NORSK Kurdisk / کوردی EKSEMPELنموونە /

DIAGRAM هێڵکاریی ، وونکردنه‌وه‌یی ڕ وێنه‌ی

Mal نموونە ، قاڵب

Tabell خشتە Vunne Tapt Uavgjort3 2 4

Søylediagram ستوونیی ڕوونکردنەوەیی وێنەی) نووسینن) بە زانیارییەکان

Sekto

r 1:

Sekto

r 2:

Sekto

r 3:

Sekto

r 4:

020406080

100

Øst

Vest

Nord

Stolpediagram ڕوونکردنەوەیی ستوونییوێنەی ) ژمارەن) بە زانیارییەکان

Sirkeldiagram/sektordiagram بازنەیی ڕوونکردنەوەیی وێنەی

sektor 1:13 %

sektor 2:17 %

sektor 3:57 %

sektor 4:13 %

Linjediagram هێڵیی ڕوونکردنەوەیی وێنەیSektor 1: Sektor 2: Sektor 3: Sektor 4:

020406080

100Øst

Vest

Nord

Gjennomsnitt ژمارەیی ناوەندی

Gjennomsnittet )kalla G( av tala 20, 15,

10 og 15 blir rekna ut ved å finne

summen av tala og dele på antal verdiar.

1

Median ناوەڕاستە

Medianen til 8, 15, 3, 12 og 5 finn ein ved å sortere tala i rekkefølgje, og finne det midterste talet.

8, 15, 3, 12, 5 sortert blir 3, 5, 8, 12, 15

Viss antal verdiar er eit partal )to tal er i midten(, finn ein medianen ved å ta gjennomsnittet av de to midterste tala.

4, 12, 1, 7 sortert blir 1, 4, 7, 12

Sannsynlegheit/sannsyn شیمانە ، ئەگەرێتیی ، ئەگەریی

Sannsynlegheita for å få et bildekort når ein trekkjer eit vilkårleg kort frå ein vanleg kortstokk finn vi ved å finne antall gunstige utfall )dei vi vil ha( og dele på antall mulege utfall )dei vi kan få(.

Det finst 16 bildekort )knekt, dame, konge og ess i spar, hjarte, kløver og ruter( i ein vanleg kortstokk med 52 kort.

x-akse x-تەوەری

y-akse

x-akse

y-akse y-تەوەری Sjå eksempelet ovanfor!

2

NORSK KURDISK / کوردی EKSEMPELنموونە /

MÅLESTOKK پێوەر

Kart نەخشە

Avstand دووریی ، مەودا ، ماوە

Avstanden frå sørspissen til nordspissen på øya Ylvingen er 6,23 km.

Objekt ماتماتیکی ئۆبجێکتی

Lengd درێژیی Lengda til sida i trekanten er 2 cm

Brøkform کەرتیی فۆرمی 34

Desimalform دەیی فۆرمی 0,75

Prosentform سەدیی فۆرمی 60%

Naturleg størrelse ئاسایی قەبارەی

3

Forminske بچووککردنه‌وه

Forstørre گەورەکردن

Linjestykke/linjesegment ڕاستەهێڵ پارچە x x

A B

Verkelegheit/ røynd ڕاستێتی

4

NORSK KURDISK / کوردی EKSEMPELنموونە /

LIKNINGAR هاوکێشەکان

Formel ڕێسا

Arealet til ein trekant )A( er gitt ved formelen:

der g blir kalla grunnlinje og h blir kalla høgd.

Koordinatsystem پۆتان ڕووته‌ختی

Variabel گۆڕاو

Størrelse som kan variere. Blir ofte kalla x, y, a, b, c osv.

I f ( x )=2x+3 er x ein variabel som vi kan endre verdien til.

Konstant نه‌گۆڕ Ein størrelse som er fast )endrar seg ikkje(. For eksempel π = 3,1415926...

Høgre side )HS( یەکسان نیشانەی ڕاستی الی 10 + Y = 22

Venstre side )VS( یەکسان نیشانەی چەپی الی 10 + Y = 22

Løysing/rot ڕەگ ، شیکارx = 5 er ei løysing/rot til likninga

6x + 7 = 37 sida 6 ∙5+7=37

Parentesar کان که‌وانه

)24 +3( ∙ 5

Størrelse ئەندازە ، هێند ، بڕFor eksempel masse, tid eller lengd. Størrelsar kan samanliknast og vere ”større enn”, ”det same som,” ”lik” eller ”mindre enn”.

Tid کات 3 minutt og 8 sekund

5

6

NORSK Kurdisk / کوردی EKSEMPELنموونە /

BRØK کەرت

Brøk کەرت 23

Brøkstrek که‌رتیی هێڵی ––– eller

Teljar کەرت سەرەی 23

Nemnar کەرت ژێرەی 23

Brøkform کەرتیی فۆرمی 34

Blanda tal تێکەل کەرتیی ژمارەی 1

Del بەش

Hundredel / سه‌د له‌ یه‌ک سه‌د له‌سه‌ر یه‌ک )en hundredel(,

)to hundredelar( osv

Ein fjerdedel چوار له‌سه‌ر یه‌ک 14

Kvart چارەگ 14

Halv نیوە

Heil ) گشت ) تەواو ژمارەی 11

Forenkle ein brøk/forkorte ein brøk

، که‌رت ساده‌کردنه‌وه‌یکه‌رت بچووککردنه‌وه‌ی

68=6 :2

8 :2=3

4

Utvide ein brøk که‌رت ، فراوانکردنیکه‌رت گه‌وره‌کردنی

7

Tallinje ژماره‌کان هێڵی

NORSK Kurdisk / کوردی EKSEMPELنموونە /

ADDISJON کۆکردنەوە +

Addere/ pluss کۆدەکاتەوە 4 + 9 = 13

Leggje saman ژمارە کۆکردنەوەی پرۆسەی

Leggje til زیادکردن بۆ ، سه‌ر خستنە

Auke زیادکردنAddisjonsteikn/plussteikn کۆکردنەوە نیشانەی +

Sum کۆکردنەوەکە ئەنجامی 6 = 3 + 3 ژمارەی

Ledd ژمارانەی ) ئەو ڕادەکۆدەکرێنەوە( 2 + 5 = 7

Samanlagt سەرجەم

Til saman پێکەوە

Begge هەردووک

Positive tal موجەب ژماره‌ی 1, 2, 3, 4

Negative tal سالب ژماره‌ی -1 , -2 , -3, -4

Heile tal ته‌واو ژماره‌ی ..., -1 , -2 , -3 , 0 , 1 , 2 , 3, ...

Oppstilling ستوونیی کۆکردنەوەی

Minnetal بیردا له ژماره‌یه‌ی‌ ئه‌ودادەنرتێت

Oppstilling med minnetalبە ستوونیی کۆکردنەوەی

ژمارەیەی ئەو بەکارهێنانیبیرەوە دەخرێتە

Utvida form فراوانکراو فۆرمی 273,5 = 200 + 70 + 3 + 0,5

Vanleg form ئاسایی فۆرمی 273,5

8

9

NORSK Kurdisk / کوردی EKSEMPELنموونە /

SUBTRAKSJON لێدەرکردن -

Subtrahere )trekkje frå( دەردەکات لێی 5 – 3 = 2

Minus/ subtraksjon لێدەرکردن ، کەمکردن 10 – 3 = 7

Subtraksjonsteikn/ minusteikn لێده‌رکردن یشانه‌ی ––

Differanse جیاوازی 5 – 3 = 2

Ledd لەیەکتری ) کە ژمارانەی ئەو ڕادەدەردەکرێن( 29 - 10 = 19

Minske/ trekke frå لێدەرکردن ، کەمکردنەوە

Minske med بە کەمکردنەوە

Lengre enn لە درێژتر

Kortare enn لە کورتتر

Samanlikne به‌راوردکردن 4 > 2 )4 er større enn 2(8 < 14 )8 er mindre enn 14(

Manglar لە ) ژمارەیەی ئەو کەمکراوە ژمارەی) دەردەکرێت گەورەکە ژمارە 10 - … = 8

Rest ماوە Det som blir igjen

Veksle گۆڕینه‌وە

Ytterlegare دیکە هی ، پاشکۆ

10

NORSK Kurdisk / کوردی EKSEMPELنموونە /

MULTIPLIKASJON لێکدان ∙ , * , ¿ , ¿

Gange/multiplisert med جار ، کەڕەت 4 ∙14=56

Multiplisere کەڕەتکردن ، ژمارە لێکدانی کرداریMultiplikasjonsteikn/gangeteikn لێکدان نیشانەی ∙ , * , ,

Produkt لێکدان ئەنجامی 10 ∙ 3 = 30

Faktor 30 = 3 ∙ 10 کۆلکه

Multiplikasjonstabell لێکدان خشتەی ، زەڕب جەدوەلی

Minnetal دادەنرتێت بیردا له ژماره‌یه‌ی‌ ئه‌و

Gjentatt addisjon یه‌ک له‌دوای یه‌ک کۆکردنه‌وه‌ی 4 + 4 + 4 = 12

11

NORSK Kurdisk / کوردی EKSEMPELنموونە /

DIVISJON دابەشکردن : , ¿ , / , ––

Dividere/dele دەکات دابەشی 20 : 2 = 10

Kvotient دابه‌شکردن ئه‌نجامی 22 / 2 = 11

Brøkstrek که‌رتیی هێڵی ––––

Teljar کەرت سەرەی 35

Nemnar کەرت ژێرەی 35

Tal på brøkform له‌ که‌رتدا شێوه‌ی ژماره‌ فۆرمی 155

Tal på desimalform له‌ ده‌ییدا شێوه‌یژماره‌ فۆرمی 30,521

Forenkle بکەرەوە کورت ، کورتکردنەوە 1456

=14:1456 :14

=14

Kor mange gonger går __ opp i __ ?

دەکات زیاد ژمارەکە جاران --چەند----- ؟ بکاتە ئەنجامەکە ئەوەی بۆ

Kor mange gonger går 3 opp i 18?

18 : 3 = 6 gonger

Primtal خۆبه‌ش ژماره‌ی 2, 3 , 5 , 7 , 11 , 13 , 17 , 19

Rest ەدەمێنێتەو کە ئەوەی ماوه

12

NORSK Kurdisk / کوردی EKSEMPELنموونە /

PROSENT سەدیی ڕێژەی

Brøkform کەرتیی فۆرمی 1/2

Desimalform دەیی فۆرمی 0,50

Prosentform سەدیی فۆرمی 50%

Prosent fordeling سەدیی دابەشکردنی

25 %

Prosent )hundredel( سەدا % لە %

Promille )tusendel( هەزاردا ‰لە ‰

Delar per million/milliondel )ppm( ملیۆندا لە 0,000001

Tiande-del دەیا لە ، دەدا لە 110

Ein fjerdedel av det heile هەمووی چواری لەسەر یەک

Kor mykje er ein fjerdedel av 100?

Halvparten نیوە1/2

Hundredel سەدا لە 1100

Rente سوو

کە پارەیەی ئەو بەواتای سوو (پارە زیادە )سوو وەک

کاتی لە بانک بە دەیدەیتەوە کاتێک یان بانکەکە، لە قەرزکردن

قازانج بۆ دانابێ بانک لە پارەت وەردەگریت بانکی لە کردن .

Rentesats سوو ڕێژەی

دەبێت % کە نموونە ٦یان %٥بۆپارەی لە بانک بە بدەیتەوە قازانج

لە پێچەوانەوە بە یان قەرزکراوبری لە وەردەگرێت بانکی

. داناوە بانک لە پارەت کە ئەوەی،

13

NORSK Kurdisk / کوردی EKSEMPELنموونە /

PRISAR OG PENGAR پارە و نرخ

Pris نرخ

Pris قیمەت ، نرخBrukast vanlegvis om transportkostnader, for eksempel prisen for ein bussbillett

Bruttopris شتوومەک نرخی واتە گشتی، نرخیداشکاندن پێش Pris utan avslag

Nettopris شتوومەک نرخی واتە تایبەت، نرخیداشکاندن دوای Pris med avslag

Vare شتوومەکBrukast om noko ein kan kjøpe, for eksempel eit eple i daglegvarebutikken

Rettleiande utsalspris شوێنی ) نرخەی ئەو واتا کارگە نرخی) دایناوە شتومەک بەرهەمهێنەری

Prisen fabrikken/ grossisten anbefaler butikken å selje vara for.

Verdi بەها

Dyr, dyrare, dyrast گرانترین گرانتر، گران،

Billeg, billegare, billegast هەرزانترین هەرزانتر، هەرزان،

Teljing ژماردن

Handle فرۆشتن و کرین

Selje فرۆشتن

Kor mykje kostar det? چەندە؟ نرخی ئەوە

Kasse پارەدان کاسەی ، کاشێر

Kjøpe کڕین

Betale پارەدان

Beløp مەبلەغ ، پارە بڕی 500 kr

Veksel وردکردنەوە پارە

Veksle گۆڕینەوە پارە

Få tilbake وه‌رگرتنه‌وه

Ha igjen/ rest پارە باقی ، ماوە پارەی

Tilbakebetaling پاره‌گێرانه‌وه یان پاره‌دانه‌وه‌

Pris پارە گێڕانەوەی

14

Kvittering پسووڵە

Sal داشکاندن ، هەرزانکردنو هەرزانکردن لە مەبەست لێرەدالە شتومەکە نرخی دابەزاندنیبۆ کۆمپانیاکانەوە و دوکان الیەن

کاتی .ماوەیەکی

Spesialtilbod تایبەت ئۆفەر خستنەڕووی ، تایبەت ی

Nedsett pris کەمکردنەوە نرخ Billegare/ nedsett pris

Rabatt داشکاندن نرخ Redusert pris

Rabattkupong هەرزانکراو نرخی کۆبۆنی

Pengar پارە

Setel کاغەز پارەی

Mynt وردە پارەی ، ئاسن پارەی

Krone کرۆن (نەرویجی پارەی )کرۆن

Eikrone کرۆنی یەک 1 kr ) کرۆن ١ (

Femkrone کرۆنی پێنج 5 kr ) کرۆن ٥ (

Femtikronersetel/femtilapp کاغەز کرۆنیی پەنجا 50 kr ) کرۆن ٥٠ (

Hundrekronersetel/hundrelapp کاغەز کرۆنیی سەد 100 kr )100 NOK( ) کرۆن ١٠٠ (

Tene قازانجکردن

Forteneste/ inntening قازانج ، سوود

Tene på/vinne på دەکەوێت دەستی ، لێدەکات قازانجی

Avtale/oppgjer فەسڵ و حەل ، ڕێکەوتن

Fortene دەستکەوت

Bonus ساڵانە مووچەی زیادە ئابوورییە دەستکەوتێکی و پارە

Miste دان لەدەست

Kontant کاش پارەی

Sjekk پارەی چەکی

Faktura/rekning فاتورە ، حساب لیستی

Giro حیسابیی ژمارە لەڕێی پارەدانەدیکە حیسابییەکی ژمارە بۆ بانکییەوە Overføre pengar ved bruk av giro

15

Minibank ATM بانک ، مینیلێدەردەهێنرێت پارەی کە بانک مەکینەی

Bankkort بانک کارتی

Kredittkort متمانە قەرزی کارتی

Kreditt متمانە قەرزی

Debitere کەسێکەوە ناوی بە تۆمارکردن

Spare پاشەکەوتکردن

Låne قەرزکردن

Rente سوو

Når ein låner pengar av ein bank, betaler ein rente til banken. Sparer ein pengar i ein bank, får ein renter av banken.قەرز بانک لە پارە کەسێک کاتێکقەرزەکە پارەی لە جگە دەبێت دەکات، " بەڵام" بانکەکە، بە بداتەوە ش سوو " سوو " ئەوا دانا، بانک الی پارەی ئەگەر.وەردەگرێت

Gjeld قەرز

Skuldig قەرزدار

Betale eit avdrag دانەوە قیست بە پارە

Skatt باج

Beløp ein betaler til staten. Størrelsen avhengjer av inntekt/ formue.ماڵییات و داهات پێی بە باجێکە

دەوڵەت بە دەدرێتØke دەبێت زیاد

Stige بەرزدەبێتەوە

Stigning بەرزبوونەوە

Synke دابەزین

Seinke کەمبوونەوەAvrunding til nærmaste heile

نزیکترین بۆ ژمارە نزیککردنەوەیدروست ژمارەی 28,99 Kr = 29 Kr

Overslagsrekning ژمارە نزیککردنەوەی

Blir brukt når ein ikkje er avhengig av eit heilt nøyaktig resultat.

پابەند زۆر کە بەکاردەهێنرێت کاتێکدا لەژمارەی ئەنجامی دۆزینەوەی بە نەبیت

ڕاست تەواو23 kr + 19 kr ≈ 20 kr + 20 kr = 40 kr

16

17

NORSK Kurdisk / کوردی EKSEMPELنموونە /

GEOMETRI ئەندازە

Figur فیگەر ، شکڵ ، شێوە

Like هاوشێوەHjarta er heilt like i størrelse og form.

هاوشێوەن شێوەوە و قەبارە ڕووی لە دڵە دوو ئەم

Objekt ئۆبژێکت ، شت

Punkt پنت ، خاڵ

Startpunkt دەستپێک خاڵی

Endepunkt کۆتایی خاڵیBevegeleg punkt جوڵاو خاڵی ، بزوت خاڵی

Linje هێڵ

Rett ڕاست

Diagonal الیی چوار تیرەی ، گۆشەبڕ دوو

Transversal بڕەر تەوەری

Parallelle هاوتەریب

Parallell-transversal

هاوتەریب بڕەری تەوەری

18

19

Kurve چەماوە هێڵی

Stråle ڕاستەهێڵ نیوە ، تیشک

Tallinje ژمارە هێڵی

Område ناوچە

Fargelagt ڕەنگکراوشین/ و سوور زەرد، سەوز، بە فیگەرەکە شێوەکەڕەنگکراوە

Skravert هێڵکراوکراوە هێڵکار شێوەکە

Skugga تاریککراو ، سێبەرکراو

Lommereknar/kalkulator ژماردن ئامێری ، حاسیبە

Måle ئەندازەگرتن ، پێوانەگرتن

Breidde پانیی

Høgd بەرزیی

Lengde درێژییJustering, innstilling ڕێکخستنەوە / ڕاستکردنەوە

Passar پڕگال

Grader پلە 60°, 90°, 135°, 360°

Gradskive گۆشەپێوBlir brukt til å måle kor mange grader ein vinkel er. . ئەوەی بۆ بەکاردەهێنرێت گۆشە پێوانی بۆ گۆشەپێو

چەندە گۆشەیەک پلەی .بزانرێتPi )π( نەگۆڕ ڕێژەی π=3,1415926…

Vinkel گۆشە

20

Vinkelbein الگۆشە

Toppunkt گۆشە سەری

Rett vinkel وەستاو گۆشەی وەستا گۆشەی هەمیشەپلەیە ٩٠ .

Spiss vinkel تیژ گۆشەی

لە تیژ کەمترە ٩٠گۆشەی پلە

Stump vinkel کراوە گۆشەی

لە کراوە زیاترە ٩٠گۆشەی پلە

Halvere گۆشە بەشکردنی ، گۆشە لەتکردنی

Normal ئەستوون

21

Fotpunkt ئەستوون پێی

Midtpunkt ناوەند خاڵی ، چەق خاڵی

C er midtpunktet til linjestykket AB

like lange

Skjerings-punkt یەکتربڕین خاڵی

Toppvinklar گۆشەی ، شاوڵیی گۆشەیبەرامبەریەکتر

V1 og V3 er toppvinklar. Det er også V2 og V4..

Nabovinklar هاوسێکان گۆشە

V1 og V4 er nabovinklar. Det er også V1 og V2, V2 og V3 og V3 og V4.

Samsvarande vinklar هاوجێکان گۆشە

22

Yttervinkel/utvendig vinkel

دەرەکی گۆشەی ، دەرەگۆشە

Arealeining/eining for areal ڕووبەر یەکەی km

2)kvadratkilometer(, m2 )kvadratmeter(

Sirkel بازنە

Perimeter )omkrets/ omkrins(

بازنە چێوەیچێوە بە کە ودرێژییەی لە برێتییە بازنەیەک یدەور بازنەیکدایە لێوارەکانی .ی

Sentrum ناوەند ، چەقبازنەکەیە Oچەقی وێنەکەدا لە

Diameter تیرە

Radius نیوەتیرە

Sirkelboge بازنە کەوانەی

Korde بازنە ژێی

AC blir kalla korden til sirkelen

23

24

Segment )sirkelsegment( ) بازنە ) پارچەی پارچە

Området ABC er eit sirkelsegment.

Sekant بڕەر Linje AB er ein sekant

Tangent لێکەوت

Sektor کەرت

Midtpunkts-vinkel چەق خاڵی گۆشەی

m blir kalla midtpunktsvinkel )vinkel med toppunkt i sentrum av sirkelen og vinkelbein som er like lange som radiusen til sirkelen(

Halvsirkel نیوەبازنە

25

Kvartsirkel چارەگەبازنە

Trekant سێگۆشە

Likebeina trekant یەکسان دووال سێگۆشەی

Likesida trekant

ال سێ سێگۆشەی هاوال، سێگۆشەییەکسان

سێگۆشەیە دەوترێت، بەوالکانی سێ هەر و کە یەکسانن

گۆشەکانیان یەکن گەورەیی وەکپلەن(٦٠کە )

Motståande side بەرامبەر الی

Side a i trekanten er motståande til vinkel A )∠ A(

Topptrekant سەروو سێگۆشەی

Rettvinkla trekant وەستاو گۆشە سێگۆشەی

Hypotenus وەستاو گۆشە سێگۆشەی ژێی

26

Katet وەستاو گۆشەی سێگۆشەی الکانی دوو

Pytagoras setning پیتاگۆرس بیردۆزی a

2 + b

2 = c

2

Polygon ال چەند ، ال فرە

Firkant ال چوار

Kvadrat چوارگۆشەگەورەیی و یەکسانن الیەکەی چوار هەر چوارگۆشە

گۆشەکانی ) . )٩٠گشت °(90پلەن(

Parallellogram التەریب

Rektangel الکێشە

Rombe موعین ، لەبزینەیی) الیەکسان )چوارگۆشەی

27

Trapes ناتەریب چوارالی

Femkant ال پێنج

Sekskant پاڵوو شەش ، ال شەش

Vinkel-summen گۆشە تێکڕای ، گۆشە کۆی

Summen av vinklane i ein regulær sekskant er

Rommet بۆشایی

Romgeometri ئەندازە تەنە

Volum قەبارەSeier kor stor plass eit objekt tar i rommet. For eksempel: ein terning der alle sidene er 1 dm, tar opp 1 dm3 eller ein kubikkdesimeter av rommet.

Volumeining/eining for volum )kubikkeining(

قەبارەکان یەکەی dm3 )kubikkdesimeter(, m3 )kubikkmeter(

28

Ball, kule گۆ ، تۆپ

Halvkule نیوەگۆ

Prisme پوازک ، ئاوێزە

Sidekant لێوار

Sideflate ڕوو

Topp/toppunkt پۆپە ، لووتکە

Rettvinkla parallellepiped وەستاو گۆشە تەریبی الکێشە

Eit rettvinkla parallellepiped blir kalla ei kube dersom alle sideflatene er like store

29

Kube پاڵوو شەش ، خشتەک

Pyramide هەڕەم

Sylinder لوولەک

Kjegle قووچەک

Overflate ڕوو Overflata til ein terning er det ein kan ta på, altså den ytre/utvendige avgrensninga.

Overflateareal ڕوو ڕووبەری

Overflatearealet til ein sylinder finn ein ved å dele opp sylinderen og rekne ut arealet til flatene.

Tangram

حەوت: لە چوارگۆشەیەکە تانگرامجیاواز فۆرم ئەندازەیی پارجەی

دەتوانێت. کەسێک هەر پێکهاتووەپارچانە لەو جیاواز جیاواز فۆرمی

بکات .درووستTangram er eit kvadrat som består av sju bitar med ulike former. Ein kan lage ulike figurar av bitane.

Kvadratrot دووجا ڕەگی √√16=4 siden 42 = 16

30