SREDNJI VIJEK II-ODGOVORENA PITANJA ZA USMENI1. Vizantijska mornaricaArmija je bila daleko najvanija sluba u Vizantiji. Mornarici nikan nije pridavana ista vanost i panja. Dok Lav VI nije napisao svoju Taktiku ni jedna knjiga o pomorskom ratovanju nije napisana u Vizantiji, Konstantin VII je napisao damo nekoliko usputnih obavjetenja, dok su historiari kao Ana Komnena pomorske poslove smatrali nezanimljivim u poreenju sa vojnim.Posljedica toga je da manje znamo o pomorskoj historiji Vizantije. U slavnim danima Rimskom carstvu velika flota nije bila potrebna, tvrava Vizantije mogla je da sprijei gusare sa Crnog mora da ne opsjedaju Sredozemlje u kojem je bila potrebna samo mala policijska snaga. Za vrijem prvih Gotskih najezdi bilo je dovoljno samo nekoliko brodova da se obala blokira u barbari prisile da odu. Tek kada su Vandali naselili Afriku i izgradili flotu ukazala se neprikladnst pomorske politike Rima.Vizantijska mornarica stvarno je zaeta pod carevima iz Heraklijeve dinastije. Poveana snaga Arapa na moru zahtijevala je protuudar. Zbog mnogih upadaa u carstvo putovanje kopnom je oteano tako da pomorski putevi dobijaju na znaaju. Kada su osnovane teme u njih su ukljuene u dvije pomorske u kojima je upravnik bio admiral a ne general.Sredinom IX vijeka Vizantija je reorganizovala mornaricu. Nova mornarica je bila efikasna i imala je puno uspijeha. Konstantin VII je ostvario pomorsku nadmo sve do Gibraltara. Meutim kasnije je za vrijeme Manojla I Komnena dolo do opadanja Vizantijske pomorske moi, flote je nestalo zbog toga to su sva finansijska sredstva usmjerena na kopnene ratove. Posljedica toga je pad Carigrada 1204.godine.Najbolje oruje Vozantijskih brodova bila je grka vatra, koja je izala iz upotrebe u XIV vijeku kada je zamijenjena barutom i topom. Taktika koju je Lav VI preporuio za mornaricu zasnivala se na opreznosti. Otvorene bitke je trebalo izbjegavati, osim kada je neprijateljska flota bila u nepovoljnom poloaju. Signalizacija je vrena pomou zastava ili svjetlosti nou. Navigacija je prouavana, trebalo je znati vjetrove, struje i protiv njih povesti mjere opreza.2. Ana KomnenaRoena je 1083.godine. bila je ki cara Aleksija I Komnena i carice Irine Duke. Aleksej I je u poetku za svog prestolonasljednika oderdio Konstantina Duku i vjerio ga svojom najstarijom kerkom Anom. Kada mu se rodio sin car je na njega prenio pravo nasljedstva prestolja. Meutim, takvom reenju se usprotivila Ana.Poslije smrti svog vjerenika udala se za Niifora Vrienija i zatraila da za prestolonasljednika bude odreen njen mu. Aleksej je u odluujuem trenutku pomogao svom sinu Jovanu da preuzme prijesto. Ana se nije odmah pomirila sa svojom sudbinom, ak je pripremala atentat na svog brata i tek nakon neuspijenog atentata povukla se u manastir i posvetila naunom radu.Poslije smrti svog mua Ana se potpuno posvetila literarnom radu, tj. pisanju ALEKSIJADE. Postanak ovog djela je takoe vezan za Niifora Vrienija. Carica Irina je od njega zatraila kao veomma obrazovanog ovijeka i dobrog znalca knjievnosti, da opie ivot cara Aleksija. Vrieni je zapoeo tu biografiju ali je njegovo djelo ostalo nedovreno pa je Ana nakon njegove smrti nastavila sa radom.Ana je bila dovoljno nadarena i obrazovana da napie ovakvo djelo. Aleksijada je zavrena 1148.godine. Aleksijada je pisana pristrasno. Ona tei da cara Aleksija predstavi u to boljem svjetlu. U 15 knjiga su sadrani podaci o caru Aleksiju i porodici Komnena jo prije uspona Vizantijske prijestolnice.3. Aleksej I KomnenDolaskom Aleksija I Komnena, koji je vladao od 1081 do 1118 godine, dolo je do jaanja carstva. Rad na obnovi drave morao je da postavi na nove osnove i ti novi inioci postali su nosioci sistema koji je on stvorio. Politika Aleksija I od prvih njegovih dana otkriva jednu njegovu izvanrednu vjetinu. Situacija je bila vie nego kritina, vojska upropatena, dravna blagajna prazna a sa svih strana navaljivali su neprijatelji (Peenezi, Normani i Selduci). Aleksije je prvo sve svoje snage usmjerio na borbe protiv Normana.Uz pomo Mleana 1082.godine potisnuo je Normane sa balkanskog poluostrva. Nakon smrti Normanskog kralja Roberta 1085.godine Vizantija je na due vrijeme bila osloboena Normanskih opasnosti. Meutim, Vizantija je skupo platila Mletaku pomo. Ugovorom iz 1082.godine Mleani su dobili dalekosene trgovake privilegije. Njihovi trgovci su mogli da posluju po cijeloj vizantiji bez plaanja carina, ime je udaren temelj ekonomske moi Venecije na Istoku.Nakon to se oslobodio od Normana Aleksije I je morao stupiti u rat sa Peenezima. Poslije sukoba sa carskim trupama Peenezi su 1090.godine stigli skoro do samih Carigradskih zidina, a da nevolja bude vea Carigrad je napadnut i sa mora od strane Smirskog emira ana. Aleksije I je sklopio sporazum sa Kumanima pa je 29.aprila 1091.g dolo do bitke kod Lebudiona u kojoj su Peenezi poraeni te je tako Carigrad spaen.Aleksije I je uveo sistem pronije i time je stvorio snanu flotu i vojsku. Pored najamnikih trupa sve vei znaaj dobija i domaa vojska. Odbrambena snaga Vizantije ima sada isto feudalni karakter, jer njenu osnovu ini posjed pronijara. Iskoritavanje sistema pronije u vojne svrhe i jeste glavni uzrok vojnog jaanja carstva za vrijeme vladavine dinastije Komnena. Pronijar je duan da vri vojnu slubu i stoga se obino naziva vojnik. Ustvari to je Vizantijski vitez koga u zavisnosti od veliine posjeda u ratnim pohodima prati manji ili vei broj ljudi.4. Mihajlo VIII PaleologVladao je od 1259. do 1282.godine. on je sruio Latinsko carstvo 1261.godine. nakon restauracije Vizantije pokuao je da obnovi Vizantijsku mo, meutim, doba Latinske vlasti ostavilo je duboke tragove. Polo mu je za rukom da se uspijeno odbrani od osvajakih poduhvata sa zapada. S druge strane njegova nastojanja da uspostavi Vizantijsku vlast u starim Vizantijskim zemljama imala su skromne rezultate. Nakon njegove vladavine dolo je do slabljenja Vizantije tako da je ona postala drava drugog reda.Najvea opasnost im je prijetila sa Sicilije, ako bi se tamonji vladar povezao sa papstvom. Vizant je i Veneciji dao povlastice kao i enovi ime je smanji ovisnost o talijanskoj strani. Problem je predstavljao dolazak Karla Anuvinca za kralja na Siciliji 1266.godine uz kojeg su stale Srbija i Bugarska. Paleolog je koristei naklonost Klementa IV i Grgura X, te francuskog kralja Luja IX uspostavio crkvenu uniju i time neutralizovao Anuvinsku opasnost.5. Obrazovanje i nauka u VizantijiObrazovanje je bilo svjetovnog karaktera i zasnivalo se na antikoj tradiciji. Postojala su tri nivoa kolovanja:osnovno, srednje i visoko. U Vizantiji su izuavani antiki pisci, filozofi, historiari i drugo, a kasnije se uvode elementi crkvenog poduavanja. U ranim danima carstva prvu poduku u itanju davao je kaluer, a zatim bi ak krenuo u kolu gdje bi dobio ostalo svjetovno obrazovanje.Osnovna kola trajala je oko tri godine. djeca su polazila u kolu u uzrastu od 6 do 8 godina. U osnovnoj koli se izuavala ortografija (pravopis). Srednja kola trajala je 6 do 7 godina. Srednje i visoko obrazovanje nisu bili strogo odvojeni. Osnovni predmet koji se izuavao bio je gramatika.Vjersko obrazovanje davalo se uporedo sa svjetovnim pouavanjem. Bilo je odvojeno i vrila su ga crkvena lica.Prvi podaci o visokom obrazovanju potiu iz doba Teodosija II. On je 425.godine izdao dekret kojim je osnovan Carigradski univerzitet. Univerzitet je imao i biblioteku sa oko 120 hiljada svezaka. Odreene reforme univerziteta izvrio je car Heraklije u VII vijeku, a za vrijeme vladavine cara Vasilija II je ugaen. Novi procvat univerzitet doivljava za vladavine Konstantina IX Monomaha. Godine 1045 car je obnovio univerzitet koji se sastojao od dva fakulteta: pravnog i filozofskog.U vrijeme Aleksija I Komnena obnovljena je i reorganizovana patriarka akademija. Lijepe knjige bile su izvozni predmet Vizantije. Krstako osvajanje Carigrada privremeno je prekinulo razvoj visokog kolstva u Vizantiji. Krajem XIII vijeka dolazi do kulturnog preporoda u Vizantiji poznatim pod nazivom renesansa Paleologa. Carigrad postaje jedan od najveih centara obrazovanja.6. Ibn HaldunIbn Haldunov ivot je relativno dobro poznat, budui da je napisao autobiografiju u kojoj su brojni podaci koji se odnose na njegov ivot. On se rodio u Tunisu u imunijoj porodici koja je pripadala gornjem sloju drutva. Njegova porodica emigrirala je u Tunis sredinom 13 vijeka nakon pada Sevilje na poetku rekonkviste.Zahvaljujui svom privilegovanom poloaju stekao je obrazovanje kod najboljih sjevernoafrikih uitelja tog vremena. On je dao najpotpuniju definiciju historije, zatim je postavio metodoloke osnove i opisao nain istraivanja pravog historiara. Njegova najvea zasluga je u tome to je osniva sociologije i to je historiju konstituisao kao pravnu nauku.Ibn Haldunov politike vjetine dobro su sluile sjevernoafrikim vladarima tako da su ga stalno slali u misije kod berberskih plemena. Takvu jednu misiju Ibn Haldun je iskoristio i potraio utoite kod jednog od berberskih plemena. Tu je ivio skoro tri godine, po dnjihovom zatitom iskoristivi prednost osame da napie svoje najznaajnije i najpoznatije djelo Mukadimu ili Uvod u historiju svijeta. Meutim, da bi zavrio svoje djelo 1378.godine Ibn Haldun se vratio u Tunis gdje se potpuno posvetio prouavanju te je dovrio svoju Historiju svijeta.7. etvrti krstaki rat etvrti krstaki rat trajao je od 1202. do 1204. godine i pokrenut je da bi se osvojio Egipat. Krstai su zbog nedostatka novca pristali da prvo za Mletaku republiku zauzmu Zadar, da bi kasnije prvo za Aleksija Anela, a potom za sebe osvojili Carigrad i sruili Vizantiju. Na temeljima ovog pohoda nastale su nove drave, a Mletaka republika je postala najvea pomorska sila u Sredozemlju.Pozivu pape Inoentije III nije se odazvao niko od evropskih monarha, ve samo franaki, flandrijski i italijanski velikai, tako da je na elo pohoda postavljen Bonifacije Monferatski kao jedan od najveih vlastelina. Vizantijski dud i tast Stefana Nemanjia, Enriko Dandolo, je prvo skrenuo krstae da osvoje Zadar, a potom su pristali da za novanu naknadu povrate presto Isaku i Aleksiju Anelu, to im je polo za rukom u julu 1203. godine. Kada nisu dobili obeani novac, krstai su se na Dandolov nagovor okrenuli protiv Vizantije i 1204. je dolo do osvajanja i pljakanja Carigrada, to predstavlja najvee pljakanje u srednjem vijeku, kao i masakriranje domaeg stanovnitva. Osnovana je krstaka drava na tlu Vizantije, tzv. Latinsko carstvo. Ono je obuhvatalo dananju Grku i evropsku Tursku, kao mali dio Male Azije preko puta Carigrada. Vizantiji je preostala Albanija i zapadna Turska, ali je dolo do podele: Albanija i deo zapadne Grke (Epir) postao je takozvana Epirska despotovina, dok je zapadna Mala Azija (Turska) skoro do Ankare postala Nikejsko carstvo. Trei deo je bio mali primorski deo na severu dananje Turske, sa gradom Trapezuntom - tzv. Trapezuntsko carstvo.Prvi pad Carigrada obuhvata dva zauzimanja Carigrada koja su izveli krstai IV krstakog pohoda: 1203.godine za raun princa Aleksija i njegovog oca Isaka II koji su vraeni na presto umesto Aleksija III , i 1204.godine kada su za sebe zauzeli grad i sruili Vizantijsko carstvo.I to predstavlja prvi put da je jedna strana vojska uspjela da probije Carigradske bedeme. Iako je poetni cilj ovog pohoda bio napad na islamski Egipat, krstai su po nagovoru Mleana napali hriansku Vizantiju i na kraju je sruili. Poslije oba zauzea, grad je pretrpjeo strahovito pljakanje i razaranje u poarima koje su izazvali krstai. Direktna posljedica krstakog zauzea Carigrada bila je zamjena pravoslavnog Vizantijskog carstva, katolikim Latinskim carstvom. Kada se pljakanje Carigrada okonalo formiran je savet od 12 istaknutih vitezova koji je za cara novog Latinskog carstva izabrao Balduina, grofa Flandrije koji postaje Balduin I Flandrijski.

8. Cijene hrane u srednjem vijekuU srednjem vijeku eer je bio veoma skup kao i med. Naime, slatkii su rijetko bili sastavni dio jelovnika u srednjem vijeku. U pekari je bilo cijena raznih vrsta vekni koje su zakonski odreene. Isto je vailo i za teinu vekni,a dozvoljena su odstupanja koja direktno zavise od toga kakva je te godine bila etva penice. Kada je oskudna etva penice, hljeb je bio prilino skup. Neki pekari podvaljuju na teini ili kvalitetu hljeba koji peku i zbog toga svaki pekar mora svojim peatom da oznai hljebove koje pee. Onaj koga otkriju u lai bio je vezan za stub srama, a oko vrata mu se stavlja jedna od takvih nepropisnih vekni.Domaice su uvijek bile na opezu da ne bi kupile robu loeg kvaliteta ili laku nego to je dozvoljeno. Osim to se kupuje u prodavnicama prehrambene robe, hrana se moe kupiti i kod ulinih prodavaca. Treba napomenuti da je svaka drava imala svoj mjerni sistem tako da je jako teko govoriti o pitanju cijena rada i hrane.Odnos zarade i cijene hrane je veoma sloen jer je velika grupa stanovnitva dobivala pored dnevnice i hranu. Veliki problem predstavljaju varijacije u novanim i mjernim sisitemima. Od kraja 13 vijeka prosjena dnevnica zidara bila je 20 dinara. Kuga koja je pogodila Evropu izazvala je manjak radne snage to je dovelo do poveanja dnevnica. Godine 1351 donesena je odluka da dnevnica zidara ne moe biti vea od 37 dinara ljeti i 27 dinara zima. Ova odredba je imala slabog efekta.U Parizu od kraja 13 vijeka do 1340.godine cijene ita su se stalno mijenjale. Naredne godine su dovele do poveanja cijena penice. to se tie odnosa hrane i plate u Engleskoj situacija je slina kao i u Francuskoj. Veina zanatlija je poinjala sa poslom sa izlaskom sunca a zavravala sa zalaskom sunca.9. Osnivanje OsmanlijaU XII vijeku bjeei ispred najezde Mongola, iz centralne Azije su provalile nove grupe Turaka, koji su naselili Mezopotamiji i predjele Male Azije. Ove grupe Turaka stupile su najprije u najamniku slubu Turaka Selduka. Sredinom XIII vijeka (1243.) Mongoli su nanijeli teak poraz Ikonijskom Sultanatu nakon ega se on raspao na vie feudalnih posjeda.Nastalu feudalnu anarhiju iskoristio je jedan od voa novodoseljenih Turaka, Osman (1288-1326), pa je u sjeverozapadnom dijelu Male Azije, u pokrajini Bitinji, osnovao svoju dravu. Turci kojeje on ujedinio nazvali su se po njemu Turci Osmanlije. Velika drava koju su ovi Turci vremenom stvorili dobila je naziv Osmansko Carstvo.Osmanov sin Orhan (1326.-1358.) reorganizovao je tursku vojsku. Pored konjice koju su davali zemljoradnici spahije, on je osnovao i stalnu pjeadijsku vojsku, takozvane janiare. Orhan je za kratko vrijeme zauzeo gotovo sve vizantijske zemlje u Maloj Aziji, proglasio se sultanom i grad Bursu izabrao za svoju prijestolnicu 1326.godine. koristei nerede u Vizantiji zauzeo je Galipolje 1354.godine te je to bilo prvo tursko uporite na Balkanskom poluostrvu.U vrijeme kada su Turci zapoeli svoja osvajanj ana Balkanskom poluostrvu, Vizantija i junoslavenske feudalne drave nalazile su se u raspadanju, dok su Turci imali jaku centralizovanu dravu. Turci su imali i drugi prednosti. U njihovoj dravi jo uvijek nije bilo ostrih klasnih razlika. Turskim vojnicima je bio otvoren put na sve poloaje bez obzira na njihovo porijeklo, na osnovu ega su mogli da imaju brojnijiu i borbeniju vojsku nego to su bile vojske njihovih protivnika. Osim toga turci su svoje redove stalno popunjavali ljudima drugih narodnosti, koji su nakon prihvatanja islama odmah izjednaavani u pravima sa Turcima Osmanlijama.10. Prvi krstaki ratAnri Piren navodi da se vizantijski car Aleksije Komnen nakon preuzimanja prijestolja osjeao ugroen od strane Turaka Selduka pa se obratio papi za pomo. Godine 1095 poslao je svoje poslanstvo papi Urbanu II i ponudio mu mogunost vraanja u katoliku zajednicu, pod uslovom da mu pomogne protiv Selduka. Meutim, Roberto Lopez ukazuje na netane injenice vezane za uzroke krstakih ratova. On navodi da nije istina da je car Aleksije Komnen pisao pismo papi u kojem trai pomo Zapada, nego je Vizantija eljela samo da regrutuje odreen broj plaenika.Zapadom su se irile glasine o navodnom zlostavljanju hodoasnika od strane muslimana. Zbog toga je narod poeo da podie tenzije, emu je najvie doprinijeo i tadanji papa Urban II. On odlazi na sabor u Klermon gdje je predsjedavao skupom svih evropskih drava. Naveo je kako muslimani omalovaavaju Isusov grob, da dovode ivotinje da mokre po njemu i sl. Ove tvrdnje naravno nisu bile tane, budui da po muslimanima Isus nema grob budui da je to za njih poslanik Issa a.s, kojeg je Allah uzdigao na nebo. S toga kako se moe omalovaavati neto sto ne postoji.Organizator prvog krstakog rata bio je upravo papa Urban II koji je iznosio lai i neistine protiv muslimana. On je elio prisilno da preobrati muslimane da bi time poveao broj svojih vjernika a samim time da bi poveao i crkvene posjede i prihode. Uz obeanje pratanja grijehova sakupila se velika vojska koja je trebala krenuti u krstaki pohod.U proljee 1096.godine na poziv Petra Pustinjaka okupola se grupa pustolova, seljaka i prosjaka te ne ekajui poziv pape krenuli u pohod. Neki su se zaustavili na rajnskom podruju gdje su poubijali sve idove i podjelili njihov imetak, drugi su stigli do Ugarske gdje su zaustavljeni od tamonjeg stanovnitva, dok je jedna mala grupa stigla do Male Azije te su ih tu doekali Selduci koji su ih skoro sve pobili.Vizantija se nadala da e uz pomo krstaa vratiti svoje izgubljene istone zemlje, meutim u Sarigradu su poeli sukobi izmeu krstaa i Vizantinaca, jer su krstai odmah pokazali namjeru da ratuju i osvajaju za svoj raun. Zbog toga Vizantija nastoji da krstae to prije prebaci u Malu Aziju gdje su ih pratile razne nevolje:glad, bolest i sl. Meutim i pored toga krstai na elu sa Balduinom osvajaju Edesu gdje je osnovana i grofovija, a zatim kreu u opsadu Antiohije koja sigurno ne bi nikad bila osvojena da je nij eizdao jedan od njenih generala. Nakon njenog osvajanja stvorena je i kneevina Antiohija.Sljedei cilj je bilo zauzimanje Jeruzalema. Grad je opsjedan i pao je u ruke krstaa 1099.godine. U Jeruzalemu j eizvren pokolj muslimana i jevreja koji je ostao upamen kao jedan od najveih u historiji. U osvojenim zemljama krstai su osnovali nekoliko feudalnih drava, najpoznatija je bila Jeruzalemska Kraljevina iji je vladar bio Godfrid Bujonski.11. Stanovnitvo i prosjena starost ivotaU XI vijeku je zabiljeen veliki porast stanovnitva koji je dostigao vrhunac u XII i XIII vijeku. Na osnovu poreskih spiskova moe se izraunati priblian broj stanovnika, te bi podaci o Engleskoj trebalo bi da budu najsigurniji. Kralj Vilijem Osvaja je 1086.godine naredio da se popiu sva imanja u zemlji sa podacima o kmetovima i senatorima. Bila je to takozvana Knjiga sudnjeg dana (Doomsday Book). Na osnovu ove knjige procjenjuje se da je u Engleskoj krajem XI vijeka bilo 1,1 milion stanovnika, do polovine XIV vijeka neposredno pred crnu smrt smatra se da je bilo milion stanovnika. Zbog epidemija kuge stanovnitvo je do kraja XIV vijeka palo na oko 2,2 miliona stanovnika.Za Francusku tek od 1338.godine biljei se broj stanovnika u itavoj zemlji, na osnovu ega se procjenjuje veliina populacije na 16 do 20 miliona stanovnika, pri emu treba napomenuti da se broj odnosi na tadanju teritoriju Francuske. Italija je tada imala oko 10, Pirinejsko poluostrvo oko 9 i Njemako carstvo oko 8 miliona stanovnika.Nakon demografske eksplozije tokom XII i XIII vijeka, u XIV vijeku nastupio je snaan pad broja stanovnika. Uzroke treba traiti u epidemiji kuge kojih je bilo vie, ali i u drugim iniocima koji su predhodili kugi i djelovali s njom, prvenstveno su to bile klimatske promjene koje su imale za posljedicu gladne godine, razorne ratove, ekonomske krize i sl.Oko 90% stanovnitva ivjelo je na selu i izdravalo se od zemljoradnje. Najvei grad u Evropi bio je Pariz koji je 1328 godine imao skoro 61000 domainstava. Dok je u svim ostalim zemljama veina gradova imala dvije do pet hiljada stanovnika. Najvea koncentracija veih gradova bila je u Italiji, osim Napulja to su bili: Milano, Venecija, Firenca i Palermo.Prosjeni ivotni vijek u srednjem vijeku bio je tek 30 godina. Ovdje se vjerovatno radi o nekoj pretpostavci, jer je i ak i tada u ogranienoj populaciji koja nam je danas poznata bilo ljudi koji su ivjeli po 70, 80 ili 90 godina. Neuhranjenost, loi higijenski uslovi kao i djeije i druge zarazne bolesti uzimale su visok danak. Ishrana je bitan faktor za ivotni vijek ovijeka. Engleski zemljoposjednici hranili su se znatno bolje nego obian svijet.O uzrastu ena postoji znatno manje podataka, zabiljeena je mala enska populacija uzrasta izmeu 20 i 40 godina. Veliki broj ena stradao je u plodnom dobu dok je u uzrastu preko 40 godina bila vea smrtnost mukaraca. U veini popisa stanovnitva je zabiljeen veliki broj udovica, mnoge su odbijale preudaju, jer je poloaj udovice pruao znatno veu slobodu i samostalnost od onoga to su uivale udate ene. U svim staleima bilo je uobiajno da se samo najstarijem sinu dozvoli enidba, dok su mlai sinovi bili prisiljeni na celibat. Broj djece po porodici bio je neto vei na selu nego u gradu.12. Dominikanci u srednjem vijekuDominikanci su rimokatoliki crkveni red, red propovjednika nakon XV vijeka poznat kao Dominikanci. Red je osnovao Dominik de Guzman u Langdoku, a potvrdio papa Honorije II 22. Decembra 1216.godine. red je osnovan da propovjeda Evanelje ali i da se bori protiv heretika. Ovaj red je nazivan raznim imenima, u mnogim zemljama su ih zvali Crnom braom, u Francuskoj dominikanci su poznati kao Jakobinci. Zvali su ih jo i Domini canes, Boiji psi zbog njihove posveenost vjeri, ali i zbog privilegije koji im je dao papa Grgur IX 1234.godine da budu inkvizitori.Dominikanci i franjevci su imali veliku fleksibilnost, temeljitu teoloku spremu, smjestili su se u gradovima i brinuli su se za duhovne potrebe ljudi koji su tu ivjeli. Samostan je bio najvaniji i ujedno najmanji dio sa svojom upravom u dominikanskom redu. Njime je upravljao prior, kojeg je birala samostanska zajednica. Na elu reda bio je general reda. Samostani jednog podruja, drave ili vie drava ine provinciju.Sv. Dominik je zacrtao osnovne postavke ivota svojih sljedbenika: skladan ivot u zajednici, vjernost evaneoskim zavjetima, molitva i neprestani studiji. Cilj dominikanskog reda je spoznati istinu i tu istinu priopavati drugima a sve u vidu propovjedanja i spasenja due. Dominik alje prvu brau u velike univerzitetske gradove da tamo studiraju, propovjedaju i osnivaju samostane.Dominik Guzman je roen oko 1170.godine u Kastilji. Nakon zavretka teolokog studija bio je zareen za svetenika. Proveo je deset godina kao regularni kanonik. Glavna zadaa dominikanskog reda je propovjedanje. Dominikanac mora biti povezan sa svetim pismom. Oni u svom propovjedanju i svom ivotu daju posebnu vanost trima temeljnim pojmovima:slobodi, milosru i istini. lanovi dominikanskog reda prihvaali su uobiajne dunosti redovnikog ivota, ali uz to morali i sistematski prouavati Sveto pismo.Dominikov novi red uen je da propovjeda na narodnom jeziku. Njegovi redovnici trebali su ii meu ljude propovjedati i ivjeti od milostinje, kako bi bili to uvjerljiviji. Dominik je prvu redovniku zajednicu osnovao u Tuluzu 1214.godine koja se isprva ravnala po pravilima Sv. Avgustina. Novi red propovjednika odobrio je papa Honorije III 1216.godine. ovo je prvi sluaj da jedan red uzima propovjedanje kao bitnu odrednicu svog ivota. Red je vrlo brzo poeo da se iri po univerzitetskim gradovima, privlaei brojne studente.Dominikje osnovao samostane po Francuskoj, Njemakoj, paniji i Italiji. Naredbom o postavljanju po jednog profesora u svaki samostan, u dominikanskom redu je postavljen temelj kolstvu. Opti zbor takoe je kao obavezno potvrdio siromatvo dominikanskog reda. Stalni prihodi i posjedi se ne smiju primati. Dominik je umro u Bolonji 6. Augusta. Papa Grgur IX ga je proglasio svetim 3. Jula 1234 godine. Iz dominikanskog reda vrijedno je izdvojiti sv. Alberta Velikog i Tomu Akvinskog.13. Trgovina i zanatstvo u islamskoj panji, zemljoradnjaDravni prihodi su uglavnom zavisili od visine carine nametnute na uvoze i izvoze. Pod Kordobskim halifatom panija je bila jedna od najbogatijih i najgue naseljenih zemalja u Evropi (25-30 miliona stanovnika). Prijestolnica se ponosila sa nekih trinaest hiljada tkaa i naprednom koarskom industrijom. Iz panije je u Maroko donesena vjetina tavljenja i modeliranja koe, a iz ove dvije zemlj eje prela u Francusku i Englesku.Vuna i svila nisu tkane jedino u Kordobi, nego su i u Malagi, Almeriji i u drugim centrima. Uzgoj svile muslimani su donijeli u paniju. Almerija je proizvodila staklarsku i bronzanu robu. Toledo, kao i Damask bili su uveni po svojim sabljama. Vjetina optoavanja elika i drugih metala zlatom i srebrom prenesena je iz Damaska.panski Arapi su uveli poljoprivredne metode koje su se praktikovale u Zapadnoj Aziji. Oni su kopali kanale, gajili groe, te su uzgajali riu, kajsije, breskve, narove, narande pamuk, afran i drugo. Na jugoistonim ravnicama Pirinejskog poluostrva razvili su se vani centri seoske i gradske radinosti. Tu su seljaci uzgajali penicu i druge vrste itarica, kao i masline i razno voe.Zanatskih i poljoprivrednih proizvoda muslimanske panije bilo je vie nego to su iziskivale domae potrebe. Iz Sevilje se izvozi pamuk, masline i ulje, dok je uvozila platno i robove iz Egipta. Iz Malage se izvozila afranova boja, smokve, mramor i eer. Naroito intenzivna je bila trgovina sa Damaskom, Bagdadom, Mekom, Aleksandrijom i Carigradom. Vlada je odravala redovnu potansku slubu. Ona je kovala novac, po istonim obrascima, sa dinarom kao zlatnom a dirhamom kao srebrenom jedinicom. Arapski novac je upotrebljavan na sjeveru, u kranskim kraljevstvima.14. RomanikaRomanika je stil koji u evropskoj umjetnost traje otprilike od 1000 do 1250 godine. Dok su prethodne umjetnosti (Karolinka i Otonska) bile izrazito dvorske, romanika se rairila cijelom zapadnom Evropom bez jedinstvenog centralnog izvora. Podruje rasprostiranja ove umjetnosti je od sjeverne panije do Rajnske oblasti i od kotske do srednje Italije, a najbogatije se razvija u Francuskoj. Kamen je glavni graevinski materijal, a dimenzije se poveavaju sa usavravanjem tehnike izgradnje.U Romanici dolazi do velikog procvata graevinske djelatnosti, posebno izgradnja crkvi, plemikih utvrda i samostana. U crkvenom graditeljstvu prevladavaju jednostavne graevine masivnih zidova. Slikarstvo je uglavnom vezano za arhitekturu(kao freska, oslikani drveni stropovi, vitraji, rjee mozaik), za knjigu (iliminacije) ili oltar. U umjetnikom oblikovanju nakita, liturgijskih i upotrebnih predmeta koriste se plemenite kovine, slonovaa i drago kamenje.15. Firenca u XII - XIV vijekuFirenca je glavni grad pokraine Toskane u Italiji. Grad lei na rijeci Arno i najpoznatiji je po srednjovijekovnoj historiji grada-drave Firence, u vrijeme kada je bila sredite trgovine i finansija, te jedan od najbogatijih gradova u Evropi, a posebno kao kolijevka italijanske renesanse, o emu svjedoe brojni gradski spomenici.Republika je osnovana 1115.godine kada su se firentinski graani pobunili protiv Toskanske marke, nakon smrti vladarice Matilde Toskanske. Poetkom 13 vijeka graanstvo uspijeva da svrgne feudalce i od tada grad poinje da zauzima izuzetan poloaj u historiji Evrope. Graani su preuzeli vlast, to je dovelo do sukoba pristalica carstva i pristalica papstva koji su na kraju i pobijedili.Opsena trgovina i njen nerazdvojni pratilac krediti bili su temelj za gospodarsko i demografsko irenje grada. U XIII vijeku i opte napredovanje nauke i tehnike, koji je ostvaren za vrijeme renesanse zahvatio je i graevinarstvo. U XIV vijeku u Firenci je postojala velika tekstilna manufaktura, koja je tada zapoljavala skoro 1/3 stanovnitva. U isto vrijeme Firenca postaje i centar proizvodnje zanatstva i trgovine.Firenca kao trgovaki grad koji se nalazio u sjecitu puteva koji su vodili iz Jadrana na Sredozemno more spaja sjever i jug. Javljaju se prve banke na svijetu, ustanove koje su skupljale novac, prve su se bavile tednjom a kasnije su davale i prve zajmove. O poloaju trgovine u XIII vijeku na meunarodnom tritu najbolje govori injenica da je Firenca poela kovati zlatni novac ve od 1252.godine. U drugom dijelu XIII vijeka Firenca je dostigla vrhunac svog ekonomskog i demografskog razvoja. Na kraju XIII vijeka Firenca se s pravom moe nazvati glavnim gradom Zapada. Tokom XIV vijeka unutranji razdor i ratovi su doveli do gladi i epidemije, posebno smrtonosne kuge 1348.godine. daljnja tednja uzrokovana je katastrofalnom poplavom 1333 godine koja je odnijela svwe mostove preko Arna.16. Salahudin ibn EjubiSelduke je uspio da ujedini egipatski vladar Salahudin Ejubi koji je pored Egipta zavladao jo i Sirijom i dijelom Mezopotamije. Salahudin je roen 1138.godine u Tikritu (Irak). Njegova porodica se 1139.godine seli u Mosul, a kasnije kada je odrastao seli se u Damask gdje se i kolovao. Bio j euen filozofiji, aritmetici i pravu, a njegov primarni ideal bilo je uenje Kur'ana i religijskih nauka.On je osniva Ejjubiske dinastije, te je bio Kurdskog porijekla. Odgajan je da bude hrabar, plemenit, dostojanstven, ali i strpljiv i tolerantan prema slabima te nemilosrdan prema neprijateljima. Poeo j ekao vojnik u Nur al Dinovoj vojsci, da bi izrastao u velikog vojskovou koji e vremenom ovladati itavim islamskim svijetom.Prva vea bitka u kojoj je uestvovao bila je izmeu krstaa iz pravca Egipta i irkukove armije iji je lan i Salahudin bio. Iz ove bitke irkukova vojska izlazi kao pobjednik. Salahudin je 1174.godine opsjeo Alep koji se odbijao predati, a godinu dana kasnije ga je i zauzeo. Nakon pobjede nad Zengidima Salahudin se proglasio kraljem Egipta i Sirije.Dok je Salahudin tokom 1180.godine pripremao veliku ofanzivu na Kraljevstvo Jeruzalemsko, kralj Boldvin mu je poslao izaslanika sa porukom da eli primirje koje je Salahudin i prihvatio. Meutim, povremeni krstaki napadi od strane vojske Rejnolda de atiljona uzrokovali su dalje sukobe sa Salahudinom. On je naredio izgradnju flote od 30 ratnih brodova za napad na Bejrut. Njegove trupe u dva navrata napadaju Kerak, Rejnoldovo utvrenje, a kao odmazdu za to Rejnold je 1185.godine pobio karavanu hadija koja se kretala u pravcu Meke. U bici na Hitinu 4. Jula 1187.godine Salahudin se sukobio sa kombinovanom armijom Gij Lisinjana i Rejmonda III, krstaka vojska je teko poraena, te je to bio jedan od odluujui poraza koje je krstaka vojska doivjela. Rejnold de atinjon je pogubljen dok je Gij Lisinjan zarobljen ali je njegov ivot poteen.Salahudinove dobre osobine su oposali mnogi autori islamskog ali i kranskog svijeta. bio je izuzetno inteligentan ovijek, kojem materijalno bogastvo nij enita znailo, budui da sve to je imao podijelio je drugima. Salahudin je osvojio Jeruzalem 1187 i za razliku od krstaa nije ubijao zarobljenike, umro je od groznice 1193 u Damasku.17. GotikaGotika je umjetniko razdoblje koje je trajalo oko tristo godina i odnosi se na razdoblje kasnog srednjeg vijeka tokom 13 i 14 vijeka. Javlja se u Francuskoj sredinom 12 vijeka gdje se reflektira prvenstveno u sakralnoj arhitekturi. Gotika se do kraja 14 vijeka razvila u mnogo svjetovniji umjetniki smijer poznat pod nazivom meunarodni stil ili internacionalna gotika. Ovaj stil se nastavio razvijati do kasnog 15 vijeka kada ga je zamijenila renesansa.Vremensko trajanje gotike razlikuje se u odreenim podrujima, naprimjer dok se u Italiji ve od 14 vijeka javljaju ideje humanizma i individualizma karakteristinih za ranu renesansu, u Engleskoj gotika traje do 17 vijeka, dok se u paniji gotika ispreplie sa maurskom umjetnou.Pored arhitekture, gotika umjetnost je najprisutnija u skulpturi, vitrajima, freskama, slikarstvu te u iluminiranim rukopisima. Gotiku umjetnost karakterie velika narativnost. Religijski motivi su esto ukljuivali prizore iz prirode. Svjetovna umjetnost je jaala pod uticajem razvoja gradova, trgovine i ekonomije. Razvoj knjievnosti takoe je uticao na nove svjetovne motive u likovnoj umjetnosti. Novoosnovani cehivi okupljali su i evidentirali umjetnike koju su smatrani vjetim obrtnicima.18. Toma AkvinskiToma Akvinski jedan je od najpoznatijih filozofa kranske skolastike. Njegova dva glavna djela su: Protiv zabluda nevjernika i Summa Theologiae koja je priznata kao vrhunsko dostignue srednjovijekovne sistematske teologije. On se u izgradnji kranske logike oslanja na Aristotelov Organon, a prihvata i Platonovu filozofiju o dominirajuoj ideji nad materijom. Kao teolog polazi od dvije temeljne kranske dogme: praroditeljskom grijehu i vjenom ispatanju.Akvinski se bori i protiv neoplatonskih tvrdnji o svijetu koje su potekle od Augustina i Ibn Sine, koji svode ovjeanstvo na posmatrae svijeta u kojem je sve propisano i gdje je sve izraz Boije volje. On se zalae za Aristotelove tvrdnje da je ovijek glavni autor svojih ideja. U svojoj teoriji spoznaje, Toma Akvinski se zalae za Aristotelove tvrdnje da saznanje podrazumijeva izvjesnu slinost izmeu onoga koji saznaje i onoga to se saznaje. Njegovi stavovi su dali poseban doprinos u profiliranju kranskih dogmi koje je stvorio u 13 vijeku.Kada je rije o dravi razvio je teoriju suvereniteta, gdje narod dobrovoljno prenosi odreene ovlasti na suvjerenog kralja, monarha. U epohi zrelog feudalizma njegovo uenje e postati slubenim uenjem katolike crkve 1870.godine. Akvinski ovijeka posmatra kao drutveno bie, a po njemu zadaa drave je da proizvodi vrline te iz ove temeljne zadae proizilaze sve druge funkcije drave.Toma Akvinski daje prednost i vladavinu crkvi prijenego dravi. Drava nije nita drugo nego samo jedna od teolokih formi religije. Tako drava ima prevashodno religijsko, teoloko odreenje i svrhu. Njegova knjiga Suma teologije j njegovo najpoznatije djelo koje je zamiljno kao prirunik za poetnike u teologiji i svih glavnih teolokih nauka Crkve.19. Pad Granade pod kransku vlastPeriod ponovnog kranskog osvajanja, rekonkvista, zapoeo je jo za vrijeme propasti Omejadskog Halifata u XI vijeku. Proces ponovnog osvajanja znatno je ubrzan nakon konanog ujedinjenja Kastilje i Leona 1230 godine. do sredine XIII vijeka ponovno zauzimanje, osim Granade, bilo je praktino potpuno zavreno. Toledo je pao jo 1085.godine, zatim Kordoba 1236.godine i Sevilja 1248.godine.Do XIII vijeka veliki broj muslimana postao je kranskim podanicima, ali su ipak zadrali svoje zakone i svoju vjeru. Takvi muslimani nazvani su mudejari. U drugoj polovini XIII vijeka dva vana faktora stupila su u djestvo:pokrtavanje i ujedinjavanje panije. Proces konanog ujedinjenja je iao sporo ali sigurno. U ovom periodu kransku teritoriju inila su samo dva kraljevstva, Kastilja i Aragon.Brak izmeu Ferdinanda Aragonskog i Izabele Kastiljske 1469.godine ujedinio je krune ova dva kraljevstva to e i zapeatiti sudbinu muslimanske moi u paniji. Nasridski sultani nisu bili sposobni da se uspijeno bore protiv ratne opasnosti, tako da je posljednji vladar Muhamed XI Ebu-Abdulah bio primoran da preda Granadu kralju Ferdinandu 2. Januara 1492.godine.Granada je bila predana pod sljedeim uslovima: Svi zarobljnici e biti puteni na slobodu bez otkupa Ebu Abdulah e se zakleti kralju ferdinandu na pokornost, Sultan e dobiti imanje u Baartu, Muslimanima e biti zagarantovana lina sloboda pod njihovim zakonima i Biti e im dozvoljeno da vre vjerske obrede.Ferdinand i Izabela nisu ispunili uslove predaje, ve je 1499.godine zapoela kampanja prisilnog prelaska na kransku vjeru. Kardinal Himenez je pokuao spaljivanjem da povue iz opticaja arapske knjige koje su govorile o Islamu. Osnovana je i inkvizicija. Svi muslimani koji su otali u zemlji poslije zauzimanja Granade nazvani su morisci.Mnogi mudejari i morisci su postali kriptomuslimani. U javnosti su ispovijedali kranstvo, ali su potajno obavljali islamske vjerske dunosti. U nekoliko navrata, panski vladari su izdavali dekrete, posljednji je potpisao Filip III 1609.godine kojim je bilo nareeno da se svi muslimani morajo odrei Islama ili napustiti paniju, nakon ega je uslijedila masovna i prisilna deportacija praktino svih muslimana sa panskog tla.Zabiljeeno je da je oko pola miliona muslimana zadesila ova sudbina. Oni su se iskrcali na obalama Afrike ili su otplovili u udaljene islamske zemlje. Procjenjuje se da je od 1492 do 1609.godine protjerano ili pobijeno oko tri miliona muslimana.20. Poloaj ena u srednjem vijekuNa osnovu dosadanjih istraivanja o ekonomskom poloaju ena, utvreno je da je najvie ena zemljoposjednica bilo u paniji i na jugu Francuske. Evropska ena je vjerovatno imala najvea prava i slobode poetkom razvijenog srednjeg vijeka (X i XI vijek) u Kataloniji na sjeveroistoku panije. Tamo su kerke imale pravo na jednak udio u nasljedstvu kao i sinovi.U braku je ena raspolagala svojom imovinom nezavisno od mua, pri emu on nije mogao da obavlja ekonomske transakcije koje su se odnosile n azajedniku imovinu bez izriitog pristanka ene. Ovo je vailo su svim drutvenim slojevima. Sauvani kupoprodajni ugovori i povelje pokazuju da su ih ene sklapale podjednako koliko i mukarci, dok su na ostalim ugovorima potpisivani zajedno.U viim staleim aene su imale i politiku mo. U Kataloniji i junoj Francuskoj tokom X vijeka ene su stekle pravo da naslijede feudalni domen. Povoljan poloaj ene u paniji i na jugu Francuske tumaio se uticajem vizigotskog prava budui da su jedino Vizigoti priznavali eni jednako uee u nasljedstvu kao i mukarcima. ena je kod njih bila i pravno punomona, to znai da je mogla da se pojavi na sudu i viri pravno obavezujue radnje.U Italiji i na sjeveru Francuske zakoni su bili restriktivniji. ena je u srednjem vijeku rijetko mogla da stekne vie obrazovanje. Za ene su bile zatvorene kole pri katedralama kao ikasnije univerziteti. Stav klerikalnih krugova prema enama je bio enomrzaki to je dolo do izraaja i u brojnim teolokim i moralistikim spisima.ene su nale svoje utoite u enskim samostanima na ijem elu su bile opatice. enski samostani irom Evrope bili su do XIII vijeka jednako znaajni centri obrazovanja. U historiji knjievnosti poznata je opatica Hrosvita koja je u X vijeku napisala est komedija u stihu na latinskom. Takoe trebamo spomenuti i Eloizu i njenu traginu priu o ljubavi prema Abelaru. Mnogo je primjera da su meu feudalcima od XII do XIV vijeka ene bile pismenije od mukaraca. Ratnicima je itanje i baratanje perom bilo uzaludan posao namjenjen za svetenstvo i ene.21. Alp ArslanPored Tugrula meu Selducima su najznaajniji bili Alp Arslan (1063-72.) i Melikah kao i njihov ministar Nizamul-Mulk. Njihove vladavine spadaju meu najbriljantnije periode selduke prevlasti nad Islamskim Istokom. Selduci su irili svoja osvajanja u svim pravcima se dok se zapadna Azija nije jo jedanput ujedinila u jedno muslimansko kraljevstvo i ponovo oivjela izblijedjela slava muslimanskog oruja.U drugoj godini svoje vladavine Alp Arslan zauzeo je Ani, glavni grad hrianske Jermenije, u to vrijeme vizantijske provincije. Uskoro nakon toga nastavio je da ratuje protiv vjenog neprijatelja Vizantinaca. Godine 1071.dobio je odluujuu bitku kod Mancikerta i zarobio cara Romana Diogena. Selduka nomadska plemena, su prvi muslimani koji su osvojili stalno uporite u zemlji Rimljana, poeli su sada da naseljavaju visoravni Male Azije, koje su od ovog vremena postala sastavni dio prebivalita islama.Alp Arslanov brati Sulejman ibn Kutlumi, kojem je kasnije povjeren na upravu ovaj teritorij onovao je 1077.godine sultanat Rum. Udaljena Nikeja postala je prva prijestolnica. Poslije je 1084.godine Ikonijum, njabogatiji i najljepi vizantijski grad u Maloj Aziji postao selduka prestolnica u toj zemlji. Alp Arslan je od 1070.godine u svojim rukama drao i Alepo. Tu je zaustavio napredovanje Fatmida, iz ijih je ruku vratio Meku i Medinu.

22. Univerziteti u srednjem vijekuTeko je rei kada je osnovan neki univerzitet, zbog toga to su mnogi skloni da za njegov poetak uzmu onaj momenat kada bi bilokakva kola poela da privlai sebi veliki broj slualaca, kada bi se u njoj kao nastavnik pojavila neka velika imena. Tako, na primjer, smatra se da je Bolonjski univerzitet osnovan krajem XI vijeka, kada je u bolonjskoj koli poeo da predaje rimsko pravo kao poseban predmet pravnik Irnerije.U Bolonji se stvara uvena kola glosatora ili komentatora rimskog prava. Najistaknutiji meu njima bio je glosator XIII vijeka Akursije. Teko je utvrditi i datum osnivanja univerziteta u Parizu. Jo u XII vijeku u taj grad je pristizao veliki broj studenata koje je privlaila slava sjajnih nastavnika, meu kojima se nalazio uveni filozof-skolastiar Abelar. Kao zvanini postanak nekog univerziteta moe se smatrati njegova potvrda od strane pape ili cara. Prva povelja Papskog univerziteta potie iz 1200 godine.Tada se univerzitet jo nazivao studium generale, to je znailo opta ili univerzalna kola. Taj naziv je upotrebljavan zbog toga to su na univerzitetu po pravilu predavane sve osnovne nauke koje su tada postojale, a takoe i zbog toga to on nije imao lokalni karakter, ve je bio otvoren za sav tadanji zapadni svijet.meunarodni karakter koji su u to doba dobili univerziteti izraavao se u tome to je na svakom veliko univerzitetu uvijek bilo nekoliko nacija tj. grupa zemljaka, koje su predstavljale stalne organe univerzitetske uprave. Po tim organizacijama zajednicama (universitas), kojih su se pridravali i profesori, velika kola dobila je naziv koji se kasnije ustalio- univerzitet i on je potisnuo prvobitni naziv studium generale.Svojevrsnom internacionalnom karakteru univerziteta doprinijelo je i to to su studenti na univerzitetima sluali predavanja na latinskom jeziku meunarodnom jetiku tadanje nauke. itavo univerzitetsko ureenje nastalo je jo u prvim vijekovima postojanja univerziteta. Tako podjela univerziteta na fakultete ima svoj poetak u XIII vijeku.Predavanja na univerzitetu vrlo esto nisu drana u sluaonicama, tj. studenti nisu dolazili profesorima, nego su profesori ili njima u internate. Oko univerziteta je postojao itav niz studentskih internata ili kolegija, koji su osnivani sredstvima dobrotvora ili gradova.Univerziteti su se brzo irili po evropi, pri emu je jedan od naina njihovog irenja bio preseljenje univerziteta. Univerziteti su imali sukobe sa mjesnom crkvenom vlau. Ti su sukobi izbijalu uglavnom po pitanjima jurisdikcije. Vrlo esto se postavljalo pitanje da li univerzitet ima pravo da sam sudi svojim studentima ili to pravo treba da pripada crkveniom ili mjesnom gradskom sudu.Za gradove su studenti predstavljali izvore prihoda. Sukobi izmeu graana i studenata dovodili su do estih okraja u koje su esto morale da se umjeaju i gradske sudije. Univerziteti su nastajali po svim zemljama Evrope. U Italiji pored Bolonjskog univerziteta, poznata je jos u XI vijeku i via medicinska kola u Salernu. Pored Parikog univerziteta, u Francuskoj se u XIII vijeku javljaju univerziteti u Monpeljeu, Tuluzu i Orleanu, u Engleskoj- Oksfordski i Kembriki univerzitet, u paniji univerzitet u Salamanci.23. Aleksandar NevskiAleksandar Nevski roen je 1220.godine, umro je 1263.godine. Bio je veliki ruski knez i svetac Ruske pravoslavne crkve. Vlast nad Novogorodskom kneevinom dobio je 1228.godine. pobijedio je veane u bici kod Neve kod ua rijeke Izore sa rijekom Nevom 1240.godine. po ovoj bitci je i dobio nadimak Nevski. On se uspijeno suprostavio i litavsko- njemakoj najezdi.U situaciji kada su gradovi Jurjev i Pskov ve bili zauzeti, a Teutonci prodrli do Novgorodske oblasti, Aleksandar Nevski je sa vojskom krenuo prema Finskom zaljevu, zauzeo Koporje, porazio Njemce, oslobodio Pskov i pobijedio 1242.godine na udskom jezeru. Nakon ovoga definitivno je razbio litavsku najezdu i vratio se u Novgorod, ali saznavi za smrt svog oca 1246.godine uputio se u Vladimir kako bi poduzeo mjere za zatitu dravnog poretka.Batu kan ga je obavijestio da ukoliko eli sauvati vlast mora se njemu pokoriti. On je otiao u kanov tabor ali je istupio kao propovjednik kranske vjere te se odbio pokoriti. U tatarskoj zemlji je od velikog kana dobio vlast nad itavom junom Rusijom i Kijevom 1249.godine. u ovom periodu Nevski je privukao i panju pae Inoentija IV koji mu je poslao dvojicu kardinala sa namjerom da izvre uticaj na njega kako bi primio kranstvo, ali su njihovi prijedlozi odbijeni.Od 1252.godine nosio je titulu velikog kneza. Umro je 1263.godine uzevi prije smrti monako ime Aleksije. Tijelo mi je sahranjeno u manastiru roenja Presvete Bogorodice u Vladimiru. Ruska pravoslavna crkva kanonizirala ga je u prvom redu zbog kranskih vrlina.24. HusitiJan Hus je bio sveenik, profesor i rektor Parikog univerziteta, koji je otvoreno igosao zablude i zla svog vremena. On je osporavao pravo sveenicma da oprataju grijehe, tvrdei da oni koji su i sami greni, nemaju pravo niti moi da ite te grijehove oprataju drugim grenicima. On je ustao i protiv ispovjesti sveenstvu.Zbog svog shvatanja Jan Hus je proglaen heretikom i izveden pred sud. Veinom glasova crkveni sud je osudio Jana Husa na smrt, zahtijevajui da bude iv spaljen na lomai.odbivi poziv da odbaci svoja uenja, izreena mu je smrtna presuda i poela je ceremonija degradacije. Jan Hus je propovjedao evanenje i odbacio je crkvena vjerovanja koj anisu imala veze sa Svetim pismom. Spaljen je na lomai 1415.godine.Njegova smrt pokrenula je lavinu prosvjeda i Husitske ratove neposredno nakon njegove smrt. Umjesto da bude zastraen Husovim pogubljenjem, eki narod je ustao protiv papstva. Sabor koji je Husa osudio na smrt, proglaen je krivim za njegovo ubojstvo, a sveenici koji su podrali pogubljenje Jana Husa protjerani su iz zemlje, dok su njihovi samostani spaljeni.Osloboeni od papske tiranije, esi su ubrzo sproveli sovijalne i pravne reforme, i tako se uzdigli na vii civilizacijski nivo u odnosu na ostatak Evrope. Iako su po vjernosti svojim vjerskim naelima Husiti bili puritanci, njihov duh vjerske tolerancije otvorio je vrata njihove domovine da postane utoite svim evropskim misliocima i pokretima koji su bili progonjeni. Papa je organizovao nekoliko neuspjenih kriarskih pohoda protiv husita, sve dok se Sigismund nije uspio sporazumjeti sa husitima tako da su sukobi prestali.25. Murat IIMurat II postaje sultan u 17. godini poslje smrti ocaMehmeda I.Njegova gotovo cjelokupna vladavina je ratno doba to se nalazi u potpunoj suprotnosti s linou ovog sultana.Nedugo poslije smrti Mehmeda IBizantobjavljuje rat neiskusnom nasljedniku. Kada rat po to umirue Carstvo krene loe ono uspijeva u njega na svojoj strani uvuiVeneciju. Praktino ovaj rat zavrava1430. godine kada jeSolunosvojen od strane Turskih trupa, ali manji okraji su se vodili sve do1432. godine. S druge strane rat se takoer vodio sMaarsko-srpskomkoalicijom naBalkanui protivKaramidskog emiratauAziji. Povod za taj drugi rat postaje elja sultana za povratak dijela dananjeRumunjskenatrag Turskoj dravi kao to je to i bilo prije bitke kodAngore. Taj rat zavrava mirovnim sporazumom kojim se potvruje tadanjistatus quo. Na ope iznenaenje Murat II. potpisuje svojuabdikaciju1444. godine u korist sinaMehmeda II.Ipak sudbina nije dopustila mirni odlazak u mirovinu ovog ovjeka eljnog mira. Tijekom te iste godinekriarska vojskaulazi na teritorij Turske drave i pobjeuje vojsku neiskusnog Mehmeda II. Taj poraz dovodi do bune protiv mladog sultana sa zahtjevom povratka Murata II. na dravno elo. To se ostvaruje pa Turska vojska pod vodstvom staro-novog sultana pobjeuje kriare11. studenog1444. godine u bitci kodVarne.To ponienje svrgavanjaMehmed II.nije nikad zaboravio i nakon to Murat II. ponovno abdicira1451. godine on se pobrinuo da ga nitko ne moe pozvati nazad na dravno elo.26. Engleska u XI vijekuNormanski vojvoda Vilijem se 1066.godine iskrcao u Englesku i proglasio se zakonitim nasljednikom Edvarda Ispovjednika. Protiv njega se pobunio legitimni kralj Harold te je kod Hastigsa dolo do sukoba gdje je Haroldova vojska pretrpjela poraz a sam Harold je ubijen. Nakon ovoga London je otvorio svoja vrata pobjedniku a sam vilijem je u Vestminsterskoj opatiji krunisan za kralja Engleske.Godine 1069 protiv Vilijema je ustalo mnogobrojno slobodno seljatvo sjeveroistone Engleske koje je bilo u opasnosti da bude pretvoreno u kmetove. Sa njima se Vilijem estoko obraunao te je potpuno unitio ove krajeve zemlje. Konfiskovanje zemlje je uzelo velike razmjere, skoro itavo anglo-sasko plemstvo je ostalo bez svojih posjeda.Kao dokaz djeljenja zemlje izmeu kralja i normanskih feudalaca prestavlja poznata Knjiga sudnjeg dana sastavljena 1086.godine. Ova knjiga predstavlja jedan od najvanijih spomenika historije feudalne Evrope. U knjizi su mnogi slobodni i poluslobodni seljaci uvrteni u razred vilana, koji od XI vijeka poinje da oznaava kmetove.Kralj Vilijem je dosljedno uvrivao kraljevsku vlast tako da je stara engleska aristokratije bila zbrisana. Na elo grofovija, na koje se dijelila Engleska postavljena su lica koja je imenovao kralj. Svi krupni feudalci su dobijali zemlju neposredno od kralja i postajali su njegovi vazali. U Engleskoj je sprijeen nastanak velikih kneevina koje bi mogle postati opasne za kraljevsku vlast. Sve vojne snage ritera nale su se u Engleskoj u njegovoj slubi.U organizaciji lokalne uprave kralj je teio da se osloni na pretfeudalne ustanove Anglo Sasa. On je uporedo sa feudalnim sistemom vojne slube zadrao i staru vojsku slobodnog seljatva. Kralj je dobio u ruke snaan i posluan administrativni sistem, velika vojna i finansijska sredstva. Ne samo da je zadrao sve poreze uveane u anglo-saskoj epohi nego ih je jo i uveao.Jedan od najvanijih Vilijemovih oslonaca bila je crkva. Skoro sve vie svetenstvo je smjenio i na njihove pozicije postavio svoje ljude. On je odvoio crkvene sudove od svjetovnih. Vilijem nije dozvoljavao da se papa priznaje drugaije sem po kraljevskoj naredbi i svi papski propisi u Engleskoj mogu stupiti na snagu tek kada ih kralj odobri. Tadanji papa Grgur VII nije pruao otpor Vilijemovoj politici, budui da nije elio da sebi stvori novog neprijatelja.Sitni i srednji feudalci su podravali Vilijema i njegove nasljednike u njihovoj borbi sa krupnim baronima. Viliem je zaveo takav poredak da je svako mogao bez opasnosti proi kroz cijelu kraljevinu. Vilijem se oenio sa flandrijskom groficom i stavio trgovinu sa Flandrijom pod svoju zatitu. London je bio glavni posrednik u trgovini izmeu Engleske i zemalja na kontinentu.Na kraljevoj strani bio je i gornji sloj slobodnog seljatva.Pritisak kraljevske vlasti postao je jai za vrijeme nasljednika Vilijema Osvajaa- Vilijema II Rieg. On je nastojao to vie da iskotisti kraljeva feudalna prava. Kralj je smanjivao sudska prava feudalaca i proirivao prava krune. Zahvaljujui svojoj politici Vilijem II je uskoro postao mrzak i stanovnitvu na koje se oslanjala kraljevska vlast.u svemu ovome podravao ga je njegov savjetnik Ranulf. Naslijedio ga je Henrih I.27. RekonkvistiSpecifinost istorije drava Pirinejskog Poluostrva sastoji se u tome to su te drave nastale u procesu oslobaanja (panskih rekonkviscima) zemalja od Arabljana. Rekonkvista je karakteristika socijalnog i politikog ureenja tih drava. Rekonkvista je polazila dijelom iz Asturije, dijelom iz panske marke koju je osnovao Karlo Veliki krajem VIII vijeka i poetkom IX vijeka u sjeveroistonom dijelu panije. Rekonkvisti je ila na ruku neprekidna borba koja je voena u Kordobskom halifatu.Proces vraanja zemalja ubrzan je u X i XI vijeku tako da su 1085.godine panci zauzeli Toledo. Meutim, krajem XI vijeka rekonkvista je ipak bila zaustavljena. Poetkom XIII vijeka dolo je do promjena tako da 1212.godine ujedinjene snage panskih kraljevina poraavaju Arabljane tako da se od tog poraza nisu vie mogli oporaviti.Centar Kordobskog halifata, Kordoba, zauzet je 1236.godine, tako da njima ostaje samo Granadski emirat sa centrom Granadom.Rekonkvista se nije sastojala samo u osvajanju vei i u utvrivanju osvojenih teritorija. U rekonkvisti glavnu ulogu igralo je seljatvo koje se preselilo u pogranine oblasti. Glavne koristi od rekonkvise dobili su krupni feudalci zemljoposjednici, koji su na osvojenim zemljama stvorili sebi ogromne posjede. Prostrane posjede dobila je i crkva, koja je u paniji igrala veu ulogu nego u svim ostalim zemljama evrope. U procesu rekonkvise u paniji su obrazovane u XIII vijeku tri kraljevine: Aragon, Kastilja i Portugalija.28. InkvizicijaU okrilju crkve je bilo progona i prije stvarne inkvizicije. Odlukom cara Teodosija 380 godine kranstvo je postalo dravna religija a odlukom istog cara 392 sve druge religije su zabranjene. Nakon to je postala jedina prava vjera carstva sve druge religije su smatrane nepodobnim i njihovi pripadnici su protjerivani. Pravi primjer toga su Jevreji koji su stalno protjerivani.Inkvizicija ( lat.inquisitio-traenje, istraga, isljeivanje,) je bila ustanova tokom srednjeg vijeka u katolikoj crkvi iji zadatak je bio da sudi i kanjava heretike. Inkvizicija je sinonim za razne oblike okrutnih represija. Ovaj pojam se vee za historiju rimokatolike crkve i povezuje se sa panijom. Invizicija kao represivna institucija rimokatolike crkve datira od kraja IV stoljea. Naziv inkvizicija se ustalio u 11.st. Na poetku je nosila naziv Univerzalna kongregacija rimske inkvizicije, zatim Kongregacija za vjeru. Danas je to Kongregacija za nauk vjere. Invizicija je titila crkvu. Inkvizicija je bila toliko snana da je crkva uspjela da ekskomunicira nekoliko vladara. U redovima crkve dominirala je teologija Svetog Augustina.U ovom periodu formirani su mnogi redovi. Ti redovi su bili podobni crkvi za progon heretika. Najpoznatiji takvi redovi su: franjevaki, dominikanski, cisterski i templarski redovi. Papa Lucije III 1184 osniva Biskupsku inkviziciju odnosno daje pravo biskupima da u svojim biskupijama imenenuju inkvizitora. Inoentije III je poslao tri kaluera u Francusku s ciljem da progone heretike i ovo se moe smatrati poetkom Papske inkvizicije. Ipak Papsku inkviziciju je ustanovio Grgur IX 1231. Isti papa je 1234 dao pravo dominikancima da budu inkvizitori a 1246 i franjevci su dobili ta prava.panska inkvizicija je osnovana 1478 od strane Ferdinanda i Izabele uz dozvolu pape. Oni su progonili Jevreje , muslimane i heretike. Vremenom ovlasti inkvizicije e prei na vjetice i bigamiju. Oko 170.000 hiljada Jevreja je protjerano 1492 iz panije. Mnogi muslimanski stanovnici su bili prisiljeni da prihvate kranstvo. Godine 1834 inkvizicija je ugaena a rezultati su: 34.000 je spaljeno ivih, 18.000 je protjerano a 308.000 je kanjeno na druge naine.Inkvizitor im bi doao na odreno mjesto morao je pokazati punomo da je ovlaten da to radi. Prvo su prikupljani imena pa su im onda sudili. Prije nastaka suenja bile su objavljene dvije odredbe: jedna o vjeri( svi su morali prijaviti heretike) druga o milosti(periodu u kome bi se heretik sam javio i bio bi pomilovan). Optuenik je mogao priznati svoje grijehe i postupak bi bio zakljuen. Postojale su razne mjere da se uvjeri optuenik da prizna.( strah od smrti, pritvor, prijetnja o postojanju svjedoka, muenje....). Postojale su razne vrste muenja kao oduzimanje imanja, zatvor i smrt. Heretike koji se ne pokaju su javno spaljivali a prije toga bi se itala presuda na javnom trgu.Pape su vremenom proirili inkviziciju na arobnjake ini. Inkvizija je sada protjerivala i arobnjake i vjetice. Giordano Bruno i Jan Hus su spaljeni na lomai. Optuenik nije imao anse protiv inkvizitora. Vjetice su optuivane da su sklapale ugovore sa avolom. Najstariji prirunik za muenje vjetica je Malleus Maleficarum ili vjetiiji malj (1486). Sprave za muenje su bile raznovrsne. panske izme su sluile za drobljenje stopala, eljezna marija je koveg sa noevima a najpoznatiji invizitor panske inkvizicije je bio Tomas Torkvemada.29. Nizam al- MulkBio jeperzijskiuenjak iveziru slubiSelduka, koji je krae vrijeme bio de facto vladar Seldukog Carstva. "Nizam al-Mulk" grubo se moe prevesti kao "dobar poredak kraljevstva" je bila njegova poasna titula. Bio je rodom izTusau dananjemIranu. Prvo je uao u slubuGaznavida, za iji je raun 1059. upravljaoHorasanom. Godine 1063. je preao u slubu Selduka, postavi vezirAlp Arslana, a potom i njegovog sinaMalik-aha I. Na tom je mjestu preduzeo niz reformi s ciljem da se uvrste veze Selduke dinastije saabasidskimkalifima uBagdadu. U tu je svrhu osnovao i cijeli niz kola koje su po njemu dobile imenizamiyyah. Na vanjskom planu su mu glavni protivnici bilifatimidskihalifi izEgiptaiju je vlast nadSirijomiPalestinomuspjeno sruio.Pravila svoje vladavine je opisao u poznatom tekstuSiyasat-namahkoji je zamiljen kao svojevrsni prirunik islamskim vladarima. Nizam al-Mulk je sa vremenom akumulirao ogroman ugled, ali uticaj i mo tako da mnogi historiari smatraju da je poetkom 1090-ih bio de facto vladar selduke drave.Godine 1092. je, na putu odIsfahanauBagdad, njegovu povorku presreo atentator preruen udervia. Iskoristivi priliku, uspio je doi do Nizamovenosiljkei ubiti. Nizamovi tjelohranitelji su ga smjesta sasjekli, tako da se naruitelj ni motiv ubistva nikada nije saznao. Tradicionalno se smatralo da bi ubistvo moglo biti djelo zloglasnihasasinana eluHasan-e Sabahom, odnosno da je Nizam njihova prva poznatija rtva. Druge hipoteze kao naruitelja navode Malik-aha I. U svakom sluaju, i sam Malik-ah I je nedugo nakon toga preminuo, a selduka drava baena u haos koji e uskoro iskoristitikriari.30. Humanizam i RenesansaRenesansaje jedno od najkreativnijih razdoblja u knjievnosti i umjetnosti koje je oznailo prekid sa srednjim vijekom. Vremenski se odreuje od14. vijeka u Italiji, do16. vijekau ostatku Europe. Ona je jedan od najkrupnijih pokreta ukulturizapadneEurope, koji je doveo do preokreta unauci,filozofiji,knjievnostiilikovnim umjetnostima.Italijaje zemlja u kojoj je umjetnost renesanse nala svoj najvii izraz, jer je u njoj najprije dolo do razvoja gradova i gomilanja bogatstva u pojedinim gradanskim porodicama. U ovom razdobljuantikaje smatrana vrhuncem ovjekovih stvaralakih snaga, pa su sveumjetnostii naukekoje su cvjetale u antici ponovno bile oivljene.Uporedo s materijalnom, razvijala se i duhovna kultura koja se izrazila u sve veem interesu zaantikuumjetnost. Nosioci te nove kulture bili suhumanistikoji su kulturu usmjerenu prema ovjeku suprotstavljaliskolastikojnauci iteologiji. Za talijanske humaniste sredite univerzuma vie nije bio Bog, nego ovjek, univerzalno obrazovani humanist, predstavnik novane i intelektualne elite. Humanisti su skupljali i prouavali antike rukopise, uiligrkiilatinski jezik, istraivali ostatke antikearhitektureiskulpture. Razvijena samosvijest isamopouzdanjeomoguili su im da slobodno biraju uzore, koje nalaze u antici i prirodi, donose zakljuke i da ihanalitikiobrauju. Stvoreno je racionalno i znanstveno shvaanje svijeta i ojaala je individualnost talijanskog i europskog graanina. Zasnovana naempirijskomdoivljajusvijetai kritikom odnosu prema autoritetima, renesansa je oslobodila bujicu stvaralake energije prvo u Italiji iNizozemskoj, a zatim uNjemakojiFrancuskoj.Svijet u kome je stvoren renesansni umjetnik bio je mnogo sloeniji od svijeta njegovih prethodnika.Umjetnikne samo da je bio prijateljhumanista,filozofai knjievnika nego je i sam bio univerzalno obrazovan i svestran stvaralac. Znaajan predmet prouavanja umjetnika bilo je i ljudsko tijelo, njegovaanatomskastruktura, zakoni pokreta i proporcije od kojih zavisi njegova ljepota, crtaki stil postao je prirodniji i realistiniji.Visoka renesansa je vrijeme kada se prestaju utvrivati gradovi jer su nastalitopovis eksplozivnim punjenjem i obrambeni zidovi postaju suvini. Vojska izlazi iz gradova i okraji se odvijaju na otvorenom prostoru. Grade sekulturnei nauneinstitucije,biblioteke, galerije,muzeji. Jaaju gradovi kaoRim, a pogotovoVenecijakoja jetrgovinom,ratovima, ali i demokratskim izborima meu vlastelom, te zahvaljujui prevlasti na Sredozemlju postala najjaom silom u Europi. Dakako, 1500. godine, na vrhuncu moi Venecije, nitko nije slutio da je to i poetak njezinog kraja jer se trgovina ve prebacivala na relaciju Europa-Amerika (Kristofor Kolumboje otkrio Ameriku1492.godine).Drutveno-socijalna decentralizacija vlasti zapoinje reformom rimokatolike crkve poznatom pod imenom protestantizam. Njemaka aristokracija uvelike prihvaa protestantizam i stvara autonomne, apsolutistike kneevine i vojvodstva. Sveenici mijenjaju nain ivota, imaju svoje upe, ne grade se skupocjene crkve, ukidaju se ceremonije i prestaje se troiti na skupocjena umjetnika djela.Biblijase prevodi nanjemaki jeziki postaje prva knjiga njemake knjievnosti.Tokom 16. stoljea "Visoka renesansa" je u Firenci nastavila producirati velike umjetnike; ali sreditem talijanske umjetnosti postao je Rim. Visoku renesansu personificiraju tri najvea umjetnika svih vremena:Leonardo da Vinci,MichelangeloiRafael.Rana Renesansa je prvo umjetniko razdoblje renesanse koje traje kroz cijelo 15. Stoljee.Italijaje odigrala vodeu ulogu u pojavi renesanse, i to prvenstveno gradFirenca, a zatim iPadova,Rim,Venecija sve do poetka 16. stoljea kada se iri po cijeloj Europi. Drutveno ureenje je sliilo onome u antikoj grkoj, bilo je prepuno gradova-drava koje su se natjecale i ratovale jedna protiv druge. Ti gradovi-drave razvijali su manufakturnu proizvodnju, trgovinui sl.Umjetnici su po prvi puta cijenjeni i priznati kao stvaraoci. Renesansni ovjek priznavao je da je razdoblje klasike nepovratno mrtvo, a cilj mu je bio dostii ga i nadii. U elji da se potpuno odbacisrednji vijeki preporodiantika,u Europi je poelo stvaranje modernog ovjeka. Predstavnici rane renesanse u Italiji su:Masaccio,Donatello,Filippo Brunelleschiitd.Visoka renesansa(ilirazvijena renesansa, tal.cinquecento) je kasna faza renesanse koja se odvija do prve polovice 16. vijeka. Renesansni ideal univerzalnog ovjeka utjelovio je Leonardo da Vinci.Drugi vaniarhitekt, jo slavniji kao kipar i slikar, je Michelangelo Buonarroti.Visoka renesansa se iri iz Rima diljem cijele Europe.Cilj pokreta je oponaanje antikih pjesnika, uspostava njihovih estetikih ideala, ljepote, savrenstva umjetnosti. Od humanizma se razlikuje po jeziku; dok su se humanisti izraavali na latinskom jeziku, renesansni knjievnici to rade na narodnim. arite renesanse bila je Italija i to zato to su na njezinom teritoriju ostali brojni tragovi antike tradicije s mitskim Rimom. Usto, talijanski jezik je najblii latinskom. Renesansa je zahvatila sva podruja s ostatcima antikog svijeta i jezicima koji vuku svoj korjen iz latinskog. Humanizamje razdoblje kasne historijeobiljeeno tenjom za upoznavanjem i nasljedovanjem klasinihrimskihigrkihknjievnostii civilizacije. Zaeci se nalaze utalijanskimgradovima14. st., ali humanizam svoj procvat doivljava tokom15. st., kada se iri i na vei dio Europe.31. Zemljoradnja u razvijenom srednjem vijekuSa prodorom Germana na teritoriju Rima i irenjem kkranstva na vee dijelove zapadne Evrope, postepeno nastaju i radikalne promjene u tretmanu fizikog rada. Novi vladari su poticali iz stalea koji je bio i ratniki i ratarski, te za njih rad nije predstavljao ponienje. U samostanima koji su do VII vijeka osnovani irom Evrope fiziki rad je bio sastavni dio svakodnevnice redovnika i redovnica.Nova duhovna klima je pogodovala novim pronalascima. Od 500 do 1000.godine u vie navrata su zabiljeene tehnike inovacije, prvo u oblasti poljoprivrede. U antici se jedino znalo za ralo. S vremenom je ralo postajalo sve sloenije, sa vie dijelova,a vukli su ga volovi. Kako bi se polje pripremilo za sjetvu moralo se brazdati bar dva puta i to popreno. Jedna od glavnih mana rala je ta to se njime nij emogla obraivati teka ilovaa u sjevernoj Evropi.Od X vijeka u upotrebu je uao plug na tokove. Bila je to teka konstrukcija od neotesanog drveta, sa vertikalno postavljenim noem, sa gvozdenim raonikom i daskom za prevrtanje brazde. Plug se oslanjao na dva toka. Poto je novi plug bio tei moglo se orati dublje, ali je bilo potrebno i vie ivotinja za vuu. Meutim, malo koji seljak je imao vie ivotinja, tako da su ivotinje za vuu i relativno skup plug posjedovali velikai.Revolucionarne promjene ticale su se koliine obradivog zemljita u Evropi. Meutim, zabluda je da se plug sa tokovima rairio svuda po Evropi ve u XI-XII vijeku. On se samo koristio u plodnijim i gue naseljenim dijelovima kontinenta. Novi plug dopunjavalo je orue koje se zove klinasta drljaa. Ona se prvi put sppominje sredinom XI vijeka.Vune ivotinje bili su volovi. Veliki napredak nastao je upoljavanjem konja u zemljoradnji, budui da je konj po snazi ravan volu, ali je bri za oko 50%. On e kao ivotinja za vuu potisnuti vola tek u XII vijeku. Meutim, ini se da se u XIII vijeku svijet vraa volovima, vjerovatno iz ekonomskih razloga, budui da se konj skuplje nabavljao i odravao.Glavni preduslov za sveobuhvatnije koritenje konja bilo je izobilje zobi kao hrane i to usljed revolucionarnog prelaska sa dvopoljnog na tropoljni sistem. Tropoljni sistem nije bio naroito rasprostranjen sve do XI vijeka. Tropoljni sistem je funkcionisao na sljedei nain. Zemlja kojom je raspolagalo selo dijelila se na tri vea dijela-polja. Prvo polje bi se u jesen zasijavvalo penicom, drugo u proljee uglavnom zobi, a tree bi se ugarilo i tokom godine se na njemu napasala stoka koja bi ga ujedno i ubrila. Naredne godine bi se postupak ponovio s tim da bi se drugo polje ugarilo, a tree bi se u jesen zasijavalo. Novi tropoljni sistem donio je znaajne prednosti. Uvijek su se koristile dvije treine ukupne zemlje, dok je to ranije bila samo polovina. Gajile su se i razliite kulture u razliitim godinjim dobima, pa se time prepolovila mogunost gladne godine i konano teak posao vezan za oranje dijelio se na vie godinjih doba.Veina historiara smatra da je u XIII vijeku prosjena etva veini zemljoradnika donosila tek 3-5 puta veu koliinu od posjane penice. Ali i to je dvostruko vie od etvi dva vijeka ranije.32. Duhovni doprinos muslimana u panijiMuslimanska panija je ispisala jedno od najsvjetlijih poglavlja u duhovnoj historiji srednjovijekovne evrope. Muslimani su bili posrednici koji su staru nauku i filozofiju obnovili, dopunjavali i prenosili na takav nain da su one uinile moguom renesansu Zapadne Evrope.Nastava u osnovnoj koli se zasnivala na itanju Kur'ana te na arapskoj gramatici i poeziji. Veliki procenat panskih muslimana znao je itati ipisati. Nastava na univerzitetu se zasnivala na tumaenju Kur'ana i na teologiji, filozofiji, gramatici, poeziji, historiji i geografiji. Univerzitete su imali gradovi poput Kordobe, Sevilje, Malage i Granade.Dok je u ranom srednjem vijeku u veem dijelu Evrope, obrazovanje bilo na veoma niskom nivou, to nije bio sluaj sa panijom u kojoj je ve u prvoj polovini X vijeka bilo prisutno i visoko obrazovanje. Za vrijeme vladavine Hakema II , Kordobski univerzitet koji je osnovao Abdurahman III zauzimao je prvo mjesto meu obrazovnim institucijama svijeta. uz islamske discipline, na univerzitetima su izuavanj arapski jezik, filozofija, matematika, astronomija, medicina, hemija i drugo.Veliku ulogu u kolstvu su odigrale i biblioteke. Najvea biblioteka bila je Dvorska u Kordobi koja je osnovana u IX vijeku. Opte kulturno stanje u Andaluziji dostiglo je visok stepen tako da je holandski naunik Dozi izjavio da u muslimanskoj paniji skoro svi znaju itati i pisati. Za vrijeme vladavine Abdurahmana III u panijije bilo samo 5% nepismenih.Kordoba je u X vijeku smatrana za najkulturniji grad u evropi. Kada god su vladarima Leona, Navare i Barselone bili potrebni hirurg, arhitekta i drugo obraali su se Kordobi. Osobitost muslimanskog ivota, uinila je knjige jedinim sredstvom za sticanje znanja. Nagomilavanje knjiga u Andaluziji ne bi bilo mogue da nije bilo lokalne industrije pisaeg papira, jednog od najveih doprinosa Islama Evropi.Industrija papira je iz Maroka prela u paniju sredinom XII vijeka. Poslije panije vjetina proizvodnje papira prela je u Italiju, a to je rezultat muslimanskog uticaja, vjerovatno iz Sicilije. Francuska takoe moe da zahvali svoje prve fabrike papira paniji.Jedan od najpoznatijih andaluzijskih historiara je bio ibn Kutijah, a njegovo najpoznatije djelo je Historija Andaluzije. Treba spomenuti i ibn.Hajana i ibn Hatiba koji je napisao Historiju Granade. Ibn Haldun je dobio epitet najboljeg srednjovijekovnog historiara.Najpoznatiji geograf XI vijeka je al Bakiri a najgenijalniji geografski pisac i kartograd XII vijeka bio je El-Idrisi. Najpoznatiji muslimanski svjetski putnik srednjeg vijeka bio je Ibn-Batuta. Arapske geografske studije imale su odreen uticaj na zapad. One su odravale staru nauku kuglastog oblika zemlje. Predstavnik ove naune misli bio je Ubejdah Muslim al-Balansi.33. Uzroci i posljedice krstakih ratovaKrstaki ratovi predstavljaju niz ratova koje je organizovala katolika crkva za oslobaanje svetih kranskih mjesta u Palestini koja su Selduci osvojili. Bilo je osam veih krstakih pohoda. Feudalci i crkva su teili osvajanju istonih zemalja a najjasnije se to vidi osvajanjem Carigrada 1204.g. i stvaranja latinskog carstva. Jerusalim je bio mjesto gdje je Isus ivio i djelovao. Ovi ratovi su zapoeli kada je crkva namjeravala da ostvari univerzalnu vlast. Naziv krstakih ratova potie zbog znaka krsta na uniformama vojnika. U ovim ratovima uee su uzeli skoro svi drutveni slojevi: kraljevi, moni feudalci, vitezovi i kmetovi.Mnogi su iz ubjeenja uestvovali, neki zbog zemlje a neki zbog trgovine. Pape su tvrdile da se ratovi vode zbog oslobaanja Isusovog groba ali to nije tano. Anri Piren tvdi da je Aleksije Komnen traio pomo od crkve 1095. kako bi se odbranio od Selduka. Robert Lopez to opovrgava. Papa Urban II se uputio u Klermon gdje je presjedavao skupom predstavnika svih evropskih drava. Odrao je govor koji je oparao sve prisutne navodei kako muslimani zlostavljaju Isusov grob. Krstai su bili spremni.34. GolijardiGolijardi su bili grupa klerika u Zapadnoj Evropi koji su pisali satirinu poeziju na latinskom jeziku tokom 12 i 13 vijeka.To su uglavnom bili studentiteologijena univerzitetimauFrancuskoj, Njemakoj,ItalijiiEngleskojkoji su putem svog pjesnikog stavaralatva dizali glas protiv sve veih problema unutarkatolike crkve, kakvi su bili propastkriarskih ratovai financijske zlouporabe u crkvi.Porijeklo termina "golijard" i dalje je nejasno. Moda potie od latinske rijeigula(= "prordljivost, pohlepa"). Sami golijardi govore da su nazvani po nekommitskom"biskupu Golijasu"(Golias), to jesrednjolatinskioblik imenaGoliath, diva koji se uBiblijiborio protiv kraljaDavida. Takvo bi izvoenje znaenja termina "golijardi" bilo u skladu s njihovom percepcijom kao studenata koji se esto odaju piu ali su istodobno vrlo obrazovani i rugaju secrkvenomipolitikomporetku. Mnogi ispitivai vjeruju da naziv potjee iz jednog pisma koje jesv. BernardposlaoInoentiju II, u kome jePierre Abelardnazvan "Golijatom", to je stvorilo vezu izmeu Golijata i Abelardovih sljedbenika. Neki drugi ipak smatraju da naziv potjee od rijeigailliard(= "veselnik").Golijardske satire bile su usmjerene na ismijavanje crkve, pri emu su i bile sastavljene na osnovi svetih spisa iz katolikemisei latinskih crkvenihhimni. Satire su gotovo uvijek usmjerene protiv crkve, a ponekad i protiv samogpape. To je bio protestni pokret i predstavljao je poseban element u sve glasnijoj kritici zlouporaba do kojih je dolazilo unutar same crkve.Crkva je dakako pokuavala suzbiti djelatnost golijarda. Godine1227. vijee uTrijeruzabranilo im je sudjelovanje u jednoj crkvenoj slubi. Godine1229. golijardi su sudjelovali u neredima na univerzitetu uParizudo kojih je dolo zbog intriga papskog legata. Znaaj golijarda lei u tome to su latinsku poeziju pisali umetricizasnovanoj vie naakcentunego nagrkimknjievnimmetrima.Golijardski stih je nastao u 12. stoljeu usrednjovjekovnojlatinskojpoeziji, a pod njegovim utjecajem u15. stoljeujavio sepoljskitrinaesterac, posredstvom ovoga u17. vekuruskitrinaesterac.35. TemplariVitezovi templari bili su jedan od prvih i najpoznatijih europskih kranskih vojnih redova - vitekih drutva ija je misija, barem prividno, bila braniti i iriti svoja religijska uvjerenja.Templari pripadaju tzv. vitekim redovima koji nastaju u doba kriarskih ratova. Osnovao ih je Hugo des Payens. Takva vrsta reda je posebna novost u crkvenoj historiji. Templari su ujedinili dva tada najpopularnija ideala: vojniki i monaki. Balduin II ustupio im je dio svoje kraljevske palae koja se zvala Templum Salomonis. Odatle im i naziv templari ili milites Templi ili kako su nam poznati u domaim ispravama, Fratres militiae Templi. Njihovi samostani koji su osnovani u Svetoj zemlji ili na Zapadu nazivaju se Templa. Templarski red je konano ureen bulom Inoentija II (1139.) te stavljen u izravnu podinjenost rimskom papi i obdaren raznovrsnim povlasticama. Tri su vrste lanova pripadale templarskom redu: vitezovi, sveenici i braa posluitelji.Meusobno su se izvana razlikovali nonjom. Vitezovi su nosili bijelu, a braa posluitelji sivu ili crnu odjeu. Eugen III (1146) dodao im je crveni kri. Materijalno su ih pomagali pripojeni muki i enski lanovi reda. Uprava im je bila ureena u posve vojnikom duhu. Red se dijelio na vitezove, klerike, perjanike i slueu brau, a na elu reda je bio Veliki metar i Veliko vijee. Veliki metar stolovao je u Jeruzalemu u Vrhovnoj kui Reda ili Salomonovom hramu, a pomagalo mu je vijee starijih i iskusnijih vitezova. Magistar Jeruzalemskog Kraljevstva bio je ujedno i rizniar Hrama, zaduen za upravljanje imovinom. Meu ostalim dunosnicima isticali su se preceptori, upravitelji templarskih sredita, asnici, podreeni maralu i drapieri, odnosno suknari koji su se brinuli za odjeu svoje brae.Veliki metar se birao iz reda vitezova, a vlast mu je bila ograniena generalnim kapitulom. Generalni kapitul je birao takoer velike dostojanstvenike. Vojni dio reda se dijelio na vitezove opremljene kao oklopno konjanitvo, i drugi dio koji su inili pripadnici iz niih drutvenih slojeva i sainjavali su laku konjicu.Sluea braa su se, opet, dijelila na ekonome, koji su brinuli o upravljanju imovinom reda i sveenike, koji su skrbili za duhovne potrebe pripadnika reda. Takvo ureenje templara nije bilo svuda dosljedno provedeno. U domaim ispravama imamo i druge nazive, kao to su veliki prior, veliki preceptor, te priori, preceptori. Iz svog centra templari su se poeli brzo iriti. Tako ih kratko vrijeme nakon osnivanja nalazimo u Francuskoj, Engleskoj, Belgiji i Njemakoj, te u Italiji, panjolskoj, Portugalu, ekoj, Poljskoj i Ugarskoj. Od osnivanja reda naredna dva stoljea templari su izrasli u jednu od najmonijih organizacija u srednjovjekovnom svijetu. Dobili su reputaciju zbog svoje borbe, snage, discipline i ustrajnosti. Prva oruana akcija templarskih vitezova u Palestini odigrala se 1138. godine, nakon to su muslimanski odredi osvojili grad Tecou. Kranska vojska predvoena Riardom Lavljeg Srca uspjela je 1191. godine zauzeli grad Akko, koji je postao nova prijestolnica Jeruzalemskog Kraljevstva. U tom gradu su i templari osnovali svoje novo sjedite. Godine 1212 u panjolskoj aktivne borbe krana protiv Maura. Templari, vojnim kontigentom, pod vodstvom Alfonsa III. od Kastilje, tjeraju u bijeg muslimane kod Navas de Tolosa. Zatim godine 1244 templari doivljavaju pravu katastrofu u bici za La Forbie i krani gube i Jeruzalem i svoje Jeruzalemsko sjedite premjetaju u grad Akko. Poslije niza poraza i velikih gubitaka u Svetoj zemlji od strane muslimana, templari polahko gube svoj ugled u kranskom svijetu. Godine 1291 templari zauvijek gube grad Akko od strane mamelukog egipatskog sultana. Gubitkom Bejruta izgubljen je i posljednji kranski grad u Palestini, ime je i praktino okonana kranska prisutnost u Svetoj zemlji. Red se povlai na Cipar, gdje uspostavlja svoje novo sjedite. Nakon gubitka svete zemlje templari djeluju po Evropi sve vie okreu svjetovnom i mirnodopskom nainu ivota, bave se i poljoprivredom ali i ekonomskim, konkretnije, novanim poslovima.36. Henrih IIINa samom poetku vladavine Henriha III (1039 1056.) istono od podruja njemakog kraljevstva deavale su se vane promjene. Potekoe poljskog sisjeda iskoristio je eki knez Bretislav i osvoio veliki dio Poljske. Ponovnimm spajanjem ekih i poljskih zemalja u jednu dravu, Njemakoj je ponovo zaprijetila opasnost od velikog slavenskog bloka na njenim istonim granicama.Njemaki vladar je poduzeo vojnu akciju tako da je Bretislav morao zatraiti mir, na osnovu kojeg su i eka i Poljska morale prihvatiti vazanlnu zavisnost od Njemake. Henrihu III se ukazala povoljna prilika da se umjea i u Maarske prilike nakon smrti kralja Stjepana I i pobuna koje su tamo nastale. Henrih III je u Maarskoj pomogao Petra, koji se vratio na prijestolje ali sada koa tienik njemako-rismkog carstva.Henrih III se 1043.godine oenio kerkom akvitanskog vojvode Vilima V pa je tako uvrstio svoje poloaje i na zapadu. Nakon ovoga Henrih III je mogao bez vei smetnji da se nagauje u Italiji. Henrih III se zalagao za crkvene reforme, te je smatrao da je duan da se pobrine za ozdravljenje sveukupnog crkvenog i vjerskog ivota. On je sebi uzeo za pravo da na biskupske i opatske poloaje dovodi linosti po svom izboru i volji.Vojnim pohodom u Italiju (1046.), Henrih III je uspio da za papu bude izabran njegov bliski prijatelj, Sudger, biskup u Bambergu, kao Klement II, koji e na Boi iste godine okruniti Henriha III carskom krunom. Nakon sreivanja odnosa u papinstvu i crkvi, Henrih III se okrenuo Junoj Italiji. Vojni pohod cara Henriha III u Junu Italiju nije ostvario znaajnije uspijehe.Nakon Henrihova povratka u Njemaku, u Rimu se pobunio protjerani papa Benedikt IX, ali bezuspijeno, tako da je papinski poloaj dobio roak njemake kraljevske kue, Leon IX. Njegov velik pomaga bio je Hidebrand, budui papa Grgur VII. U ovom periodu saradnja cara i papinstva dostigla je svoj vrhunac. Meutim, careva tenja da odri dominantan poloaj nad crkvom sve se vie ogledala kao neizmirljiva sa temeljnim pravilima reformnog pokreta.U Njemakoj je istovremeno sistem potpune pokornosti vojvodstva kraljevskoj vlasti zapao u krizu. Henrih je upio Frankoniju zadrati za sebe, dok je vapskoj, Bavarskoj i Karantaniji morao dati posebne vojvode. U Saskoj je bezuspjeno pokuao ugroziti vojvodski poloaj porodice Bilunga, dok je i u Lotaringiji izbila otvorena pobuna protiv kralja.Ovakvo stanje su najprije iskoristili Maarski velikai ija je pobuna dovela do toga da im je Henrih morao dozvoliti da se potpuno osamostale. Njemaka vlast poela je slabiti i u Italiji. Na jugu Italije naglo je rasla mo normanskih vojvoda. Papa Leon IX je pokuao da porazi normane ali je u Apuliji poraen i zarobljen. Normani su uskoro pustili papu ali je on priznao njihovu vlast na jugu Italije, koja je nominalno podvrgnuta papinstvu.Zabrinutost Njemake sa razvitkom dogaaja u Italiji dovela je do novog vojnog pohoda Henriha III preko Alpa. Ali u Njemakoj je izbila nova pobuna velikaa, i on se morao vratiti neobavljena posla. Nakon to jeuspio uguiti pobunu, car se razbolio i umro ostavivi prijestolje svome sinu Henrihu IV.37. Trgovina u razvijenom srednjem vijekuTrgovina nije uslovila postanak grada ve upravo zanatstvo, tj. podjela rada u oblasti proizvodnje. Ni u nizu gradova od XI i XII vijeka javljaju se trgovci kao samostalno zanimanje. Oni su u prvo vrijeme slabo vezani za lokalnu proizvodnju i predstavljaju prvenstveno putujue trgovce. Ali su se vremenom ti trgovci vezivali za mjesta gdje je razmjena bila najivlja.Venecija je nastala u V vijeku i rano je postala trgovaki grad. Ve u X vijeku ona trguje solju i ribom, razmjenjujui ih za ito, vino, ulje i druge robe iz sjeverne Italije. Mleani su zavladali trgovinom na Jadranu, uzeli u svoje ruke posredniku trgovinu izmeu Italije i Balkanskog poluostrva te se povezali sa najznaajnijim trgovakim mjestima Vizantije.Od XI vijeka poinje da se uzdie enova u Ligurijskom zaljevu. Ona trguje u zapadnom dijelu Sredozemnog mora. Pored Venecije i enove razvija se i trgovina u drugim Italijanskim gradovima. Kao trgovaka mjesta uzdiu se Kremona, Brea, Parma i drugi. Na obalama Italije glavni trgovaki centri su bili Bari, Napulj, Amalfi i drugi.Poslije sredozemnih oblasti nizozemska oblast stoji na drugom mjestu po razvitku luka. To je stara oblast tekstilne proizvodnje, koja je pored lokalnog trita proizvodila robu i za izvoz. Preko nizozemskih zemalja vodio je put iz Engleske na kontinent. Flandrija ve u XI vijeku trguje sa Danskom i Norvekom. U Flandriji su odravani veliki sajmovi koji su sa kratkim prekidima trajali tokom cijele godine i okupljali su mnotvo trgovaca iz Flandrije i Italije.Razvitak trgovine uticao je na staru vunarsku proizvodnju nizozemskih zemalja. Vunene tkanine postale su jedan od najvanijih predmeta trgovakog prometa.38. Arapsko Normanska kulturaIzraznormansko-arapsko-vizantska kultura,normansko-sicilijanska kulturaili u uem smisluarapsko-normanskaili normansko-arapska kultura,(ponekad navoen i kao "arapsko-normanska civilizacija") se koristi za meusobne odnose i proimanje normanske,arapskeibizantskekulture odnormanskog osvajanja Sicilije1061. pa do oko 1250. Ta je kultura nastala temeljem razmjene kulturnih i naunih dostignua, omoguene tolerancijom normanskih osvajaa premagrekofonomstanovnitvui potomcimamuslimanskihdoseljenika. Zbog toga jeSicilijapod Normanima postala sredite interakcije normansko-katolike, bizantsko-pravoslavne i arapsko-muslimanske kulture.39. Stogodinji ratStogodinji rat bio je isprekidan ratni sukob izmeukraljevine Engleskeikraljevine Francuskekoji je trajao punih 116 godina i to od1337. do1453. godine, a u tom su se vremenu izmjenjivali periodi intenzivnogratovanjasa periodimamira. Rat je poeo engleskom ekspanzijom na francuskom tlu, a zavrio istjerivanjem Engleza s francuskog tla, izuzev grada Calaisa i okolice. Stogodinji rat bio je prekretnica u mnogo pogleda. Rat je pridonio nacionalnom buenju obje zaraene strane, a gledano s vojne strane u njemu su primjenjena nova oruja i taktike koja su dalekoseno utjecala na ratove koji e se kasnije voditi. Pojavom stajae vojske prvi put uSrednjem vijekupotpuno je naputen sistem vojskefeudalnihvazala to je vojsku uinilo ubojitijom i jaom pa se iz svih tih razloga smatra da je Stogodinji rat najznaajniji sukob u historiji srednjovjekovnog ratovanja.Stogodinji rat se dijeli na nekoliko perioda: Prvi period (tzv. Edvardov period) koji je trajao izmeu 1337 1360. godine Drugi period (tzv. Karlov period koji je trajao izmeu 1369 1389. godine Trei period (tzv. Lancasterski period) koji je trajao izmeu 1415 1429. godine etvrti i zadnji period (period Ivane Orleanske koji je trajao do 1453. godine), a koji karakterie englesko gubljenje pozicija i poraz. Naziv Stogodinji rat uao je u upotrebu tek kasnije i uveden je od strane historiara kako bi se lake prikazao slijedhistorijskihdogaaja.Normanskoosvajanje Engleske u 11. vijeku stvorilo je novu situaciju u sjeverozapadnoj Evropi. Obje obale La Manchea bile su pod kontrolom jedne dinastije jer su vladari Engleske ujedno bili i vladari Normandije. Normansko-francuska dinastija koja je vladala Engleskom eljela je proiriti svoje francuske teritorije, a istovremeno francuski vladari eljeli su zaokruiti sve francuske teritorije pod svojom vlau. Rezultat svih tihpolitikihtenji bila je dugotrajna borba dva tada najsnanija srednjovjekovna kraljevstva. Ta borba nije se sastojala samo od ratova i bitaka. To je bila sloena igra dinastikih brakova i meusobno povezanih obaveza.Otvorena neprijateljstva zapoeli su francuski brodovi koji su 1337. godine poeli pustoiti obalna naselja uz La Manche. Iste je godine Filip VI. od Edvarda III. zahtijevao da mu se preda feud Gaskonja jer je smatrao da Edvard III. ne vri svoje vazalske obveze prema njemu kao kralju Francuske. Henry Burghersh, biskup Lincolna, doao je u Pariz s Edvardovim negativnim odgovorom i objavom rata.Francuska je na poetku rata imala oko 25 miliona stanovnika, a Engleska oko 6 miliona. Pored toga, smatralo se da Francuska ima veu i bolje obuenu vojskuvitezovai njihovih vazala.Stogodinji rat donio je mnoge novosti na vie nivoa, od vojne tehnologije voenja rata do raznih drutvenih posljedica koje su ostavile traga na obje zaraene strane ali i ire.U vojno-organizacijskom smislu najvanija posljedica bilo je naputanje koncepta feudalne vazalske vojske, u korist profesionalne vojne sile. Ona e u budunosti imati i zadau zatite kralja i poretka od unutranjih pobuna.U vojno-taktikom smislu naputen je koncept teko oklopljene konjice s teko oklopljenim vitezovima u korist pjeaka strijelaca koji su svojim velikim lukovima mogli strijelama pogoditi udaljene mete te time sprijeiti neprijateljsko napredovanje i prije nego to doe do borbe prsa o prsa. Prednosti strijelaca naroito su dole do izraaja u bici kod Crcyja i u bici kod Agincourta. Najslavnije oruje Stogodinjeg rata bili su luk i strijelavelkihstrijelaca. Francuska vojska se pouzdavala u samostrijele koji su bili predvieni za bliskiju borbu i nisu imali mo probijanja oklopa. Kako je zbog ovih promjena svako mogao postati vrlo ubojit ratnik, feudalci vitezovi vie nisu jedini imali privilegiju da budu ratnici ime im je uzeta jedna od moi i privilegija na kojima su gradili svoj poloaj u drutvu.Ono to je bila velika novost Stogodinjeg rata je pojavabarutai topova koji su koriteni ve od 1375. godine. Bitka kod Castillona bila je prva bitka u historiji ratovanja u kojoj su topovi odigrali presudnu ulogu u francuskoj pobjedi nad Englezima.Nakon Stogodinjeg rata pokazalo se da je organizacija same drave i njenih finansija bio jedan od presudnih faktora u ovom sukobu. Naime, Engleska je krenula u rat kao centralizovana drava skraljemna elu i s jedinstvenimporeznimsistemom koji je namicao sredstva za rat. Za razliku od Engleske, Francuska je bila rascjepkana partikularistikim interesima monih lokalnih feudalaca, a u vrijeme najveih engleskih vojnih uspjeha i slabim i nesposobnim kraljem Karlom VI. Nakon to je Karlo VII reorganizovao dravu i vojsku, ratna se situacija preokrenula i napada vie nije imao mogunosti suprotstaviti se organizovanoj odbrambenoj vojsci francuskog kralja.40. Francuska u XV vijekuFrancuska je 1360.godine morala sa Engleskom da zakljui u Bretinjiju mir pod vrlo tekim uslovima. Ovim mirom engleska je znatno proirila svoje posjede. Ovaj mir je omoguio Francuskoj da predahne. Karlo V koji je poslije smrti svog oca 1364.godine postao kralj i vladao do 1380 godine, proveo je niz bitnih reformi, koji su izmijenile dalji tok rata. Feudalci koji su pretrpjeli velike gubitke sada su se okupili oko kralja. Karlo je sada imao slobodne ruke za sakupljanje novih, svjeih snaga protiv Engleza.Najprije je reformisan poreski sistem. Skupljanje poreza povjereno je inovnicima nad kojima je provedena specijalna kontrola. Umjesto sazivanja dravnih stalea radi dobijanja neke saglasnosti, kralj je saszivao posebna savjetovanja koje je sam kralj birao izmeu najugledniji ljudi kraljevine. Karlo je stvorio i jaku ratnu flotu, te su feudalne trupe sve vie odlazile u drugi plan.Sve ove mjere su omoguile novu ofanzivu protiv Engleske, koju su sitnim arkama sve vie iscrpljivali. Francuska flota odnijela je nekoliko vanih pobjeda nad Englezima. Uspijeli su da Englezima oduzmu vei dio njihovih posjeda u Francuskoj.Poslije smrti Karla V na prijesto je stupio Karlo VI (1380 1422.). budui da je bio maloljetan formirano je regentstvo koje su inila braa Karla V, koji su se meusobno borili za vlast. Kada je Karlo VI postao punoljetan poeo je da sam vlada, meutim uskoro je poludjeo te je tako vlast faktiki prela u ruke prineva kraljevske krvi koji su stali na elo raznih feudalnih grupa.Sada je poelo novo raspadanje Francuske na feudalne oblasti. Za vrijeme Karla VI znatno je porasla samostalnost oblasnih kneeva. U francuskoj poinje borba izmeu dvije feudalne klike. Na elu jednih su bili burgundske vojvode, a na elu drugih orleanske vojvode sa grofovima od Armanjaka. U ovom periodu e vojvodstvo burgundije postati mona kneevina, tako da je Burgundsko vojvodstvo postalo najai feudalni posjed u Francuskoj. Usljed borbi burgundaca i armanjaka, unutranji poloaj zemlje sve se vie pogoravao, to je uticalo i na rat koji su vodili sa Englezima.Nedugo nakon smrti Karla V izbio je ustanak u Parizu u vezi sa novim poreskim optereenjima. Ustanak je obnovljen 1382.godine i dobio je naziv buzdovana. Ustanici su ubijali sakupljae poreza, oslobaali zarobljenike i slino. Ustanak je naao odjeka i u nizu provincijskih gradova. Negdje su ustali i seljaci (pokret takozvanih siromaha.)Poetkom 1413.godine sazvani su dravni stalei. Oni su izneli niz albi na zloupotrebe kraljevske uprave, te su napravili program borbe protiv tih zloupotreba. Meutim dravni stale nije bio u mogunosti da ispuni svoje zahtijeve. Tada su zanatlije i sitni trgovci Pariza digli ustanak pod vodstvom Kaboa, po kojem je pokret nazvan pokretom Kaboinaca. Ustanici su ubili niz lica koje su matralji da su uzrokovali njihove nevolje.pokret je izrastao u ustanak eksploatisane sirotinje Pariza protiv buroazije. Meutim, vojska Armanjanaca je strahovito obraunala sa ustanicima, te je Kaboinska ordonansa bila ukinuta.U engleskoj su iskoristili novonastalu situaciju u Francuskoj kako bi poduzeli odlunije akcije. Burgundski vojvoda je sada stupio u savez sa Englezima. Tako su se englezi nali u povoljnoj situaciji za obnovu rata. U bitci kod Azenkura 1415.godine Francuzi su doivjeli poraz, tako da su Englezi zauzeli itav sjever Francuske. Godine 1420. Engleski kralj Henrih sklopio je sporazum sa Karlom VI. Po ugovoru Henrih V je postao regent Francuske, a poslije smrti Karla VI trebao je postati kralj.Henrih V umire 1420.godine a naslijedio ga je maloljetni sin Henrih VI. Nedugo zatim umire Karlo VI, njegov sin Karlo VII, lien prestolja, povlai se na jug gdje je uzeo titulu kralja, tako da sada u Francuskoj imamo dva kralja. Englezi 1428.godine poduzimaju nove ofanzive kako bi pokorili jug francuske, a kljune borbe su se vodile oko Orleana.U ovom periodu se pojavljuje se i Jovanka Orleanka. Ona je bila porijeklom iz Istone Francuske. Ona je smatrala da je njena zadaa da oslobodi Orlean opsade i da Karla VII krunie u Remsu. Onaje uspijela da nagovori Karla VII da poduzme energinije akcije. On joj je omoguio da stane na elo vojske, te je neposredno uestvovala u bitkama. Polo joj je za rukom da oslobodi Orlean opsade.Poslije povlaenja Engleza Orleanka je krenula sa kraljem u Rems gdje je on i sveano krunisan, nakon ega je ona smatrala da je zavrila svoju misiju. Meutim, dvorjani nezadovoljni jaanjem njenog uticaja traili su nain kako da je se oslobode,