1

Technologia produkcji ziemniaka

Ziemniak jest gatunkiem bardzo trudnym w produkcji z uwagi na zagroŜenie ze strony szeregu chorób (m.in. zarazy ziemniaka, alternariozy, rizoktoniozy, parcha zwykłego i srebrzystego czarnej nóŜki), szkodników (stonki ziemniaczanej, rolnic, drutowców, pędraków oraz mszyc wektorów chorób wirusowych) a takŜe ze względu na łatwość zachwaszczania się plantacji (od posadzenia do zwarcia rzędów i przy zasychaniu łętów).

Udział grup roślin w strukturze zasiewów w 2008 r. (powierzchnia obsiana ok. 11,1 mln ha)

Wymagania klimatyczne: termiczne i wodne

• Ciepły okres od posadzenia bulw sprzyja szybkim wschodom roślin i ograniczeniu poraŜenia przez Rizoctoniasolani. Wymagania wodne w tym okresie są niewielkie. • Okres od wschodów do kwitnienia roślin wymaga niezbyt wysokich opadów oraz dość ciepłej pogody (optymalna temp. to 20-23 oC w dzień, a w nocy 15-16 oC, wyŜsze temperatury powodują zwiększoną tuberyzację i zdrobnienie bulw).

• Niskie temperatury w okresie zbioru zwiększająuszkodzenia mechaniczne.

Wymagania klimatyczne: wodne

Największe wymagania wodne mają rośliny w okresie związywania bulw i ich intensywnego wzrostu (30-35 mm/dekadę). Optymalne uwilgotnienie gleby w tym okresie ogranicza poraŜenie bulw przez Streptomyces scabies (parch zwykły). Z kolei nadmiar opadów, chociaŜ sprzyja gromadzeniu plonu to jest jednocześnie czynnikiem sprzyjającym poraŜeniu plantacji przez Phytophtora infestans (zaraza ziemniaka).

Bardzo niekorzystne dla ziemniaka są okresy na przemian duŜych opadów oraz suszy, które powodują deformację bulw i powstawanie wad wewnętrznych.

2

Ziemniak jest rośliną tolerancyjną na jakośćgleb. Najlepsze do uprawy ziemniaka dla przetwórstwa spoŜywczego są gleby o składzie mechanicznym gś, gl i pgm zaliczanych do 1, 4, 5, 10 kompleksu oraz I, II i III kl. bonitacyjnej.

Mniejsze wymagania ma ziemniak jadalny. Do gleb odpowiednich dla tego kierunku zalicza sięgleby o składzie mechanicznym pgl, pgm, rzadziej gl i płz. Są to najczęściej gleby kompleksów 4, 5, 11 rzadziej 6, zaliczanych do III i IV kl.

Wymagania glebowe Wymagania glebowe

Gleby lekkie są odpowiednie gdy rozkład opadów w okresie wegetacji jest optymalny, gleby cięŜkie, zlewne z kolei ze względu na powolne ogrzewanie się wiosną mogąsprzyja występowaniu chorób kiełków. Ziemniak jest rośliną tolerancyjną na odczyn gleby (pH 4,5-6,5).

Gleby zakamienione przeznaczone do uprawy ziemniaka powinny by odkamienione.

Znaczenie uprawy ziemniaków jako przedplonu dla innych ro ślin

Ze względu na swe właściwości przyrodnicze i wysokie wymagania agrotechniczne, ziemniak nawoŜony obornikiem i dobrze odchwaszczony naleŜy do najlepszych przedplonów, prawie dla wszystkich roślin uprawnych. Ograniczenie uprawy ziemniaka w zmianowaniu, co aktualnie występuje w Polsce (poniŜej 6% w strukturze zasiewów) i zwiększenie powierzchni uprawy zbóŜ do ponad 75% powoduje:

- obniŜenie plonu roślin zboŜowych o 9-48%,- konieczność zwiększenia liczby zabiegów ochrony roślin i tym samym ilości

substancji aktywnej na 1 ha,- obniŜenie produkcyjności płodozmianów o 25%,- obniŜenie wskaźnika efektywności energetycznej płodozmianów o 15%,- spadek zawartości próchnicy, pH i składników pokarmowych w glebie (P, K,

Mg i mikroelementów),- zmniejszenie pojemności kapilarnej gleby, pojemności wodnej i

gruzełkowatości gleby,- zwiększenie cięŜaru objętościowego gleby.

Stanowisko ziemniaka w zmianowaniu

W typowej uprawie ziemniak najczęściej przychodzi po roślinach zboŜowych.Stanowisko takie moŜna znacznie poprawić poprzez uprawę międzyplonów. Najlepszymi roślinami stosowanymi w uprawie międzyplonów są rośliny motylkowe. Na międzyplony moŜna takŜe przeznaczać rośliny niemotylkowe o krótkim okresie wegetacji.

Do najlepszych przedplonów w uprawie ziemniaka naleŜą mieszanka roślin motylkowatych z trawami oraz rośliny strączkowe. Dobry przedplon stanowiątrawy i buraki.

Dopuszczalny udział ziemniaka w strukturze zasiewów nie powinien przekraczać 20-25% (4-5 letnia rotacja).Zbyt duŜy jego udział poza czynnikami fitosanitarnymi moŜe powodować trudno ści w bilansie próchnicy i składników pokarmowych w glebie.

Plantacje nasienne ziemniaka moŜna zakładać na polach gdzie od co najmniej 3 lat nie uprawiano ziemniaka, pomidora, tytoń czy inną roślinę psiankowatą oraz przy potwierdzonej urzędowym atestem nieobecności organizmów szkodliwych.

Bardzo waŜne jest zachowanie właściwej izolacji przestrzennej (100 m elitarne, i 50 m kwalifikowane).

Warto ść przedplonów pod ziemniaki oraz przykładowe zmianowania

1. ziemniaki **2. zboŜa ozime + poplon (facelia) 3. mieszanka strączk. 4. gorczyca biała 5. zboŜa ozime

1. ziemniaki **2. zboŜa ozime3. strączkowe 4. zboŜa ozime

75ZboŜaŚrednia

1. ziemniaki **2. zboŜa ozime + poplon (seradela + gryka) 3. zboŜe jare + poplon (gorczyca biała) 4. mieszanka strączk. 5. zboŜa ozime + poplon (gorczyca + facelia)

1. ziemniaki **2. zboŜa ozime 3. strączkowe 4. zboŜa ozime + wsiew.seradeli

85Buraki, ZboŜa + poplon ścier.

z roślin strączk.

ZboŜa + poplon ścier,

(facelia + gorczyca)

trawy

Dobra

1. ziemniaki** 2. Ŝyto + wsiew. seradeli 3. zboŜa jare 4. zboŜa ozime + poplon (gorczyca biała) 5. mieszanka strączk.

1. ziemniaki ** 2. zboŜa ozime 3. zboŜa jare 4. strączkowe (łubin, peluszka)

100Mieszanka roślin

motylkowych z trawami, strączkowe

Bardzo dobra

20%25%

Gleby lekkieWartość

Roślina

Człony zmianowania i udział ziemniakaPrzedplonWartośćprzedpl.

Uprawa roli pod ziemniakiCelem poŜniwnych i jesiennych zabiegów uprawowych jest doprowadzenie gleby do wysokiej sprawności i kultury, zniszczenie chwastów rozłogowych, wniesienie i równomierne rozmieszczenie nawozów mineralnych (P i K) i organicznych.

Stanowisko wolne od perzu, wysiew poplonu, obornik stosowany po Ŝniwach- głęboszowanie (tylko w uzasadnionych przypadkach),- podorywka,- wysiew nawozów P i K,- wywoŜenie i roztrząsanie obornika,- orka płytka (12-15 cm),- bronowanie,- siew poplonu,- talerzowanie poplonu,- orka przedzimowa.

Stanowisko zaperzone, bez poplonu, obornik wiosną

- głęboszowanie (tylko w uzasadnionych przypadkach),- wyciąganie rozłogów perzu lub „zmęczenie” rozłogów perzu lub metoda mechaniczno-chemiczna z zastosowaniem herbicydu Roundup,- wysiew nawozów P i K,- orka przedzimowa.

3

Zabiegi uprawowe wykonywane na wiosnę powinny zapewnić:- zabezpieczenie i ograniczenie strat wody pochodzącej z zapasów zimowych,- przyspieszenie ogrzewania gleby dla wykonania wczesnego sadzenia,

- zniszczenie kiełkujących chwastów,

- przygotowanie jednorodnej spulchnionej warstwy roli do głębokości 12-15 cm,- wyrównanie i zagęszczenie wierzchniej warstwy gleby aby zapewnić dobrą jakośćsadzenia,- rozdrobnienie i pokruszenie brył,

- wniesienie i dokładne wymieszanie z glebą nawozów azotowych.

Ziemniak plonuje najlepiej, których cięŜar objętościowy świadczący o ich zagęszczeniu wynosi 1,1-1,4 g/cm3. Stan taki określamy jako pulchny, na glebach zagęszczonych do 1,6-1,7 g/cm3 spadki plonu mogą sięgać 5-10 t z ha.

Wiosenne zabiegi uprawowe

- bronowanie lub włókowanie, - siew nawozów azotowych,

- bronowanie,

- wywoŜenie i roztrząsanie obornika + orka płytka (tylko gdy nie stosowano obornika jesienią!),

- doprawianie roli (brona zębowa, agregat uprawowy, brona wahadłowa, wał Campbella, wał Cambridge)

NawoŜenie plantacji ziemniaka

Ziemniak pobiera z plonem 10 t bulw wraz masą łęcin i korzeni ok.45 kg N, 15 kg fosforu (P2O5), 70 kg potasu (K 2O), 20 kg wapnia (CaO), 10 kg magnezu (MgO) oraz niewielkie ilości mikroelementów.

193136947568

14891493023

14184422316

Bardzo niska < 5Niska 5-10Średnia 10-15Wysoka 15-20Bardzo wysoka >20

Gleby średnie (20-35% części spławialnych)

151106684641

13691533126

12984462418

Bardzo niska < 5Niska 5-10Średnia 10-15Wysoka 15-20Bardzo wysoka >20

Gleby lekkie 10-20% (części spławialnych)

400 dt z ha300 dt z ha250 dt z ha

Dawka nawoŜenia fosforem w kg P2O5/ha przy przewidywanym plonieZawartość P2O5 w mg/100g gleby

Zalecane dawki fosforu wynikające z zasobności gleb przy 30 t obornika na ha

330272237213155

26220316814586

22816913411152

Bardzo niska < 7,5Niska 7,5-12,5Średnia 12,5-20Wysoka 20-25Bardzo wysoka >25

Gleby średnie (20-35% części spławialnych)

283283247224173

214214178156104

18018014412270

Bardzo niska < 5Niska 5-10Średnia 10-15Wysoka 15-20Bardzo wysoka >20

Gleby lekkie 10-20% (części spławialnych)

400 dt z ha300 dt z ha250 dt z ha

Dawka nawoŜenia potasem w kg K2O / ha przy przewidywanym plonieZawartość K2O w mg/100g gleby

Zalecane dawki potasu wynikające z zasobności gleb przy 30 t obornika na ha

NawoŜenie ziemniaka wczesnego w zaleŜności od terminu zbioru:- po 60 dniach; P2O5 - ok. 40 kg, K2O – 60-80 kg, - po 75 dniach; P2O5 - ok. 80-100 kg, K2O – 120-200 kg, - zbiór po dojrzeniu bulw; j.w.

NawoŜenie azotem w zaleŜności od kierunku uŜytkowania kg N/ha:- wczesny zbiór 40-80,- na sadzeniaki 80-100, N:P:K = 1:1:1,5 - jadalne 100-150 N:P:K = 1:1:1,5, a lepiej 1:1:2-2,5- przemysłowe 130-180

Współczynniki do przeliczania ilości składników pobieranych z plonem bulw ziemniaka na dawki nawozów fosforowych i potasowych

0,50,5

0,70,7

1,21,0

2,01,2

3,01,3

fosforpotas

Bez obornika

0,3

0,2

0,5

0,4

1,0

0,6

1,8

0,8

2,8

0,9

fosfor

potas

Na oborniku

bardzo wysokawysokaśrednianiskabardzo niska

Klasa zasobności glebySkładnikNawoŜenie organiczne

Przykład:

Fosfor – 30 t x 1,5 kg P2O5 (pobranie fosforu z 1 t bulw) = 45 kg/ha x wsp. - 1,0 = 45 kg P2O5/haPotas – 30 t x 7,0 kg K2O (pobranie potasu z 1 t bulw) = 210 kg/ha x wsp. -0,6 = 126 kg K2O

.

Do stosowania w produkcji ekologicznej dopuszczone są: mączka fosforytowa (30% P2O5), siarczan potasu (ok. 50% K2O), Kainit (ok. 14% K 2O), Patentkali (ok. 30% K2O i 10% MgO)

Obornik Powinien byś dobrze przefermentowany i pod ziemniaki naleŜy zastosować go w dawce 25-30 t/ha. W dawce 30 t/ha wprowadza się 150 kg N, 90 kg P2O5, 180 kg K2O, 150 kg CaO, 60 kg MgO, 150 g B, 120 g Cu, 220 g Mn, 1956 Zn, 12 g Co i śladowe ilości innych. Wykorzystanie składników przez ziemniaki w pierwszym roku wynosi do 30% N i P i do 50% K.

Gnojówka – w 1 m3 znajduje się 3 kg N i 7 kg K2O oraz mikroelementy. Gnojówkę pod ziemniaki najlepiej zastosować wiosną w ilości 20-30m3

Gnojowica – zawiera przeciętnie 3-4 kg N, 2-3 kg P2O5, 3-4 kgK2O, 2 kg CaO i ok. 1 kg MgO. Ustalając dawkę gnojowicy przyjmuje się Ŝe nie powinna przekracza więcej niŜ 50-70% potrzeb pokarmowych roślin na azot co stanowi przeciętnie 50-60 m3 gnojowicy.

Nawozy naturalne Nawozy organiczne

Kompost – do kompostowania mogą by zastosowane wszelkie materiały organiczne. Kompost jest gotowy do zastosowania gdy stosunek C:N kształtuje się na poziomie 30-20:1 a masa kompostowa zatraci strukturęwyjściowej substancji organicznej. Kompost gospodarczy moŜe zawiera średnio: N –0,6% N, P – 0,1%, K – 0,3%. Kompost gospodarczy moŜna zastosować pod ziemniaki w dawce do 40 t/ha.

4

Słoma roślin zboŜowych moŜe by dobrym nawozem organicznym pod warunkiem, Ŝe zostanie rozdrobniona na odcinki poniŜej 10 cm i przyorana natychmiast po zbiorze. Wraz z dawką 5 t/ha słomy wprowadza się do gleby ok. 25 kg N, 15 kg P2O5 i 50 kg K2O. Specyficzną cechą słomy jest szeroki stosunek C:N wynoszący 80-100:1. W celu uniknięcia unieruchomienia azotu w glebie naleŜy zastosować dodatek azotu mineralnego (1 kg N na 100 kg przyorywanej słomy).

Nawozy zielone z roślin poplonowych mogą by alternatywną formą nawozu organicznego

Wsiewki roślin strączkowych; siew IV-V-Seradela 50-60 kg/ha

Poplony ścierniskowe z roślin strączkowych; się do 5. 08.Groch past. + łubin + seradela 100+80+20 Wyka jara + groch past. + łubin Ŝółty 40+120+60Łubin Ŝółty + seradela 130+30Wyka ozima + łubin Ŝółty 40+100 Groch pastewny 200Łubin Ŝółty + groch pastewny 100+100Łubin Ŝółty + groch past. + wyka oz. 120+60+40Łubin wąskolistny + groch pastewny 140+100 Łubin Ŝółty 200Seradela 70Bobik + groch past. + wyka ozima 90+60+50

resztki46

52

cała masa82

77

Wartość nawozowa w stosunku do obornika

Poplony ścierniskowe z roślin strączkowych i innymi; siew do 10. 08.Groch past. + słonecznik 150+15Łubin + facelia 80+4Facelia + seradela 5+30Seradela + gryka 40+40Facelia + wyka ozima 6+40Groch pastewny + słonecznik 130+12Bobik + wyka jara + słonecznik 80+100+15Bobik + groch pastewny + słonecznik 100+100+15Groch past. +wyka jara + słonecznik 100+50+10Groch pastewny + wyka jara + rzepak 50+20+4

Poplony ścierniskowe z innych roślin; siew do 15. 08.

Gorczyca 20

Facelia 10Rzepak 10

Słonecznik 35Gorczyca + słonecznik 15+5

Gorczyca + rzepak 10+5

Poplony ozime; siew do 5. 09.

Wyka ozima + Ŝyto 50+80

resztki

30

-

-

cała masa

65

30

100

Wartość nawozowa w stosunku do obornika

NawoŜenie azotem NawoŜenie N

Najlepszym nawozem pod ziemniaki jest długo działający mocznik. Na glebach odkwaszonych moŜna stosowaćsiarczan amonu. Jest to jednak nawóz silnie zakwaszający glebę. Saletra amonowa i saletrzak naleŜą do nawozów szybko działających i droŜszych. NawoŜenie azotowe naleŜy stosować wiosną przed sadzeniem ziemniaka. Podział dawki azotu na przedsiewną i pogłówną przy nawoŜeniu przeciętnie wysokim (ok. 100 kg) nie wpływa na wzrost a zwiększa nakłady pracy. Gdy dawki azotu przekraczają 120 kg/ha, naleŜy zwrócić uwagę na dobre wymieszanie nawozu z glebą.

Proporcje składników N:P:K

W nawoŜeniu ziemniaka bardzo waŜna jest odpowiednia proporcja N:P:K . Zmienia się ona zaleŜnie od poziomu stosowanego nawoŜenia azotem i kierunku uŜytkowania.

• W uprawie ziemniaka jadalnegostosuje się proporcje N:P:Kjak 1:1:1,5, a lepiej 1:1:2-2,5.

• W przypadku ziemniaka skrobiowego(dla krochmalnictwa, gorzelnictwa i suszarnictwa) proporcja składników zaleŜy od wysokości planowanej dawki azotu. JeŜeli dawka nie jest wyŜsza niŜ 100 kg azotu na l ha, to proporcja składników N:P:K powinna kształtować się jak 1:1:1,5. Gdy ilośćstosowanego azotu będzie wyŜsza niŜ 100 kg/ha, wtedy proporcja powinna wynosić 1:1:1,2-1,3, a lepiej 1:1,2:1,2-1,3. Na glebach zasobnych w fosfor i potas dawki tych składników mogą być mniejsze.

Niedobór N

5

Niedobór P Niedobór K

Ciemnienie enzymatyczneNiedobór magnezu u ziemniaka

Przygotowanie sadzeniaków i sadzenie

Frakcj ę sadzeniaków stanowią bulwy których średnica jest większa od 25 mm. Nie jest określona maksymalna średnica sadzeniaków. RóŜnica między największym a najmniejszym sadzeniakiem w jednej partii nie moŜe by większa niŜ 20 mm, zatem sadzeniaki w jednej partii mogą mieć średnicę np. 25-45 mm, 35-55 mm, 45-65 mm, 50-70 mm, 60-80 mm. JeŜeli w gospodarstwie uprawia się ziemniaki na wczesny zbiór niezbędnym zabiegiem jest podkiełkowywanie, w przypadku innych kierunków produkcji zaleca się pobudzanie.Zaprawianie sadzeniaków zaleca się głównie w przypadku uprawy na sadzeniaki i w uprawie odmian późniejszych. Zaprawy chemiczne ograniczają poraŜenie rizoktoniozą, mogą równieŜ chronić rośliny przed stonką ziemniaczaną.Szerokość międzyrzędzi – najczęściej stosowana jest rozstawa 62,5 cm, jednak zwiększone wymagania jakościowe w stosunku do bulw przeznaczonych do przetwórstwa spoŜywczego i na cele jadalne powodują, Ŝe naleŜy dąŜy do zwiększenia szerokości międzyrzędzi (75 cm).

Główne zalety zwiększenia szerokości międzyrzędzi:

- zmniejszenie energochłonności produkcji- zwiększenie wydajności pracy,- ograniczenie wpływu ugniatania kół ciągnika,- zapewnienie większej masy gleby dla rozwoju

podziemnej części rośliny,- ograniczenie wad jakości bulw (zazielenienia,

deformacje, uszkodzenia mechaniczne, poraŜenia bulw zarazą ziemniaka,

- zmniejszenie podatności redlin na rozmywanie w przypadku nawadniania.

6

W przeciętnych warunkach glebowo-klimatycznych dla frakcjonowanych sadzeniaków o wielkości 30-60 mm

przyjmuje się:

• 50-75 tys. roślin na l ha przy produkcji nasiennej,• 40-50 tys. roślin l ha dla odmian wczesnych na wczesny

zbiór• 40-45 tys. roślin na l ha dla ziemniaków jadalnych i

przemysł.• 30-40 tys. roślin na l ha dla ziemniaków do przetwórstwa

nie podkiełkowane

podkiełkowane

Wpływ podkiełkowania na tempo narastania plonu bardzo wczesnych odmian ziemniaka (t/ha)

Zbiór w okresie od posadzenia w dniach Sadzeniaki

50 60 70 80 90

podkiełkowane niepodkiełkowane

7.8 3.4

14.0 9.0

19.4 15.0

24.8 21.2

28.8 28.0

róŜnica 4.4 5.0 4.4 3.6 0.8

Zalety podkiełkowania:•wcześniejsze i wyrównane wschody, wi ększa odporno ść na choroby,•przyspieszenie nagromadzania plonu,•uzyskanie wy Ŝszych plonów i lepszej zdrowotno ści.

ZwyŜka plonu w stosunku do kombinacji bez podkiełkowywania dla odmian wczesnych

0

50

100

150

200

%

60 dni 75 dni po dojrzeniu

Termin zbioru

Wpływ krojenia sadzeniaków

plon w t/ha róŜnica w plonie w stosunku do krojonych Rodzaj

sadzeniaków t/ha %

Nie krojone Krojone z dezynfekcją noŜa Krojone bez dezynfekcji noŜa

34.1 32.3 31.1

1.8 3.0

5.3 8.8

Wpływ wielkości sadzeniaka na plon odmian bardzo wczesnych o róŜnych terminach

zbioru (t/ha)

Termin zbioru (dni wegetacji) Wielkość sadzeniaka

60 75 po dojrzeniu średnie ok. 70 g małe ok. 40 g

6.4 3.6

20.9

17.8

35.6 30.8

róŜnice w stosunku do sadzeniaka małego

+2.8 +3.1 + 4.8

7

duŜe – 5,1średnie – 4,1małe – 3,2Średnia dla trzech wielkości sadzeniaka

5,75,45,14,94,64,34,13,83,53,23,02,7Liczba łodyg wyrastająca z bulwy

6,15,95,75,45,25,04,84,44,03,53,02,8Średnica sadzeniaka w cm

1301201101009080706050403020Masa sadzeniaka w g

Liczba łodyg wyrastająca z sadzeniaków róŜnej wielkości

Głębokość i termin sadzenia

Głębokość sadzenia powinna odpowiada średnicy sadzeniaka powiększonej o 1-2 cm, mierząc od wyrównanej powierzchni roli przed sadzeniem.

O terminie sadzenia decyduje głównie temperatura gleby na głębokości 10 cm. W przypadku stosowania sadzeniaków podkiełkowanych termin sadzenia naleŜy przyspieszyć i wysadzać bulwy wtedy gdy temp. gleby na głębokości 10 cm wynosi 6 natomiast dla pozostałych sadzeniaków: 8 oC.

Sadzenie ziemniaków wczesnych pod osłonami moŜna przeprowadzać gdy gleba jest ogrzana do 3-4 oC.

Dobór odmian do uprawy

Podstawowym kryterium wyboru odmian jest jej wartość uŜytkowa lub rynkowa. Producent ziemniaków moŜe uprawiać bowiem tylko te odmiany, które są akceptowane przez klienta na rynku.

Wartość agrotechniczna odmian określa stopień trudności jej produkcji. Do parametrów tych naleŜą:- odporność na zarazę ziemniaka (liści i bulw),

- odporność na choroby wirusowe,

- odporność na czarną nóŜkę, fomozę, suchą i mokrą zgniliznę, - odporność na parcha zwykłego, srebrzystego i rizoktoniozę,

- odporność na mątwika,- odporność na uszkodzenia mechaniczne oraz trwałość przechowalnicza.

Odmiany ziemniaka

Odmiana to jednorodny genetycznie zbiór roślin o określonych cechach.

Odmiany ziemniaka róŜnią się waŜnymi cechami roślin i bulw:• wyglądem roślin,• odpornością na choroby i szkodniki,• długością okresu wegetacji - róŜne odmiany posadzone do

gleby w tym samym czasie (koniec kwietnia) mogąwytworzyć bulwy nadające się do jedzenia juŜ w końcuczerwca lub dopiero w sierpniu,

• wyglądem bulw (kształt, barwa skórki, barwa miąŜszu),• cechami uŜytkowymi bulw (typ miąŜszu warunkujący

przydatność uŜytkową, zawartość skrobi, białka witamin itd.).

Barwa skórki

• czerwona, fioletowa – np. Asterix, Bellarosa, Courage, Raja,

Redstar, Rosalind, Roko

• róŜowa – np. Irga, Kolia,

• Ŝółta -większość odmian

8

Barwa miąŜszu

- kwitnienie Charakterystyka odmian ziemniaka

• WyróŜnia się dwie grupy odmian ziemniaka: jadalne i skrobiowewystępujące w róŜnych klasach wczesności.

• Ze względu na długość okresu wegetacji, odmiany dzieli się na 5 klas:

- bardzo wczesne- 60-90 dni,

- wczesne- 90-110 dni,

- średnio wczesne- 110-125 dni,

- średnio późne - 125-135 dni,

późne - >135 dni. .

Najbardziej popularne odmiany ziemniaka:

sałatkowe (miąŜsz zwięzły, po ugotowaniu daje się kroić w kostkę):Denar, Lord, Ditta, Ruta, Karatop, Rosalind, Andromeda

na puree (rozsypujące się po ugotowaniu): Irys, Fianna, Gracja,LadyClaire, Redstar, Zeus, Ursus, Cekin, Romula, Czapla

frytki, placki (bulwy duŜe, dobra jakość po usmaŜeniu): Orlik, Triada, Innovator, Asterix, Danusia, Kolia, Fresco, Monsun

kluski, knedle lip. (duŜa zawartość suchej masy): Maryna, Beata, Wiking, Salto, Bartek, Baszta

uniwersalne: Irga, Aster, Mila, Bryza, Ibis, Bila, Balbina, Vineta, Sante, Satina, Syrena, Bard, Arkadia, Ania, Drop, Gloria, Velox, Cykada ,Kuklik, Mors, Tokaj, Wigry, Zebra, śagiel, Wolfram, Wawrzyn, Denar, Aksamitka, Albina, Krasa, Clarissa.

LZO

Lp. Odmiana

ODMIANY BARDZO WCZESNE

1 Lord + + + + + + + + + + + 11

2 Denar + + + + + + + + + + 10

3 Arielle + + +* +** + + + + + 9

4 Impala + +* + + 4

5 Velox +** + + 3

6 Ruta +** 1

ODMIANY WCZESNE

7 Owacja + + + + + + + + + + 10

8 Vineta + + + + + + + + + 9

9 Korona + + + + + + + 7

10 Latona + 1

9

Lp. Odmiana

ODMIANY ŚREDNIOWCZESNE

11 Bartek + + + + + + + + + + 10

12 Satina + + + + + + + + + + 10

13 Tajfun + + + + + + + + + 9

14 Elanda + + + + 4

15 Cekin + + + 3

16 Asterix + 1

17 Roxana + 1

ODMIANY ŚREDNIOPÓŹNE I PÓŹNE

18 Syrena + + + + + + + + 8

19 Zeus + + + + + 5

20 Ursus + + + + 4

ODMIANY SKROBIOWE

21 Hinga + 1

22 Jasia + 1

23 Rudawa + 1

24 Ślęza + 1

RAZEM 13 11 – – 12 10 11 12 – 11 12 13 7 – – 12

Odmiany ziemniaka spełniające podstawowe wymogi w produkcji ekologicznej

średnie do małychśrednieśrednieśrednieśredniemałe do średnichśrednie do małych średnie do małychśrednie do małychśrednieśredniemałeduŜeśrednieśrednie do duŜychduŜemałeduŜeśrednieśrednie do duŜych brak danych brak danychśredniebrak danychśrednie

42*332*33333255556655

5,55,55566

7,57,5777

7,58

7,57

7,5799978999998777

bardzo wczesnabardzo wczesnabardzo wczesnabardzo wczesnabardzo wczesnabardzo wczesnawczesnawczesnawczesnawczesnawczesnaśrednio wczesnaśrednio wczesnaśrednio wczesnaśrednio wczesnaśrednio późnaśrednio późnaśrednio późnaśrednio późnaśrednio późnaśrednio późnaśrednio późnaśrednio późnaśrednio późnapóźna

AsterBard NDenar NLord NMolli NOrlikAksamitkaAlbina NBila SumakVineta NBarycz NBaszta NMarynaTokajAnia NAnielka NBArkadia NBBeataDanusia NSignal NSyrena NWolframZeus NWawrzyn

Wymagania nawozowe

Odporność na zarazę ziemniaka

(rośliny)Odporność na

wirus PVYGrupa wczesnościOdmiana

Wyradzanie się ziemniaka

• Wegetatywny sposób rozmnaŜania ziemniaka niesie ze sobą niebezpieczeństwo przenoszenia za pośrednictwem bulw wielu chorób, głównie wirusowych, a takŜe grzybowych i bakteryjnych, na potomstwo.

Jest to główna przyczyna degeneracji (wyradzania się) ziemniaka oraz wynikającego stąd spadku plonu.

W strefie 1 zagroŜenie zakaŜenia bulw wirusami jest najmniejsze, w strefie 4 największe. Dlatego w strefie 1 i 2 moŜna uprawiać bez ograniczenia wszystkie odmiany ziemniaka. Natomiast w strefie 4 odmiany o wysokiej odporności na choroby wirusowe nie mniejszej niŜ 7 (skala 9o).

Ze strefami ściśle wiąŜe się częstotliwość wymiany sadzeniaków. Na obszarze strefy 1 i 2 wymiana powinna się odbywać co 5 lat, w strefie 3 – co 4 lata, a w strefie 4 co 3 lata.

http://www.syngenta.pl/uprawy/pdf/harmonogram_ziemniak.pdf

Metody zwalczania chwastów:• Metoda mechaniczna – zabiegi wył ącznie mechaniczne za

pomoc ą powszechnie dost ępnych maszyn piel ęgnacyjnych. Pielęgnowanie mechaniczne polega na 3-4 krotnym obsypywaniu poł ączonym z bronowaniem bron ą lekką lub bron ą chwastownik w odst ępach 5-7 dniowych. Pierwsze obsypywanie wykonuje si ę płytko na ok. 5 cm, kolejne na głęboko ść 10-12 cm, ostatnie przed spodziewanymi wschodami obsypywanie wykonuje si ę na gł ęboko ść ok. 15 cm. Po wschodach do zwarcia rz ędów wykonuje si ę 2-3 krotne obsypywanie bez bronowania

• Mechaniczno-chemiczna – polega na stosowaniu w czasie od posadzenia do wschodów takich samych zabiegów mechanicznych jak w met. mechanicznej, przy czym os tatnie obsypywanie nale Ŝy wykona ć tuŜ przed wschodami. Nast ępnie na świeŜą gleb ę naleŜy zastosowa ć odpowiedni do zachwaszczenia herbicyd lub mieszank ę herbicydów. W okresie od wschodów do zwarcia rz ędów mo Ŝna w razie potrzeby zastosowa ć uzupełniaj ący herbicyd na chwasty jednoli ścienne.

10

Metoda chemiczno-mechaniczna– polega na zastosowaniu jednego z herbicydów po 2-3 dniach od posadzenia. Po wschodach roślin ziemniaka naleŜy wykonać takie same zabiegi mechaniczne jak w metodzie tradycyjnej.

Stosować najpóźniej kilka dni przed wschodami ziemniaków

2 l2 kg

1,5-3 kg2-3 kg2-4 kg

0,75-1 kg0,75-1 kg

4 l2 kg3-4 l

1,5 kg + 1-1,5 kg1,5 kg + 1-1,5 kg

Afalon Dyspersyjny 450 SCLinurex 50 WPBladex 50 WPAzogard 50 WPGesagard 50 50 WPSencor 70 WGWisar 70 WGChwastox ExtraPlatten 41,5 WGPatoran 500 S.C.Afalon 50 WP + Bladex 50 WPLinurex 50 WP + Bladex 50 WP

Nie później ni Ŝ 10 dni po posadzeniu, po uprzednim obredleniu i i zabronowaniu

2-3 l1,5-2 l + 0,5 kg1,5-2 l + 0,5 kg

0,2 l + 1 kg0,2 l + 0,3-0,4 kg

0,2 l + 1 kg0,2 l + 0,3-0,4 kg0,15 l + 1,5-2 kg

Racer 250 CSRacer 250 EC + Sencor 70 WGRacer 250 EC + Wisar 70 WGCommand 480 EC + Afalon 50 WPCommand 480 EC + Sencor 70 WGCommand 480 EC + Linurex 50 WPCommand 480 EC + Wisar 70 WGCommand 480 EC + Topogard 50 WG

Termin stosowania i uwagiDawka na haNazwa herbicydu

Wykaz herbicydów do zwalczania chwastów dwuliściennych

Herbicydy cd.

Oprysk systemowy – I zabieg stosować najpóźniej kilka dni przed wschodami ziemniaka, II zabieg –nalistnie do 15 cm wysokości. MoŜna stosowaćz innymi adiuwantami

0,5 kg I zabieg50 g + 01% II

zabieg

Sencor 70 WGTitus 25 WG + Trend 90 EC

Stosować gdy ziemniaki osiągną wysokość około 10-15 cm

0,5 kg0,5 kg0,5 kg0,5 kg0,5 kg

0,5 kg + 2-2,5 l0,5 kg + 2-2,5 l

Dancor 70 WGMetripaz 70 WGMistral 70 WGSencor 70 WGWisar 70 WGSencor 70 WG + Fusilade Forte 150 ECWisar 70 WG + Fusilade Super 125 EC

Termin stosowania i uwagi

Dawka na haNazwa herbicydu

0,5-0,8 l1-1,5 l1-1,25 l

0,75-1,5 l1,5-2 l

0,8-1,5 l0,5 l

0,75-1,5 l0,8 + 1,25 l0,8 + 1,5 l0,8 + 1,5 l

Agil 100 ECFocus Ultra 100 EC Furore Super 075 EWFusilade Super 125 ECNabu 20 ECPantera 040 ECPerenal 104 ECTarga Super 05ECSelect 240 EC + Adbios 85 SLSelect 240 EC + Atpolan 80 ECSelect 240 EC + Olbras 88 EC

Nie później niŜ 10 dni po sadzeniu po uprzednim obredleniu

1,5-1,8 l1,5-1,8 l + 2 kg

2-2,5 l

Dual 960 ECDual 960 EC + Afalon 50 WPProponit 720 EC

Termin stosowania i uwagiDawka na haNazwa herbicydu

Wykaz herbicydów do zwalczania chwastów jednoliściennych – głównie prosowatych

Choroby występujące w uprawie ziemniaka

• grzybowe – zaraza ziemniaka, rizoktonioza, alternarioza, sucha zgnilizna bulw, parch prószysty, parch srebrzysty ziemniaka oraz rak ziemniaka,

• bakteryjne – czarna nóŜka, mokra zgnilizna bulw, parch zwykły, bakterioza pierścieniowa,

• wirusowe – wirus Y, wirus liściozwoju, wirus S, wirus X, wirus M i wirus A

Zaraza ziemniakaw największym nasileniu występuje w lata ciepłe i wilgotne najczęściej w lipcu i sierpniu. Objawia się początkowo Ŝółtymi plamami na liściach, które brunatnieją a następnie w całości zasychają. RównieŜ bulwy są zaraŜone przez zarodniki grzyba spłukiwane z liści do gleby. Zwalczanie zarazy odbywa się poprzez stosowanie fungicydów, najpierw systemicznych a następnie wgłębnych i kontaktowych.

0,3-04 l1,8 kg2-3 l2-3 l2 l

2-3 kg2-3 kg2-3 kg4 kg

Altima 500 SCAntracol 70 WGBravo 500 SCRywal 500 SCGwarant 500 SCDithane M-45 80 WPDithane Neo Tec 75 WGPencozeb 80 WPMiedzian 50 WP

2,0 kg2,4 kg2,0 kg

1-1,25 kg0,4-0,7 kg

2,0 kg

Akrobat MZ 69 WP Curzate M 72,5 WPInvader 742 WGPyton 60 WGTanos 50 WGToska 72,5 WP

2,0 kg1,5 l3-4 l3-4 l

2,0 kg2,0 kg

Ridomil Gold MZ 68 Tattoo 750 SCTatoo 55 SCPretor 550 SCPlanet 72 WPMelody Med. 69 WG

DawkaFungicyd kontaktowyDawkaFungicyd wgłębnyDawkaFungicyd układowy

Bakterioza pierścieniowa

Rizoktonioza

Parch zwykłyZaraza ziemniaczana

11

Mątwik ziemniaczany – szkodnik kwarantannowy. Cysty z jajami mogą zachowaćŜywotność do 25 lat. Larwy mątwika Ŝerują na korzeniach roślin ziemniaka. Zaatakowane rośliny są słabo rozwinięte, skarlałe o liściach skręcających się i więdnących. Zwalczanie obejmuje: zmniejszenie częstotliwości uprawy (6 lat), uprawę odmian mątwikoodpornych, oraz zwalczanie chemiczne (Vydate 240 SL, Diafuran 5 GR).

Szkodniki glebowe: drutowce, pędraki i rolnice

Najnowsze insektycydy

Zbieranie stonki Zbieranie stonki

Niszczenie naci

• Ostatnim elementem prawidłowej agrotechniki nasiennej jest wykonanie zabiegu wczesnego niszczenia naci. Prawidłowo wykonany daje duŜąszansę poprawy jakości, a szczególnie zdrowotności sadzeniaków, jeśli prawidłowo prowadzone są inne zabiegi. Niszczenie naci wpływa równieŜ na wyrównanie wielkości bulw, gdyŜ wstrzymuje wzrost bulw większych (uzyskujemy wyŜszy udział frakcji sadzeniakowej). Dzięki zabiegowi poprawia się takŜe trwałość przechowalnicza zebranych ziemniaków. Wcześniejsze niszczenie naci jest zalecane na plantacjach odmian mniej odpornych na wirus Y.

Niszczenie naci• Optymalnym terminem wykonania zabiegu na plantacjach nasiennych jest

okres do ok. 14-20 dni od szczytowego lotu mszyc, dlatego bardzo waŜne sąsystematyczne obserwacje lotów mszyc w danym roku i rejonie. Na ogółnajwyŜsze zasiedlenie występuje w II dekadzie lipca. Termin ten moŜe byćjednak zróŜnicowany w zaleŜności od regionu kraju, jak równieŜ przebiegu pogody w danym roku. NaleŜy tu dodać, iŜ kryterium wyznaczającym termin niszczenia naci jest równieŜ stopień dojrzałości skórki bulw. Zabieg moŜna wykonywać, gdy skórka nie łuszczy się podczas pocierania palcem.Zabieg niszczenia naci musi zapewniać szybkie i dokładne zasychanie roślin. Nie wolno dopuścić do odrastania naci, gdyŜ zwiększa to ryzyko ponownej infekcji wirusowej i uzyskujemy efekt odwrotny do zamierzonego. Zarejestrowanymi w Polsce środkami do chemicznej desykacji roślin ziemniaka na plantacjach nasiennych są Reglone 200 SL(w dawce 4-5 l/ha) i Reglone Turbo 200 SL(w dawce 3-3,5 l/ha). Jednak zdecydowanie lepsze efekty moŜna uzyskać stosując metodę mechaniczno-chemiczną, tzn. w pierwszej kolejności nać naleŜy zniszczyć mechanicznie, przy uŜyciu rozbijacza, a następnie "sterczące" resztki łęcin opryskać połową dawki Reglone. Zastosowanie powyŜszej metody w sprzyjających warunkach pozwala ograniczyć poraŜenie wirusem Y nawet o 60% w stosunku do metody chemicznej.

12

Pogorszenie wewnętrznych cech jakości bulwZbyt niska temperatura przechowywania

Wzrost uszkodzeń mechanicznych bulw oraz pogorszenie wewnętrznych cech ich jakości

Niewłaściwy termin zbioru

Zwiększenie procentu bulw uszkodzonych mechanicznieBrak przygotowania plantacji do mechanicznego zbioru

Zmniejszenie plonu oraz pogorszenie wewnętrznych cech jakości bulw

Nieskuteczna ochrona przed chorobami

Zmniejszenie plonuNieskuteczna ochrona przed szkodnikami

Zmniejszenie plonu ogólnego i plonu bulw duŜych, zwiększenie procentu bulw uszkodzonych mechanicznie

Nieprawidłowa pielęgnacja plantacji

Zmniejszenie plonu i pogorszenie wewnętrznych cech jakości bulw

Nieoptymalny termin sadzenia

Zmniejszenie plonu bulw poŜądanej frakcjiNieodpowiednia gęstość sadzenia

Pogorszenie wewnętrznych cech jakości bulw, zwiększenie ich podatności na uszkodzenia mechaniczne

Nieracjonalne nawoŜenie mineralne

Zmniejszenie plonu i pogorszenie zewnętrznych cech jakości bulw

Mała miąŜszość warstwy ornej i nadmierna zwięzłośćgleby, będąca wynikiem nieprawidłowej podstawowej uprawy gleby

Wywoływany efektCzynnik

Ogniwa technologii uprawy wywołujące zmiany zewnętrznych i wewnętrznych cech jakości bulw

Maszyny do sadzenia i zbioru ziemniaka

13