SATRANÇ

EĞİTİM &BOYAMA KİTABI

Dr. Olgun Kulaç

2

3

SATRANÇ OYUNUNUN KURALLARI

Madde 1: Satrancın EsaslarıSatranç oyunu, kare şeklindeki, ‘Satranç Tahtası’ üzerinde, iki rakip arasında taşların sıra ile oynatılması esasına dayanır. Oyunu beyaz taşlarla oynayan oyuncu başlatır. Rakibi hamlesini yapmış olan taraf ‘hamlede’ dir.Her iki tarafın da amacı, rakip şahın kurallara uygun bir hamleyle önleneme-yecek biçimde tehdit altında tutmaktır. Bunu başaran taraf rakibini ‘Mat’ yap-mış demektir ve oyunu kazanır. Oyuncunun; şahını tehdit altında bırakmasına, tehdit altına sokacak hamle yapmasına ve rakibinin şahını almasına izin veril-mez. Şahı mat olan taraf oyunu kaybeder.Her iki taraf için de Mat yapmak olanaklı değilse oyun berabere biter.

Madde 2: Tahta Üzerinde Taşların Başlangıç Konumu2.1. Satranç tahtası çizgili 64 (8x8) eşit kareden oluşur ve kareleri sırayla açık (beyaz) ve koyu (siyah) renktedir. Satranç tahtası iki rakip arasına beyaz renkli köşe karesi sağ tarafta olacak şekilde yerleştirilir.2.2. Başlangıçta bir taraf 16 adet açık renkli (beyaz), diğer taraf 16 adet koyu renkli (siyah) taşa sahiptir. Bunlar:

Bir adet beyaz şah Bir adet siyah şahBir adet beyaz vezir Bir adet siyah vezir İki adet beyaz kale İki adet siyah kale

İki adet beyaz fil İki adet siyah fil İki adet beyaz at İki adet siyah at

Sekiz adet beyaz piyon Sekiz adet siyah piyon

2.3. Başlangıç konumu tahta üzerinde şöyle gösterilir.

2.4. Sekiz dik sütuna ‘dikey’, sekiz yatay satıra da ‘yatay’, köşe köşeye değen aynı renkte karelerin oluşturulduğu hatta ise ‘çapraz’ ya da ‘diyagonal’ denir.

4

5

6

Madde 3: Taşların Hareketleri

3.1. Hiçbir taş aynı renkte başka bir taşın bulunduğu kareye gidemez. Eğer bir taş rakip bir taşın olduğu kareye giderse, aynı hamlenin bir parçası olarak rakip taşı almış olur ve alınan taş tahta dışına çıkarılır.3.2., 3.8. Maddelerinde anlatılanlara uygun olarak, bir kareye gidebiliyor ve orada bulunan taşı alabiliyorsa; bu, orada bulunan rakip taşı tehdit altında tuttuğu anlamına gelir.Bir taş, kendi şahını tehdit altına sokacağı ya da tehdit altında bırakacağı için bulunduğu kareden ayrılamıyor olsa bile, gidebileceği bir kareyi / kareleri teh-dit altında tuttuğu kabul edilir.

FİLİN HAREKETİ

3.2. Fil, bulunduğu karenin çaprazlarında herhangi bir kareye gidebilir.

Fil, C4 karesinde bulunuyor. Filin bulunduğu kare beyaz renktedir. Fil beyaz çaprazlarda ileri geri ha-reket edebilir.

Filin taş alması:

Fil, E3 karesinde bulunuyor.1- Fil çapraz yolda giderek siyah ka-leyi alabilir.2- Fil, aldığı taşı tahta dışına çıkartır.3- Fil, aldığı taşın bulunduğu kareye yerleşir.

FİLİN TAŞ ALMASI

Fil kendi yolu üzerinde bulunan rakip taşı alabilir. Aldığı taşı tahta dışına çıkar-tır. Aldığı taşın bulunduğu kareye yerleşir.

1

2

3

4

A B C D E F G H

6

7

8

5

1

2

3

4

A B C D E F G H

6

7

8

5

7

8

9

10

11

12

13

14

15

KALENİN HAREKETİ

3.3 Kale bulunduğu karenin dikey ve yataylarında herhangi bir kareye gidebilir.

Kale yatay ve dikey yollarda hareket eder. Kale ileri, geri, sağa ve sola gidebilir. Kale kendi veya rakip taşların üzerinden atlayamaz. Kale en fazla 14 kareye gidebilir.

Kalenin taş alması:

Kale b7 karesinde bulunuyor.1- Kale yatay yolda giderek siyah fili alabilir.2- Kale aldığı taşı tahta dışına çıkartır.3- Kale aldığı taşın bulunduğu kareye yerleşir.

KALENİN TAŞ ALMASI

Kale kendi yolu üzerinde bulunan rakip taşı alabilir. Aldığı taşı tahta dışına çıkartır. Aldığı taşın bulunduğu kareye yerleşir.

16

17

18

VEZİRİN HAREKETİ

3.4. Vezir; bulunduğu karenin dikey, yatay ve çaprazlarında herhangi bir kareye gidebilir.

Vezir; yatay, dikey ve çapraz yollarda hareket eder. Vezir; ileri geri, sağa ve sola gidebilir. Vezir; kendi veya rakip taşların üzerinden atlayamaz.

3.5. Fil, kale veya vezirle bu hamleler yapılırken hamle yolu üzerinde bulunan bir taşın üzerinden atlayamaz.

Vezirin taş alması:Vezir, C3 karesinde bulunuyor.1- Vezir, çapraz yolda giderek siyah kaleyi alabilir.2- Vezir, aldığı taşı tahta dışına çıkartır.3- Vezir, aldığı taşın bulunduğu kareye yerleşir.

VEZİRİN TAŞ ALMASI

Vezir, kendi yolu üzerinde bulunan rakip taşı alabilir. Aldığı taşı tahta dışına çıkartır. Aldığı taşın bulunduğu kareye yerleşir.

19

20

21

ATIN HAREKETİ

3.6. At, yatay, dikey ya da çapraz yönde olmamak koşulu ile bulunduğu kare-ye en yakın karelerden birini gidebilir.

At önce yatay veya dikey yolda iki kare ilerler.At geldiği kareden yatay veya di-key yolda bir kare ilerler.Atın hareketi iki ileri bir yana ola-rak tanımlanabilir. Atın bu hareketi L harfine benzer.

Atın taş alması:

At e4 karesinde bulunuyor.1- At kendine özgü hareket ederek siyah fili alabilir.2- At aldığı taşı tahta dışına çıkartır.3- At aldığı taşın bulunduğu kareye yerleşir.

ATIN TAŞ ALMASI

At gideceği karedeki rakip taşı alabilir. Aldığı taşı tahta dışına çıkartır. Aldığı taşın bulunduğu kareye yerleşir.

22

23

24

25

ŞAHIN HAREKETİ

3.8.a. Şahın iki türlü hareketi vardır. Bir veya daha fazla rakip taş tarafından tehdit edilmemesi koşulu ile komşu karelere gidebilir.

Uzun rokKısa rok

3.8.b. Rok: Bu şahla aynı sırada bulunan aynı renkli kalenin ortak hareketidir. Bu iki taşın hareketi tek bir hamle sayılır. Şah, bulunduğu kareden kaleye doğ-ru iki kare ilerler ve ardından kale şahın üstünden atlayarak bir kare yanına (komşu kareye) konarak yapılır.- Rok yapma hakkı aşağıdaki durumlarda yoktur:

1. Şah, daha önce oynamış ise2. Rok yapılmak istenen kale ile daha önce hamle yapılmış ise

- Şu durumlarda rok yapmak geçici olarak olanaklı değildir.1. Şahın durduğu, rok yaparken geçeceği veya rok yaptığında gideceği ka-reler rakip taşlarca işgal edilmiş ya da tehdit ediliyor ise, rok yapılacak kale ile şah arasında herhangi bir taş varsa.2. Şah, eğer rakip taş ya da taşlar tarafından tehdit ediliyor ise -bu taş ya da taşlar kendi şahını tehdit altında bırakacağı için hamle yapamıyor olsalar bile- şah çekilmiştir. Oyuncular şahlarını tehdit altında bırakacak ve tehdit altına sokacak hamle yapamazlar.

26

27

28

PİYONUN HAREKETİ

3.7. a. Piyon bulunduğu dikeyde önündeki boş kareye doğru ilerler. b. İlk hareketinde, (a) da yazdığı gibi bir kare ilerleyebilir veya bulun-duğu dikeyde önündeki her iki karenin de boş olması koşulu ile iki kare ilerleyebilir.

Beyazın F3 piyonu daha önce hamle yapmış. Bu nedenle sadece bir kare ilerleyerek F4 karesine gelebilir. Oysa B2 piyonu başlangıç konumun-dadır. Yani hiç hareket etmemiş. Bu piyon ilk hamlesinde ister bir, isterse iki kare ilerleyebilir.

Piyonun taş alması:

Beyaz oyuncunun F3 piyonu, çapraz karede bulunan siyah atı alabilir. Aldı-ğı taşı tahta dışına çıkartıp onun bu-lunduğu kareye oturur.B6 ve C5 çapraz karelerinde bulunan piyonlar birbirlerini alabilirler. Hamle sırası kendinde olan taraf isterse rakip piyonu alarak onun bulunduğu kareye yerleşir.

PİYONUN TAŞ ALMASI

c. Yan dikeyde bir önünde bulunan (ön çaprazda) rakip taşı alarak bu kareye gidebilir,

29

30

31

MAT

Tehdit altındaki şah kendini savunamıyorsa şah-mat olmuştur. Mat yapan taraf, oyunu kazanır.

Beyaz kale, şah çekiyor:1- Şahın gidebileceği emniyetli bir kare yok. H7 karesini fil tehdit ediyor.2- Siyah oyuncu, şah çeken kaleyi alamıyor.3- Siyah oyuncunun, kale ile şahı-nın arasını kapaması olanaksız.Beyaz, MAT yaptı.

Beyaz kale, şah çekiyor:1- Şahın gidebileceği emniyetli bir kare yok.2- Siyah oyuncu, şah çeken kaleyi alamıyor.3- Kale ile şahın arasını herhangi bir taş ile kapamak olanaksız.Siyah, MAT oldu. Beyaz, mat yaptı.

Beyaz kale filin şah çekmesini engellemektedir. Kale 8 karesine oynayıp, hem kale ile hem de fil ile şah çekiyor. Siyah, kaleyi alamaz. Çünkü, fil de şahı istiyor. Vezirin, filin yolunu kapaması sorunu çözmez. Siyah oyuncunun savunma hamlesi yoktur. Beyaz mat yapmıştır.

ÇİFTE ŞAH İLE MAT YAPMAK

İki taşın şah çekmesi ile yapılan matlardır.

32