Sosial Marketinq Muh.metn.
Transcript of Sosial Marketinq Muh.metn.
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
1/154
Mövzu: Marketinqə giriş. Kursun predmeti, məqsədi və vəzifələri
Plan
1. Marketinq anlayışı, kursun predmeti, məqsədi və vəzifələri
2. Marketinqin əsas anlayışları
3. Müştəri yönümlü marketinq strategiyasının azırlanması
Ядябиййат:
1. !"#$%& '. ()&*%#+- %%/0%# %&. )-$. 4"/ &%/. 5.6. !)4#7&%8*"-".
9:.; +#%&, 2
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
2/154
ketinq kursunun predmeti = müəssisənin fəaliyyətinin təşkili, planlaşdıBrılması və
idarə edilməsi, Unun `ir`aşa `azara istiqamətləndirilməsidir. Wu məqsədlə marketinq =
təşkilatiBte]niki, iqtisadi, sUsial və digər saələri özündə `irləşdirməklə, idarəetmənin
aparıhı və əlledihi funksiyalarını ihra edir. Waşqa sözlə, əmtəələr a]ınının
istesalılardan istelakılara istiqamətlədirilməsi və s. təşkil edir.
Marketinq kursunun tədrisində başl!"a məqsəd = tələ`ələri marketinq kUnsepB
siyaları və Unun inhəlikləri ilə ya]ından tanış etmək müasir şəraitdə `u kUnsepsiB
yaların tət`iq edilə`ilmə imkanları `a]ımından Una yanaşmaq metUdlarını öyrənmək
və ətraf müitin müntəzəm Ularaq, sürətlə və kəskin dəyişdiyi müasir şəraitdə ər `ir
kUnsepsiyanın tət`iqinin təlilidir.
eməli, marketinq = `azarda Ulan real vəziyyəti dəqiq öyrənmək, tədqiq etmək
yUlu ilə pUtensial tələ`atı müəyyən etməli və `una uyun Ularaq, `azara tələ` Ulunan
miqdarda və keyfiyyətdə əmtəələri ı]armalıdır. Wütün `unlar da öz növ`əsində
kursun predmetinə da]ildir.
Wütün fənnlər kimi marketinqin də istiqamətləri, metUdları və məqsədlərinin reB
allaşdırılması üzrə vəzifələri vardır. Marketinqin istiqamətləri dedikdə B məsulun
keyfiyyəti və eşidi, qiymətin nUrmalaşdırılması əmələ gəlməsi, satışın təşkili və
kUmmunikasiya saəsində aparılan siyasət `aşa düşülür.Marketinq fəliyyətində tət`iq Ulunan `ir sıra metUdlar vardır. Wunlar; uUt qeyB
diyyat, təlil, mUdelləşdirmə, prUqnUzlaşdırma, layiələşdirmə və kUrrektə etmədir.
Marketinq fəliyyətində kəmiyyət və keyfiyyət `a]ımından aparılan təlil Xiqtisadi
prUseslərin mUdelləşdirilməsiZ metUdlarının əsas tərki` issəsidir. Marketinq tədqiqatB
larının keirilməsində lUgistik və riyazi mUdelləşdirmə metUdlarından geniş istifadə
Ulunur.Marketinq aşaıdakı məsələlərin kUmpleks əllini nəzərdə tutur;
B `azarın kUmpleks öyrənilməsi
B pUtensial real təl`atın və ödənilməyən etiyahların müəyyən edilməsi
B məsul ]idmət eşidi və qiymətin planlaşdırılması
B `azarda mövhud Ulan tələ`atın mümkün qədər U] ödənilməsinə nail Ulmaq
məqsədilə təd`irlər sisteminin işləni` azırlanmasıB satışın planlaşdırılmasının və əyata keirilməsinin, istesaln təşkili və idarə
edilməsinin təkmilləşdirilməsi üzrə təd`irlər sisteminin azırlanması və s.
2
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
3/154
Marketinq sisteminə da]il Ulan `u məsələlərin kUmpleks alda əllini əyata keB
irmək üün yu]arıda qeyd edilmiş metUdlardan geniş istifadə edlməlidir. Welə ki,
alınmış nətihələrin əqiqiliyini təmin etmək məqsədilə marketinqdə aparılan təlil
düzgün, ərtərəfli, U`yektiv və tənqidi ]arakter daşımalıdır. Wu sə`ə`dən də marketinq
tədqiqatları düzgün və keyfiyyətli təşkil edilməlidir.
Mütə]əssslərin fikrinhə məsulların reallaşdırılmasından əldə edilən ər `ir dUlB
ların N< o B i `əzən daa U] issəsi marketinq ]ərhlərinin ödənilməsinə sərf edilir.
nkişaf etmiş dünya ölkələrində marketinq fəliyyətinə hiddi fikir verilir. Məsələn,
\W^Bın iqtisadiyytının mülki saələrində işləyən ümumi işilərin 2NB3< o Bi yalnız
marketinq fəaliyyəti sferalarında alışırlar. rUqnUzlara görə, gələhəkdə də inkişaf
etmiş dünya ölkələrinin `ilavasitə marketinq fəaliyyəti sferalarında alışanların ]üsusi
əkisi yenə də yüksək Ulahaqdır.
Marketinq iqtisadi və sUsial fəaliyyətin ən `aşlıha növlərindən `iri Ulmaqla yanaB
şı, Unun əatə miqyası U] geniş və əatəlidir. Wuraya aşaıdakı məsələlər da]ildir;
B əmtəələrə tələ`atın və etiyahların öyrənilməsi
B `azarda Ulan mövhud pUtensial imkanların tədqiqi
B müəssisədə istesalın `ilavasitə alıhıların pUtensial imkanlarına uyunlaşdıB
rılmasıB tələ`atın və əmtəə `azarının yaradılması
B əmtəələrin reallaşdırılması və s.
Marketinq əminin `ilavasitə Ununla e `ir əlaqəsi Ulmayanlar üün də U] fayB
dalıdır. Məsələn, marketinqin prinsipləri mü]təlif peşə və sənət sai`ləri tərəfindən də
istifadə edilə `ilər. ünki `u sənət sai`lərinin ər `iri üün pasiyentin ]əstənin,
müştərinin, alıhının, sifarişinin əqiqi tələ`atını sUruşu` öyrənmək, `ilmək, `aşadüşmək, dərk etmək və ödəmək məqsədilə əməli təd`irlər görmək U] zəruridir. Məz
`una görə də, Unların `ir U]u öz işlərində marketinq prinsiplərini tət`iq edir, `u
məqsədlə marketinq tədqiqatları aparır, reklamla məşul Ulur və s. Wütün `unlar
marketinq fəaliyyəti miqyasını U] geniş Ulmasını göstərir.
Marketinq digər `iznes fəaliyyətlərinə nis`ətən istelakılarla daa U] məşul
Ulur. stelakıların maraqlarına uyun və Unları qane edən müştəri əlaqələrini yaBratmaq müasir marketinqin özəyidir. Marketinqin ən sadə tərifi `elədir; Marketinq
istelakılarla faydalı gəlirli, nənfəətli əlaqələrin idarə Ulunmasıdır. Marketinqin iki
3
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
4/154
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
5/154
`umlara `a]mayaraq, satış və reklam marketinq ays`erqinin kiik `ir issəsini təşkil
edir.
Müasir dövrdə, marketinq əvvəllər Ulduu kimi sadəhə satışı əyata keirmək fəaB
liyyəti kimi `aşa düşülməməlidir. {na daa müasir yanaşaraq, istelakıların eB
tiyahlarını qane etmək fəaliyyəti kimi `a]maq lazımdır. _gər satıhı istelakıların
etiyahlarını `aşa düşmək üün səmərəli iş görərsə yüksək istelak dəyərini təmin
etmək üün məsullarını inkişaf etdirməyi, Unları qiymətləndirərək, paylamaı və
effektiv şəkildə təşviqatını aparmaı `aharırsa Unun məsulları U] raat satılahaqdır.
Weləliklə, satış və reklam `öyük marketinq kUmpleksiBnin sadəhə `ir issəsidir. {,
`azarlarda yayılmaq genişlənmək üün `irlikdə işləyən marketinq alətlərinin
şə`əkəsidir.
eməli, marketinq fərdlərin və insan qruplarıınn digərləri ilə dəyər yaratmaq və
`azarda mü`adilə etmək vasitəsilə öz etiyah və tələ`atını ödədikləri sUsial və idaB
rəetmə prUsesinə deyilir. Wiznes şəraitində istelakılarla faydalı gəlirli mü`adilə
əlaqələrinin yaradılması və idarə Ulunması da marketinqə aiddir.
Marketinq prUsesi `eş mərələli sadə mUdeldən i`arətdir. lk dörd mərələdə, şirB
kətlər müştəriləri `aşa düşməyə həd edir, istelak dəyərləri və istelakılarla gühlü
müştəri əlaqələri yaradır. Un mərələdə yüksək səviyyədə istelak dəyərləri yaradanşirkətlər `öyük gəlirlər əldə edir. stelakılar üün yaradılmış dəyərin əvəzinə Unlar
müştərilərdən satış, qazanh və uzun müddətli müştəri `əra`ərliyi fUrmasında dəyər
əldə edirlər.
Marketinq prUsesinin sadə mUdeli aşaıdakı `eş mərələdən i`arətdir;
1. Wazar məkanını, istelakıların etiyah və tələ`lərini `aşa düşmək.
2. stelakıları həl` etmək üün marketinq strategiyasının tərti` Ulunması.3. stelakılara yüksək dəyər atdıran marketinq prUqramının azırlanması.
G. ərfəli əlaqələr qurmaq və müştəri məmnunluu qurmaq.
N. |azanh və müştəri `əra`ərliyi yaratmaqla müştərilərdən dəyər əldə etmək.
2. Marketinqin əsas anlayışları
N
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
6/154
Marketinq prUsesi istelakılarla `aşlayır, istelakılarla davam edir və istelakB
ılarla da `itir. lk mərələdə, satıhılar istelakılara etiyahlarını, tələ`atlarını və
fəaliyyət göstərdikləri `azarları öyrənməlidir. Wazar kpnsepsiyasının, yəni marketinqin
`eş əsas anlayışı vardır. Wunlar; etiyah, tələ`at və tələ` marketinq təklifləri
məsullar, ]idmətlər və `iliklər dəyər və məmnunluq mü`adilə, sövdələşmə və
əlaqələr `azarlardır.
#$tiya", tələbat və tələb. Marketinqin özəyini təşkil edən ən əsas kUnsepsiya inB
san etiyahlarıdır. Ytiyahlar insanların nədənsə mərum Ulunma isslərini ifadə edir.
Wura qidaya, istiliyə və təlükəsizliyə Ulan fiziki etiyahlar avadanlıqlar və girUvlar
üün sUsial etiyahlar `ilik və özünü ifadə etmək üün digər fərdi etiyahlar da]ildir.
Wu etiyahlar satıhılar tərəfindən yaradılmamışlar və `unlar insan qruplarının əyat
tərzinin əsas issələridir.
}ələ`at insan etiyahlarının `aşqa `ir fUrmasıdır. O, fərdin şə]siyyətinə və mədəni
səviyyəsinə müvafiq Ularaq fUrmalaşır. \merikalılar yeməyə etiyah duyurlar lakin,
Wig Mah, fransız qızartmaları və spirtsiz ikilər istəyirlər. Mavritaniyalı vətəndaşlar
da yeməyə etiyahı vardır, amma Unlar manqU, düyü, mərhi və pa]la istəyirlər. stəklər
müəyyən `ir həmiyyət tərəfindən fUrmalaşdırılır və etiyahları təmin edən əşya termini
ilə ifadə Ulunur. \lıhılıq satın almaq qa`iliyyəti ilə təsdiqlənən təla`atlar tələ`əevrilir. ~z tələ` və resurslarını `ildirməklə insanlar daa U] əlavə dəyərlərə malik
Ulan və məmnun edihi isslər aşılayan məsullar tələ` edirlər.
}anınmış marketinq şirkətləri öz müştərilərinin etiyah, tələ`at və tələ`lərini daa
dərindən öyrənir və Unları `aşa düşməyə alışırlar. {nlar istelakılar arasında
araşdırmalar aparır və müştərilər ilə `alı tUplanmış məlumatları analiz edirlər. əB
`ərlik də da]il Ulmaqla `ütün səviyyələrdə şirkətin əməkdaşları müştərilər ilə yaB]ından tanış Ulurlar. Məsələn, alBMart şirkətinin `aş ihraıları ər əftədə iki gün
dükanları ziyarət edir və müştərilər ilə qaynayı` qarışırlar. isney ünyasıBnın ər
`ir meneheri öz ]idməti vəzifəsini yerinə yetirərkən ən azı `ir dəfə Mihkey,
Minnie, xUUfy və digər parkları gəzmək üün `ir gün va]t sərf edir.
stelak məsulları satan nəəng rUhter w xam`le şirkətinin `aş ihraıları ətB
ta gedi` adi müştərilərini Unlaınn evlərində və alver gəzintiləri zamanı ziyarət edirlər.wxBnin ihraılarından `iri `elə deyir; Wiz məlumatları U]uyur və hədvəllərə
`a]ırıq və davam edir; akin müştərilər ilə `irlikdə gəzintidə alver edərkən `ir
S
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
7/154
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
8/154
&əyər və məmnunluq. stelılakılar adətən Unların etıyahlarını məmnun edə `iB
ləhək geniş məsullar eşidi ilə üzləşirlər. Wu qədər `Ul marketinq təklifləri arasında
Unlar nehə seim etsinlər• stelakılar mü]təlif məsul və ]idmətlərin Unlara
atdırılmasından duyduqları məmnunluq və dəyərləri qavrama səviyyələri əsasında
seim edirlər. Müştərilər mü]təlif marketinq təkliflərinin dəyərləri aqqmda arzularını
`ildirir və Una uyun şəkildə alışBveriş edirlər. Məmnun qalan müştəri yenidən satın
ala və aldıı məsulun müs`ət keyfıyyətləri aqqmda digərlərini məlumatlandıra `ilər.
carazı müştərilər isə razı qalmadıqları satıhıların rəqi`lərinə üz tutur və məsulun
mənfi həətləri aqqında digərlərinə məlumat verirlər.
Marketinq mütə]əssisi ümidlərin düzgün səviyyəsini müəyyən edərkən etiyatlı
Ulmalıdır. _gər Unlar istəklərə aşaı səviyyədə hava` verən məşullar təklif etsələr
yalnız Unlardan mal alan müştəriləri məmnun edəhəklər və kifayət sayda digər alıhıları
həl` etməkdə uursuzlua düar Ulahaqlar. _gər Unlar ümidlərin səviyyəsini U]
yüksəyə qaldırsalar `u dəfə alıhıların ümidlərini pua ı]arahaqlar. Müştəri dəyərləri
və müştəri məmnunluu müştəri əlaqələrini inkişaf və idarə etməkdə müüm
əəmiyyətə malikdir.
M'badilə, sövdələşmə və əlaqələr. Marketinq insanların öz etiyahlarını ödəB
məyə qərar verdiyi andan və `unu mü`adilə yUlu ilə əyata keirmək istədikləri zaBman `aş tutur. Mü`adilə deyərkən arzu Ulunan əşyanın `ir kəsdən alınması və əvəB
zində nəyinsə təklif Ulunması `aşa düşülür. Mü`adilə marketinq kUnsepsiyasının özəyi
Ulduu alda, sövdələşmə marketinqin ölü vaididir. övdələşmə iki tərəf arasında
dəyərlərin mü`adiləsidən i`arətdir; }ərəflərdən `iri digərinə € verir və əvəzində isə
alır. Məsələn, siz earsBa 3N< dUllar ödəyərək əvəzində televizUr ala `ilərsiniz.
aa geniş mənada marketinq mütə]əssisi `əzi marketinq təkliflərinə hava` verBməyə alışır. berilən hava` sadəhə satın alma və ya məsulların və ]idmətlərin tiB
harətindən i`arət Ulmaya da `ilər. Məsələn, siyasi namizəd seihilərin səsini qazanB
maq, kilsə üzvlərinin sayını artırmaq, sUsial fəaliyyət qrupları isə öz ideyalarının
`aşqaları tərəfındən qə`ul Ulunmasını istəyirlər.
Marketinq B məsul, ]idmət, ideya və digər varlıqları əatə edən, ədəf seilmiş
grup ilə arzu Ulunan mü`adilə əlaqələri yaratmaq və Unu mökəmləndirmək üüngörülən təd`irlərdən i`arətdir. Marketinq B yeni müştərilər həl` etmək və sövdəB
ləşmələr yaratmaqdan əlavə, əsas məqsəd Ularaq, müştərini qUruyu` sa]lamaq və şirB
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
9/154
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
10/154
]ərhlərlə təmin etməsələr, şirkət öz aşaıqiymət vədinə sadiq qala `ilməz. _gər
dilerlər yüksək səviyyəli ]idmətlər göstərməsələr VUrd alıhılarına yüksək keyfiyyətli
maşınlar sata `ilməz.
3. Müştəri yönümlü marketinq strategiyasının azırlanması
stelakıları və `azarı tamamilə öyrəndikdən sUnra, marketinq meneherləri müşB
tərilərin həl` edilməsi strategiyasını azırlaya `ilərlər. Marketinqin idarə edilməsi
ədəf `azarlarının seilməsi və müştərilər ilə faydalı əlaqələrin qurulması sənəti və
elmi kimi müəyyən edilir. Marketinq meneherinin məqsədi yüksək səviyyəli istelak
dəyərləri yaratmaq, atdırmaq və Unlar aqqmda məlumat verməklə sa`iq ədəf
müştərilərini qUruyaraq, Unların saynıı artırmaqdır. Müvəffəqiyyətli marketinq strateB
giyasını azırlamaq üün marketinq meneheri iki müüm suala hava` verməlidir; Wiz
ansı müştərilərə ]idmət edəhəyik `izim ədəf `azarlarımız kimlərdən i`arətdir•
Wiz müştərilərə yüksək səviyyəli ]idməti nehə göstərə `ilərik `izim dəyər planımız
nədən i`arətdir •
^irkət önhə kimə ]idmət göstərəhəyini təyin etməlidir. O, `unun üün `azarları
müştəri seqmentlərinə `ölür `azar seqmentasiyası və ansı seqmentdən mənfəət əldə
edəhəyini seir. Wəzi insanlar marketinq menehmentinə mümkün qədər müştəri tapmaq
və təla`atı artırmaq kimi `a]ır. akin marketinq meneherləri ər istiqamətdə `ütün
müştərilərə ]idmət etməyin mümkün Ulmadıını ya]şı `aşa düşürlər. Wütün
müştərilərə ]idmət göstərmək ühün edilən `ütün hədlər sUn nətihədə Unlara keyB
fiyyətsiz ]idmət təklif Ulunması ilə qurtara `ilər. _vəzində isə şirkət ya]şı ]idmətgöstərə `iləhəyi müştəriləri seməlidir. Məsələn, Urshe varlı peşəkar insanları
ədəf seməklə mənfəət əldə edir. Vamily Ullar dükanları isə ən müasir vasitələrlə
ailələri ədəf seir və `ununla mənfəət əldə edir.
Wəzi marketUlUqlar az müştəri və aşaı salınmış təla`at taktikasından istifadə edə
`ilər. Məsələn, Usemite milli parkına yayda az adam tUplaşır. Wəzən gühlü şirkətlər
məsuldan istifadənin ən yüksək Ulduu dövrdə tələ`atı ödəməkdə ətinlik əkirlər.}ələ`atın yüksəldiyi `u və digər allarda demarketinq situasiyası yaranır. Wu alda
satıhı müştərilərin sayını azaltmaa məh`ur Ula `ilər. Wundan əlavə U, müştərilərin1
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
11/154
təla`atlarını daimi və ya müvəqqəti Ularaq dəyişə `ilər `aşqa məsul istiqamətində.
Məsələn, başinqtUnda insanların intensiv istifadə etdiyi sürətli avtUmagistrallara Ulan
tələ`atı azaltmaq üün, şəərin rə`ərliyi elektrUn ve`Bsəifəsi yaratmaqla əalinin `ir
qrupunu öz maşınlarından növ`ə ilə, digərlərini işə, məktə`ə və s. aparmaa və ihtimai
nəqliyyatdan istifadə etməyə aırır. Weləliklə, marketinq meneherləri müştəriləri
Unların tələ`lərinin səviyyəsinə, va]tına
və tə`iətinə uyun Ularaq ədəf seməli,
Unların istədiklərini müəyyən etməlidirlər. Wu `a]ımdan marketinqi müştəri və tələ`
menehmentinə `ölmək Ular.
^irkət ədəf sediyi müştərilərə nehə ]idmət göstərəhəyini, `azarda özünü nehə
fərqləndirəhəyini və Urada ansı mövqe qazanahaını təyin etməlidir. ^irkətin dəyər
planı müştərilərin etiyahlarını ödəmək üün gəlirlərin və ya dəyərlərin Unlara atB
dırılması şə`əkəsindən i`arətdir. Urshe şirkəti yüksək sürmə qa`iliyyətinə malik
və əyəhanlandırıhı maşınlar istesal etməyi öz ödəsinə götürür. ‚‚}ide yuyuhu
tUzları gühlü, ərtərəfli təmizliyi təmin etdiyi alda, xain şirkəti günəş işıı kimi
təmizləmə və parlaqlıq vəd edir. \ltUid isə özünü nadir, gühlü nanə qatılmış
məsullar satan şirkəı; kimi təqdim edir.
Wu növ dəyər planları `ir `rendi digərindən fərqləndirməyi `aharır, müştərilərin
cəyə görə mən rəqi`inizin deyil, məz sizin `rendinizi almalıyam• sualına hava`verir. ^irkətlər öz ədəf `azarlarında Unlara üstünlük qazandıra `iləhək gühlü dəyər
planları azırlamalıdırlar.
Mövzu: Marketinqin inkişaf konsepsiyalar!
Plan1. Marketinq kUnsepsiyasının təkamülü
2. Marketinq menehmentinin istiqamətləri
3. Marketinq planının və prUqramının işləni` azırlanması
Ядябиййат:
1. !"#$%& '. ()&*%#+- %%/0%# %&. )-$. 4"/ &%/. 5.6. !)4#7&%8B
*"-". 9:.; +#%&, 2
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
12/154
2. !"#$%& '. ()&*%#+- = %%/0%#. >)$+?, 4$)+&"8)+%, 8%/&%+%,
*"#&"$@. AB+?/. 9:.; +#%&, 1998.
3. ()*)&"8 >.(. ()&*%#+-. C0%8*. C?/B8" CDCE E/FE, 2
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
13/154
fUrmalaşdı. jəmin kUnsepsiyaya görə, sai`karlar `elə esa` edirdilər ki, əgər Unların
istesal etdikləri məsulların keyfiyyəti yüksək və qiyməti münasi`dirsə, Unda
istelakılar əmin məsullara maraq göstərəhəklər.
2. atış mərələsi.
Wir müddət kedikdən sUnra aydın Uldu ki, qazanh gəlir əldə etmək üün təkhə
məsulun Ulması kifayət etmir. {dur ki, €€ əsrin 2
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
14/154
müəssisələr, təşkilatlar və şə]slər arasında məsulların ərəkəti nəzəriyyəsi kimi
`a]ılırdısa, ikinhi yanaşmada marketinq = müəssisədə məsulların satışı üzrə
funksiyaların kUmpleksi kim `aşa düşülürdü. Wu yanaşmaların ər ikisinin mədud
]arakter daşımasına `a]mayaraq, Unlar `azar iqtisadi sisteminin müəssisələri qarşısına
qUyulmuş əsas prU`lemləri = `azarla Ulan qarşılıqlı münasi`ətləri, `azardakı davranış
tərzlərini, Unlara aktiv təsietmə yUllarını müəyyənləşdirməyə və s. `u kimi məsələləri
müs`ət əll etməyə köməklik göstərdi. Marketinq kUnsepsiyasına `u hür `a]ış €€
əsrin [
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
15/154
xöründüyü kimi, €€ əsrdə marketinqin inkişaf tari]i `ir U] mərələlər kemişB
dir.
Wütün `unları nəzərə alaraq marketUlUq mütə]əssislər `elə yekdil qənaətə gəlB
mişlər ki, müasir dövrdə iqtisadiyyatın mü]təlif saələrində və sferalarında fəaliyyət
göstərən `ütün müəssisələrin ən vahi` prU`lemi azır məsulun satışının təşkilidir. Wu
işin Uptimal variantda, ən az ]ərhlərlə əyata keirilməsində isə yeganə ı]ış yUlu və
əsas vasitə B marketinq kUnsepsiyasının geniş tət`iqidir. alnız `u üsulun tət`iqi ilə
azır məsullar nUrmal reallaşdırıla `ilər, nətihədə məsul istesalının əhmi artar və
müəssisənin gəliri də U]alar. Weləliklə də, sai`karlıq strukturları fəaliyyətlərinin
yüksələn templə inkişafı təmin Ulunar, əalinin tam məşulluuna nail Ulunar və sUn
nətihədə isə, həmiyyət üzvlərinin yaşayış tərzi daa da ya]şılaşar.
|eyd edilənlərdən göründüyü kimi, marketinq dünya iqtisadiyyatının `azar iqtiB
sadi sistemi yUlu ilə inkişafının `ütün mərələlərində `iznesin fəlsəfəsi kimi ı]ış etB
miş və indi də Ulduu kimi qalmaqdadır.
2. Marketinq menehmentinin istiqamətləri
Marketinq menehmenti müştərilərin ədəf qrupları ilə mənfəət gətirən əlaqələr
yaradan strategiyaları planlaşdırmaq istiqamətində iş görür. akin `u marketinq straB
tegiyalarını əyata keirmək üün ansı fəlsəfədən istifadə Ulunmalıdır• Müştərilərin,
təşkilatın və həmiyyətin maraqları ansı səviyyədə tarazlaşdırılmalı və ansına önəm
verilməlidir• trategiyalar yaradılarkən `u tip ziddiyətlər tezBtez `aş verir.
^irkətlərin öz marketinq strategiyasını planlaşdırması və ihra etməsi üün `eşalternativ kUnsepsiya vardır. Wunlar; istesal, məsul, satış, marketinq və sUsial marB
ketinq kUnsepsiyalarıdır.
)ste$sal konsepsiyas!.
Wu kUnsepsiyaya əsasən istelakılar daa U] münasi` və istifadəsi yüksək səB
viyyədə mümkün Ulan məsullara meylli Ulurlar. Wu sə`ə`dən menehment məsullaB
rın təkmilləşdirilməsinə və Unun paylanmasının səmərəliyinə ]üsusi diqqət yetirməliBdir. Wu kUnsepsiya satıhılara yUl göstərən ən könə istiqamətlərdən `iridir.
1N
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
16/154
Məsul kUnsepsiyası iki növ situasiya üün U] yararlıdır. Wirinhi situasiya,
məsula Ulan tələ` təklifi üstələyən zaman yaranır. Wurada, menehment istesalın
əhminin artırılmasına alışmalıdır. kinhi situasiya, məsuldarlıın artması sə`əB
`indən məsulun yüksək Ulan qiymətini azaltmaa etiyah duyulan zaman yaranır.
Məsələn, jenry VUrd MUdel }B ni müştərilərin ala `ilməsi üün Unun qiymətini
azaltmaq və istesalın məsuldarlıını artırmaa qərar vermişdir.
Məsul kUnsepsiyası, `əzi situasiyalarda faydalı Ulmasına `a]mayaraq, dar düB
şünhəli marketinqin yaranmasına sə`ə` Ula `ilər. ~z əməliyyatlarını əddindən artıq
dar ərivədə əyata keirən və real əqiqəti müştərilərin etiyahlarını ödəməklə
Unlarla əlaqə yaratmaq görə `ilməyən şirkətlər `u istiqaməti qə`ul etməkdə U]
`öyük risk edirlər.
Mə$sul konsepsiyas!.
Məsul kUnsepsiyasına görə istelakı ya]şı keyfiyyətə, görünüşə və nUvatUr
]üsusiyyətlərinə malik məsullara üstünlük verir. Wu kUnsepsiyaya əsasən marketinq
strategiyası məsulun daima təkmilləşdirilməsi istiqamətində fəaliyyətini həmləşdirB
məlidir. Wəzi istesalılar ya]şı sian tələsi istesal etrməklə dünyanın qapısına yUl
aahaqlarını düşünürlər. \mma, `əzən Unlar kəskin şəkildə şUka düşürlər. atıhılar
ya]şı sian tələsindən daa U] sian prU`leminin əllinin tapılmasına üstünlük verə `ilərlər. rU`lemi əll etmək üün Unlar kimyəvi maddələrdən, sanitar ]idBmətlərdən
və ya sian tələsindən daa ya]şı Ulan digər vasitələrdən istifadə edə `ilərlər. Wundan
əlavə, istesalı sian tələsinin dizaynını təkmilləşdirməsi və qa`laşdırılması üzərində
işləmirsə, Una həl` edhi qiymət təyin etmirsə, əlverişli paylama kanallarında
yerləşdirmirsə, `u məsula etiyahı Ulan şə]slərin diqqətinə atdıra və alıhıya Unun
ya]şı keyfiyyətə malik Ulduunu inandıra `ilmirsə satışlarda uur əldə `ilməz. Weləliklə, məsul kUıısepsiyası əm də dar düşünhəli markerinqin yaranmasına
sə`ə` Ula `ilər. Məsələn, `ir va]t dəmir yUllarının rə`ərliyi istifadəilərin nəqliyyatB
dan daa U] qatarlara etiyahı Ulduunu düşünürdü və əalinin ava yUlları, avB
tU`uslar, yük maşınları və avtUmU`illərə Ulan tələ`atlarının artmasına lazımi əəB
miyyət verməmişlər. TUdak istelakıları fUtUapparatlardan şəkil əkmək yUlları və
]atirələrini `ölüşməkdən daa U] sadəhə Ularaq fUtUşəkil əkmək üün istifadəetdiklərini güman etmiş və əalini rəqəmsal kameralara Ulan etiyahını nəzərdən
1S
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
17/154
qaırmışdı. ^irkətin indi rəqəmsal kamera `azarlarında liderlik etməsinə `a]mayaraq,
", ələ də `u `iznesdən əəmiyyətli dərəhədə qazanh əldə edə `ilməmişdir.
*at!ş konsepsiyas!.
Wir U] şirkətlər satış kUnsepsiyasını tət`iq edirlər. Wu kUnsepsiya şirkətlərin iri
miqyaslı satış və əvəsləndirmə təd`irlərini əyata keirmədikhə istelakıların
Unların məsulunu almayahaını iddia edir. TUnsepsiya satılması ilk növ`ədə ala
gəlməyən sıUrta və ya qan dUnUrluu kimi mallar üzərində aparılan təhrü`ələrə
əsaslanaraq irəli sürülür. Wu növ sənaye saələri gələhək ilə `alı planlar qurmalı və
öz məsullarının mənafeyi istiqamətində satış əyata keirməlidirlər.
_ksər firmalar əddindən U] məsul istesal etdikləri zaman satış kUnsepsiyaB
sını sınaqdan keirirlər. {nların məqsədi, `azarın etiyah duyduu məsulların isteB
salından daa U], istesal etdikləri məsulları satmaqdır. Wu növ marketinq
strategiyasının riski U] `öyükdür. Wu strategiya uzun müddətli, mənfəət gətirən
müştəri əlaqələri yaratmaq əvəzinə, satış sövdələşmələri `alamaa üstünlük verir.
{nlar məsulıı almaa inandıqları şə]slərin sUn nətihədə `u məullardan razı qalahaqB
larını və ya alıhılar malı aldıqdan sUnra Undan narazı qalsalar `elə, qısa zamanda `u
narazılıı unudahaq və yenidən əmin satıhıdan mal alahaqlarını güman edirlər.
_slində `unlar tamamilə əsassız fərziyyələrdir. _ksər araşdırmalar gUstərir ki, malaldıı satıhıdan narazı qaldıqda müştərilər Unlarla yenidən alver etmirlər. MəBsullarını
`u hür satan satıhılar üün ən pis al Udur ki, satıhıdan məmnun qalan müştərilər Unun
məsulları aqqında dörd `eş nəfərə ]ə`ər verirsə, narazı müştərilər keyfiyətsiz
məsullar aqqında məmnun müştərilərdən iki dəfə artıq insana məlumat verir.
Marketinq konsepsiyas!.
Marketinq kUnsepsiyasına görə təşkilatın öz məqsədlərinə nail Ulması üün ədəf qruplarının etiyah və istəklərini qavraması və arzuladıqları məmnunluu müştərilərə
öz rəqì lərindən daa ya]şı səviyyədə atdırması vahi`dir. TUnsepsiyaya əsasən
müştərilərin məqsəd və dəyərləri satış və gəlirlərə yUl aır.
Məsul yönümlü istesal et və sat fəlsəfəsi əvəzinə, marketinq kUnsepsıyası
müştəri yönümlü Xdüşün və hava` verZ fəlsəfəsini dəstəkləyir. {, marketinqə Uv səB
nəti kimi deyil, `a salma fəaliyyəti kimi `a]ır. Wurada əsas vəzifə öz məsulunuzüün düzgün müştərini tapmaq əvəzinə öz müştəriniz üün düzgün məsul tapmaqdır.
1[
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
18/154
_gər satış və marketinq kUnsepsiyalarını müqayisə etsək, görərik ki, satış kUnB
sepsiyası da]iliB]arihi perspektivə üstünlük verir. {, istesal müəssisəsindən `aşlayır,
fəaliyyətini şirkətin mövhud məsulu istiqamətində həmləyir və gəlir əldə etmək üün
intensiv şəkildə satış və təşviqat əməliyyatları aparır. {nun əsas vəzifəsi müşBtəriləri
ələ keirməkdir. atış kUnsepsiyasında malı kimin və ansı sə`ə`dən aldıına hiddi
əəmiyyət vermədən qısa müddətli satış əyata keirmək nəzərdə tutulur.
Wunun əksinə Ularaq, marketinq kUnsepsiyasında ]arihiBda]ili perspektiv dəsB
təklənir. Uutƒest \irlineB nın tamnmış ihraı direktUru jer` Teller `elə deyir;
Wizdə Marketinq epartamenti yU]dur. _vəzində `izim Müştəri epartamentimiz
vardır. VUrd şirkətinin ihraı direktUru məsləyə öz münasi`ətini `elə `ildirir; _gər
`iz müstəri yönümlü Ulmasaydıq, `izim maşınlar satıla `ilməzdi.
Marketinq kUnsepsiyası ya]şı müəyyən edilmiş `azar, müştərilərin etiyahlarına
dUru fəaliyyəti həmləşdirməkdən və müştərilərə təsir edən `ütün marketinq fəaB
liyyətlərinin məhmusundan `aşlayır. Wu kUnsepsiya münasi` müştərilər ilə müştəri
dəyərləri və məmnunluuna əsaslanan uzun müddətli müştəri əlaqələri yaratmaqla
mənfəət əldə etməyi nəzərdə tutur. Wir sıra uur qazanmış və tanınmış şirkətlər markeB
tinq kUsepsiyasını qə`ul etmişlər.
Marketinq kUnsepsiyasını əyata keirmək təkhə müştərilərin arzularına və aşBkar Ulunan etiyahlara hava` verməkdən i`arət deyil. Müştəri yönümlü şirkətlər mövBhud
müştərilərin arzularını `ilmək üün Unları dərindən öyrənir, yeni məsul və ]idmət
ideyaları tUplayır, məsulların təkmilləşdirilməsi ilə `alı edilən təklifləri sınaqdan
keirir. Müştəri yönümlü `u hür marketinq fəaliyyəti aydın etiyahların mövhud
Ulduu və müştərilərin nəyə etiyah duyduqlarını `ildiyi şəraitdə uurlu alınır.
Wuna `a]mayaraq, `ir U] allarda müştərilər nə istədiklərini və ətta nəyinmümkün Ulduunu `ilmirlər. Məsələn, 2
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
19/154
rə edir. Virmalar uzun müddətli planda ər zaman müştərilər və həmiyyət üün ən
ya]şısını etməyə alışan ədəf `azalarının maraqlarını, istəklərini, etiyahlarını duBya,
]ıdmət gUstərməklə Unları məmnun edə `ilirmi• Usial marketinq kUnsepsiyasına görə
marketinq strategiyası müştərinin və həmiyyətin rifaını dəstəkləmək və təkB
milləşdirmək yUlu ilə müştərilərə dəyər atdırmalıdır.
VastBVUUd sürətli qidalanma sənayesinə nəzər yetirək. Wiz müasir nəəng fast
fUUd restUran şə`əkələrinin münasi` qiymətlərlə dadlı yüngül yeməklər təklif etdiyini
görə `ilərik. akin, `ir U] müştərilər ətraf müitin qUrunmasını tələ` edən qruplar öz
narazılıqlarını `ildirirlər. }ənqidilər fastBfUUd restUranlarında satılan am`urqerləB
rin, qızardılmış tUyuqların, fransız qızartmalarının və digər yeməklərin yalı və duzlu
Ulduunu iddia edirlər. eməklərin əhmi indi ]eyli artı` və `u da müştərilərin daa
U] yeməsinə, sUn nətihədə isə ölkədə piylənmə epidemiyasının yaranmasına sə`ə`
Ulur. Məsullar raat qa`larda qa`laşdırılsa da Unlar ətraf müitin irklənməsinə və
zi`illənməsinə şərait yaradır. Weləliklə, qısa müddətdə müştərilərin istəklərini təmin
etməklə, `öyük uur qazanmış fastBfUUd şə`əkələri müştərilərin salamlıına zərər
vura və uzun müddət ətraf müit prU`lemlərinin yaranmasına şərait yarada `ilər.
Usial marketinq kUnsepsiyası marketUlUqlara öz marketinq strategiyalarını
müəyyən etmək üün ü yUl təklif edir; şirkətin mənfəəti, müştərilərin istəkləri və həBmiyyətin maraqları. _vvəllər şirkətlərin əksəriyyəti öz marketinq qərarlarını əsasən
qısa müddətli gəlirlər əsasında fUrmalaşdırırdı. \rtıq Unlar müştərilərin etiyahlarını
uzun müddət təmin etməyin mümkünlüyünü dərk etmiş və nətihədə marketinq
kUnsepsiyası yaranmışdır. ndi şirkətlərin U]u marketinq ilə `alı qərar verərkən
ihtimaiyyətin maraqlarını nəzərə alır.
Welə şirkətlərdən `iri də „UnsUn w „UnsUnB dur. Welə ki, `u şirkət, VUrtuBne urnalının keirdiyi sUruda \merikanın ən U] eyran edən şirkəti seilmişdir.
„UnsUn w „UnsUn şirkətinin {ur redU Wizim amalımız adlı `əyannaməsində
həmiyyətin maraqlarını nəzərə alan prinsiplərini əks etdirmişdir. Wu sənəddə düzB
günlük, vihdanlılıq və əalinin mənafelərinin öz mənfəətlərindən üstün tutulması kimi
dəyərlər vurulanır. Wu inama söykənərək „UnsUn w „UnsUn keyfiyyətsiz
məsullarını müştərilərə təqdim etməkdənsə `öyük itkilər verməyi üstün tutur. „UnsUn w „UnsUn şirkətinə mə]sus sian U] zəərli maddə əlavə Ulunmuş
}ylenUl kapsulalarını qə`ul edərək yeddi adamın vəfat etməsi adisəsini yada salaq.
1A
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
20/154
„UnsUn w „UnsUn şirkəti ə`lərin `ir neə dükanda dəyişdirildiyini iddia etsə də,
dəral `ütün məsullarını satışdan geri götümuiş və şirkət öz gəlirlərində 2G< milyUn
dUllar zərər etmişdir. Wuna `a]amayaraq, }ylenUlZBun dəral satışdan geri götürülməB
si uzun müddətli planda müştərilərdə şirkətə qarşı inamı və eti`arı mökəmləndirBmiş
və indi `u ə` ölkənin ən aparıhı arıkəsihi dərmanıdır.
Wu və digər allarda „UnsUn w „UnsUn rə`ərliyi müştərilərin və şirkətin
mə…nafeyi istiqamətində addımlar atdıının fərqinə varır. „UnsUn w „UnsUn şirB
kətinin ihraı direktUru `elə deyir; redU `əsit sUsial rifa prUqramı kimi qiymətB
ləndirilməməlidir. {, əminin səlis, qa`aqhıl `iznesdir. _gər `iz düzgün işlər görB
məyə davam etsək, günün sUnunda `azarın `izi mükafatlandırahaına inanırıq.
Weləliklə, uzun illərdir ki, „UnsUn w „UnsUn şirkətinin özünü istelakılara və
ihtimai ]idmətə əsr etməsi Unu \merikanı ən U] eyran edən və ən mənfəətli şirkətə
evirmişdir.
3. Marketinq planının və prUqramının işləni` azırlanması
^irkətin marketinq strategiyası şirkətin ansı müştərilərə ]idmət göstərəhəyini və
`u müştərilərə nehə fayda verəhəyini təsvir edır. kinhısı, marketinq strategiyası ilə
silalanmış marketinq mütə]əssisi marketinq prUqramını tərti` edir ki, `u da sözün əsl
mənasında nəzərdə tutduu mənfəəti Unun ədəf qrupu Ulan alıhısına verir. Marketinq
prUqramı strategiyanı əyata keirməklə alıhıyla münasi`ətləri qurur. Marketinq prUqB
ramı fırmanın marketinq kUmpleksindən i`arət Ulur. Marketinq kUmpleksi B firmanın
marketinq strategiyasını əyata keirmək məqsədilə işlətdiyi marketinq alətləridir.
_sas marketinq alətləri dörd marketinq Bləri adlanan ingilishə GBü də QR ilə
`aşlanır G `öyük qrupa `ölünür; məsul, qiymət, yer və məsulun irəliləməsi. Virma
istədiyi mənfəəti əldə etmək üün əvvəlhə etiyahı ödəyəhək marketinq təklifini
məsulu yaratmalıdır.
O, təklifə məsula ansı qiymət qUyahaını və Unu ədəf qrupu Ulan istelakB
ıya nehə atdırahaını `ilməlidir. cəayət, U, ədəf qrupu Ulan alıhı ilə təkliflə `alı
ünsiyyət yaratmalı və Unu təklif etdiyi məsulıun yüksək məziyyətlərinə inandırmalıBdır məsulun irəliləməsi.
Müştərilərlə münasi`ətlərin qurulması.2
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
21/154
Marketinq prUsesinin `azar və müştərilərin etiyahlarının dərk edilməsi, alıhını
həl` edəhək marketinq strategiyasının işləni` azırlanması və marketinq prUqramlaB
rının tərti` Ulunmasının ən əsas addımı, müştərilərlə səmərəli münasi`ətlərin qu…B
rulmasıdır.
Müştərilərlə münasi`ətlərin idarə Ulunması.
Müştərilərlə münasi`ətlərin idarə Ulunması MM müasir marketinqin ən vahi`
anlayışıdır. Wu ya]ınlara kimi MM dar `ir ərivədə B müştərilər `arədə infUrmasiyaB
nın əldə Ulunması kimi dərk edilirdi. akin `u təyinatla U, təkBtək müştərilər aqqında
ətraflı məlumat tUplaya `ilir və alıhıların sadiqliyini maksimuma qaldırmaq üün diqB
qətlə alıhılarla təmas nöqtələrinə nail Ulur.
Unralar, müştərilərlə münasi`ətlərin idarə Ulunması daa geniş məna kəs` etməyə
`aşlayı`. xeniş mənada isə müştərilərlə münasi`ətlərin idarə Ulunması, ən yüksək
müştəri dəyərinin və razılıının əldə edilməsi vasitəsilə səmərəli alıhı münasi`ətlərini
qurmaq və əldə sa]lamaqdan i`arət kUmpleks təd`irlər prUsesidir. Wu müştəriləri
tapmaın, Unu qUruyu` sa]lamaın və sayını artırmaın `ütün aspektlərindən `əs
edir.
Müştərilərlə davamlı münasi`ətləri qurmaq üün `irinhi növ`ədə Unları U]
yüksək səviyyədə razı salmaı `aharmaq lazımdır. azı qalan müştərilər sadiq alıBhılara evriləhək və öz `izneslərinin `öyük `ir issəsr şirkətlərlə `ölüşəhəklər.
Müştəri dəyəri.
Müştərini həl` etmək və Unu əldə sa]lamaq ətin məsələdir. Müştərilər U] va]t
məsulların və ]idmətlərin əddindən artıq geniş eşidi ilə qarşılaşır və `unlardan
ansını seməkdə ətinlik əkirlər. Müştərilər adətən Unlar üün ən sərfəli qiymət
təklif edən firma ilə alışBveriş edirlər. Müştərilər rəqa`ət aparan fırmaların marketinqtəkliflərinin mənfəəti və dəyəri arasındakı fərqi qiymətləndirirlər. Wuna müştərinin
gözlədiyi dəyər deyilir. Məsələn, VedY]Bin müştəriləri `ir U] üstünlüklər qazanır.
ünki VedY] pUt göndərişlərini nəfis `alamalarla qa`laşdırır və sUn ünvana eti`arlı
atdırılmasını təmin edir. Wundan `aşqa VedY]Bdən istifadə edərkən müştərilər
müəyyən mövqe və imih əldə edirlər. VedY]Bdən istifadə etmək əm `alama
göndərən, əm də alan üün U] əəmiyyətlidir. Walamanı VhdY]Blə göndərməyiqərara alarkən müştərilər `u ]idmətdən istifadə edərkən pul, əmək və psi]UlUi
dəyərlərə qarşı işlədəhəkləri `u və ya digər sərfəli qiyməti götür qUy edirlər. {nlar
21
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
22/154
VedY]Bdən istifadə edən zaman əldə edəhəkləri dəyəri digər pUt ]idmətləri göstərən
digər firmaların ]idmətlərindən istifadə etdikdə əldə edəhəkləri səmərə ilə müqayisə
edirlər. ^ü`əsiz ki, Unlar daa U] ən münasi` ]idmətlər seiminə üstünlük verirlər.
Müştəri məmnunluu.
Müştəri məmnunluu məsulun Unun gözlədiyinə uyun təqdim Ulunmasından
asılıdır. _gər məsul gö]lənilən kimi Ulmazsa, alıhı narazı qalır. U] əgər məsul
Unun gözlədiyi kimidirsə alıhı razı qalır. _gər məsul gözlənildiyindən də artıqdırsa,
Unda alıhı əddən ziyadə məmnun qalır və şad Ulur. Məşur marketinq şirkətləri dəB
yərli alıhılarını razı salmaq üün `ir qədər qaydadan kənara ı]ırlar. jəddən ziyadə
məmnun qalmış alıhı təkrar alış edir və əmtəənin ya]şı Ulmasını digərlərinə də
söyləyir. _sas Udur ki, şirkətin təqdim etdiyi məsul alıhının a]tardıına uyun Ulsun.
\ılla düşünən `ir U] şirkətlər yalnız göstərə `iləhəyi ]idmətə və ya məsula görə
söz verməklə alıhılarını məmnun etməyi qarşısına məqsəd qUyur və daa sUnBra
Unların `u gözləntilərini ikiqat yerinə yetirirlər.
Mövzu : Marketinq m'$iti
Plan
1. Marketinq müiti anlayışı
2. ^irkətin mikrUmüiti
3. ^irkətin makrUmüiti
Ядябиййат:1. !"#$%& '. ()&*%#+- %%/0%# %&. )-$. 4"/ &%/. 5.6. !)4#7&%8B
*"-". 9:.; +#%&, 2
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
23/154
S. TUtler V. Marketinqin əsasları. Wakı, XYrgünZ, 1AA3.
[. \]undUv ^._. Marketinqin əlif`ası. Wakı, Mb c_^, 2
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
24/154
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
25/154
gehikmələr, " hümlədən əmək tətilləri və `aşqa adisələr ya]ın perspektivdə satışlara
və uzaq perspketivdə isə müştərilərin təminatına zərər vura `ilərlər. Marketinq
meneherləri istesal Ulunan əsas məsulların qiymət meyllərinin mUnitUrinqini də
aparırlar. }əhizat ]ərhlərinin artması şirkətin qiymətlərin satış əhminə ziyan vurahaq
artımına sə`ə` Ula `ilər.
jazırda `ir U] marketUlUqlar öz təhizatılarına müştəri dəyərinin yaradı` atB
dırılmasını təmin edən tərəfdaş kimi `a]ırlar. alBMart öz təhizatıları ilə Ulduqha
si] əlaqədə alışır. Məsələn, Unlara öz dükanlarında yeni məsulların sınaq satışına
köməklik edir.
Marketinq vasitə-iləri.
Marketinq vasitəiləri məsulların sUn alıhılar arasında təşviq Ulunması, satılması
və yayılması işində şirkətə yardım edirlər. Marketinq vasitəilərinə tahirlər, fiziki
yayım firmaları, marketinq ]idmətləri agentlikləri və maliyyə vasitəiləri da]ildir.
}ahirlər şirkətə müştərilərin tapılımasında və ya]ud məsulun satışında yardım edirlər.
Wuraya malları təkrar satan tUpdan və pərakəndə satıhılar da]ildir. }ərəfdaşlıq edən
təkrar satan satıhıların seilməsi e də asan iş deyildir. stelakılar kiik və müstəqil
tərəfdaş Ulan təkrar satıhıların `ir " qədər də uzun siyaısına malik deyildilər ki,
Uradan istədiklərini sər`əst sesinlər.Viziki yayım firmaları şirkətə mallarını an`arda sa]lamasında və təhizat nöqtələB
rindən təyinat yerlərinə atdınlmasında köməklik edirlər. ^irkət tUpdansatış və nəqB
liyyat fırmaları ilə işləyən zaman malların sa]lanılması və daşınmasınm ən sərfəli
yUllarını müəyyənləşdirməli, ]ərh, atdırma, sürət və təlükəsizlik kimi amillər araB
sında tarazlıı tapmalıdır. Marketinq ]idmətləri agentlikləri şirkətə öz məsullarının
müvafiq `azarlarda ədəfə alınması və təşviqatında köməklik göstərən marketinqtədqiqatları firmaları, reklam agentlikləri, media şirkətləri və marketinq məsləət
firmalarıdır. Wu agentliklərdən `irinin həl` edilməsi aqqında qərar U] etiyatla
edilməlidir, ünki `u firmalar keyfiyyət, ]idmət və qiymətlərə görə fərqlənirlər.
Maliyyə vasitəiləri malların alışBverişləri ilə `alı maliyyə sövdələşmələrində və
risklərin sıUrtalanmasında köməki Ulan `anklardan, kredit şirkətlərindən, sıUrta
şirkətlərindən və s. i`arətdir. Virma və müştərilərin əksəriyyəti öz sövdələşmələrininmaliyyələşdirilməsində maliyyə vasitəilərindən asılıdırlar.
2N
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
26/154
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
27/154
^irkətin marketinq müiti həmiyyətin mü]təlif qruplarını da əatə edir. htimaiyyət
təşkilatın məqsədlərinə atmaq `ahanqlarına təsir göstərən mövhud və ya pUtensial
maraa malik istənilən `ir qrupdur. htimaiyyətin yeddi qrupu müəyyənləşdirilir;
B Maliyyə B qurumları şirkətin maliyyə əldə etmək qa`iliyyətinə təsir göstərir. Wura
əsasən `anklar, investisiya şirkətləri və səmdarlar aiddir.
B Media ihtimaiyyəti ]ə`ərlər, şərlər və redaktUr fikirləri vasitəsi ilə təsir göstərir. WuB
raya qəzetlər, urnallar və radiU Bteleviziya kanalları da]ildir.
B jökumət. ə`ərlik ökümətdə gedən prUsesləri də nəzərə almalıdır. MarketUlUqlar
tezBtez şirkətin üquqşünasları ilə məsulun təlükəsizliyi, reklamların əqiqiliyi və
digər məsələlər üzrə məsləətləşməlidirlər.
B bətəndaşBərəkatı. ^irkətin marketinq qərarları istelak `irlikləri, ekUlUi təşkilatlar,
azlıqları təmsil edən qruplar va digər qruplar tərəfındən mUnitUrinq Uluna `ilər.
B erli ihtimaiyyət rayUnda yaşayan ərazi və ihmalardan i`arətdir. ri şirkətlər adətən,
ihma ilə işləmək, görüşlərdə iştirak etmək, sualları hava`landırmaq və faydalı ]eyriyyə
təd`irlərinə köməklik göstərmək üün ihma ilə əlaqələr üzrə işi təyin edirlər.
B †mumi ihtimaiyyət . ^irkətin ümumi ihtimaiyyətin Unun məsulları və fəaliyyətinə
qarşı münasi`ətinə diqqət yetirməsi vahi`dir. htimaiyyətin şirkətin imihi `arədə təB
səvvürləri Unun satışlarına təsir göstərir.B a]ili ihtimaiyyət şirkətin işilərini, meneherləri, könüllüləri və direktUrlar şurasını
əatə edir.
2. ^irkətin makrUmüiti
^irkət imkan yaradan və təlükələri dUuran qüvvələrdən i`arət Ulan `azarın `üBtün digər iştirakıları daa `öyük makrUmüitdə fəaliyyət göstərirlər. ^irkətin makB
rUmüitinə da]il Ulan qüvvələr `unlardır; demUqrafik qüvvələr, iqtisadi qüvvələr, tə`ii
qüvvələr, te]nUlUi qüvvələr, siyasi qüvvələr, mədəni qüvvələr.
&emoqrafik m'$it.
emUqrafiya əalinin sayının, sı]lıının, yerləşməsinin, yaşının, hinsinin, irqinin,
məşuliyyətinin, təsilinin, dininin və digər statistik məlumatların öyrənilməsi deBməkdir. emUqrafik müit marketUlUqları maraqlandıran məsələlərdən `irdir, ünki
`urada `azarı təşkil edən insanlar öyrənilir.2[
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
28/154
ünya əalisi sürətlə artmaqdadır. jazırda dünya əalisinin sayı S.3 milyarda `əB
ra`ərdir və 2
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
29/154
istelak ]ərhlərinin əsas mUdellərinə diqqət yetirirlər. \şaıdaki \W^Bda gedən `ir
neə əsas iqtisadi meyldən `əs edilir.
Wəzi insanlar tərəfındən |urtuluş illəri adlandırılan, €€ əsrin
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
30/154
]ərhlərində etiyatlı Ulsalar da, müəyyən va]t ərzində ya]şı əyat tərzi keirməyə nail
Ula `ilərlər. Vələ sinfi əsasən ərzaq, geyim və ev ]ərhlərindən `ərk yapışmalı və
qənaətə üstünlük verməlidirlər. cəayət ən aşaı sinif müavinət və təqaüd vəsaitləri
ilə yaşayanlar əsasən ən kiik alışBverişdə `elə öz qəpikBquruşlarını saymalıdırlar.
əbii m'$it. }ə`ii müit marketUlUqlar tərəfindən istifadə Ulunan və ya marketinq
fəaliyyətinə təsir adən tə`ii etiyatlardan i`arətdir. YkUlUi məsələlər sUn Utuz il
müddətində sa`it sürətlə artmaqdadır. ünyanın mü]təlif şəərlərində avanın və
suyun irklənməsi təlükəli səviyyəyə atmışdır. |lU`al istiləşmə dünya miqyaslı
naraatlıa sə`ə` Ulmuşdur və ekUlUqlar `izim yaratdıımız tullantılarda tezliklə dəfn
Ulunahaımızdan qUr]urlar.
MarketUlUqlar tə`ii müitdə gedən tendensiyalardan ]ə`ərdar Ulmalıdırlar. Wirinhi
tendensiya ]ammal qıtlııdır. java və su tükənməz resurslar sayılsalar da, `əziləri
`unlarla `alı uzaq perspeketivli təlükələri görürlər. javanın irklənməsi dünyanın
əksər `öyük şəərlərinin `əlasına evrilmişdir, su qıtlıı isə əm \W^Bda, əm də
ümumiyyətlə dünyada artıq `öyük prU`lemdir. eniləşən resurslar, məsələn, meşələr
və ərzaq da aılla istifadə Ulunmalıdır. ceft, daş kömür və mü]təlif minerallar kimi
`ərpa Ulunmayan resurslar hiddi prU`lemlər yaradır. Wu mədud resurslara etiyah
duyan istesal ilə məşul Ulan fırmalar əəmiyyətli qiymət artımları ilə üz`şirlər ətta `u mədud resursların mövhudluuna `a]mayaraq.
kinhi ekUlUi tendensiya irklənmənin artması ilə `alıdır. ənaye demək Ular ki,
əmişə tə`ii müitə zərər vurur. Timyəvi və nüvə tullantılarının yerləşdirilməsi,
Ukeanda hivənin miqdarının təlükəli səviyyədə Ulmasını, tUrpaqda və qida məsulB
larında kimyəvi irklənmənin yüksək səviyyəsi, ətraf müitin `iUBemaldan keməmiş
şüşə, plastik digər qa`laşdırma materialları ilə zi`illənməsini təsəvvür edək. †ünhü tendensiya tə`ii resursların idarə Ulunmasında ökumətin artan müda]iB
ləsindən i`arətdir. Mü]təlif ölkələrin ökumətləri təmiz müitin təmin edilməsinə görə
fərqlənirlər. Wəzi ölkələr, məsələn \lmaniya ökuməti gühlü ekUlUi keyfiyyətin təmin
edilməsilə məşuldur. igərləri ]üsusilə daa kası` ölkələr irklənməyə qarşı ı]a
`ilmirlər, ünki Unların ya lazımi maliyyə resursları, ya da siyasi iradələri yU]dur.
jətta `əzi varlı ölkələr qlU`al səviyyəli ekUlUi təd`irlərin əyata keirilməsi üünlazım Ulan `öyük maliyyə vəsaitinə və siyasi gühə raalik deyillər. †mumiyyətlə ümid
etmək Ular ki, `ütün dünyada şirkətlər daa U] sUsial məsuliyyəti qə`ul edərək
3
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
31/154
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
32/154
\zad `azar iqtisadiyyatının ətta ən li`eral müdafiəiləri `elə qənaətə gəlirlər ki,
sistemin tam mükəmməl işləməsi üün Unun `ir qədər tənzimlənməsinə etiyah vardır.
a]şı düşünülmüş tənzimlənmə rəqa`əti əvəsləndirə və mal və ]idmət `azarlarını
ədalətli Ulmasını təmin edə `ilər. Welə ki, ökümətlər kUmmersiyanın istiqaB
mətləndirilməsi üün dövlət siyasəti üzərində işləyir, yəni ümumilikdə həmiyyətin
rifaı üün `iznesi mədudlaşdıran qanun və nUrmativ aktlar azırlayır. emək Ular
ki, ər `ir marketinq fəaliyyəti mü]təlif qanun və nUrmativlərin U`yektidir.
Wiznesə təsir göstərən qanunverihilik aktları `ütün dünyada illər `Uyu sa`it Ularaq
artmışdır. \W^Bda rəqa`ət, ədaləti tiharət praktikası, ətraf müitin qUrunması, məB
sulun təlükəsizliyi, reklamların əqiqiliyi, istelakıların özəl əyatının tU]unulB
mazlıı, qa`laşdırma və nişanlama, qiymətqUyma və `aşqa vahi` saələri əatə edən
qanunlar mövhuddur. \vrUpa TUmmissıyası isə \vrUpa ölkələri üün rəqa`ət davB
ranışı, məsul standartlarını, məsul üzrə məsuliyyəti və kUmmersiya sövdələşməB
lərini əatə edən yeni srukturun yaradılmasında U] fəal Ulmuşdur.
Wir neə ölkə istelılakla `alı qanunverihiliyin qə`ul edüməsində \W^Bdan da irəli
getmişdir. Məsələn, cUrve kupUnlar, uduşlu müsa`iqələr və mükafatlar kimi `ir neə
satış təşviqatı fUrmalarını qadaan etmişdir, ünki Unlar məsulların təşviqatının
qə`ulUlunmaz və ya ədalətsiz üsulları kimi esa` Ulunmuşdur. }ayland isə milli `rendləri satan kənd təsərrüfatı məsullanın emalılarının `rendlərini daa aşaı
qiymətə satmaa məh`ur edir ki, daa kiik gəlirlərə malik Ulan istelakılaBrın
qənaəthil `rendləri ilə vitrinlərdə özləri üün yer tapa `ilsinlər. jindistanda, artıq
`azarda mövhud `rəndlər məsələn, yeni kUla ikisi və ya düyünün yeni `rendləri
təkrarlayan `rendləri istesal etmək niyyətində Ulan ərzaq şirkətləri müvafıq ]üsusi
lisenziya almalıdırlar. jansısa `ir marketinq təd`irinin dövlət siyasəti `a]ımından nehə əks Ulunahaını
`aşa düşmək " qədər də asan deyildir. Məsələn, \W^Bda milli, ştat və yerli səviyB
yələrdə qanunlar U]dur və Unlar U] va]t üstBüstə düşür. allasda satılan aspirin əm
federal nişanlama ilə `alı qanunları, əm də }e]as ştatının reklam qanunu tərəfindən
tənzimlənir. Wundan əlavə, nUrmativ aktlar daim dəyişməkdədir B keən il ihazəsi Ulan
`ir şey `u gün qadaan Ula `ilər və əksinə.Wiznes qanunverihiliyi `ir neə sə`ə`ə görə tət`iq Ulıınmuşdur. Wirinhi sə`ə`,
şirkətləri `ir `irindən qUrumaqdır. ai`karların rəqa`əti tərifləməsinə `a]mayaraq,
32
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
33/154
`izneslərinə təlılükə yarananda Unu neytrallaşdırmaa alışırlar. Wunun üün də
qanunlar qə`ul Ulunur ki, ədalətsiz rəqa`ət aşkar Ulunsun və dəf edilsin. \W^Bda `elə
qanunlar Vederal }iharət TUmmissiyası və Waş rUkurUrluq nəzdində Ulan \ntiBtrest
şö`əsi tərəfindən tət`iq Ulunur.
övlət tənzimlənməsinin ikinhi məqsədi, istelakıları ədalətsiz `iznes praktikaB
sından qUrumaqdan i`arətdir. Wəzi firmalar, nəzarətsiz və tək qalsalar , ]ara` məsullar
istesal edər, reklamlarında yalan məlumatlar verər və qa`laşdırma və qiymətqUyma
vasitəsi ilə istelakıları aldada `ilərlər. _dalətsiz `iznes praktikası mü]təlif Urqanlar
tərəfindən aşkar Ulunu` dəf edilir.
övlət tənzimlənməsmin üünhü məqsədi, mədudlaşdırılmamış `iznes davranışB
larından həmiyyət maraqlarını qUrumaqdan i`arətdir. ərfəli sai`karlıq fəaliyyəti e
də ər zaman əyat keyfiyyətinin ya]şılaşdırılmasına ]idmət etmir. Wurada elə
tənzimlənmə alları meydana ı]ır ki, firmalar istesala və ya məsullara görə qiymət
`a]ımından həmiyyət qarşısında məsuliyyət daşımalıdırlar.
Weynəl]alq `azarlarda fəaliyyət göstərən şirkətlər tiharət siyasətini və nUrmativB
lərini tənzimləyən Unlarla və ətta yüzlərlə Urqanlarla rastlaşırlar. jökümət Urqanları
tərəfindən qanunların tət`iqi ilə ayrı ayrılıqda məşul Ulması şirkətlərin marketinq
fəaliyyətinə təsir gUstərə `ilər.
Movzu: Marketinq tədqiqatlar!
Plan
1. Marketinqlə `alı infUrmasiyanın azırlanması. Marketinq kəşfiyyatı.
2. Marketinq tədqiqatı anlayışı və təkrar məlumatların tUplanılması.
3. }ədqiqat planının əyata keirilməsi və marketinq məlumatlarının təB
lili.
G. Marketinq tədqiqatlarında dövlət siyasəti və etik məsələlər.
0dəbiyyat:
1. !"#$%& '. ()&*%#+- %%/0%# %&. )-$. 4"/ &%/. 5.6. !)4#7&%8B33
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
34/154
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
35/154
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
36/154
inhəliklərinə kimi əldə etdi. əqi` şirkətlər özləri aqqında məlumatları `əzən illik
esa`atlarında, `iznes nəşrlərində, tiharət sərgilərində, presBrelizlərində, reklamlarında
və ve` saytlarında Urtaya i]arırlar. nternet gündən günə rəqi`ləri məlumatlarla təhiz
edən yeni `ir mən`ə Ulduunu sü`ut edir. _ksər şirkətlər hU]lu müştəri həl` edə
`ilmək uhün ve` saytına `Ul məlumat yerləşdirir. nternet a]tarış sistemləri sayəsində
marketUlUqlar kUnkret rəqi` şirkətlərinin adını, təd`irlər və işləri aqqinda öyrənə
`ilirlər. jalBazırda hU]lu qanuni məlumat mən`ələrinin mövhud Ulduu `ir alda, ər
`ir şirkət qanunları və qə`ul Ulunmuş etika qaydalarına əməl etməlidir.
2. Marketinq tədqiqatı anlayışı və təkrar məlumatların tUplanılması
əqi`lər və `azarda `aş verənlər aqqında infUrmasiyalardan əlavə marketUlUqB
lar `əzi ]ususi situasiyaların araşdırılmasına etiyah duyurlar. Məsələn, ZearsZ öz
şirkətində reklam kUmpaniyasında ansı yUlun daa effektiv Ulahaını `ilmək istəyir.
X}Usi`aZ isə nə qədər, ansı şirkətlərin və şə]slərin Unun super surətli nUut`uklarını
alahaını `ilmək istəyir. Welə allarda marketinq kəşfiyyatı lazımi infUrmasiyanı
vermir. Meneherlər marketinq tədqiqatı aparmalı Ulurlar. Meneherlər `unun sayəsində
`azar pUtensialının, `azar payının, effektiv qiymətləndirilməsini, məsul, paylama və
əvəsləndirmə fəaliyyətini dəyərləndirir.
Marketinq təqdiqatı `ir neə mərələdən i`arətdir. rU`lemin təsviri ilə tədqiqatın
məqsədi, tədqiqat planının qurulması, tədqiqat planının əyata kehirilməsi, nətihənin
şər edilməsi və nətihələr aqqında esa`atın verilməsi.
Meneherlər qərar vermək ühün ansı infUrmasiyanın zəruri Ulduunu, tədqiqatılar
isə infUrmasiyanın əldə edilməsi üsullarının nehə tət`iq etməyi ya]şi `ilir. rU`lemin
diqqətlə müəyyən edilməsindən sUnra tədqiqatı və meneherlər tədqiqatın məqsədini
Urtaya qUymalıdır. Marketinq tədqiqatının məqsədi aşaıdakı ü məqsəddən `iri Ula
`ilər; 1. lkin tədqiqat B əsas məqsədi prU`lemlərin əll Ulunmasına və Unlar ilə `alı
fərziyyələrin irəli sürülməsinə kömək edəhək ilkin məlumatların tUplanılmasıdır. 2.
}əsviri tədqiqat B marketinq prU`leminin vəziyyətini və məsulun pUtensial `azarını
və ya məsul alan istelakhının reaksiyasını və demUqrafiyasını daa ya]şı əks etdirənmarketinq tədqiqatıdır. 3. ə`ə`i öyrənmək ühün tədqiqat sə`ə` və nətihə əlaqələrini
yU]layan tədqiqat üsuludur. Məsələn, özəl `ir kUllehə tələ`ə qə`ulunun 1
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
37/154
qeydiyyat pulunun artmasının nətihəsi Ula `ilər. \dətən, meneherlər `irinhi Ularaq ilkin
tədqiqat aparır, daa sUnra iki tədqiqat yUlundan `irini seir. }ədqiqatın prU`lemləri və
məqsədi təyin edildikdən sUnra tədqiqatılar lazım Ulan infUrmasiyaları dəqiq
müəyyən etməli, nətihə əldə etmək üün plan qurmalı və Unu rə`ərliyə təqdim
etməlidir. }ədqiqat planının kUnturları mövhud məlumtlar, ]ususi tədqiqat yanaşması,
yanaşma metUdları, nümunə planları və tədqiqatıların məlumat tUplaması üun
istifadə etdiyi alətlərdən i`arətdir.
}əkrar məlumatlar, artıq mövhud Ulan və `aşqa məqsədlər üün tUplanmış
məlumatdır. lkin məlumatlar isə əl altında Ulan və spesifik məqsədlər üün tUplanan
məlumatdır. }ədqiqatılar adətən işə təkrar məlumatların tUplanılması ilə `aşlayırlar.
^irkətin da]ili məlumat `azası `unun üün ya]şı `aşlanıh yeridir. Wir U] ve` saytlar
özunün dUru məlumatlarla dUlu `azasını təklif edir. kinhi dərəhəli məlumatlar adətən
ilkin məlumatlara nis`ətən daa tez və uhuz əldə edilir. Məsələn, Xamp`ellZBin
şUr`aların istifadəsinə dair a]tardıı məlumatlar internetdən və ya Unlayn məlumat
`azasından uhuzha əldə edilə `ilər. lkin məlumatları əldə etmək aylarla və əftələrlə
va]t və minlərlə dUllar pul tələ` edir.
kinhi dərəhəli məlumatların əldə edilməsində prU`lem Ula `ilər. }ədqiqati əldə Ulan
məlumatların uyunluunu, dəqiqliyini, hari və ya `itərəf ]arakter daşıdıını diqqətləgözdən kehirməlidir.
}ədqiqat yanaşmalari B ilkin məlumat tUplamaq üün tədqiqat üsulları Ulan müşaB
idə, araşdirma və sınaqdan i`arətdir.
Müşaidə tədqiqatı = insanların, Unların davranışını və uyun şəraiti izləyir. MəB
sələn, müştərinin yeni məsulun qa`laşdırılmasına yönəlmiş reaksiyanı ölmək üün
marketUlUq supermarketə gəlir, satıhı və alıhıların `u paketləri yerləşdirməsini,daşımasını və `una qarşı ilk təəssüratını müşaidə edir. örd il əvvəl Xun`eamZ yaşıl
meşə fənərləri və qirmzı sUyuduhular ilə məşur Ulan öz XUlemanZ `rendinə qazla
işləyən manqallarla qrillə genişləndirmək istədi. \nhaq, şirkət meneherləri yeni
mesul ]əttinin dizayn və şəklinin nehe Ulahaına qərar verə `ilmirdilər. jətta qruplar
arasında keirilən `ir saatlıq sUrudan Unlar U]lu məlumat əldə etdikdən sUnra Xaıq
ava aşpazlarıZ kUmandasının daa U] məlumata lakin, az fərasətə malik Ulduunumüəyyənləşdirdilər. Xun`eamZin marketUlUqu deyir; Z`izim manqalda ]örək
3[
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
38/154
`işirmək üün, ]üsusilə kişilər arasında, gühlü maraq mUvhud Ulduundan ]ə`ərimiz
var idi. \nhaq `iz tam təsəvvür edə `ilmirdik ki, nəyə görə Unlar `u isləri keirirlərZ.
Müşaidə təqdiqatı arzu edilən, lakin əldə edilməsi mümkün Ulmayan məlumatları
tUplamaq üün aparılır. Wəzi məlumatları arzu edilən məlumatları tUplamaq üün
müşaidə yeganə üsuldur.
Uru metUdu əsasında aparılan tədqiqat survey researrh B ilkin məlumatların
tUplanılması şəklində istifadə Ulunan və təsviri ilkin məlumatın tUplanilmasına uyun
gələn yanaşmadır. nsanların məlumatı, münasi`ətləri, tərhiləri və ya satın alma
davranışlarını öyrənmək istəyən `ir şirkət U] va]t məz `ir`aşa suallardan istifadə
edə `ilər.
Wəzi firmalar marketUlUqlarına alış ]üsusiyyətləri aqqında daa ətraflı məlumat
əldə etmək üün mərkəzləşdirilmiş sistemləriısingleıB sUurhe systems imkanı yaradır.
Wu sistemlər aparılan tədqiqatlarda iştirak etməyə razılıq vermiş istelakıların
etiyatla seilmiş qruplarından i`arət Ulan `öyük istelaki panelləri ilə `aşlayırlar.
Uru əsasında aparılan tədqiqatın ən `öyük üstünlüyü Unun evik Ulmasıdır. Wunun
sayəsində `ir hU] məlumatları mü]təlif vəziyyətlərdə əldə etmək mümkündür. _gər
müşaidə aparmaq kəşf etmək üün, sUru isə təsvir etmək üün ən ya]şı yUldursa
eksperimental tədqiqat sə`ə`lərin iza Ulunması ilə əlaqədar məlumatlarıntUplanılmasi üün ən ya]şi vasitədir.
_laqə üsullari B infUrmasiya pUt, telefUn, fərdi müşaidə və Unline vasitəsiylə əlB
də edilir. jər `ir kUntakt üsulunun gühlü və zəif həətləri vardır. Ut anketləri vaB
sitəsilə `öyük əhmdə və aşaı ]ərhlərlə məlumat tUplanır. espUndentlər pUt anB
ketinə telefUnda Ulduundan və ya tanımadıı müsai`einin suallarına hava` verB
diklərindən daa səmimi hava` verə `ilər. Yyni zamanda pUt anketində respUndentBlərin hava`larina təsir göstərə `iləhək eh `ir müsai`əi də Unun yanında Ulmur. _n
ya]şi azırlanmiş a`unəilər siyaısına malik Ulduu alda `elə tədqiqatı anketin
göstərilmiş ünvanda kUnkret Ularaq kim tərəfdən dUldurulahaına nəzarət edə `ilmir.
3. }ədqiqat planının əyata keirilməsi və marketinq məlumatlarının təlili
3
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
39/154
cöv`əti addım kimi tədqiqatı marketinq tədqiqatının planını əyata keirir. Wu
məlumatların tUplanılması, işlənilməsi və təlilindən i`arətdir. Məlumatların tUplanılB
ması şirkətin tədqiqat mütə]əsislərinə və ya ]arihi `ir firmaya əvalə edilə `ilər. MarB
ketinq tədqiqatında məlumaların tUplanılması adətən `aa `aşa gələn və ya daa U]
səvlərin Ulduu prUsesdir. Wuna görə tədqiqatılar planın dUru tədqiq edildiyindən
əmin Ulmalıdırlar. {nlar respUndentlərə əlaqə yaradılmasında, Unların suallara hava`
verməməsi, sUru aparanların yUl verdiyi səvlər və ya işi yarimiq görmə nətihəsində
əmələ gələn prU`lemlərə qarşı tə`dirli Ulmaqdır.
Wazar tədqiqatısı əldə edilən kəşfləri şər etməli, yekunlaşdırmalı və rə`ərliyə
esa`at verməlidir. }ədqiqatılar meneherlərə verdiyi esa`atı rəqəmlər və statistik
ədədlərlə əsaslandırmalı, rə`ərliyin qərar qə`ul etməkdə qarşsına i]an önəmli
məsələlərin əll etməsi üün Unlara müüm kəşflər təqdim etməlidir. akin şər
edilmə sadəhə tədqiqatılara əvalə edilməməlidir. ünki Unlar tədqiqatın apaB
rılmasında və statistik işlənməsində səriştəli Ulsalarda, marketinq meneherləri prU`lem
və qə`ul edilməli qərarlar aqqında daa U] `ilirlər. _n ya]şı tədqiqat `elə,
meneherlər tərəfindən kUrBtə`ii qə`ul edildikdə uur gətirmir.
Marketinq kəşfiyyatı və tədqiqatı nətihəsində da]ili məlumat `azasında tUplanan
məlumatların adətən daa U] təlil edilməsi tələ` Ulunur. Marketinq ilə `alı Urtayahı]an prU`lemləri əll etmək və ya qərar qə`ul etmək üün `u məlumatlardan istifadə
edərkən meneherlər köməyə etiyah duyurlar. nfUrmasiyanın təlili analitik
mUdellərin qurulmasından i`arət Ulur ki, marketUlUqlar daa düzgün qərar verə `ilsin.
jər mUdel müəyyən `ir real sistemi və ya nətihəni əks etdirir. Wu mUdellər Znə Ulsa•Z
və Xansı daa ya]şıdır•Z suallarına hava` tapılmasına kömək edir.
Vərdi müştərilər aqqında məlumatların ən ya]şı metUdlarla təlil etdikdə və isBtifadə edərkən ]üsusi prU`lemlər Urtaya hi]ir. _ksər şirkətlər Uz müştərilərinin məB
lumatlarına sai` Ulurlar. Vaktiki Ularaq, gühlü şirkətlər `ütün müştərilərin məluB
matlarına Ztəmas nöqtəsinəZ `asmaqla sai` Ulurlar. ətinlik isə `u məlumatların təşB
kilatın da]ilində yayılmış vəziyyətdə Ulmasındadır. \yriBayri yeni məlumatlar şirkətin
mü]təlif `ölümlərində və şö`ələrin məlumat `azasında iti` `atır. Wu maneələri dəf
etmək və fərdi müştərilərin geniş məlumatlarını effektiv idarə etmək üün şirkətlərinU]u sUn zamanlar müştəri münasi`əti menehmenti qurmuşlar. Müştəri münasi`əti
menehmenti mürəkkə` kUmpyuter prUqramı və müştərilərlə əlaqədar `ütün
3A
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
40/154
mən`ələrdən gələn məlumatları təfərrüatlı şəkildə təlil edən və gühlü müştəri
münasi`ətlərinin qurulmasını təmin edən analitik vasitələrdən `iridir. ^irkətlər müştəri
münasi`əti menehmentindən istifadə edərək fərdi müştərilərini qiymətləndirir, ən
ya]şi ədəfi seir və şirkətin məsullarını və əlaqələrini ər `ir müştəriyə görə fərdi
surətdə uyunlaşdırılır. ^irkətlər müştəri münasi`əti menehmentindən U]lu faydalar
əldə edirlər. Müştərilərini ya]şı `aşa düşən şirkət Unlara yüksək səviyyədə ]idmət
gUstərir və əlaqələrini daaıda dərinləşdirir.
Məsələn, XVede]Z `u ya]ınlarda işə saldıı milyUnlarla dUllara `aşa gələn müştəri
münasi`əti menehmenti sayəsində məsrəflərini azaltmaa alışır, müştəri ]idmətlərini
təkmilləşdirir və mUvhud müştəri məlumatından istifadə edir. Wununla da şirkət
pUtensial mövhud müştərilərə əlavə və yeni ]idmətlər göstəməyə müvəffəq Ulur,
mütamadi Ularaq `eynəl]alq gUndərişlər üün XVede]ZB lə işləyən, müştərinin gUndəriş
tari]əsi satiş təmsilisi tərəfindən kUmpyuterlə izlənilir.
Müştəri münasi`əti menehmentinin əldə etdiyi gəlirlər ]ərh və risklər əsasında fUrB
malaşmır. Wu gəlirlər Uriinal müştəri məlumatlarının tUplanması ilə yanaşı əm də
Unlrın qUrunması və işlənməsindən əldə edilir. _n sUn müştəri münasi`əti menehmenti
te]nUlUgiyaları X`u müştərini ədəfləmək, lazım Ulan düyməni `asmaq üün
infUrmasiyanı Xaşkara i]artmişdir.Marketinq infUrmasiyası səmərəli marketinq qərarı vermək uhun istifadə Ulunmasa
Unun eh `ir qiyməti yU]dur. Wəzi allarda `u meneherlərə mütəmadi Ularaq esa`a
təqdim etməklə əyata kehirirlir və məlumatlar təzələnir, tədqiqatların nətihələri elan
edilir. bə ya]ud `ir pərakəndə satış maazasının meneheri tez satılmış və an`arda
Ulmayan `ir məsulu `u maazalar şə`əkəsini digər satış nöqtələrinin an`arlarında
Ulan miqdarını öyrənmək istəyir ele `una görə də infUrmasiyaların tUplanmasıməlumatların `azaya da]il edilməsi reallaşır, Unu əlverişli şəklə salır. _ksər şirkətlər
`u işi apara `ilmək üün internetdən istifadə edirlər. ünyanın müasir te]nalUgiyaları
vasitəsilə meneherlər al azırda ər ansı infUrmasiya sisteminə istənilən va]t
istədiyi yerdə da]il Ula `ilər. {nlar istəsələr evdən, Ufisdən, Uteldən və ya öz ləptUp
kUmpyuterləri ilə `u sistemlərə `alanaraq məlumat əldə edirlər.
Marketinq infUrmasiyasina iki `a]ış vardır; kihik `iznes və qeyriBkUmmersiya təşBkilatlarında marketinq tədqiqatı və `eynəl]alq marketinq tədqiqatı.
G
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
41/154
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
42/154
]alq tədqiqatılar ölkə iindəki tədqiqatda Ulmayan `əzi prU`lemlərlə üzləşirlər. MəB
sələn, Unlar ]arihi `azarın tədqiqi üün ya]şı semə qurmaqda ətinlik əkirlər. \W^B
ın `azar tədqiqatıları telefUn kita`asından məlumat siyaısındən və ər növ sUsialB
iqtisadi məlumatların yııldıı mən`ələrdən istifadə edə `ilərlər, anhaq `u `ir U]
ölkədə mümkum deyildir.
~lkələr arasındakı mədəniyyət və adət B ənənə fərqləri `eynəl]alq tədqiqatda əlavə
prU`lemlər yaradir. Wurda dil məsələsi əsas maneə sayılır. Mu]təlif ölkələrdə istelakB
ılarda marketinq tədqiqatina mu]təlif reaksiya göstərir.
Wir ölkədə insanlar əsas prU`lemə reaksiya göstərdiyi alda, digər ölkədəki insanB
lar `una laqeyid qala `ilər. Wu prU`lemlərin mövhudluuna `a]mayaraq `eynəl]alq
`azarın sUn zaman artması `eynəl]alq marketinq tədqiqatlarının geniş yayılmasının
nətihəsidir. |lU`al miqyaslı şirkətlərin də `u tədqiqatları aparmaqdan `aşqa yUlu
yU]dur. Marketinq tədqiqatları vasitəsilə `eynəl]alq marketinq tədqiqatına ]as Ulan
prU`lemləri əl etmək və ya Unlardan yayınmaq asan Ulur.
G. Marketinq tədqiqatlarında dövlət siyasəti və etik məsələlər
_ksər marketinq tədqiqatları əm maliyələşdirən şirkətə, əm də Unun istelakB
ılarına faydalı Ulur. \pardıqları marketinq tədqiqatları nətihəsində şirkətlər isteB
lakının etiyahlarını öyrənirlər. cətihədə muştərini məmnun edən məsul və ]idmət
istesal edirlər və müştərilər ilə sı] əlaqələr yaradılır. Wuna `a]mayaraq, marketinq
tədqiqatında yUl verilən səflər müştəriyə zərər gətirə və əsə`ləşdirə `ilər. Wuna göre
dövlət siyasəti və etika qaydaları iki əsas amili, istelakı üquqlarını və tədqiqatlarda
yUl verilən səvləri tənzimləyir.
Wir U] istelakılar marketinq tədqiqatlarına müs`ət yanaşırlar və Unun faydalı
məqsədlərə ]idmət etdiyinə inanırlar. Wəzilərinin əqiqətən də sUruda iştirak etmək
və öz fikirlərini `əyan etməkdən ]Uşu gəlir. Wəzi istelakilar isə `azar tədqiB
qatılarının müştərilərin duyu və isslərini te]niki üsullarla öyrəni`, daa sUnra müşB
tərinin yUnləndirilməsindən qUr]urlar. igər `ir təlaş isə şirkətlərin müştərilər aqB
qında fərdi məlumatlar ilə dUlu Ulan nəəng məlumat `azaları yaratmaları ilə `alıdır. }ədqiqat gühlü inandırıhı vasitə Ula `ilər. ^irkətlər adətən tədqiqatın nətihələrini
reklam və təşviqat uhun zəruri vasitə kimi istifadə edirlər. Wundan əlavə, al azırdaG2
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
43/154
əksər araşdırmalar spUnsUrların məsullarının satışına tekan verməklə yanaşı, əm də
nəzərdə tutulan effekti əldə etmək üün əyata keirilir. Wir iki reklami öz işlərini
ayküyə salırlar, əksər istifadəilər `unlara qarşı meyllidirlər. Wir dəfəlik salfetlər
sənayesi tərəfindən aparılan sUruda `elə `ir sual verilmişdir; Z i`il]ananın tə]minən
2 o Bi salfetlərlə dUludur. igər tərəfdən iki şüşələri və küə tullantıları zi`il]ana
saələrinin tə]minən 2
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
44/154
teşkilatları şurası və marketinq tədqiqatı assUsiasiyası tədqiqqatların etika kUB
ddekslərini və müəyyən davranış standartlarını qə`ul etmişdir. Un Ularaq, yenə də
etikadan kənar və ya qə`ul Ulunmaz fəaliyyətlər asanlıqla tənzimlənə `ilməz. jər `ir
şirkət tədqiqatın aparılması və esa`atın azırlanmasına da]ili nəzarətin keirilməsi
üzrə məsuliyyəti öz üzərinə göturməlidir ki, əm istelakhılarının əm də özünün
maraqları müdafiə Ulunsun.
Mövzu: Marketinqdə mə$sul siyasəti
Plan:
1. eni məsulun yaradılması strategiyası
2. Məsul kUnsepsiyanın yaradılması və sınaqdan keirilməsi
3. Məsulun əyat dövrü Mjstrategiyası
0dəbiyyat:
1. !"#$%& '. ()&*%#+- %%/0%# %&. )-$. 4"/ &%/. 5.6. !)4#7&%8
*"-". 9:.; +#%&, 2
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
45/154
1. eni məsulun yaradılması strategiyası
^irkətlər istelakıların zövqlərində, te]nUlUgiyalarda və rəqa`ətdə `aş verən
kəskin dəyişiklikləri nəzərə alaraq, yeni məsulların və ]idmətlərin davamlı a]ınını aB
zırlamalıdırlar. ^irkət yeni məsulları iki yUl ilə əldə edə `ilər. Wirinhi yUl B qazanmaq
vasitəsilə, yəni ər ansı şirkəti, patenti və ya `aşqasının məsulunu istesal etmək üB
ququnu verən lisenziyanı almaqla yeni məsula yiyələnmək yUlu ilə. igər `ir yUl, şirB
kətə mə]sus Ulan tədqiqat və inkişaf `ölməsində yeni məsuBlun yaradılmasıdır 1neƒB
prUduht develUpment. eni məsul dedikdə B firmanın tədqiqat və inkişaf hədləri
nətihəsində azırlanan Urinal məsullar, təkmilləşdirilmiş məsullar, məsulun mUdifiB
kasiyaları və yeni `rendlər nəzərdə tutulur.
nnUvasiyalar kifayət qədər riskli Ula `ilər. Məsələn,ŽŽVUrdŽŽ öz ŽŽYdselŽŽ avtUB
mU`ilində 3N< milyUn dUllar zərərə uramışdı.ŽŽ\ŽŽ öz ŽŽekehta bisiUnŽŽ videU
pleyerində N< milyUn itirmişdir.
eni məsulların iflası allarının sayı yüksək templə artır və `u da naraatlıq dUB
urur. Wəzi mən`ələrə görə yeni məslların tə]minən 1
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
46/154
yətlə, uurlu yeni məsulların yaradılması üün şirkət öz istelakılarını, `azarlarını və
rəqi`lərini `aşa düşməli və müştərilərə əlavə dəyər verən məsullar üzərində işləməliB
dir.
Weləliklə, əksər şirkətlər yeni məsullar üzərində işləyərkən Unun uura və ya
uursuzlua düar Ulu` Ulmayahaqlarına əmin Ula `ilmirlər. Wu prU`lemin əlli yeni
məsulun yaradılmasının planlaşdırılmasını və yeni məsulların tapılması və inkişaf
etdirilməsi üün yeni məsul yaradılması prUsesinin sistemik Ulmasını nəzərdə tutur.
eni məsulun işlənilməsi ideyasının yaradılması idea generatiUn B məsul ideB
yalarının sistematik a]tarışı ilə `aşlanır. \dətən şirkət `ir neə ya]şı ideyanı tapmaq
üün `ir neə ideya aqqında düşünü` qərar verməlidir. Menehment üzrə tanınmış `ir
məsləətiyə görə; ŽŽər 1
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
47/154
U] va]t istelakılar yeni məsullar və Unlardan istifadə qaydalarını özləri fikirB
ləşir, şirkətlər isə `u məsulları aşkar edi` `azara ı]armaqla ]eyli fayda qazanırlar.
jəminin şirkətlər müştərilərin köməyinə əddən artıq ümid `əsləməkdə ]eyli
etiyyatlı Ulmalıdırlar. Wəzi məsullar üzrə müştərilər Unlara nə lazım Ulduu `arədə
məlumatsız Ula `ilərlər. Welə allarda ŽŽqərarların qə`ul edilməsində müştərilərə eti`ar
edilməməlidir, ünki Ulnar nə ekspertdirlər, nə də kifayət qədər məlumatlıdırlar ki,
innUvasiya prUsesinin `u mərələsində iştirak etsinlərŽŽ. nnUvasiya menehmenti üzrə
kUnsaltinq şirkətinin rə`əri deyir; ŽŽMəz `unun üün sizin tədqiqat və inkişaf üzrə
kUmandanız Ulmalıdır. Müştərilərdən daa U] gözlənilən nətihələr `arədə
sUruşulmalıdırŽŽ.
əqi`lər yeniBməsul ideyalarının `aşqa `ir faydalı mən`əyidir. ^irkətlər rəqi`B
lərinin reklamını və digər kUmmunikasiya vasitələrini izləyirlər ki, Unların yeni məB
sulları aqqında ]ə`ərdar Ulsunlar. {nlar rəqi`lərinin yeni məsullarının alış, iş meB
]anizmini `aşa düşmək üün Unları sökür, satişlarını təlil edir və sUnra yeni məB
sullara etiyah Ulu`BUlmaması aqqında qərar ı]arırlar. istri`ütUrlar və təhizatılar,
əminin U]lu sayda yeni məsul ideyaları verə `ilərlər. deyaların digər mən`ələri
tiharət urnalları, şUu və seminarlar, ökumət agentlikləri yeni məsul üzrə
məsləətilər, reklam agentlikləri, marketinq tədqiqatı firmaları, universitetlər və pullula`aratUriyalar, investUrlar Ula `ilər.
eni məsulun ideyalarının a]tarışı təsadüfi deyil, sistemli şəkildə Ulmalıdır. _ks
alda U] az yeni ideya üzə ı]ar və U]lu yeni ideyalar məəl qUyulmadan məv Ula
`ilər. ^irkətin rə`ərliyi `u prU`lemləri ideya menehmenti sisteminin yaradılması ilə
aradan qaldırıla `ilər. Wu sistem yeni yaranan ideyaları mərkəzi nöqtəyə yönəldir və
ideyalar Urada tUplanır, nəzərdən keirilir və dəyərləndirilir. Welə sistem qurmaqlaşirkət aşaıdakılardan `ir neəsini və ya amısını əldə edə `ilər;
B ^irkətin ideya meneheri vəzifəsinə örmətli və adlı sanlı `ir insanı təyin etmək.
B }ədqiqat və inkişaf, müəndislik, tədarük, əməliyyat, maliyyə və satişBmarketinq
`ölmələrindən Ulan mütə]əssislərdən i`arət U]funksiyalı ideya menehmenti kUmitəB
sini yaradi`, va]taşırı görüşlər keirmək və təklif Ulunan yeni məsul və ]idmət ideB
yalarını dəyərləndirmək. B deyalar üzrə meneherə yeni ideya göndərmək istəyənlər üün pulsuz telefUn nömB
rəsini vermək və ya è saytı düzəltmək.
G[
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
48/154
B ^irkətə aidiyyatı Ulanların amısını B işiləri, təhizatıları, distri`ütUrları, dilerləri
ideyalar üzrə meneherə təklif göndərməyə əvəsləndirmək.
B _n ya]şı ideyalar təklif edənlər üün fUrmal mükafatlandırma prUqramları təklif
etmək və düzəltmək.
deya generasiyasının məqsədi Udur ki, daa U] ideyalar yaransın. cöv`əti mərB
ələlərin məqsədi isə ideyaların saylarını mədudlaşdırmaqdır. deyaların mədudB
laşdırmasının ilkin mərələsi Ulan ideya seilməsi mümkün qədər qısa va]t ərzində
ya]şı ideyaları seməyə, ugursuz Ulanları isə ləv etməyə kömək edir. Məsulun
azırlanması üün əkilən ]ərhlər sUnrakı mərələlərdə əddən artıq U]alır, `una görə
də, şirkətlər mənfəətli məsulların yaradılmasına sə`ə` Ulahaq məsul ideyalarını
inkişaf etdirmək istəyirlər.
Wir U] şirkətlər işilərindən tələ` edirlər ki, yeni məsul ideyalarını yeni məsulB
lar üzrə kUmissiya tərəfindən nəzərdən keirilə `iləhək standart fUrmada yazsınlar. Wu
yazı məsulu, ədəf `azarını və rəqa`əti təsvir edir. {, `azarın ölüsü, məsulun
qiyməti, azırlanma müddəti və ]ərhləri, istesal ]ərhləri və gəlirlərin səviyyəsi `arədə
`əzi tə]mini qiymətləri verir. Wundan sUnra kUmissiya ümumi meyarlar əsasında əmin
ideyanı qiymətləndirir.
2. Məsul kUnsepsiyasının yaradılması və sınaqdan keirilməsi
stənilən həl`edihi ideya məsul kUnsepsiyasina evrilməlidir. Məsulun ideyasını,
məsulun kUnsepsiyasını və məsulun görünüşünü öz arasında fərqləndirmək vahi`dir.
Məsulun ideyası B şirkətin `azara təklif edəhəyi məsulun mümkünlüyü fikridir.
Məsul kUnsepsiyası istelakıların şərtləri əsasında yeni ideyanın dəqiqləşdirilməsidir.
Məsulun görünüşü istelakıların azır, ya]ud mümkün məsulu nehə görmək
istədiklərini əks etdirir.
TUnsepsiyanın sınaqdan keirilməsi yeni məsul kUnsepsiyalarının ədəfə seilmiş
istelakı qrupları arasında sınaqdan keirilməsini nəzərdə tutur. Wu kUnsepsiyalar
istelakılara rəmzi, ya]ud fiziki şəkildə təqdim edilə `ilər. Wəzi kUnsepsiya sınaqlarıüün söz və ya şəkilli təsvir kifayət edə `ilər. jər alda ər ansı kUnsepsiyanın daa
kUnkret və fiziki təqdimatı kUnsepsiyanın sinaının etì arlılıını artırır. Wü günG
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
49/154
marketinq mütə]əssisləri məsul kUnsepsiyalarını istelakılar üün daa real etmək
üün nUvatUr yUllar tapırlar. Məsələn, `əziləri məsul kUnsepsiyalarını sınaqdan
keirmək üün virtual reallıqdan istifadə edirlər. birtual reallıq prUqramları reallıı
təqdim etmək üün kUmpyuterlər və sensUr hiazlardan i`arətdir. Mət`ə] me`ellərinin
tərti`atısı istelakıya şirkətin məsullari ilə yenidən təhiz edildiyi mət`ə]in nehə
gUrsəndiyi və işlədiyini ŽŽgörməyəŽŽ kömək etmək üün əmin prUqramdan istifadə edə
`ilər. Wər`ərlər uzun müddətdir ki, istelakılara yeni stildə nehə görünəhəklərini
göstərmək üün virtual reallıqdan istifadə edirlər. U] gənh saə Ulmasına `a]mayaraq,
virtual reallıın tət`iq saələri gün gündən artır.
Wir qayda Ularaq `ir U] firmalar yeni məsul kUnsepsiyalarını real yeni məsulB
lara evirməyə həd etməzdən əvvəl Unları istelakılar arasında sınaqdan keirirlər.
Məsələn,ŽŽjerseyŽŽ şirkəti öz məsul kUnsepsiyasını internetdə sınaqdan keirir. {, öz
məsul kUnsepsiyalarının `ütün həətlərini dərindən öyrənmək məqsədilə Unline sınaq
vasitələrindən istifadə edir. stelakılara təklif edilən şirniyyat ya]ud qarışıq qənnadı
mallarının şəkilləri göstərilir, qU]usu və məsulların mümkün adları sUruşulur.
ŽŽjerseyŽŽ şirkətinin tədqiqatısı deyir; ŽŽWazar üün yararlı Ula `ilən `ir ya]şı məsul
əldə etmək məqsədilə siz təqrì ən 1
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
50/154
-
8/15/2019 Sosial Marketinq Muh.metn.
51/154
ketinqindən keirmirlər. akin, yeni məsulun satışa `ura]ılması iri sərmayə tələ` edən
zaman, ya]ud rə`ərlik məsula və ya]ud marketinq prUqramına eti`ar etməyəndə,
şirkət U] sayda test marketinqi keirə `ilər. }est marketinqinə U]lu pul ]ərhlənməsinə
`a]mayaraq, `öyük səvin törətdiyi ]ərhlərlə müqayisədə əksər allarda `u ]ərhlər
azdır.
3. Məsulun əyat dövrü Mjstrategiyası
ə`ərlik yeni məsulu `azara ı]artdıqdan sUnra Unun müvəffəqiyyətli və uzun
müddətli Ulmasını istəyir. Wa]mayaraq ki, U öz məsulunun ə`ədi Ularaq satılahaını
gözləmir, anhaq şirkət Unun satışa `ura]ılmasına sərf Ulunmuş `ütün səyləri və riskləri
ödəmək üun layiqli gəlir qazanmaq istəyir. ə`ərlik ər məsulun müəyyən əyat
dövrünün Ulmasından ]ə`ərdardır, amma Unun dəqiq fUrması və davamlılıını
qa`aqhadan `ilinmir.
Məsulun əyat dövrü `eş fərqli mərələdən i`arətdir;
1. Məsulun yaradılması şirkətin yeni məsul ideyasının tapdıı və işlədiyi va]tdan
`aşlayır. Məsulun işlənilməsi zamanı satış sıfır Ulur və şirkətin investisiya ]ərhləri arB
tır.
2. Wazara ı]ma dövrü məsul `azara təqdim edilən zaman satışın ləng artımı dövrüB
dür. Məsulun `azara ı]arılmasına sərf Ulunan `öyük ]ərhlər sə`ə`indən `u mərB
ələdə gəlir Ulmur.
3. \rtım dövrü `azarın məsulu sürətlə qə`ul etməsi və artan gəlirlər dövrüdür.
G. etkinləşmə dövrü məsulun əksər mümkün alıhılar tərəfindən qə`ul edilməsi səB `ə`indən satışın artımının azalması dövrüdür.