես գտնում է պատասխանող կողմը, «...օրենսդիրըհնարավորություն է տվել համապատասխան պայմանների առկայությանդեպքում դատական ծանուցումներն իրականացնել նաեւ էլեկտրոնայինեղանակով»: Հետեւաբար, «...հայցադիմումը եւ կից փաստաթղթերըպատասխանողին փոստով ուղարկելու պահանջը պետք է դիտել որպեսվարչական դատարան դիմելու իրավունքի իրականացման նախապայ -մաններից մեկը, որը անձի վրա չի դնում անիրագործելի պարտականութ -յուն եւ իր էությամբ չի կարող խոչընդոտ հանդիսանալ անձի՝ դատարանիմատչելիության իրավունքի իրացման համար»: Ըստ պատասխանողկողմի՝ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 76-րդ հոդվածի 6-րդմասի դրույթները համապատասխանում են ՀՀ Սահմանադրությանպահանջներին:

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

40

5. Սույն գործով սահմանադրական դատարանը, ելնելով նաեւդիմումում առաջադրված հարցադրումների բովանդակությունից, անհրա -ժեշտ է համարում վիճարկվող նորմի սահմանադրականությունը գնահա -տել դատական պաշտպանության եւ, մասնավորապես՝ վերջինիսկա րեւոր տարր հանդիսացող արդարադատության մատչելիությանիրավունքի համատեքստում, կարեւորելով.

- արդարադատության մատչելիության (դատարան դիմելու իրավուն -քի) որպես Սահմանադրությամբ նախատեսված դատական պաշտպա -նութ յան իրավունքի իրացման կարեւոր նախապայմանի ազատ իրա կա -նացման երաշխավորումը, գնահատելով այն այդ իրավունքի իրացմանընթացակարգային գործող կանոնների եւ դրանց կիրառմամբ առաջացածիրավական հնարավոր հետեւանքների շրջանակներում,

- վեճի առարկա կանոնակարգմամբ պայմանավորված` իրավականսահմանափակման համադրելիությունն արդարադատության մատչե -լիութ յան իրավունքի բուն էությանը, ինչպես նաեւ այդ իրավունքիիրացման միջազգային իրավական չափանիշներին,

- քննության առարկա նորմատիվ կարգավորմամբ հետապնդվող նպա -տակի եւ դրան հասնելու իրավական միջոցի համաչափությունը, ինչպեսնաեւ դատական հայեցողության շրջանակները:

Սահմանադրական դատարանն անհրաժեշտ է համարում սույնգործով վեճի առարկա իրավակարգավորման սահմանադրականությունըգնահատել նաեւ իր նախորդ որոշումներում արտահայտած իրավականդիրքորոշումների, ինչպես նաեւ էլեկտրոնային փաստաթղթաշրջանա -ռության հետ կապված հանրային բնույթի հասարակական հարաբերու -թյունները կարգավորող օրենսդրության այլ ակտերի համապատասխանդրույթների համատեքստում:

Սահմանադրական դատարանը միաժամանակ արձանագրում է, որդիմողի ներկայացրած դիմումի հիման վրա գործը քննության ընդունելուպահին գործել է 2005 թվականի նոյեմբերի 27-ի հանրաքվեով կատարվածփոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրությունը, եւ դիմողը ՀՀ վարչականդատավարության օրենսգրքի 76-րդ հոդվածի 6-րդ մասի նորմերի սահմա -նադրականությունը վիճարկում է այդ խմբագրությամբ Սահմանադրութ -յանը համապատասխանության հարցը որոշելու տեսանկյունից: 2015թվականի դեկտեմբերի 22-ից ուժի մեջ են մտել 2015 թվականիդեկտեմբերի 6-ի հանրաքվեով կատարված փոփոխություններով ՀՀՍահմանադրության մի շարք դրույթներ: Հետեւաբար, սույն գործով վեճիառարկա իրավակարգավորման սահմանադրականությունը գնահատե -լիս սահմանադրական դատարանն առաջնորդվում է Սահմանադրությանգործող իրավադրույթներով:

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

41

6. Անձի իրավունքների եւ ազատությունների դատական պաշտպա -նության իրավունքը նախատեսված է ՀՀ Սահմանադրության (2015թ.փոփոխություններով) 61-րդ եւ 63-րդ հոդվածներով, համաձայն որոնց՝յուրա քանչյուր ոք ունի իր իրավունքների եւ ազատությունների արդյու -նավետ դատական պաշտպանության, անկախ եւ անաչառ դատարանիկողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային եւ ողջամիտ ժամկետումքննության իրավունք:

Դատարան դիմելն անձի իրավունքն է, որի իրացումն օրենքովնախատեսված իրավական գործընթաց է, պայմանավորված չէ դատականկամ հանրային իշխանության այլ մարմնի հայեցողությամբ, եւ որիիրացմամբ առաջացած իրավական հետեւանքները պարտադիր ենինչպես դիմող անձի, դատավարության մյուս մասնակիցների, այնպես էլդատարանի համար, քանի որ, ինչպես վկայում է դատավարական օրենս -դրության (ՀՀ քաղաքացիական, քրեական եւ վարչական դատավա -րության օրենսգրքերի) համապատասխան նորմերի ուսումնասիրու -թ յունը, անձի հայցադիմումին հաջորդում են ընթացակարգային նորմերովկարգավորվող հասարակական հարաբերություններ, որոնց շրջանակնե -րում իրացվում են փոխադարձ իրավունքներ ու պարտականություններ:Անձի հայցադիմումն ընդունելու կամ ընդունումը մերժելու դեպքումդատարանը պարտավոր է կայացնել անհրաժեշտ հիմնավորումներովդատական ակտ, որը պարտադիր է դիմողի եւ դատավարության այլմասնակիցների համար:

Անձի իրավունքների ու ազատությունների դատական պաշտպանութ -յան իրավունքի իրացումը երաշխավորելու տեսանկյունից ընդհանրապեսառաջնահերթ կարեւոր է, թե որքանո՞վ է մատչելի (հասանելի) արդարա -դատությունը, ինչպիսի՞ իրավական պայմաններ են առաջադրվածդատարան դիմելու իրավունքն իրացնելու, հետեւաբար, նաեւ դրանովպայմանավորված՝ դատավարական (քրեական, քաղաքացիական եւվար չական) կոնկրետ ընթացակարգի շրջանակներում արդար, հրապա -րակային դատաքննությամբ անձի խախտված իրավունքներն ու ազա -տությունները վերականգնելու համար: Առանց անձի՝ դատարան դիմելուկամահայտ դրսեւորման, դատական պաշտպանության իրավունքիիրացումը եւ ընդհանրապես արդարադատության իրականացումն իրա -վաբանորեն անիրագործելի են: Դատարան դիմելու իրավունքի իրացմանկարգն ու պայմանները սահմանվում են օրենքով: Չնայած այդ իրավունքնանմիջականորեն նախատեսված չէ ՀՀ Սահմանադրությամբ, այնուհան -դերձ, բխում է Սահմանադրության 61-րդ եւ 63-րդ հոդվածների սահմա -նադրաիրավական բովանդակությունից: Դատարան դիմելու` անձիիրավունքի իրացման երաշխավորումն իրավական առաջնահերթ նախա -պայման է անձի սահմանադրական իրավունքներն ու ազատությունները

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

42

դատական կարգով պաշտպանելու համար: Հետեւաբար, այդ հանգա -մանքով է պայմանավորված վեճի առարկա իրավակարգավորման սահ -մանադրականությունը հատկապես դատարանի մատչելիության իրա -վունքի համատեքստում գնահատելը:

7. Իր մի շարք որոշումներով (ՍԴՈ-652, ՍԴՈ-690, ՍԴՈ-719, ՍԴՈ-765,ՍԴՈ-844, ՍԴՈ-873, ՍԴՈ-890, ՍԴՈ-932, ՍԴՈ-942, ՍԴՈ-1037, ՍԴՈ-1052,ՍԴՈ-1115, ՍԴՈ-1127, ՍԴՈ-1190, ՍԴՈ-1192, ՍԴՈ-1196, ՍԴՈ-1197, ՍԴՈ-1220, ՍԴՈ-1222) սահմանադրական դատարանը հանգամանորեն անդ -րա դարձել է արդարադատության մատչելիության, արդար եւ արդյու - նավետ դատաքննության իրավունքների երաշխավորման սահմանադրա -կան իրավաչափության խնդիրներին` դրանք դիտարկելով որպեսդատական պաշտպանության իրավունքի անհրաժեշտ բաղադրա -տարրեր՝ հավասարապես ընդգծելով դրանց կարեւորությունը դատաըն -թացակարգային բնագավառներում:

Սահմանադրական դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որ2015թ. փոփոխություններով Սահմանադրության 61-րդ եւ 63-րդ հոդված -ների իրավակարգավորման հիմքում դրված են անձի իրավունքների ուազատությունների դատական պաշտպանության իրավունքի երաշխա -վոր ման սահմանադրաիրավական այն սկզբունքները, որոնց համատեքս -տում սահմանադրական դատարանն իր վերոհիշյալ որոշումներումարտահայտել է իրավական դիրքորոշումներ: Այդ դիրքորոշումներնարտացոլում են նաեւ միջազգային իրավական փորձի համալիր ուսում -նասիրության արդյունքները: Հետեւաբար, սահմանադրական դատա -րանը վերահաստատում է իր նախորդ որոշումներում արտահայտածիրավական դիրքորոշումները եւ արձանագրում, որ դրանք այնքանով,որքանով վերաբերելի են վեճի առարկա իրավակարգավորմանը, կիրա -ռելի են նաեւ սույն գործի շրջանակներում:

Սահմանադրական դատարանը վերոթվարկյալ որոշումներումկարեւո րել է իրավակարգավորման սկզբունքներ (չափանիշներ), որոնքսույն գործով վեճի առարկա նորմի սահմանադրականության գնահատ -ման տեսանկյունից ունեն սկզբունքային նշանակություն, մասնա վո -րապես.

- դատավարական որեւէ առանձնահատկություն կամ ընթացակարգ չիկարող խոչընդոտել կամ կանխել դատարան դիմելու իրավունքի արդյու -նավետ իրացման հնարավորությունը, իմաստազրկել ՀՀ Սահմանա -դրութ յամբ երաշխավորված դատական պաշտպանության իրավունքըկամ դրա իրացման արգելք հանդիսանալ,

- ընթացակարգային որեւէ առանձնահատկություն չի կարող մեկնա -բան վել որպես ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված դատարանի

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

43

մատչելիության իրավունքի սահմանափակման հիմնավորում,- դատարանի (արդարադատության) մատչելիությունը կարող է ունե -

նալ որոշակի սահմանափակումներ, որոնք չպետք է խաթարեն այդիրավունքի բուն էությունը,

- դատարան դիմելիս անձը չպետք է ծանրաբեռնվի ավելորդ ձեւականպահանջներով,

- դատական ակտի դեմ ներկայացված բողոքի ընդունելիությանպայման ներ, բողոքարկման ժամկետ սահմանելիս պետք է գերակայենդատարանի մատչելիության իրավունքի ապահովման երաշխիքները,

- դատական ակտի պատճառաբանվածությունը, ըստ որի ընդունվումկամ մերժվում է անձի դիմումը, ինչպես նաեւ դատական ակտի բողո -քարկ ման իրավունքը մատչելիության իրավունքի իրացման երաշխիքներեն,

- օրենսդրական կանոնակարգումը չի կարող սոցիալական անհամա -չափ ծանրաբեռնվածություն առաջացնել անձանց համար՝ կախվածնրանց ֆինանսական հնարավորություններից, արդյունքում չապա հո -վելով դատարանի մատչելիության իրավունքը:

8. ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 76-րդ հոդվածի վիճարկ -վող 6-րդ մասի սահմանադրաիրավական բովանդակությունը բացահայ -տելիս սահմանադրական դատարանը ելնում է այդ նորմատիվ դրույթնօրենսգրքի 12 եւ 13-րդ գլուխներում ներառված նորմերի համակարգայինամբողջության մեջ դիտարկելու եւ գնահատելու անհրաժեշտությունից,քանի որ այդ նորմերն իրենց կարգավորման առարկայով, այսինքն՝ վար -չական դատարանում գործ հարուցելու (դատարան դիմելու) կամհարուցումը մերժելու հետ կապված համասեռ հարաբերություններ կար -գավորելու առումով փոխլրացնում են միմյանց, կազմում են կառուցա -կար գային ամբողջություն: Այս համատեքստում է անհրաժեշտ գնա հա-տել, թե որքանո՞վ է համապատասխանում վեճի առարկա իրավակարգա -վորումն արդարադատության մատչելիության սահմանադրաիրավական,ինչպես նաեւ միջազգային իրավական չափանիշներին:

Ինչպես հետեւում է օրենսգրքի 12-րդ գլխում ամփոփված հոդվածներիվերլուծությունից, որպես գործ հարուցելու հիմք (առիթ, օրինական միջոց)սահմանված է հայցը (օրենսգրքի 65-րդ հոդված)՝ գրավոր փաստաթուղթ,որն ստորագրվում եւ դատարան է ներկայացվում հայցվորի կամ նրաներկայացուցչի կողմից, բովանդակում է բոլոր այն պարտադիր եւհայեցողական տեղեկությունները, ինչպես նաեւ հայցին կցվող փաստա -թղթերը, որպիսիք նախատեսված են օրենսգրքի 73 եւ 74-րդ հոդված -ներում: Օրենսգրքի 76-րդ հոդվածի նորմատիվ պահանջն է՝ հայ ցա դի-մումը և կից փաստաթղթերը պատասխանողին և դատավարության մյուս

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

44

մասնակիցներին վաղօրոք (մինչ դատարան դիմելը) փոստով ուղարկելըեւ այն հավաստող ապացույցները հայցադիմումին կցելը:

Օրենսդիրն անհրաժեշտաբար սահմանել է նաեւ հայցադիմումըդատարան ներկայացնելու ժամկետները եւ եղանակը, համաձայն որոնց՝ժամկետների հաշվարկման հիմք են հանդիսանում իրավաբանականկոնկրետ փաստեր (օրենսգրքի 72-րդ հոդված), իսկ հայցադիմումը հայց -վորը վարչական դատարան է ներկայացնում առձեռն կամ ուղարկում էփոստով (օրենսգրքի 75-րդ հոդված):

Վերոհիշյալ նորմատիվ պահանջների կատարման (պատշաճության)հանգամանքով է պայմանավորված վարչական դատարանի՝ հայցադի -մումը վարույթ ընդունելու կամ ընդունումը մերժելու մասին, կամ՝օրենսգրքի 77-րդ հոդվածով նախատեսված այլ որոշման կայացումը:Այսինքն` վերոհիշյալ իրավակարգավորումների բովանդակությունիցհետեւում է, որ նման որոշման կայացումը ոչ թե դատական հայեցո -ղության, այլ օրենսգրքի 72, 73, 74, 75 եւ 76-րդ հոդվածների նորմատիվդրույթների անմիջական կիրառման արդյունք պետք է հանդիսանա:

Միաժամանակ, օրենսգրքի 79 եւ 80-րդ հոդվածներում նախատեսվածէ հայցադիմումում առկա առերևույթ սխալները (այդ թվում՝ օրենսգրքի 74-րդ հոդվածի 6-րդ մասի պահանջը կատարելու մասով) վերացնելու եւ այնդատարան նորից ներկայացնելու, ինչպես նաեւ հայցադիմումի ընդու -նելիության վերաբերյալ վարչական դատարանի ընդունած ակտիբողոքարկման դատավարական հնարավորությունը, որպիսիք կարեւորերաշխիք են դատարանի (արդարադատության) մատչելիության ապա -հովման տեսանկյունից:

Այսպիսով, օրենսդիրը հստակեցրել է այն հիմնական, պարտադիր (ոչհայեցողական) իրավապայմանները, որոնց առկայության պայմաններումանձը հնարավորություն է ստանում վարչական դատարանից հայցել իրիրավունքների ու ազատությունների պաշտպանություն, այսինքն՝իրացնել Սահմանադրությամբ երաշխավորված դատական պաշտպա -նութ յան իր իրավունքը: Այս առումով, վարչական դատարանը (վարչա -կան արդարադատությունը) անձին մատչելի է այնքանով, որքանովվերջինս պատշաճ պահպանել է դատարան դիմելու՝ օրենսգրքովսահմանված իրավապայմանները:

Սահմանադրական դատարանի որոշումներում արտահայտվածիրավական դիրքորոշումների համատեքստում վերոհիշյալ իրավապայ -ման ների եւ դրանք նախատեսող նորմերի վերլուծությունը վկայում է, որվիճելի իրավակարգավորման շրջանակում օրենսդիրը.

- վարչական դատարան դիմելու իրավունքի իրացման (հայցադիմումներկայացնելու) համար նախատեսել է մի շարք ձեւական եւ բովանդա -կային պահանջներ, որպիսիք անհրաժեշտ են դիմողի անձը (ներկայա -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

45

ցուցչին) նույնականացնելու, դատարան ներկայացվող հայցադիմումը,այդ անձի իրավունքների ու ազատությունների խախտման փաստը,հանգամանքները, պատասխանողին ուղղված իրավական պահանջըմասնագիտորեն ձեւակերպելու, առկա վեճի բնույթն ու բովանդակութ -յունը դատարանի կողմից պարզելու եւ դրան իրավական գնահատականու լուծում տալու նպատակով,

- պարտադիր է համարել դիմող անձի կողմից իր հայցադիմումը և կիցփաստաթղթերի պատճենները (եթե դրանք հնարավոր է պատճենա -հանել) պատասխանողին և երրորդ անձանց ուղարկելը եւ այն հավաս -տող ապացույցները դատարան ներկայացնելը, որն անհրաժեշտ էդատավարության շահագրգիռ մասնակիցների իրավունքների ու ազա -տու թյունների արդյունավետ պաշտպանությունը երաշխավորելու, նրանցկողմից՝ իրավունքից բխող իրենց գործողությունները (պաշտպանականեւ այլն) նախապես պլանավորելու եւ իրացնելու տեսանկյունից,

- առանձնահատուկ կարեւորել է հայցադիմումի եւ կից փաստաթղ -թերի պատճենները պատասխանողին եւ շահագրգիռ այլ անձանցերաշխավորված ուղարկելու հանգամանքը՝ սահմանելով այն պար տա -դիր փոստային հասցեները, որոնցով հիշյալ փաստաթղթերի առաքմանփաստն ինքնին գնահատելի է որպես իրավական բավարար պայման՝դատավարության մասնակիցների իրավունքների ու շահերի պաշտ -պանությունն իրացնելի համարելու տեսանկյունից: Մասնավորապես,վարչական մարմնին կամ պաշտոնատար անձ հանդիսացող պատաս -խանողին հայցադիմումը եւ կից փաստաթղթերը հատկապես նրանցպաշտոնական փոստային հասցեով ուղարկելու վերաբերյալ նորմատիվպահանջը, որը սույն գործով վեճի առարկա է, պայմանավորված էիրավական այն արդարացի հանգամանքով, որ հիշյալ մարմինը կամպաշտոնատար անձը վարչական դատավարությունում հանդես է գալուՍահմանադրությամբ, օրենքով կամ իրավական այլ ակտով նախատես -ված իր իրավական կարգավիճակից բխող իրավունքների ու պարտա -կանությունների շրջանակներում, եւ ոչ որպես մասնավոր կամ վար -չա կան մարմին չհանդիսացող անձ: Այսինքն, վարչական դատարանդիմելու ընթացակարգի շրջանակներում օրենսդիրը հնարավոր եւողջամիտ է համարել փոստային առաքման եղանակի ընտրությունը,վարչական մարմնի կամ պաշտոնատար անձ հանդիսացող պատաս -խանողի առնչությամբ նախատեսելով պարտադիր համարվող փոստայինհասցե, որպիսի հանգամանքը, սահմանադրական դատարանի գնահատ -մամբ, մատչելի, հասանելի եղանակ է այս կամ այն վարչական մարմնինկամ պաշտոնատար անձին՝ վերջիններիս նկատմամբ վարչական դատա -րանում հայց հարուցելու անձի մտադրության, ներկայացվող իրավականպահանջների բնույթի եւ բովանդակության մասին տեղեկացնելու, ինչպես

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

46

նաեւ իրավական երաշխիք է վարչական դատարանում կոնկրետ գործիքննություն նախաձեռնելու համար:

Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ միաժամանակ էլեկտրո -նային հասցեով վերոհիշյալ փաստաթղթերը դատարան, պատասխա -նողին եւ դատավարության այլ մասնակիցներին ուղարկելու իրավականպայմանի բացակայությունը խոչընդոտ չէ դատարանի մատչելիությանիրավունքի իրացմանը եւ չի կարող մեկնաբանվել որպես այդ իրավունքիէության խաթարում: Հետեւաբար, այս հարցում դիմող կողմի փաստարկ -ները հիմնավոր չեն:

Անդրադառնալով վեճի առարկա իրավակարգավորման շրջանակ -ներում էլեկտրոնային փաստաթղթաշրջանառության հետ կապված հան -րային բնույթի հասարակական հարաբերությունները կարգավորողօրենս դրության այլ ակտերի նորմերի կիրառման վերաբերյալ դիմողկողմի փաստարկներին` սահմանադրական դատարանն արձանագրումէ, որ այդ ակտերի նորմերը կիրառելի են օրենքով նախատեսված դեպ -քերում («Էլեկտրոնային փաստաթղթի և էլեկտրոնային թվային ստորա -գրության մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի 3-րդ մաս, «Ինտերնետովհրապարակային եւ անհատական ծանուցման մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդհոդվածի 1-ին մաս): Հետեւաբար, նկատի ունենալով վեճի առարկանորմատիվ կարգավորման շրջանակներում էլեկտրոնային հաղորդակ -ցութ յան միջոցների կիրառման իրավական հնարավորության բացակա -յութ յունը` սահմանադրական դատարանը ՀՀ վարչական դատա վա րութ- յան օրենսգրքի 76-րդ հոդվածի 6-րդ մասի եւ վերոհիշյալ ակտերի նորմերիհամադրված վերլուծությանը եւ դրանց սահմանադրաիրավական գնա -հատ մանը չի անդրադառնում:

9. Անդրադառնալով նաեւ դիմող կողմի այն պնդմանը, համաձայն որի՝դատարան էլեկտրոնային եղանակով դիմելն ավելի «հուսալի», «էժան» եւ«մատչելի» միջոց է, սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ դատա -կան պաշտպանության իրավունքի սահմանադրաիրավական բովան -դակության տեսանկյունից «էժան արդարադատությունը», կամ էլեկ տրո- նային միջոցների կիրառմամբ դատարան դիմելու գործընթացներնառավել հուսալի կամ մատչելի համարելն ինքնին չեն կարող դիտարկվելորպես դատարանի մատչելիությունն ապահովող անհրաժեշտ երաշ -խիքներ: Դատարանի մատչելիության մակարդակը կամ այդ իրավունքիէությունն սկզբունքորեն բնորոշվում է որպես մի քանի բաղադրիչներիամբողջություն: Սահմանադրական դատարանն արդարադատությանմատչելիության սահմանադրաիրավական չափանիշների վերաբերյալվերը թվարկված իր բազմաթիվ որոշումներում արտահայտած իրավա -կան դիրքորոշումներում, ելնելով նաեւ Մարդու իրավունքների եվրոպա -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

47

կան դատարանի նախադեպային իրավունքում հաստատագրվածչափանիշներից, հատկանշել է հետեւյալ առաջնահերթ տարրերը.

- հայցադիմում ներկայացնելու, վնասի հատուցում պահանջելու եւդատարանի որոշումն ստանալու իրավական հնարավորություն,

- ընթացակարգային այնպիսի սահմանափակումների (ձեւական,ժամկետային /այդ թվում՝ դատական ակտի բողոքարկման հետ կապված/եւ այլն) սահմանում, որպիսիք չպետք է խաթարեն մատչելիությանիրավունքի բուն էությունը,

- իրավաբանական օգնություն ստանալու կամ սեփական շահերիպաշտպանությունն անձամբ իրականացնելու անձի իրավունքի ապահո -վումը,

- գործով ըստ էության կայացված դատական ակտի վերջնականութ -յուն,

- դատարանի վերջնական ակտի ողջամիտ ժամկետում կատարմաներաշխավորում:

Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ վեճի առարկայիշրջանակներում ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 12-րդ եւ 13-րդ գլուխների նորմերով երաշխավորվում են վերոթվարկյալ իրավապայ -ման ներին համապատասխան կարգավորումներ:

Ինչ վերաբերում է հայցադիմումը եւ կից փաստաթղթերը դատարան եւշահագրգիռ այլ անձանց ներկայացնելու (ուղարկելու) եղանակին, ապասահմանադրական դատարանը գտնում է, որ առձեռն ներկայացնելը կամփոստով առաքելը պարզ ու մատչելի այնպիսի միջոցներ են, որոնցգործադրմամբ դատական պաշտպանության իրավունքը չի սահմանա -փակ վում, անձից չի պահանջվում լրացուցիչ գիտելիքներ ու հմտու -թյուններ, ինչն անհրաժեշտ կլիներ հաղորդակցության ժամանակակիցէլեկտրոնային միջոցների գործադրման պարագայում:

Արդարադատության «էժանացումը», որպես արդարադատությանմատչելիության (դատարան դիմելու) իրավունքի իրացմանարդյունավետության բարձրացման միջոց, ինչպես վկայում է միջազգայինպրակտիկան, ենթադրում է պետության կողմից ոչ այնքան իրավական,որքան տեխնիկական, տնտեսական, սոցիալական եւ այլ բնույթիհամալիր ու տեւական միջոցառումների իրականացում: Դատաընթացա -կարգային հարաբերությունների կարգավորման շրջանակներում հաղոր -դակցության էլեկտրոնային ժամանակակից միջոցների առավել լայնգործադրման հնարավորության նախատեսումն օրենսդրի բացառիկլիազորությունն է, որն անձին իրավական այլընտրանքային հնարավո -րութ յուն կընձեռի դատարան դիմելիս կամ հայցադիմումը (կից փաստա -թղթերով) դատավարության մասնակիցներին ուղարկելիս ընտրությունկատարելու հարցում: Բոլոր դեպքերում, այդպիսի միջոցների օրենքով

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

48

իրացման սկզբունքները, եղանակները պետք է համադրելի լինենարդարադատության մատչելիության սահմանադրաիրավական չափա -նիշ ներին: Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ առանց վերո -հիշյալ նախադրյալների ստեղծման (այդ թվում՝ իրավական), դատականպաշտպանության եւ, մասնավորապես՝ արդարադատության մատչե -լիութ յան իրավունքի իրացումը ՀՀ Սահմանադրության 61 եւ 63-րդհոդվածների սահմանադրաիրավական բովանդակության տեսանկյունիցերաշխավորելի չէր լինի: Իսկ միայն հաղորդակցության էլեկտրոնայինմիջոցների կիրառման նախատեսումը՝ ներկայումս գործող առձեռն կամփոստային առաքման եղանակների բացառման պայմաններում, գնա -հատելի կլիներ որպես արդարադատության մատչելիության սահմանա -փակում:

10. Անդրադառնալով հաղորդակցության էլեկտրոնային միջոցներովդատարան դիմելու միջազգային իրավական պրակտիկային` սահմանա -դրական դատարանն արձանագրում է, որ Եվրոպայի խորհրդի շրջանակ -ներում ընդունված «Նոր տեխնոլոգիաների օգտագործման միջոցովքաղաքացիներին դատական եւ այլ ծառայությունների էլեկտրոնայինմատուցման վերաբերյալ» թիվ (2001)3 հանձնարարականի համաձայն(ընդունվել է Նախարարների կոմիտեի կողմից 2001թ. փետրվարի 28-ին) կարեւորվել է դատարանների հետ նոր տեխնոլոգիաների միջոցովհաղորդակցվելը, մասնավորապես՝ էլեկտրոնային միջոցներով դատա -կան վարույթ հարուցելու հնարավորությունը՝ անհրաժեշտ անվտանգութ -յան եւ անձնական տվյալների պաշտպանության հետ կապված պա հանջ -ները պահպանելու դեպքում:

Էլեկտրոնային եղանակով դատարան դիմելու վերաբերյալ եվրոպա -կան պետությունների օրենսդրական փորձի ուսումնասիրությունըվկայում է դրա բազմազանության մասին: Մասնավորապես, մի շարքպետություններում օրենքով արգելված է համացանցով դատարանդիմելու (հայց հարուցելու) հնարավորությունը (Իռլանդիա, Բելգիա,Իտալիա, Կիպրոս, Լատվիա, Լյուքսեմբուրգ, Մալթա): Ընդ որում,Իռլանդիայի Հանրապետությունում դատարան դիմելիս պահանջվում էհայցադիմումը ձեւակերպել հատուկ ձեւաթղթով: Եվրոպական որոշ այլպետություններում (Գերմանիա, Էստոնիա, Հունգարիա (միայն որոշգործերով), Ավստրիա, Պորտուգալիա, Սլովենիա, Ֆինլանդիա, Շվեդիա(հայցադիմումի բնօրինակը հետագայում անձամբ ներկայացնելուպայմանով), Մեծ Բրիտանիա) դատարան դիմելու էլեկտրոնային եղա -նակը կիրառվում է որպես այլընտրանք:

11. Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ սույն գործով վեճի

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

49

առարկա իրավակարգավորման շրջանակներում օրենսդիրը նախատեսելէ ողջամիտ պահանջներ, որոնք դատարան դիմող անձին ոչ թեծանրաբեռնում են ձեւական, ավելորդ պահանջներով, այլ նախատեսումեն առաջնահերթ, իրավական տեսակետից անհրաժեշտ ու իրագործելիգործողություններ, որոնց կատարումը հետապնդում է սահմանադրա -իրա վական նպատակներ, չի առաջացնում սոցիալական անհամաչափծանրաբեռնվածություն եւ միտված է դիմող անձի, դատարանի եւ գործովշահագրգիռ այլ անձանց, այդ թվում՝ պատասխանողի համար, Սահմա -նադրությամբ եւ օրենքով նախատեսված իրենց իրավունքների ուպարտականությունների արդյունավետ իրացման համար նախադրյալ -ներ ստեղծելուն: Այսինքն` քննության առարկա նորմատիվ կարգավոր -մամբ հետապնդվող նպատակի եւ դրան հասնելու իրավական միջոցիմիջեւ առկա է համաչափություն: Հետեւաբար, օրենսգրքի 76-րդ հոդվածի6-րդ մասի իրավակարգավորումը դատարանի մատչելիության իրավուն -քի էությունը բնորոշող սահմանադրաիրավական եւ միջազգային իրավա -կան չափանիշների շրջանակներում սահմանադրականության խնդիր չիհարուցում:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից եւ ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 1-ին կե -տով, 102-րդ հոդվածով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հա յաս- տանի Հանրապետության օրենքի 63, 64, 68 եւ 69-րդ հոդվածներով, Հայաս -տանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց.

1. Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարությանօրենսգրքի 76-րդ հոդվածի 6-րդ մասը համապատասխանում էՀայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդհոդվածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է եւ ուժիմեջ է մտնում հրապարակման պահից։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ Վ. ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

10 մարտի 2016 թվականիՍԴՈ-1257

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

50

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

ՈՐՈՇՈՒՄԸ

2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 23-ԻՆ ՄՈՍԿՎԱՅՈՒՄՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻ ԴԱՇՆՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋԵՎ ՀԱՎԱՔԱԿԱՆ

ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԿՈՎԿԱՍՅԱՆ ՏԱՐԱԾԱՇՐՋԱՆՈՒՄՀԱԿԱՕԴԱՅԻՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԻԱՎՈՐՎԱԾ

ՏԱՐԱԾԱՇՐՋԱՆԱՅԻՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳ ՍՏԵՂԾԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ`

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

ԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երևան 10 մարտի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը՝կազմով. Վ. Հովհաննիսյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի (զեկուցող), Ա.Գյուլումյանի, Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Հ. Նազար -յանի, Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)՝ Հանրա -պետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ՝ ՀայաստանիՀանրապետության պաշտպանության նախարարի տեղակալ Ա. Նազար -յանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի,«Սահմա նադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետությանօրենքի 25, 38 և 72-րդ հոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «2015 թվականի

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

51

դեկտեմբերի 23-ին Մոսկվայում ստորագրված՝ Հայաստանի Հանրապե -տության և Ռուսաստանի Դաշնության միջև Հավաքական անվտան -գության կովկասյան տարածաշրջանում հակաօդային պաշտպանությանմիավորված տարածաշրջանային համակարգ ստեղծելու մասին համա -ձայնագրում ամրագրված պարտավորությունների` Հայաստանի Հանրա -պե տության Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցըորոշելու վերաբերյալ» գործը:

Գործի քննության առիթը Հանրապետության Նախագահի` 02.02.2016թ.ՀՀ սահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով սույն գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը,Հանրապետության Նախագահի ներկայացուցչի գրավոր բացատրութ -յունը, հետազոտելով համաձայնագիրը և գործում առկա մյուս փաստա -թղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանըՊ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. Հայաստանի Հանրապետության և Ռուսաստանի Դաշնության միջևՀավաքական անվտանգության կովկասյան տարածաշրջանում հակա -օդային պաշտպանության միավորված տարածաշրջանային համակարգստեղծելու մասին համաձայնագիրը (այսուհետ` Համաձայնագիր)ստորագրվել է Մոսկվայում` 2015 թվականի դեկտեմբերի 23-ին:

2. Համաձայնագրի նպատակն է ստեղծել տարածաշրջանում հակա -օդային պաշտպանության կատարելագործման համար Հավաքականանվտանգության կովկասյան տարածաշրջանում հակաօդային պաշտ -պա նության միավորված տարածաշրջանային համակարգ:

3. Համաձայնագրի անբաժանելի մաս է հանդիսանում «Հավաքականանվտանգության կովկասյան տարածաշրջանի հակաօդային պաշտպա -նության միավորված տարածաշրջանային համակարգի մասին» կանո -նակարգը, որով սահմանվում են Հավաքական անվտանգության կով կաս-յան տարածաշրջանում հակաօդային պաշտպանության միավորվածտարածաշրջանային համակարգի հիմնական խնդիրները, գործառույթ -ները, ինչպես նաև տեղաբաշխման և կիրառման սկզբունքները:

4. Համաձայնագրով Հայաստանի Հանրապետությունն ստանձնում է միշարք պարտավորություններ, մասնավորապես.

n տարածաշրջանում հակաօդային պաշտպանության կատարելա -գործ ման նպատակով ռուսական կողմի հետ Հավաքական անվտան -գության կովկասյան տարածաշրջանում ստեղծել հակաօդայինպաշտպանության միավորված տարածաշրջանային համակարգ(հոդված 2, մաս 1),

n ապահովել, որպեսզի խաղաղ ժամանակ ՀՀ լիազորված մարմինը (ՀՀպաշտպանության նախարարությունը) ռուսական կողմի լիազոր -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

52

ված մարմնի (ՌԴ պաշտպանության նախարարության) հետ կազմա -կերպի Հավաքական անվտանգության կովկասյան տարածաշրջա -նում հակաօդային պաշտպանության միավորված տարածաշրջա -նային համակարգի զորքերի (ուժերի) համատեղ կիրառման պլանա -վորումը, հակաօդային պաշտպանության ուղղությամբ իրենց համա -տեղ մարտական հերթապահությունը, փոխգործակցությունը, ինչ -պես նաև համատեղ օպերատիվ և մարտական պատրաստությունը(հոդված 7),

n ապահովել Հավաքական անվտանգության կովկասյան տարածաշր -ջանում հակաօդային պաշտպանության միավորված տարածաշրջա -նային համակարգում հատկացված ՀՀ զորքերի (ուժերի) մարտականպատրաստվածությունը, պահպանել դրանց՝ անձնակազմով, սպա -ռա զինությամբ ու ռազմական տեխնիկայով համալրվածության սահ -մանված մակարդակը, իրականացնել նյութատեխնիկական ապա -հո վումը (հոդված 9),

n ապահովել Համաձայնագրի կիրառման ընթացքում ստացած` Հա -յաս տանի Հանրապետության պետական ու ծառայողական գաղտնիքև Ռուսաստանի Դաշնության պետական գաղտնիք կազմողտեղեկությունների պաշտպանությունը` «Հայաստանի Հանրապե -տու թյան Կառավարության և Ռուսաստանի Դաշնության Կառավա -րության միջև գաղտնի տեղեկատվության փոխադարձ պաշտ պա- նության մասին» 2002թ. նոյեմբերի 5-ի համաձայնագրին համա -պատասխան և Համաձայնագրի կիրառման ընթացքում, ինչպես նաևդրա գործողության դադարեցման դեպքում չհրապարակել ստացածվերոհիշյալ տեղեկությունները (հոդված 12):

5. Համաձայն Համաձայնագրի 6-րդ հոդվածի՝ Հավաքական անվտան -գության կովկասյան տարածաշրջանում հակաօդային պաշտպանությանմիավորված տարածաշրջանային համակարգի զորքերի (ուժերի) ուհակաօդային պաշտպանության այլ տարածաշրջանային համակարգերիկազմի մեջ մտնող զորքերի (ուժերի) համատեղ գործողություններիհամակարգումն իրականացնում է Ռուսաստանի Դաշնության զինվածուժերի օդատիեզերական ուժերի գլխավոր հրամանատարը, Հավաքականանվտանգության կովկասյան տարածաշրջանում հակաօդային պաշտ -պա նության միավորված տարածաշրջանային համակարգի զորքերի(ուժե րի) համատեղ գործողությունների ընդհանուր ղեկավարումնիրականացնում է Ռուսաստանի Դաշնության Հարավային զինվորականօկրուգի զորքերի հրամանատարը, իսկ Հավաքական անվտանգությանառանձին շրջանի հակաօդային պաշտպանության միավորված համա -կարգի զորքերի (ուժերի) համատեղ գործողությունների կառավարումնիրականացնում է Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերի

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

53

հակաօդային պաշտպանության զորքերի պետը:6. Համաձայնագրում հղում է կատարվում մի շարք միջազգային

պայմանագրերի, որոնք են. 1992թ. մայիսի 15-ի՝ «Հավաքական անվտան -գության մասին» պայմանագիրը /ՀՀ կողմից վավերացվել է 1992 թվականիհուլիսի 28-ին, Գերագույն Խորհրդի Հ.Ն-0676-I որոշմամբ/, 1995 թվականիփետրվարի 10-ի՝ «Անկախ պետությունների համագործակցության մաս-նա կից պետությունների հակաօդային պաշտպանության միացյալհամակարգի ստեղծման մասին» համաձայնագիրը /ՀՀ կողմիցվավերացվել է 1995 թվականի նոյեմբերի 20-ին, Ազգային ժողովի Ն-065-Iորոշմամբ/, 2000 թվականի սեպտեմբերի 27-ի՝ «Հայաստանի Հանրա -պետության և Ռուսաստանի Դաշնության միջև համատեղ անվտանգութ -յան ապահովման նպատակով զորքերի (ուժերի) կիրառման համատեղպլանավորման հարցերի մասին» համաձայնագիրը /ՀՀ կողմիցվավերացվել է 2001 թվականի փետրվարի 20-ին, Ազգային ժողովի Ն-147-2 որոշմամբ (ՍԴՈ-267)/, 2000 թվականի մարտի 16-ի՝ «ՀայաստանիՀանրապետության և Ռուսաստանի Դաշնության միջև ՀայաստանիՀանրապետության զինված ուժերի հակաօդային պաշտպանության ևավիացիայի միացյալ հրամանատարական կետից Հայաստանի Հան -րապետության զինված ուժերի ՀՕՊ-ի և ավիացիայի ուժերի ու միջոցներիև ռուսաստանյան ռազմակայանի ՀՕՊ-ի և ավիացիայի ուժերի ումիջոցների կառավարման գծով Հայաստանի Հանրապետության զինվածուժերի մարտական հաշվարկի և Հայաստանի Հանրապետության տա -րած քում ռուսաստանյան ռազմակայանի օպերատիվ խմբի խնդիրների ևլիազորությունների մասին» համաձայնագիրը /ՀՀ կողմից վավերացվել է2001 թվականի փետրվարի 20-ին, Ազգային ժողովի Ն-150-2 որոշմամբ(ՍԴՈ-261)/, 2002 թվականի հոկտեմբերի 1-ի՝ «Հայաստանի Հանրապե -տության և Ռուսաստանի Դաշնության միջև ռազմական ենթակառույցիօբյեկտների համատեղ օգտագործման մասին» համաձայնագիրը /ՀՀկողմից վավերացվել է 2003 թվականի սեպտեմբերի 24-ին, Ազգայինժողովի Ն-032-3 որոշմամբ (ՍԴՈ-413)/, 2002 թվականի նոյեմբերի 5-ի՝«Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության և Ռուսաստանի Դաշ -նության Կառավարության միջև գաղտնի տեղեկատվության փոխադարձպաշտպանության մասին» համաձայնագիրը /ՀՀ կողմից վավերացվել է2003 թվականի հունվարի 9-ին, ՀՀ Նախագահի ՆՀ-1255-Ն հրամա -նագրով/:

7. Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարաննարձանագրում է, որ Համաձայնագիրը հիմք կհանդիսանա կովկասյանտարածաշրջանում հակաօդային պաշտպանության միավորված տարա -ծաշրջանային համակարգի ստեղծման համար, որը կնպաստի Հայաս -տանի Հանրապետության անվտանգության և պաշտպանության

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

54

ամրապնդմանը:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 2-րդկետով, 102-րդ հոդվածի առաջին և չորրորդ մասերով, «Սահմանադրա -կան դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 63, 64և 72-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրա -կան դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց .

1. 2015 թվականի դեկտեմբերի 23-ին Մոսկվայում ստորագրված՝Հայաստանի Հանրապետության և Ռուսաստանի Դաշնության միջևՀավաքական անվտանգության կովկասյան տարածաշրջանում հակա -օդային պաշտպանության միավորված տարածաշրջանային համակարգստեղծելու մասին համաձայնագրում ամրագրված պարտավորություն -ները համապատասխանում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմա -նադրությանը:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդ հոդ -վածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջէ մտնում հրապարակման պահից։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ Վ. ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

10 մարտի 2016 թվականիՍԴՈ-1258

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

55

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

ՈՐՈՇՈՒՄԸ

2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 16-ԻՆ ԵՐԵՎԱՆՈՒՄ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ`ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԵՎՐԱՍԻԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆԲԱՆԿԻ ՄԻՋԵՎ «ՈՌՈԳՄԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԻ ԱՐԴԻԱԿԱՆԱՑՈՒՄ»ԾՐԱԳՐԻ ՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՄԱՆ ՀԱՄԱՐ ԵՎՐԱՍԻԱԿԱՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ

ԸՆԿԵՐԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՀԱԿԱՃԳՆԱԺԱՄԱՅԻՆ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄԻՄԻՋՈՑՆԵՐԻՑ ՆԵՐԴՐՈՒՄԱՅԻՆ ՎԱՐԿԻ ՏՐԱՄԱԴՐՄԱՆ ՄԱՍԻՆ

ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ`ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ

ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երևան 10 մարտի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը`կազմով. Վ. Հովհաննիսյանի (նախագահող, զեկուցող), Կ. Բալայանի, Ա.Գյուլումյանի, Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Հ. Նազար -յանի, Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)` Հանրա -պետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ` ՀայաստանիՀանրապետության գյուղատնտեսության նախարարության ջրայինտնտեսության պետական կոմիտեի նախագահ Ա. Հարությունյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի, «Սահ -մանադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետությանօրենքի 25, 38 և 72-րդ հոդվածների,

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

56

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «2015 թվականիհոկտեմբերի 16-ին Երևանում ստորագրված` Հայաստանի Հանրապե -տության և Եվրասիական զարգացման բանկի միջև «Ոռոգման համակար -գերի արդիականացում» ծրագրի ֆինանսավորման համար Եվրասիականտնտեսական ընկերակցության հակաճգնաժամային հիմնադրամի միջոց -ներից ներդրումային վարկի տրամադրման մասին համաձայնագրումամրագրված պարտավորությունների` Հայաստանի ՀանրապետությանՍահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերա -բերյալ» գործը:

Գործի քննության առիթը Հանրապետության Նախագահի` 02.02.2016թ.ՀՀ սահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով դիմումը, գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը,Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցչի գրավորբացատրությունը, հետազոտելով համաձայնագիրը և գործում առկամյուս փաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրա -կան դատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց .

Հայաստանի Հանրապետության և Եվրասիական զարգացման բանկիմիջև «Ոռոգման համակարգերի արդիականացում» ծրագրի ֆինանսա -վորման համար Եվրասիական տնտեսական ընկերակցության հակա -ճգնա ժամային հիմնադրամի միջոցներից ներդրումային վարկի տրա մա -դրման մասին համաձայնագիրը (այսուհետ` Համաձայնագիր) ստորա-գրվել է 2015 թվականի հոկտեմբերի 16-ին Երևանում` «Ոռոգման հա-մակարգերի արդիականացում» ծրագրի ֆինանսավորման համարՀայաստանի Հանրապետությանը 40.000.000 ԱՄՆ դոլար վարկ տրա -մադրելու նպատակով:

Համաձայնագրի անբաժանելի մասն են հանդիսանում «Կայունացմանև զարգացման եվրասիական հիմնադրամի միջոցներից մասնակից պե -տությանը ներդրումային վարկի տրամադրման մասին ՀամաձայնագրերիՍտանդարտ պայմանները», այսուհետ՝ «Ստանդարտ պայմաններ» (Հա -մա ձայնագրի Հավելված 1), Հավելված 2-ը՝ «Ներդրումային վարկի պայ -մանները», Հավելված 3-ը՝ «Հիմնական պարտքի մարման ժամա նա կա- ցույց», Հավելված 4-ը՝ «Ծրագրի ֆինանսավորման աղբյուրները ևծախսերի տեսակները», Հավելված 5-ը՝ «Ծրագրի նկարագրությունը ևիրականացման կարգը», Հավելված 6-ը՝ «Ծրագրի մոնիտորինգ ևգնահատում», Հավելված 7-ը՝ «Գնումների ընթացակարգեր» և Հավելված8-ը՝ «Միջոցների ծախսման ընթացակարգերը»:

Ծրագրի նպատակն է ոռոգման համակարգերի արդյունավետությանբարձրացումը, ոռոգվող հողերի մակերեսի ընդլայնումը, Ջրօգտագոր -ծողների միավորումների (ՋՕՄ) կառավարչական կարողությունների

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

57

զարգացումը և տեխնիկական հագեցվածության բարձրացումը, ՋՕՄֆեդերացիաների ստեղծումը:

Ծրագիրը բաղկացած է հետևյալ մասերից՝ Մաս 1. «Մեխանիկականոռոգման փոխարինում ինքնահոս ոռոգմամբ», Մաս 2. «Մայր ջրանցքներիև երկրորդ շարքի ջրանցքների վերականգնում», Մաս 3. «ՋՕՄ-երիներտնտեսային բաշխիչ ցանցերի արդիականացում», Մաս 4. «Ծրագրիկառավարումը: ՋՕՄ-երի ինստիտուցիոնալ կարողությունների զարգա -ցում և ՋՕՄ-երի ֆեդերացիաների ստեղծման պիլոտային ծրագիր», Մաս4.1. «Ծրագրի կառավարումը», Մաս 4.2. «ՋՕՄ-երի ինստիտուցիոնալկարողությունների զարգացում և ՋՕՄ-երի ֆեդերացիաների ստեղծմանպիլոտային ծրագիր»:

Համաձայնագրով՝ Կառավարիչը Հիմնադրամի մասնակիցների անու -նից և նրանց հանձնարարությամբ Հիմնադրամի միջոցներից ՀայաստանիՀանրապետությանն է տրամադրում Ներդրումային վարկ՝ 40.000.000(քառասուն միլիոն) ԱՄՆ դոլարի չափով (այսուհետ` Ներդրումայինվարկ)՝ Համաձայնագրով սահմանված կարգով և պայմաններով, «Ոռոգ -ման համակարգերի արդիականացում» Ծրագրի ֆինանսավորմանհամար՝ նկարագրված Համաձայնագրի Հավելված 5-ում: Ներդրումայինվարկի հասանելիության ժամանակահատվածի ավարտը 2021 թվականիհունիսի 30-ն է կամ ավելի ուշ ժամկետ, որը Կառավարիչը կարող էսահմանել ՀՀ դիմումի հիման վրա: Ներդրումային վարկի օգտագործմանժամկետը Համաձայնագիրն ուժի մեջ մտնելու ամսաթվից սկսած՝ 20(քսան) տարուց ոչ ավել է, ներառյալ այն ժամանակահատվածը, ուժի մեջմտնելու ամսաթվից 10 (տասը) տարուց ոչ ավել, որի ընթացքում Հիմնա -կան պարտքի մարում չի կատարվում (այսուհետ՝ Արտոնյալ ժամանա -կահատված): Ծրագիրը նախատեսվում է ավարտել մինչև 2020 թվականիդեկտեմբերի 31-ը: Վարկի արժույթը ԱՄՆ դոլարն է:

Համաձայնագրով Հայաստանի Հանրապետությունը, ի թիվս այլնի,ստանձնում է, մասնավորապես, հետևյալ պարտավորությունները.

- Ներդրումային վարկի նպատակների համար Հայաստանի Հանրա -պետության կենտրոնական բանկում վարկի արտարժույթով բացել ևվարել Հայաստանի Հանրապետության ֆինանսների նախարարությանմիասնական գանձապետական հաշվի առանձին ենթահաշիվ (այսուհետ՝Հատուկ հաշվեհամար) Կառավարչի համար ընդունելի պայմաններով՝ներառյալ հաշվեհամարի պատշաճ պաշտպանությունը ցանկացածտեսակի հայցերից, առգրավումներից, կալանքներից կամ ոչ նպատա -կային օգտագործումից (հոդված 2, կետ 2.2, մաս 2),

- Ներդրումային վարկի միջոցները չօգտագործել Ստանդարտ պայ -ման ների 2.03 բաժնում նշված Հարկերի ֆինանսավորման և վճարմաննպատակով (հոդված 2, կետ 2.4),

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

58

- վճարել Ներդրումային վարկի սպասարկման և մարման համարՍկզբնական միանվագ միջնորդավճար՝ 0,5 (զրո ամբողջ հինգ տասնոր -դական) տոկոս, որը հաշվեգրվում և վճարվում է Ստանդարտ պայման -ների 3.01 բաժնի «ա» կետին համապատասխան (հոդված 3, կետ 3.1, մաս1, Հավելված 2),

- Ներդրումային վարկի հիմնական պարտքը մարել սկսած 2025թ.դեկտեմբերի 30-ից մինչև 2035թ. հունիսի 30-ն ընկած ժամանակահատ -վածում ՝ յուրաքանչյուր տարվա հունիսի 30-ին և դեկտեմբերի 30-ին՝2.000.000,00 (երկու միլիոն) ԱՄՆ դոլար մասնաբաժնով (հոդված 3, կետ3.1, մաս 2, Հավելված 3),

- ապահովել Ծրագրի համաֆինանսավորումը՝ Համաձայնագրի Հավել -ված 4-ին համապատասխան և տեխնիկական միջոցների, ծառայություն -ների և այլ ռեսուրսների տրամադրումը, որոնք անհրաժեշտ են Ծրագրիարդյունավետ կատարման համար՝ Ստանդարտ պայմանների 4.01 բաժնի«բ» կետին համապատասխան, ինչպես նաև յուրաքանչյուր տարի ապա -հովել անհրաժեշտ ծավալի հատկացումներ նշված ծախսերի ֆինան -սավորման նպատակով (հոդված 4, կետ 4.1, ենթակետ «գ»),

- ապահովել Ծրագրի ֆինանսավորման համար հատկացված միջոց -ների օգտագործման մասին հաշվետվությունների նախապատրաստումըև տրամադրումը Կառավարչին, ներառյալ՝ Ներդրումային վարկի նախ -կինում ստացված միջոցների նպատակային օգտագործումը հաստատողև ՀՀ կողմից կատարված և Ներդրումային վարկի միջոցների հաշվինվճարման ենթակա ծախսերի վերաբերյալ միջանկյալ ֆինանսականհաշվետվությունը, որը ներառում է միջոցների աղբյուրների և օգտագործ -ման մասին հաշվետվություն, Ծրագրի միջոցառումների գծով միջոցներիօգտագործման մասին հաշվետվություն, Հատուկ հաշվից քաղվածք,ֆինանսական վիճակի մասին հաշվետվություն և Հատուկ հաշվի հա -վասա րակշռված բալանս (հոդված 4, կետ 4.1, ենթակետ «զ», մաս 1, ենթա -մաս 1),

- մշտական հիմունքներով իրականացնել Ծրագրի կատարման և դրանպատակների իրագործման մոնիտորինգ և գնահատում ՀամաձայնագրիՀավելված 6-ի 2-րդ կետում բերված մոնիտորինգի ցուցանիշներինհամապատասխան,

- Ներդրումային վարկի միջոցների հաշվին ապրանքների, աշխա -տանքների և ոչ խորհրդատվական ծառայությունների գնումներն իրակա -նացնել Հիմնադրամի գնումների Քաղաքականությանը (Հիմնադրամիգնումների Քաղաքականության 4.4 կետի «թ» ենթակետը չի կիրառվում),ՎԶՄԲ ապրանքների, աշխատանքների և ոչ խորհրդատվական ծառա -յությունների գնումների Ուղեցույցին, այն մասով, որը չի հակասումՀիմնադրամի գնումների Քաղաքականությանը, և Գնումների պլանին

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

59

համապատասխան (Հավելված 7, կետ 1), - խորհրդատվական ծառայությունների գնումներն իրականացնել

Ներդրումային վարկի միջոցների հաշվին Հիմնադրամի գնումներիՔաղաքականությանը (Հիմնադրամի գնումների Քաղաքականության 4.4կետի «թ» ենթակետը չի կիրառվում), ՎԶՄԲ խորհրդատուների ընտրու -թյան և հավաքագրման ուղեցույցի այն մասով, որը չի հակասում Հիմ -նադրամի գնումների Քաղաքականությանը, և Գնումների պլանինհա մապատասխան (Հավելված 7, կետ 2),

- Կառավարչին վերադարձնել Հատուկ հաշվեհամարի վրա ավան -սավորված Ներդրումային վարկի միջոցները, որոնց նպատակայինօգտագործումը ՀՀ կողմից չի հաստատվել փաստաթղթերով՝ Համաձայ -նագրի Հավելված 8-ի 4.1 կետի պահանջներին համապատասխան՝Վարկի հասանելիության ժամկետի ավարտից 4 (չորս) ամսվա ընթաց -քում (Հավելված 8, կետ 7):

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 2-րդկետով, 102-րդ հոդվածի առաջին և չորրորդ մասերով, «Սահմանադրա -կան դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 63 և 64-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրականդատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց .

1. 2015 թվականի հոկտեմբերի 16-ին Երևանում ստորագրված` Հայաս -տանի Հանրապետության և Եվրասիական զարգացման բանկի միջև«Ոռոգման համակարգերի արդիականացում» ծրագրի ֆինանսավորմանհամար Եվրասիական տնտեսական ընկերակցության հակաճգնաժա -մային հիմնադրամի միջոցներից ներդրումային վարկի տրամադրմանմասին համաձայնագրում ամրագրված պարտավորությունները համա -պա տասխանում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրութ -յանը:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդ հոդ -վածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջէ մտնում հրապարակման պահից:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ Վ. ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

10 մարտի 2016 թվականիՍԴՈ-1259

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

60

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

ՈՐՈՇՈՒՄԸ

2006 ԹՎԱԿԱՆԻ ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 28-ԻՆ ՄԻՆՍԿՈՒՄՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ`ՔՐԵԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍՆԱԿԻՑՆԵՐԻ

ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄ (ԿԻՑԱՌԱՐԿՈՒԹՅԱՄԲ) ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ`

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

ԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երևան 10 մարտի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը՝կազմով. Վ. Հովհաննիսյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլում -յանի, Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի (զեկուցող), Հ. Նազար -յանի, Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակնե րում)` Հանրա -պետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ` ՀՀ արդարադա -տության նախարարի տեղակալ Վ. Քոչարյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005թվականի փոփոխություններով) 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, 101-րդհոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի, «Սահմանադրական դատարանի մասին»Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 25, 38 և 72-րդ հոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «2006 թվականինոյեմբերի 28-ին Մինսկում ստորագրված` Քրեական դատավարությանմասնակիցների պաշտպանության մասին համաձայնագրում (կից առար -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

61

կությամբ) ամրագրված պարտավորությունների՝ Հայաստանի Հանրապե -տության Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշե -լու վերաբերյալ» գործը:

Գործի քննության առիթ է հանդիսացել Հանրապետության Նախա -գահի՝ 2016 թվականի փետրվարի 24-ին սահմանադրական դատարանմուտքագրված դիմումը:

Ուսումնասիրելով գործով զեկուցողի հաղորդումը, ՀանրապետությանՆախագահի ներկայացուցչի գրավոր բացատրությունը, հետազոտելովհամաձայնագիրը և գործում առկա մյուս փաստաթղթերը, ՀայաստանիՀանրապետության սահմանադրական դատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. Քրեական դատավարության մասնակիցների պաշտպանությանմասին համաձայնագիրը (այսուհետ՝ Համաձայնագիր) ստորագրվել է2006 թվականի նոյեմբերի 28-ին Մինսկում` Հայաստանի Հանրապե -տության, Ադրբեջանի Հանրապետության, Բելառուսի Հանրապետութ յան,Ղազախստանի Հանրապետության, Ղրղզստանի Հանրապետության,Ռուսաստանի Դաշնության, Տաջիկստանի Հանրապետության ևՈւկրաինայի (այսուհետ՝ Կողմեր) միջև:

Համաձայնագրի վերաբերյալ Ադրբեջանի Հանրապետությունը կատա -րել է վերապահում, որի առնչությամբ Հայաստանի Հանրապետությունըհանդես է եկել առարկությամբ:

2. Համաձայնագրի նպատակն է ապահովել Կողմերի տարածքներումհանցագործության դեմ արդյունավետ պայքարի և քրեական դատավա -րության խնդիրների հաջող լուծման նպատակների իրականացմաննաջակցող անձանց օրինական իրավունքների և շահերի պատշաճպաշտպանությունը:

Համաձայնագիրը կիրառվում է այն դեպքերում, երբ պաշտպանվողանձանց նկատմամբ հայցող Կողմի կողմից նրա ազգային օրենսդրութ -յանը համապատասխան կիրառվող պաշտպանության միջոցները չենկարող ապահովել նրանց պատշաճ անվտանգությունը:

3. Համաձայնագրի շրջանակներում պաշտպանվող անձանց նկատ -մամբ միաժամանակ կարող են կիրառվել 4-րդ հոդվածով նախատեսված`պաշտպանության միջոցներից մեկը կամ մի քանիսը:

Պաշտպանության միջոցները կիրառվում են պաշտպանվող անձի կամնրա օրինական ներկայացուցիչների գրավոր համաձայնության առկա -յութ յան դեպքում: Անչափահաս կամ չափահաս անգործունակ պաշտ -պանվող անձի նկատմամբ պաշտպանության միջոցներն իրականացվումեն միայն նրանց ծնողների կամ այլ օրինական ներկայացուցիչների

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

62

գրավոր համաձայնությամբ (հոդվ. 15):Պաշտպանության միջոցների իրականացումը պաշտպանվող անձի

կողմից հայցվող Կողմի տարածքում հանցագործություն կատարվելուդեպքում նրա նկատմամբ քրեական հետապնդումը բացառող հիմք չիհամարվում (հոդվ. 25):

Համաձայնագիրն անձի պաշտպանության ապահովման համարԿողմերին հնարավորություն է ընձեռում փոխադարձ համաձայնությանհիման վրա իրականացնել Համաձայնագրով չնախատեսված պաշտպա -նության այլ միջոցներ (հոդվ. 4, կետ 2):

4. Համաձայնագիրը սահմանում է նաև տրամադրվող պաշտպա -նությու նից օգտվող անձանց ցանկը, անձի պաշտպանության միջոցներիտրամադրման և իրականացման կարգն ու պայմանները, հարցման ձևնու բովանդակությունը, հարցումը մերժելու հիմքերը, պաշտպանությանենթակա անձի իրավունքներն ու պարտականությունները:

5. Ըստ Համաձայնագրի՝ եթե պաշտպանության միջոցների իրակա -նացման վերաբերյալ հարցումը չի պարունակում Համաձայնագրովնախատեսված բոլոր անհրաժեշտ տվյալները, ապա հայցվող Կողմիիրավասու մարմինը կարող է պահանջել նման տվյալներ, մինչև որոնցստանալը հարցումը կարող է թողնվել առանց քննության (հոդվ. 17):Միաժամանակ, Համաձայնագրով նախատեսված պաշտպանությանմիջոցների կիրառումը կարող է մերժվել, եթե դա կարող է հայցվող Կողմիշահերին վնաս պատճառել կամ հակասում է հայցվող Կողմի ազգայինօրենսդրությանը կամ միջազգային պարտավորություններին, հայցվողԿողմի տարածքում պաշտպանվող անձի կողմից կատարվել է հանցագոր -ծություն կամ առկա է հայցվող Կողմի իրավասու մարմնի` այդ անձիմուտքը հայցվող Կողմի տարածք արգելող որոշում (հոդվ. 18):

6. Սույն Համաձայնագիրը չի շոշափում քրեական գործերով իրավա -կան օգնության տրամադրման հարցերը:

Համաձայնագրի դրույթները չեն ազդում Կողմերի մասնակցությամբայլ միջազգային պայմանագրերով ստանձնված իրավունքների ուպարտականությունների վրա:

7. Համաձայնագրով Հայաստանի Հանրապետությունն ստանձնում է միշարք պարտավորություններ, մասնավորապես.

- Համաձայնագրի դրույթներին և ՀՀ օրենսդրությանը համապատաս -խան` հարցման հիման վրա հայցող Կողմին աջակցել պաշտպանվողանձանց նկատմամբ պաշտպանության միջոցներ իրականացնելիս,

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

63

- որպես հայցվող Կողմ` պաշտպանության միջոցների իրականացմանժամանակահատվածում պաշտպանվող անձին Հայաստանի Հանրապե -տության տարածքում ժամանակավոր տեղափոխել կամ վերաբնակեցնելանվտանգ վայրում, տրամադրել կացարան, նրա շարժական գույքը նորբնակավայր տեղափոխելու հնարավորություն ընձեռել,

- Հայաստանի Հանրապետության տարածքում կալանքի տակ վերցվածկամ ազատազրկման դատապարտված անձին, ՀՀ օրենսդրության պա -հանջ ների պահպանմամբ, ժամանակավորապես տեղավորել համապա -տաս խան հիմնարկում,

- ապահովել, որպեսզի Հայաստանի Հանրապետության իրավասումարմինները, հայցող Կողմի իրավասու մարմինների հարցմամբ, փոխենպաշտպանվող անձի փաստաթղթերը` փոխելով նրա անունը, ազգա նու -նը, հայրանունը և նրա մասին այլ տեղեկությունները, որոնց ցանկըհամա ձայնեցվում է շահագրգիռ Կողմերի իրավասու մարմինների կող -մից,

- ապահովել, որպեսզի Հայաստանի Հանրապետության իրավասումարմինները, հայցող Կողմի իրավասու մարմինների հարցմամբ, փոխենպաշտպանվող անձի արտաքին տեսքը, որը նախատեսում է ՀայաստանիՀանրապետության տարածքում անհրաժեշտ բժշկական, կոսմետիկընթացակարգերի անցկացում` ինչպես մասնագիտացված կլինիկանե -րում և այլ բժշկական հիմնարկներում, այնպես էլ դրանցից դուրս`մասնագետների ներգրավմամբ և անհրաժեշտ սանիտարական և այլպայմանների ստեղծմամբ,

- ապահովել, որպեսզի Հայաստանի Հանրապետության իրավասումարմինները, հայցող Կողմի իրավասու մարմինների հարցմամբ, պաշտ -պանվող անձին տրամադրեն անձնական պաշտպանության, կապի ևիրազեկման հատուկ միջոցներ, որոնց տրամադրման և պաշտպանվողանձի կողմից դրանց կիրառման կարգը որոշվում է ՀՀ օրենսդրությամբ,

- ապահովել, որպեսզի Հայաստանի Հանրապետության իրավասումարմիններն ապահովեն պաշտպանվող անձի անձնական պաշտպա -նութ յունը, բնակարանի և գույքի պաշտպանությունը,

- ապահովել, որպեսզի Հայաստանի Հանրապետության իրավասումարմինները պաշտպանության միջոցների իրականացման նպատակ -ներով ՀՀ օրենսդրությամբ նախատեսված կարգով իրականացնենօպերա տիվ-հետախուզական միջոցառումներ,

- որպես հայցող Կողմ հանդես գալու դեպքում կրել Համաձայնագրի 2-րդ և 4-10-րդ հոդվածներով նախատեսված պաշտպանության միջոցներիկիրառման հետ կապված ծախսերը,

- ապահովել Հայաստանի Հանրապետության իրավասու մարմիններիցանկի` ավանդապահին տրամադրումը, որն այդ մասին տեղեկացնում է

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

64

մյուս Կողմերին և այլն:

8. ՀՀ սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ սույն Համա -ձայնագրի դրույթները համահունչ են ՀՀ Սահմանադրության (2015թվականի փոփոխություններով) 13-րդ հոդվածում ամրագրված` բոլորպետությունների հետ բարիդրացիական, փոխշահավետ հարաբերու -թյուն ներ հաստատելու սկզբունքներին:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփո -խություններով) 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետով, 102-րդ հոդվածի առաջին ևչորրորդ մասերով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀայաստանիՀանրապետության օրենքի 63, 64 և 72-րդ հոդվածներով, ՀայաստանիՀանրապետության սահմանադրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց.

1. 2006 թվականի նոյեմբերի 28-ին Մինսկում ստորագրված` Քրեականդատավարության մասնակիցների պաշտպանության մասին համա -ձայնագրում (կից առարկությամբ) ամրագրված պարտավորություններըհամապատասխանում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանա -դրությանը:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվա -կանի փոփոխություններով) 102-րդ հոդվածի երկրորդ մասի համաձայնսույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջ է մտնում հրապարակմանպահից:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ Վ. ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

10 մարտի 2016 թվականիՍԴՈ-1260

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

65

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

ՈՐՈՇՈՒՄԸ

2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 18-ԻՆ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՎԵՐԱԿԱՌՈՒՑՄԱՆ ԵՎ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ

ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԲԱՆԿԻ ՄԻՋԵՎ «ՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՏՎԱԾԻԱՐԴԻԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ԵՐՐՈՐԴ ԾՐԱԳԻՐ» ՎԱՐԿԱՅԻՆ

ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ`ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ

ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երևան 10 մարտի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը՝ կազ -մով. Վ. Հովհաննիսյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլումյանի,Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի (զեկուցող), Ա. Խաչատրյանի, Հ. Նազարյանի,Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)` Հանրա -պետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ` ՀՀ ֆինանսներինախարարի տեղակալ Վ. Միրումյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի, «Սահմա -նադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի25, 38 և 72-րդ հոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «2015 թվականինոյեմբերի 18-ին ստորագրված` Հայաստանի Հանրապետության և Վերա -կառուցման և զարգացման միջազգային բանկի միջև «Պետական

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

66

հատվածի արդիականացման երրորդ ծրագիր» վարկային համաձայնա -գրում ամրագրված պարտավորությունների` Հայաստանի Հանրապե -տության Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որո շե- լու վերաբերյալ» գործը:

Գործի քննության առիթը Հանրապետության Նախագահի` 24.02.2016թ.Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարան մուտքա -գրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով սույն գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը,Հանրապետության Նախագահի ներկայացուցչի գրավոր բացատրութ -յունը, հետազոտելով համաձայնագիրը և գործում առկա մյուս փաստա -թղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանըՊ Ա Ր Զ Ե Ց.

1. Հայաստանի Հանրապետության և Վերակառուցման և զարգացմանմիջազգային բանկի միջև «Պետական հատվածի արդիականացմաներրորդ ծրագիր» վարկային համաձայնագիրը (այսուհետ՝ Համաձայ նա -գիր) ստորագրվել է 2015 թվականի նոյեմբերի 18-ին` հանրային ֆինան -սական հաշվետվությունների որակի և ընտրված էլեկտրոնային կա ռա -վարման կատարելագործված ծառայությունների հասանելիության բարե -լավման ծրագիրը (այսուհետ՝ Ծրագիր) ֆինանսավորելու նպատակով:

2. Համաձայնագիրն ունի երեք Առդիր` Առդիր 1. «Ծրագրի նկարա -գրությունը», Առդիր 2. «Ծրագրի կատարումը», Առդիր 3 և Հավելված:Ծրագրի նպատակն է ֆինանսական հանրային հաշվետվություններիորակի և ընտրված էլեկտրոնային կառավարման կատարելագործվածծառայությունների հասանելիության բարելավումը: Ծրագիրը բաղկացածէ չորս մասերից՝ Մաս 1. «Պետական ֆինանսների կառավարման տեղե -կա տվական համակարգեր», Մաս 2. «Ծառայությունների մատուցմանբարելավմանն ուղղված էլեկտրոնային կառավարման լուծումներ», Մաս3. «Կարողությունների զարգացում և կարողությունների ստեղծման փոքրմիջամտություններ» և Մաս 4. «Ծրագրի կառավարում»:

3. Համաձայնագրին համապատասխան` Վերակառուցման և զարգաց -ման միջազգային բանկը (այսուհետ՝ Բանկ) Հայաստանի Հանրապե -տությանը կտրամադրի 21.000.000 (քսանմեկ միլիոն) ԱՄՆ դոլարինհամարժեք վարկ (այսուհետ` Վարկ) Համաձայնագրով նախատեսվածմիջոցառումների ֆինանսավորման նպատակով:

4. Վարկը Հայաստանի Հանրապետությանը տրամադրվում է 25 տարիժամկետով, որից 14.5-ը` արտոնյալ (առանց մայր գումարի վճարման):Վարկի տոկոսադրույքը կազմում է 6-ամսյա ԱՄՆ դոլարի LIBOR+փոփոխական մարժա: Մայր գումարի մարումները կատարվելու ենկիսամյակային հավասար մասնաբաժիններով` սկսած 2030 թվականի

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

67

մայիսի 1-ից մինչև 2040 թվականի մայիսի 1-ը:5. Համաձայնագրով Հայաստանի Հանրապետությունն ստանձնում է,

մասնավորապես, հետևյալ պարտավորությունները.1) Վարկի մարումը կատարել կիսամյակային կտրվածքով՝ յուրաքանչ -

յուր տարվա մայիսի 1-ին և նոյեմբերի 1-ին,2) իրականացնել Ծրագիրը Համաձայնագրի դրույթներին և դրա

բաղկացուցիչ մաս հանդիսացող ժամանակացույցներին և Հավելվածինհամապատասխան,

3) վճարել սկզբնավճար Վարկի գումարի մեկ քառորդ տոկոսին (0.25%)հավասար չափով,

4) վճարել Պարտավճար Վարկի գումարի չառհանված մնացորդիտարեկան մեկ քառորդ տոկոսին (0.25%) հավասար չափով,

5) Ծրագրի պատշաճ վերահսկողությունը, համակարգումը և կատա -րումն ապահովելու նպատակով Ծրագրի իրականացման պատասխանա -տվությունը վերապահել Պետական կառավարման հատվածի բարե փո- խումների հանձնաժողովին, որը պետք է՝ ա) հանդես գա որպես Ծրագիրըհամակարգող խորհուրդ, բ) գլխավորվի Կառավարության աշխատա -կազմի ղեկավար-նախարարի կողմից, ով նաև Ծրագրի տնօրենն է, և գ)պատասխանատու լինի Ծրագրի ռազմավարական ուղղորդումն ապա -հովելու և Ծրագրի Գործառնական ձեռնարկը, Ծրագրի տարեկան բյու -ջեները և ֆինանսական կառավարման և գնումների հիմնական փաս -տաթղթերը հաստատելու համար,

6) յուրաքանչյուր տարվա մարտի 1-ից ոչ ուշ Բանկին ներկայացնելտարեկան մոնիտորինգի, գնահատման հաշվետվության և Գնումներիվերանայման պլան՝ Բանկին բավարարող ձևով և բովանդակությամբ,

7) ապահովել Ծրագրի իրականացումը Հակակոռուպցիոն ուղեցույցիդրույթներին համապատասխան:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 2-րդկետով, 102-րդ հոդվածի առաջին և չորրորդ մասերով, «Սահմանադրա -կան դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 63 և 64-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրականդատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց .

1. 2015 թվականի նոյեմբերի 18-ին ստորագրված` Հայաստանի Հան -րապետության և Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկիմիջև «Պետական հատվածի արդիականացման երրորդ ծրագիր» վար -կային համաձայնագրում ամրագրված պարտավորությունները համա -պատասխանում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանա -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

68

դրությանը։2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդ հոդ -

վածի 2-րդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջ էմտնում հրապարակման պահից:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ Վ. ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

10 մարտի 2016 թվականիՍԴՈ-1261

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

69

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

ՈՐՈՇՈՒՄԸ

«ԳՈԼԴԵՆ ՖԻԼԴ» ՍՊԸ-Ի ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀՀՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 2477-ՐԴ

ՀՈԴՎԱԾԻ 2-ՐԴ ԿԵՏԻ, «ԴԱՏԱԿԱՆ ԱԿՏԵՐԻ ՀԱՐԿԱԴԻՐ ԿԱՏԱՐՄԱՆՄԱՍԻՆ» ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ 23-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 1-ԻՆ ՄԱՍԻ 1-ԻՆ ԵՎ 2-ՐԴ

ԿԵՏԵՐԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ

ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երևան 22 մարտի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը՝կազմով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլում -յանի (զեկուցող), Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Վ.Հովհաննիսյանի, Հ. Նազարյանի, Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)՝դիմողի՝ «Գոլդեն Ֆիլդ» ՍՊԸ-ի ներկայացուցիչներ Գ. Այվազյանի,

Լ. Դավթյանի,գործով որպես պատասխանող կողմ ներգրավված՝ ՀՀ Ազգային ժողովի

պաշտոնական ներկայացուցիչ՝ ՀՀ Ազգային ժողովի աշխատակազմիիրավաբանական վարչության իրավախորհրդատվական բաժնի գլխավորմասնագետ Վ. Դանիելյանի,

համաձայն ՀՀ Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 1-ին կետի, 101-րդհոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի, «Սահմանադրական դատարանի մասին»ՀՀ օրենքի 25, 38 և 69-րդ հոդվածների,

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

70

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «Գոլդեն Ֆիլդ» ՍՊԸ-ի դիմումի հիման վրա՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի2477-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, «Դատական ակտերի հարկադիր կատար -ման մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 2-րդ կետերի՝Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը համապատասխա -նութ յան հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը:

Գործի քննության առիթը «Գոլդեն Ֆիլդ» ՍՊԸ-ի՝ 2015 թվականի նոյեմ -բերի 6-ին ՀՀ սահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով սույն գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը,դիմող և պատասխանող կողմերի գրավոր բացատրությունները և գործումառկա մյուս փաստաթղթերը, ինչպես նաև հետազոտելով ՀՀ քաղաքա -ցիական դատավարության օրենսգիրքը և «Դատական ակտերի հարկա -դիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքը, Հայաստանի Հանրապետությանսահմանադրական դատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքը ՀՀ Ազգայինժողովի կողմից ընդունվել է 1998թ. հունիսի 17-ին, ՀՀ Նախագահի կողմիցստորագրվել` 1998թ. օգոստոսի 7-ին և ուժի մեջ է մտել 1999թ. հունվարի1-ից: Հետագայում օրենսգրքում կատարվել են բազմաթիվ լրացումներ ևփոփոխություններ:

Օրենսգիրքը 2004թ. փետրվարի 18-ին ընդունված ՀՕ-39-Ն օրենքովլրացվել է «Քաղաքացիական գործերով իրավական օգնությունը Հայաս -տանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերին համապատաս -խան» գլխով, որի` «Օտարերկրյա պետության դատարանի դատականակտի կամ միջազգային արբիտրաժի որոշման ճանաչման վերաբերյալորոշում կայացնելու պայմանները» վերտառությամբ 2477-րդ հոդվածի 2-րդ կետը սահմանում է.

«Օտարերկրյա պետության դատարանի դատական ակտը կամմիջազգային արբիտրաժի որոշումը ճանաչելու վերաբերյալ ՀայաստանիՀանրապետության իրավասու դատարանի կայացրած որոշումըկատարվում է «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին»Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով»:

«Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքը ՀՀԱզգային ժողովի կողմից ընդունվել է 1998թ. մայիսի 5-ին, ՀՀ Նախագահիկողմից ստորագրվել` 1998թ. հունիսի 3-ին և ուժի մեջ է մտել 1999թ.հունվարի 1-ից:

Նշված օրենքի` «Կատարողական թերթը կատարման ներկայացնելուժամկետը» վերտառությամբ 23-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 2-րդկետերը սահմանում են.

«1. Կատարողական թերթը առաջին անգամ կարող է կատարման ներ -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

71

կա յացվել մեկ տարվա ընթացքում` սկսած այն օրվանից, երբ` 1) օրինական ուժի մեջ է մտել դատական ակտը. 2) արբիտրաժային տրիբունալը կայացրել է վճիռ...»:Ընդունման պահից ի վեր օրենքի 23-րդ հոդվածը փոփոխվել է

25.12.06թ. ՀՕ-69-Ն օրենքով, լրացվել է 17.06.08թ. ՀՕ-133-Ն, 24.03.11թ. ՀՕ-71-Ն օրենքներով:

2. Գործի դատավարական նախապատմությունը հանգում է հետևյա -լին.

Ուկրաինայի առևտրաարդյունաբերական պալատին կից գործողմիջազգային կոմերցիոն արբիտրաժային դատարանը /այսուհետ՝ ՄԿԱԴ/11.02.2011թ. վճռել է «Գոլդեն ֆիլդ» ՍՊԸ-ից հօգուտ «ԻնտերպայպՈւկրաինա» ՍՊԸ-ի բռնագանձել 1.991.330,20 ԱՄՆ դոլար և 20 ցենտ:Վճիռն օրինական ուժ է ստացել կայացման պահից:

07.09.2012թ. «Ինտերպայպ Ուկրաինա» ՍՊԸ-ն ՄԿԱԴ-ի նշված վճիռըճանաչելու և ՀՀ տարածքում այդ վճռի կատարումը թույլատրելու պա -հանջով դիմել է ՀՀ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչականշրջանների ընդհանուր իրավասության դատարան, որը 07.03.2014թ.որոշմամբ միջնորդությունը բավարարել է: Դատարանը որոշել է ՀՀ-ումճանաչել ՄԿԱԴ-ի 11.02.2011թ. վճիռը, այդ վճռի հիման վրա տրամադրելկատարողական թերթ և ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգի ու ժամ -կետների պահպանմամբ թույլատրել դրա կատարումը ՀՀ տարածքում:

ՀՀ ԱՆ ԴԱՀԿ ծառայության Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ բաժնիպետի տեղակալի ժամանակավոր պաշտոնակատարի 17.04.2014թ.որոշմամբ կատարողական թերթը կատարման ներկայացնելու մեկ -տարյա ժամկետը բաց թողնված լինելու հիմքով վերադարձվել է«Ինտերպայպ Ուկրաինա» ՍՊԸ-ի ներկայացուցչին:

Կատարողական թերթը կրկին ներկայացվել է ԴԱՀԿ ծառայություն ևնույն անձի 08.05.2014թ. որոշմամբ նույն պատճառաբանությամբ այնկրկին վերադարձվել է:

«Ինտերպայպ Ուկրաինա» ՍՊԸ-ն առաջին ատյանի դատարանիՄԿԱԴ-ի վճիռը ճանաչելու մասին 07.03.2014թ. որոշումը բողոքարկել է ՀՀվերաքննիչ դատարան` խնդրելով որոշման եզրափակիչ մասում նշելկատարողական թերթը կատարման ներկայացնելու ժամկետի սկիզբը,այն է` այդ որոշման ուժի մեջ մտնելու օրը:

Դատական ակտի բողոքարկմանը զուգահեռ «Ինտերպայպ Ուկրաի -նա» ՍՊԸ-ն 16.06.2014թ. վարչական վերադասության կարգով բողոքարկելէ ՀՀ ԱՆ ԴԱՀԿ ծառայության որոշումը:

ՀՀ արդարադատության նախարարի 29.07.2014թ. որոշմամբ կատարո -ղական թերթը վերադարձնելու մասին հարկադիր կատարողի

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

72

08.05.2014թ. որոշումը ճանաչվել է անվավեր: 06.08.2015թ. հարուցվել էկատարողական վարույթ:

ՀՀ արդարադատության նախարարի վարչական բողոքը բավարարելումասին վերոնշյալ որոշումն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասինդիմողը հայց է ներկայացրել ՀՀ վարչական դատարան, որն ընդունվել էվարույթ (վարչական գործ թիվ ՎԴ/4861/05/14) և դատարանի 09.02.2016թ.որոշմամբ վարույթը կասեցվել է մինչև սահմանադրական դատարանումսույն գործի քննության ավարտը:

Քաղաքացիական դատավարության կարգով քննվող գործով ՀՀվերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը 26.06.2014թ. որոշմամբ մերժելէ «Ինտերպայպ Ուկրաինա» ՍՊԸ-ի բողոքը և օրինական ուժի մեջ թողելառաջին ատյանի դատարանի 2014թ. մարտի 7-ի որոշումը:

30.04.2015թ. ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշմամբ վերաքննիչ դատա -րանի որոշման դեմ բերված բողոքը բավարարվել է մասնակիորեն:Վճռաբեկ դատարանը որոշել է բեկանել և փոփոխել ՀՀ վերաքննիչքաղաքացիական դատարանի նշված որոշումը և առաջին ատյանիդատարանի որոշման եզրափակիչ մասից հանել «... ՀՀ օրենսդրությամբսահմանված կարգի ու ժամկետների պահպանմամբ...» արտահայտու -թյունը:

3. Դիմողը գտնում է, որ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, հղում կատարելով ՀՀքաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2477-րդ հոդվածի 2-րդկետին և «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի23-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 2-րդ կետերին, փաստորեն, վերջնականդատական ակտով այդ իրավադրույթներն իր նկատմամբ կիրառել էայնպիսի մեկնաբանությամբ, որպիսին հակասում է իրավական որոշա -կիության և խտրականության արգելման սահմանադրական սկզբունք -ներին:

Ըստ դիմողի՝ վիճարկվող իրավադրույթները ձևակերպված են այնպես,որ դատական ակտով պարտապան հանդիսացող անձի համար հետագաիրավական հետևանքների առաջացման հնարավորությունը և ժամա -նակը կանխատեսելի չեն, և պարտապանն ըստ էության զրկված էպահանջատիրոջից որոշակի վարքագիծ ակնկալելու և իր վարքագիծնըստ ժամանակի պլանավորելու ու դրսևորելու հնարավորությունից: Այդդիրքորոշումը հիմնավորելու համար դիմողը պատճառաբանում է, որհնարավոր չէ որոշակիորեն ընկալել քննության առարկա օրենքներումգործածվող` «միջազգային արբիտրաժի որոշում», «դատական ակտ» և«արբիտրաժային տրիբունալի վճիռ» հասկացությունները: Ներպետականօրենսդրության և «Օտարերկրյա արբիտրաժային որոշումների ճանաչ -ման և կատարման մասին» Նյու Յորքի 1958թ. կոնվենցիայի համապա -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

73

տասխան դրույթների սեփական մեկնաբանության արդյունքում դիմողըեզրակացնում է, որ իրավակիրառողը պետք է «Դատական ակտերիհարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետում օգտագործվող «արբիտրաժային տրիբունալ» եզրույթի ներքոնկատի ունենար նաև օտարերկրյա և միջազգային արբիտրաժայինտրիբունալները:

Դիմողի կարծիքով` վիճարկվող իրավակարգավորումները խնդրահա -րույց են նաև օրենքի առջև բոլորի հավասարության իրավունքի տեսանկ -յունից, քանի որ նախատեսում են խտրականություն ներպետական ևօտարերկրյա արբիտրաժային տրիբունալի վճիռներով ինչպես պահան -ջատեր, այնպես էլ պարտապան հանդիսացող անձանց միջև: Դիմողնանհիմն է համարում ՀՀ վճռաբեկ դատարանի այն իրավական դիրքո -րոշումը, ըստ որի` ներպետական արբիտրաժային տրիբունալի վճռիկատարման ներկայացման ժամկետի հաշվարկն սկսվում է այն կայաց -նելու օրվանից, իսկ օտարերկրյա արբիտրաժային տրիբունալի վճիռը`այն ճանաչող ներպետական դատական ակտի օրինական ուժի մեջմտնելու օրվանից:

Բացի դրանից, դիմողը գտնում է, որ օտարերկրյա դատական ակտնառանց ժամկետային սահմանափակման կատարման ներկայացնելումասին օրենսդրական կարգավորումը և իրավակիրառ պրակտիկանհակասում են արդար դատաքննության սահմանադրական իրավունքիտարր հանդիսացող` կողմերի իրավահավասարության սկզբունքին:

Դիմողը վիճարկվող իրավադրույթները խնդրահարույց է համարում ՀՀՍահմանադրության 2005թ. նոյեմբերի 27-ի խմբագրությամբ 1-ին, 3, 14.1,18 և 19-րդ հոդվածներին համապատասխանության տեսանկյունից: ՀՀՍահմանադրության 1-ին հոդվածը 2015թ. դեկտեմբերի 6-ի հանրաքվեովընդունված փոփոխություններով մնացել է անփոփոխ, 3-րդ հոդվածնամրագրում է նույն դրույթը` որոշակի խմբագրական փոփոխություն -ներով, իսկ 14.1, 18 և 19-րդ հոդվածներում ամրագրված դրույթներնամփոփված են 2015 թվականի խմբագրությամբ ՀՀ Սահմանադրության28, 29, 61 և 63-րդ հոդվածներում:

4. Սույն գործով քննարկվող սահմանադրաիրավական վեճի կապակ -ցությամբ վերլուծելով «Դատական ակտերի հարկադիր կատարմանմասին» ՀՀ օրենքը` պատասխանողը եկել է այն հետևությանը, որ օրենքըհստակ տարանջատում է «արբիտրաժային տրիբունալ» և «միջազգայինարբիտրաժային տրիբունալ» հասկացությունները և ամբողջությամբհամապատասխանում է իրավական օրենքին ներկայացվող իրավականորոշակիության պահանջին:

Պատասխանողը գտնում է, որ պետական առանձին մարմինների,

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

74

քաղաքացիների, անգամ դատական մարմինների կողմից օրենքի որևէդրույթի` միմյանց հակասող մեկնաբանությունների առկայությունն ինք -նին չի կարող հակասել իրավական որոշակիության սկզբունքին, ևիրավական դրույթների տարըմբռնումների նկատմամբ միասնականդիրքորոշումն ապահովում է ՀՀ վճռաբեկ դատարանը՝ օրենքի միատեսակկիրառությունն ապահովելու սահմանադրական գործառույթիշրջանակներում:

Պատասխանողը պնդում է, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարությանօրենսգրքի 2477-րդ հոդվածի 2-րդ կետը հստակ սահմանում է, որ ոչ թեմիջազգային արբիտրաժի վճիռն ինքնին, այլ այն ճանաչելու վերաբերյալՀՀ իրավասու դատարանի կայացրած որոշումն է կատարվում ՀՀ օրենս -դրությամբ սահմանված կարգով: Մինչև Հայաստանի Հանրապետությանկողմից միջազգային արբիտրաժային տրիբունալի վճռի ճանաչումն այնորևէ իրավական հետևանք ՀՀ տարածքում առաջացնել չի կարող:

Պատասխանողը վերլուծելով «Օտարերկրյա արբիտրաժային որոշում -ների ճանաչման և կատարման մասին» Նյու Յորքի կոնվենցիայի դրույթ -ները` եզրահանգել է, որ օտարերկրյա արբիտրաժային որոշումներիճանաչման և կատարման վերաբերյալ հարաբերությունները կարգավոր -վում են վերը հիշատակված կոնվենցիայով, որով սահմանված ենմիջազգային արբիտրաժային տրիբունալների վճիռների ճանաչումըմերժելու սպառիչ հիմքեր, ինչը նշանակում է, որ կոնվենցիայի անդամպետությունը կաշկանդված է այդ հիմքերով և չի կարող դրանց հակասողկամ դրանցից տարբերվող այլ հիմքեր սահմանել ներպետականօրենսդրությամբ, ինչն ազատ է անելու ներպետական արբիտրաժայինտրիբունալի վճիռների ճանաչման հիմքերի սահմանման հարցում:Հետևաբար, ներպետական և միջազգային արբիտրաժային տրիբունալիվճիռների հարկադիր կատարման համար տարբերակված ժամկետայինսահմանափակումները չեն կարող դիտվել որպես խտրականություն:

Պատասխանողը միաժամանակ նշում է, որ օտարերկրյա արբիտրա -ժային որոշման ներկայացման ժամկետի բացակայությունը չի նշանա -կում, որ անձը կարող է տասնյակ տարիներ անց արբիտրաժային վճիռըներկայացնել ՀՀ իրավասու դատարանին և ստանալ այդ վճռի ճանաչում:ՀՀ դատարաններն օտարերկրյա արբիտրաժային տրիբունալի վճիռներըճանաչելիս պարտավոր են գնահատել արբիտրաժային տրիբունալի վճռիկայացման պահից այն ներկայացնելն ընկած ժամանակահատվածիողջամիտ լինելը և դրա ազդեցությունն արդար դատական քննությանիրավունքի ապահովման` ողջամիտ ժամկետում գործի քննության սահ -մանադրաիրավական պահանջի կատարման վրա:

5. ՀՀ սահմանադրական դատարանը հարկ է համարում արձանագրել,

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

75

որ դիմողը քննության առարկա գործի շրջանակներում բարձրացնում էմիայն օտարերկրյա արբիտրաժային տրիբունալի վճռի կատարումըկարգավորող իրավադրույթների սահմանադրականության հարցը ևինչպես քաղաքացիական վերաքննիչ և վճռաբեկ դատարաններում չիբողոքարկել օտարերկրյա արբիտրաժային տրիբունալի վճռի ճանաչումը,այնպես էլ սահմանադրական դատարանում չի բարձրացրել այդ վճռիճանաչման իրավաչափության հարցը: Ավելին, դիմողն ընդունում է, որ«Օտարերկրյա արբիտրաժային որոշումների ճանաչման և կատարմանմասին» Նյու Յորքի 1958թ. կոնվենցիան չի նախատեսում օտարերկրյաարբիտրաժային դատարանի վճիռը ճանաչման ներկայացնելու որևէժամկետ: Հետևաբար, հաշվի առնելով հիշյալ հանգամանքը` սահմանա -դրա կան դատարանը գործը քննության է առնում բացառապես այդպիսիվճիռների կատարման հարցերի սահմանադրականության գնահատմանտեսանկյունից:

6. Սույն գործի շրջանակներում վիճարկվող իրավադրույթների` ՀՀՍահմանադրությանը համապատասխանությունը որոշելու համարսահմանադրական դատարանն անհրաժեշտ է համարում պարզել ևգնահատել.

- արդյոք վիճարկվող դրույթները համակարգային ամբողջականությանմեջ ձևակերպված են այնքան որոշակի և հստակ, որ հնարավորությունտան իրավունքի սուբյեկտներին միանշանակ ընկալել օրենսդրի պահան -ջը, կանխատեսել դրա հետևանքները և իրենց վարքագիծը համապա -տասխանեցնել այդ պահանջներին,

- օրենքի առջև բոլորի հավասարության և խտրականության արգելքիսահմանադրական սկզբունքների ապահովվածությունը` հաշվի առնելովանձի թե ընդհանուր իրավական և թե դատավարական կարգավիճակիառանձնահատկությունները,

- ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձանց արդար դատաքննութ -յան սահմանադրական իրավունքի լիարժեք իրացման հնարավորոթյունը:

7. Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ առևտրի,արդյու նաբերության, ներդրումային գործունեության ոլորտում միջազ -գային կապերի զարգացումը, արտաքին առևտրի շրջանառության աճնանխուսափելիորեն հանգեցնում են տարբեր ազգային իրավական համա -կարգերի տնտեսվարող սուբյեկտների միջև վեճերի և տարաձայնություն -ների թվի մեծացմանը: Դրանք գրեթե միշտ ընդդատյա են արբիտրաժայինմարմիններին, որոնց վճիռները, որպես կանոն, այլ պետության տարած -քում իրավաբանական ուժ են ստանում միայն այն դեպքում, երբ տվյալպետությունն այդ առթիվ տալիս է իր համաձայնությունը: Ճանաչման

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

76

դեպքում այլ պետության տարածքում այդ վճիռները ձեռք են բերումորոշակի հատկանիշներ՝ դրանք են` անհերքելիությունը, բացառի -կությունը, ինչպես նաև կատարելիությունը:

ՀՀ Սահմանադրության 1-ին հոդվածով ամրագրված` ՀՀ ինքնիշխա -նության սկզբունքից բխում է, որ օտարերկրյա կամ միջազգայինարբիտրաժների որոշումները, ՀՀ ստանձնած միջազգային պարտա -վորությունների ուժով, Հայաստանի Հանրապետությունում օրինականուժ կարող են ստանալ միայն ՀՀ դատական մարմինների ակտերով դրանցճանաչման պարագայում: Նույնը բխում է նաև «Օտարերկրյա արբիտ -րաժային որոշումների ճանաչման և կատարման մասին» Նյու Յորքիկոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի ձևակերպումից, որից հետևում է, որ այլ երկրիկամ միջազգային արբիտրաժային տրիբունալի վճռի ճանաչումն է այնդարձնում պարտադիր, հետևաբար` նաև կատարման ենթակա: Նշվածկոնվենցիան Հայաստանի Հանրապետության համար ուժի մեջ է մտել1998 թվականի մարտի 29-ից (կոնվենցիայում ամրագրված դրույթները ՀՀսահմանադրական դատարանի ՍԴՈ-67 որոշմամբ ճանաչվել են ՀՀՍահմանադրությանը համապատասխանող):

ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2477-րդ հոդվածի 2-րդ կետը հստակ սահմանում է, որ ոչ թե միջազգային կամ օտարերկրյաարբիտրաժային մարմնի վճիռն ինքնին, այլ այն ճանաչելու վերաբերյալՀՀ իրավասու դատարանի որոշումն է կատարվում «Դատական ակտերիհարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով:«Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 23-րդհոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետում գործածվող «դատական ակտ»հասկացությունը ներառում է նաև օտարերկրյա և միջազգային արբիտ -րաժային մարմինների ակտերը ճանաչող ներպետական դատականակտը, իսկ նույն հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետում գործածվող «արբիտ -րաժային տրիբունալ» եզրույթը վերաբերելի է բացառապես ներպետականարբիտրաժային մարմիններին և, հետևաբար, կիրառելի է բացառապեսվերջիններիս նկատմամբ: Ինչ վերաբերում է քննության առարկա օրենք -ներում գործածվող «միջազգային արբիտրաժի որոշում», «դատականակտ» և «արբիտրաժային տրիբունալի վճիռ» հասկացություններիառումով իրավական որոշակիության հարցին, ապա հարկ է նշել, որ«Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդհոդվածում սպառիչ թվարկված են հարկադիր կատարման ենթակադատական ակտերը և համապատասխանաբար դրանք կայացնողմարմինները: Նշված հոդվածի 3-րդ կետով հստակ ձևակերպված են ևտարանջատված են «արբիտրաժային տրիբունալ», 4-րդ կետով՝ «օտար -երկրյա դատարան» և «արբիտրաժային տրիբունալ», 5-րդ կետով՝«միջազգային դատարան» և «միջազգային արբիտրաժ» հասկացութ -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

77

յունները և, հետևաբար, տարաբնույթ մեկնաբանությունների տեղիք տալչեն կարող:

Այդ մասին վկայում է նաև «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 86-րդ հոդվածի 1-ին մասը, որի համաձայն` իրավական ակտերը մեկնա -բանվում են դրանցում պարունակվող բառերի և արտահայտություններիտառացի նշանակությամբ՝ հաշվի առնելով օրենքի պահանջները:

ՀՀ սահմանադրական դատարանն իր` 13.05.2008թ. ՍԴՈ-753 որոշ -մամբ ամրագրել է, որ. «Օրենքի կանխատեսելիությունը գնահատելուհամար կարևոր գործոն է նաև տվյալ հարաբերությունները կանոնա -կարգող տարբեր կարգավորումների միջև հակասությունների առկա -յության կամ բացակայության հանգամանքը»:

Տվյալ դեպքում ակնհայտ է, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարությանօրենսգրքի վիճարկվող դրույթը հղում է կատարում «Դատական ակտերիհարկադիր կատարման մասին» ՀՀ օրենքին, իսկ նշված օրենքի 23-րդհոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 2-րդ կետերը, ինչպես նշվեց, չեն պարու -նակում իրավական անորոշություն: Այսինքն` բացակայում են տվյալհարաբերությունները կանոնակարգող տարբեր կարգավորումների միջևհակասությունները, և իրավական անորոշության վերաբերյալ դիմողիփաստարկներն այս տեսանկյունից ևս հիմնավոր չեն:

8. Օրենքի առջև բոլորի հավասարության և խտրականության արգելքիսկզբունքների խախտման վերաբերյալ դիմողի փաստարկների առնչութ -յամբ ՀՀ սահմանադրական դատարանը վերահաստատում է իր`04.05.2010թ. ՍԴՈ-881 որոշման 5-րդ կետում ամրագրած իրավական այնդիրքորոշումը, համաձայն որի. «…օրենքի առջև բոլորի հավասարությանսահմանադրական սկզբունքը ենթադրում է օրենքի առջև հավասարպատասխանատվության, պատասխանատվության անխուսափելիութ -յան և իրավական պաշտպանության հավասար պայմանների ապա -հովում, և չի առնչվում իրավական տարբեր կարգավիճակ ունեցողսուբյեկտների համար որևէ իրավաչափ նպատակով պայմանավորվածնախադրյալներ`… սահմանելուն»։

Խտրականության արգելքի խախտման վերաբերյալ դիմողի փաս -տարկ ները դիտարկելով վերը նշված իրավական դիրքորոշման լույսիներքո` սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ տվյալ դեպքումհամապատասխան արբիտրաժային տրիբունալի վճիռը կատարմաններկայացնելու ժամկետների առումով ներպետական արբիտրաժայինտրիբունալին դիմած կողմերի և օտարերկրյա կամ միջազգային արբիտ -րաժային տրիբունալին դիմած կողմերի կարգավիճակները և դրանցիցբխող իրավունքների և պարտականությունների ծավալը չեն կարողնույնական լինել:

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

78

Հիմնավորված չէ նաև դիմողի այն փաստարկը, որ «Օտարերկրյաարբիտրաժային որոշումների ճանաչման և կատարման մասին» ՆյուՅորքի 1958թ. կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի 2-րդ պարբերության և«Առևտրային արբիտրաժի մասին» ՀՀ օրենքի 35-րդ հոդվածի 1-ին մասիդրույթների ուժով Հայաստանի Հանրապետությունում ճանաչման ենթա -կա են ինչպես օտարերկրյա և միջազգային, այնպես էլ ներպետականարբիտրաժային տրիբունալների որոշումները: Հարկ է նշել, որՀայաստանի Հանրապետությունը նշված կոնվենցիային միացել էհայտարարությամբ` այն մասին, որ Հայաստանի Հանրապետությունըկոնվենցիան կկիրառի միայն մյուս Պայմանավորվող կողմի տարածքումընդունված արբիտրաժային որոշումների ճանաչման և կատարմաննկատմամբ:

9. Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպայինիրավունքում հաստատված է, որ ՄԻԵԿ-ի 6-րդ հոդվածով ամրագրվածարդար դատաքննության իրավունքը ներառում է նաև «վերջնականպարտադիր դատական ակտերի կատարման իրավունքը» /օրինակ`Ouzounis and others v. Greece (Application no. 49144/99)/:

Մեկ այլ գործով ՄԻԵԴ-ը գտել է, որ պետությունը պարտավոր է իրիրավական համակարգի աշխատանքը կազմակերպել այնպես, որպեսզիդատական որոշումների կատարման համար պատասխանատու պետա -կան իշխանության տարբեր մարմինների միջև ապահովի փոխհամագոր -ծակ ցություն և երաշխավորի ողջամիտ ժամկետում դատական որո շում- ների կատարումը /Glushakova v. Russian Federation (Application no.23287/05)/։

Միևնույն ժամանակ, Raylyan v. Russia (Application no. 22000/03) գործովՄԻԵԴ-ը գտել է, որ պարտադիր դատական ակտի կատարման չհիմնա -վորված երկարատև ձգձգումը հանգեցնում է Կոնվենցիայի խախտման։

Սահմանադրական դատարանը հարկ է համարում նշել, որ սույնգործով ՀՀ ԴԱՀԿ ծառայության կողմից ձևավորված իրավակիրառականպրակտիկան չի բխում ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված`պատշաճ վարչարարության իրավունքի ապահովման պահանջներից,ինչը նպաստել է վճռի կատարման անհիմն ձգձգմանը:

ՀՀ ԴԱՀԿ ծառայության իրավասությունն է կատարողական թերթիժամանակին, լրիվ և ճիշտ կատարման համար միջոցներ ձեռնարկելը, այլոչ թե դատական ակտի և կիրառման ենթակա օրենքի մեկնաբանությունը:Դատական ակտի իրավաչափության քննությունն ու օրենքի միատեսակկիրառության ապահովումը ՀՀ վճռաբեկ դատարանի սահմանադրականիրավասության խնդիրն է:

Հարկ է նշել, որ անդրադառնալով կատարման ներկայացնելու

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

79

ժամկետի հաշվարկի սկզբի հարցին` ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր`30.04.2015թ. թիվ ԵԿԴ/0024/16/12 որոշմամբ, օրենքի միատեսակ կիրա -ռությունն ապահովելու՝ իր սահմանադրաիրավական գործառույթինհամապատասխան՝ վիճարկվող դրույթների կապակցությամբ իրավա -չափորեն նշել է. «Այն դեպքում, երբ կատարման է ներկայացվումարբիտրաժային տրիբունալի վճռի հիման վրա տրված կատարողականթերթը, այն կատարման ներկայացնելու մեկ տարվա ժամկետը պետք էհաշ վարկել սկսած այն օրվանից, երբ կայացվել է արբիտրաժային տրի -բունալի վճիռը: Մինչդեռ այն դեպքում, երբ կատարման է ներկայացվումօտարերկրյա պետության արբիտրաժային տրիբունալի (միջազգայինարբիտրաժի) վճիռները և որոշումները ճանաչելու վերաբերյալ դատա -կան ակտը, ապա այն կատարման ներկայացնելու մեկ տարվա ժամկետըպետք է հաշվարկել այդ ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելու պահից»:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 1-ին կե -տով, 102-րդ հոդվածով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հա յաս- տանի Հանրապետության օրենքի 63, 64 և 69-րդ հոդվածներով, Հայաս -տանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց .

1. ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2477-րդ հոդվածի2-րդ կետում, «Դատական ակտերի հարկադիր կատարման մասին» ՀՀօրենքի 23-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 2-րդ կետերում ամրագրվածդրույթները համապատասխանում են Հայաստանի ՀանրապետությանՍահմանադրությանը:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդհոդվածի 2-րդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջէ մտնում հրապարակման պահից:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ Գ. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

22 մարտի 2016 թվականիՍԴՈ-1262

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

80

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

ՈՐՈՇՈՒՄԸ

ՀՄԱՅԱԿ ԽԱԼԱՖՅԱՆԻ, ԱՆԱՀԻՏ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆԻ, ՎԱՐԴԱՆԽԱԼԱՖՅԱՆԻ, ԱՆԻ ԽԱԼԱՖՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀՀՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 40-ՐԴ

ՀՈԴՎԱԾԻ 1-ԻՆ ՄԱՍԻ՝ «ԲԱՑԱՌՈՒԹՅԱՄԲ «ՓԱՍՏԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ 5-ՐԴ

ՀՈԴՎԱԾՈՎ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ ԴԵՊՔԵՐԻ» ԴՐՈՒՅԹԻ ԵՎ«ՓԱՍՏԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ 5-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 3-ՐԴ

ՄԱՍԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ

ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երևան 5 ապրիլի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը`կազմով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Ա. Գյուլումյանի, Ֆ. Թոխյանի(զեկուցող), Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Վ. Հովհաննիսյանի, Հ. Նազար -յանի, Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)`դիմողներ Հ. Խալաֆյանի, Ա. Վարդանյանի, Վ. Խալաֆյանի, Ա. Խալաֆ -

յանի և նրանց ներկայացուցիչներ Ա. Զեյնալյանի, Տ. Սաֆարյանի, գործով որպես պատասխանող կողմ ներգրավված` ՀՀ Ազգային ժողովի

պաշտոնական ներկայացուցիչ` ՀՀ Ազգային ժողովի աշխատակազմիիրավաբանական վարչության իրավախորհրդատվական բաժնի գլխավորմասնագետ Վ. Դանիելյանի,

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

81

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 1-ին կետի, 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի, «Սահ -մանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 25, 38 և 69-րդ հոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «Հմայակ Խալաֆ -յանի, Անահիտ Վարդանյանի, Վարդան Խալաֆյանի, Անի Խալաֆյանիդիմումի հիման վրա` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի40-րդ հոդվածի 1-ին մասի` «բացառությամբ «Փաստաբանության մասին»Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 5-րդ հոդվածով նախատեսվածդեպքերի» դրույթի և «Փաստաբանության մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածի3-րդ մասի` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանըհամա պա տասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը:

Գործի քննության առիթը Հմայակ Խալաֆյանի, Անահիտ Վարդան -յանի, Վարդան Խալաֆյանի, Անի Խալաֆյանի` 2015 թվականի նոյեմբերի16-ին ՀՀ սահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը, դիմող ևպատասխանող կողմերի գրավոր բացատրությունները, հետազոտելով ՀՀքաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքը, «Փաստաբանությանմասին» ՀՀ օրենքը և գործում առկա մյուս փաստաթղթերը, ՀայաստանիՀանրապետության սահմանադրական դատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքն (այսուհետ`օրենսգիրք) ընդունվել է ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից` 1998 թվականիհունիսի 17-ին, Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի կողմիցստորագրվել` 1998 թվականի օգոստոսի 7-ին և ուժի մեջ է մտել 1999թվականի հունվարի 1-ից:

Օրենսգրքի` «Անձինք, որոնք կարող են ներկայացուցիչներ լինել դա -տարանում» վերտառությամբ 40-րդ հոդվածի 1-ին մասը սահմանում է.

«1. Դատարանում ներկայացուցիչ կարող է լինել դատարանում գործըվարելու պատշաճ ձևակերպված լիազորություն ունեցող ցանկացածգործունակ քաղաքացի, բացառությամբ «Փաստաբանության մասին»Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 5-րդ հոդվածով նախատեսվածդեպքերի»:

Օրենսգրքի 40-րդ հոդվածը փոփոխությունների է ենթարկվել 28.11.07թ.ՀՕ-277-Ն, 26.12.08թ. ՀՕ-233-Ն ՀՀ օրենքներով, իսկ «բացառությամբ«Փաստաբանության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 5-րդ հոդվածով նախատեսված դեպքերի» դրույթն օրենսգրքում ամրագրվելէ 08.12.11թ. ՀՕ-341-Ն ՀՀ օրենքով:

«Փաստաբանության մասին» ՀՀ օրենքն (այսուհետ` օրենք) ընդունվելէ ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից` 2004 թվականի դեկտեմբերի 14-ին,Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի կողմից ստորագրվել` 2005

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

82

թվականի հունվարի 13-ին և ուժի մեջ է մտել 2005 թվականի հունվարի 22-ին:

Օրենքի` «Փաստաբանական գործունեությունը» վերտառությամբ 5-րդհոդվածի 3-րդ մասը սահմանում է.

«Սույն հոդվածով նախատեսված դատական ներկայացուցչությունըկամ դրա կազմակերպումը որպես պարբերաբար կամ վճարովի հիմունք -ներով մատուցվող ծառայություն կարող է իրականացնել միայն փաս -տաբանը, բացառությամբ՝

1) մերձավոր ազգականի, այդ թվում` ծնողի, զավակի, որդեգրողի,որդեգրվածի, հարազատ կամ ոչ հարազատ (համահայր կամ համամայր)եղբոր կամ քրոջ, պապի, տատի, թոռան, ինչպես նաև ամուսնու կամամուսնու ծնողի, փեսայի կամ հարսի համար անվճար ներկայացուց -չություն իրականացնելու դեպքերի.

2) մերձավոր ազգականին (ազգականներին) կանոնադրականկապիտալի կեսից ավելի բաժնեմասերը պատկանող իրավաբանականանձի շահերը դատարանում ներկայացնելու դեպքերի»:

Օրենքի 5-րդ հոդվածը փոփոխվել է 08.12.11թ. ՀՕ-339-Ն ՀՀ օրենքով:

2. Գործի դատավարական նախապատմությունը հանգում է հետևյա -լին.

դիմողները նոտարական կարգով վավերացված լիազորագրով երեքտարի ժամկետով լիազորել են «Փաստաբանների պալատ» ոչ առևտրայինկազմակերպությանը չանդամակցող երրորդ անձի լինելու իրենցներկայացուցիչը (այսուհետ` դիմողների ներկայացուցիչ) ՀՀ դատական ևվարչական մարմիններում:

Դիմողների ներկայացուցչի` դիմողների անունից ներկայացված հայ -ցադիմումի հիման վրա թիվ ԿԴ2/1078/02/14 գործով ՀՀ Կոտայքի մարզիընդհանուր իրավասության դատարանը 17.12.2014թ. կայացրել է «Հայցա -դիմումի վարույթ ընդունումը մերժելու մասին» որոշում:

Նշված որոշումը դիմողների ներկայացուցիչը բողոքարկել է ՀՀվերաքննիչ քաղաքացիական դատարան, որն իր` 29.01.2015 թվականի`«Վերաքննիչ բողոքը վերադարձնելու մասին» որոշմամբ վերադարձրել էվերաքննիչ բողոքը` արձանագրելով, որ. «Տվյալ դեպքում վերաքննիչբողոքը Հմայակ Խալաֆյանի, Անահիտ Վարդանյանի, Վարդան Խալաֆ -յանի, Անի Խալաֆյանի անունից ստորագրել են Արտակ Զեյնալյանը,Արայիկ Ղազարյանը: Սակայն բողոքին կից ներկայացված չէ (գործումնույնպես առկա չէ) Հմայակ Խալաֆյանի, Անահիտ Վարդանյանի,Վարդան Խալաֆյանի, Անի Խալաֆյանի կողմից Արտակ Զեյնալյանին,Արայիկ Ղազարյանին տրված լիազորագիր»:

Հետագայում դիմողների ներկայացուցիչն իր դիմումով ՀՀ վերաքննիչ

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

83

քաղաքացիական դատարան է ներկայացրել դիմողների կողմից իրենտրված լիազորագրի պատճենը` նոտարական վավերացմամբ, սակայն ՀՀվերաքննիչ քաղաքացիական դատարանն իր` 23.02.2015 թվականի`«Վերաքննիչ բողոքը վերադարձնելու մասին» որոշմամբ վերադարձրել էվերաքննիչ բողոքն այն պատճառաբանությամբ, որ վերաքննիչ բողոքինկցված չեն փաստաբանական գործունեություն իրականացնելու արտո -նա գրի կամ լիազորողների և լիազորվածների միջև ազգակցական կապըհաստատող փաստաթղթի պատճենները:

Նշված որոշումը դիմողների ներկայացուցիչը բողոքարկել է ՀՀ վճռա -բեկ դատարան, որն իր` 22.04.2015 թվականի` «Վճռաբեկ բողոքը վերա -դարձնելու մասին» որոշմամբ վերադարձրել է վճռաբեկ բողոքը` ներ կա- յացուցչի` փաստաբան չհանդիսանալու հիմքով` կիրառելով ՀՀ քաղա -քացիական դատավարության օրենսգրքի` 40-րդ և «Փաստաբանությանմասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածների դրույթները:

3. Դիմողները, վկայակոչելով ՀՀ Սահմանադրության 2005 թվականինոյեմբերի 27-ի հանրաքվեով ընդունված խմբագրությամբ տեքստի 1-ին,18, 19 և 23-րդ հոդվածները, Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազա -տությունների պաշտպանության մասին եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդհոդվածի 3-րդ մասի «գ» կետը, ՀՀ դատական օրենսգրքի 7-րդ հոդվածի 3-րդ մասը, գտնում են, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարությանօրենսգրքի 40-րդ հոդվածի 1-ին մասը և «Փաստաբանության մասին» ՀՀօրենքի 5-րդ հոդվածի 3-րդ մասը հակասում են ՀՀ Սահմանադրության18, 19, 20 և 14.1-րդ հոդվածներին, Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 3-րդ մասի«գ» կետին, քանի որ արգելում են ֆիզիկական և իրավաբանական անձանցիրենց կողմից ընտրված անձի միջոցով դատական ներկայացուցչությունիրականացնելու հնարավորությունը: Ըստ դիմողների՝ սահմանադրա -իրա վական վեճի առարկա դրույթները հակասության մեջ են մտնում նաևՀՀ Սահմանադրության (2005 թվականի նոյեմբերի 27-ի հանրաքվեովընդունված խմբագրությամբ) 1-ին, 8, 23, 27.1 և 31-րդ հոդվածների հետ:

Վկայակոչելով.ա/ ՀՀ սահմանադրական դատարանի՝ 08.10.2008թ. ՍԴՈ-765 որոշման

մեջ հավատարմագրված փաստաբանի միջոցով վճռաբեկ դատարանդիմելու պարտադիր պահանջի վերաբերյալ արտահայտած մի շարքիրավական դիրքորոշումներ, և, մասնավորապես, այն իրավական դիրքո -րոշումը, որ. «փաստաբանի միջոցով վճռաբեկ դատարան դիմելու ինստի -տուտը` որպես այլընտրանքային տարբերակ, իրավաչափ կարող էհա մարվել միայն այն դեպքում, երբ օրենսդրությունը փաստաբանիծառայությունից օգտվելու հնարավորությունը երաշխավորի յուրաքանչ -յուրի համար` անկախ տվյալ անձի ֆինանսական հնարավորություն -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

84

ներից», բ/ «Փաստաբանության մասին» ՀՀ օրենքի 41-րդ հոդվածի 5-րդ մասը,

որը թվարկում է այն անձանց շրջանակը, որոնց հանրային պաշտպանիգրասենյակի միջոցով տրամադրվում է անվճար իրավաբանական օգնութ -յուն,

գ/ հանրային պաշտպանների` 2013-2014թթ. վարած գործերի վիճակա -գրութ յունը,

դիմողները գտնում են, որ Հանրային պաշտպանի գրասենյակն ունակչէ միայնակ կրելու անվճար իրավաբանական ծառայություններ մատու -ցելու հանրային բեռը, քանի որ դրա ռեսուրսները մոտ 10 անգամ փոքր ենպահանջարկից, իսկ մոտ ապագայում, պայմանավորված օբյեկտիվ միշարք հանգամանքներով (պետության տնտեսական վիճակ և այլն),Հանրային պաշտպանի գրասենյակի ռեսուրսների տասն անգամ մեծա -ցումն իրատեսական չէ։ Ըստ դիմողների՝ նշվածը հաստատվում է ՀՀսահմանադրական դատարանի ՍԴՈ-1192 և ՍԴՈ-1197 որոշումներով,որոնցով Սահմանադրական դատարանը կրկին հաստատել է, որ անվճարիրավաբանական ծառայությունների համակարգը` որպես այլընտրանք,դեռ բավարար չափով ապահովված չէ։ Նշված պարագայում դիմողներըգտնում են, որ ապահովված չէ անձանց արդար դատաքննությանսահմանադրական իրավունքը:

Դիմողները` վկայակոչելով.ա/ Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպա -

նության մասին եվրոպական կոնվենցիան, որի համաձայն՝ անձը Մարդուիրավունքների եվրոպական դատարան (ՄԻԵԴ) գանգատ ներկայացնելուիրավունք ունի թե´ անձամբ, թե´ իր նախընտրած անձի միջոցով, ով պար -տադիր չէ, որ տվյալ երկրի իրավաբաններին համախմբող հասարակա -կան կազմակերպության անդամ լինի,

բ/ «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքը, որի համաձայն`անձը Սահմանադրական դատարան կարող է դիմել թե´ անձամբ, թե´ իրներկայացուցչի միջոցով, ով պետք է լինի բարձրագույն կրթությունունեցող իրավաբան, սակայն պարտադիր չէ, որ լինի փաստաբան,

գ/ ՀՀ վարչական և ՀՀ քրեական դատավարության օրենսդրությունը,որոնք չեն նախատեսում ներկայացուցչի՝ պարտադիր կարգով փաստա -բան լինելը վարչական դատավարությունում և տուժողի համար` քրեա -կան վարույթում,

դ/ դատարանների կողմից հայցն ըստ ընդդատության վերահասցեա -գրելու՝ ՀՀ օրենսդրությամբ ամրագրված իրավական հնարավորությունը,

արձանագրելով, որ թե՛ Սահմանադրական դատարանի որոշումը ևթե´ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի վճիռը, որոնցովհաստատվել է սահմանադրական կամ կոնվենցիոն իրավունքների

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

85

խախտման փաստը, Վճռաբեկ դատարանի որոշումները փաստի ուժովբեկանելու հիմք են, դիմողները կարծիք են հայտնում, որ վիճարկվողիրավակարգավորումների համաձայն՝ Վճռաբեկ դատարանի որոշումըբեկանելու ունակ դատական ակտի հիմքում ընկած դիմումի հեղինակըզրկված է արդեն բեկանված գործով ընդհանուր իրավասության դատա -րանում անձին ներկայացնելու և գործին մասնակցելու իրավունքից, կամվարչական դատարանի կողմից գործն ըստ ընդդատության ընդհանուրիրավասության դատարանին վերահասցեագրելու դեպքում ընդհանուրիրավասության դատարանի կողմից կմերժվի հայցի վարույթ ընդունումը,քանի որ ներկայացուցիչը փաստաբան չէ:

Դիմողները խնդրին անդրադառնալով ՀՀ Սահմանադրության (2005թվականի նոյեմբերի 27-ի հանրաքվեով ընդունված խմբագրությամբ)`14.1.-րդ և Կոնվենցիայի 14-րդ հոդվածներով ամրագրված՝ խտրակա -նության արգելման սկզբունքի տեսանկյունից` արձանագրում են, որիրավաբանը, ով փաստաբան չէ, իրավունք ունի ներկայացուցչությունիրականացնելու ՀՀ սահմանադրական դատարանում, Մարդու իրա -վունք ների եվրոպական դատարանում, ՀՀ վարչական դատարանում, ՀՀընդհանուր իրավասության դատարանում` քրեական գործերով որպեստուժողի ներկայացուցիչ, սակայն քաղաքացիական գործի շրջանակումչի կարող լինել ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձի ներկայա -ցուցիչը:

Անդրադառնալով վիճարկվող իրավակարգավորման նպատակի իրա -վա չափությանը՝ դիմողները գտնում են, որ վիճարկվող իրավակարգա -վորումը չի հետապնդում իրավաչափ նպատակ, դրանով չի հիմ նա -վորվում, թե ինչ սահմանադրական արժեք է պաշտպանվում կամերաշխավորվում կամ ապահովվում կիրառված սահմանափակումներով:

Դիմողները հիմնավոր չեն համարում վիճարկվող իրավակարգա -վորման նպատակը դատարանում ներկայացուցչության բարձր որակապահովելու հանգամանքով պայմանավորելը, և այդ տեսակետը հիմնա -վորում են նրանով, որ վիճարկվող իրավակարգավորումը թույլատրելի էհամարում դատարան ներկայացվող դատավարական փաստաթղթերընույնիսկ իրավաբանական կամ բարձրագույն կրթություն չունեցող անձիկողմից ստորագրելը և ներկայացնելը, սակայն թույլատրելի չի համարումֆիզիկական և իրավաբանական անձանց անունից դատական լսումներինմասնակցելը և անձի շահերը ներկայացնելն իրավաբանական գիտու -թյուն ների դոկտորի (դատավարագետի, քաղաքացիական իրավունքիգիտակի) կամ իրավաբանական ֆակուլտետի դեկանի, կամ գործող կամպաշտոնաթող դատավորի, կամ փաստաբանների դպրոցի դասախոսիկողմից միայն այն պատճառով, որ ներկայացուցչություն իրականացնողանձը «Փաստաբանների պալատի» անդամ չէ:

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

86

Ըստ դիմողների՝ թե´ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգր -քում և թե´ «Փաստաբանության մասին» ՀՀ օրենքում բացակայում է որևէբացատրություն, թե ի՞նչ նպատակով է, որ`

- փաստաբանները դատական ներկայացուցչություն իրականացնելուազատություն, իրավունք ունեն, իսկ մյուս խումբ անձինք, այդ թվում`իրավաբանները և իրավապաշտպանները, զրկված են այդ ազատությու -նից, իրավունքից,

- փաստաբան չհանդիսացող մերձավոր ազգականները դատականներկայացուցչություն իրականացնելու ազատություն, իրավունք ունեն,իսկ ազգական չհանդիսացող կամ ոչ մերձավոր ազգականները զրկվածեն այդ ազատությունից, իրավունքից,

- առանց փաստաբանի արտոնագրի ներկայացուցչություն կարելի էիրականացնել ոչ պարբերաբար, իսկ պարբերաբար՝ չի կարելի,

- առանց փաստաբանի արտոնագրի կարելի է ներկայացուցչությունիրականացնել անվճար, իսկ վճարովի՝ չի կարելի,

- փաստաբան չհանդիսացող անձը պետական մարմնի անունից դա -տա կան ներկայացուցչություն իրականացնելու ազատություն, իրավունքունի, իսկ նույն գործով կողմ հանդիսացող ֆիզիկական անձի շահերըներկայացնելու ազատությունից, իրավունքից զրկված է,

- պետական մարմինն ազատ է ընտրել իր ներկայացուցչին, իսկ նրամրցակից ֆիզիկական անձի այդ ազատությունը, իրավունքը սահմանա -փակված է` ներկայացուցիչը պետք է լինի փաստաբան:

Որպես վիճարկվող իրավակարգավորումների հետևանքով դատա -րանի մատչելիության իրավունքի ենթադրյալ սահմանափակման փաս -տարկ դիմողները ներկայացնում են նաև փաստաբանների գործու նեութ- յան ձեռնարկատիրական բնույթով պայմանավորված դատական ներկա -յացուցչություն իրականացնելուց հրաժարվելու` փաստաբանի ազա -տության իրավաչափությունը:

4. Պատասխանողը, առարկելով դիմողների փաստարկներին, գտնումէ, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 40-րդ հոդվածի 1-ին մասի` «բացառությամբ «Փաստաբանության մասին» ՀայաստանիՀանրապետության օրենքի 5-րդ հոդվածով նախատեսված դեպքերի»դրույթը և «Փաստաբանության մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածի 3-րդմասի դրույթները համապատասխանում են Հայաստանի Հանրապե -տության Սահմանադրության պահանջներին:

Իր դիրքորոշումը հիմնավորելու համար, վկայակոչելով ՀՀ Սահմանա -դրության (2005 թվականի նոյեմբերի 27-ի հանրաքվեով ընդունվածխմբագրությամբ) 18, 19 և 20-րդ հոդվածները, Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի1-ին և 3-րդ մասերը` պատասխանողն արձանագրում է, որ օրենքի 41-րդ

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

87

հոդվածի 5-րդ մասն ամրագրել է անվճար իրավաբանական օգնությունստանալու իրավունք ունեցող անձանց շրջանակը: Ընդ որում, ըստպատասխանողի՝ ի տարբերություն Կոնվենցիայի, օրենքի 41-րդ հոդվածի5-րդ մասում նշված անձանց համար անվճար իրավաբանական օգնութ -յուն ստանալու իրավունք է նախատեսվել անկախ տվյալ անձանցֆինանսական հնարավորություններից, ինչը գերազանցում է պետությանպոզիտիվ պարտականությունը՝ ապահովելու անվճար իրավաբանականօգնության կոնվենցիոն չափանիշը:

Հարցին անդրադառնալով իր ընտրությամբ իրավաբանական օգնութ -յուն ստանալու իրավունքի տեսանկյունից և արձանագրելով, որ ըստԵվրոպական դատարանի՝ այն հանդիսանում է արդար դատաքննությանբաղադրատարր, վկայակոչելով իր ընտրությամբ իրավաբանականօգնութ յուն ստանալու իրավունքի վերաբերյալ Եվրոպական դատարանիհամապատասխան դիրքորոշումները՝ պատասխանողն արձանագրում է,որ ըստ Եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքի՝ Կոնվեն -ցիան սահմանել է անվճար իրավաբանական օգնություն տրամադրելու՝պետությունների պոզիտիվ պարտականությունը միայն այն անձանցհամար, ովքեր ի վիճակի չեն վճարել այդպիսի օգնության համար և միայնայն դեպքում, երբ դա կպահանջեն արդարադատության շահերը, իսկ այլդեպքերում, երբ անձը ցանկանում է ստանալ իրավաբանական օգնութ -յուն, պարտավոր է վճարել դրա դիմաց:

Ըստ պատասխանողի՝ իրավաբանական օգնությունը պրոֆեսիոնալմատուցելու նպատակով պետությունը սահմանել է, որ պարբերաբար ևվճարովի դատական ներկայացուցչությունը քաղաքացիական և քրեականգործերով կարող է իրականացվել համապատասխան որակավորումունեցող փաստաբանների միջոցով, իսկ անձը լիովին ազատ է ընտրելուիր նախընտրած փաստաբանին: Այն, ըստ պատասխանողի, համապա -տաս խանում է նաև Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքներիմասին միջազգային դաշնագրի 14-րդ հոդվածի 3-րդ մասի «բ» կետիպահանջներին:

Հարցին անդրադառնալով դատարանի մատչելիության իրավունքիտեսանկյունից, վկայակոչելով նշված իրավունքի վերաբերյալ «Ուսուցիչ -ների լեհական միությունն ընդդեմ Լեհաստանի» գործով Մարդուիրավունքների եվրոպական դատարանի` 2004 թվականի սեպտեմբերի21-ի վճռի 29-րդ կետում արտահայտած այն իրավական դիրքորոշումը,որ դատարանի մատչելիության իրավունքը բացարձակ չէ և կարող էենթարկվել սահմանափակումների, պատասխանողը գտնում է, որվիճարկվող իրավակարգավորումներն ամենևին չեն սահմանափակումանձի իրավունքն իր ընտրած ցանկացած անձի միջոցով իրականացնելուիր իրավունքների պաշտպանությունը, այլ ուղղված են առանց

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

88

համապատասխան արտոնագրի պարբերաբար և վճարովի հիմունքներովդատական ներկայացուցչություն իրականացնելն արգելելուն:

Անդրադառնալով վիճարկվող իրավակարգավորումների՝ մի կողմից,և ՀՀ սահմանադրական դատարանում, Մարդու իրավունքների եվրոպա -կան դատարանում, ՀՀ վարչական դատարանում՝ մյուս կողմից, դատա -կան ներկայացուցչության վերաբերյալ իրավակարգավորումներիտարբերությանը և, դրանով պայմանավորված` իրավական անորոշութ -յան և խտրականության արգելման սկզբունքի խախտման վերաբերյալդիմողների դիրքորոշումներին, պատասխանողը գտնում է, որ նմանտարբերակումը համապատասխան իրավական նորմերում ակնհայտ է,ձևակերպված է բավարար աստիճանի հստակությամբ և հետապնդում էիրավաչափ նպատակ:

Ըստ պատասխանողի՝ նպատակի իրավաչափությունը պայմանավոր -ված է նրանով, որ ՀՀ սահմանադրական դատարանում, ՀՀ վարչականդատարանում գործում է գործի հանգամանքներն ի պաշտոնե պարզելուսկզբունքը, որի դեպքում նշված դատարանները սահմանափակված չենդատավարության մասնակիցների ներկայացրած միջնորդություններով,առաջարկություններով, ապացույցներով, իսկ քրեական և քաղաքա -ցիական գործերով դատավարությունների դեպքում գործում է կողմերիմրցակցության և իրավահավասարության սկզբունքը, որի դեպքումդատարանը սահմանափակված է դատավարության մասնակիցներիներկայացրած միջնորդություններով, առաջարկություններով, ապացույց -ներով: Բացի դրանից, քրեական գործում տուժողը հանդես է գալիսպրոֆեսիոնալ իրավաբան դատախազի հետ մեկտեղ` մեղադրանքիկողմում, ինչն ապահովում է տուժողի իրավունքների պաշտպանությանբարձր որակը:

5. Սույն գործով Սահմանադրական դատարանն անհրաժեշտ էհամարում վիճարկվող նորմերի սահմանադրականությունը գնահատելիսելնել.

- հանրային իշխանության կողմից մարդու հիմնական իրավունքներիու ազատությունների՝ Հայաստանի Հանրապետության վավերացրածմիջազգային պայմանագրերի հիման վրա արդյունավետ պաշտպանութ -յունն ապահովելու անհրաժեշտությունից (ՀՀ Սահմանադրության (2015թվականի փոփոխություններով) 3-րդ հոդված),

- ՀՀ Սահմանադրության (2015 թվականի փոփոխություններով) 61-րդհոդվածի 1-ին մասում և 64-րդ հոդվածում ամրագրված՝ արդյունավետդատական պաշտպանության, դատարանի մատչելիության իրավունքի,ինչպես նաև իրավաբանական օգնություն ստանալու իրավունքի երաշ -խա վորման անհրաժեշտությունից։

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

89

Միաժամանակ, սույն գործի քննության շրջանակներում Սահմանա -դրա կան դատարանն անհրաժեշտ է համարում արձանագրել, որ դիմումիմուտքագրման պահին գործել է Հայաստանի Հանրապետության Սահմա -նադրությունը` 2005 թվականի փոփոխություններով, և դիմողներըվիճարկվող իրավադրույթները վիճահարույց են համարել Սահմանա -դրության այդ խմբագրությամբ 1-ին, 8, 14.1, 18, 19, 20, 23, 27.1 և 31-րդհոդվածներին համապատասխանության տեսանկյունից: Հաշվի առնելովայն հանգամանքը, որ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրութ -յան (2015 թվականի փոփոխություններով) 1-3-րդ գլուխներն ուժի մեջ ենմտել 2015 թվականի դեկտեմբերի 22-ից, սույն գործի շրջանակներումվիճարկվող դրույթների սահմանադրականության հարցը քննությանառարկա է հանդիսանում Սահմանադրության (2015 թվականի փոփո -խություններով) 1-ին հոդվածի, 10-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 29-րդ հոդ -վածի, 31-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 53-րդ հոդվածի, 60-րդ հոդվածի 1-5-րդմասերի, 61-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի և 64-րդհոդվածի համատեքստում:

6. ՀՀ սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ քաղա -քացիական դատավարության օրենսգրքի 40-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-իննախադասությամբ ամրագրված դրույթը սահմանում է դատական ներ -կայացուցչության իրականացման ընդհանուր կանոնը, այն է՝ դատա -րանում ներկայացուցիչ կարող է լինել դատարանում գործը վարելուպատշաճ ձևակերպված լիազորություն ունեցող ցանկացած գործունակքաղաքացի: Օրենսդիրն այս ընդհանուր կանոնից բացառություն էնախատեսում` օրենսգրքի 40-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ նախադասութ -յամբ ամրագրելով «բացառությամբ «Փաստաբանության մասին» Հայաս -տանի Հանրապետության օրենքի 5-րդ հոդվածով նախատեսվածդեպ քերի» դրույթը և օրենքի 5-րդ հոդվածում շարադրելով դատականներկայացուցչության իրականացման՝ ընդհանուր կանոնից տաբերվողդրույթները:

Վերը նշված դրույթների վերլուծությունից հետևում է, որ ցանկացածգործունակ քաղաքացի, եթե առկա չէ «Փաստաբանության մասին» ՀՀօրենքի 5-րդ հոդվածով նախատեսված դեպքերից որևէ մեկը, կարող էիրականացնել դատական ներկայացուցչություն: Ինչ վերաբերում է«Փաստաբանության մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածով նախատեսվածդեպքերին, որոնք դատական ներկայացուցչության իրականացմանբնագավառում հանդես են գալիս որպես բացառություններ, ամրագրվածեն «Փաստաբանության մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածի 3-րդ մասում:

Oրենքի 5-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին պարբերության դրույթներիվերլուծությունը ցույց է տալիս, որ օրենսդիրը սահմանել է դատական

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

90

ներկայացուցչության կամ դրա կազմակերպման երկու դեպք.- դատական ներկայացուցչությունը կամ դրա կազմակերպումը որպես

պարբերաբար կամ վճարովի հիմունքներով մատուցվող ծառայություն, և- դատական ներկայացուցչությունը կամ դրա կազմակերպումը ոչ

որպես պարբերաբար կամ վճարովի հիմունքներով մատուցվող ծառա -յություն:

Ընդ որում, դատական ներկայացուցչությունը կամ դրա կազմակեր -պումը` որպես պարբերաբար կամ վճարովի հիմունքներով մատուցվողծառայություն, կարող է իրականացնել միայն փաստաբանը:

Այս կապակցությամբ Սահմանադրական դատարանն արձանագրումէ, որ միայն փաստաբանի կողմից պարբերաբար կամ վճարովի հիմունք -ներով ծառայություն մատուցելու օրենսդրական պահանջը բխում է փաս -տաբանական գործունեության ձեռնարկատիրական բնույթից, «ծառա -յութ յուն» եզրույթի բովանդակությունից, որոնց համար հատկա նշական ենպարբերականությունը և վճարովիությունը, ինչպես նաև նման ծառա -յություն մատուցողի հանդեպ համարժեք պատասխանատվության երաշ -խիքների ապահովման անհրաժեշտությունից:

Միաժամանակ, Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ միայնփաստաբանի միջոցով դատական ներկայացուցչության իրականացմանօրենսդրական պահանջն ամրագրելով` օրենսդիրը ոչ միայն ապահովումէ Սահմանադրության 64-րդ հոդվածի 1-ին մասում ամրագրված իրավա -բանական օգնություն ստանալու իրավունքի երաշխավորման իր պոզի -տիվ պարտականությունը, այլև երաշխավորում է որակյալ իրավա բա -նական օգնություն՝ դրանով իսկ երաշխավորելով իրավական պետու -թյանը հարիր՝ արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունքը՝ամրագրված Սահմանադրության 61-րդ հոդվածի 1-ին մասում:Ինքնանպատակ չէ այն հանգամանքը, որ ի տարբերություն 2005թ.խմբագրությամբ ՀՀ Սահմանադրության 20-րդ հոդվածի, որի 1-ին մասի1-ին նախադասությամբ ամրագրված դրույթով սահմանված էր իրավա -բանական օգնություն ստանալու իրավունքը, 2015թ. խմբագրությամբ ՀՀՍահմանադրության 64-րդ հոդվածը, որը վերաբերում է դիտարկվողիրավունքին, պարունակում է 2-րդ մաս, որի 1-ին նախադասությամբամրագրված է հետևյալ դրույթը. «Իրավաբանական օգնություն ապահո -վելու նպատակով երաշխավորվում է անկախության, ինքնակառավար -ման և փաստաբանների իրավահավասարության վրա հիմնվածփաս տաբանության գործունեությունը»: Դրանով իսկ պետություննընդլայնել է որակյալ իրավաբանական օգնություն ցուցաբերելու իրպոզիտիվ պարտականության շրջանակները՝ սահմանադրական մակար -դակի բարձրացնելով փաստաբանության՝ որպես որակյալ իրավաբա -նական օգնություն տրամադրող ինստիտուտի դերը: Այդ նպատակն է

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

91

հետապնդում նաև օրենքով նախատեսված` փաստաբանական դպրոցիստեղծումը, որը կազմակերպում և անցկացնում է փաստաբանականդպրոցի ունկնդիրների մասնագիտական ուսուցումը, կազմակերպում էփաստաբանական դպրոցի ունկնդիրների համար անցկացվող որակա -վորման քննությունը, կազմակերպում և անցկացնում է փաստաբաններիմասնագիտական վերապատրաստումը:

7. Ինչ վերաբերում է վճարովիության հիմունքներով պարբերաբարդատական ներկայացուցչության՝ միայն փաստաբանի միջոցով իրակա -նաց ման օրենսդրական պահանջի և դատարանի մատչելիության իրա -վունքի միջև հարաբերակցությանը, ապա, հաշվի առնելով փաստա բա-նական գործունեության ձեռնարկատիրական բնույթը` Սահմանադրա -կան դատարանը գտնում է, որ նման հարաբերակցությունը կարող էպայմանավորված լինել բացառապես դատական ներկայացուցչությունհայցող անձի ֆինանսական հնարավորություններով:

Այս կապակցությամբ Սահմանադրական դատարանն արձանագրումէ, որ օրենսդիրը նախատեսել է որոշակի երաշխիքներ դատականներկայացուցչություն հայցող, սակայն համապատասխան ֆինանսականհնարավորություններ չունեցող անձի՝ դատարանի մատչելիությանիրավունքի ապահովման համար: Մասնավորապես, օրենսգրքի 40-րդհոդվածի 1-ին մասի և օրենքի 5-րդ հոդվածի վերլուծության արդյունք -ներով Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ, նախ`դատական ներկայացուցչություն կարող է իրականացնել նաև փաստա -բան չհանդիսացող գործունակ և համապատասխան լիազորագիր ունե -ցող անձը, եթե դատական ներկայացուցչությունը կամ դրա կազմա կեր -պումը չի կրում պարբերական բնույթ կամ վճարովի չէ:

Երկրորդ` անվճար, սակայն պարբերաբար դատական ներկայացուց -չություն կարող է իրականացնել նաև փաստաբան չհանդիսացող գործու -նակ և համապատասխան լիազորագիր ունեցող անձը, եթե նա ներ կա- յացուցչություն է իրականացնում մերձավոր ազգականի, այդ թվում`ծնողի, զավակի, որդեգրողի, որդեգրվածի, հարազատ կամ ոչ հարազատ(համահայր կամ համամայր) եղբոր կամ քրոջ, պապի, տատի, թոռան,ինչպես նաև ամուսնու կամ ամուսնու ծնողի, փեսայի կամ հարսի համար:

Երրորդ` վճարովի կամ պարբերաբար դատական ներկայացուցչութ -յուն կարող է իրականացնել նաև փաստաբան չհանդիսացող գործունակև համապատասխան լիազորագիր ունեցող անձը, եթե նա ներկայա -ցուցչություն է իրականացնում այն իրավաբանական անձի համար, որիկանոնադրական կապիտալի կեսից ավելի բաժնեմասերը պատկանումեն ներկայացուցչի մերձավոր ազգականին (ազգականներին):

Բացի դրանից, օրենքի 41-րդ հոդվածի 5-րդ մասում օրենսդիրը թվար -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

92

կել է հասարակության խոցելի խմբերին պատկանող 16 կատեգորիայիանձանց, որոնց իրավաբանական օգնությունը տրամադրվում է անվճար՝ուղղակիորեն չնախատեսելով տվյալ կատեգորիայի անձանց` համա -պատասխան ֆինանսական հնարավորություններ չունենալու հանգա -մանքը, և միայն մեկ դեպքում, որը սահմանված է օրենքի 41-րդ հոդվածի5-րդ մասի 4-րդ կետում (ընտանիքների անապահովության գնահատմանհամակարգում հաշվառված` 0-ից բարձր անապահովության միավորունեցող ընտանիքի անդամներ), օրենսդիրն անվճար իրավաբանականօգնության տրամադրման համար ուղղակիորեն նախատեսել է տվյալկատեգորիայի անձանց` համապատասխան ֆինանսական հնարավորու -թյուն ներ չունենալու հանգամանքը:

Միաժամանակ, դատարանի մատչելիության իրավունքի ապահովմաննկատառումներից ելնելով՝ Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որվիճարկվող դրույթները պարտավորեցնում են դատարաններին յուրա -քանչյուր կոնկրետ քաղաքացիական գործով ստուգելու հետևյալ հանգա -մանքների առկայությունը.

- ներկայացուցչի փաստաբան լինելը,- ներկայացուցչի՝ փաստաբան չհանդիսանալու դեպքում՝ նրա կողմից

դատական ներկայացուցչությունը պարբերաբար կամ վճարովի հիմունք -ներով իրականացնելը,

- ներկայացուցչի՝ փաստաբան չհանդիսանալու դեպքում՝ նրա՝ վստա -հորդի մերձավոր ազգական հանդիսանալը և դատական ներկայացուց -չությունն անվճար իրականացնելը,

- իրավաբանական անձի ներկայացուցչի՝ փաստաբան չհանդիսա -նալու դեպքում՝ նրա մերձավոր ազգական հանդիսանալն այն անձի կամանձանց նկատմամբ, որոնց պատկանում են տվյալ իրավաբանականանձի կանոնադրական կապիտալի կեսից ավելի բաժնեմասերը:

8. Սահմանադրական դատարանը հիմնավոր չի համարում այն փաս -տարկները, որ վիճարկվող նորմերը հակասում են արդար դատա -քննության, իրավաբանական օգնություն ստանալու իրավունքներին,անձնական կյանքի հարգման իրավունքին, դրա բաղադրատարրհանդիսացող՝ ինքնաարտահայտման իրավունքին, այլ անձանց շահերըպաշտպանելու նկատառումներով պետական և տեղական ինքնակա -ռավարման մարմիններին դիմումներ ներկայացնելու և սեփականությանիրավունքներին: Նախ` առկա չէ որևէ պատճառահետևանքային կապվիճարկվող նորմերի և արդար դատաքննության, անձնական կյանքիհարգման և սեփականության իրավունքների միջև: Երկրորդ` ինքնաար -տահայտման իրավունքը, որը դիմողների ընկալմամբ ներառում է նաևդատական ներկայացուցչությունը, և իրավաբանական օգնություն ստա -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

93

նալու իրավունքը մնացած բոլոր իրավունքների նմանությամբ կարող ենիրացվել միայն օրենքով նախատեսված կարգով, այլ ոչ թե սեփականհայեցողությամբ: Բացի դրանից, ինքնաարտահայտման իրավունքը, որըդիմողների ընկալմամբ ներառում է նաև դատական ներկայացուց -չությունը, վերաբերելի է դատական ներկայացուցչություն իրականաց -նողին, մինչդեռ տվյալ դեպքում դիմողները դատարաններում հանդես ենեկել որպես հայցվորներ, այլ ոչ թե ներկայացուցիչներ: Երրորդ` այլանձանց շահերը պաշտպանելու նկատառումներով պետական և տեղա -կան ինքնակառավարման մարմիններին դիմումներ ներկայացնելուիրավունքն ուղղակիորեն չի վերաբերում հայցադիմումին, վերաքննիչ ևվճռաբեկ բողոքներին, դրանց պատասխաններին, քաղաքացիականգործով ներկայացվող գրավոր բացատրություններին և առարկություն -ներին, գրավոր միջնորդություններին, հատուկ և հատուկ հայցայինվարույթներով ներկայացվող դիմումներին:

Սահմանադրական դատարանը հիմնավոր չի համարում նաև այնփաստարկը, որ վիճարկվող նորմերը հակասում են խտրականությանարգելման սկզբունքին, քանի որ տվյալ դեպքում տարբերակումը վերա -բերում է տարբեր կատեգորիայի անձանց՝ փաստաբաններին, իրավա -բաններին և այդպիսիք չհանդիսացող անձանց: Խտրականու թյունն առկակլիներ այն դեպքում, երբ օրենսդրորեն տարբերակում նախատեսվեր այսերեք խմբերից որևէ մեկում: Դատավարական տարբեր գործընթացներումներկայացուցչության ապահովումն ու վերջինիս իրավակարգավորումնիրականացվում է այդ գործընթացների առանձնահատկություններըհաշվի առնելով:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը, հաշվի առնելով նաև ՍԴՈ-1135որոշման մեջ արտահայտած իրավական դիրքորոշումները, գտնում է, որվեճի առարկա հիմնախնդրի առկա իրավակարգավորման հիմնականնպատակը քաղաքացիական արդարադատության ոլորտում մարդկանցվճարովի իրավաբանական ծառայություն մատուցելու ինստիտուտիհստակ կանոնակարգումն է` արգելելով անձանց պարբերաբար և վճա -րովի հիմունքներով հանդես գալ որպես ներկայացուցիչ դատարանում`չունենալով համապատասխան գործունեությամբ զբաղվելու արտոնա -գիր: Նման իրավակարգավորում առկա է բազմաթիվ երկրներում և բխումէ իրավական պետությունում իրավունքի գերակայության երաշխավոր -ման սահմանադրական սկզբունքի էությունից: Այլ խնդիր է, որ արդա -րադատական պրակտիկայում չպետք է այն աստիճան նեղացվիքաղաքացիական գործերով իրավաբանական օգնություն ցույց տալուշրջանակները, որ բացառվեն ոչ վճարովի հիմունքներով և ոչ պարբե -րաբար մատուցվող իրավական օգնության հնարավորությունները: Իրհերթին, դատական պրակտիկայում տարակերպ մեկնաբանություններից

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

94

խուսափելու համար, հետագա օրենսդրական հստակեցումներն առավելորոշակի պետք է դարձնեն «պարբերաբար» և/կամ «վճարովի հիմունք -ներով» եզրույթները, ինչպես նաև երաշխավորեն դատավարականիրավակարգավորումների միասնականությունը։

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 1-ին կե -տով, 102-րդ հոդվածով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հայաս -տանի Հանրապետության օրենքի 63, 64 և 69-րդ հոդվածներով, Հայաս -տանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց .

1. ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 40-րդ հոդվածի 1-ին մասի` «բացառությամբ «Փաստաբանության մասին» Հայաստանի Հան -րապե տության օրենքի 5-րդ հոդվածով նախատեսված դեպքերի» դրույթըհամապատասխանում է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանա -դրութ յանը՝ սույն որոշման մեջ արտահայտված իրավական դիրքորոշում -ների շրջանակներում:

2. «Փաստաբանության մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածի 3-րդ մասըհամապատասխանում է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանա -դրութ յանը՝ սույն որոշման մեջ արտահայտված իրավական դիրքորոշում -ների շրջանակներում:

3. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդ հոդ -վածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջէ մտնում հրապարակման պահից:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ Գ. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

5 ապրիլի 2016 թվականիՍԴՈ-1263

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

95

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

ՈՐՈՇՈՒՄԸ

«ՎՏԲ-ՀԱՅԱՍՏԱՆ ԲԱՆԿ» ՓԲԸ-Ի ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀՀՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 102-ՐԴՀՈԴՎԱԾԻ 2-ՐԴ ՄԱՍԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երեւան 12 ապրիլի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը`կազ մով.

Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլումյանի, Ֆ.Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Վ. Հովհաննիսյանի (զեկուցող),Հ. Նազարյանի, Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)` դիմողի`«ՎՏԲ-Հայաստան Բանկ» ՓԲԸ-ի ներկայացուցիչներ Հ.

Հովհաննիսյանի, Գ. Գրիգորյանի,գործով որպես պատասխանող կողմ ներգրավված` ՀՀ Ազգային ժողո -

վի պաշտոնական ներկայացուցիչ` ՀՀ Ազգային ժողովի աշխատակազմիիրավաբանական վարչության իրավախորհրդատվական բաժնի գլխա -վոր մասնագետ Վ. Դանիելյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 1-ին կետի, 101-րդ հոդվածի առաջին մասի 6-րդ կետի,«Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 25, 38 եւ 69-րդհոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «ՎՏԲ-Հայաստան

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

96

Բանկ» ՓԲԸ-ի դիմումի հիման վրա` ՀՀ քաղաքացիական դատավարութ -յան օրենսգրքի 102-րդ հոդվածի 2-րդ մասի` Հայաստանի Հանրապե -տության Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցըորո շելու վերաբերյալ» գործը:

Գործի քննության առիթը «ՎՏԲ-Հայաստան Բանկ» ՓԲԸ-ի` 26.11.2015թ.ՀՀ սահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը, դիմող եւպատասխանող կողմերի գրավոր բացատրությունները, հետազոտելովՀայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարությանօրենսգիրքը եւ գործում առկա մյուս փաստաթղթերը, ՀայաստանիՀանրապետության սահմանադրական դատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքն (ՀՕ-247, այսու -հետ` օրենսգիրք) ընդունվել է ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից` 1998 թվականիհունիսի 17-ին, ՀՀ Նախագահի կողմից ստորագրվել` 1998 թվականիօգոստոսի 7-ին եւ ուժի մեջ է մտել 1999 թվականի հունվարի 1-ից:

Օրենսգրքի` «Հայցի ապահովման հետ կապված վնասների հատու -ցումը» վերտառությամբ 102-րդ հոդվածի 2-րդ մասը սահմանում է.

«2. Պատասխանողն իրավունք ունի հայց հարուցել նույն դատարանընդդեմ հայցվորի` հայցի ապահովմամբ իրեն պատճառված վնասներըհատուցելու պահանջով»:

Օրենսգրքում հիշյալ հոդվածը լրացվել է «Հայաստանի Հանրապե -տության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում լրացումներկատարելու մասին» ՀՕ-101 ՀՀ օրենքով, որն ընդունվել է ՀՀ Ազգայինժողովի կողմից` 2000 թվականի հոկտեմբերի 24-ին, ՀՀ Նախագահիկողմից ստորագրվել` 2000 թվականի նոյեմբերի 15-ին եւ ուժի մեջ է մտել2000 թվականի դեկտեմբերի 10-ից:

2. Գործի դատավարական նախապատմությունը հանգում է հետեւ -յալին.

Թիվ ԵՄԴ/0425/02/13 քաղաքացիական գործի շրջանակներում10.04.2013թ. ներկայացված հայցադիմումի եւ 18.04.2013թ. ներկայացվածհակընդդեմ հայցի հիման վրա Երեւան քաղաքի Մալաթիա-Սեբաստիավարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանում /այսու -հետ` դատարան/ քննվել է քաղաքացիական գործն ըստ հայցի` «Արտա -դրատպագրական» ՓԲ ընկերության տնօրեն Մ. Բաղիրյանի ընդդեմ Վ.Համբարձումյանի, դատարանի 22.04.2013թ. որոշմամբ «ՎՏԲ-Հայաստանբանկ» ՓԲԸ-ի միջնորդության բավարարման արդյունքում որպես երրորդանձ ներգրավված` «ՎՏԲ-Հայաստան Բանկ» ՓԲ ընկերության` թիվԵՄԴ/0761/02/12 քաղաքացիական գործով կայացված վճռի հիմքով

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

97

պարտավորությունների կատարմանը պարտավորեցնելու պահանջիմասին եւ ըստ հակընդդեմ հայցի Վ. Համբարձումյանի ընդդեմ «ՎՏԲ-Հայաստան Բանկ» ՓԲԸ-ի, «Դանհիս» ՍՊԸ-ի եւ ինքնուրույն պահանջներկայացնող երրորդ անձ «Արտադրատպագրական» ՓԲԸ-ի` գումարիբռնագանձման պահանջի մասին: Դատարանը թիվ ԵՄԴ/0425/02/13քաղաքացիական գործով վճիռ է կայացրել 05.02.2014թ., որով հայցը եւհակընդդեմ հայցը մերժել է, վճռել է դատարանի 09.10.2013թ. որոշմամբձեռնարկված հայցի ապահովման միջոցները պահպանել մինչեւ վճռիօրինական ուժի մեջ մտնելը: ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարաննիր` 22.05.2014թ. որոշմամբ մերժել է Վ. Համբարձումյանի վերաքննիչբողոքը, իսկ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր` 16.07.2014թ. որոշմամբվերադարձրել է վերջինիս վճռաբեկ բողոքը:

Մինչեւ վճռի կայացումը դատարանն իր` 12.04.2013թ. որոշմամբ Վ.Համբարձումյանի միջնորդությունը բավարարել է` ի թիվս այլնի,հայցագնի` 350.000 ԱՄՆ դոլարին համարժեք ՀՀ դրամի չափով արգելանքէ դրվել Երեւան քաղաքի Իսակովի պողոտա, թիվ 48/5 հասցեում գտնվողանշարժ գույքի վրա:

Հետագայում «ՎՏԲ-Հայաստան բանկ» ՓԲԸ-ի ներկայացուցչիմիջնորդության բավարարման արդյունքում 10.01.2014թ. կայացվածորոշմամբ փոփոխվել է դատարանի` վերը նշված որոշումը` ի թիվսայլնի, 350.000 ԱՄՆ դոլարին համարժեք ՀՀ դրամի չափով արգելանք էդրվել «ՎՏԲ-Հայաստան Բանկ» ՓԲԸ-ի դրամական միջոցների վրա:

Դատարանի 09.10.2013թ. որոշմամբ սկզբնական հայցով հայցվոր«Արտադրատպագրական» ՓԲԸ-ի միջնորդության բավարարման արդ -յուն քում արգելվել է «ՎՏԲ-Հայաստան Բանկ» ՓԲ ընկերությանը կատարելորեւէ գործողություն Երեւան քաղաքի Իսակովի պողոտայի թիվ 48/5հասցեում գտնվող անշարժ գույքի վրա, արգելվել է «ՎՏԲ-ՀայաստանԲանկ» ՓԲ ընկերությանը եւ նրա կողմից լիազորված անձանց խոչըն -դոտելու «Արտադրատպագրական» ՓԲ ընկերության եւ նրա աշխատա -կիցների մուտքը Երեւան քաղաքի Իսակովի պողոտայի թիվ 48/5 հասցե,արգելվել է «ՎՏԲ-Հայաստան Բանկ» ՓԲ ընկերությանը եւ ընկերությանհամար ծառայություններ մատուցող բոլոր կազմակերպություններինխոչընդոտել «Արտադրատպագրական» ՓԲ ընկերության աշխատանք -ներին:

Հետագայում «ՎՏԲ-Հայաստան Բանկ» ՓԲԸ-ի ներկայացուցչի միջնոր -դության բավարարման արդյունքում 10.01.2014թ. կայացված որոշմամբվերացվել է վերը նշված հայցի ապահովման միջոցը:

Սակայն մինչեւ վերը նշված հայցի ապահովման միջոցը վերացնելը,27.11.2013թ. «ՎՏԲ-Հայաստան Բանկ» ՓԲԸ-ն դիմել է դատարան`պահանջելով «Արտադրատպագրական» ՓԲԸ-ից բռնագանձել 12.000.000

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

98

ՀՀ դրամ, ինչպես նաեւ 690.783,94 ՀՀ դրամ եւ 1.048.320 ՀՀ դրամ, ընդամենը13.739.103,94 ՀՀ դրամ` որպես պատճառված իրական վնասի հատուցումայն բանի համար, որ «Արտադրատպագրական» ՓԲԸ-ն թիվԵՄԴ/0425/02/13 քաղաքացիական գործի շրջանակներում միջնորդել էհայցի ապահովման միջոց կիրառել, եւ այդ միջնորդությունը բավարարվելէ:

Դատարանի 31.07.2014 թվականի թիվ ԵՄԴ/1613/02/13 վճռով հայցըբավարարվել է, ի թիվս այլնի, հետեւյալ պատճառաբանությամբ՝ «ՀՀքաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 35-րդ հոդվածի 2-րդ մասիհամաձայն վեճի առարկայի նկատմամբ ինքնուրույն պահանջներչներկայացնող անձինք օգտվում են կողմի իրավունքներից եւ կրում եննրա պարտականությունները…:

Սույն գործով հայցվոր «ՎՏԲ-Հայաստան» բանկ ՓԲ ընկերություննիրավունք ունի ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 102-րդհոդվածի 2-րդ մասի ուժով հայց հարուցել նույն դատարան ընդդեմ թիվԵՄԴ/0425/02/13 քաղաքացիական գործով հայցվոր «Արտադրատպագրա -կան» ՓԲ ընկերության` հայցի ապահովմամբ իրեն պատճառված վնաս -ները հատուցելու պահանջով»:

Հիշյալ վճռի դեմ «Արտադրատպագրական» ՓԲԸ-ն ներկայացրել էվերաքննիչ բողոք, որը ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի09.04.2015 թվականի թիվ ԵՄԴ/1613/02/13 որոշմամբ բավարարվել էմասնակիորեն` բեկանվել է Երեւան քաղաքի Մալաթիա-Սեբաստիավարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարանի 31.07.2014թվականի վճիռը եւ այն փոփոխվել` հայցը մերժվել է, ի թիվս այլնի,հետեւյալ պատճառաբանությամբ. «Ինքնին միջնորդություն /հայցիապահովման միջոց կիրառելու վերաբերյալ/ ներկայացնելը չի կարողհիմք հանդիսանալ 102-րդ հոդվածի 2-րդ մասի կարգով վնասներբռնագանձելու համար եւ այդ առումով հայցի ապահովման միջնորդու -թյունը պետք է կապված լինի հայցի հիմնավորվածության եւ օրինակա -նության հետ: Բացի այդ, հայցի ապահովման էությունից բխում է, որ այնկիրառվում է պատասխանողի նկատմամբ, մինչդեռ վիճարկվող պարա -գայում հայցի ապահովման միջոցը կիրառվել է երրորդ անձի նկատմամբ:Ամեն դեպքում, ակնհայտ է, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարությանօրենսգրքի 102-րդ հոդվածը պատասխանողին է իրավունք վերապահումհայց հարուցել նույն Դատարան, ընդդեմ հայցվորի՝ հայցի ապահովմամբպատճառված վնասների հատուցման պահանջով…»:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի հիշյալ որոշման դեմ«ՎՏԲ-Հայաստան Բանկ» ՓԲԸ-ն ներկայացրել է վճռաբեկ բողոք, որիվարույթ ընդունելը ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.05.2015 թվականի թիվԵՄԴ/1613/02/13 որոշմամբ մերժվել է:

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

99

3. Դիմողը գտնում է, որ. - վիճարկվող դրույթի` ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի

կողմից թիվ ԵՄԴ/1613/02/13 քաղաքացիական գործով կայացված որոշ -մամբ տրված մեկնաբանությամբ կիրառումը /դատական պրակտիկան/հակասում է ՀՀ Սահմանադրության 10-րդ հոդվածի 1-ին մասի, 60-րդհոդվածի 1-ին մասի, 61-րդ հոդվածի 1-ին մասի եւ 63-րդ հոդվածի 1-ինմասի դրույթներին,

- կամ վիճարկվող դրույթում առկա օրենքի բացը հակասում է ՀՀՍահմանադրության հիշյալ դրույթներին այնքանով, որքանով այդ բացըիրավակիրառ պրակտիկայում հստակ հնարավորություն չի տալիսերրորդ անձին դատական կարգով պահանջել հայցի ապահովմամբ իրենպատճառված վնասի հատուցում:

Իր` վերը նշված դիրքորոշումը հիմնավորելու համար դիմողնoրենսգրքի 35-րդ հոդվածի 2-րդ մասի եւ 27-րդ հոդվածի 1-ին կետինորմերի համակարգային վերլուծության արդյունքում գտնում է, որվիճարկվող նորմը տվյալ դեպքում պետք է մեկնաբանել ընդարձակմեկնաբանման կանոններով եւ եզրակացնում է, որ ընդարձակ մեկնա -բանման դեպքում վիճարկվող դրույթի բովանդակությունը ներառում էնաեւ տվյալ դրույթով նախատեսված իրավունքն ինքնուրույն պահանջներչներկայացնող երրորդ անձին վերապահելը:

Որպես փաստարկ` դիմողը վկայակոչում է oրենսգրքի 98-րդ հոդվածի1-ին մասի 3-րդ կետը, որը դատարանին իրավունք է վերապահումկիրառել նաեւ հայցի ապահովման այնպիսի միջոց, որն արգելում էկողմերից տարբերվող այլ անձանց եւս իրականացնելու որոշակի գործո -ղություններ վեճի առարկայի նկատմամբ: Ըստ դիմողի` տվյալ դեպքումայդ անձը կարող է կրել գույքային վնաս, իսկ հայցի ապահովմամբպատասխանողին եւ երրորդ անձին պատճառված վնասի հատուցմանդեպքը դասվում է օրինաչափ վարքագծի եւ մեղքի բացակայությանպայմաններում պատճառված վնասի հատուցման` օրենքով սահմանվածդեպքերի շարքին:

Դիմողը վկայակոչում է նաեւ սեփականատիրոջ կողմից իր գույքնօգտագործելու եւ տիրապետելու իրավազորությունների սահմանափակ -ման հետեւանքով գույքային վնասի առաջացման հնարավորության եւանձի դատական պաշտպանության սահմանադրական իրավունքիվերաբերյալ համապատասխանաբար` Մարդու իրավունքների եվրոպա -կան դատարանի եւ ՀՀ սահմանադրական դատարանի կողմից արտա -հայտված իրավական դիրքորոշումներ, ինչպես նաեւ օրենքի բացիքննության վերաբերյալ ՀՀ սահմանադրական դատարանի արտահայտածմի շարք իրավական դիրքորոշումներ:

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

100

4. Պատասխանողը գտնում է, որ ՀՀ քաղաքացիական դատավարութ -յան օրենսգրքի 102-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված դրույթըհամապատասխանում է ՀՀ Սահմանադրության պահանջներին, սակայնտվյալ դրույթի մեկնաբանությունն իրավակիրառ պրակտիկայում /Վերա -քննիչ դատարանի թիվ ԵՄԴ/1613/02/13 որոշում/ այնքանով, որքանովինքնուրույն պահանջներ չներկայացնող երրորդ անձանց համար չիերաշխավորում հայցի ապահովմամբ իրենց պատճառված վնասներիհատուցում ստանալու պահանջով դատարան դիմելու իրավունքը,հակասում է ՀՀ Սահմանադրության պահանջներին:

Իր` վերը նշված դիրքորոշումը հիմնավորելու համար պատասխանողնօրենսգրքի 35-րդ հոդվածի 2-րդ մասի, 29-րդ հոդվածի 1-ին մասի եւ«Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 86-րդ հոդվածի 1-ին մասի եւ 45-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համակարգային վերլուծության արդյունքումգտնում է, որ վիճարկվող դրույթով նախատեսված իրավունքը վերապահ -ված է նաեւ ինքնուրույն պահանջներ չներկայացնող երրորդ անձանց, իսկօրենսդիրն ինքնուրույն պահանջներ չներկայացնող երրորդ անձանց`պատասխանողի իրավունքների հետ նույնական բոլոր իրավունքներնամեն անգամ թվարկելու փոխարեն սահմանել է պատասխանողի բոլորիրավունքներն ունենալու վերաբերյալ ընդհանուր կանոն` այդ կանոնիցհստակ թվարկված բացառություններով:

Անդրադառնալով օրենքի բացի վերաբերյալ դիմողի փաստարկներին`պատասխանողը գտնում է, որ օրենսգրքում գործող իրավական դրույթ -ները ներկա խմբագրությամբ ամբողջովին հնարավորություն են տալիսինքնուրույն պահանջներ չներկայացնող երրորդ անձանց արդյունավե -տորեն իրականացնել իրենց օրինական շահերի պաշտպանությունը, այդթվում` հայցի ապահովմամբ իրենց պատճառված վնասների հատուցմանպահանջով հայց հարուցելը եւ հատուցում ստանալը:

5. Հիմք ընդունելով «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 86-րդհոդվածի 1-ին մասի դրույթները` սույն գործի քննության շրջանակներումՍահմանադրական դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որ ՀՀքաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 102-րդ հոդվածի 2-րդմասում «Պատասխանողն» բառի օգտագործմամբ օրենսդիրն ըստ էությաննկատի է ունեցել պատասխանողին: Մյուս կողմից, օրենսդիրը ՀՀ քաղա -քացիական դատավարության օրենսգրքով նախատեսել է դատավարա -կան պաշտպանության համապատասխան միջոցներ եւ եղանակներ,որոնց օգտագործմամբ հայցի ապահովմամբ վնաս կրած անձը հնարավո -րություն է ստանում ձեռք բերելու պատճառված վնասի հատուցմանիրավունք: Ընդ որում, դատավարական պաշտպանության համապատաս -խան միջոցները եւ եղանակները, ի թիվս այլնի, ներառում են դատա -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

101

վարական կարգավիճակը փոխելու կամ համապատասխան դատավա -րական կարգավիճակ ձեռք բերելու իրավական հնարավորությունները:Պատասխանողը եւս իր գրավոր բացատրությունում արձանագրել է վերընշված փաստը:

Սահմանադրական դատարանը հարկ է համարում արձանագրել նաեւ,որ սույն գործով դիմողը` «ՎՏԲ-Հայաստան Բանկ» ՓԲ ընկերությունը, թիվԵՄԴ/0425/02/13 քաղաքացիական գործում որպես երրորդ անձ էներգրավվել իր իսկ միջնորդությամբ, որը բավարարվել է դատարանիկողմից: Այսինքն` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքովնախատեսված դատավարական պաշտպանության միջոցների եւ եղա -նակների շրջանակներից սույն գործով դիմողն ինքն է ընտրել համա -պատասխան դատավարական պաշտպանության միջոցը եւ եղանակը:

Նման պայմաններում օրենսգրքի վիճարկվող դրույթով նախատեսվածիրավունքը վեճի առարկայի նկատմամբ ինքնուրույն պահանջներչներկայացնող երրորդ անձանց չտրամադրելը վկայում է ոչ թե դատականպաշտպանության սահմանադրական իրավունքի սահմանափակման, այլդիմողի կողմից դատական պաշտպանության համապատասխան միջոցըեւ եղանակը չընտրելու մասին:

Միաժամանակ, հաշվի առնելով դիմողի փաստարկները, հատկապեսայն, որ, ըստ դիմողի, Վերաքննիչ դատարանը պետք է կիրառեր օրենս -գրքի 35-րդ հոդվածի 2-րդ մասի եւ 27-րդ հոդվածի 1-ին կետի նորմերըեւ դրանց համադրված վերլուծության արդյունքում վիճարկվող նորմինտար ընդարձակ մեկնաբանություն, Սահմանադրական դատարանըգտնում է, որ ձեւականորեն բարձրացնելով սահմանադրականությանխնդիր, իրականում դիմողը բարձրացնում է օրենքի նորմի կիրառման եւդատական ակտի իրավաչափության խնդիրներ: Նկատի ունենալով նաեւ,որ ՀՀ առաջին ատյանի եւ վերաքննիչ դատարանների կողմից վեճիառարկա նորմը միեւնույն փաստական հանգամանքների պարագայումտարակերպ է ընկալվել եւ կիրառվել, վճռաբեկ բողոքի շրջանակներումքաղաքացիաիրավական վեճի քննությունը եւ օրենքի միատեսակկիրառության ապահովման արդյունքում տվյալ հարցում համարժեք նա -խա դեպի ստեղծումը ՀՀ վճռաբեկ դատարանի իրավասությանն ենվերաբերում:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից եւ ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 1-ինկետով, 102-րդ հոդվածով, «Սահմանադրական դատարանի մասին»Հայաս տանի Հանրապետության օրենքի 32-րդ հոդվածի 1-ին կետով, 60-րդ հոդվածի 1-ին կետով, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրա -կան դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց .

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

102

1. «ՎՏԲ-Հայաստան Բանկ» ՓԲԸ-ի դիմումի հիման վրա` ՀՀ քաղաքա -ցիական դատավարության օրենսգրքի 102-րդ հոդվասծի 2-րդ մասի`Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը համապատասխա -նության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործի վարույթը կարճել:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդ հոդ -վածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է եւ ուժի մեջէ մտնում հրապարակման պահից:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ Գ. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

12 ապրիլի 2016 թվականիՍԴՈ-1264

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

103

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

ՈՐՈՇՈՒՄԸ

ԳԱԳԻԿ ՉՐԱՂՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 340-ՐԴ

ՀՈԴՎԱԾԻ 1-ԻՆ ՄԱՍԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ

ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երևան 19 ապրիլի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը`կազ մով.

Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլումյանի, Ֆ.Թոխյանի, Ա. Թունյանի (զեկուցող), Ա. Խաչատրյանի, Հ. Նազարյանի, Ա.Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)` դիմողիներկայացուցիչ Տ. Եգորյանի,

գործով որպես պատասխանող կողմ ներգրավված` ՀՀ Ազգայինժողովի պաշտոնական ներկայացուցիչ` ՀՀ Ազգային ժողովի աշխա -տակազմի իրավաբանական վարչության իրավախորհրդատվա կանբաժնի գլխավոր մասնագետ Վ. Դանիելյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 1-ին կետի, 101-րդ հոդվածի առաջին մասի 6-րդ կետի,«Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 25, 38 և 69-րդհոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «Գագիկ Չրաղյանի

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

104

դիմումի հիման վրա` Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիականօրենսգրքի 340-րդ հոդվածի 1-ին մասի` Հայաստանի ՀանրապետությանՍահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերա -բերյալ» գործը։

Գործի քննության առիթը Գագիկ Չրաղյանի` 11.12.2015թ. ՀՀ սահմա -նա դրական դատարան մուտքագրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը, դիմող ևպատասխանող կողմերի գրավոր բացատրությունները, հետազոտելովՀայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգիրքը և գործումառկա մյուս փաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմա -նադրական դատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց.

1. ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրքն ընդունվել է ՀՀ Ազգային ժողովիկողմից՝ 1998 թվականի մայիսի 5-ին, Հայաստանի ՀանրապետությանՆախագահի կողմից ստորագրվել` 1998 թվականի հուլիսի 28-ին և ՀՀԱզգային ժողովի կողմից 17.06.1998թ. ընդունված` «Հայաստանի Հանրա -պետության քաղաքացիական օրենսգիրքը գործողության մեջ դնելումասին» ՀՀ օրենքի համաձայն ուժի մեջ է մտել 1999 թվականի հունվարի1-ից:

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի` «Հայցային վաղեմության ժամկետիընթացքի ընդհատվելը» վերտառությամբ 340-րդ հոդվածը սահմանում է.

«1. Հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքն ընդհատվում էսահմանված կարգով հայցը հարուցելով, ինչպես նաև պարտավոր անձիկողմից պարտքի ճանաչումը վկայող գործողությունները կատարելով:

2. Ընդհատումից հետո հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքընորից է սկսվում: Մինչև ընդհատումն անցած ժամանակը չի հաշվվում նորժամկետի մեջ»:

Օրենսգրքի 340-րդ հոդվածում փոփոխություններ կամ լրացումներ չենկատարվել:

2. Գործի դատավարական նախապատմությունը հանգում էհետևյալին.

2010 թվականի նոյեմբերի 3-ին կնքված պարտավորագրի համաձայն՝Գ. Հովհաննիսյանը պարտավորվել է 2010 թվականի նոյեմբերին դիմողին՝Գ. Չրաղյանին, վերադարձնել որոշակի գումար, որը չի վերադարձրել:Դիմողը 2013 թվականի նոյեմբերի 29-ին հայցադիմում է ներկայացրելՇիրակի մարզի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանընդդեմ Գ. Հովհաննիսյանի` վերոնշյալ պարտավորագրով նախատեսվածգումարի բռնագանձման պահանջի մասին: Հայցադիմումով ներկայացվելէ պետական տուրքի վճարումը հետաձգելու վերաբերյալ միջնորդություն:

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

105

06.12.2013 թվականին դատարանը որոշում է կայացրել միջնորդու -թյունը մերժելու և հայցադիմումը վերադարձնելու մասին` հայցադիմումըվերադարձնելը պատճառաբանելով, ի թիվս այլնի, պետական տուրքըվճարված չլինելու հանգամանքով, իսկ միջնորդությունը մերժելը՝ նրա -նով, որ ներկայացված չեն ապացույցներ պետական տուրքը վճարելուհնարավորության բացակայության մասին (գործ թիվ ՇԴ/1511/02/13):Դիմողը որոշումն ստացել է 12.12.2013 թվականին, իսկ 16.12.2013թվականին, եռօրյա ժամկետի պահպանմամբ, կրկին հայց է ներկայացրելդատարան:

19.12.2013 թվականին առաջին ատյանի դատարանը որոշում է կայա -ցրել վերադարձնել 16.12.2013 թվականին, եռօրյա ժամկետի պահպան -մամբ, կրկին ներկայացված հայցադիմումը նույն հիմքով` արձա նա -գրելով, որ չեն կատարվել 06.12.2013 թվականի որոշման պահանջները:

Նշված որոշման դեմ բերվել է վերաքննիչ բողոք, որը ՀՀ վերաքննիչքաղաքացիական դատարանի 22.01.2014թ. որոշմամբ վերադարձվել է, ևՇիրակի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի 06.12.2013թ. և19.12.2013թ. հայցադիմումը վերադարձնելու մասին որոշումները մտել ենօրինական ուժի մեջ:

27.12.2013 թվականին դիմողի ներկայացուցիչը փոստային կապիմիջոցով նոր հայցադիմում է ներկայացրել ընդհանուր իրավասությանառաջին ատյանի դատարան ընդդեմ Գ. Հովհաննիսյանի` վերոնշյալպարտավորագրով նախատեսված գումարի բռնագանձման պահանջով:Հայցադիմումով ներկայացվել է պետական տուրքի վճարումը հետա -ձգելու վերաբերյալ միջնորդություն: 13.01.2014 թվականին դատարանըորոշում է կայացրել միջնորդությունը մերժելու և հայցադիմումըվերադարձնելու մասին` հայցադիմումը վերադարձնելը պատճառաբա -նելով պետական տուրքը վճարված չլինելու հանգամանքով, իսկմիջնորդությունը մերժելը՝ նրանով, որ ներկայացված չեն ապացույցներպետական տուրքը վճարելու հնարավորության բացակայության մասին(գործ թիվ ՇԴ/0014/02/14): Նշված որոշումը չի բողոքարկվել վերա քննութ -յան կարգով:

05.02.2014 թվականին նոր հայցադիմում է ներկայացվել ընդհանուրիրավասության առաջին ատյանի դատարան` գումարի բռնագանձմանպահանջով, սակայն այլ ծավալի հայցապահանջով: 10.02.2014 թվականինդատարանը որոշում է կայացրել վերադարձնել 05.02.2014 թվականիններկայացված հայցադիմումն այն պատճառաբանություններով, որՇԴ/1511/02/13 գործով ներկայացվել է վերաքննիչ բողոք, գործը գտնվումէ ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանում դեռևս անավարտ վիճա -կում, և որ նման պայմաններում հայցադիմումը ենթակա է վերա դարձ -ման (գործ թիվ ՇԴ/0140/02/14):

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

106

Վերոնշյալ որոշման դեմ բերվել է վերաքննիչ բողոք: ՀՀ վերաքննիչքաղաքացիական դատարանի 07.03.2014 թվականի որոշմամբ Շիրակիմարզի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի` հայ -ցադիմումը վերադարձնելու մասին թիվ ՇԴ/0140/02/14 քաղաքացիականգործով 10.02.2014 թվականի որոշումը վերացվել է:

23.04.2014 թվականին Շիրակի մարզի ընդհանուր իրավասությանառաջին ատյանի դատարանի որոշմամբ գործն ընդունվել է վարույթ:

Նույն դատարանի 30.09.2014 թվականի վճռով գումարի բռնագանձմանպահանջի մասին հայցը մերժվել է դիմողի կողմից հայցային վաղեմությաներեք տարվա ժամկետը բաց թողնելու պատճառաբանությամբ: Միաժա -մանակ, վկայակոչելով նախորդ` ՇԴ/1511/02/13 և ՇԴ/0014/02/14 որոշում -ների օրինական ուժի մեջ գտնվելը` դատարանն արտահայտել է իրա վա -կան դիրքորոշում, որ նշված որոշումներով հայցադիմումների վերա -դարձը վկայում է սահմանված կարգով հայց չհարուցելու և, հետևաբար,հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքն ընդհատված չհամարվելումասին:

Նշված վճռի դեմ դիմողը 18.12.2014 թվականին վերաքննիչ բողոք էներկայացրել: ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանն իր՝ 12.02.2015թվականի որոշմամբ վերաքննիչ բողոքը մերժել է` վերահաստատելովՇիրակի մարզի

ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի իրավականդիրքորոշումները` վկայակոչելով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի թիվ ԵԷԴ0723/02/09 քաղաքացիական գործով 02.04.2010թ. արտահայտած իրա -վական դիրքորոշումները:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր՝ 27.05.2015 թվականի որոշմամբ մերժել էվարույթ ընդունել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 12.02.2015թվականի որոշման դեմ ներկայացված վճռաբեկ բողոքը:

3. Դիմողը գտնում է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 340-րդհոդվածի վիճարկվող 1-ին մասը՝ իրավակիրառ պրակտիկայում դրանտրված մեկնաբանությամբ, հակասում է ՀՀ Սահմանադրության (2005թվականի նոյեմբերի 27-ի հանրաքվեով ընդունված խմբագրությամբ) 1-ին, 18, 19, 30 և 43-րդ հոդվածներին: Մասնավորապես, եթե հայցվորիկողմից պատշաճ կարգով հայց է ներկայացվում դատարան` օրենքովսահմանված հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքում, և հայցա -դիմումին կից չի ներկայացվում պետական տուրքի վճարման անդորրա -գիրը, քանի որ հայցվորի գույքային դրությունը հնարավորություն չիտալիս վերջինիս վճարել դատարան դիմելու համար անհրաժեշտ պետա -կան տուրքը, միևնույն ժամանակ, հայցվորի կողմից պատշաճ կարգովներկայացվում է պետական տուրքի վճարումը հետաձգելու վերաբերյալ

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

107

միջնորդություն, որը դատարանի կողմից մերժվում է իր հայեցողականլիազորության շրջանակներում, ապա օրենսգրքի 340-րդ հոդվածի 1-ինմասի իմաստով՝ դատարանների կողմից նշված դրույթին տրված մեկնա -բանության շրջանակներում նման հայցը համարվում է սահմանվածկարգով չհարուցված, և նման հայց ներկայացնելու փաստն ինքնին հիմքչի հանդիսանում հայցային վաղեմության ժամկետի ընդհատման համար:

Դիմողի կարծիքով՝ նման մեկնաբանության պայմաններում անձիիրավունքների պաշտպանության հնարավորությունը՝ հայցային վաղե -մու թյան ժամկետի իմաստով, ուղղակի կախվածության մեջ է դրվումվերջինիս ֆինանսական հնարավորություններից, և հայցային վաղե -մության ժամկետի ընթացքում դատարան դիմելու համար անհրաժեշտպետական տուրքի վճարման հնարավորության բացակայությունը՝ պե -տա կան տուրքի վճարումը հետաձգելու վերաբերյալ միջնորդությանմերժման պայմաններում, ուղղակի անհնարինություն է ստեղծումհայցվորի համար իր իրավունքների պաշտպանության նկատառումներովնաև հետագայում դատարան դիմելու համար: Արդյունքում, ըստ դիմողի,անհամաչափ սահմանափակում է անձի դատական պաշտպանությանիրավունքը` արգելափակելով դատարանի մատչելիությունը վերջինիսհամար: Ըստ դիմողի` օրենսգրքի 340-րդ հոդվածի 1-ին մասը ՀՀ Սահ -մանադրության 1-ին, 18-րդ և 19-րդ հոդվածների, ՄԻԵԿ-ի 6-րդ հոդվածիպահանջների լույսի ներքո պետք է ենթադրի հայցային վաղեմությանժամկետի ընդհատում հայց հարուցելու բոլոր այն դեպքերում, երբհայցադիմումի վերադարձը դատարանի կողմից կատարվել է միայնհայցվորի կողմից պետական տուրքի չվճարման պատճառաբանությամբ`հայցվորի կողմից, գույքային դրությունից ելնելով, պետական տուրքիվճարման արտոնություն կիրառելու միջնորդություն ներկայացվելուպայմաններում:

Դիմողը վկայակոչում է նաև ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 25.12.2015թ. թիվԵԱՆԴ/0052/02/11 գործով կայացված որոշումը, որում ՀՀ վճռաբեկդատարանը վերահաստատել է իրավակիրառ պրակտիկայում վիճարկ -վող նորմին տրված մեկնաբանությունը: Դիմողը նաև վկայակոչում է ՀՀվճռաբեկ դատարանի մի շարք որոշումներ, որոնցում «Վճռաբեկ դատա -րանը գտել է, որ պետական տուրքի գծով արտոնությունները` այդ թվում`դրա տարաժամկետումը կամ վճարման հետաձգումը, նպատակ ենհետապնդում վերացնել արդարադատության մատչելիության այն պիսիխոչընդոտները, որոնք պայմանավորում են անձի մոտ համապատաս -խան միջոցների բացակայության պատճառով դատարան դիմելու, վերա -դաս ատյան բողոք ներկայացնելու անհնարինությունը: Այդ նպատակիցելնելով օրենսդիրը, ի տարբերություն պետական տուրքի վճարումիցազատելու ձևով արտոնություն սահմանելուն, դատարանի համար

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

108

առավել լայն հայեցողական լիազորություն է սահմանել պետականտուրքի վճարումը տարաժամկետելու կամ հետաձգելու հարցում:Վերջինս պայմանավորված է դատարանի դերով` որպես արդարադա -տություն իրականացնող մարմնի, որը միաժամանակ պետք է ապահովիանձի արդարադատության մատչելիության իրավունքը»:

Դիմողը վկայակոչում է նաև ՄԻԵԴ-ի մի շարք որոշումներ, որոնցումդատարանը գտել է, որ «...այն սահմանափակումները, որոնք զուտֆինանսական բնույթ ունեն, պետք է արդարադատության շահերիցելնելով մանրակրկիտ քննության առնվեն...» և «Դատական տուրքերիգումարը գնահատելը որոշակի գործի հատուկ հանգամանքներիտեսանկյունից, ներառյալ դրանք վճարելու դիմումատուի ունակությունըև դատավարության այն փուլը, որում նման սահմանափակումը կիրառվելէ, հանգամանքներ են, որոնք էական են որոշելու համար` անձն օժտվածէ եղել դատարանի մատչելիության իրավունքով, թե ոչ...»:

Վկայակոչելով ՀՀ սահմանադրական դատարանի ՍԴՈ-630, ՍԴՈ-753,ՍԴՈ-902 որոշումները` դիմողը գտնում է, որ վիճարկվող դրույթն անհս -տակ, անորոշ է ձևակերպված, չի բավարարում «օրենքի որակին» ներկա -յացվող պահանջները, հետևաբար` հակասում է ՀՀ Սահմանադրության1-ին հոդվածում երաշխավորված իրավական պետության հիմնարարսկզբունքներից մեկը հանդիսացող իրավական որոշակիության սկզբուն -քին:

4. Պատասխանող կողմը գտնում է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի340-րդ հոդվածի 1-ին մասը հակասահմանադրականության խնդիր չիառաջացնում:

Որպես իր դիրքորոշման հիմնավորում` պատասխանողը նշում է, որ«Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (այսուհետ՝ Եվրոպա -կան դատարան) արդար դատաքննության բաղադրատարր համարվողդատարանի մատչելիության վերաբերյալ արտահայտել է հետևյալիրավական դիրքորոշումը՝ «(…) Դատարանի մատչելիության իրավունքըբացարձակ չէ և այն կարող է սահմանափակումների ենթարկվել. (…)մատչելիության իրավունքն ինքնին պահանջում է կանոնակարգումպետության կողմից: Այս առնչությամբ անդամ երկրներն օժտված ենհայեցողության որոշակի շրջանակով (…): Պարտադիր է, որ կիրառվածսահմանափակումները չնվազեցնեն կամ սահմանափակեն դատարանիմատչելիության իրավունքն այնպես կամ այնքանով, որի արդյունքումխախտվի այդ իրավունքի բուն էությունը: Բացի դրանից, սահմանափա -կումը չի կարող համարվել 6-րդ հոդվածի 1-ին կետին համահունչ, եթե այնչի հետապնդում իրավաչափ նպատակ, կամ եթե կիրառված միջոցի ևհետապնդված նպատակի միջև ողջամիտ համաչափություն առկա չէ»:

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

109

Պատասխանողը նշում է, որ դատարանի մատչելիության ապահովմաննպատակով պետությունը սահմանել է պետական տուրքից ազատմանդեպքեր: Ըստ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 21-րդ հոդվածի՝պետական տուրքի գծով կարող են սահմանվել հետևյալ արտոնություն -ները՝

ա) պետական տուրքի վճարումից ազատում.բ) պետական տուրքի նվազեցում.գ) պետական տուրքի դրույքաչափի նվազեցում.դ) պետական տուրքի վճարման ժամկետի հետաձգում.ե) պետական տուրքը սահմանված ժամկետում բյուջե չգանձելու

համար հաշվարկված տույժերի վճարումից ազատում, նվազեցում, դրանքվճարելու ժամկետի հետաձգում:

Միաժամանակ, օրենքով սահմանվել են այն դեպքերը, երբ անձինքդատարաններում օգտվում են պետական տուրքի գծով արտոնություն -ներից:

Պետական տուրքի հետաձգման հարցը լուծվում է դատարանի՝համապատասխան միջնորդությունը բավարարելու դեպքում՝ հաշվիառնելով վերջինիս հիմնավորվածությունը: Այն գնահատելու հարցումդատարաններն ունեն հայեցողության որոշակի շրջանակ՝ քննարկելույուրաքանչյուր դեպքում կոնկրետ հանգամանքներ, ինչը ենթադրում է, որդատարանները կաշկանդված չեն բոլոր դեպքերում պետական տուրքիվճարման հետաձգման միջնորդության առկայության պայմաններումբավարարելու այն:

Ինչ վերաբերում է խնդրո առարկա դրույթի համապատասխանությաննիրավական որոշակիության սկզբունքին, ապա պատասխանողը հարկ էհամարում անդրադառնալ Եվրոպական դատարանի և ՀՀ սահմանադրա -կան դատարանի իրավական դիրքորոշումներին: Մասնավորապես, ՀՀսահմանադրական դատարանի 2006թ. ապրիլի 18-ի թիվ ՍԴՈ-630որոշման համաձայն որևէ իրավական նորմ չի կարող համարվել «օրենք»,եթե այն չի համապատասխանում իրավական որոշակիության (res judi-cata) սկզբունքին, այսինքն՝ ձևակերպված չէ բավարար աստիճանիհստակությամբ, որը թույլ տա քաղաքացուն դրա հետ համատեղելու իրվարքագիծը:

Պատասխանողը վկայակոչում է «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀօրենքի 86-րդ հոդվածի 1-ին մասը, համաձայն որի՝ իրավական ակտըմեկնաբան վում է դրանում պարունակվող բառերի և արտահայտություն -ների տառացի նշանակությամբ՝ հաշվի առնելով օրենքի պահանջները:Հետևաբար, ըստ պատասխանողի՝ օրենսգրքի 340-րդ հոդվածի 1-ինմասում օգտագործվող «սահմանված կարգով հայցը հարուցելով» բառա -կապակցությունը հստակ սահմանում է, որ ոչ թե ցանկացած կարգով

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

110

ներկայացված հայցն է ընդհատում հայցային վաղեմության ժամկետը՝կարևորելով պարզապես հայց հարուցելու, այն է՝ անձի նկատմամբպահանջ ներկայացնելու կամահայտնության առկայությունը, այլ բացա -ռա պես օրենքով սահմանված կարգով հայց հարուցելը՝ նկատի ունենալովհայցադիմում ներկայացնելու օրենքով սահմանված պահանջները, և այսմասով խնդրո առարկա «դրույթն ամբողջությամբ համապատասխանումէ իրավական օրենքին ներկայացվող իրավական որոշակիության,օրենքում օգտագործվող ձևակերպումների հստակության, բավարարմատչելիության, համապատասխան սուբյեկտների կողմից իրենցվարքագիծն օրենքի կարգադրագրերի պահանջներին համապատասխա -նեցնե լու գործնական, ռեալ հնարավորության և օրենքի պահանջներինչհետևելու դեպքում հնարավոր բացասական իրավական հետևանքներիառաջացման կանխատեսելիության պահանջներին»:

Միաժամանակ, պատասխանողն առաջարկում է քննարկման առարկադարձնել այն հարցը, թե արդյոք դիմողը ձևականորեն քննարկելով խնդրոառարկա դրույթի սահմանադրականությունը, ըստ էության բարձրացնումէ իր նկատմամբ կայացված դատական ակտերի օրինականության ևհիմնավորվածության հարց, ինչը հանդիսանում է գործի քննությունըմերժելու հիմք:

Այնուամենայնիվ, ամփոփելով ներկայացված փաստարկները՝ պա -տաս խանողը գտնում է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 340-րդհոդվածի 1-ին մասով սահմանված դրույթը համապատասխանում է ՀՀՍահմանադրության պահանջներին:

5. Սույն գործով բարձրացված սահմանադրաիրավական վեճի լուծմաննպատակով ՀՀ սահմանադրական դատարանն անհրաժեշտ է համարումանդրադառնալ հետևյալ հիմնախնդիրներին՝

- արդյո՞ք վիճարկվող դրույթը համապատասխանում է ՀՀ Սահմա -նադրության 79-րդ հոդվածով նախատեսված իրավական որոշակիությանսկզբունքին այնքանով, որ հնարավորություն է տալիս իրավունքիսուբյեկտներին ընկալելու օրենսդրի պահանջը, կանխատեսելու դրահետևանքները և իրենց վարքագիծը համապատասխանեցնելու այդպահանջներին,

- արդյո՞ք վիճարկվող դրույթը չի սահմանափակում ՀՀ Սահմանա -դրությամբ, ինչպես նաև Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվեն -ցիայով սահմանված` դատարանի մատչելիության իրավունքն այնքա նով,որ անձը զրկվի դատական պաշտպանության իրավունքից:

Միաժամանակ, սույն գործի քննության շրջանակներում Սահմանա -դրա կան դատարանն անհրաժեշտ է համարում արձանագրել, որ դիմումիմուտքագրման պահին գործել է ՀՀ Սահմանադրությունը՝ 2005 թվականի

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

111

փոփոխություններով, և դիմողը վիճարկվող իրավադրույթները վիճահա -րույց է համարել Սահմանադրության այդ խմբագրությամբ 1-ին, 18, 19, 31և 43-րդ հոդվածներին համապատասխանության տեսանկյունից: Հաշվիառնելով այն հանգամանքը, որ ՀՀ Սահմանադրության (2015 թվականիփոփոխություններով) 1-3-րդ գլուխներն ուժի մեջ են մտել 2015 թվականիդեկտեմբերի 22-ից, ուստի սույն գործի շրջանակներում վիճարկվողդրույթների սահմանադրականության հարցը քննության առարկա էհանդիսանում ՀՀ Սահմանադրության 1-ին, 60, 61, 63 և 79-րդ հոդվածներիհամատեքստում:

6. ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 340-րդ հոդվածի վիճարկվող 1-ինմասով նախատեսվում է հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքիընդհատման երկու հիմք, այն է՝

1. հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքն ընդհատվում էսահմանված կարգով հայցը հարուցելով,

2. պարտավոր անձի կողմից պարտքի ճանաչումը վկայող գործողու -թյուն ները կատարելով:

Այս պայմաններից որևէ մեկի առկայությունը բավարար է, որպեսզիընդհատվի հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքը: Հաշվի առնելովայն, որ դիմողը վիճարկում է միայն հայց հարուցելու միջոցով հայցայինվաղեմության ժամկետի ընթացքի ընդհատման հիմքը, ՀՀ սահմանադրա -կան դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ այդ հիմքովհայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքի ընդհատումը կարգավորողդրույթի սահմանադրականությանը:

Ըստ օրենսգրքի վիճարկվող դրույթի՝ հայցային վաղեմության ժամ -կետի ընթացքն ընդհատվում է, երբ համապատասխան հայցը հարուցվումէ սահմանված կարգով, այսինքն՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարությանօրենսգրքով նախատեսված կարգով:

Հայց հարուցելու հետ կապված իրավակարգավորումները նախատես -ված են ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 13-րդ գլխով,ըստ որի՝ հայց հարուցելն իրենից ներկայացնում է այնպիսի իրավականփաստ, որն ի հայտ է գալիս հայցադիմում ներկայացնելով և դատարանիկողմից համապատասխան որոշմամբ այն ընդունելով:

Հարկ է նշել նաև, որ հայցային վաղեմության ժամկետը և դրա ընթացքիընդհատումը կարգավորող նորմերը հավասարակշռում են պարտա -տիրոջ և պարտապանի շահերը: Այդ իսկ պատճառով պարտապանըպետք է տեղյակ լինի հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքիընդհատման մասին: Այն դեպքերում, երբ հայցը սահմանված կարգով չիհարուցվում, պարտապանը կարող է և՛ տեղյակ չլինել պարտատիրոջկողմից ներկայացված պահանջների մասին, քանի որ ՀՀ քաղա -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

112

քացիական դատավարության օրենսգրքի 93-րդ հոդվածի համաձայն՝ ոչթե հայց ներկայացնելուց, այլ հայց հարուցելուց հետո է դատարանըհայցադիմումի և կից փաստաթղթերի պատճենները պատշաճ ձևովուղարկում պատասխանողին:

Բացի դրանից, եթե հայցադիմումը սահմանված կարգով չընդունվիդատարանի որոշմամբ, և միայն դատարան հայցադիմում ներկայացնելուփաստն ընդհատի հայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքը, ապա չիլինի հստակ երաշխիք, որ ընդհատված ժամկետն ուղղակիորեն վերա -բերելու է հետագայում ներկայացվող հայցադիմումի առարկային:

Հետևաբար` սահմանված կարգով հայց հարուցելը փաստվում է հայ -ցադիմումն ընդունելու մասին դատարանի կայացրած որոշմամբ, և եթեդատարանը կայացրել է հայցադիմումի ընդունումը մերժելու մասին կամհայցադիմումը վերադարձնելու մասին որոշում, որը չի բողոքարկվել կամբողոքարկվել է, սակայն չի վերացվել և ուժի մեջ է մտել, ապա դատա -վարական տեսանկյունից նշանակում է, որ սահմանված կարգով հայց չիհարուցվել:

Միաժամանակ, դիմողն ըստ էության վիճարկում է ոչ թե օրենսգրքի340-րդ հոդվածի 1-ին մասի՝ «սահմանված կարգով հայց հարուցել»դրույթը, այլ բուն կարգի առանձին տարրը, ինչը քաղաքացիականդատավարության օրենսգրքի իրավակարգավորման առարկա է, և որիսահմանադրականության հարցը սույն գործի շրջանակներում քննությանառարկա չի կարող դառնալ:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը հարկ է համարում անդրադառնալնաև Եվրոպական դատարանի կողմից արտահայտված այն դիրքորոշ -մանը, համաձայն որի՝ «նորմը չի կարող համարվել «օրենք» քանի դեռ այնձևակերպված չէ բավարար որոշակիությամբ, որպեսզի քաղաքացունհնարավորություն տա կարգավորել իր վարքագիծը: Նա պետք է ի վիճակիլինի, անհրաժեշտության դեպքում համապատասխան խորհրդի օգնութ -յամբ, այդ հանգամանքներում ողջամիտ աստիճանի կանխատեսել այնհետևանքները, որոնց նշված գործողությունը կարող է հանգեցնել» (CASEOF MICHAUD v. FRANCE (Application no. 12323/11)):

Վերոշարադրյալի հիման վրա ՀՀ սահմանադրական դատարաննարձանագրում է, որ ՀՀ Սահմանադրության 79-րդ հոդվածով նախատես -ված որոշակիության սկզբունքի լույսի ներքո վեճի առարկա դրույթը, այնէ՝ «սահմանված կարգով հայց հարուցելը»` որպես հայցային վաղեմութ -յան ժամկետի ընթացքի ընդհատման պայման, իր բովանդակությամբորոշակի է, հնարավորություն է տալիս անձին հստակ ընկալել օրենսդրիկողմից սահմանված պահանջը և կանխատեսել սահմանված կարգովհայց չհարուցելու հետևանքները հայցային վաղեմության ժամկետիընթացքի ընդհատման առնչությամբ:

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

113

7. Ինչ վերաբերում է առանց տուրքի վճարման հայց ներկայացնելունև, հետևաբար, սահմանված կարգով հայց չհարուցելու պարագայումհայցային վաղեմության ժամկետի ընթացքի չընդհատվելուն, ապա անձիդատական պաշտպանության իրավունքի իրականացման տեսանկյունիցանհրաժեշտ է նշել հետևյալը.

նախ՝ ՀՀ Սահմանադրության 78-րդ հոդվածի համաձայն` հիմնականիրավունքների և ազատությունների սահմանափակման համար ընտր -ված միջոցները պետք է համարժեք լինեն սահմանափակվող հիմնականիրավունքի և ազատության նշանակությանը: Սահմանված կարգով հայցհարուցելու ֆինանսական բաղադրատարրի առնչությամբ` որպեսարդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունքի նշանակությանըհամարժեք սահմանափակում, պետք է ընդգծել, որ ՀՀ սահմանադրականդատարանն այս հարցի առնչությամբ արտահայտել է իր դիրքորոշումը:Մասնավորապես, իր՝ 25.05.2010 թվականի ՍԴՈ-890 որոշման 6-րդկետում Սահմանադրական դատարանը նշել է. «Հիմք ընդունելով այնհանգամանքը, որ դատարաններում պետական տուրք վճարելու սահ -մանադրական պարտականության կատարումը սերտորեն առնչվում էանձի՝ դատարան դիմելու սահմանադրական իրավունքի իրացմանհնարավորության հետ՝ սահմանադրական դատարանը հարկ է համա -րում ընդգծել, որ դատարաններում պետական տուրք վճարելու պարտա -կանությունը չի հետապնդում դատարան դիմելու սահմանադրականիրավունքից անձին զրկելու նպատակ։ Օրենսդիրը կարգավորելով դա -տա րաններում պետական տուրքի գանձման հետ կապված իրավահա -րաբե րությունները՝ կաշկանդված է քաղաքացիական իրավունքների ուազատությունների պաշտպանության սահմանադրական սկզբունքներով,մասնավորապես, դատարանի մատչելիության սկզբունքի երաշխավոր -ման պարտականությամբ։ Ուստի օրենսդրի պարտականությունն էերաշխավորել պատշաճ հավասարակշռություն, մի կողմից, դատարան -ներում պետական տուրք գանձելու՝ պետության օրինավոր շահի,դատարան ներում պետական տուրք վճարելու՝ անձի սահմանադրականպարտականության և, մյուս կողմից՝ դատարանների միջոցով իր իրա -վունքները պաշտպանելու՝ դիմողի օրինավոր շահի միջև։ Հետևաբար,այդպիսի հավասարակշռության ապահովումը հետապնդում է սահմա -նադրաիրավական նպատակ»։

Երկրորդ` «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 31-րդ հոդվածի առա -ջին պարբերության «գ» կետի համաձայն՝ առանձին վճարողների կամվճարողների խմբերի համար պետական տուրքի գծով արտոնություններկարող են uահմանել դատարանները՝ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀօրենքի 9-րդ հոդվածում նշված առանձին գործերով՝ ելնելով կողմերիգույքային դրությունից։ Այս դրույթը դատարանի մատչելիության

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

114

իրավունքի իրացման հնարավորություն է երաշխավորում ոչ բավարարֆինանսական միջոցներ ունեցող անձանց համար։ Ընդ որում, վերոհիշյալարտոնությունները, ի թիվս այլնի, ներառում են նաև պետական տուրքիցընդհանրապես ազատելու հնարավորությունը։ Միաժամանակ, «Պետա -կան տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 22-րդ հոդվածը սահմանում է այն դեպ -քերը, երբ դատարաններում պետական տուրք վճարելու պարտա կա նու-թյունից անձն ազատվում է օրենքի ուժով, որով բացառվում է այդպարտականությունից անձին ազատելու հայեցողական մոտեցումը։ Բացիդրանից, ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 73-րդհոդվածի 1-ին մասը` ելնելով այն սկզբունքից, որ դատական ծախսերըվճարում է դատավարության պարտվող կողմը, սահմանում է, որդատական ծախuերը գործին մաuնակցող անձանց միջև բաշխվում ենբավարարված հայցապահանջների չափին համամաuնորեն։

Երրորդ` հայց հարուցելը միակ հիմքը չէ հայցային վաղեմությանժամկետի ընթացքի ընդհատման համար: Ինչպես արդեն նշվել է,օրենսգրքի 340-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ հայցային վաղեմութ -յան ժամկետի ընթացքն ընդհատվում է նաև պարտապան անձի կողմիցպարտքի ճանաչումը վկայող գործողություններ կատարելով: Այս իրավա -կարգավորումը լրացուցիչ հիմք է անձի՝ հայցային վաղեմության ժամկե -տի ընթացքի ընդհատման և դատական պաշտպանության մատչե -լիութ յան ապահովման համար:

Չորրորդ` հայցային վաղեմության ժամկետի բացթողումը միանշանակչի ենթադրում անձի կողմից իր իրավունքների դատական պաշտպա -նության հնարավորության սպառում: Օրենսգրքի 335-րդ հոդվածինհամապատասխան դատարանն իրավունքի պաշտպանության մասինպահանջը քննության է առնում անկախ հայցային վաղեմության ժամկետըլրանալու հանգամանքից, և վիճող կողմի՝ հայցային վաղեմության ժամ -կետի բացթողման մասին դիմումի բացակայության պարագայում տեղի էունենում անձի դատական պաշտպանության իրավունքի իրականա -ցումը: Ավելին, դատարանի կողմից հարգելի ճանաչված բացառիկդեպքերում օրենսգիրքը նախատեսում է հայցային վաղեմության ժամ -կետի վերականգնման հնարավորություն, ինչը ևս կարող է երաշխավորելանձի դատական պաշտպանությունը:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 1-ինկետով, 102-րդ հոդվածով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հա -յաստանի Հանրապետության օրենքի 63, 64 և 69-րդ հոդվածներով, Հա -յաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը ՈՐՈՇԵՑ.

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

115

1. ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 340-րդ հոդվածի 1-ին մասը հա -մապատասխանում է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրութ -յանը:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդ հոդ -վածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջէ մտնում հրապարակման պահից:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ Գ. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

19 ապրիլի 2016 թվականիՍԴՈ-1265

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

116

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

ՈՐՈՇՈՒՄԸ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՎԵՐԱԿԱՌՈՒՑՄԱՆ ԵՎԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ԲԱՆԿԻ ՄԻՋԵՎ 2015 ԹՎԱԿԱՆԻ

ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 11-ԻՆ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ` «ԵՐԵՎԱՆԻ ԿՈՇՏ ԹԱՓՈՆՆԵՐԻԾՐԱԳԻՐ» ՎԱՐԿԱՅԻՆ ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ

ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ

ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երեւան 19 ապրիլի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը՝ կազ -մով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլումյանի,Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Հ. Նազարյանի (զեկուցող),Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)` Հանրա-պե տության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ՝ Երեւանի քաղա -քապետի առաջին տեղակալ Կ. Արեյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի,«Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 25, 38 և 72-րդ հոդ -վածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «Հայաստանի Հան -րա պետության եւ Վերակառուցման եւ զարգացման եվրոպական բանկիմիջեւ 2015 թվականի դեկտեմբերի 11-ին ստորագրված՝ «Երեւանի կոշտթափոնների ծրագիր» վարկային համաձայնագրում ամրագրված պար -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

117

տա վորությունների` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանա դրութ -յանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը։

Գործի քննության առիթը Հանրապետության Նախագահի՝ 2016 թվա -կանի մարտի 29-ին ՀՀ սահմանադրական դատարան մուտքագրվածդիմումն է:

Ուսումնասիրելով գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը, Հանրա -պետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցչի գրավոր բացատ -րությունը, հետազոտելով համաձայնագիրը եւ գործում առկա մյուսփաս տաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրա կանդատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. Հայաստանի Հանրապետության եւ Վերակառուցման եւ զարգացմանեվրոպական բանկի միջեւ (այսուհետ՝ Բանկ) «Երեւանի կոշտ թափոն ներիծրագիր» վարկային համաձայնագիրը (այսուհետ՝ Համաձայնագիր)ստորագրվել է 2015թ. դեկտեմբերի 11-ին:

Համաձայնագիրը հավանության է արժանացել ՀՀ կառավարության2016թ. մարտի 3-ի որոշմամբ:

2. Համաձայնագրի շրջանակներում Բանկը «Երեւանի կոշտ թափոն -ների ծրագրի» ֆինանսավորման նպատակով Համաձայնագրում սահ -ման ված կամ հղվող պայմաններով Հայաստանի Հանրապետությանն էտրամադրելու 8.000.000 եվրո գումարի չափով վարկ: Ֆինանսավորվողծրագիրը (այսուհետ՝ Ծրագիր) միտված է Հայաստանի Հանրապետությանմայրաքաղաք Երեւանում կոշտ կենցաղային թափոնների կառավարմանհամակարգի բարելավմանը:

Համաձայնագրով նախատեսված վարկը բաղկացած է երկու տրանշից.տրանշ Ա-ի գումարը կազմում է 4.700.000 եվրո, իսկ տրանշ Բ-ի գումարը՝3.300.000 եվրո: Օգտագործման նվազագույն գումարը 50.000 եվրո է:Վաղաժամկետ մարման նվազագույն գումարն է 500.000 եվրո, իսկ չեղյալհայտարարման նվազագույն գումարը՝ 100.000 եվրո: Տոկոսագումարիվճար ման ամսաթվերն են յուրաքանչյուր տարվա ապրիլի 16-ը եւհոկտեմբերի 16-ը: Հանձնառության վճարի դրույքը տարեկան 0.5 տոկոսէ: Վարկը ենթակա է փոփոխվող տոկոսադրույքի: Տրանշ Ա-ի համարվարկի մարման ժամկետը 15 տարի է, որից 3 տարին՝ արտոնյալ, իսկտրանշ Բ-ի համար՝ վարկի հասանելիությունից հետո 15 տարի, որից 3տարին՝ արտոնյալ:

Համաձայնագրի 1-ին հոդվածի 1.01 բաժնի համաձայն՝ 2012 թվականիդեկտեմբերի 1-ով թվագրված Ստանդարտ պայմանների (փոփոխված եւլրացված) բոլոր դրույթները ներառվում եւ կիրառելի են Համաձայնագրինկատմամբ: Ընդ որում, համաձայն այդ պայմանների` «Շուկայի անկում»

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

118

վերտառությունը կրող 3-րդ բաժնի 3.13-րդ կետով նախատեսված է, որշուկայի անկման դեպքում Բանկն իրավունք ունի իր հայեցողությամբ,սակայն Վարկառուի հետ նախապես քննարկելով (3.13ա կետ), փոփոխելտոկոսադրույքի վճարման համապատասխան ժամանակահատվածը,լողացող կամ ֆիքսված տոկոսադրույքով հաշվարկվող վարկի ցանկացածմասի վրա ավելացնել տոկոս:

3. Համաձայնագրով Հայաստանի Հանրապետությունն ստանձնում էհետեւյալ հիմնական պարտավորությունները.

ա) մարել տրանշ Ա-ն քսանչորս (24) հավասար (կամ հնարավորինսհավասար) կիսամյակային վճարումներով՝ յուրաքանչյուր տարվաապրիլի 16-ին եւ հոկտեմբերի 16-ին, Համաձայնագրի II հոդվածի 2.02բաժնի «ե» մասի 1-ին կետով սահմանված կարգով,

բ) մարել տրանշ Բ-ն քսանչորս (24) հավասար (կամ հնարավորինսհավասար) կիսամյակային վճարումներով՝ յուրաքանչյուր տարվաապրիլի 16-ին եւ հոկտեմբերի 16-ին, Համաձայնագրի II հոդվածի 2.02բաժնի «ե» մասի 2-րդ կետով սահմանված կարգով,

գ) անհապաղ Բանկին վճարել Պայմանների փոփոխության հետկապված ծախսերի դիմաց համապատասխան գումարը` ՀամաձայնագրիII հոդվածի 2.02 բաժնի «զ» մասի 3-րդ կետով սահմանված դեպքերում եւկարգով,

դ) հասանելի դարձնել Վարկի ամբողջական միջոցները ԾԻԸ-ի (Ծրա -գրի իրականացման ընկերության) համար, Օժանդակ համաձայնագրի(կնքվելիք վարկավորման համաձայնագրի) համաձայն (Հոդված III,Բաժին 3.01, մաս «ա»),

ե) Օժանդակ համաձայնագրի շրջանակներում կիրառել ՀայաստանիՀանրապետության իրավունքներն այնպես, որ պաշտպանվեն Հայաս -տանի Հանրապետության եւ Բանկի շահերը, բավարարվեն Համաձայ -նագրի դրույթները եւ իրականացվեն այն նպատակները, որոնց հա -մար տրամադրված է Վարկը (Հոդված III, Բաժին 3.01, մաս «բ»),

զ) չփոխանցել, չփոփոխել, չեղյալ չհայտարարել եւ չհրաժարվելՕժանդակ համաձայնագրի որեւէ դրույթից` բացառությամբ այն դեպքերի,երբ Բանկն այլ կերպ կհամաձայնի (Հոդված III, Բաժին 3.01, մաս «գ»),

է) ապահովել, որպեսզի Երեւան քաղաքը (այսուհետ` Ծրագրի սուբ -յեկտ) կատարի Նախագծման, կառուցման, շահագործման համաձայնա -գրով, Օպերատորի սպասարկման համաձայնագրով ու Գործառնականեւ պարտքի սպասարկման սուբսիդավորման համաձայնագրով սահման -ված իր բոլոր պարտականությունները (Հոդված III, Բաժին 3.01, մաս «դ»),

ը) ապահովել, որպեսզի Ծրագրի սուբյեկտը կատարի Համաձայ -նագրով սահմանված իր բոլոր պարտականությունները, այդ թվում,առանց սահմանափակման, ՀՀ պարտավորությունները, որոնք վերա -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð¤

4(8

2)2

01

6

119

բերում են Համաձայնագրի III հոդվածի Բաժին 3.01-ի մաս «ե»-ում սահ -մանված գործողություններին (Հոդված III, Բաժին 3.01, մաս «ե»),

թ) ապահովել, որպեսզի ձեռնարկվեն բոլոր այն լրացուցիչ գործո -ղությունները, որոնք անհրաժեշտ են Ծրագրի ավարտի համար բավարարմիջոցներ ապահովելու համար (Հոդված III, Բաժին 3.01, մաս «զ»),

ժ) իրականացնել բոլոր օրենսդրական, կարգավորող եւ այլ գործո -ղությունները, եւ բաց չթողնել որեւէ գործողություն, որն անհրաժեշտ է,որպեսզի Համաձայնագրի դրույթներն ուժի մեջ մտնեն (Հոդված III,Բաժին 3.01, մաս «է»),

ժա) ապահովել, որպեսզի Ծրագրի սուբյեկտը մշտապես բավարարմիջոցներ ունենա պարբերական ընթացիկ ծախսերը հոգալու համար,այդ թվում՝ ֆինանսական միջոցներ իր պարտավորությունները կատա -րելու համար (Հոդված III, Բաժին 3.01, մաս «ժ»):

4. Համաձայնագիրն ուժի մեջ է մտնում Համաձայնագրի 5.01 բաժնումնախատեսված նախապայմանները կատարելուց հետո:

5. Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ քննության առարկավարկային համաձայնագրով Հայաստանի Հանրապետության ստանձնածպարտավորությունները բխում են ՀՀ Սահմանադրությամբ պետությանառջեւ դրված սահմանադրաիրավական խնդիրներից:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից եւ ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 2-րդկետով, 102-րդ հոդվածի առաջին եւ չորրորդ մասերով, «Սահմանա -դրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 63,64 եւ 72-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապետության սահմանա -դրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց.

1. Հայաստանի Հանրապետության եւ Վերակառուցման եւ զարգացմանեվրոպական բանկի միջեւ 2015 թվականի դեկտեմբերի 11-ին ստորա -գրված՝ «Երեւանի կոշտ թափոնների ծրագիր» վարկային համաձայ -նագրում ամրագրված պարտավորությունները համապատասխանում ենՀայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդհոդվածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է եւ ուժիմեջ է մտնում հրապարակման պահից:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ Գ. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

19 ապրիլի 2016 թվականիՍԴՈ-1266

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

120

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

ՈՐՈՇՈՒՄԸ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԵՎՐՈՊԱԿԱՆՆԵՐԴՐՈՒՄԱՅԻՆ ԲԱՆԿԻ ՄԻՋԵՎ 2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 16-ԻՆ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ` «ԵՐԵՎԱՆԻ ԿՈՇՏ ԹԱՓՈՆՆԵՐ-ԱՌԱՋԻՆՓՈՒԼ» ՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՄԱՆ ՊԱՅՄԱՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ

ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ

ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երեւան 19 ապրիլի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը՝կազմով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլում -յանի, Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Հ. Նազարյանի (զեկու -ցող), Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)` Հանրա -պե տության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ՝ Երեւանի քաղա -քապետի առաջին տեղակալ Կ. Արեյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի,«Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 25, 38 և 72-րդհոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «ՀայաստանիՀանրապետության եւ Եվրոպական ներդրումային բանկի միջեւ 2015թվականի հոկտեմբերի 16-ին ստորագրված՝ «Երեւանի կոշտ թափոններ-առաջին փուլ» ֆինանսավորման պայմանագրում ամրագրված պարտա -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

121

վո րությունների` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանըհամապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը։

Գործի քննության առիթը Հանրապետության Նախագահի՝ 2016 թվա -կանի մարտի 29-ին ՀՀ սահմանադրական դատարան մուտքագրվածդիմումն է:

Ուսումնասիրելով գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը, Հանրա -պետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցչի գրավոր բացա -տրությունը, հետազոտելով պայմանագիրը և գործում առկա մյուս փաս -տաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատա -րանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. Քննության առարկա ֆինանսական պայմանագիրը (այսուհետ՝Պայմանագիր) ստորագրվել է 2015թ. հոկտեմբերի 16-ին: Պայմանագրինպատակն է Հայաստանի Հանրապետությանը տրամադրել 8 մլն եվրոգումարի չափով փոխառություն Երեւան քաղաքում կոշտ կենցաղայինթափոնների կառավարման համակարգի բարելավման նպատակով:

ՀՀ կառավարությունը 2016թ. մարտի 3-ին հավանություն է տվել Պայ -մա նագրին:

Պայմանագրով նախատեսված վարկային միջոցները տրամադրվելուեն հերթական մասնաբաժիններով (առավելագույնը 5 մասնաբաժնով՝յուրաքանչյուրն առնվազն մեկ մլն եվրոյի չափով): Վարկի սպասարկմանգծով վճարումներն իրականացվելու են կիսամյակային կտրվածքով՝յուրաքանչյուր տարվա ապրիլի 16-ին եւ հոկտեմբերի 16-ին: Յուրաքանչ -յուր մասնաբաժին ունենալու է մարման ժամկետ (4-18 տարի): Միանվագկոմիսիոն վճարը կազմում է 50.000 եվրո:

Ֆինանսավորման ենթակա ծրագիրը (այսուհետ՝ Ծրագիր) բաղկացածէ երեք բաղադրիչից: Առաջինը նախատեսում է նոր սանիտարականաղբավայրի առաջին երկու գոտիների եւ օժանդակ ենթակառուցվածքիկառուցում, որոնք սպասարկելու են Երեւան քաղաքն իր մոտ 1.1 մլնբնակիչներով եւ, ինչպես վկայակոչված է Պայմանագրի Առդիր «Ա»-ի Ա.1մասում, հավանաբար` նաեւ հարակից չորս տարածաշրջանները՝ մոտ770 հազար բնակիչներով: Նոր աղբավայրը, որը տեղակայվելու է Նուբա -րա շենում գործող աղբավայրի հարեւանությամբ եւ գտնվելու է Երեւանիկենտրոնից 12 կմ հեռավորության վրա, կնվազեցնի գործող ոչ սանիտա -րական աղբավայրի անբարենպաստ ազդեցությունը շրջակա միջավայրի,հանրային առողջության եւ կլիմայի վրա: Ծրագրի երկրորդ բաղադրիչնընդգրկում է գործող աղբավայրի փակման ու վերականգնման նպատակ -ներով նախատեսված աշխատանքները՝ նոր աղբավայրը շահագործմանհանձնելուց հետո: Ծրագրի երրորդ բաղադրիչը միտված է այնպիսի հա -մա կարգերի եւ օբյեկտների ստեղծմանը եւ ներդրմանը, որոնք կավե -

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

122

լացնեն կոշտ թափոնների վերամշակման ծավալները՝ երկարացնելով նորաղբավայրի շահագործման ժամկետը:

Ծրագիրն իրականացնող մարմիններն են՝ Երեւանի քաղաքապե -տարանը եւ Երեւանի քաղաքապետարանին պատկանող կամ պատ -կանելիք ընկերությունը (այսուհետ՝ Օժանդակող):

2. Հայաստանի Հանրապետության եւ Եվրոպական ներդրումայինբանկի (այսուհետ՝ Բանկ) միջեւ «Երեւանի կոշտ թափոններ-առաջինփուլ» ֆինանսավորման պայմանագրով Հայաստանի Հանրապետություննստանձնում է հետեւյալ հիմնական պարտավորությունները.

ա) վճարել Բանկին մասհանման հետաձգման փոխհատուցում Ֆինան -սավորման պայմանագրի 1-ին հոդվածի 1.05.Ա կետով սահմանվածդեպքերում եւ պայմաններով,

բ) վճարել Բանկին հետաձգման փոխհատուցում տրանշը կասեցնելուկամ չեղյալ հայտարարելու դեպքում՝ Ֆինանսավորման պայմանագրի 1-ին հոդվածի 1.06.Գ.1) եւ 1.06.Գ.2) կետերով սահմանված դեպքերում եւպայմաններով,

գ) վճարել կամ ապահովել գնահատման վճարի կատարումը Բանկին՝Ֆինանսավորման պայմանագիրն ուժի մեջ մտնելու պահից 15 օրվաընթացքում (1-ին հոդվածի 1.08 կետ),

դ) կատարել վարկի տոկոսի վճարում Պայմանագրի 3-րդ հոդվածի 3.01կետի համաձայն,

ե) վճարել տույժեր Պայմանագրի դրույթների հիման վրա վճարվելիքցանկացած ժամկետանց գումարի դիմաց՝ Պայմանագրի 3-րդ հոդվածի3.02 կետով սահմանված կարգով եւ պայմաններով,

զ) վճարել վաղաժամ մարման դեպքում նաեւ վաղաժամ մարմանգումարի կուտակված տոկոսները, փոխհատուցման տույժի գումարը (4-րդ հոդվածի 4.02 կետ),

է) ձեռնարկել քայլեր Ծրագրի հավելյալ ծախսերը ֆինանսավորելուհամար, որպեսզի հնարավոր լինի Ծրագիրն իրականացնել համաձայնՏեխնիկական նկարագրի (6-րդ հոդվածի 6.03 կետ),

ը) իրականացնել Ծրագրի մաս կազմող ողջ սեփականության տեխնի -կական սպասարկման անցկացում, վերանորոգում, մանրակրկիտ զննումեւ նորացում, եւ ապահովագրել Ծրագրի մաս կազմող բոլոր աշխատանք -ները եւ սեփականությունն առաջնակարգ ապահովագրական ընկերու -թյունների կողմից (6-րդ հոդվածի 6.05 կետ),

թ) պահպանել եւ ապահովել, որ Օժանդակողը եւ Երեւանի քաղաքա -պետարանը պահպանեն բոլոր այն օրենքները եւ կանոնակարգերը, որոնքտարածվում են ՀՀ-ի, Օժանդակողի եւ Երեւանի քաղաքապետարանի վրա(6-րդ հոդվածի 6.06 կետ),

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

123

ժ) պահպանել ֆինանսական պարտավորություններ ստանձնելուառկա սահմանափակումները՝ Արժույթի միջազգային հիմնադրամի(այսուհետ՝ ԱՄՀ) Արտոնյալ պայմանների տրամադրման վերաբերյալՀայաստանի հետ համաձայնագրի կամ ԱՄՀ որեւէ այլ փաստաթղթիհամաձայն (6-րդ հոդվածի 6.08 կետ),

ժա) ապահովել Օժանդակողի եւ/կամ Երեւանի քաղաքապետարանիկողմից Պայմանագրի 8-րդ հոդվածով նախատեսված տեղեկատվությանտրամադրումը Բանկին,

ժբ) ձեռնարկել այնպիսի քայլեր, որոնք Բանկը ողջամտորեն պահան -ջում է, հետաքննելու եւ (կամ) դադարեցնելու համար որեւէ ենթադրյալկամ կասկածվող գործողություն, որն ունի Պայմանագրի 6.09 հոդվածումնկարագրված բնույթ,

ժգ) տեղեկացնել Բանկին այն միջոցառումների մասին, որոնք ձեռ -նարկվել են որեւէ կորստի համար պատասխանատու անձանց գործո -ղությունների հետեւանքով պատճառված վնասի հատուցում ստանալուուղղությամբ եւ օժանդակել ցանկացած հետաքննության, որը կարող էիրականացնել Բանկը նման գործողության առնչությամբ (8-րդ հոդվածի8.03 կետ),

ժդ) վճարել բոլոր հարկերը, տուրքերը, վճարները եւ ցանկացածբնույթի այլ պարտադիր վճար, ներառյալ` պետական տուրքը եւ գրանց -ման վճարները, որոնք կծագեն Ֆինանսավորման պայմանագրի կամ այլհամապատասխան փաստաթղթի կատարումից կամ իրականացումից (9-րդ հոդվածի 9.01 կետ),

ժե) կրել բոլոր գանձումների եւ այլ ծախսերի վճարման պարտա -վորությունը, այդ թվում՝ մասնագիտական, բանկային կամ տարադրամիփոխանակման գանձումները, որոնք առաջանում են Ֆինանսավորմանպայմանագրի կամ այլ համապատասխան փաստաթղթի նախապատ -րաստման, փոփոխման, կատարման, իրականացման եւ դադարեցմանկամ Պայմանագրից կամ այլ համապատասխան փաստաթղթից հրա -ժարվելու, ինչպես նաեւ Վարկի համար որեւէ երաշխիքի փոփոխման,ստեղծման, կառավարման, իրականացման եւ իրացման առնչությամբ (9-րդ հոդվածի 9.02 կետ),

ժզ) վճարել (հատուցել) Բանկին ցանկացած գումար կամ ծախս, որնառաջացել է, կամ Բանկը կրել է որեւէ օրենքի կամ կանոնակարգիներդրման, փոփոխության, մեկնաբանման, կիրառման, կառավարմանկամ Պայմանագրի ստորագրման օրվանից հետո ուժի մեջ մտածցանկացած օրենքի կամ կանոնակարգի կատարման արդյունքում (9-րդհոդվածի 9.03 (ա) կետ),

ժէ) հատուցել եւ զերծ պահել Բանկին որեւէ կորստից, որը հետեւանք էՀայաստանի Հանրապետության կողմից կատարված որեւէ վճարման կամ

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

124

վարկի մասնակի մարման, որը տեղի է ունենում Պայմանագրի հստակսահմանված ձեւից տարբերվող ձեւով (9-րդ հոդվածի 9.03 (բ) ենթակետ):

3. Ֆինանսավորման պայմանագիրն ուժի մեջ է մտնում Պայմանագրի1.04.Ա. ա) հոդվածով պահանջվող ապացույցները Բանկի համար ընդու -նելի ձեւով ու բովանդակությամբ, Բանկի կողմից ստանալուց հետո:

4. Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ քննության առարկաֆինանսավորման պայմանագրով Հայաստանի Հանրապետությանստանձնած պարտավորությունները բխում են ՀՀ Սահմանադրությամբպետության առջեւ դրված սահմանադրաիրավական խնդիրներից:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից եւ ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության 100-րդ հոդվածի 2-րդկետով, 102-րդ հոդվածի առաջին եւ չորրորդ մասերով, «Սահմանադրա -կան դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 63, 64եւ 72-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրա -կան դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց.

1. Հայաստանի Հանրապետության եւ Եվրոպական ներդրումայինբանկի միջեւ 2015 թվականի հոկտեմբերի 16-ին ստորագրված՝ «Երեւանիկոշտ թափոններ-առաջին փուլ» ֆինանսավորման պայմանագրում ամ -րագրված պարտավորությունները համապատասխանում են ՀայաստանիՀանրապետության Սահմանադրությանը:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդ հոդ -վածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է եւ ուժի մեջէ մտնում հրապարակման պահից:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ Գ. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

19 ապրիլի 2016 թվականիՍԴՈ-1267

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

125

ՆՎԻՐՎԱԾ ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐՎԱՆ

Հուլիսի 1-ին Հայաստանի ազգային պատկերասրահում, ՀՀ ՆախագահՍերժ Սարգսյանի մասնակցությամբ, տեղի ունեցավ ՀՀ Սահմանադրութ -յան օրվան նվիրված ընդունելություն:

Հանդիսությանը մասնակցում էին՝ Նորին Սուրբ Օծություն Տ.Տ.Գարեգին Բ. Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը, ՀՀ ԱԺ նախագահ ԳալուստՍահակյանը, ՀՀ վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանը, ՀՀ ԱԺ փոխխոսնակՀերմինե Նաղդալյանը, ՀՀ սահմանադրական դատարանի անդամներ, ՀՀԱԺ խմբակցությունների ղեկավարներ, հանձնաժողովների նախագահ -ներ, պատգամավորներ, ՀՀ կառավարության անդամներ։

Իրենց մասնակցությունն էին բերել ՀՀ-ում հավատարմագրված դիվա -նա գիտական ներկայացուցչությունների ղեկավարներ։ Վերջին ներիսնախապես բաժանվեց անգլերեն եւ ռուսերեն լեզուներով Գ. Հարու -թյունյանի ելույթի տեքստը։

ՀՀ Սահմանադրության օրվան նվիրված ելույթով հանդես եկավ ՀՀսահմանադրական դատարանի նախագահ Գ. Հարությունյանը: (Ելույթիտեքստը ներկայացվում է տեղեկատվության վերջում):

Միջոցառմանը կայացավ ՀՀ սահմանադրական դատարանի նախա -գահ, իրավագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Գագիկ Հարությունյանիհեղինակած «Սահմանադրական մշակույթ. պատմության դասերը եւժամանակի մարտահրավերները» գրքի շնորհանդեսը: Այս հրատարա -

ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

126

կությունը նվիրված է Հայաստանի Հանրապետության անկախության 25-ամյակին:

Գրքի եւ հեղինակի մասին հակիրճ խոսք ասաց ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսԳագիկ Ղազինյանը:

ՀՀ Սահմանադրության օրվան նվիրված հանդիսությանը ՀՀ ՍԴնախագահ Գ. Հարությունյանի ելույթի տեքստը։

ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

127

Գրանցվել է ՀՀ արդարադատության նախարարության20 դեկտեմբերի 1996թ. կոլեգիայի թիվ 37/2-14 որոշմամբ

Խմբագրության հասցեն՝ Երևան, Բաղրամյան 10 Հեռախոս՝ 011-588-171E-mail: armlaw@concourt.am.http://www.concourt.am.

Ստորագրված է տպագրության՝ 20.07.2016թ.Դասիչ՝ 77754

Գրաչափը՝ 70X100 1/16Տպաքանակը՝ 400

ՀՀ ՍԴ տեղեկագիրը ՀՀբարձրագույն որակավորմանհանձնաժողովի որոշմամբ ընդգրկված է ՀՀ ԲՈՀ-իատենախոսությունների հիմնական արդյունքներիև դրույթների հրապարակման համար ընդունելիհրատարակությունների ցուցակում

Вестник Конституционного Суда Республики Армения N 4(82) 2016Bulletin of the Constitutional Court of the Republic of Armenia N 4(82) 2016Bulletin de la Cour constitutionnelle de la République d'Arménie N 4(82) 2016

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

128

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

129

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

130

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

131

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

132

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

133

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

134

ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

135

ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

136

ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

137

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

138

ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ

ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

139

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

4(8

2)2

01

6

140

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

1(7

9)2

01

6

141

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

β

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

¤

îº

Ôº

β

¶Æ

ð¤

1(7

9)2

01

6

142