[Skrypt] - Laboratorium z Metrologii Warsztatowej
-
Upload
miroslaw-poczatek -
Category
Documents
-
view
502 -
download
34
Transcript of [Skrypt] - Laboratorium z Metrologii Warsztatowej
SKRYPT 2054 PRACA ZBIOROWA
pod redakcj Jana KOSMOLA
LABORATORIUM Z METROLOGII WARSZTATOWEJopracowali: Juliusz GRABCZYK, Henryk SUP|K, Zygmunt STACHURSKT, Jerzy WODECKI
lM;bn cZEcH],
Jeruy DBRoWSK|,
WYDAWN|CTWo PoLITECHN|K| r4sxlr.l GLIWICE 1997i
P.ot di i'' Jb Rafaowi@
oPNIoD.wcA
KOLEGIIJM REDAKCYJNE
RDAKToRNACE1NY
RIDAKToRDZLLU - Dllab.id'fudtejBuchrcz_
Prof &hab'in. JanBe&owsH
sEKmTffimAKcn _
hofesor Pohecbniki )skiej
h Iwprowadeiel. wicHie....
spis bci
Mg Elbidglko
ra .......... l_....................._ 5
MDAKCJA MsRooao
REDAKCJAAli.ia
N9w&k3
reCHNICAA
'
Pomjaly k zbatych (cz' I. Wkeniki
fua bocaego) -
s'fuo zazgod Keno.a tsol!lem*l ll5be]
G v.zeilE
d]
id zypul
sr,chth
6
' 94
s
bt puznamny
dla sfude'tw
wy&iah Mecbmi.aego Techno]ogicacgo
PL ISSN 0434-0825
l0'cwiczeli Poiary m
l0.
li.cwi&dwyoawnlcMo ro|ilechnkl 5lsncl ul. hjawlb l, 4-100 Gliwice &qd' 16 ki'' t.dru!' l5i]75 fod &'o'97 pracy) -
aryach poEieowych. & iE1l
BD4,k slupi} '......''...'.........'..'..-'''....-:.'187
Poniary k zbatyct (c2tr . wskra]}i doBadaoci kinenatymej
&id Zygnut StachNski......_................. oM e;d"j
i
P\lloci..._......._....201
P4is
Dfu *ecz'
&.r
kl' In
?&lm' 30l
'
lipsl9 r
Pomis ceoEerii
skBwajcyoh oblotowych . dr
iE Marin czec}
'.... ' '2 l 8
rykoDaDow fsua&ie
Fotokpie,
cmfimr
d
i oPrawQ
PolilcchniH
bej Gliwica.h
wproadzenie wMatowe jee j.dnr z pod$orych pdEiotw na kiemi budowa das4'' oI ,utoBaty}a i rovk.',. "Mctmik5 Absooci tych houn.kw powiti oPeowa Eiejbo pEeplwrd"mi' pomjillw l iDterpretaoji wynik ta*u [email protected] Wsy@y fidci wydu MiHcMoklch ksatceia: Mechmicaego Tc}aolo8icaeBo obowivmi s do zaliczEi{ Prmdtiofu ,setoidgia wMtowa'', a asaa cza laboratoryjnyc obcjnujcyc! od klku do k']ktastspeoja]jstycaych
posie{
z
u'N
wielkoci g.omeryqaych- zajcia te prowadaoe s w
kbor'tfiiach K3tdry Budowy Mafy[ Do
tej pory g}mpi
ponocani dydakryoa}Bi byy insEukoj
do
rych wiczi.
!ogce8o!
.,
Ninie,isfy kf,?tw * rulizowme w re'oh Mooheicago
sposb
ko6llk$Py
obcjmuje wsryLi icznie 1aboJ'tory]!'
metsalogii
wsaatowej arWo
dla fudtw wyda.fu
Techlologiffiego, jak i iByc! wyd'iaw.
w'Mdowej'bdzo
wylikw pomieB m.tod oprapoweia w}aikw or& *sk.fwki dotyoe sFawo1dmg. sd2g yd@y sk?t agihiczo rrapi oPeowui Eatai!fu a}rjw negologija
w skroir @i*ozoao *ozegory opis 12 wieai l'bontoryjnyc' pocwq od radaia andzi poEiso9o/c do pomiew z wyko'rysdi@ numerycai nso\ryd tuas4 pomirrcrych. Kdde *iiie awirs *?Io*'den t6oretyaa s!'osb jego PEgpromdzi! i aPs
a
ws2y$b
bdy i
ustrki
ktrc die
aMly dofueoE w
!gE'fu.
hakcie Lo.el,a.
Jm goqnol
1.
sprawdzanie mEd poEiarowych
NaEd pomidowe z uwagi {. ich aacunic w prccsie prodcf[r p' peplow^fu cz}Dooi koatoho.poBiarorych powfuy w s?osb peMy i etelny achowuehja *o;e Zdmja. Aby to uryska, naly je sale poddaw' okrsowej konuoii lrzy okJelonej procedury r:wdajcej. PIocedE t okreoa '.Ukad r!wd2
$rzdfi pootro*ych.', opfucowny plz Polsti Komei Nom'lizcji Miar i Jakooi (PKNI{iI). Jes on higscbimyE u}adm nadfi pofiiuowycl sfucych do poDi'rowielkoci lJl'lad t! Pokmje drog i sposoby pzekazyvmia jedaos&i niq od etalo!il pod$awowego (etalo! Pwow}) loPrze etalotry frm do nffidzi poltrEoqcb !yl}orycL Plu etalon roztjmy aiegalizowuy toE.c miaryoLrelouj
aljdujryPToc.dn
6i na
*ofuiu
kboratow
pomieorych P]C,{M'I lub
auadoryc!' Tak'
ta
Da celu
ugwdiltoweie jefuolhoci Pomiarw oraz iebfuej dol'Aeocioraz Eetody pomiarowe
skrainrTzclzii
nrzdzi pomidowych' Ukad rawdzm obejnuie
poEia.oM u4akow)
ldfdzi' poniaTowe (etaloly j $oswee pr4 ptetlryaAiuteD
jedlosek Eiar
Jedop z uEadw jcs *ld qpl{wdz ltdzi do pomi{w dlugooi tJkt.d si ffi stmujW a$dliaiami.
tjnujena|
nadzi do
lonjrw
dlugoci' Lore sprawdza si wedfug u},rdwu]cad
l' wzorcach kocowych (w'
rlwdai
opatych
A),jedDostb dfusociod
2 Morcacl heslowych (w. ullsd B), . LoleFoci podpo&owilia i osobau pEekryi!
edolu
Po&lwowgo PopE dalon.y oilto]tr do [szdzi poeieoryc! be4ordaio do poEisw dugoc!. Bdod pomiarowych do
$osowmych
9rawaaii nadzi do
pomiarw
diugoc!uEad pzewiduje
a$osowd2. iilrferncyj' .
dwch meiod pomidovych|
l. ilterfseDcin dod beauglfoEetod
polWwcz.
deEnioweia g. Mrzdzi Pomiarowyc\ takicl jAk:
a. da]on
lodsawory omNouy)
Moec odNafaicy
dm{ jedno$t
oi$y
z
najry8
doHa&oci
b' etalony konBo|ne .
pod9awomc.
podpodkowa riwdzone w
Jes kocory lwoec PKNMiI po ekioD tl Edq kryB je$ kocory wzoec aajdujcy si w okgoiym Wzdne mi pb^ki wb.cowe pod*awowe' k|e nmowi etalon kontsohy IlI rzdu oTE wzorce JV' v i v rzdu, krymi pbtki
dfugoci w oparciu o Morce kocowe ulad szczegowo opisje sE dw eblo!w kontoilych od I rzdq krym
uai podarorych !}tkorycI' nalzfua poil.'owe !}1kow soowile bezpoedaio do poBi,Iw dhgoci P.zykj.dowo' w utadfie tralvdzili trarzdfi do pomidw
podsawoweeo do
'
torce, hrych wadoci ud'lone sp'zez PorManjc ich z etalonem ktre sha do przekaryffija jedlo*ki dfugoci od blonu
2)
bldmcj
rMole8loci emm$
elnetrtw
szczk
srmitrek
- wg
hbl' ] Tole.mcir0.0I
szczeE
I
--
Poelzcbrc lomarowe paske *cz} hawedfiowch weumvch
0.02lt00
]) dopEzoahe bdy pryI&w zumituwycn poiljtrowj 2 )
wg tabl 3 (?rry dTewoci
s
wzorcowe
o}ieone $optriafu
j7"b!ch
pomilroryct
p.odukcyjlych'
oKesowTch $'awdai pbek podpo|dkowmyc! nie powimy p.iekacza l2 niesicy. Nrzdfia poearowe uFkowe lowiey byc PEed oddaileB ich do u],1kolvilna spr'wuotre 1 laspnie okesowo kontoiowle w;bach poni'rowyc! ak]'dw Temitry okesoryh
poniarowyc! aadw prkmysoryoh lub zesPoowych labo'&oach posiada.ioych u legalizowe lt}tki Mo.cowe pod$awowe. Tminy
B i c' Pl}tki te powimy by ped uicien
Dopuszcfabe bldv on0 100 0.05 0.06 0.01
200 300 Uwaga
00s
Dla poredlicL wadooiniffionych
pjnuje
si bldy u$alo[e dla
miejsfej
ssiedniej
Jakoci'
okelaj odpowieeie przepisy oplacowee pez PolsH Komitet
rawdai
oraz przeplowadzelia
konto]i
tych Darzdzij
Nomalucji ivtiar
1.].1'?- Ndrzd.ia pofuiaruwe stosowahe do sPfuwzzn|ia sphid,eh
Do .awdania $]mia.ekl)profiIomet lub2) 3)4)
naiev $osowa
ffdpujce larzgrizia poniowe
i
l. j.1.
sprwdz'nie DaPfdfi poEiJroch
torce
ch.opowatociRa =o
DikJomerzeMfuyprrybomik do ptyrek
l. 1. sprawdzaie suwmiaek
aloesie PomiowyB 0.25 konpld ptek wzorcorych tr khry doiladosc!
0.l6 0';2 o'i t
]' 1' 1.
l',yr
hagan ia metrolqie dwiane suwfria|km
rorcorych,ltary doEadnoc!I
Polka Noma PN'8o^{.5313o '.Pr,ryuEdy
swarkowyD]
suMkowe
oigeia na$pujoe tolrmoje
. wFagmia'' P6'rdowg
5) linia
kawpdziory
I
i
)
tolefmcj
paskoci j pro*oliniowoci
dopufcualile bdy (brme z PN)j
6) pl8sktr pbak inlerfermcypq 7\8)
bacy doklafoocq
powieachi Pomiarory.h
tlbL
srceh(ofu]ma powitrEbaiory
I
MLTa'
Rodzaj powierzchtri Paskoci
Tol
ja
9) lupa o1.1.
powiksztiu 8x'
l'3. Pzebks sprawdiohi sawhidrki Sprawdreie
powierzchie poilarowe paskiesrczek
smialki
kwed;nwa.i
lemleratua 20o0.01/100
gotuy.
Powimo si odbPa w Pomiesfcmiu' w kry]n pmuje 30.rawdzue .a Mrzdfie powiilo aijdowac $ rffi co na]Bue] j
splawdde smrkia) b)
obejouje Ddpujce
c@oci:!omiaroryc kawd"j pomiaroo
raw&deryawdfeu
stffiu ogbe8o, ch'opowatoci powierzcinii kTawdzi
c) rawdzeEie plaskoci i Proso1iliowoci powierrchni i d)e)
srawd"mie rMolegocipastich powie'zchni ryaaczenie bdw wskazo.
i
Lrawdzi poniarorych,
Prry spT'wdaiu okesorym smhrkj rawfujce rymieniorc w pach !' c, e'sPruwdz,nie srdnu oglilego
!ryvuej
\ryLoDujeny
tytko cz}uD.i
w roku ogldz
aMEaycL,
pos}usjc 1up Date Tawdzi:
\\\\\\\\\\\\ \\\\\\\\\\\\ \\\\\\\\\\\\Rys. !. ukjld szczelj!
' cry suwiarka posiada wae oaakowmie' . cry ze\mEae lowerzctjnie $\mia*i nie poadaj ladw ldry' p]cn' *yknsze'
wzorcoqchws k aza
a&ap!i .?kesh podziaek s koilba*ow' . opiry liczbowe wyraae? . czy suwak po aobieniu acLa pEesuwA si pyuie wzdfu clej prowadnicy^
fi,}fr
a
cznn
ie b d w
cry
j nie opada
ponoc rysuwki glbokocjomieEfl' sprswdaia
Bdy mkaz Da|4 w^aq pry pomiarach zembaych, woMEaych i zr nalery dokola plrya]miej w nzech
. *ry
!oJ Bbsym ciezreD? suwiarL! Di poad!waciwoci magletycayc!?Powiech ki krawd'i
puach pomia'orych rMoejemie rozloonych w catym zakesie pomiaIo\rym gmiarki flecme dhgoci pbdek worcorych dosowue do Waaczelua bdwdokl!fooci fuMuarek
spruwdzdh ie Plasko.i i prostolihio|pdci
lrry poar!ch szcfk!fu podeo w tab[cy
4'
Pohiarowyh
lldy p.skoci i plosolin;owoci poilechd knwd podarorych Dalezy sPr.wMc
Trawde bawda tub Nolz{ca poMerzch'' wa]cowej a bawdfi liniatu kawdfiowgo w prrypadku plawdzan lt'skoci lub plsk powierzcbni PoEi'low EFej pb|i wzorcowej' lub wk]adkiphskorwlolegej (!askowalcowj)'
ocmiajc szerokoszczeliny oEzymilej midzy
Zl.3:1L61
126.9
2l l:71.6:
126 9
do piskiej prti interferencyjDej p}*i wforcowe, z kryrh dwi kJcowe A n4jefuakowe dugoci L. a pb*i rodkow B1' B2 .'. naj dhsoci muiejsfe od A sopoiowo o dh8ocis (rys' l)
prryeraJc
szetoko szcfe}in ilet.lnyd la]ezy oceni wTokowo, dokoDu'ic ich porWlmir ze s?czeIuani wforcoryDi' szczelil'y wzorcowe o obe]onej szerokoci moha olrBn
pomarlcl feMbaych dlery ryalcry dokouujc ponjaru Ptffek a pomoc arawdaej smia.ki Pomarw nal dokona dla dwcll looze a i b tej samej pbaki Bdy Wkz !.ry Poniarlch weMtraych lllry v^a.ry za ponoc pFek wzrrcorych i wk}adek paskolMoleglycL lub pTzy qciu oeiera, dokoilic pomiam midry powieEcIiini ponjaro@ fiftomehl' coBd} wskazm p.zy
wforcorych
pokafuodhgoci
oa rys. 2'
PoDiilw
Da]ery
dokola dia dwcl poloze lub wskazniani
c j d'
w obu p.)adkaclra
Dld !askoci !askich poMerzc]uri pomiaroch j pro*oliDowoci kawd.i po.Iolvej
Jako bd wskaflda
trale py] Dajwik rdc nidry wskamjlmi $wDialki1r)
lfry TrawdzDiu $r]miaTek uwaDycb
nig po}vifl*r
plzbaca 15m/1oolm
nonuab !}&i (e poloe a iPo]oe c i
sMlia.kj a rymja.enza
stailoilyil n! Dih.oDebze (dhWysuwki gibokocioDiIu
d) Bldy w*aza{ prry pomi'racL
lrDoc
rl lj;lr,
^a|ery
WA^. fa ponoc pi{k wzorcorycb i llyty11
,
1l
Pofurowej'
co
pry?afu Iawdrui, sleiactwanooi podeych w bbliry 5.
p.d$awiono d' rys'
3. Pomian dokmujeny co Mjmiej w 2 iejsch. w uryeyoh bldy ich wskla de pNiuy pekacu
wdo&i Eierrone m0+250250+ 5Oo
t00150
wrys&i
skbe
Wiki
.awdaia !ale' o&otowa
'a
fomdara wiadeN.pTry pomalac! apoDoc
.*i
t
wynmi! neolo8ica. stalMc mitrom*om53200 brd} (wybree z PN):
usu'la Bofu
pasowa PN.sz/MI
'?r,ytdy mikrometryoae - Wymagei''. i okjeoa n'pujoe rodzje rolermc;r iTe plskoci pakich powiffrlni
]: ]:.
l. toleree
loEieowyot
- wg tabl' 6'
!
Powirchlie
poitrowekorcwki
p]askie
weci@g, kowadeke't.w'lAh^Lo{.infr ;.,
PoE'
0,9 1.8
Rys. 2' wyaaoz@je bldw wskroi $Wieti wewnmyc!
!ry
podtraci remmyc i
aii j'i
iP Uwap: m obEefu o Wokoci o'] m powiffic}ni pomirrovrych odchylQ uoe pPekr"ca dq|lffzab wanos ble.ecji T.2.
tolrecje
Tr
lhole8oci powie@bi Pomieorych prekict .
wg
bbL
7
Doha gaica
odl50
akn
DoniaroDo25 75
Tr
2
3'.
dopuszozabe
podarowego
bdy prredu Bi!:fomeEycaego i bdy dohej grmicy zjjsesu pndu mikoEeEycago fA - wg tabl 8.
E
Dolaa
guica zkrm
pomGrowcgo
{
f^
()d
tz575
\T
0 50
4
J6
2
I
gdzie:
^wadoci
lf
tl
\llsloo|9dne
A'
L lmml
{.
bd
Prtdu
nikonrycnego w'ocxi Wkafupez p''Tf4d w i-tyn,pm}oie a}'es(rys. 4),
I'BibohetwnAstpujce Darzdaa
tfojca nidry
Ryl
4' Krzywa bldw
wskaz zeou miJooetrymegodo sprawd.2nia
poPr'M xoi wielkooi mierrcaej w t}m pu.}oie fA.4. bd do]Dqj
$aicy akre$prryEdu Bil:omerycaego bd prrydu mikrometycaego dla do]Dej gnicy akfes dopuvczalna Miobdu pary yintowej mikromam F dh pesM pomiAlowego t 25 m
1.I.2.z Natdj! pomioro|9epomieowego (ryg 4)
llI'
Do splawdaia p.zyrz4dw Dikonebymych nalE sosowar) psk pak2) komplel 3)4)
ilt*ferc!ryjEpaskorMo]gy
- bid lAry gwiltowtj pryudu mik'ometyrycaego F przyjmujemy jato b$ skok) 8winn Eiklometrycae8o i btdy podzialek !a nnei i bbnie, je$ to r'dca midfyEfoymi naj.ry.fego i [jj'9go pulkfu m srykresie bldw
lbaek ilttrfelencyjnych1
kolld pbte wbroowycbpod$awk do mocowmia
u!sy'z
l,odwaa*nBit
aksie
"t"
przsM wzciooa
mitJonen f w calvD
EibooeEw'lacishr poEjilowego waz
(rys. 4),
5) 6)1.
uz{d@e 5x'
do
ryaaw
5 $ciki Pomidzy .u' mikjomeEw
lowitcbdami poEiarowi P f paskimi powimtaiui pomixorciPE.x = l0
N
).z3. Pebieq sPftwdzlnia niboheb|| Waru}i sprawdzda mi&romebws
Isprawdai! sMi&Tek. tII
zbtizoae do warun}w
spnwdaie pryrdw niLrometrycaych obejnuj Pujce c@ocia)
$Iawfute silu
og1nego i
poplaMoci oaaczq
t) sprawfunie PAkooi !owieEchlid) sprawdzeie6)
looi'roryo c) splawdaie wlolegoci powjerzchai poEialorymcisku pomiarowego,
spraw&eie
aim wska owodoweej ugioifr k'btkI
f)
wyaaozmie bldw rckazoi.
15
I
spruwdxahb s|d,u o7l,egoPo. .
sa..lr
pecryszcfeDu powiszcbnl pomforych
cry p"Ylf4d
oEeEycay.jest Nale oaakowmy?
oDet
Dal
e, Ernwzi:
cry powito]ie pomiarowe il naj hdw koloi aiorw i ptri? - czy ruch kowadetka i l^/rcciola w cayn u besie jes popraBly bez ilycaaluych- cry acisk .
luaw i
peMie mierucheia Eeciono?pri'Tzd de
c4 spftwdruy
}fuaru
po]a
maselycaego?
s prawdzah,e Pakoci powiech ni Ponhrorych
In:3sprawd&nk rwnol eEld.i pili.nch
m:a/b:0,6i poh,iarosrych
nale arawdzi fa poJaoc plasbej Pye pqofy do $rawdaej powierzcbi i leko ] pochylaJc doprowadzi do uskeia widocaycb lrzkw mteereDcyFycb w pl4adkt wstpowmia powierzchui paskiej obsetrowmeinte'Jereno)]nej P|yt iiltrfcracy,n4 nalery
P}asko powicrabi pomialo*}ch
Rys' 5, tlk}'d Przkw intderetrcyjnych prry sprawdmiu plaskoci powierclcl poruIoch mjhomefu
prkl btl rMoleg}e, w przeciwnym razie pfrybiera bd posa amykajoych si'n',linii krywych lub Ilwo'egych liln ''rygitych' odc}ylo[ych od proo]iowoci o wiel&o,'a,. Ntjal odchyjeni' prazkaje* wao sostla Melkoci odchylenia pr4zka ''a' do odlegioci mir14 rl';ed.jmj pl4z}Ej ''b', co pok!Ao na rys 5
RMoiegto powie.zchni poBiilowycL wfciona plEkorMobgrych delikabie deiilQbep}tek iDtrferncyjnych
i kowadeka (awdamy komp]etem co l/4 skoku ruby eikomeEycaej NrlezY
acis p\k jltrefe'mc].u midzy kowadeikiem a wzecionea i poprzez pzesweie i pochyleje ptj4ki .atezy doprowai do uzyskmia Da ,jedilj zepowiefrchli Boz]iwiwy^^camy
.lwdaycbidnoczeRi
lajmiejsz iiozb przkwna drugiej
intereftetc11uych Powichnj'
--iBd pskoci''p..wyaaca ife
obseMjemy i zticaay przki widoca
spEwdulj
Ba.d ruolegoci'.r''
E wofu: ,=(^,t,.) :
toru:
P=!' zgfu:
gtuel
I
= dfu8o J}Ii wi'taosoweegodo uzyskoin;ntedtretrcjj'
fuetie
dzimp naie
prry obsenvac;i
rv
m1' m2 - liczba
przlw aobseMoweych
na
sprawd4ycb powiefzcbniac
prryj
}"
= 0.6
E
1 - dh8o fali wiata $osow@e8o do
ryskmia iute.ferencji (ptimdmy ryaaczonych warroci
I
= 0.6
E).
lako bd rmolegloci la,lery przyj ajwiks z sp/a|9dznnie'9ielkocin
ilciskil pohio|owcgo rawdzi ko..y$ryo z Wz@eila pomofuozgozbudowbego
Nacisk pomialowy Dalzy
wg rys- 6. Woiotro
aj}roEfu {aiezy $opDjowo obci odwdikaBi do rlrwjl afuiateia rzela h.omefu
Na podstlwie
qsknych upikwspralvdzeaia
pomiarw nalery
sporej LTTV btdw zgofuie zDa)ezy o&otowa na
ry9 4,
wpiki
prrydu mjkonetrymego
fbmulIa
sgdecwa spraw@a' L1'3' spruwdz"ie ujnik zegafuwe?o zbatego1.1.3'1.
vrhaganio hetologicae sta||ia,e c.ujhikom zegarowm zba|yhPN.68A,1-5j260
l
Pojska Nom,rymasuia1'
saM. caju&on fegaloryn zbatj!-
na$pujceI
nelrologicae:wgtabl9
dopu*cahe bdy mkazai oiljilika algebraica wafroibidw okei'my dlaprzedsrrwioilo
Iloluszcalxe bdy ws}afe liczymy jako rofuc mdzy ilnjwiksz i najnuie]sfa
'li wskai dla dilego przdz'au pomiarowego Wafto t wskaz cuujlika lo$cych, jlk i nalejcyc!. okJc]euiE bldw wsk,zfi Da rys. ?,poMalahoci Mklai-
l
1I
)
2.
dopuszcu tny bdb}d ten
w8 tabl'
9
eIaEy Pry
na*pujacyc]r wanmlach udkowmj!:
RysW! 4
6.
Sprawdaie
Eacisku
poilnowego mikruoetu fr c u
- ki]kakjobe opuszcmi
z a prdkoci tpieni3 pomhrowego do zetl@icM si z lrzefuotem fuardym ( plb przeprowadf' co najnnjej piciokohie d]a kazdejsprawdzme1
),
ac$k
ie bl dw ws kaza m i kfu
wielkoci), pomiat tej samej
rdy ws(@ mikomeEu Nyaacza si dokonujc sprawdaym przyrzriem mnoometrycaym ponilrw pvek wzolcrych o dugocilch tak dDbrilycr' luy wskazmia milTomefu byty w prbMedu rMomiemie rozloole w ki]|a punkach ca}eso zabes! pomiarowgo' z uwzgl&ienieE pooe Mzciola co t/4 skoku Montrycaej, A+ 5.i2lmA+ 10.25 mm
. Hk|k.ofuybd
elkoci prry powoltl}T pEerosfcfdui
nneili'co
li{
pomiarowego w Lienuku wskaz waasaj{cych
Ealejcych, nale Bwdz!najmirj
poMarz.Iloci wskazai w rymieuouyclr wa.uacL
pocztkq w .odku i
p
kocu
fuLy
"kes
pomi.Iowego'
""9
I
Zalec! si dobra na$epujce pu.kty poeialowe:
Dopuszcahe bied!KlasadoL:]adnoci
Trblicr
I
Dla
abes podaroweso
Caly
l;I
A+15j7tm A+?ti0Im A|2500mgtue: A - doba gleica
n abeilpomiarowego
t08 5
1i20
20
i0I
tikroEetu.
i. dopuszczalny !acisk pomiarory p tracEk nie polvinien by wiks4 uiz
p = l-5 N pr
pomiarowym e wiksryn triAP = 0'6 N' 19
'foicy
nacisku
w zakesiei
L dopuszczalny nacisk pon;arory Pnaclsk nie powinien by wiks nizpomjarorymrue
1.
1.3' 3.
hzebieg spr|,dzna ia c.uj n ika.egd.ow.go baleso
P
l 5 N prfy |znicy nacish w zakesia)
Podcas
spnwfu,
wiksm ru p
capika zgarowego zbatego Ele rykotr. ilapujace.!loq|
= 0
6N
slTawdfetre
moo3lilego'
b)c)
spraweilie n2ciku pooiarowego i;ego zueuroscq
rawdzde fu@oci skaaisPraweede dokiadnoci
d)
Bkaai
'5p rfu .lzail
ie srank og l n eg o
Po ocryszczedu
cajlika i pfzayciu
!v
beilryie kocowki czLlnika u'leEa.j rdzawych
go
\ryrfe
do
-
04 zsEba
po}vleruclnie
ca}rikl il
p]a zdTapil' pkLi
- cry ruch
tzpieila po'tritrowego p'a lrzesuwuju si w ca}ym aklsie ponarowm ]cil sobodily. bez u ci i czy wskazwkj dotykaj jeych czci czr!'nik!?'je odmiefr pelne obrofy wskazwki dD-ei? lvsk@je wleocimaguerycnych?
'?
. cry ua]a wskaztvka edy tkaaB]dy
--_ -
Bk&a
elFika
kien nku wk.zan crsiajcych cf Ujiika w kierun(! wkaf a ma ejcycn
- czy cajnn( nie5p
rdl'dz,
n
ie
tfr i e h,1 oci wskaa
Rys 7 wykrs
Mdw wskuan czujnika zegarowego
Zmenno wskazm.hat}.:/1
ooha sprrwdfi z
pomoc pIrzdu z gowic ekJometrycz|
1.].3.2. Nitzd.ia ronlidla||e
ilok,,he ilr srd|lnzafrii crLjnilrw.qato!}ch
Do sprawdzenia czujnika zgarowego I I a 'lupa o powiekszeniD Sx, uchylna lub
zbalego stosujemy naslepujce
'aedz]a
przyrzdu il t.ki $osb. ' do zet]micia jego kocwki f M7-eciouem' Ustalviaily go\v].i mikometycn la obrDy puk zakco pomiarowego caj!*a (np' po ] obrocie duze] doprowadzilvskazwki) i picjo]cotie odciamydo (e
(rys' 8)' spl'wde,\, cajilk nocujemy w uchwyci
b4icn c^jnika doprowadzajap go powobyu nlcLcll
2 waga
dylamoaer,
gbwicamikromerrycrna, uchwlt specjal.y do sprawdzarua cajnika, e|ehrodc/'|v zes|aq
z Mzecionem glowicy mikro]nebycaej' caoscl nrle poMfc pr4T'jmiej dja truci pulr1w akres PoBjsrolvego czujnika' Na podaw]e uzyskmych wpikw nale okeiinajwiksze.hice midzy wskazuaD'
fetlTici jego kocwki pomiarowj
cajnika w kadym sprawdzmym a}resjesafl
ponalory tJaoajrry l z doHD I
oM
ffi
loEiaoryE' Najwjkg z ot4fiznyc]] lb)c
ail
mieo wsk'7i,
cajnika Pojemnociowegzespolu elektrorucznego ze wskunikiem cy$owrm ( o
$atrw
tm),pow'nien byc'
specjalnego
z
rub m;kometry*n
wymieniony festaw opaty jesl na udzeniu fimy stosowmv altematPni
sllvAc
do na.zdzi pomia.orych wynrienjonycb w pkt
(slLVAC so) i j i4
notu]emy ponowDl
bdy wskua
cajn'ka p.zy tych samych wskManiach cfujnika cow lym samym kierunku (w pypadkuo
popuednlo' panitajc' aby rubobraca zawsznlimowolnego przekoczenia ob.anego wskEania na poosiawle otrfymanych wynikw pomjarw
c]nika nalezy cofn so
klka dfiaek
i
doprowadzi do obrane8o wskuanja z wtaciwego kierunku)'
Rys 8 sprawdzae
dokadnoci wskem
mttromerrycznel Sp ra|ltzeni e dok L&ln oci }"s k
cn'jnika zgarowego za pomoc g,}oMcy
podsEwie okTeu n]edokadnowskea w
rykona wykres 'jak rys' 7 i na jego na8anych pef norm przed'aach'I
a,cu]n* Po]emoociovy
I
sp|awdzarue przeprowadzimy na przyadzie z g}owic mikomelryczn lub na zestae
p'lmi1lom sILvC
b0 |Ds' 9, w ldslepJ|ce' ko|ejno9c|
tl
.
kocwk cajnjka wkcamy do prrystawk] nlikromtrycfnej
W
Bkj sposb' aby
duza
Pok.to P.esuwu czujnika
wskuwh czujnika znajdowaa si o kj|k3 dziaek e|ementamych prfed wskeaniem
.
Przesuwamy nmt rysigolve zerkricia5i z
f cajnikjm
pojemociorym dop|owadzAjc do jesocfujnB sP.adzan'
drugim kocem tEpienia prryslawk] nikromelrycznej.bbna
I
. na$pnie przez pok|canie
prry$awkj doprowadamy
wskania duzej wskwki d!
zesp& elekironlcfny
I
' wprowadzamy
za pomoc pEycjskw fun].cyjnych
t
odpowiednie nastary
doHadnolomjaru (0 00l nlm) pzyciskiemrodzaj wymiaru (mm lub
RIsoL,
i
cale) prryciskjem mn/in,
zelouanie pl,1'zorr pIfyc|sLem
PRfsLTRys,
(slron cfoowzespoiu poniarowego pokuano na rys' I0). zeru]emy wskeafu a przydu,obracamy bben przy$awki mikrometrycznej
9 sprawdzade dokadnociwsk&a czujnika fegarowego za pomoc festaMpomiarowego
SILVAC
BO
w kjerunku Wskua wzrastajcych co o
lm
od ws(uafua zerowgo
d
do koca
zakesu pofttiarowego cntnika, notujc kdoreowo(przed czynnoci na|e
l-123.r56f")Br--rr-r=v
wskafania rywietlacza ci.frowego zestaw poma.owgo' men|amY k|funek ob.otwbbna
voc B0 L:] L::] Ll]
b=.]
]*.|
Lb1g]
przystawki mikronrelrycznj
1
p.fek.oczy 8m sanic zakril
Rys
pomiarowego cajfuka o blka dfiaek e|.ntentamYch. ado gmego fakresu
l0
Widok zespoh pomiarolvego SI_VAC 80
nastpnte doprowadzi duz wskulvk
ponlatoilego)'
L2. Zadanit
Pod$awow
zadaniem lealizowanym
suwmiarki, mikometfu
prfz gfup wiczeniow ]st sprawdfeniE i cfujnika zegaroego zbatego Z uwagi na ba.dfo duz i|o23
\ryd4Zddanie
podc4 Niczir I swiar&i'
bd
tylon}Tre
ty]to Poil$swowe of}nnoci pomiaowe, ale
isobe do ocy sprBwdztrego Badzia podeowego'
3
mj!*s Zgfiosego zb'eaopr*Priladzenia PMn@: nMtlzia PoEi'rowB sluoe do sprawdzeia cdjD&' oupa 5& gotja @ilBef,caa' uchw}1 &jdny do Eocow oajn*a i gowicy aikJomefuycaej,pb.tk
Sprwdanic
sp61'
b
P r 4p I Nadzqnfu P o mi @ :
zdawi natdzia PomimE@rcowych tr kI, B'comdi
shce do nwdzaia smfuki
(koapld
elekEodcay sILVAc
80
Wz
pyswk tikromerym),
la 8x)'do
2' rawd'
$e
o8Iry
smi'rkiwsL@i $czk poidw tMMyo
se o8hy cajn*n' mimowsLmi cajniksp'swtli dokladno wsk.ai cajliks dlr wBfugi Masjcyc yniki podarw 4otom w llolokol. pomito}m i wykona wy'es bdw
3. sprawdzi doHadro
4. qfAwdfi dok}adlo w9kaai vczk do poEiarw 5- sprswdui dotladoo
weMernyc Wk@i ayswki g$otooioniffie. {sptnia
6' s}aikiPonjtrw molowa w p'o|okole poEi.Iosym, 7. oic]i' cry
6kazm Erawdaego mjnia (3 rys' kj! dot'daocicajdika'
7),
rawdaa ilmitrki
v/magmi! PN'
Zadili.Tenl
2
adaia
Sprswdaie BikJomem.sp6b pep rfuadzeia po1'
in: pooiaowy niedny do rdwdzie nikromfu (kompt plfek @tcoryoh tr H.' Pb^}a inorf*mcyjla paska, kotpld pytek iatcrf*ucyjlych wisprzt
P}s\trmole8}yc!' 2' sprawdui ste4. sprawd3i 5.ogltry
a
5x i
podsawtr ilo tocowuia Eiqomem),
BikTomfu, poDiuo*yo
3. sprawdzi paskopowiffihni
rMol.tlo po*iazohni pomimwyc\b}dy
ryalcfy
wskra flyk$bdw wskazm
6' wynn poniarw nmiej do Fotoko P9miamwego i wyko!' raudeep mikTomfu (wg rys' 4),
7' oke]i, c'y .awday Ei]oobeE sphia wlgilja
PN.
PRoToKo PoMlARowY Do cWczENIAqbraqa.ni.
1
::::1i:
-.-.i;
Wydzia
sem
Dau o&obimie D^a zl.jiczniz
Rok
kail
,kBa
7./
SPRA\DZANIE stIwMIlZakres Blad
oomiow '-
o
fA*opow. NeEicryoh
Prosoiidowo !ow. Eiemiczyc}
Ufuopowato powiEc!; ocaa fuuo81ae8o
GH
ZDANIE
3
WECO A.BATEGOI
$Wiilki000
0
0f
WSKAZ{MA04I
I
I'w
ah.
05
I
imoc wskd
E
]V}@a4L4j!!?t.e'.ql''s-!4a-'9!]eglq9i-nj-d Pul-ktas i]]!' po"r9?'c!!3mizw- .
!ela}e2. Pomiary w1miarw liaiou1ch2.l- wstp wynriarem liniowyrn Daz)vamy od]egomidzy dwooa punktami ]ub powieuch!ia. o] puedmrotu mleon4 wzd]x linij ptostej' Wymjar ]jnjoay lme]koci 6fyzl' kir' wg obowiajace8o w Polsce od 1966 roku ukJadu sI, 'esl !azywamy dfugocia'ona do .iedDej z 7 wie]kocj podstawow}ch'
puedDjoru rDp' redfuca wakJ/'
l]
wym;a.y
veMtme
odlosf sj do pwieachai weMtmych (!P'
-r-edD
l-'i-iu.y
mj.""oo" okelajod]eg.ocimidzy powiencbniui zewntuD}m j wc-
wem@j ( Dp g]eboko lepego oNoru). ]1 yEql9sl99-dotyz1.DPj.9dlgoci osj syqel-od sjebilub od okJe]ojycn Naea tych w}mjarw wytrika z tgo' e do ich mjeEenja musj by zastol: sowaa poredniametoda pomiarw jch podstawie sakalego etrja Na rys1La 1
Na1ezy
(w]Tagajca micEenia imycb vlmiaIw i ob|poledDjego)'
wao wieikocj wy}aamy podajc ljeb ]ednostek miary tej wielkocj. wedfug ukadu sl jednostk dugoci jest jedDostka poo'stawowa
'a
Wjan
PokeaBo Pzykadorvo ws'ystkie rodzaje w}Eiarw liniowyc!
ryana metret, l1I !v skrcje onaczamy ]iter o. Do niedawna wzorcem
w prni or]powjaoajcego przejciu atosu k'ypioDu 86 nridzy pozjomami energetyczD}mj 2p1o i 5d5 (nle. pwnosc wyfnaczenia i0,0004 pm)' obecilie (od roku l983) obowj4zUje pira ju de6' njcja okre]ajca wzoEec metra jako dfugo drogi pftebytej w wjatlo czasie rwnym 7l299.t92458 s (niepewno wyznaczenia 0,oo0o13 nje jedDostki wtDe netla' bdce jego wie]okrofuociani stosuj 5j
Dletra bya dfirgo rwna 1650763,?3 dfugoci fa]i promjetjowalia
Prd PEez
w
tpn)'
IstDjeja rw.
w metrologij wffiztatowejciej: -
lub podwieIokrotnociaDl'
Puewaaie podwielokrotnocj, a z ilch trajcf'
xttjBerr
. Dikrometr
jest oddzjelne iczeni).
DleUe teJ9 zbiolujesze vymialani ktowyDi (poBiaroE tycb wprjarw powicooe Rozrnjanry cztery rodzaje \1ymjarw jinlowych:
Zbir .*ymiarw lioJowycb izanych f Pedmiotm Poea]a na jednoznaczne okfe]enie jego ksztahu i rozmiarw. W niektrych przypadkac! konieDe jest ilfuP
(t rm=10.r Dt, (1 pn=10 n)'
Rys. 1' Rodzaj
m'
w}tjal mszany. P . w]Ejar
*yEiarw liniowycb; z . $)miar zcMtly, w . w}mial welurtrrl]/'Porednj
2.2-
ztrady to|erowania ymiarw linioych
. qyD]lary zewntIzD-e, w}tliary wewntuile,.
wyiary nieszaue, '"}mjfry
poredtrie'
ztieony odPowiedni netod i odpo"'iedniru spztem UaajcBy za q,tomly poPraMe' jeelj zostanie sPeBjony warurek B>w>A. Ri-.B.D Dazywamy rai AD Dazywafi]y dh/i1g9m* i ofnaczany Litel odchlBn cgb i .T:-es':.-1 w r]mie stosowaly jest inny sPosb oznaczaila
Z kdym noaBa]nym mjarcm liniowm D umiesf@oxym na rysutrkn w}koDaY/ cryn PedEuofu s sry4!ry gran!qe: {o!x} i gqrqy-'B. 11]L -B-A ^vizaDe.qwa ua?'vamy lo]e.anci.1ub-!.'."l.j.'""i'r.9bl'.1'an.ji i oznaczany ljter T wFin w
odchy]el' MianoMoe synboleB
gma oNon ozlaona jest simboleB Es, a wail'a 'qdchyka e! oq9}y*l.dolne oaao". .-:t="jl: .5.3 Pole to]erancji Bde by llie us}towane w stosuE.ku do w}Bia)T Dotilaluego
.
2'3. Zzs^dy
nofrr|izacji tolrancji
i odchyk Podsbworych
(toteqme8o) D, s}Ebolbowanego pzez lin zelos'.Poofde po|a lole'atrcii okfes. a oocuvlla FoJs6wowa. hoI Eoze byc odcbyl" go-uii!-a"". n*.Li"^ypuiace
. . jezeli Po]e tole'aDcji lef Dad Iini zerow ]ub styka si l ni od gry' wwd 'i
tB omadki:
"*.
' -
TotraDcje i odcbyki Podstawowe zostay znomalizowaDe d]a dwch zakrestv wpiarw nomjtralnycb. Zakrcs pieBszy (podstawo"y) obejDuje wyniarydo3150 nm (noma PN'89^4-02102), zakles dru8i (wyniarw ducb) obejmuje wymjary Ponad3150 do 10000
mn (PN B9A{.02103). oDwione zostan zsady nomlalizacji doq,czcc
odcbyk Podsuwow jest odcbylka doln
PieRszego fakresu jako Dajczciej stosowaDego.) No rnatbacj ato le roncj
'
ieeli po]e tleraucji Je pod Ifui zerow Iub styka si z oi od dou, wwas
l.
j " jee[ PoIe toleralcji {*
ochy}.4 Podskwow
jesl odchylka gmjest Pecite lini zerow to w
a
i w kadym z nicb uslajolo
Przadku wyBiaru wewnrmego (oNoru) odchytk Podstawow ]est odcbyka gna, a w przypadkt wyEjafu ze\Wlmego (waka) odchyka doba'
zakres do 3150 mm zosta podzieloDy Da 21 Pnedzia!w'
Nale/ pamita, e odcbykj maj zzwsze
na\j algebraime: s dodabie' jee]i le{ lbij ferowei ore
20 waoci ljtbowycb 1o]eraucji }ryraonycb w mironerach' waocjte p.Zy. poudkowane s 20 klom dokadnocioznaeoDym symbolamj cy6ow}mj 01' 0' l, f'
nad linj zerow, a ujeEBe, jeti le Pod lini z.Iow'
.RysuDek ten dotycfy
. , 18
r kolejooci rosncycn to]erocj) To]eraDcja w danej k]asie dok1adDoci ronle Puedzjatu wymia'owego' wzrosl te! 2osla.]]a
Na rysunku 2 pouano rne pooeila pola lo]erancji Mgldem
Przy PEecbodzeniu z uiszego do wyszgo
ilpjarowa'e posfcze8I!
Parametry
Wiaru
tolerowaDgo'
zarmo wakw, jak i ofuorw.
Podyktowany konje%ocr' zrwlanja tmdnoi qkonawcryclr i Pomiarowycl w}Tjarw nDiejszych i wksch Znomalizowane ioleraDcj ozlaczarre spbo]ems zestawione
lT
w oomie w jednej tablicy' To]elancj oalecdo okTe]o!ej klasy dok.
adiloci ozlaamy symboieB ITn' gdzje ! jest ozoaczeniem k]asy dokla.]nocj'b)
Nomnlizacja adchrtek podlawowych
fakres do 3lj0 mE Po.lzielolo oa pPedzialw w wjkszo.i PteeIaIo- s|a. lolo 28 wanoci liczbowych odchyek'lPodstawo!\ycb dla wakw i 28 clla otworow'Ustalono ialde 28 oznaeto sfnaeDja nastPujce: dla
]iEro*ych (nae litery dla wa](w i due dla ohvorw). sa
waIw: a, b, c' cd. d, e' ef, t fs, g, h, F, j, k' m, n, P, r, s, t, u, v. x' y, z' za' fb, fc' A' B, C, cD, D, E, EF, F' G, H. Js, J, M, N, P' R' s' T, U, V, x' Y' Z, ZA, ZB, ZC.dla oNorw: Rys.
2- Rne pooenia PI tolelaDcjr.Mg]deB [!ij zercwejcl'
ZDomaljzowa!ety1ko od
odchyki Podstawowe' ogllie biorc, !ie zale od klasy dol.Jadoo.
sa oc1cbykl ola to]e|ancji ]rych w PobJiu linii zerowej (Dp' dla wakwj j oNorw J), wtedy odchy' ka ?alezy dJdallowo od |dary dJUadoocl
Ptedziau wymiarowego i ozDaczeda }jterowego' wyjtkim
)1
nome w
tcb ci:
Znomalizowaile odcbykj Podstawowe \}Ieotre w nikrometrach zestavione s w dwcb obszemyd lablicac]r' simbolicmy sposb podavall.a infomacji o 9l.miaze tolerowaD}t skada si z
lajnDiejszych kwadratw. Nale jedlak zwa.zy, e odchyki ksztaU Powjechli p.4lga]'rych' olr46ane od tycb eleeutw s njeco sksze ni od e]mntw
Pnie*n l\ia de s due, tetoda ta jest stosowana !p. w oproglaowatrju tro].
- z waocj liczbowej okle]ajcej wymiar nominalny D, . f oznaczeoia literowgo tfomujcego o znoma1izowanej
sjoychodchyce Podstawowej
nsz}t pomiaroqycb' .w ramacb niniejszego ieenia bd mjeuone tylko odcbyki ok]E,ocjjokrelatra midzy okl'gieE uec4,vjsrym
8mej Iub do]nej. ' z oznaenia ry&owego lrJasy dokadDociin{ornujego o znomatizowauejtoleratrcji lTu.
v]cowoscr.
j '.:.Qcchyka okrgoci ijqM lub ok'gieEszy
i
okJgie@
Py.
okJg oPaDy
Na pykad w pyPadku w]mjaru zeMilego mona laPisa 36e7' awewnetneso J6E7'2.4'
wymjaru
p?adku ofuoru okrg prylegajcy jest oaiwihz}D okrgieB wp;san}Tn w okls fl.ay\yis,' Je,di stosujemy zalii6t ok]gx Pr4legajego okla najmiejyfych |Ta. drarw' wwe6 jest oD obliczty w ten sam sposb dla wa&a i oMoru w t]J pJPadku odcbylka okjgocijest ]d.c4v]stego od o}Jg! DaiBniejszycb kwadratw.
'a
kwad'atw, okjg PEy]egajcy jest to najeiej okJg! Eecfywjst}u, jeeD PPedmiotID nieuouym jest waek' wnajDDiejszych
odchyki kszhftu i zasady noma|izacji tolrancji kszta}tu
suo najwikzycb odtegocidwch Punktw okrguJede! z tych Puntw
j lilie puedmjofu nigdy ue sa ideahymj Powiechniami i liniam geometryuymj (!P. paszczyzoami' walcanj' kulami. Prosiymi koa'', eljpsamj itd). w fwleku z gm Pozczeg]ne punkty Pwiecbni lub ljnii uecvjstyc,h cje le oaPowjecIrnieidea]nych powieuchniacb
walec peylega'jcy i walc
Mat' a drugr weMtE okrgil najMiejsfych lvadratw. .'odeJ*-,*]f:::.:'"j jst okJe]aBa podobniel z t}m e zanitrt ofugu Eeczywistego, okrgu pfty]egajgo j okrsu kwadntw wystpuje w^]ec fteYftst!, 'ajmiejszycbnajmiejszych l$adratow.
le
Da
ze.
lub uniacb geometryanych' cj|e bjorc,
liDja ccz}v'sta jest d]a Das niedostpua, gdF keda metoda pomjarowa, kt|a ilosujemy do odtorowaDia rycb powiechni ]ub ]inii, obcjola jest ljeunikniotrynli bdami pomiarw. U^vajc wjc okrc]enia e|emni Ecz}vis, Dalef panjta, jest
poreEchnla
lub
Na rysulku 3 PedsbvioDo omwioue sposoby okre]aia odchyek okrgoi l welwoci w stosulkl do eleDntw PEy]egajcycl].
lo il^e umoMa
e
mac7a F'emeol w}2uaczonv JoilPD,mj mproiamj Pomia:orrf ori' odchyJka ksztattu jest to Dajwiksza od]egio Bidry eleme'tem A Eeczywistym lI
elemen!m
Py]egaj4cym.
Pl!s.".lJ pry|:q'"]l.. jst to jdealna powieEchlja ]ub ]j!ja geouetrycna, ktra a]a kszta]t powjechDi lub linij floDinalnej, Przylea na z.W4Lft Dateatu do elemelru
obecnie powszechnjr do tego celu siosuje si odpwiednie oprograllowaDje, ]cre obljenia skraa Dajczciej do Pojed'Tczych sekud. oprogramowuje to moua uProcic, jee]i zaiast elemestu PEylegajcego ztosuje si element w Postaci ljlii lub
ecz}vjs(e8o ijesl tak w stosunku do nie8o usytuowana, e Bajwiksza odlegomidfy nrnr Jest Da]lDiejsf z molilvyb' odlegota je$ jedloczenie odclryk kszta]tu A' w}znaczelje elemeutu puylegajcego b komPutera jest bardzo pracochome.
RW.3. odchyki oklgo&i i wal@woci
)3
ru
sfujerdzeniu,
Koillroia PoPraMocj ksztafu Powieucbni lub iinij Ptedmiofu polega ty zmieo!a odcbyka ksztatu trie pEekraza tolerancji ksztaftu.waoj liebowe
na
Kda su\mialka (a take kddy imy Puyud sumiarkory, Dp' il|]miarasoduowa do poEiaru gruboci fba koa zbatego' gbokociomieE suwia*owy) poPaiola jest w loliBz liniowy, ktry uEofiwia dokoryvatrie odczytw na 8Mejpodz'tdce mi]ineuowej z dokJadnoci 0,1 - 0,05, a nawet 0.02 aine posiadaj lajczciej Dotriuv o
aomalizowanycb to]eraDcjj okrgoci i walcowoci sj od szereg! toleraDcjj'
w tablicy zamjeszeoDej w nomie PN.80^{ 02138' S one uzalenione od pEedzjaurednic nominabyclr w zakresje do 2500
m- sumiar].j
uojwer'
Noma pEeMduje
72
pf,edzjaN red
douadlocj odgfu 0,1 m,dokadBoci 0'02
uadziej o dokad.
rm ]' 16 veregw toleralcji- waoci licbowe tolerancji s w reone w mi]'Tomeitach dla szeregw do 12 v4cni i w Eilimetrnch dla wpzych.2.5.
loci0,05
rM. odcz}1 na Dotriusa o
rm
]est
ufudliony ze wg1du
Ba ogf^iliczon zda]norozdAe|e oka ]udzkje8o' czsto siosujeDy wwcz8 szko (l.'P) . z noniuszem liDjow}m ryizane s D6tPuj Parametry i ilizki fudzy 3. wadodziaki elementanej Podziaki gMej,1' n
!,imi:
I
opis spEtu PomiarowegoPonbry suwbr
i.
metod Pomiarorych
wie&o dziaLi elemeD1amj noniusza *}T@ona w jedDostkach podzjaki gMe],do}cadno odczyh
2.5'1.
' iloMaek ooniuva,fa poDoc noniuye,
ltI
i.'suWiarki siu do mjezeDia wymiarw liniowych w zaklesje do looo mm' IsiDieje hika tyPw q'ch PryPdw' Na.ieciej stosuje si dnstloD!e suwiarlci uniwersa]neo fakrsj poniarowym do 140 L
D ' odu Dotriug'
'
dugocatkowjta podzjaki
Dodsza.I
suwiarid jest najbardzjej rozPow. szechDou}T PtyPdem PoBiarovym stosowa!'t w prak wa*ztatowej. Budowa talcie,j sumiarki pokeana jest Da rysuDk! 4. lnne typy suMiarek Daj prosbz koBstrukcj. Nie posiadaj np. *ysuwld gbotlociomieua lub szczkmieszaBych' Ten tW
zeMmych' weMtDych i
m- Poalaj one na Pomiary wyEiarw linjorych
a'=ma-r L=a'uNa rysunku 5 Pokuano budow Doniuszy litriourych o dokadnocjodcz}e 0,1moduacb 1
lrrori
weMtmycb do Pomjaru miarw wemimycb.
ore f'
l
"lt//1,1,11f1"''1,'i1',,'1,,'''l'1111iI1i'1'1{1''',t',,'
I
iL=S mmRys' 4. Bldova dMstolDejprowadniry
L=r9
rm
BiNt tej ruby sbsuje si splz}Towe uEdzenie b]ohjaE pzesw ilaluane Daciskiem Datca).
(nj]inetTow)' 2 - suwak z podziak noniuga, 3,4 - zemtzne seeki i suwaka, 5,6 . weMtne szh krawdziwe P]owadnicy i ilwaka' ] - wysuwka g}bokociooiea' 8 . wkr! ogr"Dj"'uj.y po""u* suwaka' 9 . wkadka, 10 . ruba zaciskowa (w Diek1rych rcizi'i*l z".suwaka,
slwiarki udweBalDej:
1 -
prowaddca z podziak
"1''',',1111i11,,t',i1''''1'',''1,,11,t,i1t,1,/,ti|,,,,,,, dz: 3'6 mmRys.
l
5. Noniusz liniowy
iill
tr
Jak wjda, ryjkszelj Doduu Powoduje wyduede dza&i Doniuga, co ulaMja odr1ua noniuszach o @iejs'/cb watociac} i (np' 0,05 |ub 0'02 tm). I]ope]nyc!mj]rDetrw odcz}fujemy po |ewej stroDje podziakj nonusza, Datomi6t na tej krese noniusz ktm Potrywa si z kresk pod'a,lkj miot mietotry (ilP. wael() mojjwie najbiizej iej prowadnjcy.
odc,1u
skea Jeet odcfujemy wskazanie w pieNyj
euaoow
ilt'a'jlj
gMej.
io i]osefuycb tci miiimetra odPowiada bezporednio odytowi f bebDa' latomjst ode.y1 pI4P^da oa drug po]ow mi]imetra, 10 do i]oci setnych
poowie biecego oili.
PoBw suEiarka ma stosu!owo oa gryMo stilamy si uEjesf% paed'
oP. sumiafek aoPatonych w lotriuz
obemie stosov/aDe s rMje suw.
ejarkj wyposone w tard odytw
ze wskuwk.
Naj'owoefuiejsze konstrukcjewsk&a.
maj elektryue pEetwomiki puesunicia suwaka i c}&o*y odzyt 2.5.2. Poiary,ni]omia@m
fmjecjjedynje 50 dziaek' w ce]u zorientowanja s', w klrej Po}owie milimetra doolujeDy odcrytu, Da fu]ej mjlTomjeEa nacito dwie podzjailri niiimetrowe DEesu. u8]dem sib'e o 0'5 mm- PeDe milietry odczyfujemy na podzjace gmej, a Poowkj Da Pod'ace dobej
odc4^nych Da bbEje laley doda 50 setnych. Ztrtosowatrje skok! ruby o waocj 0J mE Poryala na uzyskanje stosuEkowo nieduej Iednicy bbtra' gdy mui si la
'i!r
Powieciljami Potjarowymj Pyu du s: PowieDcbDia coowa owadeka po' fienchaja oovaNBecioia. w celu ejtszenja ich tryaociczase vykonu]e si jez w8likw spiekaoych- Podac pomiaru umieszczamy pzedmiot mjdzy pomiarow1mi i dok'camy bbel wykor4sc powjthliffii zawsze spEgieko' ire sfuzy do ustalenia Dacisl$ pooiarowe8o i powda pnez toz nLt}adkami
mirJomiera Pole8a oa wykoqslauju propolcjonatlosci nidzy k4tem obrofu rubyi jej PeEieszeeliem osiow]m. ogln budow nikromiezadzia}auja
ZTadf
pok&ano na rysurku
6.
doadooci Pomiarw. Po zadziaaDjil sptgjeka
miklomiePa. Je]i
wczeiliej fab]okowa,jego wueciono zacisjem 7.
ped odcz}teo cbemy zdj mikromjeE z Pedmjotu, to podtas
oa a.ikszenie uoeDy dokona odcz}fu wskazanla
nalezy
W celu ua&ien,ia PoslgiwaBja si mikromjeem mola go lmjecjw specja]o}T ucbN}cie'2.5.3. Pomhr rednic|k ilikop
pomiarw
slosuje
Rys. 6'
BudM DikJmjea; l . kablk'
2 - wEedoDo z rub mit'ometryen 3 kowadeko. 4 . fuleja z oiencbom !afurk Eil,Jometrym oo*uluio.o ou kowaEie lm nidzy gwin|m weciooa i lakrrkji oa poienchni tulcl traoeb Fd podwjua podziaika EiliEetrowa' 5 . bben z poziatk w sem1cb
zgldu na budow rednickjte mona podzjeli na dwa rodzaje: . rednicwki z razprnyfri kocwkamj poojarowymj
sledDjcfukr UJtrikose siu do pomiaru osoIw nletoda po|wnawe.' si w trich czujljki zgalow o wanocj dziaki eleDentamej
ruo1*".;n
o'oi mil' Ze
'
nayb ofuorw o rednjcach do 18 oB, rednjcwki f PelctadBi d4ig'iow slosowaDecach pow}ej 18 mE-
stosowaDe do pomjaIw
do
Poaian ofuorw
o rcdni
tsla.D m|l|hetra' o. sPtFe}o, 7.7a|isk
Z*ada dziatanl.a Iednicovkj z rozPIBymj koicwkamina
uzyska wadodiaki elementamej o,o1 aaci
w BrikomieEach stosuje si naj@ciej ruby o skoku P 0,5 tm. Jee]j = chcemy
rys!*r
pomjarowyBi pokaza!ajs|
7.
m, to PEy iakir skoku na bbuie moha jedEje 50 dziaek, omaeotrycb od o do 50' Powoduje to peMe ttndtrienie
Poili.waf pomiary rednicwk cfujnikow s rykonlvane me|od porstlwcz, pEed potrtiarem nasbfrony (}zerowany) na Bymiar zbliony do o@d musi by nieEongo. w m celu na| ofur w pEedmiocie fniey rvstpni 'yiliaru uwBiark. JeE|i znamy rednic nomina|n mieEonqo obvoru, rednicwk ry" sbrgy n&frna ten
Wi4.eujnikow divigniowaze8alowy oraz zaozy s}Ejenndo rednicyI
Paebieg pomiam ofuoru rednicwk Rys' 7. rednicwka
poniaro*y,2-tuleja.,
mjnikowa z lozPlhymi kocwkami Pomiaroq.rmi;
7
.
frpie
7A$o.owa w koUsie rednicwkj mjliksta kocwk Pomjarow o d}u8oci dobra!j Zestawj stos Pb4ekDa
Tu]eja zjest oa PeMej dugoci Pecita j w ten sposb z kutistego jej
oMoru mieuonego
uNoone
5
dMe kocwki Pomiarowe,
L1re
tog si SprycieIozchy|a. weMft
ltorcowych Da w]eliar feuony wslptrie suwmja.k tub aany wlmjar nominalny.
1 z dokadn)o akoeenieo stokow. w}Voila mia! rednicy D mietonego ofuoru, powoduje osiowe Pesulicje tPieEia, hre jest wskaz}wane pvez uljnik zegaroy udeszaony na drugim kocu Pnrnd!' zilet tej koDstrukcji jest ptede
fulei 2 unieszony jest
tupie Pomiarowy
Znia!!
odle8oci sprfstych kocwek,
i
wszy$kim Prostota
l.
noliwoBitriafuryzacji kocwek'
Budowa rednicwki z
pektadli digljow jest pedsbwioDa Da rysunk! 8'
' zanien w}mia. zeMiay reprezeltowany pEez stos plk na takj saB wyrliar weutmy' w T @lu moDa Posury si dwoBa wkjadkam Pkowalcomi j uch{ytem do PFek Morcos1cb. E]ementy t wchodz wskad prbomi}a do p]ytek to'cowych. Po umjesfEeilu i facinjcju w uch*ycie obydM wkadek i stosu P}tek reorcowycb oir4mujemy potEebny
I
I
wynxar wewD1roy (rJ5. 9)'I
I
I
I
Rys' 8. sreddcwka
'koryus, 2 - fuclroBa kocwka Pomjarowa' 3.da&ignia, 4-sp'}ta, 5'fupiePonJaro"]r, .ujni zegarowy' ]. nakrtka zaciskowa' 8' rymienla ilemchoma kocwka DoBia. Iowa' 9.wkjadka rodkljca, 10 sPrz'Tawkadkjtujnikowa dwigljowa;1
Rys' 9:
ztrtosowanie Przybomika do Pytek torcowych w lu oirrymatia PrtEeblego wymlan weMtne8r ; r 'stos Plyiek wzorcowYcb, 2 . wkadki Pasko. wa]cowe, 3 ' ruba zacisj(ow 4. tchwy1 do Pb{ek wzorcorych
I
UchYt z Pyikamj i wkadkaoj na]e1 Zamocorva w ucbwycie do niklosieEaJee]j lje dysponujemy PEybomikieD do pl]^ek wzolcowyc]], momy otr}maPotrzebny wyx0iar weMtEly ntrtawiajc
2'5'4.
Ponbry odchrek okrgaci i valcovoci pomiary odchyek ksztatu ilale do trudDjejsfych zada11
ilikromie Da
dobrany stos p}tek.
':r
Poslgjwadie sj miklomieee jest jedlat mDiej WygodDe, gdy jego powiechniePomiarowe s znacfuie miejsze niz powiePchnie wkadek fmkorvalcowych.
* ogloie biorq
Eetrologi@yci. Na ryFunkach l0 ioachyek okgocii walrcwoci.
ztawiooo sclematy nietlt}ch tetod pomiaru
.
Wprowadzi kocwki]ub
pomjarowe rednicwki midzy wkadki paskowalcorve
Bidzy powieEcbaie pomjarowe Diklomiea.na waciwy wymiar
or
.
[-Q-f2',l* a---i--]
w celu nastawienia rednjcwki
lalezy wycbyla j w dwch
ptostopadycir do siebie paszcznach Poszukujc dwch punktw
arotnychwskau
M
v7
wskewkj czujnika. Po doptowadzeliuczujnjka lastawiDa
tych
Pulktw do tego samego
auia
nie zrowy
wskaDik podzjaki obracajc tatcz czujoika. Po
tkonaEiu
tych cz}TDoci rednjcwk jest nastawiona (wyzercwala)
i
dooa
pystpi do Macjwego
tieEeuja nia oNoru. oMoru. Dzikj wkadce rodkuJce,J
",.f|*',fff gil
Wprowadzi rednicwk do mjetone8o
pifyad saDlocz}Tnie ustawia
sj w
p|asf/nie pz"bod'..; pPe: o oNoru.
Rys' 10. Metody pomiafu odcbyek okja8|oci
Zvzv, W/ff7/
_at
\ycbyla redujcw w lEzcTJie pEechodzqcej pez ooMofu szukajc punktu ryrotlego wsk&wki czujn|ka. l)otoDa w punkcie ryrofuyE wskazwki odczytu wartoci odcbyki od wymlaru Jeeli Punkt ien wypadaie Po pEwej stlolie wskadika zerowego Poduiaki, wwcf4 odcbyka ma zaak ujemoy' jeeli po lewej ' zDak odchy}ki jest dodaEi.DaslawioDe8o.
obliczy zmiezoo rdicew daoym iejscu oNoru doclajc a]gebraiczn]e od}tan odchyk do wy'riaru, Da ktry rednicwka fostaa !iltawioBa'
kach (rys' 10e) jest obar@ony bdem wyuJ
$B' lub blakiem
jealeao (39) ]ub ze ko]o ileoapraM.by gdy $. < *a
jes bnrieD lapr'Waluyn,
- fuey j-lroeie Iefujc wielzc]iokow d" koa zbate8o] obliczy. oblicfy modu m" mieone8o ko' fbtego
:Zadanie 2
kolrysjc z a]eaooi iZruezy dfugoci ponitrowe W w kole zbatyn pIry u/ciu EilfoBefu tl]errykowego :wia&i, cry koo zostAio rykonille w zadaDcj klsie dokadnocl j Zso&lie z zJaly[L'liplsorvaniem (znozgu.jaL w
il],
d, =
z+2
i ob]iczon wMo z!ok1i - obIcry rysDko]L' Da
zidniu l)
do
ililjbIbzego moduh nominilloego,u*awj
krDllfy
ilw'k pio'o sumia|ki
do
k
i.feslfu
sprzh|
h, =0,74758.n\, - ob]icry wmotromina]' gfuboci zba mieonego wzdh $atej ciciwy s" - 1,38104. m,
.isrmark.Jednosoma MAJa z nouuszee 0,I tub l\' .it.'o*"r nt",zyto*1 do k zbarych Nl]Vlsu
0,Oj
@,
vy^c gfr odchy& sl}oci zba E* V
(tab]ica 2)
i tolermcj pbo.i fbarymjfi]r
(tablica 3) oraz ob]iczy doln odchytk gilboci zba E.', a takfe gomy $B i dohy
F _F -T J"=J.+J. r' =s.+t'b)
.:]'l)
: ;6b Wbnnn Pililaru:cryloci ptfed pomjaren:.-
1:i: :. ].]:
uga njgzone koioodcaa
przeLcry bczb zbw z koa i wyaaczy ]noduz tablicy 6 liczb fbw z*
'.
prynie' E'wg
opis
w fadaniu
]
c@od w rkcie Dierzena] .rawM fivmilrk do k}zgofuez
.
objt}cl dugoli4poniarow w,
fbatych
ryalacajc jej bd sysemrycay ipolrrwk8,
- odcaa z tab]icy 6 wao W' i ob1icry
loal
wafto d]ugoci poiliatow]
w(40)
wcf[iejsryn opise (rys'
. D! s\minlce do k} zbatych usia $wa pionory naponarow (faieao ]4),.
za1efooci 18, 19 i 20),
obliczon
rykoystu|c
strwak
pozomy $t@iarki
miery sbokadego
zba
poarowj
wyaacry gm odcbyk dhrgocj poDarowe] Ew" (tabliil a) i to]e|ilc] dhlgooiT*(tabIiil5) oraz obliczy dolx4 odcLyk d}ugoci
poni!|owe] EM'
a
ubeI
rymiary ganjcme: gmy wB i dolnY wA]
ffi
E*=E""-T"Ws
;l'Iffi
W,_||+Eb)
=w
+
E"'P0mi!ry
cryoci w kakcie
uk luu
k| zbatych - czI
boczDgo)
mieEenia: pouriaro!rycb Djkometru tllg.rykowego na odleglo
. uad rozdaw kocwekwiksz od ob]iczolej
QEB
wdociw'co jedetr zb
. aieqAptucr@ilie !ryuarem
.7ioryjst wanoW dokonuja! loilm
la
ca}ym
WniWdfugosci pomialowe W. iegcz si pomid4' dolnye i
Pomj'r gruboci fb1t il'zdlu stalei cieciwy !"Liczba zbw koa miazonego
ZsANItr l
. sp'lwdzi' cfy mierzDn
grilicarwt sw,< wD
srefuc! merzchokowr d. (eieEona)
tii. B,vci]a'
Mioski. s,ierdza]c. cf} ko]o
zbate
zosno rykoDme popramje hlb czy L Modul tUczooyModul !omraluy (a,omalLowary) Klasa dok]adnoci i pasowarje ko' fbr1qo wg PN-79/N1-88522.01 Dopuszca)ae bicie promeilode u4bieEi, sredaic podiaow Wysokopomiarorva
t,mt
brahffi n{prawiaLnyq iub nieDap.aMalnyor.
$
U$'lga: ObLlczcnja'
tryikl pon]arw
oraz mioskj powimy by zamies?izon w pI
I,".1F, !!
Ioatorymhffi
d =
l, Ochdus'(o K': Kola'
zbate, !'
[] spraw&mie' WNI' warsfawa
1970.]
2 Jalolbic \ Ma]inolski
]': Metrologia wjelt(oci
geomecaych' \t{T, warszalva
ffi
I Hultach E.: MestugeD m Stirtrided mir ZflhtradmepgereEn ud FelNepge'5te' Jena, \B Ct] Zeiss Jeoa Nac]richle l96j. 'E 4' PN-79fol 88522 0o Ptzeka&ie fbate' Dokladno rykouaia og1oe naay 5 PN79,/T!1 885f2'01 Przekadnje zb.(e walcowe Dokadno rykonilia okleldai wartocj odchye
(hbo zba (}v'o nomilalila) 10'Gma odc}ytka pboci zba l l'Tolermcj' gntboci zb. l2 Dolna odciryl' gbocizba13.
$ ''',,'.'''',[mI
r.... ..... [0D] _........ . tull= ........... tlml..... .... .
.-........
fuDt
E*.'1. dotov
trwl
wyilry smjcae pboci zba: gny
E"=... ...tlMl
l4.s!ruwdzeni swmiilki do k zba1yc! - sreduca wateczka pomiaroweeo.
flrl!,li
rysokopofuowa h obliczola 'clclwa ponarcw0 s=d cosa
z
zaleaoci (18)
a= )A' [=
tuml
I'ml
t-nl
liri
flrr
]5 wpikilomnw pboci zbw adilego ko! fbatego wfdfu saej ciciry
rednicy podzia|owej gwintu
]isrdnicapo&iaowayfu]stjdnzkilla.ednic,kl.eokrd]ajfaryssnfu
lvlohala
Pomiar dlugoci pomilrowej \Y
m\E2
Erednic f.",'"u
podzintow
dIugo wrbu glvintu
fiz
pintu naTvAny tak4 rednitB dla klrej Da ilonrinalnym faryli. je$ rwn dhtgoci rystpu i odpo\'ildr poowie podfia|fu
1' Dane o
toie fbat}T -jak w
z'daiu l
?' Ljczba zbw ob]tyc! !omiarem
{ Con] 7, Do]na
od(|r}|Ia dhlgocl
poiliiro$
e]
odclyika dtugoci ponti'towej W}njary gaDjcae dfugoci pomiaLowej: gmywytri]o pomalw dlugooi pomirowej
8
w.