SINH LYÙ HEÄ SINH LYÙ HEÄ SINH SAÛNSINH SAÛN

ThS. NGUYEÃN PHUÙC HAÄUThS. NGUYEÃN PHUÙC HAÄU

Giaûng vieân ÑHYD. TP HCMGiaûng vieân ÑHYD. TP HCM

ÑAÏI CÖÔNG HEÄ SINH ÑAÏI CÖÔNG HEÄ SINH SAÛNSAÛN

1.GIÔÙI THIEÄU:1.GIÔÙI THIEÄU: Ñoäng vaät coù vuù:söï khaùc bieät giöõa Ñoäng vaät coù vuù:söï khaùc bieät giöõa

gioáng ñöïc vaø gioáng caùi laø tuyø thuoäc gioáng ñöïc vaø gioáng caùi laø tuyø thuoäc nhieãm saéc theå Y. Vaø 1 caëp caáu truùc nhieãm saéc theå Y. Vaø 1 caëp caáu truùc noäi tieát laø tinh hoøan vaø buoàng tröùngnoäi tieát laø tinh hoøan vaø buoàng tröùng

Yeáu toá di truyeàn quyeát ñònh bieät hoaù Yeáu toá di truyeàn quyeát ñònh bieät hoaù tuyeán Sinh Saûn(SS ) nguyeân thuûy trong tuyeán Sinh Saûn(SS ) nguyeân thuûy trong baøo thai thaønh tinh hoaøn (TH ) hay baøo thai thaønh tinh hoaøn (TH ) hay buoàng tröùng ( BT )buoàng tröùng ( BT )

Tinh hoaøn ( TH ) hình thaønh seõ bieät hoaù Tinh hoaøn ( TH ) hình thaønh seõ bieät hoaù oáng daãn tinh vaø maøo tinhoáng daãn tinh vaø maøo tinh

Buoàng tröùng (BT ) seõ bieät hoaù voøi Buoàng tröùng (BT ) seõ bieät hoaù voøi tröùng vaø oáng daãn tröùngtröùng vaø oáng daãn tröùng

Tuyeán SS coù 2 chöùc naêng saûn xuaát Tuyeán SS coù 2 chöùc naêng saûn xuaát giao töû & baøi tieát hormon phaùi tínhgiao töû & baøi tieát hormon phaùi tính

Androgen coù taùc ñoäng nam hoaù & Androgen coù taùc ñoäng nam hoaù & estrogen coù taùc ñoäng nöõ hoaù. Caùc estrogen coù taùc ñoäng nöõ hoaù. Caùc hormon naøy ñieàu hieän dieän ôû 2 phaùihormon naøy ñieàu hieän dieän ôû 2 phaùi

Tinh hoøan baøi tieát testosteron vaø 1 ít Tinh hoøan baøi tieát testosteron vaø 1 ít estrogen vaø buoàng tröùng thì ngöôïc laïi. estrogen vaø buoàng tröùng thì ngöôïc laïi. Androgen cuõng ñöôïc baøi tieát ôû voû Androgen cuõng ñöôïc baøi tieát ôû voû thöôïng thaän cuûa caû 2 phaùithöôïng thaän cuûa caû 2 phaùi

BT coøn baøi tieát progesteron laøm meàm BT coøn baøi tieát progesteron laøm meàm töû cung chuaån bò tieáp nhaän baøo thai, töû cung chuaån bò tieáp nhaän baøo thai, khi coù thai noù coøn tieát ra hormon khi coù thai noù coøn tieát ra hormon RelaxinRelaxin laøm meàm daây chaèng khôùp laøm meàm daây chaèng khôùp xöông mu vaø coå töû cung.xöông mu vaø coå töû cung.

Tuyeán SS 2 phaùi baøi tieát inhibin, ñaây laø Tuyeán SS 2 phaùi baøi tieát inhibin, ñaây laø polypeptit coù taùc duïng öùc cheá baøi tieát polypeptit coù taùc duïng öùc cheá baøi tieát FSHFSH

Chöùc naêng baøi tieát vaø taïo giao Chöùc naêng baøi tieát vaø taïo giao töû cuûa tuyeán SS tuøy thuoäc vaøo töû cuûa tuyeán SS tuøy thuoäc vaøo söï baøi tieát cuûa Gonadotropin ( LH söï baøi tieát cuûa Gonadotropin ( LH & FSH )& FSH )

LH: hormon taïo hoøang theåLH: hormon taïo hoøang theå FSH: hormon kích thích nang tröùngFSH: hormon kích thích nang tröùng Nöõ sau daäy thì söï tieát Nöõ sau daäy thì söï tieát

gonadotropin theo tuaàn töï chu kyø gonadotropin theo tuaàn töï chu kyø neân taïo ra chu kyø kinh nguyeät, neân taïo ra chu kyø kinh nguyeät, mang thai & taïo söõa coøn nam baøi mang thai & taïo söõa coøn nam baøi tieát khoâng coù tính chu kyø.tieát khoâng coù tính chu kyø.

2. SÖÏ BIEÄT HOÙA VAØ PHAÙT TRIEÅN CÔ 2. SÖÏ BIEÄT HOÙA VAØ PHAÙT TRIEÅN CÔ QUAN SS:QUAN SS:

Phaùi tính do di truyeàn bôûi 2 NST giôùi tính Phaùi tính do di truyeàn bôûi 2 NST giôùi tính X&Y qui ñònh. NST Y laø ñk caàn vaø ñuû ñeå X&Y qui ñònh. NST Y laø ñk caàn vaø ñuû ñeå taïo ra tinh hoøantaïo ra tinh hoøan

Tuaàn leå thöù 7 veà tröôùc thai nhi nam vaø Tuaàn leå thöù 7 veà tröôùc thai nhi nam vaø nöõ ñieàu coù tuyeán SS nguyeân thuûy nöõ ñieàu coù tuyeán SS nguyeân thuûy gioáng nhau goàm 1 phaàn voû caáp 2 vaø 1 gioáng nhau goàm 1 phaàn voû caáp 2 vaø 1 phaàn tuyû caáp 2phaàn tuyû caáp 2

Sau tuaàn thöù 8 thai nhi ñöôïc di truyeàn laø Sau tuaàn thöù 8 thai nhi ñöôïc di truyeàn laø nam thì tuyû phaùt trieån thaønh tinh hoøan nam thì tuyû phaùt trieån thaønh tinh hoøan coøn voû seõ thoaùi hoaù. Luùc naøy tb coøn voû seõ thoaùi hoaù. Luùc naøy tb Leydig vaø Sertoli tieát ra testoterone vaø Leydig vaø Sertoli tieát ra testoterone vaø chaát öùc cheá oáng Muller. Di truyeàn laø chaát öùc cheá oáng Muller. Di truyeàn laø nöõ phaàn voû seõ phaùt trieån thaønh nöõ phaàn voû seõ phaùt trieån thaønh buoàng tröùng, tuûy thoùai trieånbuoàng tröùng, tuûy thoùai trieån

Nam oáng Wolf seõ phaùt trieån thaønh maøo Nam oáng Wolf seõ phaùt trieån thaønh maøo tinh vaø oáng daãn tinhtinh vaø oáng daãn tinh

Nöõ oáng Muller seõ pt thaønh oáng Nöõ oáng Muller seõ pt thaønh oáng daãn tröùng & voøi tröùng, TCdaãn tröùng & voøi tröùng, TC

Tuaàn 8 cô quan sinh duïc (SD ) Tuaàn 8 cô quan sinh duïc (SD ) ngoaøi nam nöõ gioáng nhaungoaøi nam nöõ gioáng nhau

Sau ñoù khe sinh nieäu bieán maát Sau ñoù khe sinh nieäu bieán maát choài sinh duïc seõ pt hình thaønh choài sinh duïc seõ pt hình thaønh neân cô quan SD ngoaøi cuûa namneân cô quan SD ngoaøi cuûa nam

Neáu laø nöõ khe sinh nieäu seõ toàn Neáu laø nöõ khe sinh nieäu seõ toàn taïi taïo neân cô quan SD ngoaøitaïi taïo neân cô quan SD ngoaøi

Baøo thai DT laø nam, khi TH hình Baøo thai DT laø nam, khi TH hình thaønh tb Leydig seõ baøi tieát thaønh tb Leydig seõ baøi tieát testoterone, tb Sertoli baøi tieát testoterone, tb Sertoli baøi tieát chaát MIS ( chaát öùc cheá oáng chaát MIS ( chaát öùc cheá oáng Muller). Coøn testoterone seõ laøm Muller). Coøn testoterone seõ laøm oáng wolf phaùt trieån thaønh maøo oáng wolf phaùt trieån thaønh maøo tinh vaø oáng daãn tinh, vaø cuõng tinh vaø oáng daãn tinh, vaø cuõng taïo ra cô quan SS ngoøai cuûa namtaïo ra cô quan SS ngoøai cuûa nam

Söï bieät hoaù tuyeán Söï bieät hoaù tuyeán sinh saûnsinh saûn

Söï bieät hoaù cô quan Söï bieät hoaù cô quan SD SD ngoaøingoaøi

3.DAÄY THÌ:3.DAÄY THÌ: Ñeán giai ñoaïn tuyeán SS caû 2 phaùi Ñeán giai ñoaïn tuyeán SS caû 2 phaùi

döôùi taùc ñoäng hoaït hoaù cuûa döôùi taùc ñoäng hoaït hoaù cuûa Gonadotropin phaùt trieån ñeán möùc ñoä Gonadotropin phaùt trieån ñeán möùc ñoä hoaøn chænhhoaøn chænh

Luùc naøy coù khaû naêng sinh saûn ñöôïcLuùc naøy coù khaû naêng sinh saûn ñöôïc Beù gaùi: vuù nôû, xuaát hieän loâng Beù gaùi: vuù nôû, xuaát hieän loâng

naùch vaø mu, kinh nguyeät. Sau 1 naêm naùch vaø mu, kinh nguyeät. Sau 1 naêm thì ruïng tröùng ñieàu ñaëïnthì ruïng tröùng ñieàu ñaëïn

Beù trai: raâu, gioïng noùi oàn do daày Beù trai: raâu, gioïng noùi oàn do daày daây thanh aâm, xuaát hieän loâng naùch, daây thanh aâm, xuaát hieän loâng naùch, mu, chaânmu, chaân

Nöõ daäy thì : 8-13 tuoåi. Buoàng Nöõ daäy thì : 8-13 tuoåi. Buoàng tröùng tieát estrogentröùng tieát estrogen

Nam:9-14 tuoåi.Tinh hoøan saûn Nam:9-14 tuoåi.Tinh hoøan saûn xuaát testosteron. xuaát testosteron.

Trong 175 naêm qua tuoåi daäy thì Trong 175 naêm qua tuoåi daäy thì ngaøy caøng ruùt ngaén.ngaøy caøng ruùt ngaén.

Daäy thì muoän:>13 nöõ vaø 20 ôû Daäy thì muoän:>13 nöõ vaø 20 ôû nam khi baét ñaàu sx tinh truøngnam khi baét ñaàu sx tinh truøng

Thöïc nghieäm chích GnRH lieân Thöïc nghieäm chích GnRH lieân tieáp vaøo maùu cuûa khæ caùi con tieáp vaøo maùu cuûa khæ caùi con ñeå taïo nhöõng xung ñoäng noàng ñeå taïo nhöõng xung ñoäng noàng ñoäñoä xuaát hieän kinh nguyeät xuaát hieän kinh nguyeät

GnRH ñaõ ñöôc baøi tieát döôùi GnRH ñaõ ñöôc baøi tieát döôùi daïng xung töø khi coøn laø baøo thaidaïng xung töø khi coøn laø baøo thai

Vaäy töø luùc môùi sinh ñeán daäy Vaäy töø luùc môùi sinh ñeán daäy thì coù 1 cô cheá TK laøm ngaên thì coù 1 cô cheá TK laøm ngaên khoâng cho GnRH baøi tieát döôùi khoâng cho GnRH baøi tieát döôùi daïng xung nhö ngöôøi lôùndaïng xung nhö ngöôøi lôùn

4. MAÕN KINH:4. MAÕN KINH: Caøng veà tuoåi trung nieân, BT caøng Caøng veà tuoåi trung nieân, BT caøng

ít ñaùp öùng vôùi caùc hormon höôùng ít ñaùp öùng vôùi caùc hormon höôùng sinh duïcsinh duïc

Chöùc naêng BT ngaøy caøng giaûm Chöùc naêng BT ngaøy caøng giaûm suùt, kinh nguyeät töø töø bieán maátsuùt, kinh nguyeät töø töø bieán maát

Nang noaõn nguyeân thuûy giaûm Nang noaõn nguyeân thuûy giaûm nhanhnhanh

Töû cung, aâm ñaïo : ít cheá tieát, khoâ, Töû cung, aâm ñaïo : ít cheá tieát, khoâ, teo laïïiteo laïïi

45-55 tuoåi kinh nguyeät thaát thöôøng 45-55 tuoåi kinh nguyeät thaát thöôøng roài ngöøng haún. Maõn kinh trung bình roài ngöøng haún. Maõn kinh trung bình phuï nöõ hieän nay laø 52 tuoåiphuï nöõ hieän nay laø 52 tuoåi

Khi thieáu estrogen ngöôøi phuï nöõ:Khi thieáu estrogen ngöôøi phuï nöõ: Caûm giaùc noùng khaép ngöôøi, Caûm giaùc noùng khaép ngöôøi,

nhaát laø maëtnhaát laø maët Tính tình khoù chòu, caùu gaét…Tính tình khoù chòu, caùu gaét… Moâ bì aâm ñaïo moûng maát xuaát Moâ bì aâm ñaïo moûng maát xuaát

tieáttieátteoteo Vuù teo laïi, chaûy xuoángVuù teo laïi, chaûy xuoáng Moâ xöông bò maát caøng luùc Moâ xöông bò maát caøng luùc

caøng nhieàucaøng nhieàu loaõng xöông loaõng xöông Taêng nguy cô cao huyeát aùp, Taêng nguy cô cao huyeát aùp,

maïch vaønhmaïch vaønh

SINH SAÛN NAMSINH SAÛN NAM

Chöùc naêng chính:Chöùc naêng chính:

Tuyeán sinh duïc: saûn xuaát TTr vaø Tuyeán sinh duïc: saûn xuaát TTr vaø hormon sinh duïchormon sinh duïc

Cô quan sinh duïc phuï: ñaøo thaûi Cô quan sinh duïc phuï: ñaøo thaûi chaát caën baû, duy trì noøi gioángchaát caën baû, duy trì noøi gioáng

Thieát ñoà caét ngang cô quan SS Thieát ñoà caét ngang cô quan SS namnam

1. CAÁU TAÏO TINH HOAØN:1. CAÁU TAÏO TINH HOAØN: TH naèm trong bìu, treo bôûi caùc daây TH naèm trong bìu, treo bôûi caùc daây

chaèngchaèng TH naëng 40g, ÑK 4,5cm, hình baàu duïcTH naëng 40g, ÑK 4,5cm, hình baàu duïc TH ñöôïc chia laøm nhieàu(400) tieåu thuøyTH ñöôïc chia laøm nhieàu(400) tieåu thuøy Moãi tieåu thuøy 2-4 oáng sinh tinh xoaén, Moãi tieåu thuøy 2-4 oáng sinh tinh xoaén,

ñaây laø nôi sx TTrñaây laø nôi sx TTr 80% TH cuûa ngöôøi lôùn laø oáng sinh tinh80% TH cuûa ngöôøi lôùn laø oáng sinh tinh 20% coøn laïi laø moâ lieân keát20% coøn laïi laø moâ lieân keát Nhieät ñoä thích hôïp ñeå sx TTr laø thaáp Nhieät ñoä thích hôïp ñeå sx TTr laø thaáp

hôn 3¨C nhieät ñoä cô theåhôn 3¨C nhieät ñoä cô theå Maïng Pampniform laøm laïnh maùu tröôùc Maïng Pampniform laøm laïnh maùu tröôùc

khi ñeán THkhi ñeán TH

Maøng ngaên maùu - tinh hoøan:Maøng ngaên maùu - tinh hoøan: Thaønh cuûa oáng sinh tinh ñöôïc taïo Thaønh cuûa oáng sinh tinh ñöôïc taïo

thaønh : tb maàm nguyeân thuûy+ tb thaønh : tb maàm nguyeân thuûy+ tb SertoliSertoli

Tb Sertoli traõi daøi töø maøng ñaùy ñeán Tb Sertoli traõi daøi töø maøng ñaùy ñeán loøng oáng sinh tinhloøng oáng sinh tinh

Ôû gaàn maøng ñaùy tb Sertoli keá caän Ôû gaàn maøng ñaùy tb Sertoli keá caän nhau gaén chaët vaøo nhau nhôø nhöõng nhau gaén chaët vaøo nhau nhôø nhöõng lieân keát chaët ( lieân keát voøng bòt)lieân keát chaët ( lieân keát voøng bòt)

Caùc lieân keát chaët naøy khoâng cho Caùc lieân keát chaët naøy khoâng cho caùc phaân töû lôùn qua laïi töø khoûang caùc phaân töû lôùn qua laïi töø khoûang keõ sang loøng oáng sinh tinh ñöôïc, taïo keõ sang loøng oáng sinh tinh ñöôïc, taïo ra thaønh maøng ngaên maùu tinh hoøanra thaønh maøng ngaên maùu tinh hoøan

Maøng ngaên maùu –tinh hoøan vaãn Maøng ngaên maùu –tinh hoøan vaãn cho caùc steroit vaø caùc teá baøo cho caùc steroit vaø caùc teá baøo maàm ñang tröôûng thaønh xuyeân maàm ñang tröôûng thaønh xuyeân qua ñeå ñi vaøo loøng oáng sinh tinhqua ñeå ñi vaøo loøng oáng sinh tinh

Quaù trình di chuyeån naøy dieãn ra Quaù trình di chuyeån naøy dieãn ra maø khoâng laøm phaù huûy maøng maø khoâng laøm phaù huûy maøng ngaên laø do lieân tuïc coù söï phaù ngaên laø do lieân tuïc coù söï phaù vôõ lieân keát chaët phía treân vaø söï vôõ lieân keát chaët phía treân vaø söï hình thaønh lieân keát chaët ôû phía hình thaønh lieân keát chaët ôû phía döôùidöôùi

Dòch trong loøng oáng sinh tinh coù Dòch trong loøng oáng sinh tinh coù nhieàu: androgen, estrogen, K, nhieàu: androgen, estrogen, K, inostiol, glutaic vaø aspartic acidinostiol, glutaic vaø aspartic acid

Ngaên khoâng cho chaát ñoäc haïi Ngaên khoâng cho chaát ñoäc haïi trong maùu taùc ñoäng leân tb trong maùu taùc ñoäng leân tb maàmmaàm

Ngaên caùc phaûn öùng mieãn dòch Ngaên caùc phaûn öùng mieãn dòch giöõa caùc saûn phaåm sinh ra trong giöõa caùc saûn phaåm sinh ra trong quaù trình tröôûng thaønh, hay quaù trình tröôûng thaønh, hay phaân chia cuûa teá baøo maàm vôùi phaân chia cuûa teá baøo maàm vôùi heä thoáng mieãn dòch trong maùuheä thoáng mieãn dòch trong maùu

2. SÖÏ TAÏO TINH TRUØNG:2. SÖÏ TAÏO TINH TRUØNG:

SX TTr lieân tuïc töø luùc daäy thì ñeán khi SX TTr lieân tuïc töø luùc daäy thì ñeán khi cheátcheát

100-200 trieäu TTr ñöôïc taïo ra moãi ngaøy100-200 trieäu TTr ñöôïc taïo ra moãi ngaøy Caùc tinh nguyeân baøo ( TNB) phaûi phaân Caùc tinh nguyeân baøo ( TNB) phaûi phaân

chia teá baøo ñeå ñaûm baûo soá löôïng lôùn chia teá baøo ñeå ñaûm baûo soá löôïng lôùn Ttr ñöôïc taïo ra trong ngaøy. Khaùc vôùi nöõ Ttr ñöôïc taïo ra trong ngaøy. Khaùc vôùi nöõ soá löôïng tröùng sinh ra nhaát ñònh vaø soá löôïng tröùng sinh ra nhaát ñònh vaø giaûm daàn theo thôøi giangiaûm daàn theo thôøi gian

Khi tröôûng thaønh TNB bieán thaønh tinh Khi tröôûng thaønh TNB bieán thaønh tinh baøo baäc 1baøo baäc 1

Moãi tinh baøo 1 seõ giaùn phaân giaûm Moãi tinh baøo 1 seõ giaùn phaân giaûm nhieãm qua 2 giai ñoaïn nhieãm qua 2 giai ñoaïn

Giai ñoaïn 1: taïo ra 2 tinh töû baäc 2Giai ñoaïn 1: taïo ra 2 tinh töû baäc 2 Giai ñoaïn 2: cho ra 4 tinh töûGiai ñoaïn 2: cho ra 4 tinh töû Moãi tinh töû coù 22 NST cô theå vaø 1 NST giôùi Moãi tinh töû coù 22 NST cô theå vaø 1 NST giôùi

tínhtính Tinh töû khi tröôûng thaønh seõ thaønh tinh Tinh töû khi tröôûng thaønh seõ thaønh tinh

truøngtruøng Moät tinh nguyeân baøo phaân chia vaø tröôûng Moät tinh nguyeân baøo phaân chia vaø tröôûng

thaønh con chaùu cuûa noù vaãn coøn noái vôùi thaønh con chaùu cuûa noù vaãn coøn noái vôùi nhau baèng caàu baøo töông cho ñeán gñ cuoái nhau baèng caàu baøo töông cho ñeán gñ cuoái cuøng cuûa tinh töûcuøng cuûa tinh töû

Nhôø vaäy maø ñaûm baûo tính ñoàng boä cuûa Nhôø vaäy maø ñaûm baûo tính ñoàng boä cuûa moãi cloân teá baøo maàmmoãi cloân teá baøo maàm

Theo öôùc tính moãi tinh nguyeân baøo seõ cho Theo öôùc tính moãi tinh nguyeân baøo seõ cho ra 512 tinh töûra 512 tinh töû

Moãi teá baøo maàm nguyeân thuûy maát 74 Moãi teá baøo maàm nguyeân thuûy maát 74 ngaøy môùi cho ra ñöôïc tt tröôûng thaønhngaøy môùi cho ra ñöôïc tt tröôûng thaønh

Tinh truøng coù caáu taïo 3 phaàn:Tinh truøng coù caáu taïo 3 phaàn: Phaàn ñaàu: chöùa nhaân vaø theå cöïc Phaàn ñaàu: chöùa nhaân vaø theå cöïc

ñaàu. Trong theå cöïc ñaàu coù chöùa ñaàu. Trong theå cöïc ñaàu coù chöùa caùc men thuûy phaân vaø men phaân caùc men thuûy phaân vaø men phaân huûy protein. Caùc men naøy giuùp tinh huûy protein. Caùc men naøy giuùp tinh truøng xuyeân qua voû tröùng vaø nuùt truøng xuyeân qua voû tröùng vaø nuùt nhaøy coå TCnhaøy coå TC

Phaàn thaân: chöùa nhieàu ty theå taïo Phaàn thaân: chöùa nhieàu ty theå taïo naêng löôïng cho söï di chuyeånnaêng löôïng cho söï di chuyeån

Phaàn ñuoâi: giuùp cho söï chuyeån Phaàn ñuoâi: giuùp cho söï chuyeån ñoängñoäng

Sau quaù trình bieán ñoåi tinh töû Sau quaù trình bieán ñoåi tinh töû thaønh tinh truøng noù baét ñaàu ñöôïc thaønh tinh truøng noù baét ñaàu ñöôïc ñöa vaøo maøo tinh. Maát 24 ngaøy ñöa vaøo maøo tinh. Maát 24 ngaøy môùi ñi qua khoûi maøo tinhmôùi ñi qua khoûi maøo tinh

Trong thôøi gian naøy noù tieáp tuïc Trong thôøi gian naøy noù tieáp tuïc tröôûng thaønh vaø coù ñöôïc cöû tröôûng thaønh vaø coù ñöôïc cöû ñoängñoäng

Tinh truøng ñöôïc ñöa vaøo nieäu ñaïo Tinh truøng ñöôïc ñöa vaøo nieäu ñaïo do ñöôïc bôm töø oáng daãn tinhdo ñöôïc bôm töø oáng daãn tinh

Tinh truøng töø tinh dòch sau khi Tinh truøng töø tinh dòch sau khi phoùng tinh khoâng theå thuï tinh ñöôïcphoùng tinh khoâng theå thuï tinh ñöôïc

Phaûi qua 4-6 giôø naèm trong ñöôøng Phaûi qua 4-6 giôø naèm trong ñöôøng sinh saûn nöõ, chòu söï bieán ñoåi “taïo sinh saûn nöõ, chòu söï bieán ñoåi “taïo khaû naêng” khaû naêng”

Quaù trình thuï tinh trong oáng Quaù trình thuï tinh trong oáng nghieäm chæ xaûy ra sau khi TT nghieäm chæ xaûy ra sau khi TT ñöôïc röûa saïch dòch cuûa tuùi ñöôïc röûa saïch dòch cuûa tuùi tinhtinh chöùng toû nhöõng chaát chöùng toû nhöõng chaát trong ñöôøng sinh saûn nöõ röûa trong ñöôøng sinh saûn nöõ röûa saïch hay trung hoaø caùc chaát saïch hay trung hoaø caùc chaát naèøm treân tinh truøng neáu naèøm treân tinh truøng neáu khoâng nhöõng chaát naøy ngaên khoâng nhöõng chaát naøy ngaên caûn TT keát hôïp vôùi tröùng caûn TT keát hôïp vôùi tröùng

QUAÙ TRÌNH BIEÁN ÑOÅI TINH QUAÙ TRÌNH BIEÁN ÑOÅI TINH TRUØNGTRUØNG

3. HIEÄN TÖÔÏNG CÖÔNG3. HIEÄN TÖÔÏNG CÖÔNG

Söï giaõn nôû caùc tieåu ñoäng maïchSöï giaõn nôû caùc tieåu ñoäng maïch maùu ñoå doàn veà moâ xoáp maùu ñoå doàn veà moâ xoáp

Khi caùc moâ xoáp chöa ñaày Khi caùc moâ xoáp chöa ñaày maùumaùucaùc TM seõ bò eùp, laøm caûn caùc TM seõ bò eùp, laøm caûn maùu khoù thoaùt ramaùu khoù thoaùt ra döông vaät döông vaät cöông cöùngcöông cöùng

Trung khu phoái hôïp gaây phaûn öùng Trung khu phoái hôïp gaây phaûn öùng cöông naèm ôû ñoïan tuûy löngcöông naèm ôû ñoïan tuûy löng

Trung khu naøy nhaän xung ñoäng Trung khu naøy nhaän xung ñoäng höôùng taâm töø boä phaän nhaän höôùng taâm töø boä phaän nhaän caûm ôû cô quan sinh duïccaûm ôû cô quan sinh duïc

vaø töø heä TKTW khi coù kích thích tình vaø töø heä TKTW khi coù kích thích tình duïc veà maët taâm lyù ( nhìn hình aûnh duïc veà maët taâm lyù ( nhìn hình aûnh khieâu gôïi, ngöôûi muøi höông, aâm khieâu gôïi, ngöôûi muøi höông, aâm thanh….)thanh….)

Trung khu naøy phaùt ñoäng xung ly taâm Trung khu naøy phaùt ñoäng xung ly taâm theo daây thaàn kinh taïng töø vuøng theo daây thaàn kinh taïng töø vuøng chaäu ñeán döông vaätchaäu ñeán döông vaät

Nitric oxit laø chaát daãn truyeàn thaàn Nitric oxit laø chaát daãn truyeàn thaàn kinh cuûa heä TK phoù giao caûm gaây kinh cuûa heä TK phoù giao caûm gaây hieän töôïng cöônghieän töôïng cöông

Hieän töôïng cöông chaám döùt khi coù Hieän töôïng cöông chaám döùt khi coù luoàng xung ñoäng giao caûm laøm co luoàng xung ñoäng giao caûm laøm co tieåu ñoäng maïchtieåu ñoäng maïch

4. HIEÄN TÖÔÏNG PHOÙNG TINH4. HIEÄN TÖÔÏNG PHOÙNG TINH

Laø PX tuûy soáng bao goàm 2 giai ñoaïn:Laø PX tuûy soáng bao goàm 2 giai ñoaïn: Giai ñoaïn tieát tinh: tinh dòch ñöôïc tieát Giai ñoaïn tieát tinh: tinh dòch ñöôïc tieát

ra vaø di chuyeån vaøo nieäu ñaïo do söï ra vaø di chuyeån vaøo nieäu ñaïo do söï co thaét cô trôn oáng daãn tinh vaø tuùi co thaét cô trôn oáng daãn tinh vaø tuùi tinhtinh

Giai ñoaïn phoùng tinh thaät söï: tinh dòch Giai ñoaïn phoùng tinh thaät söï: tinh dòch töø nieäu ñaïo ñöôïc caùc cô baàu hang co töø nieäu ñaïo ñöôïc caùc cô baàu hang co thaét laøm baén ra khoûi nieäu ñaïo vaøo thaét laøm baén ra khoûi nieäu ñaïo vaøo luùc ñaït ñeán möùc ñoä ñænh ñieåmluùc ñaït ñeán möùc ñoä ñænh ñieåm

PX phoùng tinh do luoàng TK höôùng taâm PX phoùng tinh do luoàng TK höôùng taâm xuaát phaùt töø caùc boä phaän caûm xuaát phaùt töø caùc boä phaän caûm giaùc ñuïng giaùc ñuïng

Chaïm ôû ñaàu döông vaät, ñeán tuyû Chaïm ôû ñaàu döông vaät, ñeán tuyû soáng qua TK theïn trongsoáng qua TK theïn trong

Trung khu PX phoùng tinh naèm ôû Trung khu PX phoùng tinh naèm ôû ñoaïn tuûy löng döôùi cuøng vaø ñoaïn ñoaïn tuûy löng döôùi cuøng vaø ñoaïn tuyû thieâng treân cuøngtuyû thieâng treân cuøng

Tinh dòch coù chöùa TT vaø caùc chaát Tinh dòch coù chöùa TT vaø caùc chaát tieát cuûa tuùi tinh, tuyeán tieàn lieät, tieát cuûa tuùi tinh, tuyeán tieàn lieät, tuyeán Cowper, tuyeán nieäu ñaïotuyeán Cowper, tuyeán nieäu ñaïo

Moãi laàn phoùng tinh töø 3-5ml tinh Moãi laàn phoùng tinh töø 3-5ml tinh dòchdòch

Trong 1ml tinh dòch coù khoaûng 100 Trong 1ml tinh dòch coù khoaûng 100 trieäu TTtrieäu TT

Tinh dòch vaø TT seõ giaûm nhanh Tinh dòch vaø TT seõ giaûm nhanh neáu soá laàn giao hôïp gaàn nhauneáu soá laàn giao hôïp gaàn nhau

50% ñaøn oâng coù löôïng tinh 50% ñaøn oâng coù löôïng tinh truøng 20-40 trieäu/mltruøng 20-40 trieäu/ml

Khi soá löôïng <20 trieäu/ml thì voâ Khi soá löôïng <20 trieäu/ml thì voâ sinhsinh

Tinh truøng di chuyeån toác ñoä Tinh truøng di chuyeån toác ñoä 3mm/phuùt trong ñöôøng sinh saûn 3mm/phuùt trong ñöôøng sinh saûn nöõnöõ

Sau khi giao hôïp maát 30-60 phuùt Sau khi giao hôïp maát 30-60 phuùt TT môùi di chuyeån ñeán voøi tröùngTT môùi di chuyeån ñeán voøi tröùng

5. HORMON ÑIEÀU HOAØ HOAÏT 5. HORMON ÑIEÀU HOAØ HOAÏT ÑOÄNG SINH TINHÑOÄNG SINH TINH Truïc GnRH-LH/FSH-tinh hoaøn coù vai Truïc GnRH-LH/FSH-tinh hoaøn coù vai

troø quan troïng ñieàu hoøa hoïat ñoäng troø quan troïng ñieàu hoøa hoïat ñoäng sinh tinhsinh tinh

Luùc daäy thì khi FSH gia taêng baøi Luùc daäy thì khi FSH gia taêng baøi tieát, caùc tinh nguyeân baøo baét ñaàu tieát, caùc tinh nguyeân baøo baét ñaàu hoaït hoaùhoaït hoaù

FSH hoaït hoaù teá baøo Sertoli teá FSH hoaït hoaù teá baøo Sertoli teá baøo naøy thì raát caàn cho quaù trình baøo naøy thì raát caàn cho quaù trình phaân baøo cuûa teá baøo maàmphaân baøo cuûa teá baøo maàm

LH kích thích teá baøo Ledig baøi tieát LH kích thích teá baøo Ledig baøi tieát testosteron testosteron

Noàng ñoä testosteron taïi choå phaûi hôn Noàng ñoä testosteron taïi choå phaûi hôn huyeát töông 100 laàn ñeå hoaøn taát gñ huyeát töông 100 laàn ñeå hoaøn taát gñ cuoái quaù trình sinh tinhcuoái quaù trình sinh tinh

Ñaøn oâng bò beänh thieáu LH thì löôïng Ñaøn oâng bò beänh thieáu LH thì löôïng testosteron ngoaïi sinh lieàu thay theá testosteron ngoaïi sinh lieàu thay theá khoâng ñuû ñeå duy trì hoaït ñoäng sinh tinhkhoâng ñuû ñeå duy trì hoaït ñoäng sinh tinh

Neáu FSH & LH baøi tieát quaù ít thì söï taïo Neáu FSH & LH baøi tieát quaù ít thì söï taïo tinh vaãn dieãn ra neáu coù testosteron tinh vaãn dieãn ra neáu coù testosteron noàng ñoä cao nhöng soá löôïng TT thì giaûm noàng ñoä cao nhöng soá löôïng TT thì giaûm ñaùng keå maø hình daïng TT thì bt. Chæ ñaùng keå maø hình daïng TT thì bt. Chæ caàn laøm LH hay FSH veà bình thöôøng thì caàn laøm LH hay FSH veà bình thöôøng thì soá löôïng TT seõ taêng soá löôïng TT seõ taêng

FSH & LH khoâng taùc ñoäng tröïc FSH & LH khoâng taùc ñoäng tröïc tieáp leân teá baøo maàm maø taùc tieáp leân teá baøo maàm maø taùc ñoäng leân teá baøo Sertoli (FSH ) ñoäng leân teá baøo Sertoli (FSH ) vaø Leydig (LH )vaø Leydig (LH )

6. CHÖÙC NAÊNG NOÄI TIEÁT TINH 6. CHÖÙC NAÊNG NOÄI TIEÁT TINH HOAØNHOAØN

TestosteronTestosteron laø hormon chính cuûa THlaø hormon chính cuûa TH Ñöôïc sinh toång hôïp töø cholesterol trong Ñöôïc sinh toång hôïp töø cholesterol trong

teá baøo Leydig vaø 1 phaàn ôû voû thöôïng teá baøo Leydig vaø 1 phaàn ôû voû thöôïng thaänthaän

Ngaøy baøi tieát 4-9mgNgaøy baøi tieát 4-9mg Söï baøi tieát testoterone bò ñieàu khieån Söï baøi tieát testoterone bò ñieàu khieån

bôûi LHbôûi LH Testosteron coøn coù taùc ñoäng öùc cheá Testosteron coøn coù taùc ñoäng öùc cheá

baøi tieát LHbaøi tieát LH Phaùt trieån & duy trì phaùi tính thöù phaùtPhaùt trieån & duy trì phaùi tính thöù phaùt Taùc ñoäng leân chuyeån hoaù protein laøm Taùc ñoäng leân chuyeån hoaù protein laøm

taêng tröôûng cô theåtaêng tröôûng cô theå

Testosteron cuøng FSH duy trì hoaït Testosteron cuøng FSH duy trì hoaït ñoäng sinh tinhñoäng sinh tinh

Döông vaät taêng chieàu daøi vaø ÑK, Döông vaät taêng chieàu daøi vaø ÑK, bìu saäm maøubìu saäm maøu

Tuùi tinh vaø tuyeán tieàn lieät lôùnTuùi tinh vaø tuyeán tieàn lieät lôùn Gioïng noùi traàm do daây thanh aâm Gioïng noùi traàm do daây thanh aâm

daøydaøy Naêng ñoäng, gaây söï, thích con gaùiNaêng ñoäng, gaây söï, thích con gaùi Vai roäng, cô baép nôûVai roäng, cô baép nôû Chaát nhaøy baøi tieát nhieàu ôû da-> Chaát nhaøy baøi tieát nhieàu ôû da->

muïnmuïn Suïn ñaàu xöông hoùa coát, cuoái Suïn ñaàu xöông hoùa coát, cuoái

cuøng laøm ngöng pt chieàucaocuøng laøm ngöng pt chieàucao

ÑIEÀU HOAØ HOAÏT ÑOÄNG TINH ÑIEÀU HOAØ HOAÏT ÑOÄNG TINH HOAØNHOAØN

ÑIEÀU HOØA HOÏAT ÑOÄNG TINH ÑIEÀU HOØA HOÏAT ÑOÄNG TINH HOØAN:HOØAN:

Hoaït ñoäng tinh hoaøn chòu söï aûnh Hoaït ñoäng tinh hoaøn chòu söï aûnh höôûng FSH & LHhöôûng FSH & LH

FSH taùc ñoäng nuoâi döôõng teá baøo FSH taùc ñoäng nuoâi döôõng teá baøo SertoliSertoli

FSH + caùc Androgen duy trì chöùc FSH + caùc Androgen duy trì chöùc naêng taïo tinh truøng cuûa THnaêng taïo tinh truøng cuûa TH

FSH kích thích baøi tieát ABP( androgen FSH kích thích baøi tieát ABP( androgen -binding- protein) vaø hormomn Inhibin-binding- protein) vaø hormomn Inhibin

Inhibin laïi coù taùc duïng öùc cheá FSHInhibin laïi coù taùc duïng öùc cheá FSH LH taùc ñoäng nuoâi döôõng teát baøo LH taùc ñoäng nuoâi döôõng teát baøo

LeydigLeydig

Vai troø cuûa Inhibin:Vai troø cuûa Inhibin: Tesroteron taùc duïng ñieàu hoøa ngöôïc Tesroteron taùc duïng ñieàu hoøa ngöôïc

laøm giaûm LH huyeát töông nhöng laøm giaûm LH huyeát töông nhöng khoâng taùc duïng leân FSH( tröø khi khoâng taùc duïng leân FSH( tröø khi löôïng testoteron lôùn)löôïng testoteron lôùn)

Inhibin ñöôc baøi tieát töø teá baøo Sertoli Inhibin ñöôc baøi tieát töø teá baøo Sertoli coù taùc duïng ñieàu hoøa ngöôïc aâm coù taùc duïng ñieàu hoøa ngöôïc aâm tính leân söï baøi tieát FSHtính leân söï baøi tieát FSH

Ngöôøi bò teo caùc oáng sinh tinh nhöng Ngöôøi bò teo caùc oáng sinh tinh nhöng coù löôïng testoteron vaø LH bình coù löôïng testoteron vaø LH bình thöôøng, löôïng FSH trong huyeát töông thöôøng, löôïng FSH trong huyeát töông taêng cao, chöùng toû teá baøo Sertoli suy taêng cao, chöùng toû teá baøo Sertoli suy yeáu-> inhibin khoâng ñöôïc baøi tieátyeáu-> inhibin khoâng ñöôïc baøi tieát

Cô cheá ñieàu hoøa ngöôïc: (H 46.3 tr Cô cheá ñieàu hoøa ngöôïc: (H 46.3 tr 143)143) Giaû thuyeát neáu caét boû 2 TH thì löôïng Giaû thuyeát neáu caét boû 2 TH thì löôïng

FSH, LH taêng nhieàuFSH, LH taêng nhieàu Testoteron öùc cheá LH do taùc ñoâng tröïc Testoteron öùc cheá LH do taùc ñoâng tröïc

tieáp leân tuyeán yeân tröôùc vaø coøn do tieáp leân tuyeán yeân tröôùc vaø coøn do taùc ñoäng leân treân vuøng döôùi ñoài taùc ñoäng leân treân vuøng döôùi ñoài laøm giaûm GnRHlaøm giaûm GnRH

Inhibin thì taùc ñoäng tröïc tieáp treân Inhibin thì taùc ñoäng tröïc tieáp treân tuyeán yeân tröôùc laøm öùc cheá FSH tuyeán yeân tröôùc laøm öùc cheá FSH

Döôùi taùc ñoäng cuûa LH, soá lôùn Döôùi taùc ñoäng cuûa LH, soá lôùn testoteron taïi choå ñöôïc baøi tieát bôûi tb testoteron taïi choå ñöôïc baøi tieát bôûi tb Leydig tieáp xuùc vôùi moâ bì oáng sinh Leydig tieáp xuùc vôùi moâ bì oáng sinh tinh, nhö theá tb Sertoli seõ coù noáng ñoä tinh, nhö theá tb Sertoli seõ coù noáng ñoä androgen taïi choå ñuû cao môùi duy trì androgen taïi choå ñuû cao môùi duy trì hoïat ñoäng sinh tinh ñöôïchoïat ñoäng sinh tinh ñöôïc

Neáu chích testoteron ngoïai sinh Neáu chích testoteron ngoïai sinh vaøo noù seõ öùc cheá tb Leydig vaøo noù seõ öùc cheá tb Leydig neân khoâng taïo ñöôïc noàng ñoä neân khoâng taïo ñöôïc noàng ñoä testoteron taïi choå ñuû lôùn cho söï testoteron taïi choå ñuû lôùn cho söï taïo tinh-> soá löôïng TT giaûm ( yù taïo tinh-> soá löôïng TT giaûm ( yù töôûng thuoác ngöøa thai cho nam ) töôûng thuoác ngöøa thai cho nam ) nhöng khoâng thöïc hieän ñöôïc do nhöng khoâng thöïc hieän ñöôïc do testoteron ngoaïi sinh gaây neân tích testoteron ngoaïi sinh gaây neân tích tuï muoái vaø nöôùc-> beänh lyù tim tuï muoái vaø nöôùc-> beänh lyù tim maïchmaïch

SINH LYÙ SINH SAÛN NÖÕSINH LYÙ SINH SAÛN NÖÕ

Chu kyø kinh nguyeät:Chu kyø kinh nguyeät: Chu kyø buoàng tröùngChu kyø buoàng tröùng Chu kyø töû cungChu kyø töû cung Chu kyø aâm ñaïoChu kyø aâm ñaïo

CÔ QUAN SINH DUÏC NGOAØI

CÔ QUAN SINH DUÏC TRONG

Chu kyø buoàng tröùng:Chu kyø buoàng tröùng: Ngay khi sinh ra beù gaùi coù nhieàu nang Ngay khi sinh ra beù gaùi coù nhieàu nang

tröùng nguyeân thuûytröùng nguyeân thuûy Moãi nang chöùa 1 tröùng chöa tröôûng Moãi nang chöùa 1 tröùng chöa tröôûng

thaønhthaønh Khi daäy thì, nang taêng kích thöôùc hình Khi daäy thì, nang taêng kích thöôùc hình

thaønh hoác, chöùa dòch nangthaønh hoác, chöùa dòch nang Ngaøy thöù 6 cuûa chu kyø moät trong 2 Ngaøy thöù 6 cuûa chu kyø moät trong 2

buoàng tröùng coù 1 nang pt nhanh-> nang buoàng tröùng coù 1 nang pt nhanh-> nang troäi, caùc nang khaùc thì thoaùi trieån-> troäi, caùc nang khaùc thì thoaùi trieån-> nang thoaùi hoaùnang thoaùi hoaù

Nöõ ñöôïc chích cheá phaåm Nöõ ñöôïc chích cheá phaåm GonadotropinGonadotropin nhieàu nang tröùng cuøng nhieàu nang tröùng cuøng ptpt

Nang tröôûng thaønh ( nang de Graf) coù Nang tröôûng thaønh ( nang de Graf) coù teá baøo cuûa lôùp voû trong laø nguoàn teá baøo cuûa lôùp voû trong laø nguoàn cung caáp estrogen löu haønh trong cung caáp estrogen löu haønh trong maùumaùu

Ngoaøi ra caùc tb haït cuõng sx estrogen Ngoaøi ra caùc tb haït cuõng sx estrogen ñoå vaøo dòch nangñoå vaøo dòch nang

Ngaøy thöù 14 chu kyø nang de Graf Ngaøy thöù 14 chu kyø nang de Graf caêng phoàng quaù möùc -> vôû ra giaûi caêng phoàng quaù möùc -> vôû ra giaûi phoùng tröùng vaøo oå buïngphoùng tröùng vaøo oå buïng

Tröùng ñöôïc tua vieàn höùng laáy vaø Tröùng ñöôïc tua vieàn höùng laáy vaø ñöa vaøo voøi tröùng vaø vaän chuyeån ñöa vaøo voøi tröùng vaø vaän chuyeån ñeán TCñeán TC

Neáu khoâng ñöôïc thuï tinh tröùng seõ Neáu khoâng ñöôïc thuï tinh tröùng seõ thoaùt ra ngoaøi qua ngaõ aâm ñaïothoaùt ra ngoaøi qua ngaõ aâm ñaïo

Nang tröùng sau khi vôû seõ chöùa ñaày Nang tröùng sau khi vôû seõ chöùa ñaày maùu raát nhanh taïo ra theå xuaát huyeátmaùu raát nhanh taïo ra theå xuaát huyeát

Lôùp tb voû vaø tb haït baét ñaàu taêng Lôùp tb voû vaø tb haït baét ñaàu taêng sinhsinh

Cuïc maùu ñoâng nhanh choáng bieán Cuïc maùu ñoâng nhanh choáng bieán thaønh nhöõng tb theå vaøng-> taïo thaønh nhöõng tb theå vaøng-> taïo thaønh theå vaøngthaønh theå vaøng

Neáu coù thai theå vaøng baét ñaàu pt Neáu coù thai theå vaøng baét ñaàu pt maïnh, tb theå vaøng tieát nhieàu maïnh, tb theå vaøng tieát nhieàu estrogen vaø progesteronestrogen vaø progesteron

Neáu khoâng coù thai theå vaøng seõ Neáu khoâng coù thai theå vaøng seõ thoaùi hoaù vaøo ngaøy thöù 24 cuûa chu thoaùi hoaù vaøo ngaøy thöù 24 cuûa chu kyø-> bieán thaønh moâ seïo-> theå kyø-> bieán thaønh moâ seïo-> theå traéngtraéng

Baøo thai BT coù 7 trieäu nang tröùng Baøo thai BT coù 7 trieäu nang tröùng nguyeân thuûynguyeân thuûy

Khi sinh chæ coøn 1 trieäu tröùngKhi sinh chæ coøn 1 trieäu tröùng Chuùng baét ñaàu quaù trình giaûm phaân I Chuùng baét ñaàu quaù trình giaûm phaân I

vaø döøng laïi ôû tieàn kyø döôùi daïng vaø döøng laïi ôû tieàn kyø döôùi daïng tröùng sô caáptröùng sô caáp

Khi daäy thì 1 soá tröùng sô caáp thoaùi hoaù Khi daäy thì 1 soá tröùng sô caáp thoaùi hoaù neân chæ coøn laïi khoaûng 300,000 tröùngneân chæ coøn laïi khoaûng 300,000 tröùng

Moãi chu kyø kinh nguyeät coù 1 tröùng ñöôïc Moãi chu kyø kinh nguyeät coù 1 tröùng ñöôïc tröôûng thaønhtröôûng thaønh

Suoát thôøi gian sinh saûn cuûa ngöôøi phuï Suoát thôøi gian sinh saûn cuûa ngöôøi phuï nöõ chæ coù 500 tröùng tröôûng thaønhnöõ chæ coù 500 tröùng tröôûng thaønh

Ngay tröôùc khi ruïng tröùng, quaù trình Ngay tröôùc khi ruïng tröùng, quaù trình phaân chia giaûm nhieåm laàn thöù phaân chia giaûm nhieåm laàn thöù nhaát hoøan taát cho ra 2 tb con. Moät nhaát hoøan taát cho ra 2 tb con. Moät goïi laø tröùng thöù caáp tieáp nhaän goïi laø tröùng thöù caáp tieáp nhaän haàu heát baøo töông, moät goïi laø haàu heát baøo töông, moät goïi laø theå cöïc thöù nhaát (phaân chia nhoû theå cöïc thöù nhaát (phaân chia nhoû roài bieán maát)roài bieán maát)

Tröùng thöù caáp neáu coù 1 tinh Tröùng thöù caáp neáu coù 1 tinh truøng chui vaøo, noù seõ ñöôïc TT kích truøng chui vaøo, noù seõ ñöôïc TT kích thích noù seõ baét ñaàu quaù trình thích noù seõ baét ñaàu quaù trình giaùn phaân II taïo ra theå cöïc thöù hai giaùn phaân II taïo ra theå cöïc thöù hai vaø 1 tröùng thöïc söïvaø 1 tröùng thöïc söï

CHU KYØ TÖÛ CUNGCHU KYØ TÖÛ CUNG

Chu kyø töû cungChu kyø töû cung

Vaøo cuoái chu kyø KN noäi maïc TC bò Vaøo cuoái chu kyø KN noäi maïc TC bò troùc heát ñeán lôùp saâu nhaáttroùc heát ñeán lôùp saâu nhaát

Ngaøy thöù 5 ->14 do aûnh höôûng Ngaøy thöù 5 ->14 do aûnh höôûng estrogen töø nang tröùng ñang pt, NMTC estrogen töø nang tröùng ñang pt, NMTC taêng sinh chieàu daøy raát nhanhtaêng sinh chieàu daøy raát nhanh

Caùc tuyeán TC giaõn vaø daøi ra-> gñ Caùc tuyeán TC giaõn vaø daøi ra-> gñ taêng sinh NMTCtaêng sinh NMTC

Sau khi tröùng ruïng NMTC pt raát nhieàu Sau khi tröùng ruïng NMTC pt raát nhieàu maïch maùu, phuø neà döôùi taùc duïng maïch maùu, phuø neà döôùi taùc duïng cuûa estrogen vaø progesteron töø theå cuûa estrogen vaø progesteron töø theå vaøngvaøng

Caùc tuyeán cuoän laïi vaø xuaát tieát Caùc tuyeán cuoän laïi vaø xuaát tieát nhieàu dòch-> nhieàu dòch-> gñ xuïaát tieátgñ xuïaát tieát hay hay gñ theå gñ theå vaøngvaøng

Khoâng thuï thai-> theå vaøng thoaùi hoaù-Khoâng thuï thai-> theå vaøng thoaùi hoaù-> nguoàn hormon cung caáp bò thieáu huït > nguoàn hormon cung caáp bò thieáu huït ñi, laøm NMTC moûng ñi-> maïch maùu ñi, laøm NMTC moûng ñi-> maïch maùu caøng bò xoaén theâmcaøng bò xoaén theâm

Caùc ñieåm hoaïi töû baét ñaàu xuaát hieän Caùc ñieåm hoaïi töû baét ñaàu xuaát hieän roài caøng lan roäng, caùc ñoäng maïch bò roài caøng lan roäng, caùc ñoäng maïch bò xoaén hoaïi töû-> xuaát huyeát taïo thaønh xoaén hoaïi töû-> xuaát huyeát taïo thaønh maùu kinhmaùu kinh

Söï co thaét Ñm xoaén coù leû do chaát Söï co thaét Ñm xoaén coù leû do chaát prostaglandin ñöôïc tieát ra ôû ñaâyprostaglandin ñöôïc tieát ra ôû ñaây

Thôøi gian haønh kinh töø 3-7 ngaøyThôøi gian haønh kinh töø 3-7 ngaøy Löôïng maùu maát trung bình 30mlLöôïng maùu maát trung bình 30ml Maùu kinh: maûnh vuïn moâ, Maùu kinh: maûnh vuïn moâ,

prostaglandin vaø nhieàu fibrinolysin prostaglandin vaø nhieàu fibrinolysin tieát töø moâ noäi maïc TC, tieát töø moâ noäi maïc TC, fibrinolysin laøm tan cuïc maùu ñoâng fibrinolysin laøm tan cuïc maùu ñoâng laøm maùu kinh khoâng ñoänglaøm maùu kinh khoâng ñoäng

Trong giai ñoaïn tröôùc khi ruïng Trong giai ñoaïn tröôùc khi ruïng tröùng estrogen laøm cho chaát nhaøy tröùng estrogen laøm cho chaát nhaøy CTC loaõng vaø kieàm, taïo ÑK cho TT CTC loaõng vaø kieàm, taïo ÑK cho TT toàn taïi vaø di chuyeån ñöôïctoàn taïi vaø di chuyeån ñöôïc

Chu kyø aâm ñaïoChu kyø aâm ñaïo

Do aûnh höôûng estrogen moâ bì Do aûnh höôûng estrogen moâ bì aâm ñaïo bò söøng hoaùaâm ñaïo bò söøng hoaù

Döôùi aûnh höôûng progesteron aâm Döôùi aûnh höôûng progesteron aâm ñaïo tieát chaát nhaøy ñaëc, moâ bì ñaïo tieát chaát nhaøy ñaëc, moâ bì taêng sinh vaø taåm nhuaän BCtaêng sinh vaø taåm nhuaän BC

Bieán ñoåi chu kyø ôû Bieán ñoåi chu kyø ôû vuùvuù

Estrogen laøm pt oáng daãn cuûa Estrogen laøm pt oáng daãn cuûa tuyeán vuù, progesteron laøm pt tuyeán vuù, progesteron laøm pt caùc tieåu thuøy vaø nangcaùc tieåu thuøy vaø nang

Tröôùc khi coù KN 10 ngaøy vuù hôi Tröôùc khi coù KN 10 ngaøy vuù hôi to leân do caùc oáng daãn bò caêng, to leân do caùc oáng daãn bò caêng, coù xung huyeát vaø phuø moâ keõ coù xung huyeát vaø phuø moâ keõ cuûa vuùcuûa vuù

Daáu hieäu ruïng tröùngDaáu hieäu ruïng tröùng

Söï baøi tieát hormon LH leân ñeán ñænh Söï baøi tieát hormon LH leân ñeán ñænh ñieåm trong 36-38h-> ruïng tröùngñieåm trong 36-38h-> ruïng tröùng

Sau khi thoaùt ra khoûi nang tröùng coù theå Sau khi thoaùt ra khoûi nang tröùng coù theå soáng 72 giôø nhöng tg thuï tinh thì ngaén hônsoáng 72 giôø nhöng tg thuï tinh thì ngaén hôn

Giao hôïp 1 laàn vaøo ngaøy ruïng tröùng: Giao hôïp 1 laàn vaøo ngaøy ruïng tröùng: 36%. Sau khi ruïng tröùng tæ leä thaønh coâng 36%. Sau khi ruïng tröùng tæ leä thaønh coâng laø 0%laø 0%

Tröôùc khi ruïng tröùng 1-2 ngaøy laø : 36%Tröôùc khi ruïng tröùng 1-2 ngaøy laø : 36% Tröôùc 5 ngaøy laø: 8%Tröôùc 5 ngaøy laø: 8% TT hieän dieän tröôùc 48h laø deå thuï tinh TT hieän dieän tröôùc 48h laø deå thuï tinh

nhaátnhaát

Hormon buoàng tröùngHormon buoàng tröùng

ESTROGEN:ESTROGEN: Töï nhieân trong cô theå: 17ß-estradiol, Töï nhieân trong cô theå: 17ß-estradiol,

estron vaø estriolestron vaø estriol Chuùng ñöôïc tieát: tb voû trong, tb haït Chuùng ñöôïc tieát: tb voû trong, tb haït

cuûa tröùng, theå vaøng, nhaucuûa tröùng, theå vaøng, nhau Haàu heát estrogen ñieàu do BT tieát raHaàu heát estrogen ñieàu do BT tieát ra Coù 2 ñænh tieát estrogen: moät laø Coù 2 ñænh tieát estrogen: moät laø

tröùôc khi ruïng tröùng, hai giöõa gñ tröùôc khi ruïng tröùng, hai giöõa gñ theå vaøngtheå vaøng

Aûnh höôûng estrogen leân cô Aûnh höôûng estrogen leân cô theå nöõtheå nöõ Laøm hoå trôï söï pt nang tröùng, Laøm hoå trôï söï pt nang tröùng,

taêng cöû ñoäng voøi tröùngtaêng cöû ñoäng voøi tröùng Taêng doøng maùu ôû TC, taêng Taêng doøng maùu ôû TC, taêng

löôïng cô TC, vaø caùc protein co löôïng cô TC, vaø caùc protein co thaét ôû TC. Döôùi taùc ñoäng cuûa thaét ôû TC. Döôùi taùc ñoäng cuûa estrogen CTC deå bò kích thíchestrogen CTC deå bò kích thích

Taêng söï kích thích cuûa oxytocin Taêng söï kích thích cuûa oxytocin leân cô TCleân cô TC

Duøng estrogen thöôøng xuyeân -> Duøng estrogen thöôøng xuyeân -> phì NMTCphì NMTC

Estrogen öùc cheá baøi tieát FSH, Estrogen öùc cheá baøi tieát FSH, coøn LH thì trong 1 soá ñk noù seõ coøn LH thì trong 1 soá ñk noù seõ öùc cheá, trong tröôøng hôïp khaùc öùc cheá, trong tröôøng hôïp khaùc noù laïi kích thích LHnoù laïi kích thích LH

Laøm taêng kích thöôùc tuyeán yeânLaøm taêng kích thöôùc tuyeán yeân Duøng estrogen lieàu cao 4-6 ngaøy Duøng estrogen lieàu cao 4-6 ngaøy

sau khi giao hôïp ôû phuï nöõ ngay sau khi giao hôïp ôû phuï nöõ ngay ngaøy ruïng tröùng laø PP ngöøa thai ngaøy ruïng tröùng laø PP ngöøa thai (saùng hoâm sau) vì noù coù taùc (saùng hoâm sau) vì noù coù taùc duïng ngaên khoâng cho tröùng ñaõ duïng ngaên khoâng cho tröùng ñaõ thuï tinh laøm toåthuï tinh laøm toå

Taêng troïng löôïng ( do taêng ñoàng hoùa protein)Taêng troïng löôïng ( do taêng ñoàng hoùa protein) Suïn xöông daøi hoaù coátSuïn xöông daøi hoaù coát Gaây ra hòeän töôïng ham muoán tình duïcGaây ra hòeän töôïng ham muoán tình duïc Laøm vuù nôû to luùc daäy thì-> hormon taêng Laøm vuù nôû to luùc daäy thì-> hormon taêng

tröôûng vuùtröôûng vuù Phaùt trieån phaùi tính thöù phaùt cuûa phuï nöõPhaùt trieån phaùi tính thöù phaùt cuûa phuï nöõ Laøm giaûm cholesteron huyeát töông raát ñaùng Laøm giaûm cholesteron huyeát töông raát ñaùng

keå-> öùc cheá hieän töôïng xô cöùng ÑMkeå-> öùc cheá hieän töôïng xô cöùng ÑM Tích tuï nöôùc vaø muoái khoaùng-> taêng caânTích tuï nöôùc vaø muoái khoaùng-> taêng caân Öùc cheá söï taïo thaønh muïn ñaàu ñen hay muïn Öùc cheá söï taïo thaønh muïn ñaàu ñen hay muïn

lôùnlôùn Giaûm nguy cô beänh maïch maùu neáu sau khi Giaûm nguy cô beänh maïch maùu neáu sau khi

maõn kinh duøng 1 lieàu nhoû estrogen boå sungmaõn kinh duøng 1 lieàu nhoû estrogen boå sung Lieàu lôùn coù theå laøm taêng huyeát khoái do noù Lieàu lôùn coù theå laøm taêng huyeát khoái do noù

baét gan taêng sx caùc yeáu toá ñoâng maùubaét gan taêng sx caùc yeáu toá ñoâng maùu

PROGESTERON:PROGESTERON: Ñöôïc baøi tieát bôûi theå vaøng vaø nhau vaø Ñöôïc baøi tieát bôûi theå vaøng vaø nhau vaø

nang tröùngnang tröùng Töû cung , vuù, naõo laø cô quan ñích cuûa Töû cung , vuù, naõo laø cô quan ñích cuûa

progesteronprogesteron Laøm thay ñoåi coù chu kyø ôû NMTC,CTC, AÂÑLaøm thay ñoåi coù chu kyø ôû NMTC,CTC, AÂÑ Khaùng vôùi estrogen treân Cô TC-> giaûm Khaùng vôùi estrogen treân Cô TC-> giaûm

kthích vaø nhaïy caûm vôùi cô TC vôùi oxytocinkthích vaø nhaïy caûm vôùi cô TC vôùi oxytocin Kích thích caùc nang vaø tieåu thuøy cuûa Kích thích caùc nang vaø tieåu thuøy cuûa

tuyeán vuùtuyeán vuù Gaây taùc ñoäng ñieàu hoaø ngöôïc leân vuøng Gaây taùc ñoäng ñieàu hoaø ngöôïc leân vuøng

döôùi ñoài vaø tuyeán yeân, duøng lieàu cao döôùi ñoài vaø tuyeán yeân, duøng lieàu cao progesteron coù taùc duïng öùc cheá baøi tieát progesteron coù taùc duïng öùc cheá baøi tieát LH ngaên ruïng tröùngLH ngaên ruïng tröùng

Progesteron taùc duïng sinh nhieät neân Progesteron taùc duïng sinh nhieät neân laøm taêng nhieät ñoä cô theå khi ruïng laøm taêng nhieät ñoä cô theå khi ruïng tröùng ( bieåu ñoà thaân nhieät)tröùng ( bieåu ñoà thaân nhieät)

RELAXIN:RELAXIN: Laø 1 hormon taïo ra ôû theå vaøng, TC, Laø 1 hormon taïo ra ôû theå vaøng, TC,

nhau, tuyeán vuùnhau, tuyeán vuù Luùc mang thai noù laøm giaõn khôùp Luùc mang thai noù laøm giaõn khôùp

xöông mu, xöông chaäu, laøm meàm vaø xöông mu, xöông chaäu, laøm meàm vaø nôû CTC taïo thuaän lôïi cho quaù trình nôû CTC taïo thuaän lôïi cho quaù trình chuyeån daï vaø soå thaichuyeån daï vaø soå thai

Öùc cheá söï co thaét Cô TC, laøm pt Öùc cheá söï co thaét Cô TC, laøm pt tuyeán vuùtuyeán vuù

ÑIEÀU HOAØ CHÖÙC NAÊNG BUOÀNG ÑIEÀU HOAØ CHÖÙC NAÊNG BUOÀNG TRÖÙNGTRÖÙNG

FSH kích thích söï tröôûng thaønh cuûa FSH kích thích söï tröôûng thaønh cuûa nang tröùng vaøo ñaàu chu kyø kinh nang tröùng vaøo ñaàu chu kyø kinh nguyeätnguyeät

Khi phoái hôïp vôùi LH, FSH laøm cho Khi phoái hôïp vôùi LH, FSH laøm cho nang tröùng tröôûng thaønh ôû gñ nang tröùng tröôûng thaønh ôû gñ cuoáicuoái

LH taêng voït gaây neân ruïng tröùng LH taêng voït gaây neân ruïng tröùng vaø taïo theå vaøngvaø taïo theå vaøng

LH kích thích theå vaøng baøi tieát LH kích thích theå vaøng baøi tieát estrogen vaø progesteronestrogen vaø progesteron

Vuøng döôùi ñoài baøi tieát GnRH-> kt Vuøng döôùi ñoài baøi tieát GnRH-> kt baøi tieát LH, FSHbaøi tieát LH, FSH

GnRH ñöôïc baøi tieát thaønh nhöõng GnRH ñöôïc baøi tieát thaønh nhöõng xung noàng ñoä, caùc xung ñoäng naøy xung noàng ñoä, caùc xung ñoäng naøy thì ñoàng boä vôùi ñænh noàng ñoä LH thì ñoàng boä vôùi ñænh noàng ñoä LH trong maùu vaø caàn thieát cho söï baøi trong maùu vaø caàn thieát cho söï baøi thieát cuûa gonadotropinthieát cuûa gonadotropin

Söï dao ñoäng veà taàn soá vaø bieân Söï dao ñoäng veà taàn soá vaø bieân ñoä xung GnRH laø quan troïng trong ñoä xung GnRH laø quan troïng trong vieäc gaây ra söï thay ñoåi noàng ñoä vieäc gaây ra söï thay ñoåi noàng ñoä caùc hormon khaùc coù traùch nhieäm caùc hormon khaùc coù traùch nhieäm trong chu kyø KNtrong chu kyø KN

Taàn soá naøy gia taêng do taùc duïng cuûa Taàn soá naøy gia taêng do taùc duïng cuûa estrogen vaø giaûm do progesteron vaø estrogen vaø giaûm do progesteron vaø testosteron testosteron

Taàn soá naøy taêng vaøo cuoái gñ nang Taàn soá naøy taêng vaøo cuoái gñ nang tröùng taïo neân ñænh LHtröùng taïo neân ñænh LH

Trong gñ xuaát tieát taàn soá naøy giaûm laø Trong gñ xuaát tieát taàn soá naøy giaûm laø do progesteron, nhöng ñeán cuoái chu kì do progesteron, nhöng ñeán cuoái chu kì progesteron vaø estrogen giaûm thì taàn soá progesteron vaø estrogen giaûm thì taàn soá laïi taêng trôû laïilaïi taêng trôû laïi

Vaøo thôøi ñieåm coù ñôït daâng cao LH caùc Vaøo thôøi ñieåm coù ñôït daâng cao LH caùc tb baøi tieát gonadotropin taêng tính nhaïy tb baøi tieát gonadotropin taêng tính nhaïy caûm vôùi GnRH vì taàn soá caùc xung GnRH caûm vôùi GnRH vì taàn soá caùc xung GnRH raát cao, söï töï ñieàu chænh cuûa GnRH maø raát cao, söï töï ñieàu chænh cuûa GnRH maø ñaùp öùng cuûa teá baøo baøi tieát LH leân ñaùp öùng cuûa teá baøo baøi tieát LH leân möùc toái ñamöùc toái ña

HIEÄN TÖÔÏNG ÑIEÀU HOAØ NGÖÔÏC:HIEÄN TÖÔÏNG ÑIEÀU HOAØ NGÖÔÏC: Phaàn ñaàu gñ nang tröùng noàng ñoä Phaàn ñaàu gñ nang tröùng noàng ñoä

inhibin thaáp coøn FSH thì hôi taêng, kích inhibin thaáp coøn FSH thì hôi taêng, kích thích nang tröùng phaùt trieån.thích nang tröùng phaùt trieån.

Söï baøi tieát cuûa LH ñöôïc kieåm soùat bôûi Söï baøi tieát cuûa LH ñöôïc kieåm soùat bôûi cô cheà ñieàu hoøa ngöôïc aâm tính cuûa cô cheà ñieàu hoøa ngöôïc aâm tính cuûa estrogenestrogen

36-48 giôø tröôùc ruïng tröùng taùc duïng 36-48 giôø tröôùc ruïng tröùng taùc duïng ñieàu hoøa ngöôïc cuûa estrogen trôû neân ñieàu hoøa ngöôïc cuûa estrogen trôû neân döông tính, taïo neân ñôït daâng cao LH, ñoù döông tính, taïo neân ñôït daâng cao LH, ñoù laø taùc nhaân gaây ruïng tröùng. Söï baøi laø taùc nhaân gaây ruïng tröùng. Söï baøi tieát FSH cuõng leân ñænh ñieåm tieát FSH cuõng leân ñænh ñieåm

Moät noàng ñoä vöøa phaûi vaø haèng ñònh Moät noàng ñoä vöøa phaûi vaø haèng ñònh chaát estrogen trong maùu gaây ra taùc chaát estrogen trong maùu gaây ra taùc ñoäng ñieáu hoøa ngöôïc aâm tính treân LH ñoäng ñieáu hoøa ngöôïc aâm tính treân LH coøn noàng ñoä cao gaây ra taùc ñoäng coøn noàng ñoä cao gaây ra taùc ñoäng döông tínhdöông tính

Tb voû trong cung caáp androgen Tb voû trong cung caáp androgen cho teá baøo haïtcho teá baøo haït

Tb voû trong baøi tieát estrogen Tb voû trong baøi tieát estrogen gaây öùc cheá ngöôïc GnRH, LH, FSHgaây öùc cheá ngöôïc GnRH, LH, FSH

Tb haït baøi tieát Inhibin quay leân Tb haït baøi tieát Inhibin quay leân öùc cheá ngöôïc FSHöùc cheá ngöôïc FSH

LH chæ ñieàu hoaø baøi tieát TB voû LH chæ ñieàu hoaø baøi tieát TB voû trong, coøn TB haït thì ñöôïc ñieàu trong, coøn TB haït thì ñöôïc ñieàu hoaø baøi tieát caû LH vaø FSHhoaø baøi tieát caû LH vaø FSH

NGÖØA THAINGÖØA THAI Neáu chöa coù thai:Neáu chöa coù thai: Duïng cuï ngöøa thai: bao cao su, duïng Duïng cuï ngöøa thai: bao cao su, duïng

cuï TC ( voøng traùnh thai) voøng naøy cuï TC ( voøng traùnh thai) voøng naøy laøm baèng chaát kim loaïi ñoàng noù laøm baèng chaát kim loaïi ñoàng noù coù taùc duïng dieät tinh truøng, taïo coù taùc duïng dieät tinh truøng, taïo bieán ñoåi moâi tröôøng TC laøm bieán ñoåi moâi tröôøng TC laøm tröùng khoâng laøm toå ñöôïctröùng khoâng laøm toå ñöôïc

Traùnh ngaøy ruïng tröùngTraùnh ngaøy ruïng tröùng Giao hôïp giaùn ñoaïnGiao hôïp giaùn ñoaïn Xuaát tinh ngoaøi AÑXuaát tinh ngoaøi AÑ

Thuoác: taùc duïng döôïc lyù laøm öùc Thuoác: taùc duïng döôïc lyù laøm öùc cheá FSH, LH laøm ngaên khoâng cho cheá FSH, LH laøm ngaên khoâng cho ruïng tröùng, chaát naøy laø estrogen hay ruïng tröùng, chaát naøy laø estrogen hay estrogen + progesteron toång hôïp duøng estrogen + progesteron toång hôïp duøng lieân tuïc 21 ngaøy nghæ 7 ngaøy trong lieân tuïc 21 ngaøy nghæ 7 ngaøy trong luùc coù kinhluùc coù kinh

Ñaõ coù thai: duøng chaát ñoái khaùng Ñaõ coù thai: duøng chaát ñoái khaùng vôùi progesteron nhö mifepriston ñeå vôùi progesteron nhö mifepriston ñeå phaù thai, chaát naøy ngaên progesteron phaù thai, chaát naøy ngaên progesteron treân NMTC laøm taêng söï co thaét cô treân NMTC laøm taêng söï co thaét cô TC, giaûm söï pt NMTCTC, giaûm söï pt NMTC

Taøi lieäu tham khaûo:Taøi lieäu tham khaûo: Saùch Sinh lyù hoïc y khoa taäp II. Saùch Sinh lyù hoïc y khoa taäp II.

Nhaø xuaát baûn y hoïc Tp.Hoà Chí Nhaø xuaát baûn y hoïc Tp.Hoà Chí Minh 2005.Minh 2005.

Ganong William F. Review of Medical Ganong William F. Review of Medical Physiology, 18Physiology, 18thth ed, Appeton & Lange, ed, Appeton & Lange, Connecticut, USA, 1997Connecticut, USA, 1997

Guyton Arthur C. Textbook of Medical Guyton Arthur C. Textbook of Medical Physiology, 8Physiology, 8thth ed, W.B.Saunders ed, W.B.Saunders Company, Philadelphia, USA, 1991Company, Philadelphia, USA, 1991

Chaân thaønh caûm ônChaân thaønh caûm ôn