Thuế quốc tế

TS. Phan Hữu NghịKhoa Ngân hàng Tài chính -

ĐHKTQD

Mục tiêu môn học

Giíi thiÖu c¸c vÊn ®Ò chñ yÕu mµ mçi quèc gia ph¶i quan t©m khi thiÕt kÕ c¸c nguyªn t¾c thuÕ quèc tÕ cña minh ®Ó sao cho c¸c nguyªn t¾c nµy phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c vµ tËp qu¸n thuÕ quèc tÕ phæ biÕn, nhÊt lµ c¸c nguyªn t¾c cña c¸c n íc cã quan hÖ th ¬ng m¹i vµ ®Çu t chñ yÕu.

Đång thêi còng giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÊn ®Ò thuÕ quèc tÕ cña ViÖt nam: HiÖp ®Þnh thuÕ – Ph¸ gi¸ chuyÓn gi¸

Chương 1: Tổng quan về thuế quốc tế

Các khái niệm cơ bản Mục tiêu thuế quốc tế đối với mỗi nước Các nguyên tắc thuế quốc tế

Các khái niệm cơ bản

Thuế quốc tếKh¸i niÖm vÒ "thuÕ quèc tÕ" hay nãi mét c¸ch chÝnh x¸c h¬n "luËt

thuÕ cã tÝnh chÊt quèc tÕ" ® îc sö dông ®Ó ph¶n ¸nh c¸c khÝa c¹nh quèc tÕ cña luËt thuÕ cña c¸c quèc gia. Nhin chung, luËt thuÕ cña mçi quèc gia ®Òu ® îc x©y dùng trªn c¬ së ®Æc quyÒn cña quèc gia ®ã vµ phÇn lín kh«ng mang ý nghÜa quèc tÕ.

Theo tõ ®iÓn thuËt ng÷ thuÕ quèc tÕ, kh¸i niÖm thuÕ quèc tÕ ® îc ®Þnh nghÜa nh sau: "VÒ mÆt truyÒn thèng, thuÕ quèc tÕ lµ kh¸i niÖm ®Ó chØ c¸c c¸c qui ®Þnh cña hiÖp ®Þnh thuÕ nh»m gi¶m bít viÖc ®¸nh thuÕ trïng quèc tÕ. Trong mét ph¹m vi r«ng h¬n, thuÕ quèc tÕ bao gåm c¸c qui ®Þnh luËt ph¸p cña néi luËt xö lÝ ®èi víi thu nhËp cã nguån n íc ngoµi cña ®èi t îng c tró (thu nhËp toµn cÇu) vµ thu nhËp cã nguån trong n íc cña ®èi t îng kh«ng c tró

Các khái niệm cơ bản

Nơi cư trú đối với cá nhân Cơ sở thường trú với tổ chức (Doanh nghiệp)- Thành lập ở đâu? -Trụ sở điều hành? – Nơi ra quyết

định Nguồn thu nhập: Nguyên tắc đánh thuế theo nguồn

phát sinh thu nhập: Địa điểm phát sinh hoạt động thương mại và có thu nhập – Nước tiếp nhận được quyền đánh thuế trước.

Nơi xuất xứ; Quốc gia vùng lãnh thổ đầu tư ra nước ngoài.

Điểm đến

Mục tiêu thuế quốc tế đối với mỗi nước

Yêu cầu: Để đạt được mục tiêu cần có sự phối hợp giữa các quốc gia.

Có sự phân chia công bằng giữa các quốc giá về nguồn phát sinh tư các giao dịch: Đảm bảo nguồn thu nội địa- Hạn chế ảnh hưởng đối với với thu nội địa từ cam kết quốc tế.

Đảm bảo công bằng giữa những người nộp thuế: - Tăng khả năng cạnh tranh của kinh tế trong nước (Hiệp ước

Kyoto). Hạn chế xuất khẩu vốn và công ăn việc làm: Chính sách làm nghèo hàng xóm

- Trung lập đối với xuất khẩu nhập khẩu vốn: Tránh gay thiệt hại cho Cty Đa quốc gia khi đầu tư ra nước ngoài và doanh nghiệp trong nước.

Các nguyên tắc thuế quốc tế - tác động dến cân bằng thị trường vốn và TT hàng hóa

Nguyên tắc nguồn: Tránh các tranh chấp và khó khăn trong việc quản lý nguồn thu nhập phát sinh – Nguyên tắc chung đánh thuế: Dòng tiền?

Nguyên tắc cư trú: xung đột luon xảy ra: Có thể đánh theo quốc tịch.

Nguyên tắc kết hợp nguồn và và cư trú.Ví dụ: Sống tại nước A làm việc tại nước B???Một số vùng lãnh thổ không thu thuế, không thu đủ

thuế để theo đuổi các lợi ích và mục đích khác.

Chương 2: Đánh trùng thuế và biện pháp tránh đánh trùng thuế

-- Nguyên nhân trùng thuế-- Tác hại trùng thuế-- Các biện pháp tránh đánh trùng thuế

Khái niệm

иnh thuÕ trïng quèc tÕ[1]1 lµ hiÖn t îng hai hoÆc nhiÒu quèc gia (vïng l·nh thæ) cïng ¸p dông c¸c lo¹i thuÕ t ¬ng tù trªn cïng mét kho¶n thu nhËp chÞu thuÕ hoÆc tµi s¶n chÞu thuÕ cña cïng mét ®èi t îng nép thuÕ trong cïng mét thêi kỳ tÝnh thuÕ. [1] ViÖc dïng thuËt ngữ "®¸nh thuÕ trïng quèc tÕ " ë ®©y ®Ó ph©n biÖt víi ®¸nh thuÕ trïng x¶y ra trong khi thiÕt kÕ luËt thuÕ thu nhËp t¹i mèi n íc trong quan hÖ giữa lîi nhuËn, cæ tøc vµ thu nhËp cña cæ ®«ng mµ kh«ng thuéc ph¹m vÞ cña bµi nµy.

Nguyên nhân trùng thuế

Cư trú trùng: Hai quốc gia đều coi công dân hay tổ chức đó là đối tượng đánh thuế.

Trùng nguồn (Xung đột nội luật) Cạnh tranh nguồn và nơi cư trú: Một nước

coi là nguồn một nước coi là cư trú Điều chỉnh lợi nhuận (thuế trùng về kinh tế):

quy định về điều chỉnh chi phí phát sinh nghĩa vụ thuế.

Tác hại của trùng thuế

Đối với nước đầu tư (nước phát triển)- Mçi c«ng ti ®a quèc gia ngµy nay cã thÓ triÓn khai ho¹t ®éng

ë nhiÒu n íc h¬n mäi thêi k× tr íc ®ã. (ThÝ dô: Google, Apple).- Sè l îng c¸c c«ng ti ®a quècgia cã doanh thu hµng năm h¬n

200 tØ USD (nghÜa lµ b»ng víi GDP cña c¶ New Dealand vµ Papur New Guinea c«ng l¹i) cã xu h íng ngµy cµng tăng.

- 100 c¸c c«ng ti ®a quèc gia hµng ®Çu hiÖn nay ®ang së hưu 36% tµi s¶n cña thÕ giíi.

-Hơn mét nöa trong tæng sè giao dÞch mua b¸n toµn cÇu hiÖn nay lµ giao dÞch mua b¸n trong néi bé c¸c c«ng ti ®a quèc gia.

Đối với nước tiếp nhận đầu tư: Đang phát triển

Các biện pháp tránh đánh trùng thuế

Các phương thức tránh đánh thuế trùng- Phương thức đơn phương: - Phương thức song phương: hơn 2000 hiệp định Các biện pháp tránh đánh trùng thuế- Miễn thuế- Khấu trừ thuế- Trừ chi phí (Coi thuế như môt khoản phí)- Khoán thuế

Chương 3: Hiệp định thuế

Khái niệm: Là văn bản ký kết giữa các quốc gia nhằm phân định quyền và nghĩa vụ mỗi bên đối với thuế trực thu của các tổ chức, cá nhân. (Đối tượng thuế)

Khái quát chung về Hiệp định thuế- Bản chất của hiệp định thuế+ Quan hệ hiệp định với nội luật: Tùy từng quốc gia mà

được quy định trong nội luật hay hiến pháp. Giá trị pháp lý cao hơn luật.

+ Phạm vi áp dụng: Tất cả các loại thu nhập và tùy thuộc vào nhà nước 1 cấp hay 2 cấp

Khái quát chung về Hiệp định thuế

- Các mục tiêu của hiệp định:+ Tránh đánh trùng+ Chống lại trốn lậu thuế ( Ví dụ chuyển lợi nhuaajj về

nước hoàn thuế không khai?)+ Không phân biệt đối xử: Bình đẳng giữa đối tượng cư

trú và không cư trú: Thuế nhà thầu??+ Có cơ chế giải quyết tranh chấp: là Hiệp định- Mẫu hiệp định và diễn giải hiệp định- Giải thích hiệp định.

Nội dung cơ bản của hiệp định thuế

Nh×n chung, mét hiÖp ®Þnh thuÕ dï d îc kÝ kÕt trªn c¬ së MÉu OECD. MÉu UN hay MÉu riªng cña c¸c quèc gia ®µm ph¸n bao giê còng bao gåm 7 Ch ¬ng víi kho¶ng 28-30 ĐiÒu (Xem chi tiÕt Phô lôc 1) ® îc kÕt cÊu víi c¸c phÇn nh sau:

PhÇn c¸c ®Þnh nghÜa c¬ b¶n cña HiÖp ®Þnh gåm 2 ch ¬ng ®Çu víi 5 ĐiÒu

PhÇn ph©n chia quyÒn ®¸nh thuÕ ®èi víi mét sè loai thu nhËp c¬ b¶n gåm 16-17 ĐiÒu cña Ch ¬ng III. Tr êng hîp cac sn íc kÝ kÕt c¶ thuÕ ®èi víi tµi s¶n thi sÏ cã thªm mét ĐiÒu cña Ch ¬ng IV.

PhÇn qui ®Þnh c¸c biÖn ph¸p tr¸nh ®¸nh thuÕ hai lÇn gåm 1 ĐiÒu cña Ch ¬ng V.

PhÇn mét sè c¸c qui ®Þnh ®Æc biÖt gåm 3 ĐiÒu cña Ch ¬ng VI. PhÇn nµy gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, trao ®æi th«ng tin vµ thñ tôc tho¶ thuËn song ph ¬ng.

PhÇn HiÖu lùc vµ kÕt thóc hiÖp ®Þnh gåm 2 Điªu cña Ch ¬ng VII. Điều 23: Các biện pháp tránh đánh trùng thuế

Chương 4: Chuyển giá quốc tế

1. Khái niệm Chuyển giá được hiểu là việc thực hiện chính sách giá đối với hàng

hóa, dịch vụ và tài sản được chuyển dịch giữa các thành viên trong tập đoàn không theo giá thị trường nhằm tối thiểu hóa số thuế phải nộp của các công ty đa quốc gia trên phạm vi toàn cầu.

Ví dụ: Doanh nghiệp A sản xuất chip bán dẫn Công suất 10tr chip/ nămGiá thành 1 chíp 42,5$Chi phí vận hành, quản lý doanh nghiệp 15tr $/năm Doanh nghiệp xuất khẩu, bán cho doanh nghiệp liên kết trong cùng tập đoàn với giá 44$/sp

Có thể nói, hiện tượng chuyển giá được đưa ra không hoàn toàn chuẩn mực,

trong từng trường hợp cụ thể, ta mới có thể chỉ ra hiện tượng chuyển giá năm ở đâu trong một chuỗi các giao dịch liên kết và được thực hiện tại khâu nào

2. Nguyên tắc xác định giá chuyển nhượngGiao dịch độc lập

NGUYÊN NHÂN HÌNH THÀNH CHUYỂN GIÁ

Cần: Sự hình thành các công ty (tập đoàn) đa quốc gia (Mutinationals hoặc Multi Nations Company - MNC)

Đủ: Khác nhau về thuế suất và cấu trúc thuế suất giữa các quốc gia trên thế giới

Sự ưu đãi về thuế suất khác nhau giữa các nước Do hạn chế của kiểm soát việc chuyển lợi nhuận ra

nước ngoài Thông qua hình thức chuyển giá để thôn tính và chi

phối toàn bộ doanh nghiệp khi tham gia liên doanh

CÁC PHƯƠNG THỨC CHUYỂN GIÁ

Khâu đầu tư

Khâu sản xuất

Khâu thương mại

- Trường hợp 1: Cty con A sản xuất và bán cho cty con B 100 sp, 16USD/sp. Cty con B bán ra thị trường 22USD/sp. Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp tại nước của công ty con A: 25%, tại công ty con B: 40%. Chi phí sản xuất của công ty con A: 10USD/sp

- Trường hợp 2: Cty A bán cho cty B với giá chuyển nhượng cao hơn là 20USD/sp, các điều kiện khác không đổi

Ví dụ: Một cty MNC có hai cty con là: A, Bđặt tại 2 nước khác nhau

Cty A CTy B Toàn MNC

TH1 TH2 TH1 TH2 TH1 TH2

Doanh thu 1600 2000 2200 2200 3600 4200

Chi phí 1000 1000 1600 2000 2600 3000

Lợi nhuận trước thuế 600 1000 600 200 1200 1200

Thuế thu nhập phải nộp (A: 25%, B: 40%)

150 250 240 80 390 330

Lợi nhuận sau thuế 450 750 360 120 810 870

THIÊN ĐƯỜNG THUẾ

Thiên đường thuế là gì?Quốc gia có thuế suất thấp hơn đáng kể so với

các nước khác hoặc không đánh thuế đối với các công ty, cá nhân nước ngoài Ví dụ: Liechtenstein là trung tâm tài chính toàn cầu, số dân khoảng 35.000 người nhưng có gần 74.000 doanh nghiệp đến từ khắp nơi trên thế giới

Chuyển giá thông qua “thiên đường thuế”

CHUYỂN GIÁ QUỐC TẾ TẠI VIỆT NAM

Nguyên nhân - Mặt bằng chung về thuế vẫn còn cao- Công tác quản lý kém

Thực trạng - Ví dụ: chuyển giá trong ngành ô tô

BIỆN PHÁP CHỐNG CHUYỂN GIÁ

Định giá chuyển giao (5 phương pháp) Thắt chặt công tác quản lý thuế Nghiên cứu và đưa ra mức thuế suất hợp lý Tăng cường hợp tác với cơ quan thuế của các

nước khác

PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH GIÁ CHUYỂN GIAO

- Phương pháp so sánh giá giao dịch độc lập - Phương pháp giá bán lại (dùng giá bán ra để xác định giá

mua vào)- Phương pháp giá vốn cộng lãi: dựa vào giá vốn (giá

thành) của sản phẩm để xác định giá bán của sản phẩm đó cho bên liên kết

- Phương pháp so sánh lợi nhuận - Phương pháp tách lợi nhuận

Phương pháp so sánh giá giao dịch độc lập

Cty mẹ A có công ty con B tại Việt Nam SX dược. Có công ty dược C độc lập với A, B

Công ty A bán cho cty B 1 tấn dược liệu với giá 1.200$, thanh toán sau 6 tháng

Cty A bán cho cty C 2 tấn dược liệu với giá 2.100$, yêu cầu thanh toán ngay, biết lãi suất tín dụng thương mại là 12%/năm

Như vậy, số tiền cty C phải trả cho 1 tấn dược liệu sau 6 tháng nữa là ( 2100/2)*1.06=1.113$ <1200$

Phương pháp giá bán lại (dùng giá bán ra để xác định giá mua vào)

- Giá mua vào được xác định trên cở sở giá bán ra trong các giao dịch độc lập trừ đi lợi nhuận gộp, trừ các chi phí khác được tính trong giá mua vào (nếu có như: thuế NK, phí hải quan, chi phí bảo hiểm, vận chuyển ... )

- Phương pháp này áp dụng trong trường hợp không có giao dịch mua tương đương do thị trường không có sản phẩm cùng loại, sản phẩm trước khi được bán ra không qua khâu gia công, chế biến

Phương pháp giá bán lại- Ví dụ Giá mua vào (Pm)=Giá bán ra cho đơn vị độc lập (trừ chi phí

khác nếu có) (Pb đl)-Giá bán ra cho đơn vị độc lập (trừ chi phí khác nếu có)xTỷ lệ lãi gộp bình quân ngành

Tỷ lệ lãi gộp=Doanh thu thuần – Giá vốn hàng bán x100%Doanh thu thuầnVí dụ: Cty nước ngoài F liên doanh VN hình thành công ty A

A nhập khẩu 20.000 chai rượu với thuế nhập khẩu 100.000$. A tiêu thụ hết rượu với doanh thu 300.000$. Giả sử tỷ lệ lãi gộp ngành là 10% Doanh thu thuần= 300.000 – 100.000 = 200.000$

Giá vốn hàng bán = 200.000 – 200.000*10% = 180.000$Giá mua 1 chai rượu là 180.000/20.000 = 9$/chai giá tính thuế 9$/c

Phương pháp giá vốn cộng lãi

Giá bán ra của sản phẩm cho biên liên kết xác định trên cơ sở lấy giá vốn của sản phẩm cộng lợi nhuận gộp

Phương pháp này được áp dụng khi giao dịch liên kết thuộc khâu sản xuất khép kín để bán cho bên liên kết hoặc cung ứng đầu vào và bao tiêu đầu ra cho bên liên kết.

Thu nhập ấn định=Tổng giá thành toàn bộ sản phẩmxTỷ lệ thu nhập ròng bình quân ngành sản xuất

Tổng giá thành toàn bộ sản phẩm giao trong kỳ=Giá vốn hàng giao trong kỳ+Chi phí giao hàng trong kỳ+Chi phí quản lý chung trong kỳ

Phương pháp giá vốn cộng lãi- Ví dụ

Doanh nghiệp A tại Việt Nam là liên doanh giữa cty B ở nước ngoài và 1 cty của VN. A sản xuất và giao toàn bộ cho B. Giả sử năm N, A sản xuất được 10.000 sản phẩm giao cho B với giá ấn định là 10$/sp. Sổ sách kế toán của A như sau:

Giá vốn hàng bán: 80.000$ Chi phí giao hàng: 6.000$ Chi phí quản lý chung: 12.000$ Tổng giá thành toàn bộ: 98.000$ Giả sử tính được tỷ lệ thu nhập ròng bình quân ngành là 10% Thu nhập ấn định = 98.000 * 10% Thu nhập tính thuế

mặc dù giá ấn định là 10$

Phương pháp so sánh lợi nhuận

Dựa vào tỷ suất sinh lời của sản phẩm trong các giao dịch độc lập được chọn để so sánh làm cơ sở xác định tỷ suất sinh lời của sản phẩm trong giao dịch liên kết khi các giao dịch này có điều kiện giao dịch tương đương nhau

Phương pháp so sánh lợi nhuận được coi là phương pháp mở rộng của phương pháp giá bán lại và phương pháp giá vốn cộng lãi.

Phương pháp so sánh lợi nhuận- Ví dụ

Doanh nghiệp L hoạt động trong lĩnh vực sản xuất và lắp ráp ô tô 4 chỗ nhãn hiệu N và S, trong đó:

- Nhãn hiệu N được giao bán cho các bên độc lập.- Nhãn hiệu S được giao bán toàn bộ cho doanh nghiệp L1 là công ty 100% vốn của

doanh nghiệp L. Tất cả các giao dịch mua vào cho việc sản xuất, lắp ráp 2 loại ô tô trên đều là giao

dịch độc lập. Trong năm 200x, số liệu sổ kế toán của doanh nghiệp L như sau:- Doanh thu thuần từ hoạt động bán xe ô tô hiệu N: 18.000 USD (là giao dịch độc lập)- Lợi nhuận thuần trước thuế từ hoạt động bán xe ô tô hiệu N: 2.000 USD- Doanh thu thuần từ hoạt động bán xe ô tô hiệu S: 25.000 USD (là giao dịch liên kết)- Lợi nhuận thuần trước thuế từ hoạt động bán xe ô tô hiệu S: 1.800 USD. Công ty L1 cho công ty L vay và giá trị lãi tiền vay tính theo lãi suất thị trường là 100

USD.

Phương pháp so sánh lợi nhuận- Ví dụ

Tỷ suất lợi nhuận thuần trước thuế thu nhập doanh nghiệp trên doanh thu thuần đối với ô tô hiệu N: 2.000/18.000 x 100% = 11,1%

Tỷ suất lợi nhuận thuần trước thuế thu nhập doanh nghiệp trên doanh thu thuần đối với ô tô hiệu S: 1.800/25.000 x 100% = 7,2%

Giả sử các sự khác biệt có ảnh hưởng trọng yếu giữa 2 giao dịch bán xe N và xe S đã được điều chỉnh để kết quả giao dịch với công ty L1 phải đạt tỷ suất lợi nhuận thuần trước thuế thu nhập doanh nghiệp và trước khi chi trả lãi tiền vay trên doanh thu thuần là 11,1%. Trường hợp này, số liệu về giao dịch bán xe ô tô hiệu S đuợc xác định lại như sau:

Tổng giá thành toàn bộ: 25.000 – 1.800 - 100 = 23.100 USD. Doanh thu thuần: 23.100 / (1 – 0, 111) = 25.984 USD. Lợi nhuận thuần trước thuế, trước lãi vay: 25.984 – 23.100 = 2.884 USD Lợi nhuận thuần trước thuế: 2.884 – 100 = 2.784 USD Công ty L phải kê khai lợi nhuận thuần trước thuế thu nhập doanh nghiệp đối

với giao dịch bán ô rô S là 2.784 USD thay cho số liệu cũ trong sổ kế toán là 1.800 USD

Phương pháp tách lợi nhuận

TN chịu thuế toàn cầu của các đối tượng liên kết được xác định, sau đó TN chịu thuế được phân bổ theo các đối tượng theo tỷ lệ đóng góp mà họ được coi là đã có tham gia trong việc tạo ra lợi nhuận.

Phương pháp tách lợi nhuận dựa vào lợi nhuận thu được từ một giao dịch liên kết tổng hợp do nhiều cơ sở kinh doanh (hoặc bên) liên kết thực hiện

Phương pháp tách lợi nhuận có 2 cách tính:

Phương pháp tách lợi nhuận- ví dụ cánh 1(Bỏ qua cách 2)

Doanh nghiệp A tại Việt Nam và doanh nghiệp B tại nước ngoài có một số thông tin sau:

- Cả hai công ty đều là các công ty thành viên của tập đoàn T sản xuất sản phẩm điện tử.

- Cả hai công ty tham gia vào sản xuất sản phẩm mới là ti vi màn hình tinh thể lỏng.

- A chịu trách nhiệm thiết kế, sản xuất vỏ máy và đèn hình để chuyển cho B lắp ráp với các bộ phận khác (cài đặt các mạch vòng, chíp điện tử ...) do B sáng chế và sản xuất. Ti vi màn hình tinh thể lỏng thành phẩm được bán cho C là nhà phân phối độc lập với giá là 550 USD.

- Tổng giá thành sản phẩm do A giao cho B là 300 USD. B bỏ ra chi phí để sản xuất tiếp theo là 150 USD.

Lợi nhuận được phân bổ cho A được tính như sau: [(550 - (300 + 150)) : 450] x 300 = 66,66 USD

VÊn ®Ò x¸c ®Þnh gi¸ chuyÓn nh îng vµ hiÖp ®Þnh thuÕ

VÒ mÆt lý thuyÕt, c¸c quy ®Þnh t¹i HiÖp ®Þnh thuÕ kh«ng liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh gi¸ chuyÓn nh îng mét c¸ch chi tiÕt.

Giá chuyển nhượng ảnh hưởng đên lợi nhuận nên.- ñng hé mét c¸ch m¹nh mÏ nguyªn t¾c giao dÞch ®éc

lËp.- t¸n thµnh viÖc sö dông c¸c ph ¬ng ph¸p gi¸ b¸n l¹i vµ

céng chi phÝ chØ trong c¸c hoµn c¶nh nhÊt ®Þnh - chØ ñng hé h¹n chÕ viÖc sö dông c¸c ph ¬ng ph¸p

chia lîi nhuËn vµ lîi nhuËn so s¸nh trong tr êng hîp c¸c c¬ së d÷ liÖu ®Ó ¸p dông ph ¬ng ph¸p nªu trªn lµ kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ® îc.