Slayt 1

T. C. ISPARTA VALL HALK SALII MDRL

OBEZTE, DYABET VE METABOLK HASTALIKLAR BRM

1Dnya genelinde hzla artan kronik hastalklardan len kii says lmlerin byk bir ksmn yaklak %60n oluturmaktadr. Kronik hastalklardan lmlerin %80i dk ve orta gelirli lkelerde gereklemektedir. Eer gereken nlemler alnmazsa 2015 ylnda 41 milyon insann kronik hastalklardan dolay lecei tahmin edilmektedir. Kronik hastalklarn risk faktrleri elendiinde kalp hastalklar, fel ve tip 2 diyabetin %80i, kanserlerin ise %40ndan fazlas nlenebilmektedir. 2TUZ NEDRSofra tuzunun asl ad sodyum klorrdr.

TUZUNSODYUM KLOR% 40%60+=TUZTUZBesinlerin pek ounun iinde bulunan ve tuzun ana maddesi olan sodyum, vcutta sv dengesinin salanmas ve kan basncnn dzenlenmesinde sinir kas almasnda rol oynayan nemli bir mineraldir. Ancak fazla tuz tketimi baz hastalklar iin byk risk faktr oluturur.

4

Tuzun Vcuda Verdii Zararlar Yksek tansiyon (Hipertansiyon) oluumunda, tuzun ok byk nemi vardr. Baz insanlarda, bbrein tuz (NaCl) atma kapasitesi snrl olabilir ve gereinden fazla tuz alnmas, hipertansiyonun ortaya kmasna veya hipertansiyonun tedavisinde baarszla yol aabilir. 5Sodyumdan zengin besinlerZeytin, turu, salamura besinler, konserveler, tuzlanm balk, ttslenmi besinler, peynir, salam,sucuk, sosis, et suyu tabletleri, karbonat, kabartma tozu, hazr soslar, ketap, hardal, soya sosu, fastfood rnleri, tuzlu kuruyemiler.6

Sodyum ierii dk besinlerSebze ve meyveler genel olarak tuz ierii dk besinlerdir. Ayn zamanda potasyumdan zengindirler.St-yourt ve kuru baklagillerde dk sodyumlu beslenmenin nemli parasdrlar Ancak dikkat edilmelidir.

7Sodyumsuz: rnn bir porsiyonundaki sodyum miktar5 mg dan daha az ise bu ifade kullanlr.ok dk sodyumlu: rnn bir porsiyonunda 35 miligram veya daha az sodyum varsa bu ifade kullanlr.Dk sodyumlu: rnn bir porsiyonunda 140 miligram veya daha az sodyum varsa bu ifade kullanlr.( 2. 5 kat tuz hesab yaplrsa rnde 350 mg tuz olduu dnlebilir)Sodyumu azaltlm: rndeki sodyumu normale gre en az yzde 25 orannda azaltlm anlamna gelir.

8

Gnlk sodyum gereksinimi 2400 mg dr. Bu miktar, gnlk 5 g civarnda tuzla karlanabilir.

2008 ylnda yaplan Trk Toplumunda Tuz Tketimi ve Kan Basnc almasna (SALTurk)gre lkemizde tuz tketimi ok fazladr (ortalama 18 gram/gn)9

11 KLTRN BR PARASI

Kutsal maddeSavalarEsir deiimi, asker ve ii maalarTuz vergisi, tuz vergisi toplayclarByk Roma yollarndan ilki tuz iinM..2000 msr mezarlarnda tuzlanm balk ve ku etiTuzluk bulunmay dmanca bir eylemSofrada tuz zenginlerin lks, mcevherlerle birlikteBebeklere akl ve bilgelikEvlere bereketBugn 14 bin eit kullanm a12 KLTRN BR PARASI

Ak yaraya tuz ekilmez zerine tuz biber ekmekorbada tuzu bulunmakYaraya tuz basmakTad tuzu kalmamakAz karar ou zararTuzu kuruBir tutam tuz kadar bile nemli deil. FAZLA TUZUN ZARARLARIHipertansiyon, kan damarlarnda basncn artmas durumudur. Tm organ ve dokularda damar olduu iin hipertansiyon tm vcudu etkileyebilir. Hipertansiyondan en ok etkilenen organlar; kalp, beyin, bbrekler, byk atardamarlar ve gzlerdir. Hipertansiyon bu organlar etkileyerek kalc sakatlklara ve lmlere yol aabilir. 13 Kemikler zerindeki olumsuz etkisi: Ar tuz tketimi, idrarda kalsiyum atlmn artrr. Bu ise kemiklerde kalsiyum kaybna neden olur. Kalsiyum kaybnn art ise kemik erimesini (osteoporoz) ve kemiklerin krlma riskini artrr.Diyet yapan kiilerin tuz tketimine dikkat etmesi gereklidir.nk fazla tuz, vcutta su tutulmasna yol aar ve bu durum kiide ikinlik hissine neden olabilir. Ayrca tuzun itah ac bir zellii olduundan, zellikle diyet dneminde yksek miktarda tketilmemelidir.

14Hamilelerde salk sorunlar yaratabilir.Fazla tuz tketiminin baz hamilelerde vcutta su toplanmas yani demle birlikte yksek tansiyona neden olduu saptanmtr. Hafif vakalarda bebek ya etkilenmez veya hafif dzeyde gelime duraklamas gsterir. Fakat gelimedeki duraklama 8 aydan sonra daha belirgin hale gelir. Hafif vakalarda genelde vaktinde doum gerekleir. Ar vakalarda ise 6 aydan sonra gelime yavalar ve bebein sal bozulduundan erken doum olur.

15

Kalp YetersizliiEn nemli nedenlerinden biri :

Hpertansiyon16

Bbrek YetersizliiEn nemli nedenlerinden biri :

Hpertansiyon17

Damar SertliiEn nemli nedenlerinden biri :

Hpertansiyon18

Hipertansiyon Nedenleri

Ar sodyum alm, tuz tutulumuBbreklerin tuzu atamamasntraseluler Na+ve Ca++art

Genetik yatknlk Renin anjiyotensin sistemi aktivasyonuSempatik sinir sistemi hiperaktivasyonuHiperinslinemi/ inslin direnciVaskler hipertrofiNatrirezis defekti19Dier faktrler:

ObeziteAlkol Sigara iimiPolisitemiNonstreoid ilalar

20Hipertansiyon, btn dnyada; nlenebilir lm nedenleri arasnda 1.srada

Dnya Salk rgt

21lkemizde her 4 lmden 1nin nedenidir.

lkemizde erikin nfusta yaklak 15 milyon hipertansif var.

Sadece ekmekten alnan tuz 7.28gr/gn22HT da Hedef organ hasar

Kalp Kalp damar hastalklar,Kalp YetmezliiBeyin FelBbrek Proteinri, bbrek yet.Gz Retinopati-krlkArterler Aortdiseksiyonu Periferikvasklerhastalk

ZETLE23Tuz alm KB Fel Kalp Krizi Kalp yetersizlii Mide kanseri-Kemik erimesi

ZETLE24Yaam Tarz Deiiklii nerisi;Bir formalite olmamal,zerinde ciddi olarak durulmaldr.25Kilo vermek (10 kg)Vcut kitle indeksi: 18.5-24.95Tuz kstlamasKBde azalmaHipertansiyon diyeti

26Fiziksel aktivite Gnde en az 30 dk yryAlkol tketimini azaltmakMeyve ve sebzeden az yal st rnlerinden zengin, ya ierii zengin, ya ierii dk beslenme.

27

Tuzu Azaltmak in Neler Yaplmaldr? Hekimlerin byk ounluu, yemein tuzsuz yaplp, sofrada tuz eklemenin daha az tuz almaya yardm edecei kansndadr. zellikle scak yenen tahllarda (pilav, makarna...) bu ok ie yarayabilir.Yemeklerin daha az tuzla yaplmas ve sofrada yemeklere tuz eklemekten kanlmas da ikinci bir yntem olarak tavsiye edilmektedir.Satn alnan rnlerin etiketleri mutlaka okunmal, sodyumu (tuzu) azaltlm veya tuzsuz rnler tercih edilmelidir.

28Yemeklerin lezzetini artrmak iin tuz yerine maydanoz, nane, kekik, dereotu, rezene, fesleen gibi bitkilerle, baharatlar, limon, sirke, yourt kullanlabilir.Tuzlanarak hazrlanan salam, jambon gibi besinler, konserveler, hazr orbalar, hazr karmlar, salamuralar (turu, zeytin vb), hardal, ketap, konserveler ve hazr soslarn tuz ierii ok fazladr. Bu besinlerden olabildiince uzak durulmaldr.

29

Bol su iilmeli, ie ve maden sularnn sodyum ierii etiketinden kontrol edilmelidir.Sebze ve meyve tketimi artrlmaldr.Et olarak konserve ve ttslenmi (fme) rn tketiminden kanlmaldr.Daima taze ve az tuzlu veya tuzsuz besinler tercih edilmelidir30

Ne Kadar Tuz Almalyz?

Salkl yaam kurallarndan biri de gnlk sodyum ihtiyacn karlayacak ekilde tuz tketmektir. Gnlk sodyum ihtiyac 2400 miligramdr. Bu miktar gnlk 5 gram civarnda tuzla karlanabilir. Besinlerin iinde bulunan doal tuz (sodyum) bireylerin gnlk ihtiyacn karlar.31ETKETLERDEK SODYUM MKTARINI 2.5 LE ARPARAK TUZ MKTARINI KOLAYCA HESAPLAMAK MMKN.

Gvenli Sodyum alm 1500-2400 mg arasnda (4-6 g tuz) tutulmaldr.. Tuz tketiminin 9-12 gr dan nerilen miktar olan 4-6 gr drlmesi kan basncnn dengelenmesi ve kardiyovasklerhastalk riskinde nemli rol oynamaktadr. 32YOTLU TUZ

Tuzun nerilen miktar kadar tketilmesinin yannda tketilen tuzun iyot ierii de son derece nemlidir. nk iyot yetersizlii;

YOTLU TUZ KULLANMAZSAK! BEBEK VE OCUKLARDA:Byme GeriliiZeka Gerilii

33CcelikGEBELERDE:Dk ve l Doum Yapma RiskiHER YATA:Guatr Hastal Grlr

34Piirme srasnda oluacak iyot kaybnn en aza indirilmesi iin, tuz yemeklere piirme sonras eklenmelidir. Saklama srasnda oluacak iyot kaybn nlemek iin ise iyotlu tuz, serin, kuru, ksz ortamda ve koyu renkli cam kaplarda saklanmaldr. Koyu renkli ambalajlarda satlan iyotlu tuzlar almaya dikkat edin.

35Sofra tuzlar iyotla zenginletirilmitir. ok az miktarda (1/4 ay ka) iyotlu tuz, gnlk iyot gereksinimini karlamak iin yeterlidir. Dikkat !

Tuz alm sadece bedensel alma srasnda, ar scak havalarda ya da fazla egzersiz yapldnda terleme ile sodyum kayb olduundan, su ile birlikte bir miktar artrlmaldr36TUZ YERNE GRE ZEHR, YERNE GRE PANZEHRDR. BU NEDENLE YERNDE KULLANMASINI BLMEK GEREKR.

37Yemek iin yaamamalsadece yaamak iin yemeliyiz

38