Teorie młodzieży w ramach antropologii kulturowej. Teorie

socjologiczne pokolenia Poszukiwanie przez młodzież nowych wizji świta.

W prezentacji użyto fragmentów filmów prezentowanych przez telewizję polską, na podstawie których można

zauważyć różnice pokoleniowe oraz fotografie z rodzinnego albumu i uroczystości weselnych.

Tradycja – przekazywane z pokolenia na pokolenie treści kultury (takie jak: obyczaje, poglądy, wierzenia, sposoby myślenia i zachowania, normy społeczne), uznane przez zbiorowość za społecznie doniosłe dla jej współczesności i przyszłości. Obrzęd to zespół zakorzenionych w tradycji, najczęściej określonych przepisami, czynności i praktyk o znaczeniu symbolicznym, towarzyszących jakiejś uroczystości o charakterze związanym z charakterem społeczności. Obrzędy dzielimy na religijne i świeckie.

Obyczaj – forma zachowania powszechnie przyjęta w danej zbiorowości społecznej i poparta uznawaną w niej tradycją. Obyczaj jest elementem kontroli społecznej, stąd jego naruszenie powoduje zazwyczaj negatywną reakcję ze strony grupy. Obyczaje są przekazywane z pokolenia na pokolenie i ulegają zmianom bardzo powoli. Ogół obyczajów w danej zbiorowości tworzy jej obyczajowość.

Folklor to inaczej kultura ludowa, która istnieje w obrębie każdej kultury na świecie. Nazwy folklor zaczęto używać pod koniec poprzedniego wieku. Folklor to inaczej dawne wierzenia, obyczaje, a także obrzędy 

Pradziadkowie Aniela i Jan Gądkowiezwarli związek małżeński w 1918r.

Od najdawniejszych czasów można zaobserwować różnice pokoleń jakie występowały w moim środowisku, porównując i obserwując, fotografie ze starego albumu mojej babci. Na przykładzie ceremonii zaślubin i związanych z tym obrzędów postaram się przedstawić zachodzące różnice.

Fotografia rodzinna Pamiątka ślubu z 1940 roku wesele na wsi Janiny i Józefa Klimów. Fotografia przedstawia nowożeńców z rodzicami, drużbami i starostami weselnymi. Wszyscy w strojach ludowych.Jak widać pomimo okupacji Polska wieś utrzymywała tradycje. W dolnej części fotografii widać kapelę weselną

Ślub Zosi i Jaśka 1950 Drużbowie prowadzą pannę młodą do kościoła

Zwyczaje i tradycje związane z zaślubinami

Pierwszym etapem zawierania małżeństwa były tzw. swaciny i zrękowiny. Polegały one na odwiedzeniu domu wybranej dziewczyny przez kawalera, jego ojca i swatów (gospodarzy, którzy cieszyli się we wsi dużym szacunkiem). Goście starali się uzyskać aprobatę rodziców przyszłej panny młodej i zgodę na ożenek. Jeśli zostali poczęstowani wódką, oznaczało to, że młody chłopak został zaakceptowany i można przejść do rozmów na temat posagu, terminu ślubu i listy gości. Po ustaleniu wszelkich spraw majątkowych młodzi uzyskiwali błogosławieństwo rodziców i mogli dać na zapowiedzi.

Zwyczaje i tradycje związane z zaślubinami

Błogosławieństwo rodziców przez wieki było w polskiej tradycji jednym z najważniejszych obrzędów weselnych. Rodzice błogosławili młodych, czyniąc znak krzyża, kropili wodą święconą i oddawali w opiekę Bogu. Wierzono, że uroczyste błogosławieństwo rodziców jest nie mniej ważne niż ślub w kościele, to ono miało chronić młodą parę od złego oraz zapewnić jej wzajemną miłość i dobrobyt;

Zwyczaje i tradycje związane z zaślubinami cd.

Sypanie pięniążkami - symbolizuje powodzenie i dostatek... pod warunkiem, że Młodzi wyzbierają i schowają wszystkie pieniążki. Dawniej zwyczaj ten był zupełnie inaczej interpretowany, Państwo młodzi przygotowywali drobne i upominki i talary, obdarowywali nimi biedne dzieci i żebraków stojących u bram kościoła. Z czasem kiedy u bram świątyń zabrakło dziadów, zwyczaj został zamieniony, obecnie przyjmuje się że Młodzi obsypywani są ryżem lub cukierkami.

Zwyczaje i tradycje związane z zaślubinami cd.

Chleb i sól – podstawa pożywienia, według wierzeń ludowych miały niezwykłe właściwości życiodajne, magiczne i ochronne. Chleb uważany za pokarm niezwykły, nadprzyrodzony, czysty i święty jedzony był podczas ślubowań i przysięg. W soli widziano symbol oczyszczenia, trwałości i niepodlegania zepsuciu. Kto jadł z kimś chleb i sól, czyli witał „chlebem i solą”, ten wchodził z nim w ścisłe związki. Po zakończeniu ceremonii kościelnej na progu domu na nowożeńców czekała z chlebem i solą matka panny młodej, wypowiadając słowa „Aby Wam nigdy nie zabrakło chleba” – życzenia powodzenia, miłości i dobrobytu na nowej drodze życia;

Zwyczaje i tradycje związane z zaślubinami cd.

Przenoszenie przez próg - zwyczaj ten ma bardzo starą tradycję, sięgającą swymi korzeniami czasów rzymskich. Wierzono, że pod progiem kryją się złe duchy, które mogą zaszkodzić małżeństwu. Poza tym potknięcie się panny młodej podczas przechodzenia przez próg stanowiło wyjątkowo zły omen oznaczający, że małżeństwo szybko się skończy. Aby tego uniknąć, pan młody przenosił swoją wybrankę przez próg;Zwyczaj ten przetrwał do dziś pomimo że wesela nie odbywają się już w domach Panny młodej, tylko w restauracjach lub domach weselnych.

Zwyczaje i tradycje związane z zaślubinami cd

Oczepiny - to stary, słowiański obrzęd weselny, podczas którego panna młoda symbolicznie przechodziła ze stanu panieńskiego w zamężny. Nazwa „oczepiny” pochodzi od czepca, nakrycia głowy, jakie nosiły mężatki. Oczepiny odbywały się zwykle o północy, kiedy to pannę młodą prowadzono do bocznej izby, śpiewając przy tym pieśń Oj, chmielu, chmielu. Druhny zdejmowały z głowy panny młodej wianek, ścinano jej warkocz lub skracano włosy, a starsze, zamężne kobiety nakładały jej czepiec. Czepiec weselny z białego płótna, misternie haftowany, najczęściej był podarunkiem od matki chrzestnej. Umieszczony na głowie, naznaczony znakiem krzyża stawał się atrybutem małżeństwa. Oczepinom towarzyszyły różne zwyczaje, np. panna młoda zrzucała i deptała czepek, płakała, uciekała przed mężatkami chcącymi ją oczepić. W ten sposób okazywała żal za swobodami pańskiego życia. Dziś zwyczaj zakładania czepca zastąpiło rzucanie welonem i muszką, które również odbywa się o północy.   

Stereotypy związane ze wsią powoli utraciły swoje znaczenie

Różnice jakie obserwowano na przestrzeni czasów, kiedy o ożenku decydowali rodzice lub starszy z rodu całkowicie w dzisiejszej rzeczywistości nie są akceptowane, …każde pokolenie ma swój czas… jak mówią słowa znanej piosenki. Niemniej jednak czasami warto posłuchać jak było dawniej, aby można było stwierdzić, jak dobrze jest teraz.

Młodzi ludzie szczególnie na wsi zawsze mieli utrudnione możliwości rozwojowe pod względem:

• Edukacyjnym• Rozwoju i modernizacji

• PostępuGłęboko zakorzenione przekonanie że kobieta jest od bawienia dzieci i pracy na roli przedstawiają polskie seriale telewizyjne począwszy od lat 60-dziesiatych do 80-dziesiatych

Obecnie pochodzenie rolnicze nie stawia bariery edukacyjnej, wręcz przeciwnie młodzi ludzie ze wsi mają możliwości studiowania zgodnie ze swoimi zainteresowaniami, można powiedzieć że jeżeli ma się tylko ku temu predyspozycje studiować można w każdym wieku mając nawet gromadkę dzieci.

Współpraca organizacji pozarządowych poprzez, organizowanie wspólnych akcji daje młodzieży wiejskiej okazję wyżycia się artystycznego, Niejednokrotnie stanowi pomost wzajemnego porozumienia między młodymi a starymi, które często szwankuje w związku z powtarzającym się konfliktem pokoleń.Patrząc z pewnym optymizmem na postępującą na wsi zmianę stosunku do swej własnej tradycji, musimy jednak mieć pełną świadomość tego, że to, co się tworzy obecnie na wsi w oparciu o przekazy przeszłości, jest już czymś innym, niż było dawniej. Wykruszają się stare treści wierzeniowe, a również i tradycyjna forma nie wytrzymuje naporu nowych wzorów, które przenikają na wieś znacznie łatwiej niż to miało miejsce w przeszłości. Ale mimo wszystko obserwuje się powrót do folkloru.Aby można zaszczepić w młodym pokoleniu to co nasi dziadowie pielęgnowali należy im to w odpowiedni sposób przekazać i zaszczepić aby kultywowano te piękne tradycje Polskiej wsi.

Dzięki temu, że tradycyjne zwyczaje i obrzędy eksponowane są na festiwalach, w programach telewizyjnych i radiowych, wieś wyzbywa się zastarzałych kompleksów. Zaczyna dostrzegać to czego się niesłusznie wstydzono, ma swoją wartość, jakkolwiek inną niż w przeszłości, a mianowicie artystyczną. Dziś tradycyjne zwyczaje stają się często zaczynem dla pracy kulturalnej na wsi.

Bibliografia:A. Paszko (red.), Książki o Małopolsce. Bibliografia 2004, Kraków

2006.B. Kożuch, E. Pobiegły,Stroje krakowskie, Kraków 2004.Kudła L., Tradycje, obyczaje i zwyczaje w Małopolsce, [w:]

Dziedzictwo kulturowe w regionie. Małopolska, pod. red. J. Mazur, Kraków 2000.

Z. Szewczyk, M. Brylak-Załuska,Strój Lachów Sądeckich, Nowy Sącz 2004.

B. Myczkowska-Hankus,Legendy i podania ziemi dobczyckiej, Wadowice 2004.

J. Zinkow,Krakowskie podania, legendy i zwyczaje: fikcja, mit, historia, Kraków 2004.

www.wikipedia.org.pl Materiały wideo z ślubu Sławomira i Marzeny Lasek

Dziękuję za uwagę

Sylwia Ostrowska