Task Forca pr Uj PrishtinRepublika e Kosovs Projekt i TFU - Rishikimi i Sigurise s Digave n Kos-ovWTF Project - Dam Safety Review Kosovo Verzioni Prfundimtar: 15. Tetor 2012 H:\_6000 Studer Projekte\6300.00 SKAT DamSafety Kosovo\Bericht\Dam_safety_Kosovo_Albanian_2012_10_15.docx WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 2 Prmbajtja Prmbajtja Prmbajtja2 Prmbledhja Ekzekutive5 1Hyrje10 1.1N prgjithsi10 1.2Prshkrimi i detyrave10 1.3Struktura e raportit10 1.4Misioni n Kosov n korrik201210 2Kapacitetet institucionale n Kosov n lidhje me Sigurin e Digave12 2.1Rregulloret dhe Direktivat n lidhje me Sigurin e Digave n Kosov12 2.2Qendra Emergjente n Ministrin e Punve t Brendshme13 2.3Qendra e Situatave13 2.4Prmbledhja dhe Rekomandimet13 3Cnueshmria e Digave14 4Vlersimi i Rrezikut Gjeologjik15 4.1Vlersimi i Institucioneve15 4.1.1Analiza gjeologjike15 4.1.2Seismologjia15 4.1.3Instituti Hidrometeorologjik15 4.2Rreziqet natyrale q i afektojn digat16 4.2.1Diga e Batllavs18 4.2.2Diga e Badovcit18 4.2.3Diga e Radoniqit19 4.2.4Diga e Ujmanit/ Gazivoda19 4.2.5Diga e Prilepnics20 5Digat dhe Strukturat Prcjellse: Punt ndrtimore21 5.1Hyrje21 5.2Gjendja dhe Vlersimi i Dmit21 5.2.1Diga e Batllavs21 5.2.1.1Prshkrimi21 5.2.1.2Inspektimi21 5.2.1.3Prmbledhje26 5.2.2Diga e Badovcit26 5.2.2.1Prshkrimi26 5.2.2.2Inspektimi27 5.2.2.3Prmbledhje29 5.2.3Diga e Radoniqit30 5.2.3.1Prshkrimi31 5.2.3.2Inspektimi33 5.2.3.3Prmbledhje36 5.2.4Diga e Ujmanit/ Gazivoda37 5.2.4.1Prshkrimi37 5.2.4.2Inspektimi37 5.2.4.3Prmbledhje42 5.2.5Diga e Prilepnics42 5.2.5.1Prshkrimi42 5.2.5.2Inspektimi44 5.2.5.3Prmbledhje50 6Digat dhe strukturat prcjellse: Monitorimi51 6.1Hyrje51 WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 3 6.2Qllimi Kryesor i Monitorimit t Digs51 6.3Metodat e Monitorimit t Digs52 6.3.1Vzhgimi vizual52 6.3.2Sistemet e instrumentimit52 6.3.3Krahasimi i t dhnave t monitoruara me vlerat e parashikuara apo t specifikuara53 6.4Instrumentimi minimal53 6.5Rishikimi i instrumentimit ekzistues54 6.5.1Diga e Batllavs54 6.5.1.1Prmbledhje54 6.5.2Diga e Badovcit54 6.5.2.1Prmbledhje54 6.5.3Diga e Radoniqit54 6.5.3.1Prmbledhje54 6.5.4Diga e Ujmanit/ Gazivoda55 6.5.4.1Prmbledhje55 6.5.5Diga e Prilepnics55 6.5.5.1Prmbledhje55 6.5.6Rekomandimet pr ri-fillimin e monitorimit55 7Gjendja e rrjedhs s poshtme dhe masat pr zbutjen e rrezikut56 7.1Hyrje56 7.2Situatat e rrjedhs s poshtme dhe masat e propozuara pr zbutjen e rrezikut56 7.2.1Diga e Batllavs56 7.2.2Diga e Badovcit56 7.2.3Diga e Radoniqit56 7.2.4Diga e Ujmanit/ Gazivoda57 7.2.5Diga e Prilepnics57 7.3Konkluzionet dhe Rekomandimet57 7.3.1Diga e Batllavs57 7.3.2Diga e Badovcit57 7.3.3Diga e Radoniqit58 7.3.4Diga e Ujmanit/ Gazivoda58 7.3.5Diga e Prilepnics58 8Plani i Veprimit t Masave Riparuese60 8.1Temat legjislative60 8.1.1Rndsia e Kornizs Legjislative pr Sigurin e Digave60 8.1.2Masat e propozuara61 8.1.3Vlersimi i kostos62 8.2Veprimet e prgjithshme pr t gjitha Digat62 8.2.1E prgjithshme62 8.2.2Gjendja e siguris s digave63 8.2.3Ri-fillimi i Monitorimit t t gjitha Digave63 8.2.4Rishikimi i Siguris seizmike , hapi i par shtvlersimi i rrezikut seizmik63 8.2.5Rishikimi i PMF dhe kapacitetit t kaprderdhjes64 8.2.6Ngritja e sistemeve t alarmimit duke prfshir vlersimin e zons s vrrshyer.64 8.3Veprimet e propozuara pr Digat individuale64 8.3.1Diga e Batllavs64 8.3.2Diga e Badovcit65 8.3.3Diga e Radoniqit65 8.3.4Diga e Ujmanit/ Gazivods66 8.3.5Diga e Prilepnics67 8.4Prmbledhje e Masave t propozuara68 8.5Diskutime pr prioritetet70 9Referencat72 10Anekset73 10.1Ligji per Sigurine Struktures se Diges74 WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 4 10.2Strukturimi dhe Prmbajtja e Urdhresave pr Sigurin e Digave80 10.3 TeR Njsia prgjegjse pr mbikqyrjen e siguriss s digs brenda Administrats92 10.4 TeR pr Personin prgjegjs pr Sigurin e Digs brenda Kompanis Regjionale t Ujit94 10.5 TeR Vlersimi I Rrezikut Seizmik96 10.6 TeR Vlersimi i PMF duke prfshir Kapacitetin e Kaprderdhjes98 10.7 TeR Studimi i Shembjes s Digs99 10.8 TeR Sistemi i Alarmit100 10.9 TeR Rishikimi thelbsor i siguris s digave101 10.10 Struktura Raporti Vjetor i Siguris s Digave102 10.11 Struktura e Rishikimit 5 vjear t Siguris s Digave104 Lista me Fotografi Fig. 4.1: Trmetet m t mdha seM4 pr Kosov dhe rrethin (USGS katalogu) ............................. 16 Fig. 4.2: Trmetet e rndsishme pr Kosov dhe rrethin(USGS katalogu) ..................................... 17 Fig. 5.1: Prerja kryqzore e Digs s Batllavs ..................................................................................... 22 Fig. 5.2: Situacioni i Digs s Batllavs ................................................................................................ 22 Fig. 5.3: Diga e Batllavs. Pjesa e siprme. .......................................................................................... 23 Fig. 5.4: Pjesa e poshtme dhe kurora e Batllavs .................................................................................. 24 Fig. 5.5: Diga e Batllavs, rrshqitja e poshtme dhe animi i shtyllave t rrethojs. .............................. 24 Fig. 5.6: Diga e Batllavs: Kulla pr marrje t ujitdhe kaprderdhsi.Gjithashtu jan me vizibilitet t qart animet e shtyllave t rrethojs. ..................................................................................................... 25 Fig. 5.7: Diga e Batllavs, Kaprderdhsi ............................................................................................. 25 Fig. 5.8: Diga e Badovcit, prerja kryqzor .......................................................................................... 27 Fig. 5.9: Diga e Badovcit , kurora dhe pamja e rrjedhes se siperme ..................................................... 28 Fig. 5.10: Diga e Badovcit, ana e poshtme ............................................................................................ 28 Fig. 5.11: Diga e Badovcit, kaprderdhja .............................................................................................. 29 Fig. 5.12: Diga e Radoniqit, prerja kryqzore ....................................................................................... 30 Fig. 5.13: Diga e Radoniqit, situacioni .................................................................................................. 31 Fig. 5.14: Diga e Radoniqit , pamja nga ajri ......................................................................................... 31 Fig. 5.15: Diga e Radoniqit, kurora e digs ........................................................................................... 33 Fig. 5.16:Diga e Radoniqit, rrjedha e siprme ..................................................................................... 34 Fig. 5.17: Diga e Radoniqit , kulla pr marrjen e ujit ............................................................................ 35 Fig. 5.18: Diga e Radoniqit, kaprderdhja ............................................................................................ 35 Fig. 5.19: Diga e Radoniqit, shtrirja e kaprderdhjes ............................................................................ 36 Fig. 5.20: Diga e Radoniqit, gjendja e rrjedhs s poshtme .................................................................. 36 Fig. 5.21: Diga e Ujmanit/ Gazivoda , prerja trthore ........................................................................... 38 Fig. 5.22: Diga e Ujmanit/ Gazivoda, kurora e digs ............................................................................ 38 Fig. 5.23: Diga e Ujmanit/ Gazivoda, pamja e rrjedhs s siprme ...................................................... 39 Fig. 5.24: Diga e Ujmanit/ Gazivoda , shkallt pr matjen e nivelit t ujit n rezervuar ...................... 39 Fig. 5.25: Diga e Ujmanit/ Gazivoda, pamja e ans s poshtme ........................................................... 40 Fig. 5.26: Diga e Ujmanit/ Gazivoda, kaperderdhsi ............................................................................ 40 Fig. 5.27: Diga e Ujmanit / Gazivoda, Kulla e marrsit/ shkarkuesi fundor ....................................... 41 Fig. 5.28: Diga e Ujmanit/ Gazivoda, marrsi pr gjenerim t energjis .............................................. 41 Fig. 5.29: Diga e Ujmanit/ Gazivoda, gjendja n ann e poshtme s poshtme ..................................... 42 Fig. 5.30: Diga e Prilepnics, plani ....................................................................................................... 43 Fig. 5.31: Diga e Prilepnics, prerja trthore ......................................................................................... 44 Fig. 5.32: Diga e Prilepnics , kurora .................................................................................................... 44 Fig. 5.33: Diga e Prilepnics, pjerrtsiae eprme .................................................................................. 45 Fig. 5.34: Diga e Prilepnics, pjerrtsia e poshtme ............................................................................... 45 Fig. 5.35: Diga e Prilepnics, kulla e marresit ...................................................................................... 46 Fig. 5.36: Diga e Prilepnics, kaprderdhsi ......................................................................................... 46 WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 5 Fig. 5.37: Diga e Prilepnics, pjesa e munguar e kaperderdhsit .......................................................... 47 Fig. 5.38: Diga e Prilepnics, gjendja e rrjedhs s poshtme ................................................................ 48 Fig. 5.39: Diga e Prilepnics, lokacioni i piks kulluese ....................................................................... 48 Fig. 5.40: Diga e Prilepnics, galeria afr bazs s kulls pr marrjen e ujit ........................................ 49 Fig. 5.41: Diga e Prilepnics , korrozioni i sistemit t gypave .............................................................. 50 Prmbledhja Ekzekutive N Kosov ekzistojn pes diga t larta. Ato jan shtylla e furnizimit me uj pr Kosov. Pr shkak t ngjarjeve q nga mesi i viteve 1990 monitorimi dhe mirmbajtja e digave pjesrisht sht ndrprer. Task Forca e Ujrave pran Zyrs s Kryeministris dshiron t ket pasqyr mbi kushtet e siguris s pes digave t larta n mnyr q t krijoj baz pr nj plan veprimi pr t arritur nj standard sigurie t mjaftueshme legjislative, organizacionale dhe teknike pr digat. Gjat rishikimit t siguris s digave jan kryer kto detyra: Rishikimi i raporteve dhe dokumenteve relevante ekzistuese pr sigurin e digave. Ka qen e nevojshme asistenca pr t marr informata relevante Vizit secils dig dhe takime me palt e interesit Inspektimi i secils dig dhe strukturave prcjellse, si dhe vlersimi i gjendjes prfshir edhe akumulacionin Vlersim bazuar n prvoj sa i prket rrezikut t vales vrrshiuese, rrezikut seizmik dhe sta-bilitetit t konstrukcionint Vlersimi i kushteve t siguris pr seciln nga pes digat Rekomandimet pr masat riparuese me kostot e prafrta duke i caktuar prioritetet Propozimiisistemittmonitorimit(prfshirinstrumentetenevojshme)prsecilndig, duke llogaritur rekomandimet elementare nga ICOLD n lidhje me sigurin dhe operimin e digave Njkopjee raportitprfundimtardo tdorzohetnAnglisht dheprmbledhjengjuhn Shqipe si dhe n formatin elektronik Prezentimi i raportit prfundimtar si dhe gjetjet dhe rekomandimet pr palet e interest Digat jan struktura t thjeshta mirpo masive. Megjithat, akumulojn sasira t mdha t ujit, t cilat nse nuk kontrollohen mund t shkaktojn humbje jetsh dhe pasurish. Siguria e digs mvaret nga 4 shtylla, t cilt jan: Korniza e qart legjislative duke definuar prgjegjsin e pronares s digs dhe sistemit kon-trollues t autoritetit qeveritar. Projektimmodernduke marr parasysh rreziqet natyrale dhe teknologjike, przgjedhjen e materialit t duhur dhe ndrtim t kujdesshm dhe me mbikqyrje. Monitorim t kujdesshm t sjelljes s digs dhe krahasim t vazhdueshm t vlerave t ma-tura me parashikimet. Mirmbajtje dhe operim t vazhdueshm si dhe koncepte emergjente t duhur dhe alarmim mir t organizuar Situata e tanishme mund t prshkruhet si n vijim: Inspektimivizuelidigaveekzistuesedherishikimiishkurtrivizatimevedheekzistimii dokumentacionit (vizatimet, documentet pr materialin dhe analizat) tregojn se digat pr momentin jan n gjendje stabile. Mirpo mungojn informacione t rndsishme n lidhje me sigurin:Nukkakornizlegaleq definonprgjegjsit,mbikqyrjen, sankcionetn rasttnegliz-hencs s shtjeve n lidhje me sigurin, etj.Pjesrishtnukkamonitorimtdigaveqngaviti1997sidheobservimdhevlersimt vazhdueshm t sjelljes s digave. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 6 Baza e t dhnave t projktit sht 40 deri 50 vjet e vjetr, ndrsa gjat ksaj periudhe kan ndryshuar n mnyr t konsiderueshme metodat dhe kriteret e vlersimit. Nuk ka re-evaluim t projekteve duke marr parasysh kto ndryshime.Disa diga kan magsi n lidhje me sigurin t cilat duhet t korrigjohen Prandaj,disaveprimeurgjentejantnevojshmeprtpasurpasqyrtdrejtprkushtete siguris: Ndrtimi i kornizs ligjore pr diga n kuadr t qeveris dhe krijimi i autoritetit i cili do t mbikqyr dhe kontrolloj digat ekzistuese dhe t reja. Krijimi n kuadr t Kompanive Rajonale t Ujsjellsit nj trup i cili do t jet prgjegjs pr monitorimin dhe vzhgimin e sjelljes s digave raportimin (vjetor dhe 5 vjear) e rezultateve organizatave qeveritare mbikqyrse arkivimin e dokumenteve t ndrlidhura me sigurinpregaditjen e planit emergjent t veprimit Rishikimi i siguris n thelb pr seciln dig duke marr parasysh: Ndryshimet n bazn e t dhnave dhe t rregullave dhe kritereve t reja Metodat e reja pr vlersim Kjo duhet t bhet n fushat si n vijim: Re-vlersimi i PMF (Vals Vrrshuese Maksimale t Mundshme) dhe vlersimi i kapacitetit t kaprderdhsit Vlersim i ri i siguris ndaj trmetit duke marr parasysh analizat pr hazardin probabilistik seizmik dhe metodat moderne t analizave t siguris. Ri-vlersim i planitemergjenttveprimit, prfshir prdatsimin e Manualeve pr Moni-torim dhe Operim Ri-vlersimistudimeveprshembjenedigavedhedefinimiisiprfaqevepotenciale q vrrshohen n rast t shembjes Instalimi, operimi dhe testimi vjetor i Sistemeve Alarmuese. Mnjanimi i t metave t identifikuara n lidhje me sigurin pr seciln dig Sikur q sht cekur m lart, digat jan n gjendje t mir, mirpo monitorimi sht ndrprer 15 vjet m par. Q nga koha e ndrtimit, kushtet e projektimit dhe vlersimet pr sigurin kan ndryshuar dhe nuk ka pasur ri-evaluim q nga ajo koh. Prandaj gjendja e tanishme e siguris s digave sht e pasigurt. Tabela prmbledh veprimet e propozuara dhe t nevojshme pr t arritur standarde bashkko-hore pr sigurin e digave n Kosov. Prioritet t par (1) kan veprimet urgjente q ndrlidhen me sigurin e digave. Ndryshimi kohor pr ti filluar ato, ka parasysh parakushtet q nevojiten pr tia nisur punen.

KuMas e propozuarZbatuar ngaKostoja e vlersuar Prioritetet Koha e fillimit prgjith-shm Korniza ligjore, Sekcioni pr Sigurin e Digs (shiqo Aneks 10.1, 10.2) Mbshtetje(Back-stoping)ngaekspert ndrkombtar 30000 1 Imenjher-shm prgjit-shm Rifillimiimonitorimit,Re-port Vjetor(shiqo Aneks 10.10) Vendort; trajnim dhe mbshtetjenga ekspert ndrkombtar 30000 1 Imenjher-shm prgjith-shm Hazardiprobabilistikseiz-mik(shiqo Aneks 10.5) Kompanindrkom-btare 70000 1 Imenjher-shm Batllava WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 7 Analiza t reja thelbsore pr sigurin statike dhe dinamike(shiqo Aneks 10.9) Kompanindrkom-btare 70000 1 Mbrenda nj viti Rishiqimi i PMF (Vala Mak-simaleeMundshmeVr-shuese)dhekapacitetitt kaprderdhsit(shiqoAneks 10.6) Kompanindrkom-btare 40 000 1 Mbrenda nj viti Studimishembjessdigs (shiqo gjithashtu Aneks 10.7) Kompanindrkom-btare 40'000 1 Mbrenda nj viti Instalimi i Sistemit Alarmues (hiqo gjithashtu Aneks 10.8) Kompanindrkom-btare hapur1 Mbrendady viteve Punt e mirmbajtjes:Vendortvendor2 I menjhershm Badovc Analiza t reja thelbsore pr sigurin statike dhe dinamike(shiqo Aneks 10.9) Kompanindrkom-btare70 000 1 Mbrenda nj viti RishiqimiiPMF(Vals MaksimaletMundshme) dhe kapacitetit t kaprderd-hsit (shiqo Aneks 10.6) Kompanindrkom-btare 40 000 1 Mbrenda nj viti Studimishembjessdigs (shiqo gjithashtu Aneks 10.7) Kompanindrkom-btare 40'000 1 Mbrenda nj viti Instalimi i Sistemit Alarmues (shiqo gjithashtu Aneks 10.8) Kompanindrkom-btare hapur1 Mbrendady viteve Punt e mirmbajtjes:Vendortvendor2I menjhershm Urprtmundsuarqasje n kurorn e digsVendort70000 1 Mbrenda nj viti Radoniqi Analiza t reja thelbsore pr sigurin statike dhe dinamike(shiqo Aneks 10.9) Kompanindrkom-btare 70 000 1 Mbrendanj viti RishiqimiiPMF(Vals MaksimaletMundshme) dhe kapacitetit t kaprderd-hsit (shiqo gjithashtu Aneks 10.6) Kompanindrkom-btare 40 000 1 Mbrendanj viti Instalimi i Sistemit Alarmues (shiqo gjithashtu Aneks 10.8) Kompanindrkom-btare hapur1 Mbrendady viteve Punt e mirmbajtjes:Vendortvendor Gazivoda/ Ujman Analizatrejathelbsore prsigurinstatikedhe Kompanindrkom-btare 70 000 1 Mbrendanj WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 8 dinamike(shiqo Aneks 10.9) viti RishiqimiiPMF(Vals MaksimaletMundshme) dhekapacitetitt kaprderdhsit(shiqo gjithashtu Aneks 10.6) Kompanindrkom-btare 40 000 1 Mbrendanj viti Studim i shembjes s digs (shiqogjithashtuAneks 10.7) Kompanindrkom-btare 40'000 1 Mbrendanj viti InstalimiiSistemitAlar-mues(shiqogjithashtu Aneks 10.8) Kompanindrkom-btare hapur1 Mbrendady viteve Punt e mirmbajtjes:Vendortvendor2 Mbrendanj viti Prilepnica Analizatrejathelbsore prsigurinstatikedhe dinamike(shiqo Aneks 10.9) Kompanindrkom-btare 70 000 1 Mbrendanj viti RishiqimiiPMF(Vals MaksimaletMundshme) dhekapacitetitt kaprderdhsit(shiqo gjithashtu Aneks 10.6) Kompanindrkom-btare 40 000 1 Mbrendanj viti Studim i shembjes s digs (shiqogjithashtuAneks 10.7) Kompanindrkom-btare 40'000 1 Mbrendanj viti InstalimiiSistemitAlar-mues(shiqogjithashtu Aneks 10.8) Kompanindrkom-btare hapur1 Mbrendady viteve Evaluimi i rrjedhjes s ujitVendortvendor1 Imenjher-shm Punt e mirmbajtjes I:Vendortvendor3Mbrendady viteve Punt e mirmbajtjes IIVendortvendor3Mbrendady viteve Ndrtimiipjessqmun-gon t kaprderdhsit Vendort80000 2Mbrendady viteve Diskutimi rreth prioriteteve Pr t arritur standarded moderne pr sigurin e digave sipas ICOLD, duhet zbatuar t gjitha shtjet m prioritare t lartcekur. N prezantimin q u mbajt me 4 tetor 2012, u parashtrua pyetja nse mjetet financiarenukjantmjaftueshme,cilataktivitetedotmundtspostohenprnjperiudht mvonshme. RregulloreteICOLD-itjanrekomandimetqrrjedhinngaeksperiencatnprmasabotrorepr sjelljen e digave, shembjen e tyre dhe t studimeve krkimore. Ato nuk jan kod ligjor, por vetm WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 9 rekomandime. Vendosja e standardeve t siguris n princip sht nj vendim socio-politik, rrezik t cilin shoqria sht e vullnetshme ta pranoj. Definimi i standardeve m t ulta t siguris do t thot q shoqria sht e vullnetshme t pranoj probabilitet m t lart t ndonj dmtimi m t madh dhe humbje t ndonjjete n rast t shembjes s digs. Lista e mposhtme jep disa informata pr aranzhim shtes t prioriteteve: Krijimi i kornizs ligjore dhe definimi i entitetit mbrenda qeveris q do t ishte prgjegjs pr sigurin e digave nuk duhet vonuar. Rifillimi i menjhershm i monitorimit t digave dhe raportimi nuk duhet vonuar Rishikimi thelbsor i siguris statike dhe seizmike nuk duhet vonuar. Kjo gjithashtu prfshin vlersim t ri t hazardit seizmik PMF duhet rishqyrtuar menjher, s paku pr ato diga me siprfaqe m t madhe ujmbled-hs (p.sh. Ujmani), dhe digat me siprfaqe ujmatse m t vogl ku operimet e kaprderd-hsve jan vzhguar. Sistemi i alarmimit p ujra me sirena pr popullatn posht digs n rast t problemeve me sigurin e digs sht praktik n disa shtete, mirpo disa shtete si Gjermania nuk i kan ato sisteme. Sistemi i alarmimit pr ujra me sirena mund t mos vendoset nse: orishiqimi thelbsor i siguris s digs ka treguar margjina t mjaftueshme t siguris pr t gjitha rastet e ngarkesave dhe sht vendosur vzhgimi i vazhdueshm i digave oshtvendosursistemiialarmimitngapronari idigsprpolicindhesistemin e mbrojtjes civile q testohet rregullisht dhe ekziston plani emergjent i detajuar duke prfshir vlersimin e prafrt e siprfaqes potencialisht t vrshuar WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 10 1Hyrje 1.1N prgjithsiN Kosov ekzistojn pes diga t larta. Ato jan shtylla e furnizimit me uj pr Kosov. Pr shkak t ngjarjeve q nga mesi i viteve 1990 monitorimi dhe mirmbajtja e digave pjesrisht sht ndrprer. Task Forca e Ujrave pran Zyrs s Kryeministris dshiron t ket pasqyr mbi kushtet e siguris s pes digave t larta n mnyr q t krijoj baz pr nj plan veprimi pr t arritur nj standard sigurie t mjaftueshme legjislative, organizacionale dhe teknike pr digat. 1.2Prshkrimi i detyraveGjat rishikimit t siguris s digave jan kryer kto detyra: Rishikimi i raporteve dhe dokumenteve relevante ekzistuese pr sigurin e digave. Ka qen e nevojshme asistenca pr t marr informata relevante. Vizit secils dig dhe takime me palt e interesit. Inspektimi i secils dig dhe strukturave prcjellse, si dhe vlersimi i gjendjes prfshir edhe akumulacionin. Vlersim bazuar n prvoj sa i prket rrezikut t vales vrrshuese, rrezikut seizmik dhe sta-bilitetit t konstruksionit. Vlersimi i kushteve t siguris pr seciln nga pes digat. Rekomandimet pr masat riparuese me kostot e prafrta duke i caktuar prioritetet Propozimiisistemittmonitorimit(prfshirinstrumentetenevojshme)prsecilndig, duke llogaritur rekomandimet elementare nga ICOLD n lidhje me sigurin dhe operimin e digave. Nj kopje e raportit prfundimtar do t dorzohet n gj.angleze dhe prmbledhje n gjuhn shqipe si dhe n formatin elektronik Prezentimi i raportit prfundimtar si dhe gjetjet dhe rekomandimet pr palet e interesit 1.3Struktura e raportitStruktura e raportit sht organizuar si n vijim: Kapitulli 2 shqyrton kapacitetin institucional n fushn e siguris s digave n Kosov; Kapitulli 3 e jep nj prshkrim t shkurt t cnueshmris s digave pr arsye t rreziqeve nga natyra dhe atyre teknologjike;Kapitulli 4 shqyrton rreziqet natyrale dhe relevancn e tyre n lidhje me sigurin; Kapitulli 5 dhe 6 jep nj prshkrim t rezultateve t inspektimit vizuel t secils dig dhe evidentimi i tyre. N fund jepet nj deklarat e shkurtr mbi sigurin;Kapitulli 7 diskuton gjendjen e rrymave dhe nevojn pr nj koncept emergjent; Kapitull 8 n kombinim me shtojcat i shqyrton masat riparuese pr t arrit nj standard t perditsuar t siguris s digave . 1.4Misioni n Kosov n korrik2012 Aktivitetet e zbatuara dhe lista e personave ttakuar gjat misionit n Kosov jan paraqit n tabeln n vijim. DitaPersoni i takuar, ndrlidhja Tema e diskutuar WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 11 8. korrik 2012Fluturimi Zurich Pristine, dep. ; ardhja 17 00, 17 00 takimi me Shukun Programiprfinalizmine punve. 9. korrik 2012-Arberor Prekazi, Iber-Lepenc -RamadanSejdiu,MinistriapwrZhvillim Ekonomik -ArdianaEfendijaZhuri,SwissCooperation Office -T dhnat dhe qasja n digwn e Gazivods-SiguriaeDigave,Ligjimbi Ujin -Programi, qasja nGazivod 10.korrik 2012-Vizita n dign e Radoniqit, -Agron Tafarshiku, -Nehru Maloku -Inspektimi vizuel-shqyrtimiivizatimeve, raportet, monitorimi11.korrik 2012-GiuseppeRazza,PrkrahjeInstitucionalen Minsitrin e Mjedisit dhe Planifikimit Hapsinor-IlirAbdullahu,KompaniaRajonaleeUjit,Prishtin -vizita n dign e Batllavs -Ligji mbi Ujin-Tdhnatmbidigne Batllavs dhe dign e Badovcit-Inspektimi vizuel12.korrik 2012-Baton Begolli,Task Forca e Ujit -vizita n dign e Prilepnics - Skender Ramadani, RWC Hidromorava - Ramadan Gajtani, RWC Hidromorava - Kontaktimet e bra, rezultatet, programi,qasjandigne Ujmanit-Inspektimi vizuel, diskutimi i vizatimeve n dispozicion dhe i t dhnave, monitorimi13.korrik2012 -VizitanDigneBadovcit;IlmiSeclimi, Milaim Shala -Sani Berisha, KEK -Inspektimi vizuel, -disponueshmwriaet dhnave,skicatedigss Batllavs14. J uly 2012Prgatitja e raportit, diskutime me Shukun 15. J uly 2012Prgatitja e raportit16. J uly 2012-Arberor Prekazi, Iber Lepenc -Hajrir Selim, Qendra Emergjente-qasja n dign e Gazivodws -detyratdhepersonelii qendrs emergjente17. J uly 2012-Syle Tahirsylaj, Instituti Hidrometeorologjik i Kosovws-Arberor Prekazi, Iber Lepenc -KFOR HQ Veri dhe Qendra Kryesore-Baton Begolli, Task Forca e Ujit-Hamdi Gashi, KEK -vizitandigneGazivods,takimime personin prgjegjs-detyrat,aftwsitwdhe perosneli i Institutit-qasja n dign e Gazivods - qasja n dign e Gazivods-access to Gazivoda Dam -skicat dhe t dhnat e digs s Batllavs-inspektimi vizuel18. J uly 2012-Shaqir Shaqiri, Qendra e Situatave -Baton Begolli,Task Forca e Ujit Kthimi i Studer nZurich - detyrat, aftsit dhe personeli i qendrs s situatave-raportim,rezulatet,hapate metejshm WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 12 2Kapacitetet institucionale n Kosov n lidhje me Sigurin e DigaveKy kapitull i prshkruan prgjegjsit aktuale t institucioneve t prmendura. Duhet t prmendet se ato jan n proces t zhvillimit.2.1Rregulloret dhe Direktivat n lidhje me Sigurin e Digave n Kosov Legjislacioni ekzistues nuk e adreson n mnyr shprehimore shtjen e siguris s digave n Kosov. Ligji pr Ujrat e Kosovs nr.2004/24, i adoptuar m 8 korrik 2004 nga Kuvendi i Kosovs, i mbulon disa aspekte t siguris. N baz t nenit 10 t Ligjit t MMPH sht prgjegjse prmenaxhimin e resurseve t ujit, i cili prfshin t gjitha objektet hidro-teknike, duke prfshir edhe digat. Neni 26 parasheh Planin pr Administrimin e Prmbytjeve , i cili duhet t miratohet nga Kuvendi. N kt rast, prmbytja nuk ndrlidhet vetm me ato prmbytje t shkaktuara nga akumulacioni , por prmbytjeteshkaktuarangasistemettjeratujitgjithashtu.Megjithat,mektPlanduhett prcaktohet harta me nivelin e prshtatshm t zonave t rrezikuara nga prmbytjet, shtrirja e vals s prmbytjesdheniveletmtlartatliqeneve/akumulacioneve,sistemiialarmimittprmbytjes, masat zbutese nga vrrshimet, si dhe masat tjera t zbutjes nga prmbytjet n situata emergjente. Plani prAdminsitriminePrmbytjeve,parashehdetyraprmbrojtjengaprmbytjetnrajonapon ujmbledhs. Ky Plan nuk sht hartuar ende. N nenin 34 krkohet q t arrihet nj siguri konstruktive, ekonomike dhe funksionale e digave. Nn kt nen MMPH shte obliguar q t hartoj nj akt ligjor i cili i prcakton krkesat teknike t dizajnit, konstruksionit dhe operimit t digave. Neni35parashehvrojtimindheshfrytziminedigave,icilidotkryhetnpajtimme dokumentacionin teknik dhe kushtet e lejs ujore. Neni36 parasheh alarmimin n rast rreziku,personi juridik i cili e administron dign, detyrohetq: a) ta ruaj projektin pr pasojat n rastet e shkatrrimit t papritur ose t kaprderdhjes s digs; b) t instaloj dhe mirmbaj pajisjet pr lajmrim dhe alarmim; c) t organizoj dhe siguroj lajmrimin dhe alarmimin n rast rreziku; dhe d) sistemin e lajmrimit dhe alarmimit t digs ta ndrlidh me sistemet komunale, territoret e t cilave jan potencialisht t rrezikuara n rast t shkatrrimit ose kaprderdhjes s papritur t digs. Neni78parashehmonitoriminngainspektimiizbatimittLigjitdhedispozitatenxjerraprmes Inspektorit t Ujit. N mes tjerash, Inspektori ka pr detyr monitorimin dhe kontrollimin e Planit pr AdministriminePrmbytjevedhezbatiminetij,kontrolliminembushjesdhezbrazjess akumulacionit , se a sht br n pajtim me normat ndrkombtare, p.sh. lejen e ujit dhe kryerjen e monitorimit t digave dhe objekteve tjera t sistemit t ujit; Me kt ligj gjithashtu parashihen edhe gjobat pr moszbatimin e neneve t ktij Ligji.T gjith personat t cilt veprojn n kundrshtim me kt Ligj apo dispozitat e ktij Ligji, do t konsiderohen t ken kryer shkelje administrative. Legjislacioni nuk parasheh nevojn pr inspektim t rregullt nga individt e pavarur apo kompanit e licencuara pr t prcaktuar sigurin e digave n fom t auditimit.Gjithashtu nuk jan parapar metodat pr kryerjene inspektimevenga cilido autoritet i zbatimit t ligjit nse nuk jan t knaqura me operimin e digs. Sidoqoft , Ligji pr Ujrat ekzistues nuk ofron asnj siguri direkte pr persona dhe pasuri t cilat ndodhen nn diga, n rast t ndonj rreziku t shembjes s digs. Ekziston nj numr i dispozitave, WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 13 ligjeve apo udhzimeve administrativembi kt shtje, t cilat nuk jan nxjerr ende. Por edhe me zhvillimin e tyre , siguria e digave nuk do t jet n nivelin e dshiruar, porzhvillimi i thjesht i nj ligjiqqndronvetdhekutgjithashtjetesigurisdotishinnnjvenddotishteme arsyeshme. 2.2Qendra Emergjente n Ministrin e Punve t BrendshmeQendra emergjente sht autoriteti prgjegjs pr sistemin e integruar pr administrim t emergjencave n Kosov. Ndodhet n Minsitrin e Punve t Brendshme. Qendra e Emergjencave ka elaboruar dokumentet n vijim: 1.Parashikimi i Rreziqeve n Kosov(2009) 2.Sistemi i integruar i Administrimit Emergjent3.Plani i Reagimit Kombtar(2010), duke prfshir 15 veprime emergjente me anekse pr incidente specifike.Prej ketyre 15 veprimeve , vetm 3 jan realizuar. Njri prej ketyre3veprimevekatbjmeForcneSigurissKosovs.Sipasktijplani, koordinator prgjegjssht Minisitria e Punve t Brendshme , deri sa nuk t shpallet GjendjaEmergjente.PosatshpalletGjendjaEmergjente,prgjegjegjsiaibartet Kshillit t Siguris. Qendra Emergjente i raporton Zyrs s Kryeminsitrit . Prmomentinqendrashtdukepunuarnnjmaterialadminsitrativpr t zhvilluarsistemine alarmimit, paralajmerimin e hershm dhe koordinimin. Gjat lufts, jan shkaterruar t gjitha sistemet e paralajmerimit. 2.3Qendra e SituataveQendra e situatave ndodhet n Zyrn e Kryeministrit, por planifikohet q t transferohet n Zyrn e Presidentit.DetyraeQendrsshtqtmbledhtgjithainformatatdhetiprocesojtgjitha informatat n vend n mnyr q ti mundsoj Qeverismarrjen e vendimeve t duhura n raste emergjente dhe t informoj publikun. Informatat dorzohen nga Policia dhe komunat. Qendra e Situatave sht themeluar m 2005 dhe organizimi i saj daton q nga viti 2008. N kt qendr jan t punsuar 12 punonjs me orar t plot t puns. Nrasttshembjessndonjdige,QendraeSituatavedotmblidhtetgjtihainformatatn dispozicion,pornukkamandattkoordinimit.Prmomentinnukekzistojnhartatzonaveme prmbytje potenciale n rast t shembjes s ndonj dige. Rekomandohet q hartat n dispozicion t ruhen n Qendren e Situatave. Sinashtthn,ushtrimetprttestuarpunnnukjanparaparnmandatineQendrss Situatave. Rekomandohet q nj ushtrim i till t kryhet s paku nj her n vit. Nj organizat e ngjashme, Swiss Nationale Alarmzentrale,ka disa ushtrime t tilla n nj vit. 2.4Prmbledhja dhe RekomandimetGjendjaKosova sht duke i ndrtuar isntitucionet e saja, prandaj sht e kuptueshme q korniza ligjore pr sigurin e digave t mos jet e disponueshme ende.Na sht thn q Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapsinor sht duke i prgatitur dokumentet e tilla. Dy institucionet tashme ekzistuese Qendra pr Administrimin e Emergjencave dhe Qendra e Situatave jan dy elemente t rndsishme t cilat jan n gjendje t prgjgigjen me efikasitet ndaj katastrofaven rast t ndonj shembjeje potenciale t digave. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 14 3Cnueshmria e DigaveDigat kan struktura t thjeshta dhe masive.Sidoqoft ato ruajn sasi t mdha t ujit, e cila sasi nse nuk kontrollohet mund t shkaktoj humbjen e jets dhe pasuris. Siguria e digave varet prej 4 shtyllave. Ato jan: Korniz e qart legjislative e cila prcakton prgjegjsit e pronarit t digs dhe sistemit kon-trollues t autoritetit qeveritar. Koncepti idizajnitmoderndukemarrparasyshrreziqetnatyraledhe teknologjike,przg-jedhjen e materialit t duhur dhe ndrtimet e monitoruara me kujdes.Vrojtimi i kujdesshm i sjelljes s digs dhe krahasimi i vazhdueshm i vlerave t matura me sjelljet e parashikuara. Konceptet e duhura emergjente dhe organizimi i alarmimit. Inspektimi vizuel dhe rishikimi i dokumenteve n dispozicion pr pes digat, ka treguar se ekzistojn kushte t papranueshme pr arsye se plani original dhe ndrtimi kan qen n praktikn e ndrtimit n kohn kur jan ndrtuar. Duke marr parasysh q 15 vjet nuk jan kryer vrojtime dhe mbikqyrje nga ekspertt e pavarur, sig-uria e digave duhet t konsiderohet si e paknaqshme. Nj mangsi tjetr sht se nuk sht kryer as-nj rishikimi thelbsishmme metoda moderne. Kjo sht me rendsi pasi q disa metoda, t cilat kan qen adekuate n kohn e ndrtimit t digs, sot konsiderohen metoda t vjetra. Me rendsi t veant jan vlersimi i vals vrrshuese maksimale t mundshme (PMF) duke prfshir edhe ka-pacitetine kaprderdhjes dhe vlersimi i rrezikut seizmik i cili e definon dizajnin seizmik t trmetit.Konceptet e emergjencave jan elaboruar pjesrisht dhe organizmi i alarmimit nuk sht n funksion.. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 15 4Vlersimi i Rrezikut GjeologjikVlersimi i rrezikut gjeologjik varet prej bazs s t dhnave ekzistuese n shtet. Prandaj sht me rndsiqtekzistojninstitucionekompetentetmonitorimitdhevlersimitttdhnave.Gjithashtu,shkmbimiintenziviinformatavennjrrjetrajonaldhendrkombtarshti detyrueshm. 4.1Vlersimi i Institucioneve 4.1.1Analiza gjeologjikeInstituti gjeologjik sht themeluar q nga marsi 2012 dhe ende nuk sht duke operuar me kapacitetin etij tplot.Ndonseekzistonsiinstitut,nukshtkompletuarpersoneliendedheshtdukeu ballafaquarmemungestpajisjeve,lokalevedhelaboratorevetduhura.Ekzistojnkatr departamente: Gjeologjik, Sedimentologjik, Gjeoteknik dhe Gjeoinformativ. Momentalisht institucioni shtdukekryervetminspektimevizuele,pornukshtdukekryerhulumtimeapohetime. Institucioni disponon me harta gejokimike, gjeohazarde, gjeotermale dhe tektonike. 4.1.2Seismologjia Zyraeseizmologjiskafilluarpunnesajqngaviti2005brendaMinistrissEnergjisdhe Minierave.Nvitin2007zyrashttransferuarnInstitutinSeizmologjik.Nvitin2009ka prfunduarsfunksionuarisiinstitutdhekafilluartveprojsiDivizionSeizmologjikbrenda DepartamentitprMiniera.Qngagushti2012shttransferuarnDivizioninGjeofizikbrenda InstitutittGjeologjis.J animplementuardisaprojektembithemeliminerrjetitseizmologjikn Kosov. Krejt territori sht hulumtuar dhe jan definuar pikat seizmologjike. N vitin 2008 sht themeluar rrjeti seizmologjik n Kosov dhe q nga muaji korrik 2008 ka filluar me monitorimin e ngjarjeve seizmologjike n vend dhe n rajon.N vitin 2009 sht kryer mikrozonimi i Ulpians n Prishtin dhe n qytetin e Gjilanit.Nvitet2009-2009shtkrijuarrrjetiirrezikutseizmologjikprtrterritorineKosovs.N ndrkoh jan themeluar 6 stacione seizmike (Smrekovnices n Vushtrri, Zatrave n Pej, Prizren, Rahovec, Livoc t Gjilanit, dhe Germis afr Prishtins).Monitorimi bhet pr 24 or dhe t dhnat jan elektronike. N tre stacione ekzistojn seizmometrat pr nj periudhe t gjat pr regjistrim t ndodhive seizmologjike n bot.Ekistojn tre pika aktive n Kosov: pjesa veriore (Leposavic), Peje-Prizren dhe Ferizaj-Viti-Gjilan. Digat nuk jan t mbuluara me akselerator.4.1.3Instituti Hidrometeorologjik InstitutiiHidrometeorologjisnKosovshtprgjegjsprmasathidro-meteorologjikentr territorin e Kosovs. Aktvitetet e para t ktij Instituti jan t njohura q nga viti 1922. Sot ky Institut vepron n kuadr t Ministris s Mjedisit dhe Planifikimit Hapsinor dhe prbhet nga tre sektor: Hidrologjik,MeteorologjikdheLaboratori.Institutikatpunsuar30punonjssipersoneli prhershm dhe 64 bashkveprues t jashtm t cilt monitorojn rreshjet n baza vullnetare. I tr territori i Kosovs sht i mbuluarme rrjet monitorues i cili prbehet prej 27 stacioneve t pozicionuarasipasujndarjes.Institutishtngjendjeqtparashikojrrjedhnmaksimalet prodhuar n grumbullimin e ujit n reservuar (akumulacion) pr periudhe 1000 dhe 10000 vjeare. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 16 4.2Rreziqet natyrale q i afektojn digatRreziqet natyrale mund t krijojn ndodhi ekstreme t cilat mund t afektojn integritetin e digs. Ato mund t jen si n vijim: Rreziku Seizmotektonik Prbhet prej: oRrezikut seizmik oTmetataktivepotencialetcilatndikojndrejtprdrejtndigdhestrukturat prcjellse. Rreziqet seizmike i afektojn t gjitha komponentet e digs dhe sistemit t furnizimit me uj njkohsisht.Digat dhe strukturat prcjellse afektohen nga dridhjet e forta dhe defomrimet e mundshme n zonne themelit. Dridhjet nga trmeti mund t prodhojn gjithashtu val n rezervuar dhe val t shkaktuaran rezervuar t prodhuara nga rrshqitja e toks n rezervuar. Fig.4.1dheFig.4.2paraqesintrmetetprrethKosovsdhebrenda.Kosovatregonnj seizmicitet m t vogl megjithat , n krahasim me shtetet fqinje. Por duhet t merren parasysh sennjrnanseizmicitetinukshtnjprocesstabil,mundtndryshojmekohdhe katalogu paraqet situatn vetm n 50 vitet e fundit. Shumica e trmeteve shfaqen me madhsi t vogla(mw me e vogl 3). Trmetet e mesme me madhsi n mes t 5 dhe 7 jan frekuente dhe trmetet e mdha prej 7 e m shum jan t rrall. Fig. 4.1: Trmetet m t mdha seM4 pr Kosov dhe rrethin (USGS katalogu) WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 17 Fig. 4.2: Trmetet e rndsishme pr Kosov dhe rrethin(USGS katalogu) Ndodhit m t mdha n shekullin 20 jan paraqit n tabeln n vijim: DataMadhsiaLokacioni Shtator 10, 19835.030 km n veri t Ujmanit Maj 18, 19805.840 km n veri t Ujmanit Shtator 7, 19845.350 km n veri t Ujmanit Korrik 26, 19636.9Shkup Shkurt 25, 19834.8Shkup Digat jan ndrtuar n vitet 1960 deri n 1980 prandaj edhe mund t themi se nuk jan ndrtuar sipasstandardevetditvetsotme.Eshteqartsedizajniprtrmetshtsigurisht joadekuat dhe siguria seizmike e sistemit t digs sht i pasigurt. Hapat n vijim rekomandohen pr do dig: Prcaktimi i parametrave dizajnuest besueshm seizmikRi-vlersimi i siguris seizmike dhe rehabilitimi i digave t pasigurta me nj shkall rreziku t papranueshm. Instalimi i instrumeteve t lvizjes n diga pr monitorim t siguris seizmike. Lvizjet masiveoRrshqitja e dheut dhe rnia e gurve n diga dhe strukturat prcjellseoErozion i shtratit dhe kodrs ndikojn drejt pr drejt n dig dhe strukturat prcjellseoRrshqitje t mdha t dheut dhe rnia e gurve n rezervuar Vrrshimet katastrofikeoRreshje ekstreme n pikn e grumbullimit t ujit mund t ojn n mbushjen e shpejt t rezervuarit dhe nse kapacitetit i kapderdhjes nuk sht i prshtatshm ather kjo mund t oj drejt mbi vrrshimit t digs duke e prcjellur me erozion n kuror dhe WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 18 thyerjen e digs. Ky rrezik sht njri prej arsyeve t shembjes s digave n tr botn. Parametri kryesor pr t prshkruar vrrshimin maksimal sht PMF (vala vrrshuese maksimale e mundshme). Sedimentimi i rezervuaritoSedimentimi i drejtprdrejtoSedimentimi prjashtues nga furnzimi prej lumenjeve dytsor n rezervuar Sedimentimi e redukton nivelin e rezervuarit dhe paraqet njproblem ekonomik. Shumicaprejrreziqevejantndrlidhura.Rrezikumundtkrijojndikimetcilateafektojn performancn e sigurt t sistemit t digs, si: Dmtimi i strukturs , p.sh nga trmetetErozioni nga rrshqitja e dheut i nxit valt Dmtimi i strukturs pr arsye t rrshqitjes s dheut dhe rnies s shkmbinjveErozioni i cili e afekton dign, strukturat prcjellse dhe rrjedhn e poshtme.

Pasojat jan: Humbja e furnizimit me ujHumbja me vler ekonomikeHumbja nga mbrojtja ndaj vrrshimit (per arsye t kapacitetit t reduktuar t rezervuarit) N kapitullin n vijim, paraqitenrreziqet natyrale pr seciln dig. 4.2.1Diga e BatllavsRreziku nga trmeti: Gjithashtu edhe n zona me seizmicitet t ult apo t mesm mund t paraqiten trmete m t mdha papritmas, kudo, n fardo kohe. Prandaj, n praktiken e sotme, nj analiz bashkohore e rrezikut t mundshem t nj trmeti do t ishte i domosdoshm. Krkesat jan t paraqitur n ICOLD (2012). Llogaritja e seizmiks do t jet funksioni ngarkues pr tu vlersuar siguria e digs nga seizmika. Pr vlersim duhet prdorur metoda bashkkohore Rreziku nga vrrshimi: N tr botn rreziku nga vrrshimi sht njri prej faktorve m t shpesht t shembjes s digs.Q nga kjo koh vlersimi original i metodave t PMF dhe i t dhnave jan zhvilluar. Prandaj edhe sht e arsyeshme q t ri-vlersohet rreziku nga vrrshimi. Kjo pun prfshin ri-vlersimin e parashikimeve tbranvlersiminorigjinaldhesipasnevojestbehetri-vlersimiiPMFdhekapacitetitt kaprderdhjes. Levizjet n rrethinn e rezervuarit: Duke u bazuar n inspektimin vizuel, pjerrtsit n rrethinn e rezervuarit nuk jan shum t rrpirta dhe jan nga materiali shkembor, n prgjithsi n gjendje t mir. Prandaj edhe rreziku pr val t shkaktuara pr arsye t jostabilitetit t rrethins s diges me potencial t mbivrrshimit t digs sht shum i vogl. Gjithashtu nuk ka rrezik q jostabiliteti t rrezikoj pjes t tjera t digs. Sedimentimi: Sedimentiminukshtshtjeqiprketsigurisporkonsiderohetsinjproblemproperim. Shkarkuesi fundor shfrytzohet pr shprlarjen e sedimentit. 4.2.2Diga e Badovcit Rreziku nga trmeti: WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 19 Gjithashtu edhe n zona me seizmicitet t ult apo t mesm mund t paraqiten trmete m t mdha papritmas, kudo, n fardo kohe. Prandaj, n praktiken e sotme, nj analiz bashkohore e rrezikut t mundshem t nj trmeti do t ishte i domosdoshm. Krkesat jan t paraqitur n ICOLD (2012). Llogaritja e seizmiks do t jet funksioni ngarkues pr tu vlersuar siguria e digs nga seizmika. Pr vlersim duhet prdorur metoda bashkkohore Rreziku nga vrrshimi: N tr botn rreziku nga vrrshimi sht nj ri prej faktorve m t shpesht t deshtimit t digs.Qe nga kjo koh vlersimi original i metodave t PMF dhe i t dhnave jan zhvilluar. Prandaj edhe sht e arsyeshme q t ri-vlersohet rreziku nga vrrshimi. Kjo pune prfshin ri-vlersimin e parashikimeve t bra n vlersimin origjinal dhe sipas nevojes q t bhet ri-vlersimi i PMF dhe kapacitetit t kaprderdhjes. Levizjet n rrethinn e rezervuarit: Duke u bazuar n inspektimin vizuel, pjerrtsit n rrethinn e rezervuarit nuk jan shum t rrpirta dhe jan nga materiali shkembor, n prgjithsi n gjendje t mir. Prandaj edhe rreziku pr val t shkaktuara pr arsye t jostabilitetit t rrethins s diges me potencial t mbivrrshimit t digs sht shum i vogl. Gjithashtu nuk ka rrezik q jostabiliteti t rrezikoj pjes t tjera t digs. Sedimentimi: Sedimentiminukshtshtjeqiperketsigurisporkonsiderohetsinjproblemproperim. Shkarkuesi fundor shfrytzohet pr shprlarjen e sedimentit. 4.2.3Diga e RadoniqitRreziku nga trmeti: Gjithashtu edhe n zona me seizmicitet t ult apo t mesm mund t paraqiten trmete m t mdha papritmas, kudo, n fardo kohe. Prandaj, n praktiken e sotme, nj analiz bashkohore e rrezikut t mundshem t nj trmeti do t ishte i domosdoshm. Krkesat jan t paraqitur n ICOLD (2012). Llogaritja e seizmiks do t jet funksioni ngarkues pr tu vlersuar siguria e digs nga seizmika. Pr vlersim duhet prdorur metoda bashkkohore. Rreziku nga vrrshimi: N tr botn rreziku nga vrrshimi sht nj ri prej faktorve m t shpesht t dshtimit t digs. Q nga kjo koh vlersimi original i metodave t PMF dhe i t dhnave janzhvilluar. Prandaj edhe sht e arsyeshme q t ri-vlersohet rreziku nga verrshimi. Kjo pun prfshin ri-vlersimin e parashikimeve t bra n vlersimin origjinal dhe sipas nevojs q t bhet ri-vlersimi i PMF dhe kapacitetit t kaprderdhjes. Levizjet n rrethinn e rezervuarit: Duke u bazuar n inspektimin vizuel, pjerrtsit n rrethinn e rezervuarit nuk jan shum t rrpirta dhe jan nga materiali shkembor, n prgjithsi n gjendje t mir. Prandaj edhe rreziku pr val t shkaktuara pr arsye t jostabilitetit t rrethins s diges me potencial t mbivrrshimit t digs sht shum i vogl. Gjithashtu nuk ka rrezik q jostabiliteti t rrezikoj pjes t tjera t digs. Sedimentimi:N baz t operatorit t digs, deri m tani sedimentimi nuk sht konsideruar si nj problem i madh pr rezervuar. Operatori ka vendosur barriera n rrjedhen e siprme t lumit n mnyr q t mbaj sedimentin. Puntort e mirmbajtes jan duke u kujdesur pr pastrimin e barrierave koh pas kohe. 4.2.4Diga e Ujmanit/ GazivodaRreziku nga trmeti: WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 20 Gjithashtu edhe n zona me seizmicitet t ult apo t mesm mund t paraqiten trmete m t mdha papritmas, kudo, n fardo kohe. Prandaj, n praktiken e sotme, nj analiz bashkohore e rrezikut t mundshem t nj trmeti do t ishte i domosdoshm. Krkesat jan t paraqitur n ICOLD (2012). Llogaritja e seizmiks do t jet funksioni ngarkues pr tu vlersuar siguria e digs nga seizmika. Pr vlersim duhet prdorur metoda bashkkohore. Rreziku nga vrrshimi: N tr botn rreziku nga vrrshimi sht nj ri prej faktorve m t shpesht t deshtimit t digs.Qe nga kjo koh vlersimi original i metodave t PMF dhe i t dhnave janzhvilluar. Prandaj edhe sht e arsyeshme q t ri-vlersohet rreziku nga verrshimi. Kjo pune prfshin ri-vlersimin e parashikimeve t bera n vlersimin origjinal dhe sipas nevojes q t behet ri-vlersimi I PMF dhe kapacitetit t kaprderdhjes. Levizjet n rrethinn e rezervuarit: Duke u bazuar n inspektimin vizuel, pjerrtsit n rrethinn e rezervuarit nuk jan shum t rrpirta dhe jan nga materiali shkembor, n prgjithsi n gjendje t mir. Prandaj edhe rreziku pr val t shkaktuara pr arsye t jostabilitetit t rrethins s diges me potencial t mbivrrshimit t digs sht shum i vogl. Gjithashtu nuk ka rrezik q jostabiliteti t rrezikoj pjes t tjera t digs. Sedimentimi:Pronariidigskonsideronsesedimentiminukparaqetproblem;prandajnukkamasakundr sedimentimit.4.2.5Diga e Prilepnics Rreziku nga trmeti: Gjithashtu edhe n zona me seizmicitet t ult apo t mesm mund t paraqiten trmete m t mdha papritmas, kudo, n fardo kohe. Prandaj, n praktiken e sotme, nj analiz bashkohore e rrezikut t mundshem t nj trmeti do t ishte i domosdoshm. Krkesat jan t paraqitur n ICOLD (2012). Llogaritja e seizmiks do t jet funksioni ngarkues pr tu vlersuar siguria e digs nga seizmika. Pr vlersim duhet prdorur metoda bashkkohore Rreziku nga vrrshimi: N tr botn rreziku nga vrrshimi sht nj ri prej faktorve m t shpesht t deshtimit t digs.Qe nga kjo koh vlersimi original i metodave t PMF dhe i t dhnave janzhvilluar. Prandaj edhe sht e arsyeshme q t ri-vlersohet rreziku nga verrshimi. Kjo pun prfshin ri-vlersimin e parashikimeve t bra n vlersimin origjinal dhe sipas nevojs q t behet ri-vlersimi i PMF dhe kapacitetit t kaprderdhjes. Levizjet n rrethinn e rezervuarit: Duke u bazuar n inspektimin vizuel, pjerrtsit n rrethinn e rezervuarit nuk jan shum t rrpirta dhe jan nga materiali shkembor, n prgjithsi n gjendje t mir. Prandaj edhe rreziku pr val t shkaktuara pr arsye t jostabilitetit t rrethins s diges me potencial t mbivrrshimit t digs sht shum i vogl. Gjithashtu nuk ka rrezik q jostabiliteti t rrezikoj pjes t tjera t digs. Sedimentimi:Sedimentimi paraqet nj problem serioz pr dign e Prilepnics. Pavarsisht prej rrjedhs s siprme prgjat lumit t Prilepnics jan vendosur disa barriera t betonit pr mbajtjen e sedimentit, mirpo sedimentimi mbetet ende si problem.Shkarkimi i ujit prmes shkarkuesit fundor sht njmas e za-konshme e cila ndrmerret nga KRU pr t reduktuar sedimentimin. Si kan deklaruar KRU e bjn shkarkimin nj her n muaj, por kjo nuk e zgjidh problemin me sedimentimin. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 21 5Digat dhe Strukturat Prcjellse: Punt ndrtimore5.1Hyrje Secila dig sht inspektuar gjat nj dite.Pr arsye t buxhetit t limituar, sht kryer vetm inspek-timi vizuel. J an inspektuar kurora e digs dhe strukturat prcjellse.5.2Gjendja dhe Vlersimi i Dmit5.2.1 Diga e Batllavssht kryer njvizit nj ditore n dig dhe n zyren e Kompanis Regjionale t Ujit. 5.2.1.1Prshkrimi Reservoari sht krijuar nga nj dig rrethanore dhe ka filluar punn m 1960. Ekziston kaprderdhsi dhekulla pr marrjen e ujit. Pronari i digs sht KEK u (Korporata Energjetike e Kosovs). Rezer-vuari shfrytzohet nga kompania regjionale e ujit n Prishtin. Ekzistojn vendbanime n ann e poshtme t digs. Nuk sht br asnj studim i shembjes s digs dhe nuk ka sistem t alarmimit. PronariKEK Lloji i digsDigrrethanoremebrtham argjiloreQllimiFurnizimi me uj Fillimi i punsAfro 1960 Lartsia46.45 m Gjatsia e kurors Niveli i kurors288m 638.45 maslLartsia mbi uj3.45m Niveli i rezervuarit 40 000 000 m3 Zona e ujmbledhsit226 km2 Gjendja n rrjedhn e poshtme Fshatrat Instrumentimet Gjeodezik Pika kulluese Pjerrtsi matsiEkstensometr Totali i presionit Presioni i ujit n poreSeizmik Po Po Po ? ? Po J o Raportet vjetoreDeri m 1997 Inspektimi i jashtem 5 vjearDeri m 1997 Manualiimirmbajtjesdhe operimitJ o Studim pr shembjen e digs J o Plani i veprimit emergjent J o 5.2.1.2Inspektimi WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 22 Diga Diga e Batllavs sht nj dig rrethanore. Fig. 5.1 paraqet prerjen trthore t digs, e dukshme sht berthama e pjerrt, filtri dhe elementet e drenazhimit. Fig. 5.2 paraqet pamjen e situacionit. Diga sht e formuar nga lidhzat dy pjesshe n pikn e mesme , t cilat formojn nj struktur kon-kave n rrjedhn e poshtme. (Fig. 5.3) Fig. 5.1: Prerja kryqzore e Digs s Batllavs Fig. 5.2: Situacioni i Digs s Batllavs WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 23 Fig. 5.3: Diga e Batllavs. Pjesa e siprme. Pamja e siprme (Fig. 5.3) sht e mbuluar me gur s paku deri n nivelin e ujit dhe n prgjithsi sht n gjendje t mir, disa dmtime t vogla (gurt individual n pjerrtsi) jan t dukshm dhe duhet t riparohen. Ekzistojn matsi n tubat vertikal (piezometri) n bermn e par filimisht me murin n pjesn e pasme, i cili sht i dmtuar. Pamja e poshtme(Fig. 5.4) prbehet prej 4 bermave , secila prej tyre nj metr e gjer.E tr pamja e rrjedhs s poshtme sht e mbrojtur me gur t renditur, e cila sht e ngjashme me ann e siprme. Ekzistojn drunj dhe shkurre n siprfaqen e pjerrta. Ato duhet t mnjanohen pr t evituar dmet e mtejshme. Ekzistojn disa pika t nivelimit dhe pika gjeodezike.Shkallt n rrjedhn e poshtme nuk jan n gjendje t mir prandaj duhet t prmirsohen. Kurora e digs sht n gjendje t mir dhe nuk ka shenja t uljeve. N disa lokacione shtyllat e rre-thojs n ane e poshtme t digs jan rrotulluar dhe ulja locale sht e dukshme. sht e qart se mbulesa e shkmbit n rrjedhn e poshtmeka disa rrshqitje t poshtme (Fig. 5.4). Rotacioni i shtyl-lave duhet t monitorohet dhe nse rotacioni vazhdon, ato duhet t rikthehen n gjendjen fillestare. Muri n ann e eprme t kurors i ka 2 arje pr shkak t uljeve dhe zhvendosjeve t pabarabarta. Fig. 5.5). WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 24 Fig. 5.4: Pjesa e poshtme dhe kurora e Batllavs Fig. 5.5: Diga e Batllavs, rrshqitja e poshtme dhe animi i shtyllave t rrethojs. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 25 N trsi diga sht n gjendje t mir dhe nuk ka shenja t jostabilitetit. Nevojitet nj pun minore e mirmbajtjes. Kulla pr marrjen e ujit Kulla pr marrjen e ujit sht i pozicionuar n pjesn e djatht t rezervuarit n pjesn e siprme t kaprderdhsit. Kjo pjes sht e lidhur me nj ur t betonit (Fig. 5.6). Pjesa e dukshme e strukturs sht n gjendje t mir. Brenda kulls, eliku i ndryshkur ka nevoj t mirmbahet. Ekziston vetm ndriim i pjesrishm. Fig. 5.6: Diga e Batllavs: Kulla pr marrje t ujitdhe kaprderdhsi.Gjithashtu jan me vizibilitet t qart animet e shtyllave t rrethojs. Kaprderdhsi Kaprderdhsi ka nevoj pr mirmbajtje n pjesn e betonit, pjest e eroduara t strukturs duhet t riparohen me llaq epoksiddhe vegjetacioni duhet t largohet dhe dmi t riparohet. (Fig. 5.7) Fig. 5.7: Diga e Batllavs, Kaprderdhsi WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 26 Instrumentimi J an disa pika gjeodezike n kurorn e digs dhe bermat n pjesn e poshtme. Kullimi dhe presioni i ujit n pore n fillim jan matur por funksionaliteti i instrumenteve nuk dihet. Qasja pr Mirmbajtje dhe Veprimet Emergjente Rruga ofron qasje n kuror pr kamion dhe gjithashtu mund t qaset edhe n pjesn e poshtme t digs. Kontrollimi i infiltrimit Nuk ka kontrollim t infiltrimit. J an disa diga t vogla n hyrje t rezervuarit t cilat e mbajn larg sedimentin nga infiltrimi. Por ato nuk jan funksionale pasi q ato tashme jan mbushur me sediment dhe nuk jan pastruar. 5.2.1.3Prmbledhje Duke u bazuar n inspektimin vizuel digashtngjendjetmir,nevojiten disa pun t vogla t mirmbajtes. Dokumentacioni i cili ekziston n KEK, sht pak a shum i kompletuar (pasurit mate-riale, skicat kryesore, metodat e projektimit) por leximi sht i vshtir pr shkak t zbehjes s do-kumentit pr arsye t vjetrsis. Montorimi sht ndalur q 15 vite m par dhe duhet t ri-fillohet menjher. Q nga periudha e dizajnimit, disa krkesa pr t vlersuar sigurin e digs kan ndryshuar dhe meto-dat e shfrytzuara n periudhen e dizajnit tashm nuk jan t prshtatshme. Nj ri-vlersim i kushteve t siguris nuk sht br q nga periudha e dizajnit. Prandaj edhe gjendja aktuale e siguris sht e paqart. 5.2.2 Diga e Badovcit5.2.2.1Prshkrimi sht kryer nj vizit nj ditore n dig dhe n zyren e kompanis regjionale t ujit. Rezervoari sht krijuar nga nj dig rrethanore dhe ka nisur punn m 1963. Ekziston kaperderdhsi n ann e majt t digs dhe kulla e marrsit t ujit i cili sht i zhytur n uj. Ekzistojn fshatra n pjesn e poshtme t digs. Nuk sht br asnj studim pr shembjen e digs dhe nuk ka sistem t alarmimit. Lloji i digs Dig rrethanoreQllimiFurnizimi me ujNisja e puns1960 Lartsia45.0 m Gjatsia e kurors 289 m Niveli i rezervuarit 32 Mio. Zona e rezervuarit1'563'000 m3

Kushtet n pjesn e poshtme t digsfshatra Instrumentimet WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 27 Gjeodezike Kanali kullues Pjerrtsi matesEkstensometr Totali i shtypjes Presioni i ujit n poreSeizmik Pp ? ? ? ? Po J o Raporti vjetor Pr m shum se 10 vite nuk ka raportInspektimi i jashtm 5 vjear 2002 Manualiimirmbajtjesdhe operimitJ o Studim pr shembjen e digs J o Plani i veprimit emergjent J o 5.2.2.2Inspektimi Diga Diga e Badovcit sht nj dig rrethanore me brtham argjilore (Fig. 5.8). Fig. 5.8: Diga e Badovcit, prerja kryqzor Kurora sht 7 m e gjer dhe siprfaqja sht e sgtruar me zhavorr. Kurora sht n gjendje t mir pa asnj shenj t uljeve.Nj dru i madh ndodhet n mes. Ky dru, si dhe vegjetacioni tjetrn kuror dhenpjesneposhtmeduhettlargohendhelokacionitriparohet.Drunjtdheshkurrete shtendosin siprfaqen, prandaj edhe e rrezikojn stabilitetin lokal (Fig. 5.9). WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 28 Fig. 5.9: Diga e Badovcit , kurora dhe pamja e rrjedhes se siperme Pjesa e poshtme e argjinaturs sht e ndar n 3 berma secila prej tyre me 1m gjrsi. Segmenti m i lart i pjerrtsis sht i mbrojtur me gur t renditur dhe sht n gjendje t mir (Fig. 5.10). Nj kanal i drenazhimit gjendet n bermn e par, i cili sht i zn me mbetje dhe dh. Pjesa e poshtme sht e mbrojtur me bar dhe duket t jet n gjendje t mir pa shfaqur shenja t deformimit apo kanalit kullues. Fig. 5.10: Diga e Badovcit, ana e poshtme Tatpjeta e digs sht e mbrojtur me hapje t gurve s paku deri n nivelin e rezervuarit. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 29 Pjesa e poshtme e digs sht e terur dhe nuk ka kanal kullues. Kulla pr marrje t ujit Kulla pr marrje t ujit sht zhytur prandaj edhe nuk mund t inspektohet. Kaprderdhja N pjesn e majt t digs sht nj kanal i kaprderdhjes (Fig. 5.11). sht nga betoni me lakore t ndryshme deri n pjesn e poshtme t digs me njpuseta pr shuarjen e energjis.Ekziston nj ur e vogl e dmtuar pr hekurudhen n miniera e cila kalon neper kanalin e kaprderdhjes dhe mund t veshtiresoj rrjedhn e kaperderdhjes. Prandaj kjo ur duhet t largohet. Fig. 5.11: Diga e Badovcit, kaprderdhja Qasja n Dig Rruga kryesore prej Graanics kalon n ann e majt t digs. Nuk ka qasje pr automjete pr n kurorn e digs. Qasja e kurors n kmb sht e mundur vetm kur niveli i ujit n rezervuar sht i ult. Duhet t ndrtohet nj ur pr t pasur qasje drejtprdrejt pr automjete t vogla. Qasja n ann e poshtme sht e undur nga toka e miniers kur kaprderdhsi sht jasht operimit. Lugina n rrjedhn e poshtme t digs Fshati n vazhdimndodhetdisa km n rrjedhn e poshtme. Nuk sht br asnj studim pr shembjen e digs dhe nuk ka sistem t alarmimit. 5.2.2.3Prmbledhje Duke u bazuar n inspektimin vizuel, diga sht n gjendje t mir.Nevojiten t bhen disa pun t vogla t mirmbajtjes. Aq m tepr duhet t ndrtohet nj ur pr t mundsuar qasjen n kurorn e digs n mnyr q automjetet t ken qasje n kurorn e digs pr raste emergjente. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 30 Neve na sht then se dokumentaioni (skicat, pasurit material, etj) ekzistojn por Kompania Reg-jionale e Ujit nuk ka mundur t na ofroj dokumentacionin brenda nj periudhe prej m shume se 10 ditsh. Kjo sht e papranueshme, n ndonj rast emergjent dokumentacioni duhet t sigurohet men-jher. Monitorimi sht nderprer q 15 vjet dhe duhet t rifilloj menjher. Q nga periudha e dizajnimit, disa krkesa pr t vlersuar sigurin e digs kan ndryshuar dhe meto-dat e shfrytzuara n periudhen e dizajnit tashm nuk jan t prshtatshme. Nj ri-vlersim i kushteve t siguris nuk sht br q nga periudha e dizajnit. Prandaj edhe gjendja aktuale e siguris sht e paqart. 5.2.3Diga e Radoniqitsht kryer vizit nj ditore n dig dhe n zyren e Kompanis Regjionale t Ujsjellsit. Fig. 5.12: Diga e Radoniqit, prerja kryqzore WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 31 Fig. 5.13: Diga e Radoniqit, situacioni Fig. 5.14: Diga e Radoniqit , pamja nga ajri 5.2.3.1PrshkrimiRezervuarishtformuarnganjdigrrethanoredhekafilluarpunnn1960.Ekziston kaprderdhjesi dhe kulla pr marrjen e ujit. Diga e Radoniqit, e pozicionuar 9km n veri t Gjakovs n Kosov, shtn nj struktur nga mate-riali rrethanor, me nj lartsi maksimale prej 61 metrave dhe nj gjatsi t kurors prej 770 metrave (Fig. 5.12, Fig. 5.13, Fig. 5.14). Diga prbhet prej dy segmenteve t ndryshme. Segmenti i par sht WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 32 i pozicionuar n mbajtsen e djatht dhe ka nj lartsi maksimale prej 61 metrave dhe nj gjatsi t kurors prej afro 200 metrave. Segmenti i dyt sht afr segmentit t pare, q zgjerohet n mbajtsen e majt dhe karakterizohet nga nj lartsi strukturore mesatare prej afro 3 metrave dhe gjatsine e ku-rors prej 570 metrave. Kurora e digs sht n nj ngritje prej 458.0 metra dhe ka gjersin prej 7 metrave. Diga ka nj ramje n ann e siprme me raport 1:1.9 dhe nj ramje n ann e poshtme prej 1:1.75.

Diga sht ndrtuar me brthame prej argjile me nj gjersi e cila ndryshon prej 27 metrave n baz t digs dhe 3 metrat gjrsi n kuror. Brthama argjilore kshtV i mbuluar me filtra t dyfisht i mbro-jtur me gur. Diga sht ndrtuar me nj grup t gjer t instrumenteve t monitorimit. Instrumentimi ka perfshir 25 piezometra me tel vibrues, 29 celula t dheut me presion, 6 ekstensometra, 5 matsa t pjerrtsis, 5 piezometra pneumatik dhe 46 pika gjeodezike. Instrumentet nuk jan lexuar q nga viti 1997 dhe gjendja e tyre sht e panjohur. Deponimi: Kapaciteti i deponimit t rezervuarit me uj sht113,000,000 metr kub n nivelin e akumulacionit prej 456.4 metrave. Niveli i operimit t zakonshm t akumulacionit sht 456.0 metra me kapacitet t deponimit prej 102,000,000 metrave kub. Rezervuari, si sht paraqit n hartn to-pografike t regjionit, sht prafrsisht 5 km i gjer n nj siperfaqe prej disa kilometrave n katror. Madhesia e pellgut drenazhues sht e panjohur. Kaprderdhsi:Kaprderdhsi sht nj struktur e betonit e pozicionuar brenda digs prafrsisht 300 metra nga mbajtesja e majt (Fig. 5.18, Fig. 5.19).Kurora e kaprderdhjes aht n lartsi prej 456.4 metrave.Kaprderdhja sht 5 metra e gjer dhe raportohet t ket kapacitetin e rrjedhjes prej 14 metrave n kub pr sekond. Shkarkuesi: Punt shkarkuese prfshijn kulln marrse disanivelsh nga betoni dhe nj gyp t di-verzionit me nivel t ult. Kulla marrse e drgon ujin deri t fabrika pr prpunimin e ujit q ndodhet prafrsisht 1 km larg prej rrjedhes s poshtme t digs.Objekti sht ndrtuar me aftsi pr t ope-ruar nga distanca me kulln marrse, dhoma e kontrollit t digs apo nga qendra e shperndarjes s ujt n fabriken e prpunimit t ujit. Komunikimi dhe sistemet pr operimin e ports jan dmtuar apo larguar dhe hyrja e ujit mund t operohet vetm manualisht.Gypi i diversionit me nivel t ult pr-doret pr t mirmbajtur rrjedhjet minimale n rrjedhn e poshtme t digs.Gypi n dalje i nivelit t ult operohet manualisht. Sistemet e paralajmerimit: Sistemi i paralajmerimit sht instaluar si pjes e konstruksionit original t digs.Sistemi i paralajmerimit sht i prbr prej sistemit automatik t instrumentimit dhe moni-torimit dhe nj seri prej 11 sirenash t vendosura n rrjedhn e poshtme t digs brenda drenazhimit prgjat rrugs s vrrshimit. Ky sistem sht shkatrruar gjithashtu dhe nuk sht riparuar. Lloji i digsDig rrethanore, brtham qendoreQllimiFurnizimi me uj dhe ujitja Fillimi i puns 1982 Lartsia61 m Gjatsia e kurors770 m Niveli i rezervuarit 113 M m3 Zona e rezervuarit573 haZona e ujmbledhsit 180 km2 Kushtet e rrjedhs s poshtmeInstrumentimi Gjeodezik Pika kulluese Pjerrtesi matesiEkstensometri Presioni totalPresioni n poret e ujit Po Po Po Po ? ? WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 33 Seizmik J o Raportet vjetore J o Inspektimi i jashtm 5 vjear 2002 Manualiimirmbajtjesdhe operimitJ o Studimi i shembjes s digsPlani i veprimit emergjentEkzistues 5.2.3.2Inspektimi Diga Kurora e digs sht shtruar me asfallt dhe shrben si rrug pr qasje n objektin e prpunimit t ujit. Rruga sht n gjendje t mir dhe nuk ka shenja t rregullimit t saj apo plasaritjes s teprt. Plasarit-jet trthore t verejtura n rrug n njhapsir prej 10 metrash jan hapur prej 5 deri n 10 milimetraHarku i kurors sht i qart me asnj mbetje t dukshme apo zhvendosje ansore. Fig. 5.15: Diga e Radoniqit, kurora e digs Pjerrtsia e eprme e digs dukej q sht n gjendje t mir dhe pa ndonj evidentim t gungave n siprfaqe, rrnies apo erozionit(Fig. 5.16).Aty kishte mbeturina por nuk kishte copza n ann e eprme. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 34 Fig. 5.16:Diga e Radoniqit, rrjedha e siprme Pjerrtsia n ann e poshtme nuk ka shfaqur shenja shqetsuese; megjithat gurt m t mdhenj se 1 meter n diameter janshprndar n siperfaqe duke ja dhn pjerrtesis nj forme t parregullt Fig. 5.20 jan vrejt kullime, rnie t gurve apo strofulla t shtazve n pjerrtsin e rrjedhs s poshtme.(jan vrejt disa shkurre t cilat jan duke u rritur n t dy ant e rrugve n rrjedhen e siperme dhe t poshtme t digs. Pjesa e poshtme e digsPjesa e poshtme e digs nuk sht inspektuar. Pronari i digs ka then se nuk ka shenja t piks kul-luese. Kulla pr marrjen e ujitKulla pr marrjen e ujit sht vendos n ann e djatht t digs (Fig. 5.17). WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 35 Fig. 5.17: Diga e Radoniqit , kulla pr marrjen e ujit Daljan pjesn e poshtmeDalja n pjesn e poshtme operohet nga kulla pr marrje t ujit. Kulla sht n gjendje t mir. Kaprderdhsi Fig. 5.18: Diga e Radoniqit, kaprderdhja WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 36 Fig. 5.19: Diga e Radoniqit, shtrirja e kaprderdhjes Gjendja e rrjedhs s poshtme Fig. 5.20: Diga e Radoniqit, gjendja e rrjedhs s poshtme 5.2.3.3PrmbledhjeDuke u bazuar n inspektimin vizuel, diga sht n gjendje t mir, nevojiten disa pun t vogla t mirmbajtjes. Dokumentacioni sht pak a shume i kompletuar (pasurit materiale, skicat kryesore, WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 37 metodat e dizajnimit, raportet e mhershme t monitorimit) por pr shkak t vjetrsis nuk mund t shihen qart. Monitorimi sht nderprer q 15 vjet dhe duhet t ri-filloj menjeher. Q nga periudha e dizajnimit , disa krkesa pr t vlersuar sigurin e digs kan ndryshuar dhe meto-dat e shfrytzuara n periudhen e dizajnit tashme nuk jan t prshtatshme. Nj ri-vlersim i kushteve t siguris nuk sht br q nga periudha e dizajnit. Prandaj, edhe gjendja aktuale e siguris sht e paqart.5.2.4 Diga e Ujmanit/ Gazivodasht kryer vizit nj ditore n dig dhe n zyren e Kompanis Regjionale t Ujsjellsit.Rezervuari formohet nja nj dig rrethanore dhe sht lshuar n pun. 5.2.4.1Prshkrimi PronariHS Iber-Lepenc Lloji i digsDig rrethanore, brthame qendroreQllimiUj Fillimi i puns 1979 Lartsia101m Gjatsia e kurors 519m Niveli i rezervuarit 370 000 000 m3; n realitet 350 000 000 m3 Zona e rezervuarit11.9km,prejtcilave9.2kmi takojn Kosovs dhe 2.7 km I tako-jn SerbisZona e ujembledhesit 1100km2 Gjendja e rrjedhs s poshtme Fshatra n rrjedhen e poshtmeInstrumentimi Gjeodezik Pika kulluese Pjerrtesi matesiEkstensometri Presioni totalPresioni n poret e ujitSeizmik Po ? Po ? ? ? ? Raporti vjetorInspektim i jashtm 5 vjear 2002 raporti i funditManualiimirmbajtjesdhe operimitJ o Studimi i shembjes s digs J o Plani i veprimit emergjent J o 5.2.4.2Inspektimi Diga Diga sht n nj zone me mbushje t gurve me brtham qendrore t argjils dhe n t dy ant e brthams jan filtrat dhe shtresat e drenazhimit. (Fig. 5.21). WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 38 Fig. 5.21: Diga e Ujmanit/ Gazivoda , prerja trthore Kurora sht 10 m e gjer dhe sht e mbrojtur me nj shtres t asfalltit (Fig. 5.22). Fig. 5.22: Diga e Ujmanit/ Gazivoda, kurora e digs Rrjedha e siperme ka nj prbrje t przier prej1V / 1.7H mbi1V / 1.5H (Fig. 5.23).Ekzistojn berma n nj interval prej 10 m. Dy berma t siprme jan t mbrojtura me gur t rrpirt. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 39 Faqja e rrjedhs s poshtme ka nj pjertsi prej1V / 1.4Hdhe nuk ka material mbrojts n mbushjen me gur (Fig. 5.25). Fig. 5.23: Diga e Ujmanit/ Gazivoda, pamja e rrjedhs s siprme Fig. 5.24: Diga e Ujmanit/ Gazivoda , shkallt pr matjen e nivelit t ujit n rezervuar WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 40 Fig. 5.25: Diga e Ujmanit/ Gazivoda, pamja e ans s poshtme Pjesa e poshtme e digs nuk sht inspektuar. Ekziston nj galeri me konstruksion t betonit dhe ka nj diametr prej 4 m,niveli m i ult i kthimit sht589.14m.Nj gyp i drenazhimit e cila na on tek rrjedha e poshtme ka nj hyrje n nivelin prej 597.5 dhe ekziston n nivelin prej 595.5. N galeri nuk ka pasur ndriim prandaj edhe nuk sht in-spektuar. Kaprderdhsi Kaperderdhsi sht pozicionuar n ann e majt t digs dhe prbhet prej nj rrpire t asfalltit t gjer 15 m, i gjat rreth 360m me nj zvoglues t energjis n form t krcimores n fund(Fig. 5.29). Nuk ka pellg t batics dhe zbatics. Rrjedhja jashte skajeve sht e llojit t kanalit ansor dhe prbhet prej 4 portave (t llojit me kapak), secila e gjer 20m dhe operohet nga hidrauliku. Portat jan t operueshme. N 10 vitet e fundit kaperderdhja ka operuar vetm nj here. Nga 4 portat vetm nj sht prdorur pr kaprderdhje. Fig. 5.26: Diga e Ujmanit/ Gazivoda, kaperderdhsi WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 41 Hyrja e ujit dhe kulla e daljes n pjesn e poshtme Kulla sht e pozicionuar n pjesn e rrjedhs s siprme n anen e djatht t digs. Nuk ishte e mund-shme q t inspektohet pjesa e poshtme e digs. Shiko Fig. 5.28 marrsit pr gjenerimin e energjis Fig. 5.27: Diga e Ujmanit / Gazivoda, Kulla e marrsit/ shkarkuesi fundor Fig. 5.28: Diga e Ujmanit/ Gazivoda, marrsi pr gjenerim t energjis Qasja n digQasja n dig mundsohet prmes rrugs. Gjendja e rrjedhs s poshtmeShtepit e para jan 1300 m larg nga diga dhe fshati i par quhet Velji Breg (Fig. 5.29). WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 42 Fig. 5.29: Diga e Ujmanit/ Gazivoda, gjendja n ann e poshtme s poshtme 5.2.4.3Prmbledhje Duke u bazuar n inspektimin vizuel digashtngjendjetmir,nevojiten disa pun t vogla t mirmbajtjes. Dokumentacioni ekzistues sht pak a shum i kompletuar (pasuria materiale, skicat kryesore, metodat e dizajnit) por nuk mund t shihen qart pr arsye t vjetrsis. Monitorimi sht nderprer q 15 vjet dhe duhet t ri-filloj menjeher. Q nga periudha e dizajnimit, disa krkesa pr t vlersuar sigurin e digs kan ndryshuar dhe meto-dat e shfrytzuara n periudhen e dizajnit tashme nuk jan t prshtatshme. Nj ri-vlersim i kushteve t siguris nuk sht br q nga periudha e dizajnit. Prandaj edhe gjendja aktuale e siguris sht e paqart. 5.2.5 Diga e Prilepnics sht kryer njvizit nj ditore n dig dhe n zyren e Kompanis Regjionale t Ujit.5.2.5.1Prshkrimi Rezervuari sht i formuar nga nj dig rrethanore dhe ka filluar punn m 1960. Prerja kryqzore shikoFig. 5.31 Ekziston kperderdhja dhe hyrja e ujit n anen e djathte t digs. Lloji i digsDig rrethanore me brtham argjilore QllimiUj Fillimi i puns1982 Lartsia40 m Gjatesia e kurors 165 m Niveli i rezervuarit 4 200 000, n realitet 3 300 000 m3 Zona e rezervuarit18.24 WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 43 Zona e ujembledhesit 55 km2 Gjendja e rrjedhes s poshtme Fshati 2km larg Instrumentimi Gjeodezik Pika kulluese Pjerrtsi matsiEkstensometri Presioni totalPresioni n poret e ujitSeizmik Po ? po J o ? Po J o Raporti vjetor I fundit n1997 Inspektimi 5 vjear i jashtm I fundit n 1997 Manualiimirmbajtjesdhe operimitJ o Studimi i shembjes se digs J o Plani i veprimit emergjent J o Fig. 5.30: Diga e Prilepnics, plani WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 44 Fig. 5.31: Diga e Prilepnics, prerja trthore 5.2.5.2Inspektimi Diga Prilepnica sht e mbushur me shkmbinj me berthame qendrore nga argjila. Berthama sht e gjer 1.2m n pjesn e siprme dhe 15 m n pjesn e poshtme (shiko Fig. 5.30 dhe Fig. 5.31). Kurora sht e gjer 6m dhe e mbrojtur me gur. J an5 monumente gjeodezike dhe disa puseta pr matjen me instrumete n kurore (shiko Fig. 5.32). Gjithashtu sht nj zon ku jan br testet me vibrime. Do t duhej t ishte br nj raport mbi kt, por nuk ka pasur raport t till. Fig. 5.32: Diga e Prilepnics , kurora Pjerrtsia e eprme ka s paku nj berm t gjer 1 m (Fig. 5.33). Pjesa e siprme sht me gur t hapur; pjesa e poshtme sht e mbrojtur me gur t thyer. Pjerrtsia sht afro 1V / 1.4H. J an disa shkurre t cilat duhet t largohen. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 45 Fig. 5.33: Diga e Prilepnics, pjerrtsiae eprme Pjerrtsia e poshtme prbhet prej 4 bermave me lartsi t njjt si faqja e eprme (Fig. 5.34). Pjesa e siprme sht e mbrojtur me gur t hapur, ku pjesa e poshtme mbrohet me gur t thyer. Fig. 5.34: Diga e Prilepnics, pjerrtsia e poshtme N pjesn e poshtme sht stacioni i pompimit, i cili e on ujin tek stacioni i filtrimit. Ekziston nj galeri e cila e lidh gypin me kulln pr marrjen e ujit .Galeria sht2.5 m e gjer dhe3.5 m e lart.Prbhet prej dy gypave(Fig. 5.40). Njri sht n pjesn e poshtme n dalje ; tjetri i siguron WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 46 uj fabriks se prpunimitt ujit. Dyshemeja sht e mbuluar me 1 deri 2 cm uj dhe balt. jandisa rrjedhje, nj rrjedhje e vogl n galeri dhedisa rrjedhje tjera tashme jan riparuar dhe rrjedhje tjera ka n valvula (Fig. 5.40).Tubacioni dhe valvulat jan shum t ndryshkura dhe duhet t pastrohen dhe t ngjyrosen. Kulla pr marrjen e ujit Kulla pr marrjen e ujit ndodhet n pjesn e djatht t digs. Qasja pr n kull nuk ekziston. Nga jasht, kulla duket t jet n gjendje t mire(Fig. 5.35). Fig. 5.35: Diga e Prilepnics, kulla e marresit KaprderdhsiKaperderdhsi ndodhet n ann e djatht t digs (Fig. 5.36). Shkarkimet barten n nj kanal trapezoid t betonit n rrjedhn e poshtme.Nj segmnt n pjesn e mesme nuk sht ndrtuar(shiko Fig. 5.37). N fund ndodhet nj shuajts i energjis n form t krcimores. Nuk ka pellg t batics dhe zbatics s ujit. Fig. 5.36: Diga e Prilepnics, kaprderdhsi WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 47 Fig. 5.37: Diga e Prilepnics, pjesa e munguar e kaperderdhsit Rrjedhje n ann e djatht n pjesn e poshtme sht detektuar nj vend me ca rrjedhje, shih Fig. 5.39. Kullimi paraqitet vetm kur niveli i ujit n rezervoar sht i lart. sht prmendur se n nivel m t lart t ujit sikur q isht gjat dits s in-spektimit, mund t vrehen disa pika t kullimit. Kjo dukuri duhet t monitorohet dhe t dokumentohet n mnyr t rregullt. sht me rndsi nse kullimi rritet dhe / apo prmban copza t imta. Kjo do t thot se diga sht kapluar nga erozioni i mbrendshm. Nj gjeolog duhet me kujdes t hulumtoj burimin e kullimit dhe duhet instaluar nj system t thjesht monitories Qasja Qasja n kurorn e digs sht prmes nj rruge t zhavorrit nga Prilepnica. Rruga pr n dig sht pjesrisht e dmtuar dhe duhet t rehabilitohet. Gjendja e rrjedhs s poshtmeFshatiiPrilepnicsndodhet900mprejrrjedhssposhtme(shikoFig.5.38).Nukkastudimt shembjes s digs apo sistem t alarmimit. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 48 Fig. 5.38: Diga e Prilepnics, gjendja e rrjedhs s poshtme Fig. 5.39: Diga e Prilepnics, lokacioni i piks kulluese WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 49 Fig. 5.40: Diga e Prilepnics, galeria afr bazs s kulls pr marrjen e ujit WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 50 Fig. 5.41: Diga e Prilepnics , korrozioni i sistemit t gypave 5.2.5.3PrmbledhjeDuke u bazuar n inspektimin vizuel digashtngjendjetmir,nevojiten disa pun t vogla t mirmbajtjes. Dokumentacioni ekzistues sht pak a shum i kompletuar (pasuria materiale, skicat kryesore, metodat e dizajnit) por nuk mund t shihen qart pr arsye t vjetrsis. Monitorimi sht nderprer q 15 vjet dhe duhet t ri-filloj menjeher. Q nga periudha e dizajnimit , disa krkesa pr t vlersuar sigurin e digs kan ndryshuar dhe meto-dat e shfrytzuara n periudhen e dizajnit tashme nuk jan t prshtatshme. Nj ri-vlersim i kushteve t siguris nuk sht br q nga periudha e dizajnit. Prandaj edhe gjendja aktuale e siguris sht e paqart. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 51 6Digat dhe strukturat prcjellse: Monitorimi6.1Hyrje Monitorimi i sjelljes s digs sht nj pjes e rndsishme e cilido concept t siguris s digave. Monitorimizbatohetdukeivlersuarvzhgimetvizualedherezultatetngaregjistrimeteinstru-mentevedhe duke i krahasuar mesjelljen e pritur t digs duke u bazuar n parashikimet e dizajnit apo vlerave t regjistruara n t kaluarn. Problemet mund t shfaqen jo vetm nga fillimi i puns por edhe m von kur diga dhe themeli i saj ndikohen nga vjetrsia. Procedurat tipike t monitorimit pr digate rrethuara jan prmbledh n tabeln5.1. shtjaInstrumentimi tipik Uji n pore, kullimi Kullimi apo rrjedhjaVzhgimi visual, matsit e rrjedhjes t kalibruar, vzhgimi i puseve, piezometrat.Kullimi apo deprtimi i ujitVzhgimi vizual, diga, piezometriPresioni n pore Puset e vzhgimit, piezometratErozioniibrendshm,shprbrjae shtress s themelitVzhgimi vizual, testet e ujitLvizjet, stabiliteti Lvizjet totale apo te siprfaqesVzhgimi vizual, analiza gjeodezike, matsit e animit Lvizjet e brendshme n digMbetjet, nivelizimi i lngjeve, sensort vibrues pr mbetje, matsit e pjerrtsis, matsite siprfaqs, matsit e animit. Stabiliteti i pjerrtsis Inspektimi visual, analiza gjeodezike, matsit e pjerrtsis, matsit e siprfaqs.Tensioni TensioniCelulat e presionit nga dheu, matsit e tensionit Regjistrimetseizmike Akselerometri Monitorimi i digs siguron t dhna t cilat nevojiten pr t vlersuar se a sht sjellja e digs ashtu si sht pritur dhe t sigurohenparalajmrimet e zhvillimit apo ndryshimit t kushteve t cilat mund t rrezikojn sigurin e digs dhe t njerzve t cilt jetojn n rrjedhn e poshtme. Shpeshher sht e dobishme po q se instalohen instrumente shtes dhe t zbatohen hetime t deta-juara pr t vlersuar sjelljen e mtejshme t digs.Por n nj gjendje t rnd rekomandohet q t shkohet me masat e riparimit n vend se t instalohen instrumentet shtes t cilat vetm do t tregonin se shembja sht n progres.6.2Qllimi Kryesor i Monitorimit t Digs Monitorimi ka qllimet n vijim: Verifikimet e parashikimeve t dizajnit T dhnat e marra nga instrumentet e monitorimit pajtohen pak a shum me parashikimet e bra n procesine dizajnimit. Nse jo ather duhet t vlersohet nse parashikimet e dizajnit (mbushjet,parametratematerialit,modelimiidigs,etj)jantpasaktaaponukjant prshtatshme apo duhet t merren parasysh faktort shtes.Monitorimi i sjelljes afatgjate WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 52 Prgjegja e nj dige n ngarkesat e jashtme dhe proceset t cilat marrin pjes n themel ndry-shojn gradualisht me kalimin e kohs pr shkak t procesit t vjetrsis. Monitorimi afat gjat do t detektoj proceset e tilla t cilat zhvillohen ngadal. Pr digat ekzistuese, sjellja afat gjate sht objektiva kryesore. Ajo mund t klasifikohet n kategorit si n vijim: oDeformimet n dig dhe themelin e saj, duke prfshir zhvendosjet vertikale, hori-zonatle, rotacioneve lokale, lvizjet e plasaritjeve dhe lidhjeve. oPresioni i ujit n pore n mbushjen me rr dhe n themel oPresioni dheut dhe presioni nga kontakti n mes t mbushjes nga materiali rrethanor dhe strukturave t betonit oRrjedhja e ujit prmes mbushjes nga materiali rrethanor dhe themelit (kullimi) N digat ekzistuese m t vjetra deformimet m t pritura do t kishin ndodhur dhe presionet e brendshme t ujit n pore do t zvogloheshin n nivel ekuilibrues. Sasia m e rndsishme e monitorimit sht kullimi dhe uji q rrjedh. Ndryshimet n sasi t ktyre mund t tregojn nj process t erozionit n themel.6.3Metodat e Monitorimit t Digs6.3.1Vzhgimi vizualRndsia e inpektimit vizual shpesher nnmohet. Shum prej digave t vejtra jan ndrtuar pa in-strumentim adekuat. Inspektimi visual ofron mundsine par pr t vlersuar integritetin, lvizjet dhe rrjedhjet. Inspektimet vizuale me intervale t rregullta nga personat e trajnuar shpeshher do t detektojn ku-shte t jashtezakonshme, si jan rritje e papritur e kullimit, r kulluese, lvizjet dhe deformimet n dig. Nj inspektim visual tipik prbhet prej ecjes prgjat kurors, pjess s poshtme t digs, mba-jtesve n mnyr q t identifikohen dhe dokumentohen kushtet. Nj ndihm e madhe do t ishte do-kumentacioni i bazuar n listen kontrolluese dhe fotografimet e pikave kritike t bra nga e njjta pik e vezhgimit. Inspektimi visual sht vendimtar. Prandaj n mnyre q t marrim infomacione kuantitative shtese, nevojitet nj sistem i matjes. 6.3.2 Sistemet e instrumentimitLlojet e instrumentimit varen prej llojit t digs. Secili instrument duhet t shqyrtohet pr nga lo-kacioni i tij, thellesia, prshtatshmria pr t siguruar informacionet e duhura dhe konfidencn se in-strumenti ofron lexime valide. Numri i prgjithshm i llojeve dhe numri i instrumenteve rishikohen pr t prcaktuar se a majftojn pr t vlersuar sjelljen e digs. Nse ka nevoje pikat kritike do t ken nj rrjet m t dendur t instrumenteve. Frekuenca e leximeve varet nga niveli i rezervuarit, kushtet kli-matike dhe operimit. Personeli i cili merret me lexime duhet t trajnohet mir pr t prcjell me kujdes procedureat e leximit dhe vetdijsimin e tyre pr disa veprime t cilat duhet t ndrmerren. T dhnat duhet t shqyrtohen pr korrektsi dhe afatet kohore. Ato duhet t paraqiten n tabela dhe t grumbullohen n mnyre t duhur, q t japin njpasqyre t qart t t dhnave.sht me rndsi q paraqitja e tyre ta WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 53 prcjell leximin. Kjo sht me rendesi pr t zbuluar anomalit. Personeli duhet t trajnohet edhe pr t kuptuar rndsin e leximit dhe t prmirsoj procedurn e puns. Situacionetdheprerjettrthoretcilattregojnlokacionindhellojineintrumentitduhett procesohen. Instrumentet me defekte duhet t identifikohen qart. J etgjatsia e instrumenteve duhet t vlersohet. Rekomandohet q t kalibrohen instrumentet kur t instalohen. Instrumentet t cilat shfaqin shenja t funksionimit t pazakonshm duhet t vlersohen kundrejt t dhnave t teprta. Instrumenti i prishur duhet t eliminohet nga tabelat e instrumenteve. 6.3.3Krahasimi i t dhnave t monitoruara me vlerat e parashikuara apo t specifikuaraT dhnat n kufi dhe limitet e veprimeve duhet t zhvillohen dhe kriteret e prdorura pr zhvillim duhettevidentohen.Vlerankufishtnjvlereprdorurnanalizaapodizajneapon prcaktiminngatdhnathistorike.Niveliiveprimitshtleximiiinstrumentiticilienxitnjmonitorimtshpeshtaponjveprimemergjent.Tdhnatnkufidhelimiteteveprimeve prcaktohen duke u bazuar n rrethanat specifike. T gjitha t dhnat do ti prcjellin trendet, p.sh rriten apo zvogelohen me koh apo thellsi, variacion i drejtprdrejtmenivelineujitnrezervuar,etj,aponjkombinimitrendevettilla.Trendet zakonisht jan evidente n t dhnat e prmbledhura. Analizat statistikore t t dhnave mund t jen t dobishme n vlersimin e trendeve t cilat jan prhapur si t paqarta. Nse trendet apo ndrlidhjetn mes t dhnave jan t paqarta, ndoshta sht me e prshtatshme q t merren t dhna m shpesh apo t grumbullohen t dhna plotesuese shtes. Leximi me gabim duhet t raportohet n bazen e t dhnaveporduhettlargohetngatabelatprmbledhse.Nsenukzbulohetndonjsjelljee pazakonshme apo ndonje evidentim i problemit, t dhnat duhet t regjistrohen pr referenca n t ardhmen. Nse monitorimi i t dhnave devijon nga sjellja e pritur apo vlersimi i dizajnit, duhet t ndrmerren veprime.Veprimivaretnganatyraeproblemitdheduhettpercakohetrastprrast.Veprimete mundshme jan: Kryerja e inspektimeve vizuale t detajuaraPrsritja e matjeve pr t konfirmuar sjelljet Verifikimi se instrumentet dhe aparaturat e leximit punojn mir, Ndryshimi i frekuencs s matjeve Instalimi i instrumentimit shtesRi-vlersimi i stabilitetit duke prdor t dhnat e rejaHulumtimet specialeDizajnimi dhe ndrtimi i masave t riparimitOperimi i rezervuarit me nivel me t ult Te gjitha veprimet duhet t ndrmerren n konsultime me pronarin/operatorin.6.4Instrumentimi minimalInstrumentimi minimal nevojitet pr t plotesuar standardet e siguris. Instrumentimi minimal bazohet nnjdigtthjeshtnthemeltmir.Prveinstrumentimitshtes,instrumentimishtesi prshtatur pr kushtet specifike n terren duhet t shtohet nse kushtet e caktuara mund t ndikojn n sigurin e digs. Prvoja na tregon se nj perqindje e caktuar e instrumenteve dshtojn disa vite pas instalimitttyre.Prandajshtmerndesiqgjatinstalimittinstrumentenfillimtmerret parasyshnjtepricaeinstrumetevenmnyreqtkeminjinstrumentimminimalpunues. Rekomandohet gjithashtu q teprica e instrumeteve t arrihet n instrumentimin e zonave kritike sa i prket siguris s digave. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 54 N nj dig rrethanore, duhet t kemi parasysh: Rrjetin e prdatsuar gjeodezk i cili mundson vezhgimine deformimeve siprfaqesore t strukturs s digs dhe t terrenit prreth. Rrjeti duhet t lidhet me rrjetin gjeodezik n galeri nse ekzistojn.Grumbullimi i duhur i kullimit dhe rrjedhs s drenazhimit. Rekomandohet q t instalohen pika t veanta t matjeve. Perparsia e tyre sht q zonat me rrjedhje t ngritur mund t identifikohen leht. Instrumentimetminimaletrekomanduaraprdigatrrethanoreekzistuese (duke u bazuar n Udhzimet pr Vlersimin e Projekteve pr Hidroenergji, FERC) Lloji i matjesDigat mepotencialt ult t rrezikutDigat mepotencialt lart t rrezikutKaprderdhjae veant dhe apo daljaInspektimi vizualXXX Niveli i rezervuaritXX Uji n fund XX Rrjedhaedrenazhimit, kullimi, rrjedhjaXX Presioni n pore XX Lvizja e themelit XX Regjistrimet seizmike XX 6.5Rishikimi i instrumentimit ekzistues6.5.1 Diga e Batllavs6.5.1.1Prmbledhje Pikatgjeodezikejannkurordhenrrjedhneposhtme.Ndispozicionshtinstrumentipr matjen e kullimit. Piezometrat jan t instaluar n trupin e digs, n pjesen e siprme. Piezometrat nuk shfrytzohen dhe funksionalitetit i tyre duhet t kontrollohet. Kulllimi dhe presioni n pore nuk jan matur pr se paku 15 vjet.6.5.2 Diga e Badovcit 6.5.2.1PrmbledhjePikat gjeodezike jan n kurorn e digs dhe n rrjedhn e poshtme. Nukka instrumente tjera n dispozicion, prandaj kullimi, presioni n pore dhe deformimet nuk maten.6.5.3 Diga e Radoniqit6.5.3.1PrmbledhjePikatgjeodezike janprgjatkurors.Matsitepjerrtsis jan tinstaluar ndig, tcilt jan jasht prdorimit. Diga shte pajisur me piezometra pneumatik, gjendja e t cileve nuk sht e qart, pasi q nuk jan prdor q nga viti 1996 kur sht br edhe matja e fundit n diga. Kullimi dhe presioni i ujit n pore nuk maten. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 55 6.5.4 Diga e Ujmanit/ Gazivoda6.5.4.1Prmbledhje Pikatgjeodezike jannkuror,nrrjedhne siprmedhetposhtmetdigs.Piezometrat jan instaluar n dig me gjasa t mos funksionimit. Matsit e pjerrtsis jan instaluar n trupin e digs por ato jan t t prishura dhe nuk prdoren. Kullimi nuk monitorohet n kt dig. Matja e fundit gjeodezike sht br n vitin 1996. 6.5.5 Diga e Prilepnics 6.5.5.1PrmbledhjePikat gjeodezike jan t vendosura n kuror, rrjedhn e poshtme dhe n dy pika monitorueset rrjedhs s siprme. Dy piezometra jan n rrjedhene siprme dhe t tjerat jan n ann e majte dhe djatht t digs. Vetm disa piezometra jan funksional. Presioni i ujit n pore matet por jo t gjith piezometrat jan n gjendje t mir. Kullimi nuk matet kurr. Raporti i fundit sht br n vitin 1996.6.5.6 Rekomandimet pr ri-fillimin e monitorimit Monitorimi dhe inspektimet vizuale duhet t rifillohen menjeher.T pes digat jan t pajisura me monumente pr matje gjeodezike. Rekomandohet q n tre vitete para pas rifillimit t monitorimit, t bhet nj matje gjeodezike e plot. M von kur t vrtetohet sedigat janngjendjestabileperiudhanmestmatjevetplotagjeodezike mund t zgjatet pr 3 vjet. Por nj analiz e reduktuar gjeodezike duke e nivelizuar kurorn, rekomandohet t bhet do vit. Piezometrat duhet t vihen n funksion. N minimum 3 Piezometra t llojit Casagrande n rrjedhn e poshtme pr t monitoruar presionin e ujit n pore dhe siperfaqen etij.Niveli i ujit n rezervuar duhet t monitorohet n baza ditore si dhe konsumimi i ujit.Vlerat e matura duhet t vlersohent krahasohen me parapraket dheme sjelljet n t kaluaren dhemeatotparashikuaradukeubazuarnvleratedizajnitdheperfundimishtduhett paraqiten me shifra pr t marr nj pamje m t qart. WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 56 7Gjendja e rrjedhs s poshtme dhe masat pr zbutjen e rrezikut7.1HyrjeNse diga sht dizajnuar n mnyr t duhur dhe sht mirmbajtur dhe sjellja e saj sht vzhguar dhe monitoruar, nj ndodhie papritur nuk duhet t prjashtohet asnjher, edhe nse ka shume pak gjasa t ndodh. Prandaj sht e arsyeshme q t sigurohen masa pr t kontrolluar ndikimet e njndodhie t till dhe t minimizohet dmi potencial.7.2Situatat e rrjedhs s poshtme dhe masat e propozuara pr zbutjen e rrezikutFshatrat gjenden n rrjedhn e poshtme t t gjitha pes digave t inspektura. Shembja e digs mund t shkaktojhumjejeteshdhepasurish.shtmerndsiqnManualinprMirmbajtjedhe Operimtjipenudhzimeteqartasesitparashikohetnjshembjepotencialedhesecilat veprimeduhettndrmerrenprtshmangurnjshembjeapotminimizohetrrezikui humbjessjetssnjrezve. Vlersimiizonsmepotencialtvrrshimitnkombinimme sistemin e alarmimit mund t reduktoj rrezikun e humbjes s jetrave. N disa shtete studimet e shembjes s digs n kombinim me sistemin e alarmimit jan standarde pr t reduktuar rrezikun e humbjes s jets . 7.2.1 Diga e BatllavsGjendja : N nj distanc prej 0.5 km gjenden shtpit e para. Fshati n vazhdim sht Orllani dhe prcjellet me disa fshatra tjer. Shembja e digs mund t shkaktoj dm dhe humbje jetsh. Studimi i shembjes s digs: Gjat inspektimi vizual nuk sht gjetur ndonje studim pr shembjee e digs. Sistemi i alarmimit : Nuk ka sistem t alarmimit funksional.7.2.2 Diga e Badovcit Gjendja: N nj distanc prej1.7 km ndodhet fshatiGracanic i prcjellur prej disa fshatrave tjer. Shembja e digs mund t shkaktoj dme dhe humbje jetsh. Studim i shembjes s digs : Gjat inspektimit vizual nuk sht gjetur ndonj studim i shembjes s digs. Sistemi i alarmimit : Nuk ka sistem t alarmimit funksional.7.2.3 Diga e RadoniqitGjendja : N nj distance prej0.5 km ndodhet fshati Zhdrell i prcjellur prej disa fshatrave tjer. Shembja e digs mund t shkaktoj dme dhe humbje jetsh. Studim i shembjes s digs : WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 57 Studimi i shembjes s digs n testet model sht kryer n periudhen e dizajnit dhe ndrtimit. Zonat potenciale t vrrshimit jan shenjuar me shtiza. Sistemi i alarmimit: Nuk ka sistem t alarmimit funksional. 7.2.4 Diga e Ujmanit/ GazivodaGjendja: N nj distance prej 1.3 km, ndodhen shtepit e para. Fshati n vijim sht Velji Breg i prcjellur prej disa fshatrave tjer. Shembja e digs mund t shkaktoj dme dhe humbje jetsh. Studim i shembjes s digs : Gjat inspektimit vizual nuk sht gjetur ndonje studim i shembjes s digs. Sistemi i alarmimit : Nuk ka sistem t alarmimit funksional. 7.2.5 Diga e Prilepnics Gjendja: N nj distanc prej0.9 km ndodhet fshatiPrilepnic i prcjellur prej disa fshatrave tjer. Shembja e digs mund t shkaktoj dme dhe humbje jetsh. Studimi i shembjes s digs : Gjat inspektimit vizual nuk sht gjetur ndonje studim i shembjes s digs. Sistemi i alarmimit : Nuk ka sistem t alarmimit funksional. 7.3Konkluzionet dhe Rekomandimet7.3.1 Diga e BatllavsKonkluzionet: Duke u bazuar n inspektimin vizual dhe diskutimet me prfaqesuesit e Kompanis Regjionale t Ujit sht konkluduar se masat pr t minimizuar rreziqet n rast t shembjes s digs nuk jan adekuate standardeve t kohs, prandaj ato duhet t prmirsuar. Rekomandohen masat n vijim: Rekomandimet: Rishqyrtimi dhe prdatsimi udhzimeve ekzistuese t veprimit n Manual pr Mirmbajtje dheOperimt cilat prmbajn udhzime t qarta se si t operohet me rezervuar/sistemin e digs n rast tndodhive potenciale apo tashme ekzistuese ekstreme si p.sh. rreshje ekstreme pr nj periudh t gjat kohore, pas trmeteve, rritja e kullimit prmes trupit t digs apo situatat tjera t rrezikimit t siguris. Vlersimi i vrrshimit potencial me ndihmen e studimitprshembjenedigs. Shenjimi i zons potenciale t vrrshimit n terren. Instalimi dhe operimi i nj sistemi t alarmimit , testimi i tij n baza vjetore dhe udhzimi i popullats n rrjedhn e poshtme se si t veprojn n rast t alarmimit. 7.3.2 Diga e Badovcit Konkluzionet: WTF Projekti - Rishikimi i Sigurise se Digave ne KosoveFaqe 58 Duke u bazuar n inspektimin vizuel dhe diskutimet me prfaqesuesit e Kompanis Regjionale t Ujit sht konkluduar se masat pr t minimizuar rrezikun n rast t shembjes s digs nuk jan adekuate dhe sipas standardeve t sotme prandaj edhe duhet t prmirsohen. Rekomandohen masat n vijim: Rekomandimet: RishqyrtimidheprdatsimiiudhzimeveekzistuesetveprimitnManualine MirmbajtjesdheOperimittcilatprmbajnudhzimetqartasesitoperohetme rezervuar/sistemin e digs n rast t ndodhive potenciale apo tashme ekzistuese ekstreme si p.sh. rreshje ekstreme pr nj periudhe t gjat kohore, pas trmeteve, rritja e kullimit prmes trupit t digs apo situatat tjera t rrezikimit t siguris. Vlersimi i vrrshimit potencial me ndihmen e studimitprshembjenedigs. Shenjimi i zons me potencial t vrrshimit n terren. Instalimi dhe operimi i nj sistemi t alarmimit , testimi i tij n baza vjetore dhe udhzimi i popullates n rrjedhen e poshtme se si t veprojn n rast t alarmimit. 7.3.3 Diga e Radoniqit Konkluzionet : Duke u bazuar n inspektimin vizuel dhe diskutimet me prfaqesuesit e Kompanive Regjionale t Ujit sht konkluduar se masat pr t minimizuar rrezikun n rast t shembjes s digs nuk jan adekuate dhe sipas standardeve t sotme prandaj edhe duhet t prmirsohen. Rekomandohen masat n vijim: Rekomandimet: RishqyrtimidheprdatsimiiudhzimeveekzistuesetveprimitnManualine MirmbajtjesdheOperimittcilatprmbajnudhzimetqartasesitoperohetme rezervuar/sistemin e digs n rast tndodhive potenciale apo tashme ekzistuese ekstreme si p.sh. rreshje ekstreme pr nj periudh t gjat kohore, pas trmeteve, rritja e kullimit prmes trupit t digs apo situatat tjera t rrezikimit t siguris. Rishikimi nse zona me potencial t vrrshimit sht shenj