Slučaj Danilovgradzapaljene krpe i sunđeri ubacivani su u kuće kroz porazbi-jane prozore. U...

Edicija: Dokumenta

SSlluuččaajj DDaanniilloovvggrraaddOOddlluukkaa

KKoommiitteettaa pprroottiivv

ttoorrttuurree

Fond za humanitarno pravo

Izdavanje knjige omogućio je Švedski helsinški komitet za ljudska prava

Danilovgrad CG.qxd 10.3.2004 0:11 Page 001

Fond za humanitarno pravo stavlja na uvid stručnoj i širojjavnosti dvije vrlo značajne odluke Komiteta Ujedinjenihnacija protiv torture (Komitet), ustanovljenog na osnovuKonvencije UN protiv torture i drugih svirepih, nehumanih iponižavajućih kazni ili postupaka (Konvencija protiv tor-ture)1. Komitet je ove odluke donio na osnovu individualnihpredstavki koje su podnijeli građani Srbije i Crne Goretvrdeći da su im državni organi povrijedili prava koja sugarantovana Konvencijom protiv torture.

Mogućnost podnošenja individualnih predstavki Komitetupredviđena je pod određenim uslovima članom 22Konvencije protiv torture2. Obje odluke su značajne jer jenjihovim usvajanjem na jedan nesumnjivo ubjedljiv načindokazana ne samo primjenjivost već i neposrednaobaveznost odgovarajućih međunarodnih standarda unašem domaćem pravnom poretku.

Slučaj Danilovgrad - odluka Komiteta protiv torture

0 0 3

1 SFRJ je Konvenciju protiv torture ratifikovala još 10. septembra1991. godine. Istovremeno, naša zemlja je izjavila da u smislu člana22 priznaje i „nadležnost Komiteta da prima i razmatra pojedi-načne predstavke podnijete od strane ili u ime pojedinaca … kojitvrde da su žrtve kršenja odredaba ove Konvencije”. SRJ, kao jednaod ukupno pet država sukcesora bivše SFRJ, dana 12. marta 2001.godine, a nakon ponovnog prijema u Ujedinjene nacije, iznova jepotvrdila svoju privrženost Konvenciji protiv torture, kao i samumogućnost obraćanja Komitetu u smislu člana 22. Prema članu 63Ustavne povelje državne zajednice Srbija i Crna Gora, sva prava iobaveze SRJ prelaze na Srbiju i Crnu Goru.

2 Konvencija protiv torture, član 22 stav 2 : „Komitet proglašavaneprihvatljivim sva saopštenja podnijeta u skladu sa ovim članomako su anonimna ili ako smatra da predstavljaju zloupotrebu pravada se podnose takva saopštenja, ili ako nijesu u skladu sa odredba-ma ove Konvencije.“


Ova publikacija sadrži odluku Komiteta u slučajuDanilovgrad, dok je u drugoj publikaciji Fonda za humani-tarno pravo objavljena odluka Komiteta u slučaju Ristić. Uslučaju Ristić, Komitet je odlučio da su organi SRJ prekršilisvoje obaveze ustanovljene Konvencijom protiv torture, jersu propustili da sveobuhvatno, blagovremeno i nepri-strasno istraže osnovane tvrdnje o policijskoj represiji kao omogućem uzroku smrti Milana Ristića.


0 0 4

Član 22 stav 5: „Komitet neće pristupiti ispitivanju nijednogsaopštenja podnijetog od strane pojedinca u skladu sa ovimčlanom dok se prethodno ne uvjeri u sljedeće:

a) da se isto pitanje ne preispituje u tom trenutku od straneneke druge međunarodne instance za istragu ili rješavanje takvihpitanja;

b) da je pojedinac iscrpio sve raspoložive interne prizive; topravilo se ne primjenjuje ako procedure priziva prevazilazerazumne rokove ili ako je malo vjerovatno da će pružiti zadovolje-nje pojedincu koji je žrtva kršenja ove Konvencije.“


UUvvoodd

Komitet Ujedinjenih nacija protiv torture (Komitet) usvojioje 21. novembra 2002. predstavku koju su u ime 65 građanaromske nacionalnosti zajednički podnijeli Fond za humani-tarno pravo (FHP), Evropski centar za prava Roma (ERRC) iadvokat Dragan Prelević zbog incidenta iz 1995. godine uDanilovgradu, kada je potpuno razoreno romsko naselje.Nakon odluke u slučaju Ristić, ovo je druga odluka kojom jeKomitet utvrdio da je Savezna Republika Jugoslavija (SRJ)prekršila odredbe Konvencije protiv mučenja i drugihsvirepih, nehumanih i ponižavajućih kazni ili postupaka(Konvencija protiv torture).

Incident u Danilovgradu desio se nakon što su dvojica tadamaloljetnih Roma silovali djevojčicu neromske nacionalnostiiz tog grada. Nekoliko stotina građana, 14. i 15. aprila,krenulo je u znak odmazde da ruši i pali romsko naseljeBožova Glavica u Danilovgradu, uz prećutno odobravanjeopštinskih vlasti i policije. Romi su uspjeli da pobjegnu, alisu njihovi domovi i druga imovina spaljeni ili uništeni nadrugi način u prisustvu policajaca koji nijesu preduzeli ništada spreče pogrom.

U strahu za život, Romi su pobjegli iz Danilovgrada i sklonilise u predgrađa Podgorice, gdje u teškim uslovima i bijedimnogi i danas žive. Takođe, jedna od posljedica incidenta jeotpuštanje nekoliko Roma, zaposlenih u Danilovgradu, podizgovorom da su prestali da dolaze na posao. Njihovi poslo-davci nijesu uzeli u obzir činjenicu da su Romi bili prisiljenida napuste grad u paničnom strahu.


0 0 5


Uprkos dokazima prikupljenim u pretkrivičnom postupku,kao i u toku istrage, ni protiv jednog lica koje je učestvovalou pogromu nije podignuta optužnica. Takođe, još uvijeknijesu okončani sporovi koje su pokrenuli danilovgradskiRomi, zbog nezakonitog prestanka radnog odnosa inaknade štete. I pored toga što je prošlo više od sedam go-dina od incidenta, romskim žrtvama još uvijek nije pruženapravna zaštita.


0 0 6


[[AANNEEKKSS]]

G.E.02-46165 (E) 101202 121202

AAnneekkss

ODLUKA KOMITETA PROTIV MUČENJA U SKLADU SAČLANOM 22 KONVENCIJE PROTIV MUČENJA I DRUGIHSVIREPIH, NEHUMANIH ILI PONIŽAVAJUĆIH KAZNI ILI

POSTUPAKA

DDvvaaddeesseett ddeevveettaa ssjjeeddnniiccaa

povodompredstavke br. 161/2000

Podnosilac predstavke: Hajrizi Džemajl i ostali (koje su u postupku zastupalipunomoćnici)

Oštećeni: Hajrizi Džemajl i ostali

Država potpisnica: Jugoslavija


0 0 7


Datum podnošenja predstavke: 11. novembar 1999.

Datum usvajanja odluke: 21. novembar 2002.

Komitet protiv mučenja, osnovan u skladu sa članom 17Konvencije protiv mučenja i drugih svirepih, nehumanih iponižavajućih kazni ili postupaka,

na sjednici održanoj 21. novembra 2002,

okončavši razmatranje predstavke br. 161/2000, podnijeteKomitetu protiv mučenja od strane g. Hajrizija Džemajla iostalih a u skladu sa članom 22 Konvencije protiv mučenja idrugih svirepih, nehumanih i ponižavajućih kazni ili postu-paka,

uzevši u obzir sve informacije dostavljene od strane pod-nosilaca predstavke, njihovih punomoćnika, kao i državepotpisnice,

usvojio je sljedeću:


0 0 8


OOddlluukkuu uu sskkllaadduu ssaa ččllaannoomm 2222 ssttaavv 77 KKoonnvveenncciijjee

1.1 Podnosioci predstavke su 65 lica, svi romske nacional-nosti i državljani Savezne Republike Jugoslavije. Oni tvrdeda je Jugoslavija prekršila član 1 stav 1, član 2 stav 1, kao ičlanove 12, 13, 14 i 16 stav 1 Konvencije. Njih predstavljajuadvokat g. Dragan Prelević, Fond za humanitarno pravo,nevladina organizacija sa sjedištem u Jugoslaviji, kao iEvropski centar za prava Roma, nevladina organizacija sasjedištem u Mađarskoj.

1.2 Komitet je dostavio predstavku državi potpisnici dana13. aprila 2000, a u skladu sa članom 22 stav 3 Konvencije.

ČČiinnjjeenniiccee iizznniijjeettee oodd ssttrraannee ppooddnnoossiillaaccaa pprreeddssttaavvkkee

2.1 Dana 14. aprila 1995. godine, oko 22 časa, policijskojstanici u Danilovgradu je dostavljena prijava da su dvojicamaloljetnih Roma silovala maloljetnu Crnogorku S. B.Postupajući po prijavi, policija je oko ponoći ušla u romskonaselje Božova Glavica, pretresla jedan broj kuća i privelasve mladiće Rome koji su se zatekli u naselju (svi oni sumeđu podnosiocima predstavke Komitetu).

2.2 Istog dana oko ponoći, dvije stotine Crnogoraca, pred-vođenih rođacima i susjedima silovane djevojčice, okupilose ispred policijske stanice i javno zahtijevalo od Skupštineopštine da usvoji odluku kojom bi svi Romi bili protjerani izDanilovgrada. Gomila je uzvikivala poruke Romima, pri-jeteći njihovim „istrijebljenjem“ i „spaljivanjem“ njihovihkuća.


0 0 9


2.3 Dva romska maloljetnika su kasnije pod prinudompriznala izvršenje djela. Dana 15. aprila, između 4 i 5 časo-va izjutra, policija je puštila sve uhapšene osim onih koji supriznali djelo. Prije puštanja policija ih je upozorila da mora-ju odmah napuštiti Danilovgrad zajedno sa svojimporodicama jer postoji opasnost da ih linčuju njihovineromski susjedi.

2.4 U isto vrijeme, policajac Ljubo Radović je stigao u rom-sko naselje Božova Glavica i rekao stanovnicima da morajuodmah napuštiti naselje. Njegovo saopštenje je izazvalopaniku. Većina stanovnika je pobjegla ka obližnjem auto-putu kako bi odatle uhvatili autobus za Podgoricu. Samonekoliko muškaraca i žena je ostalo u naselju da čuva svojedomove i stoku. Oko 5 časova tog jutra policajac LjuboRadović se vratio u naselje u pratnji policijskog inspektoraBranka Mićanovića. Policajci su poručili preostalim Romima,koji su još uvjek bili u svojim kućama (a među kojima je biloi nekoliko podnosilaca predstavke), da odmah napušteDanilovgrad pošto niko ne može da im garantuje bezbjed-nost niti da im pruži zaštitu.

2.5 Istog dana oko 8 časova izjutra, grupa neromskihstanovnika Danilovgrada je upala u romsko naselje BožovaGlavica, bacajući kamenje i razbijajući prozore na kućamapodnosilaca predstavke. Romi, koji još uvijek nijesunapuštili naselje (svi oni su među podnosiocima predstavkeovom Komitetu) bili su sakriveni u podrumu jedne od kuća,odakle su konačno uspjeli da pobjegnu preko polja i krozšume prema Podgorici.


0 1 0


2.6 Tokom prijepodneva 15. aprila policijska kola su stalnopatrolirala kroz napušteno naselje Božova Glavica. Grupeneromskih stanovnika Danilovgrada su se okupile urazličitim djelovima grada i u okolnim selima. Oko 14 časo-va gomila neromskih stanovnika je kolima i pješice stigla unaselje Božova Glavica. Gomila koja je brojala najmanjenekoliko stotina pripadnika neromske nacionalnosti (a kojihje, prema različitim izvorima, bilo između 400 i 3.000) usko-ro se okupila u tada već opustjelom romskom naselju.

2.7 Gomila je nastavila da raste, a između 14 i 15 časovaneki u njoj su počeli da viču: „Otjeraćemo ih!“, „Spalićemonaselje!“, „Sravnićemo naselje!“ Rušenje naselja je počeloubrzo poslije 15 časova. Rulja je prvo kamenjem i drugimpredmetima porazbijala prozore na kolima i kućama u vla-sništvu Roma, a potom ih je i zapalila. Gomila je takođeuništila i zapalila plastove sijena, poljoprivredne i drugemašine, ambare sa stočnom hranom, štale i ostale objekte ipredmete u vlasništvu Roma. Bacane su prethodnopripremljene eksplozivne naprave i „molotovljevi kokteli“, azapaljene krpe i sunđeri ubacivani su u kuće kroz porazbi-jane prozore. U sveopštoj buci razaranja mogli su se čutipucnji i eksplozije. U isto vrijeme stvari od vrijednosti supljačkane a stoka ubijana. Pogrom je trajao neometeno sati-ma.

2.8 Tokom čitavog pogroma prisutni policajci su propustilida postupe u skladu sa svojim zakonskim obavezama.Umjesto da intervenišu i zaustave nasilje, ovi policajci suubrzo poslije otpočinjanja napada pomjerili svoja kola nabezbjedno rastojanje i izvijestili svog pretpostavljenog. Doksu se nasilje i uništavanje širili, policajci su samo blago


0 1 1


pokušavali da ubijede neke od napadača da se smire dokSkupština opštine ne donese svoju konačnu odluku oopštem zahtjevu da se Romi protjeraju iz naselja BožovaGlavica.

2.9 Ishod ovog divljanja, uperenog protiv Roma, bio jesravnjivanje cijelog naselja i paljenje i kompletno uništenjenjihove cjelokupne imovine. Iako nije preduzela ništa dazaustavi uništenje romskog naselja, policija se pobrinula dase vatra ne proširi na okolne zgrade u vlasništvu građanadruge nacionalnosti.

2.10 Policija i istražni sudija Osnovnog suda uDanilovgradu su kasnije sačinili izvještaj o uviđaju na licumjesta u vezi sa štetom počinjenom od strane učesnika upogromu.

2.11 Zvanični policijski dokumenti, kao i izjave date odstrane jednog broja policajaca i drugih svjedoka, bilo predsudom ili u početnoj fazi istrage, ukazuju da su u razaranjuromskog naselja Božova Glavica učestvovala i sljedeća licaneromske nacionalnosti: Veselin Popović, DragišaMakočević, Gojko Popović, Boško Mitrović, Joksim Bobičić,Darko Janjušević, Vlatko Cacić i Radojica Makočević.

2.12 Osim toga, postoje takođe dokazi da su policajciMiladin Dragaš, Rajko Radulović, Dragan Burić, ĐorđijeStanković i Vuk Radović bili prisutni tokom nasilja, te da nije-su učinili ništa ili bar ne dovoljno kako bi zaštitili romskestanovnike naselja Božova Glavica ili njihovu imovinu.


0 1 2


2.13 Nekoliko dana poslije događaja ostaci romskog naseljasu potpuno uklonjeni teškim građevinskim mašinamajavnog komunalnog preduzeća. Zbrisan je svaki trag posto-janja Roma u Danilovgradu.

2.14 Poslije pogroma, a u skladu sa relevantnim domaćimpropisima, SUP u Podgorici je 17. aprila 1995. godine pod-nio krivičnu prijavu Osnovnom javnom tužilaštvu uPodgorici. U prijavi se iznosi da je izvjestan broj nepoznatihlica počinio krivično djelo izazivanja opšte opasnosti u smi-slu člana 164 Krivičnog zakona Crne Gore i, između ostalog,izričito se navodi da se ista podnosi „zbog osnovane sumnjeda su organizovano i u isto vrijeme, uz upotrebu otvorenogplamena ... uzrokovali nastajanje požara ... dana 15. 4.1995. g. ... u kojemu su potpuno uništeni objekti stanovanja... kao i druga imovina u vlasništvu lica koja su bila nasta-njena u tom naselju (Božova Glavica).“

2.15 Dana 17. aprila 1995. godine, policija je privela nasaslušanje 20 lica. Dana 18. aprila 1995, SUP u Podgorici jesačinio nezvanični zapisnik u kome se nalazi i sljedeća izja-va Veselina Popovića: „... a nakon toga sam primijetio pla-men u jednoj baraci po čemu sam zaključio da je narodpočeo da pali barake tako da sam ja pronašao nekolikokomada sunđera koje sam zapalio upaljačem koji sam imaokod sebe i tako zapaljene bacio na dvije barake od kojih seu jednoj uhvatio plamen.“

2.16 Na osnovu ovih izjava i zvaničnog policijskog zapisni-ka, SUP u Podgorici je 18. aprila 1995. godine naložio daVeselin Popović bude vraćen u pritvor jer postoji vjerovat-


0 1 3


noća da je on počinio krivično djelo izazivanja javne opa-snosti u smislu člana 164 Krivičnog zakona Crne Gore.

2.17 Dana 25. aprila 1995, a u vezi sa kritičnim događajem,javni tužilac je inicirao postupak protiv jedne jedine osobe -Veselina Popovića.

2.18 Zahtjevom za sprovođenje istrage, Veselinu Popovićuje stavljeno na teret izvršenje krivičnog djela iz člana 164Krivičnog zakona Crne Gore. Istom prilikom DragišaMakočević je okrivljen za nezakonitu nabavku vatrenogoružja 1993. godine, tj. za krivično djelo koje nema veze sapredmetnim događajem, a uprkos postojanju dokaza kojiga terete za razaranje romskog naselja Božova Glavica.

2.19 Istražni sudija Osnovnog suda u Danilovgradu jetokom istrage saslušao izvjestan broj svjedoka koji su sviizjavili da su prisustvovali nasilju, ali da ne mogu prepoznatinijednog jedinog počinioca. Dana 22. juna 1995, istražnisudija Osnovnog suda u Danilovgradu je saslušao policajcaMiladina Dragaša. Tom prilikom policajac Dragaš je izjavio,a u suprotnosti sa zvaničnim izvještajem koji je on ličnosačinio 16. aprila 1995, da nije vidio nikoga da baca bilokakvu zapaljivu napravu, te da ne može prepoznati nijednood umiješanih lica.

2.20 Dana 25. oktobra 1995, Osnovno javno tužilaštvo uPodgorici je predložilo istražnom sudiji Osnovnog suda uDanilovgradu da dodatno istraži predmetne činjenice.Konkretno, tužilaštvo je predložilo saslušanje novih svjedo-ka uključujući i policajce iz policijske stanice u Danilovgradukojima je bila povjerena zaštita romskog naselja Božova


0 1 4


Glavica. Istražni sudija Osnovnog suda u Danilovgradu jepotom saslušao dodatne svjedoke, koji su svi izjavili da nije-su vidjeli nijedno od lica koja su izazvala požar. Istražni sudi-ja nije preduzeo nikakve dalje korake.

2.21 Dana 23. januara 1996, Osnovno javno tužilaštvo uPogrodici je usljed „nedostatka dokaza“ odustalo od kri-vičnog gonjenja Veselina Popovića. Dana 8. februara 1996,istražni sudija Osnovnog suda u Danilovgradu je donioodluku kojom se obustavlja istraga. Od februara 1996.godine, zaključno sa danom podnošenja ove predstavke,vlasti nijesu preduzele nikakve dalje korake radi utvrdjivanjaidentiteta odnosno kažnjavanja lica, kako „civila“ tako i poli-cajaca, odgovornih u vezi sa predmetnim događajem.

2.22 Suprotno domaćim zakonima, podnosiocima pred-stavke nije dostavljena sudska odluka od 8. februara 1996.godine kojom se obustavlja istraga. Oni su time spriječenida preuzmu krivično gonjenje u svojstvu supsidijarnogtužioca.

2.23 Čak i prije zaključenja postupka, istražni sudija je 18. i21. septembra 1995. godine, a tokom saslušanja svjedoka(među kojima i izvjesnog broja podnosilaca ove pred-stavke), propustio da ih obavijesti o tome da imaju pravo dai sami preuzmu krivično gonjenje u slučaju da javni tužilacodluči da odustane od gonjenja po službenoj dužnosti.Ovaj propust je u suprotnosti sa izričitom odredbom udomaćem zakonodavstvu kojom se nalaže obaveza suda daneupućenoj stranci ukaže na postojeće mogućnostipravnog zadovoljenja u cilju zaštite njenih interesa.


0 1 5


2.24 Dana 6. septembra 1996. godine, svi podnosioci pred-stavke, njih ukupno 71, pokrenuli su postupak pred prvoste-penim sudom u Podgorici za naknadu pretrpljene materi-jalne i nematerijalne štete, pri čemu je svaki od njih tražiooko 100.000 američkih dolara. Zahtjev za naknadu materi-jalne štete zasnivao se na potpunom uništenju cjelokupneimovine tužilaca, dok se zahtjev za naknadu nematerijalneštete bazirao na strahu koji su tužioci pretrpjeli, ali i naduševnom bolu, prouzrokovanom povredom njihove časti iugleda, slobode kretanja, te prava na slobodan izbor prebi-vališta. Tužioci su tužbu podnijeli protiv Republike CrneGore i u istoj se pozvali se na član 154, član 180 stav 1, kaoi na članove 200 i 203 saveznog Zakona o obligacionimodnosima. Iako je prošlo više od pet godina od podnošenjatužbe, postupak za naknadu štete još uvijek nije okončan.

2.25 Dana 15. avgusta 1996. godine osmoro Roma izDanilovgrada, koji su svi među podnosiocima predstavke utekućem postupku, a koji su svi dobili otkaz zbog nedolaskana posao, pokrenuli su postupak tražeći od suda da naložinjihovo vraćanje na radna mjesta. Tokom postupka, tužiocisu tvrdili da je njihov nedolazak na posao u datom periodubio opravdan njihovim razložnim strahom da bi im životimogli biti ugroženi dolaskom na radna mjesta neposrednonakon incidenta. Prvostepeni sud u Podgorici je 26. febru-ara 1997. godine donio odluku kojom se zahtjevi tužilacaodbijaju, a na osnovu toga što su isti sa posla neopravdanoodsustvovali u trajanju od pet dana uzastopno. Pri donoše-nju odluke sud se pozvao na član 75 stav 2 saveznog Zakonao osnovama radnih odnosa kojim se predviđa da „zapo-šljenom prestaje radni odnos ukoliko se ne pojavi na rad-nom mjestu u roku od pet radnih dana uzastopno i bez


0 1 6


razložnog opravdanja“. Tužioci su 11. juna 1997. godineuložili žalbu na ovu odluku, a skoro pet mjeseci kasnije, 29.oktobra 1997, drugostepeni sud u Podgorici je ukinuoprvostepenu presudu i naložio ponovno suđenje. Obra-zloženje drugostepene odluke zasnovano je na činjenici datužiocima poslodavac nije dostavio rješenje o prestankuradnog odnosa na način propisan zakonom.

2.26 Slučaj se u međuvremenu ponovo našao predVrhovnim sudom Crne Gore koji je naložio još jedno suđe-nje pred prvostepenim sudom u Podgorici. Postupak je jošuvijek u toku.

2.27 Pošto su istjerani iz svojih kuća i pošto im je imovinapotpuno uništena, podnosioci predstavke su pobjegli naperiferiju Podgorice, glavnog grada Crne Gore, gdje su se utoku prvih nedjelja po incidentu krili po parkovima i unapuštenim zgradama. Od lokalnih Roma, koji su ih snabdi-jevali osnovnim prehrambenim proizvodima, saznali su daih grupe razjarenih muškaraca neromske nacionalnosti tražepo romskim predgrađima Podgorice. Prognani danilovgrad-ski Romi i dalje žive u Podgorici u teškoj bijedi, improvizo-vanim skloništima ili napuštenim zgradama, prisiljeni darade na podgoričkoj deponiji ili da prose kako bi preživjeli.

TTvvrrddnnjjee ppooddnnoossiillaaccaa pprreeddssttaavvkkee

3.1 Podnosioci predstavke smatraju da je država potpisni-ca povrijedila član 2 stav 1 u vezi sa članom 1, član 16 stav1, kao i članove 12, 13 i 14 razmatrane zasebno ili u vezi sačlanom 16 stav 1 Konvencije.


0 1 7


3.2 U pogledu prihvatljivosti predstavke, a pogotovu sobzirom na činjenicu da su domaći pravni lijekovi iscrpljeni,podnosioci predstavke smatraju, imajući u vidu ozbiljnostpredmetnog incidenta, ali i shodno relevantnoj praksiEvropskog suda za ljudska prava,1 da u ovakvom slučajudjelotvoran pravni lijek može biti isključivo lijek krivično-pravne prirode, a ne i lijek koji bi eventualno mogao biti ost-varen u građanskom parničnom ili pak upravnom postup-ku.

3.3 Podnosioci predstavke dalje navode da su nadležnevlasti bile u obavezi da istraže slučaj ili bar da nastaveistragu ukoliko su dostupne dokaze smatrale nedovoljnim.Osim toga, iako podnosioci predstavke uviđaju da nijesupodnijeli krivičnu prijavu protiv lica odgovornih za pogrom,oni tvrde da su i policija i organi gonjenja bili dovoljnoupoznati sa činjenicama da pokrenu i sprovedu istragu poslužbenoj dužnosti. Oni stoga zaključuju da nije pružendjelotvoran pravni lijek.

3.4 Podnosioci predstavke takođe navode da bi, s obziromna odsustvo djelotvornog pravnog lijeka u pogledunavodne povrede Konvencije, pitanje iscrpljenosti domaćihpravnih lijekova trebalo razmotriti zajedno sa meritumomslučaja, a u vezi sa tvrdnjom o povredi članova 13 i 14Konvencije.


0 1 8

1 Viđi slučaj Asenov protiv Bugarske, presuda od 28. oktobra 1998,tačke 102 i 117; Aksoj protiv Turske, presuda od 18. decembra 1996;Ajdin protiv Turske, presuda od 29. septembra 1997; X i Y protivHolandije, 8 EHRR 235 (1985), tačke 21-30.


3.5 Pozivajući se na navode iz izvora nevladinih i vladinihorganizacija, podnosioci predstavke, prije svega, zahtijevajuda se predstavka razmotri s obzirom na to da su Romi uJugoslaviji žrtve sistematske brutalnosti od strane policije,kao i teškog stanja ljudskih prava uopšte.

3.6 Podnosioci predstavke tvrde da su jugoslovenske vlastiprekršile Konvenciju bilo u pogledu člana 2 stav 1 u vezi sačlanom 1, a s obzirom da je za vrijeme gorenavedenihdogađaja policija samo stajala po strani i posmatrala razvojdogađaja, ili u pogledu člana 16 stav 1 iz istih razloga. Uvezi s tim, podnosioci predstavke smatraju da u procjenji-vanju težine počinjenog zlostavljanja treba uzeti u obzirposebnu ugroženost romske manjine. Po njihovom mišlje-nju „fizičko zlostavljanje određene težine će prije predsta-vljati ‘ponižavajuće ili nehumano kažnjavanje ili postupa-nje‘ ukoliko je motivisano rasnom netrpeljivošću“.

3.7 U vezi sa činjenicom da su gorenavedena djela poči-njena većinom od strane privatnih lica, podnosioci pred-stavke se pozivaju na princip „dužne revnosti“ u međuna-rodnoj pravnoj praksi i podsjećaju na sadašnje stanje među-narodnog prava u pogledu „pozitivnih“ obaveza država kaotakvih. Oni smatraju da se svrha odredaba Konvencije nesvodi samo na ograničavajuće obaveze država potpisnica,već da se njima takođe predviđaju određeni koraci kojimoraju biti preduzeti od strane samih država, a u cilju spri-ječavanja mučenja i drugih srodnih djela od strane privatnihlica.

3.8 Podnosioci predstavke dalje tvrde da su se navedeniakti nasilja dogodili uz „pristanak i prećutno odobravanje“


0 1 9


policajaca koji su bili dužni po zakonu da im pruže bezbjed-nost i zaštitu.

3.9 Podnosioci predstavke zatim navode povredu člana 12zasebno ili, ukoliko počinjena djela ne predstavljaju muče-nje, u vezi sa članom 16 stav 1, a stoga što su vlasti propu-štile da sprovedu brzu, nepristrasnu i sveobuhvatnu istraguradi utvrđivanja identiteta odgovornih lica i njihovogkažnjavanja. Imajući u vidu praksu Komiteta protiv muče-nja, smatra se da su nadležni organi države potpisnice, ipored činjenice da krivična prijava nije formalno podnijeta,bili obavezni da sprovedu pravilnu, a „ne bilo kakvuistragu“, i to naročito s obzirom na obilje dokaza u nji-hovom posjedu.2 Podnosioci predstavke dalje navode danepristrasnost takve istrage zavisi od stepena nezavisnostiorgana koji je sprovodi. U ovom slučaju, tvrdi se da istražnisudija nije bio dovoljno nezavisan.

3.10 Podnosioci predstavke konačno navode povredu člana13 zasebno odnosno u vezi sa članom 16 stav 1, a s obziromda je povrijeđeno njihovo „pravo da podnesu žalbunadležnim organima dotične države koji će odmah pristupi-ti ispitivanju njihovog slučaja“. Oni takođe navode povredučlana 14 zasebno odnosno u vezi sa članom 16 stav 1, a sobzirom na odsustvo pravnog zadovoljenja i pravične iodgovarajuće naknade.


0 2 0

2 Viđi slučaj Enkarnación Blanko Abad protiv Španije, 14. maj 1998,CAT/C/20/D/59/1996, tačka 8.2; Henri Unai Parot protiv Španije, 2.maj 1995, CAT/C/14/D/6/1990.


SSttaavv ddrržžaavvee ppoottppiissnniiccee oo pprriihhvvaattlljjiivvoossttii pprreeddssttaavvkkee

4. U svom podnesku od 9. novembra 1998. godine,država potpisnica tvrdi da je predstavka neprihvatljiva sobzirom na to da je po slučaju postupljeno u skladu sajugoslovenskim propisima, kao i da svi raspoloživi pravniljekovi nijesu iscrpljeni.

PPrriimmjjeeddbbee ppooddnnoossiillaaccaa pprreeddssttaavvkkee nnaa ssttaavv ddrržžaavveeppoottppiissnniiccee

5. U svom podnesku od 20. septembra 2000. godine,podnosioci predstavke ponavljaju svoje glavne argumente uprilog prihvatljivosti predstavke i podvlače da država pot-pisnica nije naznačila pravne ljekove koji im još uvjek stojena raspolaganju. Pored toga, oni smatraju, s obzirom da jedržava potpisnica propuštila da podnese bilo kakve drugeprimjedbe s tim u vezi, da se ona time faktički i odrekla svogprava da ospori ispunjenost svih drugih kriterijuma za prih-vatljivost predstavke.

OOddlluukkaa KKoommiitteettaa oo pprriihhvvaattlljjiivvoossttii pprreeddssttaavvkkee

6. Na svojoj dvadeset petoj sjednici Komitet je razmotrioprihvatljivost predstavke i konstatovao, u skladu sa članom22 stav 5 (a) Konvencije, da ista nije prethodno razmatrana,niti pak da se trenutno razmatra, u kakvom drugom među-narodnom istražnom ili arbitražnom postupku. U vezi satvrdnjom o iscrpljenosti domaćih pravnih ljekova, Komitet jeuzeo u obzir argumente podnosilaca predstavke i primijetioda po tom pitanju nije primio nikakve argumente ili infor-macije od strane države potpisnice. Pozivajući se na pravilo


0 2 1


108 stav 7 svog Pravilnika, Komitet je 23. novembra 2000.godine odlučio da je predstavka prihvatljiva.

SSttaavv ddrržžaavvee ppoottppiissnniiccee oo mmeerriittuummuu

7. I pored poziva Komiteta da mu se dostave stavovi omeritumu predstavke, poslatog u dopisu od 5. decembra2000. godine, kao i dvije opomene od 9. oktobra 2001. i 11.februara 2002, država članica nije priložila nikakav daljipodnesak.

DDooddaattnnii kkoommeennttaarrii oo mmeerriittuummuu ppooddnniijjeettii oodd ssttrraanneeppooddnnoossiillaaccaa pprreeddssttaavvkkee

8.1 U pismu od 6. decembra 2001. godine podnosiocipredstavke su Komitetu dostavili dodatne informacije ikomentare o meritumu spora. U istom podnesku podnosio-ci predstavke su pružili detaljne podatke u vezi sa raznimpitanjima koja je Komitet postavio, a koja se odnose na pri-sustvo i ponašanje policije za vrijeme događaja, radnje pre-duzete u odnosu na lokalno stanovništvo, zatim na odnoserazličitih etničkih grupa, te njihova vlasnička prava.

8.2 U vezi sa prisustvom i ponašanjem policije za vrijemedogađaja, kao i u vezi sa radnjama preduzetim u odnosu nalokalno stanovništvo, podnosioci predstavke su pružilidetaljan činjenični opis prenijet u tačkama od 2.1 do 2.29ove odluke.

8.3 Što se tiče opšteg položaja romske manjine u SaveznojRepublici Jugoslaviji, podnosioci predstavke tvrde da je onuglavnom nepromijenjen od odlaska predsjednika


0 2 2


Miloševića. Pozivajući se na raniji izvještaj Fonda za huma-nitarno pravo, dostavljen Komitetu protiv mučenja, kao iorganizaciji Human Rights Watch za njen godišnji izvještajza 2001. godinu, podnosioci predstavke smatraju da jesadašnji položaj Roma u državi potpisnici veoma zabrinjava-jući i naglašavaju da su Romi bili meta u nekoliko ozbiljnihincidenata u posljednje vrijeme, ali da vlasti nijesu pre-duzele nikakve ozbiljne korake u cilju krivičnog gonjenjapočinilaca ili obeštećenja žrtava.

8.4 Što se tiče vlasničkih listova, podnosioci predstavkeiznose da je većina istih izgubljena ili uništena u događaji-ma od 14. i 15. aprila 1995, kao i da ova činjenica nije ospo-ravana od strane nadležnih vlasti države potpisnice u tokugrađanskog postupka.

8.5 Podnosioci predstavke zatim detaljno razmatraju dosi-jeg člana 1 stav 1 i člana 16 stav 1 Konvencije. Oni prvoprimjećuju da je u slučaju Irska protiv UjedinjenogKraljevstva, kao i u slučaju Grčke, Evropski sud za ljudskaprava konstatovao da član 3 Evropske konvencije o ljudskimpravima takođe pokriva „nanošenje duševne patnje izazi-vanjem mučnog ili stresnog stanja sredstvima koja neuključuju fizički napad“.3

8.6. Osim toga, podnosioci predstavke podvlače da se uprocjeni težine zlostavljanja mora uzeti u obzir i ranjivostžrtve, dakle i njen pol, uzrast, zdravstveno stanje i etničkapripadnost. Shodno tome, Komitet bi u svojoj ocjeni poči-


0 2 3

3 Izvještaj od 5. novembra 1969, Godišnjak XII; Grčki slučaj (1969),str. 461.


njenih prekršaja, a naročito onih počinjenih u Jugoslaviji,trebalo da uzme u obzir romsko etničko porijeklo žrtava. Utom smislu, oni podvlače da su izgledi da se akt fizičkogzlostavljanja određene težine okvalifikuje kao postupanjesuprotno članu 16 Konvencije utoliko veći ukoliko je onpočinjen iz rasnih pobuda.

8.7 U pogledu razaranja ljudskih naselja, podnosioci pred-stavke se pozivaju na dva slučaja o kojima je Evropski sud zaljudska prava donio odluku, a čije su činjenične okolnostislične slučaju o kojem se ovdje radi.4 U oba slučaja, Evropskisud je stao na stajalište da spaljivanje i uništavanje kuća, kaoi protjerivanje njihovih stanara, predstavlja povredu člana 3Evropske konvencije.

8.8 U vezi sa počiniocima navodnih prekršaja članova 1 i 16Konvencije, podnosioci predstavke smatraju da, iako jedinojavni službenik ili službeno/ovlašćeno lice može biti počini-lac djela u smislu bilo koje od ove dvije odredbe, u objemase navodi mogućnost da djelo mučenja ili zlostavljanja naneki drugi način može biti počinjeno i uz pristanak iliprećutno odobravanje javnog službenika. Prema tome, iakopodnosioci predstavke ne osporavaju da gorenavedenadjela nijesu počinjena ili podstaknuta od strane policajaca,oni smatraju da su ona ipak počinjena uz njihov pristanak iprećutno odobravanje. Iako su policajci bili obaviješteni otome što će se dogoditi 15. aprila 1995, a bili su i prisutni namjestu događaja u vrijeme pogroma, nijesu spriječili izvr-šenje ovog nedjela.


0 2 4

4 Slučaj Mentes i ostali protiv Turske, 58/1996/677/867 i Seldžuk iAsker protiv Turske, 12/1997/796/998-999.


8.9 U pogledu pozitivnih obaveza država da spriječe isuzbiju djela nasilja od strane privatnih lica, podnosiocipredstavke se pozivaju na Opšti komentar br. 20 Komitetaza ljudska prava, inače usvojen u pogledu člana 7Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima.Ovaj Komentar ističe da se pomenuti član 7 odnosi i nadjela počinjena od strane privatnih lica, te da bez obzira nato države imaju obavezu da i same preduzmu sve odgovara-juće mjere u cilju zaštite svih lica od povreda ovakve vrste.Podnosioci predstavke se takođe pozivaju na Kodeks po-našanja lica odgovornih za primjenu zakona Ujedinjenihnacija, Osnovne principe vezane za upotrebu sile i vatrenogoružja od strane lica odgovornih za primjenu zakona, kao ina Okvirnu konvenciju o zaštiti nacionalnih manjina SavjetaEvrope, naravno sve s obzirom na sličnost suštine njihovihodredaba.

8.10 U vezi sa istim pitanjem, podnosioci predstavke navodeodluku Inter-američkog suda za ljudska prava u slučajuVelaskes Rodriges protiv Hondurasa prema kojoj:

... Država može biti pozvana na odgovornost predmeđunarodnim organom u vezi sa protivpravnimaktom kojim se krše ljudska prava, a koji joj se nemože direktno pripisati (npr. počinilac je privatno liceili osoba čiji se identitet ne može utvrditi), i to ne zbogpočinjenja samog akta, već zato što nije ispoljiladužnu revnost da spriječi prekršaj ili da reaguje nanjega u skladu sa Konvencijom.5


0 2 5

5 Slučaj Velaskes Rodriges protiv Hondurasa, presuda od 29. jula1988, str. 291.


Slično tome, razmotrivši slučaj Osman protiv UjedinjenogKraljevstva, Evropski sud za ljudska prava zaključio jesljedeće:

... u izvjesnim jasno određenim okolnostima, podčlanom 2 Konvencije se takođe može podrazumijevati ipozitivna obaveza vlasti da preduzmu preventivneoperativne mjere radi zaštite [jednog privatnog] lica čijije život ugrožen kažnjivim radnjama drugog...[pri-vatnog lica]... Ako je iznijeta tvrdnja da su se vlasti ogri-ješile o svoju obavezu zaštite prava na život u kontekstunjihove gorenavedene dužnosti da spriječe i suzbijukrivična djela protiv ličnosti, ...[sud]… mora biti uvjerenda su u dato vrijeme vlasti bile upoznate, ili da je treba-lo da budu upoznate, sa postojanjem realne ineposredne opasnosti da život određenog lica ili višelica bude ugrožen kažnjivim radnjama preduzetim odstrane trećeg lica, kao i u to da su iste propustile da pre-duzmu mjere u okviru svojih ovlašćenja kojima bi se, porazumnoj procjeni, takva opasnost mogla otkloniti... Upogledu prirode prava zaštićenog članom 2, a koje jeugrađeno u samu osnovu Konvencije, dovoljno je dapodnosilac predstavke dokaže da vlasti nijesu preduzelesve što bi se od njih moglo razumno očekivati radi ot-klanjanja realne i neposredne opasnosti po život, a zakoju su one znale ili je trebalo da znaju.6

8.11 Podnosioci predstavke dalje tvrde da se obaveza predu-zimanja preventivnih mjera može dodatno proširiti i to utolikošto je opasnost po život veća. U prilog ove tvrdnje, oni široko


0 2 6

6 Slučaj Osman protiv Ujedinjenog Kraljevstva, tačke 115-116.


citiraju presudu Evropskog suda za ljudska prava u slučajuMahmut Kaya protiv Turske, kojom se obaveze država određu-ju na sljedeći način: prvo, države su obavezne da preduzmusve razumne korake kako bi otklonile stvarnu i neposrednuopasnost po život i integritet neke osobe, a usljed postupakakoji bi mogli biti preduzeti od strane pojedinaca ili grupa uzpristanak i prećutno odobravanje javnih vlasti; drugo, upogledu postupaka preduzetih od strane privatnih lica uz pri-stanak ili prećutno odobravanje javnih vlasti, države suobavezne da pruže djelotvoran pravni lijek uključujući i pravil-nu i efikasnu istragu dotičnih incidenata.

8.12 Podnosioci predstavke takođe podvlače da obavezadržava, shodno članu 3 Evropske konvencije o ljudskimpravima, podrazumijeva i mnogo više od pukog propisiva-nja krivičnih sankcija za ona privatna lica koja počine djela usuprotnosti sa ovom odredbom. U slučaju Z. protivUjedinjenog Kraljevstva, Evropska komisija za ljudska pravaje zauzela sljedeći stav:

... premda su vlasti bile svjesne da su podnosiocipredstavke bili žrtve ozbiljnog zlostavljanja i nebrigeod strane roditelja tokom nekoliko godina, one supropuštile, uprkos razumnim sredstvima, koja su imstajala na raspolaganju, da preduzmu efikasne mjereu cilju okončanja istih... [Prema tome, država se] ogri-ješila o svoju pozitivnu obavezu u skladu sa članom 3Konvencije da podnosiocima predstavke pruži odgo-varajuću zaštitu od nečovječnog i ponižavajućeg po-stupanja.7


0 2 7

7 Slučaj Z. protiv Ujedinjenog Kraljevstva, tačka 98.


8.13 U svom zaključku, podnosioci predstavke smatraju dasu „oni zaista bili izloženi aktima kolektivnog nasilja, a kojeim je nanijelo veliku fizičku i duševnu patnju koja se svodina mučenje odnosno svirepo, nehumano i ponižavajućekažnjavanje i postupanje“. Po njihovoj tvrdnji „ovo sedogodilo u cilju njihovog kažnjavanja za djelo počinjeno odstrane trećeg lica (silovanje S. B.), s tim što je kolektivnonasilje o kojem je ovdje riječ (ili bolje reći rasistički pogrom)počinjeno u prisustvu policajaca, a prema tome i uz njihovpristanak i prećutno odobravanje, iako je njihova zakonskaobaveza bila da postupe upravo suprotno, tj. da im osigura-ju bezbjednost i pruže zaštitu“.

8.14 Konačno, u vezi sa odsustvom komentara države pot-pisnice o meritumu predstavke, podnosioci predstavke sepozivaju na pravilo 108 stav 6 Pravilnika Komiteta, smatra-jući da je taj princip podjednako primjenljiv i u fazi razma-tranja merituma. Pozivajući se na praksu Evropskog suda zaljudska prava i Komiteta za ljudska prava, podnosioci pred-stavke dalje tvrde da je država potpisnica prećutno prihvati-la iznesene tvrdnje time što nije osporila činjenice ili pravneargumente iznijete u predstavci i kasnijim podnescima.

PPoossttuuppaakk pprreedd KKoommiitteettoomm

9.1 Komitet je, u skladu sa članom 22 stav 4, razmotriopredstavku u svjetlu svih informacija dostavljenih od stranestranaka u postupku. Osim toga, s obzirom da poslije usva-janja odluke o prihvatljivosti predstavke Komitet nije primionikakav podnesak od strane države potpisnice, on se oslanjana detaljne podneske podnosilaca predstavke. U vezi s tim,Komitet podsjeća da je država članica obavezna, u skladu sa


0 2 8


članom 22 stav 3 Konvencije, da sarađuje sa Komitetom i dadostavi pismena tumačenja ili izjave u cilju pojašnjenjapredmeta i pravnog lijeka ukoliko je isti ponuđen.

9.2 Što se tiče pravne kvalifikacije događaja od 15. aprila1995, a prema opisu podnosilaca predstavke, Komitet prijesvega smatra da u datim okolnostima paljenje i razaranjekuća predstavlja akte svirepog, nehumanog i ponižavajućegpostupanja i kažnjavanja. Priroda ovih akata je dodatnopogoršana činjenicom da su se neki od podnosilaca pred-stavke još uvijek krili u naselju dok su kuće bile paljene iuništavane, da su oštećeni kao grupa bili posebno ranjivi, teda su akti počinjeni u znatnoj mjeri iz rasnih pobuda. Osimtoga, Komitet smatra da su podnosioci predstavke pružilidovoljno dokaza da policajci (službena lica) nijesu pre-duzeli odgovarajuće korake da ih zaštite uprkos činjenici dasu bili ne samo obaviješteni o neposrednoj opasnosti koja jeprijetila podnosiocima predstavke već i prisutni na licumjesta, te da stoga njihovo ponašanje ukazuje na „prećutnoodobravanje“ u smislu člana 16 Konvencije. U tom pogleduKomitet je u mnogim prilikama izrazio svoju zabrinutost uvezi sa „propustima policije i lica odgovornih za primjenuzakona da pruže odgovarajuću zaštitu grupama kojima pri-jeti napad iz rasnih pobuda“ (zaključna opažanja o preli-minarnom izvještaju Slovačke, CAT A/56/44 (2001), tačka104; v. takođe zaključna opažanja o drugom periodičnomizvještaju Češke Republike, CAT A/56/44 (2001), tačka 113,te zaključna opažanja o drugom periodičnom izvještajuGruzije, CAT A/56/44 (2001), tačka 81). Iako sami policajcinijesu počinili djela na koja podnosioci predstavke ukazuju,Komitet smatra da su ta djela počinjena uz njihovo prećut-


0 2 9


no odobravanje, te da ona stoga predstavljaju povredečlana 16 stav 1 Konvencije od strane države potpisnice.

9.3 Zauzevši stav da činjenice opisane od strane podnosi-laca predstavke predstavljaju akte u smislu člana 16 stav 1Konvencije, Komitet će analizirati i druge navodne povredeu skladu sa svojim nalazom.

9.4 U vezi sa navodnom povredom člana 12 Konvencije,Komitet je mišljenja, a što je podvukao i u vezi sa prijethod-nim slučajevima (v. između ostalog Enkarnasion BlancoAbad protiv Španije, slučaj br. 59/1996, odluka od 14. maja1998), da se tokom krivične istrage mora utvrditi kako priro-da i okolnosti navedenog djela, tako i identitet svakog licakoje je moglo biti umiješano u isto. U vezi sa ovim slučajem,Komitet primjećuje da uprkos učešću najmanje nekolikostotina osoba neromske nacionalnosti u događajima od 15.aprila 1995, kao i prisustvu izvjesnog broja policajaca na licumjesta u vrijeme tih događaja, nijednom licu ili pripadnikupolicije nije suđeno pred sudovima države članice. Sobzirom na to, Komitet je zauzeo stajalište da istraga pre-duzeta od strane organa države članice nije udovoljila zah-tjevima člana 12 Konvencije.

9.5 U vezi sa tvrdnjom o povredi člana 13 Konvencije,Komitet smatra da nepreduzimanje istrage u smislu pri-jethodne tačke takođe predstavlja i povredu člana 13Konvencije. Pored toga, Komitet je mišljenja da je državapotpisnica svojim propustom da podnosioce predstavkeobavijesti o rezultatima istrage, i to tako što bi im, izmeđuostalog, uručila i rješenje o njenoj obustavi, iste faktičkionemogućila da i sami preuzmu gonjenje u svojstvu sup-


0 3 0


sidijarnog tužioca. S obzirom na okolnosti, Komitet nalazida je time počinjena dodatna povreda člana 13 Konvencije.

9.6 U vezi sa tvrdnjom o povredi člana 14 Konvencije,Komitet primjećuje da se ovom odredbom obuhvata samomučenje u smislu člana 1 Konvencije, a ne i drugi oblicizlostavljanja. Pored toga, iako se članom 16 stav 1Konvencije posebno upućuje na članove 10, 11, 12 i 13, unjemu nema pomena člana 14. Međutim, članom 14Konvencije se ne isključuje obaveza države potpisnice dažrtvi postupka, koji je u suprotnosti sa članom 16Konvencije, pruži zadovoljenje kao i pravičnu i odgovara-juću naknadu. Pozitivne obaveze koje proističu iz prverečenice člana 16 Konvencije podrazumijevaju obavezupružanja zadovoljenja i naknade žrtvi postupka koji je usuprotnosti sa tom odredbom. Komitet je stoga stao na sta-jalište da država potpisnica nije postupila u skladu sa svojimobavezama iz člana 16 Konvencije pošto podnosiocimapredstavke nije pružila zadovoljenje, kao i pravičnu i odgo-varajuću naknadu.

10. Postupajući u skladu sa članom 22 stav 7 Konvencije,Komitet je stao na stajalište da činjenice koje su pred njimukazuju na povredu člana 16 stav 1 i članova 12 i 13Konvencije protiv mučenja i drugih svirepih, nehumanih iponižavajućih kazni ili postupaka.

11. Shodno pravilu 111 stav 5 svog Pravilnika, Komitetzahtijeva od države potpisnice da sprovede pravilnu istraguu vezi sa incidentom od 15. aprila 1995, da krivično goni ikazni lica odgovorna za počinjena djela, da podnosiocimapredstavke pruži zadovoljenje, uključujući i pravičnu i odgo-


0 3 1


varajuću naknadu štete, te da obavijesti Komitet, u roku od90 dana od dana uručenja ove odluke, o koracima koje jepreduzela u vezi sa gore navedenim stavovima.


0 3 2


AAnneekkss

((SSlluuččaajj bbrr.. 116611//11999999 -- HHaajjrriizzii DDžžeemmaajjll ii oossttaallii pprroottiivvJJuuggoossllaavviijjee))

LLiiččnnoo mmiiššlljjeennjjee gg.. FFeerrnnaannddaa MMaarriinnjjaa ii gg.. AAlleehhaannddrraaGGoonnssaalleessaa PPoobblleetteeaa uu sskkllaadduu ssaa pprraavviilloomm 111133 PPrraavviillnniikkaa

Ovo mišljenje dostavljamo u prilog svoje ocjene da neza-koniti događaji za koje je odgovorna država Jugoslavijapredstavljaju „mučenje“ u smislu člana 1 stav 1 Konvencije,a ne samo „svirep, nehuman i ponižavajući postupak“ uskladu sa članom 16. Propust državnih organa da reagujuna nasilnu deložaciju, prinudno raseljenje i uništenje kuća iimovine od strane pojedinaca svodi se na protivpravnoprećutno odobravanje, a što, po našoj ocjeni, predstavljaprovredu člana 1 stav 1, pogotovu ako se on dovede u vezusa članom 2 stav 1 Konvencije.

Mi zapravo vjerujemo da je patnja nanesena žrtvama biladovoljno teška da bi se mogla okvalifikovati kao „mučenje“,a ovo iz sljedećih razloga:

a) stanovnici naselja Božova Glavica bili su prisiljeni danapušte svoje domove u žurbi, a s obzirom na opasnost odteških posljedica po sebe i svoju imovinu;

b) njihovo naselje i domovi su potpuno uništeni, osnovnepotrepštine su im takođe uništene;

c) kao posljedica prinudnog raseljenja koje je uslijedilo,oni ne samo što su spriječeni da se vrate u naselje, već su


0 3 3


mnogi od njih natjerani da žive u siromaštvu, bez zapošlje-nja ili stalnog prebivališta;

d) i pored obraćanja domaćim organima vlasti, ovijugoslovenski građani, koji su žrtve raseljavanja i nepravde,nijesu dobili nikakvu naknadu iako je prošlo sedam godinaod navedenih događaja;

e) svi nasilno raseljeni stanari pripadaju romskoj etničkojzajednici za koju se zna da je posebno ugrožena u mnogimdjelovima Evrope. S obzirom na to, države im moraju pružitiveću zaštitu.

Gore navedeno upućuje na pretpostavku o „ozbiljnoj pat-nji“, koja je svakako „duševna“, ali po svojoj prirodi takođei „fizička“, čak iako žrtve nijesu podvrgnute neposrednomfizičkom napadu.

Mi stoga smatramo da je događaje o kojima se radi trebalookvalifikovati kao „mučenje“.

(potpisani)Fernando MarinjoAlehandro Gonsales Poblete

Objavljeno na osnovu odluke Komiteta protiv mučenja.


0 3 4


KKOONNVVEENNCCIIJJAA PPRROOTTIIVV MMUUČČEENNJJAA II DDRRUUGGIIHHSSVVIIRREEPPIIHH,, NNEEHHUUMMAANNIIHH IILLII PPOONNIIŽŽAAVVAAJJUUĆĆIIHH KKAAZZNNIIIILLII PPOOSSTTUUPPAAKKAA1

Države potpisnice ove Konvencije,

smatrajući da, u skladu sa principima proklamovanim uPovelji Ujedinjenih nacija, priznavanje jednakih i neotuđivihprava svim članovima ljudske zajednice predstavlja osnovuslobode, pravednosti i mira u svijetu,

priznajući da ta prava proizilaze iz dostojanstva koje jeneodvojivo od ljudske ličnosti,

smatrajući da države, u skladu sa Poveljom, a naročito sanjenim članom 55 treba da podstiču opšte i stvarno pošto-vanje prava čovjeka i osnovnih sloboda,

vodeći računa o članu 5 Opšte deklaracije o pravima čovje-ka i o članu 7 Međunarodnog pakta o građanskim i poli-tičkim pravima, koji propisuju da niko ne smije biti pod-vrgnut mučenju ili svirepim, nehumanim ili ponižavajućimkaznama ili postupcima,

vodeći računa takođe o Deklaraciji o zaštiti svih lica odmučenja i drugih svirepih, nehumanih ili ponižavajućih


1 Usvojena i otvorena za potpis, ratifikaciju i pristupanje RezolucijomGeneralne skupštine UN br. 39/46 od 10. decembra 1984. godine.Stupila na snagu 26. juna 1987. u skladu sa članom 27 (1).Jugoslavija je potpisala i ratifikovala ovu Konvenciju. Objavljena jeu Službenom listu (Međunarodni ugovori) br. 9/91.

0 3 5


kazni ili postupaka, koju je Generalna skupština usvojila 9.decembra 1975. godine,

želeći da povećaju efikasnost borbe protiv mučenja i drugihsvirepih, nehumanih ili ponižavajućih kazni ili postupaka usvijetu,

sporazumjele su se o sljedećem:

PPRRVVII DDIIOO

Član 1

1. Po ovoj Konvenciji, izraz "mučenje" označava svaki činkojim se nekom licu namjerno nanose velike patnje, fizičkeili duševne, sa ciljem da se od njega ili od nekog trećeg licadobiju obavještenja ili priznanja, da se kazni za neko djelokoje je ono ili neko treće lice počinilo, ili se sumnja da ga jepočinilo, da se uplaši ili da se na njega izvrši pritisak, ili dase neko treće lice uplaši i na njega izvrši pritisak, ili iz bilokoje druge pobude zasnovane na bilo kakvom oblikudiskriminacije, kad takav bol ili takve patnje nanosislužbeno lice ili neko drugo lice koje djeluje po službenojdužnosti ili na osnovu izričitog naloga ili pristankaslužbenog lica. Taj izraz ne odnosi se na bol i na patnje kojeproizilaze isključivo iz zakonitih kazni, neodvojivi su od njihili njima izazvani.


0 3 6


2. Ovaj član ne ograničava nijedan međunarodni instru-ment ili nacionalni zakon koji sadrži ili može sadržatiodredbe šireg dometa.

Član 2

1. Sve države članice preduzimaju djelotvorne zakonske,administrativne, sudske i druge mjere radi spriječavanjamučenja na čitavoj teritoriji pod njihovom nadležnošću.

2. Isključuje se mogućnost pozivanja na neku izuzetnuokolnost, bez obzira da li je to ratno stanje, prijetnja ratom,unutrašnja politička nestabilnost ili bilo koje drugo vanred-no stanje, da bi se opravdalo mučenje.

3. Naređenje pretpostavljenog ili javnih vlasti ne može senavoditi kao opravdanje za mučenje.

Član 3

1. Nijedna država neće prognati, vratiti (refouler) ili izruči-ti neko lice drugoj državi ako ima ozbiljne razloge da vjeru-je da će u toj državi to lice biti izloženo mučenju.

2. Da bi utvrdile da li postoje ovi razlozi, nadležne vlasti ćeuzeti u obzir sve relevantne okolnosti, uključujući i eventu-alno postojanje činjenice da u dotičnoj državi postojiozbiljno, flagrantno ili masovno kršenje ljudskih prava.


0 3 7


Član 4

1. Sve države potpisnice obavezuju se da se akti mučenjasmatraju prestupima po njihovom krivičnom pravu. Istovaži i za pokušaj sprovođenja mučenja i za sve druge po-stupke bilo kog lica koji predstavljaju saučesništvo ili sudje-lovanje u nekom činu mučenja.

2. Sve države potpisnice predvidjeće za te prestupe odgo-varajuće kazne, u skladu sa težinom prestupa.

Član 5

1. Sve države potpisnice preduzimaju potrebne mjere da biosigurale svoju nadležnost u vezi s prestupima predviđenimčlanom 4, u sljedećim slučajevima:a) kad je prestup učinjen na bilo kom dijelu teritorije koji

potpada pod nadležnost te države, ili u avionu ilibrodu registrovanom u toj državi;

b) kad je pretpostavljeni počinilac tog djela državljanindotične države;

c) kad je žrtva državljanin dotične države i kad ta državato smatra shodnim.

2. Sve države potpisnice preduzimaju takođe mjere potreb-ne za uspostavljanje svoje nadležnosti u vezi s ovimprestupima u slučaju kad se pretpostavljeni počinilac nalazina bilo kom dijelu teritorije koji potpada pod njihovunadležnost i kada ga ne izručuju u skladu sa članom 8 nekojod država naznačenih u stavu 1 ovog člana.


0 3 8


3. Ova Konvencija ne potire nikakvu kaznenu nadležnostkoja je u skladu sa nacionalnim zakonima.

Član 6

1. Ako na osnovu ispitivanja podataka kojim raspolažuustanove okolnosti to opravdavaju, sve države potpisnice načijoj se teritoriji nalazi lice za koje postoji sumnja da jepočinilo prestup iz člana 4 obezbjeđuju pritvaranje tog licaili preduzimaju druge pravne mjere da bi se osiguralo nje-govo prisustvo. To pritvaranje i te mjere moraju biti u skladusa zakonodavstvom dotične zemlje i mogu se primjenjivatisamo tokom perioda potrebnog da se pokrene postupakkrivičnog gonjenja ili izručivanja.

2. Dotična država odmah otvara prethodnu istragu radiutvrđivanja činjenica.

3. Sva lica pritvorena na osnovu stava 1 ovog člana moguodmah stupiti u vezu sa najbližim nadležnim pred-stavnikom države čije državljanstvo imaju ili, ako je riječ olicima bez državljanstva, sa predstavnikom države u kojojobično borave.

4. Kad država stavi neko lice u pritvor na osnovu odredabaovog člana, ona odmah obavještava države naznačene ustavu 1 člana 5 o tom pritvaranju i o okolnostima koje gaopravdavaju. Država koja pokreće prethodnu istragu naosnovu stava 2 ovog člana u najkraćem roku saopštavazaključke te istrage dotičnim državama i obavještava ih otome da li namjerava da primjeni svoju nadležnost.


0 3 9


Član 7

1. Ako država potpisnica na čijoj je teritoriji otkriveno lice zakoje se pretpostavlja da je počinilo prestup iz člana 4 neizruči to lice, onda ona, u slučajevima predviđenim članom5, predaje taj slučaj svojim organima nadležnim za krivičnogonjenje.

2. Ti organi donose odluku na isti način kao u slučaju teškihprekršaja opšteg prava po zakonu dotične države. U slučaje-vima predviđenim stavom 2 člana 5, pravila o dokazimakoja se primjenjuju prilikom gonjenja i osude ne mogunikako biti manje stroga od pravila koja se primjenjuju uslučajevima predviđenim stavom 1 člana 5.

3. Svim licima protiv kojih je otvoren postupak gonjenja zaneki od prestupa sadržanih u članu 4 zagarantovan jepravedan tretman u svim fazama postupka.

Član 8

1. Svi prekršaji predviđeni članom 4 se automatski podrazu-mijevaju u svim ugovorima o ekstradiciji zaključenimizmeđu država potpisnica. Države potpisnice obavezuju seda obuhvate te prekršaje svim ugovorima o ekstradiciji kojeizmeđu sebe zaključuju.

2. Ako država potpisnica koja uslovljava ekstradiciju posto-janjem ugovora o tome dobije od neke druge države potpi-snice, sa kojom nema ugovor o ekstradiciji, zahtjev zaizručenje, ona može smatrati ovu Konvenciju pravnim


0 4 0


osnovom za ekstradiciju u slučaju pomenutih prestupa.Ekstradicija se obavlja u skladu sa uslovima koje predviđapravo države od koje se traži ekstradicija.

3. Države potpisnice koje ne uslovljavaju ekstradiciju posto-janjem ugovora priznaju pomenute prestupe kao osnovu zameđusobno izručivanje lica, u skladu sa uslovima pred-viđenim pravom države od koje se traži izručenje.

4. U odnosima među državama potpisnicima se, u slučajuizručenja, smatra da su navedeni prestupi izvršeni i na mje-stu njihovog stvarnog izvršenja, i na teritoriji koja se nalazipod jurisdikcijom država koje treba da ustanove svojunadležnost u skladu sa stavom 1 člana 5.

Član 9

1. Države potpisnice pružaju jedne drugima najširu pravnupomoć, u čitavom krivičnom postupku koji se odnosi naprestupe iz člana 4, uključujući i saopštavanje svih dokazakojima raspolažu i koji su neophodni za ostvarivanje ciljevakrivičnog postupka.

2. Države potpisnice ispunjavaju svoje obaveze iz stava 1ovog člana u skladu sa ugovorima o međusobnoj pravnojpomoći koje su eventualno sklopile.


0 4 1


Član 10

1. Sve države potpisnice vode računa o tome da instrukcijei informacije u vezi sa zabranom mučenja budu sastavni dioobuke civilnog ili vojnog osoblja zaduženog za primjenuzakona, medicinskog osoblja, javnih službenika i drugih licakoja su na bilo koji način uključena u čuvanje, ispitivanje ilitretman bilo kog uhapšenog lica, lica u pritvoru ili lica uzatvoru.

2. Sve države potpisnice unose pomenutu zabranu u pravi-la ili instrukcije donijetim u vezi sa dužnostima ili poslovimatih lica.

Član 11

Sve države potpisnice sistematski kontrolišu pravila, uput-stva, metode i praksu u istrazi i odredbe u vezi sa nadzoromi tretmanom lica koja su iz bilo kojih razloga uhapšena,pritvorena ili u zatvoru na čitavoj teritoriji koja potpada podnjihovu nadležnost, da bi se izbjeglo da dođe do slučajevamučenja.

Član 12

Sve države potpisnice vode računa o tome da nadležnevlasti u najkraćem roku pristupe nepristrasnoj istrazi kadgod postoje osnovani razlozi da se vjeruje da je na teritorijikoja potpada pod njihovu nadležnost počinjeno neko djelomučenja.


0 4 2


Član 13

Sve države potpisnice osiguravaju svim licima koja tvrde dasu bila podvrgnuta mučenju na teritoriji koja potpada podnjihovu nadležnost pravo da podnesu žalbu nadležnimvlastima dotične države koje će odmah pristupiti ispitivanjunjihovog slučaja. Biće preduzete mjere da se lice koje jepodnijelo žalbu i svjedoci zaštite od svih maltretiranja ilizastrašivanja zbog podnijete žalbe ili bilo kakve izjave kojubi mogli dati.

Član 14

1. Sve države potpisnice, u svom pravnom sistemu, garan-tuju žrtvi mučenja pravo da dobije odštetu i da budepravedno i adekvatno obeštećena, uključujući tu i sredstvapotrebna za njen što potpuniji oporavak. U slučaju da žrtvaumre od posljedica mučenja, njeni nasljednici imaju pravona odštetu.

2. Ovaj član ne utiče na pravo odštete koje bi žrtva ili bilokoje drugo lice imali po nacionalnim zakonima.

Član 15

Sve države potpisnice obezbjeđuju da izjava za koju seustanovi da je dobijena mučenjem ne bude iskorišćena kaodokaz u nekom procesu, osim protiv osobe optužene zamučenje kao dokaz kako je ta izjava data.


0 4 3


Član 16

1. Sve države potpisnice obavezuju se da će na čitavoj teri-toriji koja potpada pod njihovu nadležnost zabraniti svadjela koja predstavljaju svirepe, nehumane ili ponižavajućekazne i postupke koji nijesu činovi mučenja u onom smisluu kom je to definisano u prvom članu, u slučaju kad ta djelačini neki zvanični službenik ili neko drugo lice koje djelujepo službenoj dužnosti, ili se ta djela čine uz izričit ili prećut-ni nagovor ili pristanak tih lica. Posebno se ističe da seobaveze navedene u članovima 10, 11, 12 i 13 mogu pri-mjenjivati i tako što će se izraz mučenja zamijeniti drugimizrazima koji označavaju svirepe, nehumane ili ponižava-juće kazne ili tretmane.

2. Ove odredbe ne utiču na odredbe bilo kog drugogmeđunarodnog instrumenta ili nacionalnog zakona kojizabranjuje svirepe, nehumane ili ponižavajuće kazne i po-stupanja ili se odnosi na ekstradiciju i progon.

DDRRUUGGII DDIIOO

Član 17

1. Osniva se Komitet protiv mučenja (u daljem tekstuKomitet), čije su funkcije utvrđene u tekstu koji slijedi.Komitet se sastoji od deset eksperata koji imaju visoki moral-ni ugled i koji su priznati stručnjaci za oblast ljudskih prava,a koji služe u ličnom svojstvu. Te stručnjake biraju države


0 4 4


potpisnice, vodeći računa o pravednoj geografskoj zastu-pljenosti i o interesu Komiteta da u njegovom radu sudjelu-ju neke ličnosti koje imaju posebno pravno iskustvo.

2. Članovi Komiteta biraju se tajnim glasanjem sa liste nakojoj se nalaze kandidati koje su predložile države potpi-snice. Svaka država potpisnica može da predloži jednogkandidata koga je odabrala među svojim državljanima.Države potpisnice vode računa o tome da je preporučljivoimenovati kandidate koji su članovi Komiteta za ljudskaprava, ustanovljenog na osnovu Međunarodnog pakta ograđanstvu i političkim pravima, i koji su raspoloženi dabudu članovi Komiteta protiv mučenja.

3. Članovi Komiteta biraju se na sastancima država potpis-nica koji se održavaju svake druge godine i koje saziva ge-neralni sekretar UN. Na tim sastancima, na kojima kvorumčine dvije trećine država potpisnica, bira se Komitet u čijisastav ulaze kandidati koji dobiju najveći broj glasova iapsolutnu većinu glasova predstavnika država potpisnica,koji su prisutni i koji su glasali.

4. Prvi izbor biće obavljen najkasnije šest mjeseci po stu-panju ove Konvencije na snagu. Najmanje četiri mjesecaprije svakog izbora za Komitet, generalni sekretar OUNupućuje pisma državama potpisnicama sa pozivom daimenuju svoje kandidate u roku od tri mjeseca. Generalnisekretar sastavlja listu tako imenovanih kandidata, koje ređapo abecednom redu, naznačavajući državu koja ih je ime-novala, i upućuje tu listu državama potpisnicama.


0 4 5


5. Članovi Komiteta biraju se na četiri godine. Mogu seponovo birati ako su ponovo kandidovani. Međutim, za petod deset članova izabranih na prvom biranju mandat ćeisteći poslije dvije godine, odmah poslije prvog izbora;imena tih pet članova izvući će žrijebom predsjednik sjed-nice pomenute u stavu 3 ovog člana.

6. Ako neki član odbora umre, podnese ostavku na svojufunkciju ili iz bilo kojih drugih razloga nije više u mogućno-sti da obavlja svoje dužnosti u Komitetu, država potpisnicakoja ga je kandidovala imenuje među svojim državljanimadrugog stručnjaka koji će biti član Komiteta do isteka man-data člana koga zamjenjuje, s tim da to imenovanje moraodobriti većina država potpisnica. Smatra se da je toodobrenje dato ako polovina ili više od polovine država pot-pisnica ne ulože protivno mišljenje u roku od šest nedjeljaod trenutka kad ih je generalni sekretar OUN obavijestio opredloženom imenovanju.

7. Države potpisnice snose troškove članova Komiteta zaperiod tokom koga ovi obavljaju funkcije u Komitetu.

Član 18

1. Komitet bira svoj biro čiji je mandat dvije godine. Članovibiroa mogu biti ponovo birani.

2. Komitet sam izrađuje svoj poslovnik; međutim, on morasadržati sljedeće odredbe:a) za kvorum je potrebno prisustvo 6 članova;


0 4 6


b) odluke Komiteta donose se većinom glasova prisutnihčlanova.

3. Generalni sekretar UN stavlja na raspolaganje Komitetuosoblje i prostorije potrebne za efikasno obavljanje funkcijakoje su mu povjerene ovom Konvencijom.

4. Generalni sekretar UN saziva prvu sjednicu članovaKomiteta. Posle te prve sjednice Komitet se sastaje u svimprilikama koje predviđa njegov poslovnik.

5. Države potpisnice snose troškove proistekle iz održavanjasastanaka država potpisnica i sastanaka Komiteta, uključu-jući i naknadu Ujedinjenim nacijama za sve troškove, kao štosu troškovi za osoblje i prostorije koje UN budu stavile naraspolaganje u skladu sa stavom 3 ovog člana.

Član 19

1. Države potpisnice podnose, preko generalnog sekretaraUN, izvještaje Komitetu o mjerama koje su preduzele da biostvarile obaveze proistekle iz ove Konvencije, i to u roku odjedne godine od dana kad ova Konvencija stupi na snagu zasvaku od njih. Države potpisnice zatim svake četvrte godinepodnose dopunske izvještaje o svim novim preduzetimmjerama, kao i sve ostale izvještaje koje Komitet traži.

2. Generalni sekretar UN prosljeđuje te izvještaje svimdržavama potpisnicama.


0 4 7


3. Komitet proučava svaki izvještaj i može u vezi sa njim dadaje opšte komentare, koje smatra umjesnim i koje saopšta-va dotičnoj državi potpisnici. Ta država kao odgovor možeda uputi Komitetu sve primjedbe koje smatra korisnim.

4. Komitet može, po sopstvenom nahođenju, da odlučuje otome da li će u godišnji izvještaj koji piše u skladu sa članom24 unijeti sve komentare koje je dao u skladu sa stavom 3ovog člana, praćene primjedbama koje je u vezi sa timdobio od dotičnih država potpisnica. Ako dotična državačlanica to zahtijeva, Komitet može da navede i njen izvještajpodnijet u skladu sa stavom 1 ovog člana.

Član 20

1. Ako Komitet dobije pouzdana obavještenja koja, po nje-govom mišljenju, osnovano upućuju na to da se na teritori-ji neke države potpisnice sistematski sprovodi mučenje, onpoziva tu državu da sa njim sarađuje na preispitivanju tihobavještenja i da mu, u tom cilju, uputi svoje primjedbe uvezi sa tim predmetom.

2. Vodeći računa o svim eventualnim primjedbama dotičnedržave potpisnice, i o svim relevantnim obavještenjima koji-ma raspolaže, Komitet može, ako smatra da je to oprav-dano, zadužiti jednog ili više svojih članova da pristupe po-vjerljivoj istrazi i da mu hitno podnesu izvještaj o tome.

3. Ako se sprovodi istraga u skladu sa stavom 2 ovog člana,Komitet traži saradnju dotične države potpisnice. U dogo-


0 4 8


voru sa tom državom potpisnicom, istraga može obuhvatitii posjetu njenoj teritoriji.

4. Pošto je preispitao zaključke člana ili članova koji su mupodnijeli izvještaj, u skladu sa stavom 2 ovog člana, Komitetupućuje te zaključke dotičnoj državi potpisnici sa svimkomentarima i sugestijama koje smatra umjesnim s obziromna situaciju.

5. Čitav rad Komiteta koji se odvija u vezi sa predmetompomenutim u stavovima 1-4 ovog člana je povjerljiv i, usvim etapama tog rada, nastoji se da se postigne saradnjasa dotičnom državom potpisnicom. Kad je rad u vezi saistragom vođenom na osnovu stava 2 ovog člana završen,Komitet može, posle konsultovanja sa dotičnom državompotpisnicom, u godišnji izvještaj koji sastavlja u skladu sačlanom 24 unijeti kratak izvještaj o rezultatima tog rada.

Član 21

1. Sve države potpisnice ove Konvencije mogu, u skladu saovim članom, izjaviti u svakom momentu da priznajunadležnost Komiteta da prima i ispituje saopštenja u kojimaneka država potpisnica tvrdi da neka druga država potpisni-ca ne izvršava svoje obaveze proistekle iz ove Konvencije.Ova obavještenja mogu biti primljena i ispitivana u skladusa ovim članom jedino ako dolaze od države potpisnice kojaje izjavila da priznaje nadležnost Komiteta. Komitet nećeprihvatiti nikakvo obavještenje u vezi sa državom potpisni-com koja nije dala takvu izjavu. U pogledu obavještenja pri-


0 4 9


hvaćenih u skladu sa ovim članom, primjenjuje se sljedećipostupak:a) Ako neka država potpisnica ove Konvencije smatra da

neka druga država koja je takođe potpisnica oveKonvencije ne primjenjuje njene odredbe, ona može,pismenim saopštenjem, skrenuti toj državi pažnju na topitanje. U roku od tri mjeseca od dana prijemasaopštenja, država kojoj je saopštenje upućeno pružićedržavi koja ga je uputila objašnjenja ili druge pismeneizjave koje rasvjetljavaju to pitanje i koje morajusadržati, koliko je god to moguće i korisno, indikacije onjenim pravilima postupka, o svim sredstvima priziva,bilo da su već korišćena, da je postupak po njima utoku, bilo da će tek započeti.

b) Ako u roku od šest mjeseci od dana kad je dotičnadržava primila originalno saopštenje, to pitanje nebude regulisano na obostrano zadovoljstvo dvije zain-teresovane države, i jedna i druga imaju pravo da gapodnesu Komitetu, putem službenog obavještenjaKomitetu i drugoj zainteresovanoj državi.

c) Komitet može biti nadležan za pitanje koje mu je pod-nijeto u skladu sa ovim članom tek kad se uvjeri da susvi raspoloživi interni prizivi iskorišćeni i iscrpeni, uskladu sa opštepriznatim principima međunarodnogprava. To pravilo se ne primjenjuje u slučajevima kadpostupci priziva prevazilaze razumne rokove, ni uslučajevima kad je malo vjerovatno da bi postupcipriziva pružili zadovoljenje licu koje je žrtva kršenja oveKonvencije.

d) Sjednice na kojima Komitet razmatra saopštenja pred-viđena ovim članom održavaju se iza zatvorenih vrata.


0 5 0


e) Osim u slučajevima predviđenim tačkom c), Komitetstavlja svoje usluge na raspolaganje zainteresovanimdržavama potpisnicama, da bi se postiglo sporazumnorješenje pitanja, zasnovano na poštovanju obavezapredviđenih ovom Konvencijom. U tom cilju, Komitetmože, ako to smatra poželjnim, formirati ad hockomisiju za izmirenje.

f) U svim pitanjima koja su mu podnijeta u skladu saovim članom, Komitet može od zainteresovanih državapotpisnica definisanih tačkom b) tražiti da mu pružesva relevantna obavještenja.

g) Zainteresovane države članice definisane u tački b)imaju pravo na to da njihovi predstavnici prisustvujuispitivanju slučaja od strane Komiteta i na to da upuću-ju svoje primjedbe usmeno ili pismeno ili u bilo komdrugom vidu.

h) Komitet mora podnijeti izvještaj u roku od dvanaestmjeseci od dana kad je dobio službeno obavještenjepredviđeno tačkom b) ovog člana.

i) Ako se nađe rješenje u skladu sa odredbama iz tačke a),Komitet se u svom izvještaju ograničava na to da kratkoizloži činjenice i nađeno rješenje.

j) Ako nije nađeno rješenje u skladu sa odredbama iztačke e), Komitet se u svom izvještaju ograničava na toda ukratko izloži činjenice; tekst pismenih primjedbi izapisnik koji sadrži usmene primjedbe upućene odstrane zainteresovanih država potpisnica prilažu se iz-vještaju. Za svako pitanje, izvještaj se upućuje zain-teresovanim državama potpisnicama.

2. Odredbe ovog člana stupiće na snagu kad države potpi-snice ove Konvencije budu dale izjavu predviđenu stavom 1


0 5 1


ovog člana. Tu izjavu države potpisnice predaju generalnomsekretaru UN, koji prosljeđuje njenu kopiju ostalimdržavama potpisnicama. Te izjave mogu se povući u svakomtrenutku putem službenog obavještenja upućenog general-nom sekretaru. To povlačenje izjave ne utiče na preispitiva-nje pitanja sadržanih u obavještenju koje je već podnijeto uskladu sa ovim članom; nikakvo drugo saopštenje nekedržave članice u skladu sa ovim članom neće biti prihvaćenopo prijemu službenog obavještenja o povlačenju izjave odstrane generalnog sekretara, sem ako zainteresovana državapotpisnica ponovo ne podnese izjavu.

Član 22

1. Sve države potpisnice ove Konvencije mogu, u svakommomentu, u skladu sa ovim članom, da izjave da priznajunadležnost Komiteta da prima i preispituje saopštenja pod-nijeta od strane ili u ime pojedinaca, koji se nalaze u nji-hovoj nadležnosti, a koji tvrde da su žrtve kršenja odredabaove Konvencije od strane neke države potpisnice. Komitetne prima nikakva saopštenja koja se odnose na države pot-pisnice koje nijesu dale pomenutu izjavu.

2. Komitet proglašava neprihvatljivim sva saopštenja pod-nijeta u skladu sa ovim članom ako su anonimna ili ako sma-tra da predstavljaju zloupotrebu prava da se podnose takvasaopštenja, ili ako nijesu u skladu sa odredbama oveKonvencije.

3. Sa izuzetkom odredbi iz stava 2 ovog člana, Komitet pod-nosi sva saopštenja koja su mu predata u skladu sa ovim


0 5 2


članom na uvid državi potpisnici ove Konvencije koja je dalaizjavu u skladu sa stavom 1 i koja je navodno prekršila nekuod odredaba ove Konvencije. U roku od šest mjeseci, dotič-na država podnosi Komitetu, u pisanoj formi, objašnjenja iizjave koji rasvjetljavaju dotično pitanje, i navodi mjere kojeje eventualno preduzela da bi popravila to stanje.

4. Komitet preispituje saopštenja primljena u skladu saovim članom vodeći računa o svim informacijama koje sumu date od strane ili u ime pojedinca ili zainteresovanedržave potpisnice.

5. Komitet neće pristupiti ispitivanju nijednog saopštenjapodnijetog od strane pojedinca u skladu sa ovim članomdok se prethodno ne uvjeri u sljedeće:a) da se isto pitanje ne preispituje u tom trenutku od

strane neke druge međunarodne instance za istragu ilirješavanje takvih pitanja;

b) da je pojedinac iscrpio sve raspoložive interne prizive;to pravilo se ne primjenjuje ako procedure priziva pre-vazilaze razumne rokove ili ako je malo vjerovatno daće pružiti zadovoljenje pojedincu koji je žrtva kršenjaove Konvencije.

6. Komitet preispituje saopštenja predviđena ovim članomna zatvorenim sjednicama.

7. Komitet saopštava svoje konstatacije zainteresovanojdržavi potpisnici i pojedincu.

8. Odredbe ovog člana stupiće na snagu kad pet državapotpisnica ove Konvencije da izjavu predviđenu stavom 1


0 5 3


ovog člana. Tu izjavu država potpisnica daje generalnomsekretaru UN koji prosljeđuje njenu kopiju ostalimdržavama potpisnicama. Ta izjava može se povući u svakomtrenutku putem službenog obavještenja koje se upućujegeneralnom sekretaru. Povlačenje izjave nema uticaja napreispitivanje pitanja koja su predmet saopštenja koje je većpredato u skladu sa ovim članom; nikakvo drugo saopštenjepodnijeto od strane ili u ime nekog pojedinca neće biti pri-hvaćeno u skladu sa ovim članom pošto generalni sekretardobije službeno obavještenje o povlačenju izjave, osim akozainteresovana država potpisnica ponovo ne da izjavu.

Član 23

Članovi Komiteta i članovi ad hoc komisije za izmirenje kojimogu biti imenovani u skladu sa tačkom e) stava 1 člana 21imaju pravo na olakšice, privilegije i imunitete priznateekspertima u misiji UN, onako kako su sadržani u relevant-nim odjeljcima Konvencije o privilegijama i imunitetimaUjedinjenih nacija.

Član 24

Komitet podnosi državama potpisnicima i Generalnojskupštini Ujedinjenih nacija godišnji izvještaj o svojimaktivnostima u vezi sa primjenom ove Konvencije.


0 5 4


TTRREEĆĆII DDIIOO

Član 25

1. Ova Konvencija je otvorena i sve države je mogu pot-pisati.

2. Ova Konvencija mora biti ratifikovana. Instrumenti rati-fikovanja biće podnijeti generanom sekretaru UN.

Član 26

Sve države mogu pristupiti ovoj Konvenciji. Pristupanje seobavlja podnošenjem instrumenta pristupa generalnomsekretaru UN.

Član 27

1. Ova Konvencija stupiće na snagu tridesetog dana podanu deponovanja kod generalnog sekretara UN dvadese-tog instrumenta ratifikacije ili pristupanja.

2. Za sve države koje budu ratifikovale ovu Konvenciju ili jojbudu pristupile poslije deponovanja dvadesetog instru-menta ratifikacije ili pristupanja, Konvencija će stupiti nasnagu tridesetog dana po danu podnošenja instrumentaratifikacije ili pristupanja od strane te države.


0 5 5


Član 28

1. Svaka država može u trenutku potpisivanja ili ratifikova-nja ove Konvencije ili u trenutku kad joj pristupa izjaviti dane priznaje nadležnost koja se Komitetu daje članom 20.

2. Država potpisnica koja izrazi svoje uzdržavanje u skladusa odredbama u stavu 1 ovog člana može u svakomtrenutku da promijeni stav i da o tome uputi službeno oba-vještenje generalnom sekretaru UN.

Član 29

1. Sve države potpisnice ove Konvencije mogu da predlažuamandmane i da taj prijedlog podnesu generalnom sekre-taru UN. Generalni sekretar će saopštiti prijedlog o amand-manu država potpisnica i tražiće od njih da ga obavijeste dali se slažu sa tim da se sazove konferencija država potpisni-ca da bi se prijedlog preispitao i da bi se o njemu glasalo.Ako se u roku od četiri mjeseca poslije takvog saopštenjanajmanje jedna trećina država potpisnica izjasni u prilogsazivanja takve konferencije, generalni sekretar će organizo-vati konferenciju pod okriljem UN. Svi amandmani usvojenivećinom glasova država potpisnica, koje su prisutne na kon-ferenciji i koje su glasale, biće podnijeti od strane gene-ralnog sekretara na usvajanje svim državama potpisnicama.

2. Amandman usvojen u skladu sa odredbama iz stava 1ovog člana stupiće na snagu onda kad dvije trećine državapotpisnica obavijeste generalnog sekretara OUN da su ga


0 5 6


prihvatile u skladu sa postupkom predviđenim njihovimustavom.

3. Kad amandmani stupe na snagu, biće obavezni za svedržave potpisnice koje su ih prihvatile, a ostale države pot-pisnice imaće obavezu u odnosu na odredbe oveKonvencije i na prethodne amandmane koje su prihvatile.

Član 30

1. Svi sporovi između dvije ili više država potpisnica upogledu tumačenja ili primjene ove Konvencije koji se nemogu riješiti putem pregovora podnose se na arbitražu nazahtjev jedne od tih država. Ako u roku od šest mjeseci oddana podnošenja zahtjeva za arbitražu, te države ne uspijuda se slože oko organizovanja arbitraže, bilo koja od njihmože podnijeti spor Međunarodnom sudu pravde pod-noseći zahtjev u skladu sa statutom tog suda.

2. Svaka država može, u trenutku kad potpisuje ovuKonvenciju, kad je ratifikuje ili kad joj pristupa, izjaviti da sene osjeća obaveznom da poštuje odredbe iz stava 1 ovogčlana. Ni druge države potpisnice nemaju obaveze defi-nisane tim paragrafom prema državi potpisnici koja je izja-vila da se uzdržava od njegovog poštovanja.

3. Država koja bude izjavila da se uzdržava u skladu sastavom 2 ovog člana može u svakom momentu da povučetu izjavu putem službenog obavještenja upućenog general-nom sekretaru UN.


0 5 7


Član 31

1. Država potpisnica može da odustane od ove Konvencijeputem pismenog obavještenja upućenog generalnomsekretaru UN. Odustajanje stupa na snagu godinu danaposlije dana prijema tog službenog obavještenja od stranegeneralnog sekretara.

2. Takvo odustajanje ne oslobađa državu potpisnicuobaveza koje ima u skladu sa ovom Konvencijom u pogledusvih činjenja ili nečinjenja prije datuma kad odustajanjebude stupilo na snagu niti će ono biti prepreka za nasta-vljanje preispitivanja svih pitanja koja su već bila podnijetaKomitetu.

3. Poslije datuma stupanja na snagu odustajanja državepotpisnice, Komitet ne prihvata preispitivanje nikakvognovog pitanja u vezi sa tom državom.

Član 32

Generalni sekretar UN obavještavaće sve države članice UNi sve države koje su potpisale ovu Konvenciju ili su joj pri-stupile o sljedećem:a) o potpisima, ratifikacijama i pristupanjima prispjelim u

skladu sa članovima 25 i 26;b) o datumu stupanja na snagu Konvencije u skladu sa

članom 27 i o datumu stupanja na snagu svih amand-mana u skladu sa članom 29;

c) o odustajanjima dobijenim u skladu sa članom 31.


0 5 8


Član 33

1. Ova Konvencija, čiji su tekstovi na engleskom, arapskom,kineskom, španskom, francuskom i ruskom podjednakopunovažni, biće deponovana kod generalnog sekretaraOUN.

2. Generalni sekretar OUN uputiće svim državama ovjerenukopiju ove Konvencije.

(Prevod preuzet iz „Jugoslovenske revije za međunarodno pravo“ br: l-2/1989. Prevela V. Ilijin)


0 5 9


SSaaddrržŽaajj

Uvod 005

Odluka Komiteta protiv mučenja 007Aneks 033

Konvencija protiv mučenja i drugihsvirepih, nehumanih ili ponižavajućih kazni ili postupaka 035


Fond za humanitarno pravo redovno i sistematski sprovodi istrage okršenju ljudskih prava u Srbiji, na Kosovu i u Crnoj Gori.

Brani slobodu mišljenja i izražavanja, pravo na život i fizički integritet,ravnopravnost pred zakonom i jednaku zaštitu pred sudovima, kao idruge vrednosti civilnog društva.

Od osnivanja, 1992. godine, Fond istražuje ubistva, nestanke, silovanja,diskriminacije i druge povrede međunarodnog humanitarnog prava dokojih je došlo u vreme oružanih sukoba u bivšoj Jugoslaviji.

Pod lupom

Ljudska prava 1991-1995, 1997 (srpski, engleski)Postupanje organa, 1997 (srpski, engleski)Policija protiv protesta, 1997 (srpski, engleski)Ljudska prava na Kosovu, 1998 (albanski)Obrazovanje na albanskom jeziku, 1998 (srpski, engleski, albanski)Kosovo - Ljudska prava u vreme oružanog sukoba, 1998 (srpski,engleski, albanski)Kosovo - Nestanci u vreme oružanog sukoba, 1998 (srpski, engleski,albanski)Suđenja za ratne zločine, 2000 (srpski, engleski)Otpor u nadležnosti policije, 2001 (srpski, engleski)Otmice i nestanci ne-Albanaca na Kosovu, 2001 (srpski, engleski)Vreme kada je narod govorio, 2001 (srpski)Otmica u Štrpcima, 2003 (srpski)Bukovica, 2003 (srpski, engleski)Albanci u Srbiji, 2003 (srpski, albanski, engleski)Romi u Srbiji, 2003 (srpski, engleski)

0 6 2


Dokumenta

Haški tribunal I, 1997 (srpski)Politička prava i slobode - Izabrane presude Evropskog suda za ljudskaprava, 1997 (srpski, engleski)Pravo na život i slobodu - Izabrane presude Evropskog suda za ljudskaprava, 1998 (srpski, engleski)Dečija prava, 2000 (srpski, albanski, romski, turski)Pravično suđenje, priručnik, Amensty International Publications, 1997,prevedeno i objavljeno na srpskom, 2000, reprint 2001Kosovo\Kosova, Kako viđeno, tako rečeno I OSCE\ODIHR, 1999,prevedeno i objavljeno na srpskom, 2001Kosovo\Kosova, Kako viđeno, tako rečeno II, OSCE\ODIHR, 1999,prevedeno i objavljeno na srpskom, 2001Haški tribunal II, Optužnice 2001 (srpski)Haški tribunal III - Osnovna dokumenta, 2001 (srpski, engleski,albanski)Haški tribunal IV - Presude\Duško Tadić, 2002 (srpski)Haški tribunal V - Presude\Dražen Erdemović i Goran Jelisić, 2002(srpski)Svedoč;anstvo o Kosovu, 2003 (srpski)Haški tribunal VI - Priznanja krivice i presude, 2003 (srpski)

e-mail: [email protected] site: www.hlc.org.yu

0 6 3


IIzzddaavvaačč::Fond za humanitarno pravo

ZZaa iizzddaavvaaččaa::Nataša Kandić

PPrreevvoodd::Dragan Novaković

GGrraaffiiččkkoo oobblliikkoovvaannjjee::Dejana i Todor Cvetković

ŠŠttaammppaa::Publikum

TTiirraažž::500

Beograd, 2004

Copyright © 2004 Fond za humanitarno pravo

ISBN 86- 82599-49-X


Slučaj Danilovgradzapaljene krpe i sunđeri ubacivani su u kuće kroz porazbi-jane prozore. U...

Documents

Transcript of Slučaj Danilovgradzapaljene krpe i sunđeri ubacivani su u kuće kroz porazbi-jane prozore. U...