Satranç Üzerine

7/29/2019 Satran zerine

1/159

SATRANZERNE


2/159

NSZ

Altnc yzylda Hindistan'da doan satran tccarlarla ran'a geti.

Yedinci yzylda araplar ran' alnca satran Arap topraklarnda yaylmaya

balad. Arap aknclar ile birlikte Kuzey Afrika'dan spanya'ya

geen satran ortaada valyelerin gzde oyunu oldu. Arap ve Avrupa

el yazmalarndan sonra spanyol Lucena'nn ilk basl satran

kitabnda (1497) satranca eklenen yeni kurallar akland: Vezirin

ve filin hareket alanlarnn geniletilmesi, rok, geerken alma,

erin vezir olmas. Bylece gnmze kadar deimeden gelen kurallar

ile dinamik, ustalk ve incelik dolu, bilgiye dayanan modern

satran dnemi balad ve satran, spanya'dan sonra, talya, Fransa,

Almanya, Amerika Birleik Devletleri ve Rusya'da hzla

yaygnlamaya balad.

Ondokuzuncu yzyl sonlarnda satrancn ilk byk yldzlar belirdi:

Anderssen, Morphy, Rubinstein ve Steinitz. Gl oyuncularn katld

turnuvalar yapld: 1851 Londra, 1857 New York, 1883 Londra, 1889

Hastings ve Saint Petersburg.

lk dnya satran birincisi saylan Steinitz'den sonra, Yirminci yzyln

balarnda Lasker, Capabalanca, Alekhine ve Euwe, ikinci dnyasavandan sonraki yllarda, Botvinnik, Smyslov, Tal, Petrosian,

Spassky, Fischer ve Karpov dnya satran birincisi nvannn sahibi

oldular.

Bylece, olimpiyatlar, turnuvalar, uluslararas karlamalar, dnya

birincilii malar, turnuva kurallar, oyunlarn yazlmas, oyunlarn

ve bilgilerin binlerce kitapta toplanmas, satran saat,


3/159

oyuncularn snflandrlmas ve herkese ak satran kulpleri ile bir

spor dal olan satrancn bu zellii en belirgin ekilde ortaya km oldu.

Federal Almanya Spor Federasyonu Bakan Willi Weyer 1977 ylnda

Satran Federasyonunun Yznc kurulu yldnmnde yle demiti:

Satran, sporda bulunduu belirtilen hemen hemen btn zelliklere

sahip olduu gibi baka spor dallarnda bulunmayan baz yararlar

gsterir. Mantkl dnmeyi retir, kombinasyon zevkini arttrr,

yaratcl uyandrr, tehlikeyi gze alma yeteneini gelitirir, karar

verme gcn kazandrr, kendini ve bakalarn eletirmeye altrr, sabr

ve gveni glendirir. Bylece satran iyi bir sporcunun tm

zelliklerini ve gerilim iinde tm zihin ve irade glerini

kazanabilir.

Satran teorik ve pratik adan bugnk yksek dzeye ulamasn byk

lde spor ruhuna borludur. Satran her zaman spor deildi, fakat

gnmzde ortaya kan ama ve deien kurallar iinde spor olmutur.

Trkiye Satran Federasyonunun ve onu oluturan satran

derneklerinin nclnde, satran bugn zellikle genler arasnda

yaygnlayor. l birinciliklerinden balayarak seilen oyuncular

arasnda Trkiye Birincilii, genler, kkler ve bayanlar snfnda

Trkiye birincilikleri, niversite birincilikleri, liseler aras

bireysel ve takml turnuvalar, zel turnuvalar yaplmaktadr.Satranta ilerlemek isteyen kiiler binlerce satran kitabndaki

bilgilerden, deneylerden, oyunlardan yararlanmak zorundadr.

Bu, yeni yetienler iin olduu kadar, usta satranlar iin de

geerlidir.

Elinizdeki kitap bunlarrn en iyilerinden biridir. En nemli

zellii geen zaman iinde yeniliinden hibir ey kaybetmemi


4/159

olmasdr. Dnya dillerinden ouna evrilmi ve baz 1kelerde

defalarca baslmtr.

Eski dnya satran birincilerinden Capablanca'nn bu eseri yeni

balayanlardan usta oyunculara kadar, her dzeydeki satranya bir

eyler retebilecek niteliktedir.

Satran renmek isteyenler iin kitabn bana bir blm eklenmitir.

Kitabn son blmnde gene aslnda olmayan Capablanca'nn seme

oyunlar yer almaktadr.

Capablanca'nn lmsz eseri bu baslta yeniden gzden geirilerek,

oyunlar ve aklamalar Uluslararas Satran Federasyonu'nun kabul

ettii yazl ekli ile yeniden dzenlenmitir. Bu yazl ekli

satranlarmz tarafndan da kullanldndan ve ayrca oyunlar ve

aklamalarn asl devam yollar siyah harflerle dizildiinden kitap

kolaylkla izlenebilecektir.

Kitabn lkemizde satrancn gelimesine katkda bulunacan umuyoruz.

YAYINEV

:::::::::::::

JOSE RAOUL CAPABLANCA'NIN HAYATI

Satran tarihini incelediimiz zaman ayn dnemde yaam satranlar

arasnda ycelemi kiinin adn grrz. Lasker, Capablanca ve

Alekhine. Bu satran ustas arasnda seim yapmak kiilere gre

deiir. Bazlarna gre en byk usta Lasker'dir. nk Lasker yllarca


5/159

en gl turnuvalarda derece almay srdrm, dier ustalarn oyundaki

kuvvetlerini kaybettikleri yalarda bile o byk baarlar kazanmtr.

Bazlarna gre en byk usta Alekhine'dir. nk Alekhine'in

oyunlarnda satran en yksek dzeye ulam, gzel ve derin

kombinezonlar btn satranlar bylemitir.

En byk usta olarak Capablanca'y seenler ise unu ileri sryorlar.

Capablanca iin satran ana dilini konumak kadar basit ve tabii

bir iti. Dier ustalarn uzun analizlerden sonra bulabildii en

kuvvetli hamleleri o ilk bakta gryordu. O derece yetenekliydi

ki allarda bilgisi olmad halde zamann byk ustalarn kolaylkla

yenmiti.

Jose Raoul Capablanca 19 Aralk 1888'de Kba'da Havana'da dodu.

O zamanlar nl Havana satran kulb birok ustalar kendine eken

bir yerdi. Steinitz ve Tchigorin dnya birincilii man orada

yapmlard.

Henz drt yanda iken ilk oyununu babasna kar kazanan Capablanca

sekiz yanda Havana satran kulbne girdi. Ksa bir sre iinde

kulbn en kuvvetli oyuncularn yenebilecek bir hale gelen Capablanca 12

yanda iken Kba birincisi Corzo ile ma yapt ve onu 7-5 yenerek Kba birincisi

nvann kazand. Capablanca 1904 ylnda New York'a gelerek Colombianiversitesine girdi ve ayn zamanda nl Manhattan satran kulbne

devam etmeye balad. 1910 ylnda Amerika birincisi Frank J.

Marshall ile karlaarak 8-1 gibi byk farkla kazannca dnya

satranlarnn gzleri gen Kbalnn zerine evrildi.

1911 ylnda San Sebastian'da o zamana kadar yaplan turnuvalarn

en by dzenlenmiti. Turnuvaya katlabilmek iin en az iki

turnuvada hi olmazsa nc dereceyi kazanm olmak gerekiyordu.


6/159

Turnuvaya Rubinstein, Vidmar, Marshall, Nimzovitch, Schlechter,

Tarrasch, Bernstein, Spielman, Teichman, Janowski, Maroczy,

Burn, Duras ve Leonhart katldlar. Dnya birincisi Emmanuel

Lasker gelememiti:

Marshall'a kar byk baars gznne alnarak Capablanca da turnuvaya

arld ve turnuvay birincilikle bitirdi. Artk Capablanca,

Rubinstein ve Lasker dnyann en byk oyuncular saylyorlard.

Capablanca'nn hakl olarak istedii dnya birincilii ma, araya

sava yllarnn girmesi nedeniyle 1921 ylnda Havana'da

yaplabildi. Kbal satran, rakibi Lasker'i 4-0 yenerek dnya

satran birincisi oldu.

Bu mata Capablanca ok gzel oynad halde, Lasker hakknda ayn ey

sylenemez. Skntlarla geen sava yllar Lasker'i etkilemi ve

oyununun nitelii dmt.

Bundan sonra da birok turnuvaya katlan ve parlak sonular alan

Capablanca 1927 ylnda New York'ta yaplan drtl turnuvada

birinci oldu ve ayn yln eyll aynda kendisini dnya birincilii

iin maa arm bulunan Alekhine ile arpmaa balad. Fakat btn

satran dnyasnn aknlk baklar altnda ma 6-3 kaybederek nvann

Alekhine'e brakt.

Daha nce yaptklar eitli karlamalarda Capablanca Alekhine'i

birok defa yenmi olduundan kimse bu ma Alekhine'in kazanacan

sanmyordu. Birok satran ustasnn kanaat udur ki Capablanca

doutan mevcut olan yeteneini almak suretiyle gelitirmi olsayd

dnyann gelmi gemi en byk satran ustas nvann sz gtrmez bir

biimde alacak ve belki de hi yenilmiyecekti.


7/159

Capablanca Alekhine ile yeni bir ma yapmak iin ok urat ise de

baaramad. Bu arada baz turnuvalarda iyi sonular elde etti.

Fakat artk oyunu eski gcn kaybetmiti, baz oyunlarn zaman skmas

yznden kaybetmeye balamt.

Capablanca yalnz satrantaki ustal ile deil, ayn zamanda yakkl,

kibarl ve naziklii ile n yapmt. Colombia niversitesinde iki yl

okuduktan sonra eitimi brakmasna ramen yeteneini deerlendiren

Kba hkmeti ona dolgun aylkla diplomatik bir grev vererek geim

derdinden kurtarm ve eitli lkelere gitmesine imkan vermiti.

Gerek kiilii ve gerekse oyunu ile pek ok dost kazanm olan

Capablanca 8 Mart 1942'de byk baarlarna sahne olmu bulunan

Manhattan satran kulbnde kalp krizi geirdi ve ertesi gn ld.

Otopside Capablanca'nn beyninin normalden byk ve zerindeki

kvrmlarn da daha fazla olduu grlmtr.

CAPABLANCA'NIN KATILDII TURNUVALAR VE ALDII SONULAR

Turnuva, Derece, +, -, =, Toplam

New York 1910, 1, 7, 0, 0, 7

New York 1911, 2, 8, 1, 3, 9.5

San Sebastian 1911, 1, 6, 1, 7, 9.5

New York 1913, 1, 10, 1, 2, 11

Havana 1913, 2, 8, 2, 4, 10


8/159

New York 1913, 1, 13, 0, 0, 13

Petersburg 1914, 2, 10, 2, 6, 13

New York 1914, 1, 11, 0, 0, 11

New York 1915, 1, 12, 0, 2, 13

New York 1916, 1, 12, 1, 4, 14

New York 1918, 1, 9, 0, 3, 10.5

Hasting 1919, 1, 10, 0, 1, 10.5

Londra 1922, 1, 11, 0, 4, 13

New York 1924, 2, 10, 1, 9, 14.5

Moskova 1925, 3, 9, 2, 9, 13.5

L. Hopatkong 1926, 1, 4, 0, 4, 6

New York 1927, 1, 8, 0, 12, 14

Berlin 1928, 1, 5, 0, 7, 8.5

Bad Kissingen 1928, 2, 4, 1, 6, 7

Budapete 1928, 1, 5, 0, 4, 7


9/159

Ramsgate 1929, 1, 4, 0, 3, 5

Karlbad 1929, 2-3, 10, 2, 9, 14.5

Budapete 1929, 1, 8, 0, 5, 10.5

Barselona 1929, 1, 13, 0, 1, 13.5

Hastings 1930-31, 2, 5, 1, 3, 6.5

New York 1931, 1, 9, 0, 2, 10

Hastings 1934-35, 4, 4, 2, 3, 5.5

::::::::::::

CAPABLANCA'NIN KATILDII TURNUVALAR VE ALDII SONULAR

Turnuva, Derece, +, -, =, toplam

Moskova 1935, 4, 7, 2, 10, 12

Margate 1935, 2, 6, 1, 2, 7

Margate 1936, 2, 5, 0, 4, 7

Moskova 1936, 1, 8, 0, 10, 13

Nottingham 1936, 1-2, 7, 1, 6, 10


10/159

Semmering 1937, 3-4, 2, 1, 11, 7.5

Paris 1938, 1, 6, 0, 4, 8

AV.R.O. 1938, 7, 2, 4, 8, 6

Margate 1939, 2-3, 4, 0, 5, 6.5

Buenos Aires 1939, -, 6, 0, 4, 8

Genel Toplam +, -, =

277, 26, 177

CAPABLANCA'NIN YAPTII MALAR VE ALDII SONULAR

+, -, =

Corzo, 1900, 4, 2, 6

Marshall, 1909, 8, 1, 14

Kostich, 1919, 5, 0, 0

Em. Lasker, 1921, 4, 0, 14

Alekhine, 1927, 3, 6, 25

Euwe, 1932, 2, 0, 8


11/159

Genel Toplam +,-,=

26, 9, 67

SATRAN NASIL OYNANIR

Satran iki kii arasnda ve kare eklinde bir satran tahtas

zerinde oynanr.

Satran tahtas beyaz (ak renk) ve siyah (koyu renk) eit byklkte

ve bir beyaz, bir siyah sralanm 64 kareden oluur.

Satran tahtas her oyuncunun sana beyaz gelecek ekilde konulur.

Her oyuncunun 16 ta vardr: Bir ah, bir Vezir, iki Kale, iki

Fil, iki At ve sekiz piyon.

Oyunun amac rakip ah almak yani mat etmektir. Oyuna beyazlar

balar, fakat nce talarn nasl hareket ettiini grelim.

Talarn Hareketi

Satran talarnn her birinin ayr hareketi vardr. Talarn hareket

ynleri, gidebilecekleri kareler aada bo satran tahtasn temsileden diyaramlarda ayr ayr gsterilmitir.

AH, bitiiindeki karelere gidebilir.

KALE, yatay ve dikey olarak ilerler.

FL, apraz hareket eder. Filler oyun boyunca ayn renk karelerde


12/159

kalrlar.

VEZR, dikey, yatay ve apraz gider.

AT, L eklinde bir hareketle kare srama eklinde gider. Talarn

zerinden atlayabilir.

PYON, bulunduu stunda ileriye doru bir kare hareket eder. Ancak

balang yerlerinde bulunan piyonlar istenirse iki kare

ilerletilebilir.

Ta Alma

Ta alma, alnan tan satran tahtas dna karlmas ve alan tan onun

yerine konulmasdr. Bir tan gidebilecei karelerde rakip bir ta

varsa, onu alabilir. Ta alma zorunlu deildir. Talar, (at hari)

kendi talarnn ve rakip talarn zerinden atlamazlar.

Piyonlar apraz olarak ta alr. Dikey olarak ilerlemekte olan

piyon nndeki karenin sa ve solundaki karelerde bulunan talar

alabilir.

Geerken alma, piyonlara zg bir ta alma eklidir. Balang yerindebulunan bir piyon iki hamle ilerletildiinde rakip piyonun ta

alma alanndan geerse, rakip piyon bu piyonu, hemen yapmak

artyla, alabilir. Geerken alma, diyagramda c ve d stunlarnda

gsterilmitir c stununda balang yerinde bulunan piyon iki kare

ilerletildiinde d stununda bulunan beyaz piyon onu alabilir ve ok

iareti ile belirtilen kareye geer. Beyaz, hamle sras kendisine

geldiinde geerken alma hakkn kullanmazsa sonraki hamlelerde bunu


13/159

yapamaz.

Piyonun Vezir Olmas Son yatk sraya ulaan piyon, piyon olarak kalamaz,

oyuncu onu kendi renginden ahtan baka bir taa ykseltir. Bu ekilde bir

oyuncu birden fazla vezire, ikiden fazla kaleye, ata ya da file

sahip olabilir.

Rok Rok yapma, ah ile kalelerden bir arasndaki bir harekettir,

ahn tek hamlesi olarak kabul edilir ve yle yaplr. ah,

kalelerden birine doru iki kare ilerletilir, kale de ahn

zerinden atlatlarak bitiiindeki kareye konur. Rokun amac, ah

rakip talarn saldrsndan uzak bir yere gtrmek ve kaleyi oyuna

sokmaktr.

Rok yapmak, aada saylan hallerde mmkn deildir:

a) ah ya da kale ile daha nce hamle yaplmsa,

b) ahn bulunduu, geecei ve gidecei kareler rakip talarn tehdidi

altnda bulunuyorsa,

c) ah ile kale arasnda bir ta varsa, Bir oyuncu rok yaparken nce

kaleye dokunursa bu hareket hataldr, ancak rok geerlidir; ah ve kaleyeayn zamanda dokunur ve rokun mmkn olmad anlalrsa, oyuncu ah ile

hamle yapmak zorundadr. Bu durumda ahn kurala uygun bir hamlesi yoksa,

yaplan hata geersizdir.

Mat

Satranta ama ah mat etmektir. ah mat edilince oyun sona erer.


14/159

Rakip ahn bulunduu kareyi talarndan biri ile tehdit eden oyuncu

rakibini ah! diyerek uyarr. ah tehdit edilen oyuncu, ahn

yerini deitirmek, tehdit eden ta almak ya da tehdidi yapan ta

ile ah arasnda kendi talarndan birini getirmek zorundadr.

Ksaca, ah tehdidi yaplacak ilk hamlede etkisiz hale

getirilmelidir. Bu yaplamad takdirde ah mat olur ve oyun biter.

Kendi ahn ah tehdidinden koruyan bir ta, rakip ah ah ile

tehdit edebilir.

Beraberlik Aadaki hallerden birinin meydana gelmesi ile, oyun

berabere sonulanm saylr:

1- Hamle sras kendisinde olan oyuncu, ah tehdit altnda olmad

halde, kurallara uygun hi bir hamle yapamyorsa, (Pat durumu)

2- Her iki oyuncu aralarnda anlamlarsa,

3- Oyunculardan biri, ayn durumun defa tekrarlandn ileri srmse,

4- Oyunculardan biri ta almadan ya da piyon hamlesi yapmadan

arka arkaya en az 50 hamle oynandn kantlamsa,

Turnuvalarda zaman skmas nedeniyle oyunlarn yazamam olan bir

oyuncu son iki maddeye dayanarak beraberlik isteinde bulunamaz.Tutulan Ta Oynanr Hamle sras kendisinde olan oyuncu talarndan

birine dokunursa onu oynamak, rakibin talarndan birine dokunursa

onu almak zorundadr. Eer tutulan ta oynanamyorsa ya da alnamyorsa,

bunun bir sonucu yoktur. Oyuncu tuttuu ta elinden brakmadka onu

herhangi bir kareye koyabilir. Talar dzeltmek amacyla tutmak isteyen

oyuncu rakibine nceden dzeltiyorum diyerek haber vermelidir. Oyunlarn

Yazlmas Satranta oyunlarn nasl yazldn bilmek baz yararlar salar:


15/159

Turnuvalarda oyunlarn yazlmas zorunludur. lerlemek iin kitap

ve dergilerde yaynlanan bilgileri ve oyunlar izlemek gerekir.

Her oyuncu kendi oyunlarn zaman zaman inceleyerek hatalarn

renmelidir.

Bu kitapta Uluslararas Satran Federasyonunun (FIDE) 1977 ylnda

Ocak 1981'den geerli olmak zere kabul ettii ve Trkiye Satran

Federasyonunun yaynlad kitaplarda uygulad yazl ekli kullanlmtr.

Satran tahtasnn sol kesinden balanarak sekiz stun a, b, c, d,

e, f, g harfleri ile, sekiz sra da 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

saylar ile belirtilmitir. Buna gre, herhangi bir kare, rnein,

a5, e3, g7 eklinde belirlenir.

Bir tala yaplan hamleyi belirtmek iin nce oynanan tan ilk

harfi, sonra gittii kare yazlr. rnein, Fg7, filin bulunduu

kareden g7 karesine, e2, ahn bulunduu kareden e2 karesine

gittiini belirtir.

Piyon hamlelerini belirtmek iin yalnz gittii karenin ad

kullanlr. rnek: e4, d3, a5.

Ta alma, ta alann ilk harfi, x iareti ve gittii yani alnan tan

bulunduu karenin belirtilmesi ile yazlr: rnek: Kxd4, kalenin bulunduukareden d4 karesine giderek bu karede bulunan rakip ta aldn gsterir.

Piyonun ta almas, bulunduu stunun harfinin ve x iaretinden sonra gittii

yani ald tan bulunduu karenin belirtilmesi ile yazlr. rnek: exd4,

gxf4, cxb5.

Ayn cinsten iki ta (iki kale, iki at) ayn kareye gidebiliyorsa

hareketleri yle yazlr:


16/159

a) nce tan ilk harfi, sonra bulunduu stun, daha sonra gittii kare

yazlr. f8 ve a8 karelerinde bulunan iki kaleden birincisi d8 karesine

oynatlyorsa bu hamle Kfd8, dieri Kad8 eklinde yazlr.

b) Ayn cinsten iki ta ayn stunda ise, nce oynanan

tan ilk harfi sonra bulunduu srann numaras, daha sonra gittii kare

yazlr. d2 ve d4 karelerinde bulunan iki attan biri f3 karesine

oynatlyorsa bu hamle A2f3. A4f3 eklinde yazlr.

Bu hamleler ta alarak yapld takdirde ayn hamleler

Kfxd8, Kaxd8, A2xf3, A4xf3 eklinde yazlr.

Son sraya ulaan piyonun vezir, kale, at ya da fil olmas

yeni tan ilk harf ile belirtilir. rnek: g8V, c8K, a1A, d1F

FIDE'nin bu kararnda oyunlarn yazlmasnda kullanlan ksaltmalar

yle aklanmtr: 0-0 kk rok, 0-0-0 byk rok, x ta alma, + ah

uyars, + + mat, e.p. geerken alma.

Kitap ve dergilerde oyunlarn aklanmas srasnda baz

iaretler kullanlr. Bunlarn balcalar unlardr:

! ok iyi hamle, !! mkemmel bir hamle, ? zayf bir hamle,

?? byk bir hata, !? dikkate deer bir hamle, ?! deeri pheli bir hamle.

mit NKAN

::::::::::::::

BLM 1


17/159

SATRANCIN ESASLARI

KISIM 1

TEMEL LKELER: OYUN SONLARI, OYUN ORTASI ve AILILAR

1- BAZI BAST MATLAR

rnek 1- aha kar ah ve kale ile oyun sonu. Kural udur: Rakip ah

tahtann herhangi bir tarafndaki son sraya kadar kovalamak.

Bu durumda beyazn ilk hamlesi olan Ka7 hamlesi rakip ah

sekizinci yatk sray hapsetmekle kalenin kuvvetini gsterir. Mat

abucak yapabilmek iin yle devam edilir;

1. Ka7 g8 2. g2.

Mat yapabilecek durumu elde etmek iin ah ve kalenin ortak

hareketi gerekir. Yeni balayanlarn takip edecekleri genel ilke

udur: Kendi ahmz mmkn olduu kadar rakip ah ile ayn yatk srada

ya da bu rnekte olduu gibi ayn dik stunda tutmak.

Bu suretle ah altnc yatk sraya getirilince ah artk rakip ah ile

ayn dik stunda deil, fakat rakip ahn bulunduu dik stunun yanndakimerkeze doru olan dik stunda tutmaldr.

2. ...f8 3. f3. e8 4. e4 d8 5. d5 c8 6. d6.

Burada c6 oynamak iyi deildir, nk siyah ah tekrar d8 karesine dner

ve mat yapmak daha uzun srer. Fakat eer imdi ah d8 karesine giderse o

zaman kale a8 den ah diyerek mat eder.


18/159

6. ... b8 7. Kc7 a8 8. c6 b8 9. b6 a8 10. Kc8. mat.

Balangtaki durumdan mata kadar on hamle yaplmtr: Beinci hamlede

siyah e8 oynasa idi genel kurala uygun olarak beyaz o zaman yle devam

ederdi; 6. d6 f8 (ama siyah ah beyaz ahn nne gelmee mecbur

ettikten sonra Ka8 oynayarak mat yapmaktr) 7. e6 g8 8. f6 h8 9. g6

g8 10. Ka8 mat.

rnek 2. -bu durumda siyah ah tahtann ortasnda

olduundan takip edilecek en iyi yol beyaz ah ileri srmektir:

1. e2 d5 2. e3. Kale daha oyuna girmediinden ah tahtann

merkezine doru, fakat rakip ahn nne deil yan tarafna doru

srmelidir, nk imdi siyah ah e5 karesine giderse kale tarafndan

Kh5 + hamlesi ile geri atlr. Eer bunun yerine 2. ...c4 o zaman

yine 3. Kh5 oynanr ve eer imdi 3. ...b4 4. d3, yine eer 3.

...c3 4. Kh4, bu suretle siyah ah mmkn olduu kadar dar bir

sahaya sktrlm olur. imdi oyun yle devam edebilir: 4. ...c2 5.

Kc4+ b3 6. d3 b2 7. Kb4+ a3 8. c3 a2 burada beyaz ahn hem

kaleyi korumak hem de rakip ahn hareket sahasn daraltmak iin

nasl oynadna dikkat edilmelidir.

imdi artk beyaz hamlede mat eder: 9. Ka4+b1 10. Kale a dik

stunu zerinde herhangi bir yere giderek siyah ah beyaz ahn nne

gelmeye zorlar, 10. ...c1 11. Ka1 mat.

Mat yapmak iin on bir hamle yeterli olmutur. Ve zannma gre

herhangi bir durumda yirmi hamleden nce mat yaplabilir. Monoton

bile olsa yeni balayanlarn aletleri doru oynamay renmeleri iin


19/159

byle eylerde pratik yapmalar faydaldr.

rnek 3. - imdi aha kar ah ile iki fil oyun sonunu grelim:

Siyah ah kede olduundan beyaz 1. Fd3 g7 2. Fg5 f7 3. Ff5,

oynayarak siyah ah dar bir sahaya sktrabilir. Eer balangta

siyah ah tantann ortasnda veya son yatk sradan uzakta ise beyaz

ah yaklatrlmaldr. Ve sonra da fillerin yardm ile beyaz ahn

hareket sahasn mmkn olduu kadar daraltmaldr.

imdi yle devam edebiliriz: 3. ...g7 4. f2 bu finalde mat

yapabilmek iin hasm ah tahtann yalnz kenarna deil ayn zamanda

keye de sktrmak gerekir. Beyaz ah altnc yatk sraya ve ayn

zamanda son iki dik stundan birine getirilmelidir. rneimizde

bu haneler h6, g6, f7 ve f8 haneleridir. h6 ve g6 en yaknlar

olduundan beyaz ah bunlardan birine gidebilir.

4. ...f7 5. g3 g7 6. h4 f7 7. h5 g7 8. Fg6 g8 9. h6 f8. imdi

beyazlar fillerin birisini oynayp hamleyi siyah aha geirecek

onu geri gitmeye zorlamaldr; 10. Fh5 g8 11. Fe7 h8. Burada

yaplacak ey beyaz fili siyah aha, sonraki hamlede g8 karesine

geldii zaman ah diyebilecek bir duruma sokmaktr: 12. Fg4 g8

13. Fe6+h8 14. Ff6 mat.

Bu mat on drt hamlede yaplmtr ve herhangi bir durumda otuz

hamleden nce yaplabilir. Bu trl btn oyun sonlarnda pat

olmamasna dikkat etmek gerekir. Yine bu son finalde rakip ahn

tahtann kenarna kovalanmasnn yeterli olmayp mat yapabilmek iin

keye sktrlmas gerektiini hatrlatrz. Tabii hangi ke olursa

olsun sonu ayndr.


20/159

rnek 4. - imdi aha kar ah ve vezir oyun sorununu inceleyelim:

Vezir, kale ve filin kuvvetini haiz olduundan bu mat en kolay

olup on hamleden evvel yaplabilir. Aadaki rnei alalm:

nce veziri oynayarak siyah ahn hareket kabiliyetini mmkn olduu

kadar azaltalm; 1. Vc6 d4 2. d2. Bu suretle ahn gidecek yalnz

bir karesi kalm olur. 2. ...e5 3. e3 f5 4. Vd6 g5 (eer siyah g4

oynarsa Vg6+) 5. Ve6 h4 (5. ...h5 6. f4 ve bir sonraki hamlede

mat) 6. Vg6 h3 7. f3 ah oynar 8. Vezir mat eder.

Bu oyun sonunda da kale oyun sonunda olduu gibi siyah ah

tahtann kenarna kovalanmaldr. Fakat vezir kaleden ok daha

kuvvetli olduundan izlenen yol daha kolay ve ksadr.

Bu grdmz basit oyun sonunda kural ayndr. Fakat her birinde

ahn yardmna ihtiya vardr. ahn yardm olmakszn mat yapabilmek iin

en az iki kale gerekir.

2- PYONUN VEZR OLMASI

Bir piyon, oyunda kazanabilecek en kk maddi stnlktr ve tahtada

yalnz ahlar ile bir piyon kald zaman ok defa oyunu kazanmaya

yeterli olur. Genel olarak u kural koyabiliriz: Kazanmak iin

ah, arada bir kare olmak zere kendi kendi piyonunun nnde

olmaldr.

Eer rakip ah piyonun tam karsnda yer alm ise oyunu kazanmak

mmkn olmaz.

rnek 5 -Bu durumda oyun beraberedir. Siyah iin yaplacak, ey, ah

daima piyonun nnde tutmaya almaktr. Eer, rneimizde olduu gibi

beyaz ahn durumundan dolay bu yaplamaz ise, o zaman siyah ah


21/159

beyaz ahn tam nnde bulundurmak gerekir. Oyun yle devam eder:

1. e3 e5 2. d3 d5. Bu ok nemli bir hamledir. leride grlecei

gibi dier herhangi bir hamle oyunun kaybedilmesine sebep olur.

Siyah ah piyona yakn tutulamadndan, mmkn olduu kadar ilerde ve

ayn zamanda beyaz ahn nnde bulundurulmaldr.

3. e4+ e5 4. e3 e6 5. f4 f6. Durum yine ayndr. Beyaz ah

ilerledike siyah ah, piyona yaklaamayacandan, beyaz ahn nnde

yer alr.

6. e5+ e6 7. e4 e7 8. d5 d7 9. e6+ e7 10. e5 e8 11. d6 d8. Eer

imdi beyaz, piyonu srerse siyah ah piyonun nne geer. Bu suretle

beyaz, ya piyonu feda etmek zorunda kalr ya da e6 oynar ve pat

olur.

Piyonu srecek yerde beyazlar ah geri ekerse o zaman ah

piyonunun nnde yer alr ve geri gitmeye zorland zaman piyonun

nne geecek ekilde veya beyaz ah ilerlerse karsna gelecek ekilde

geriler.

Bu savunma ok nemli olup okuyucu bunu btn ayrntlar ile

renmelidir. lerideki ilkelerin anlalmas iin de buna gerekvardr. Birok tecrbesiz oyuncular benzer durumlarda bu bilgiye

sahip olmadklarndan oyunu kaybetmilerdir.

rnek 6. -Bu durumda beyaz kazanr, nk piyonun nnde yer almtr ve

ikisi arasnda bir sra mevcuttur.

Takip edilecek metod udur: ah, piyonu tehlikeye sokmakszn mmkn


22/159

olduu kadar ilerletmeli ve kaybetmek tehlikesi olmadka piyonu

asla ileri srmemelidir.

1. e4 e6

Siyah, beyaz ahn ilerlemesine msaade etmiyor. Bundan dolay

beyazlar piyonu srerek siyah ah geri gitmeye mecbur eder.

Ondan sonra da ah ileri srer:

2. e3 f6 3. d5 e7.

Eer siyah 3. ...f5 oynarsa o zaman beyaz, piyonu e4

karesine srmek zorundadr, nk aksi takdirde siyah e4

oynayarak piyonu kazanr. Fakat siyahlar byle yapmadndan

beyazn piyonu ilerleyecek yerde ahn ilerletmesi daha

iyidir. nk piyon tehlikede deildir.

4. e5 d7 5. f6 e8.

imdi artk beyaz piyon ok geride olduundan ahn himayesine

getirilmelidir.

6. e4 d7.

imdi f7 oynamak iyi deildir, nk siyah d6 oynar

ve beyaz piyonu korumak iin ah ile geri gitmeye mecbur olur.

Bundan dolay:

7. e5 e8.


23/159

Eer siyah ah baka yere giderse beyazlar f7 ve sonra

da e6, e7 ve e8 oynayabilir. nk btn bu kareler beyaz ahn

kontrol altndadr. Siyah, buna engel olmaya altndan beyaz,

rakip ah uzaklatrmaya ve ayn zamanda kendi ahn piyonun

nnde bulundurmaya alr.

8. e6.

Piyon e6 oynanrsa oyun berabere biter, nk siyah f8

oynar ve beinci rnektekine benzer bir durum hasl olur.

8. ...f8 9. d7.

imdi artk siyah ah uzaklamaya mecburdur. Beyaz piyon e8

karesine giderek vezir olur ve beyaz kazanr. Bu oyun sonu da

bir ncekine benzer ve yine ayn sebeplerden dolay

dier ksmlara balamadan nce iyice anlalmas gerekir.

3- PYONLU OYUN SONLARI

imdi okuyucuya kazan yolunu gstermek iin bire kar

iki ve ikiye kar piyonlu oyun sonlarna ait iki rnek vereceiz.

rnek 7. -Bu durumda beyaz 1. f6 oynayarak kazanamaz, nk

siyah kendisine oyunu kaybettirecek olan gxf6 hamlesini yapmaz,

fakat 1. ...g8 oynarsa, 2. fxg7 xg7 ile oyun daha nce gsterildii

gibi berabere biter ya da 2. f7+ f8 ile beyaz, piyonu vezir yapamaz.

Ve yine 2. e7 gxf6 3. xf6 f8 beraberlik. Fakat beyaz diyagramda

gsterilen durumda yle oynayarak kazanabilir.


24/159

1. d7 g8 2. e7 h8 3. f6 gxf6 (3. ...g8 4. f7+ h8

5. f8V mat.) 4. f7 f5 5. g7+ h7 6. g8V+ h6 7. Vg6 mat.

rnek 8. -Aadaki durumda beyaz 1. f5 oynayarak

kazanabilir. Siyahn en iyi cevab g6'dr. (Okuyucu bunu aratrmaldr.)

Beyaz 1. g5 hamlesi ile kazanamaz, nk g6 ve beraberlik. (Bunun

nedeni imdiye kadar gsterdiimiz ah ve piyon oyun sonlarna yn

veren opozisyon ilkesi olup bu konu ileride ayrntl olarak

anlatlacaktr.)

Beyaz 1. e4 ile de kazanabilir: 1. e4 e6 (1. ...g6 2. d4 e6 3.

c5 f6 4. d6 f7 5. g5 g7 6. e7 g8 7. f6 e7 g8 7. f6 h7 8. f7 ve

beyazlar piyonu kazanr.)

2. f5+ f6 3. f4 g6. (Bu piyon srlmedii takdirde yedinci

rnekteki durum oluur.)

4. g5+ f7 5. f6 e6 6. e4 f7 7. e5 f8.

Beyaz f6 karesindeki piyonu vezir yapamaz. (Niin olduunubulunuz), fakat bu piyonu feda ederek dier piyonu ve oyunu

kazanr:

8. f7 xf7 9. d6 f8 10. e6 g7 11. e7 g8 12. f6 h7 13. f7 h8 14.

xg6 g8.

Siyahlar hala kar koyabilir. Kazanmann biricik yolu burada


25/159

gsterilendir. Bunu tecrbe ile aratrabiliriz:

15. h6 (15. f6 h7 ve kazanmak iin ah geri dnmek zorundadr. nk

16. g6+ h8 ve beraberlik) h8 16. g6 g8 17. g7 f7 18. h7 ve

beyaz piyon vezir olur.

Bu kadar basit grnen bu oyun sonu ile okuyucuya, tahtada pek

az ta kalm olmasna ramen ilgili bir rakibe kar oynad zaman

karlaaca byk glkler hakknda bir fikir verilebilir. Bundan dolay

satranta gerek bir usta olmak iin bu basit ilkelere byk bir

nem vermek gerekir.

rnek 9. -Bu oyun sonunda beyaz ilk hamlede herhangi bir piyonu

srerek kazanabilir. Fakat bir saknca olmad takdirde u genel

kural izlemek yararldr: nce kar-snda rakip piyonu olmayan piyon

srlmelidir.

1. f5 e7.

1. ...g6 2. f6 ve yukarda gsterilenlere benzer bir durum elde

ederiz. 1. ...h6 g5.

2. e5 f7 3. g5 e7.

3. ...g6 4. f6 ve 3. ...h6 4. g6+ her iki halde de daha nce

incelenmi olan durumlara benzer durumlar oluur.

4. h5.

Ve sonra da g6 ile daha nce gsterilen oyun sonlar elde edilir.


26/159

Siyah 4. ...g6 oynarsa, 5. hxg6 hxg6 6. f6+ ile sonu deimez.

imdiye kadar piyonlarn tahtann yalnz bir tarafnda olmas halini

inceledik. imdi de tahtann her iki tarafnda da piyonlarn

bulunduu durumlar inceleyelim:

rnek 10. - Bu gibi durumlarda genel kural udur:

Kuvvetlerimizin fazla olduu tarafta derhal harekete gemeliyiz.

O halde:

1. g4.

Genellikle karsnda rakip piyonu bulunmayan piyonu ilerlemek

daha iyidir.

1. ...a5.

Siyahlar dier kanatta ilerliyor. imdi beyaz bu piyonu durdurup

durdurmamay dnebilir. Bu durumda her devam yolu kazanr. Fakat

genellikle rakip ah ok uzakta olduu zaman piyonu durdurmak

gerekir.

2. a4 f6 3. h4 e6.

3. ...g6 ile basit bir hesap gsteriyor ki beyaz ah ile br

kanada gidip a5 karesindeki rakip piyonunu alr ve geriye kalan

tek piyonunu siyahtan ok nce vezir yapabilir.

4. g5 f7 5. f5 g7 6. h5 f7.


27/159

6. ...h6 7. g6 ve sonra da iki piyon birbirini rakip aha

kar koruyabileceinden (nk siyah ah bir piyonu alrsa dierini

yakalayamaz) beyaz dier kanada giderek siyahn orada bulunan

piyonunu alr.

7. e5

imdi artk ah ile br kanada gidip siyah piyonu alarak oradaki

beyaz piyonu vezir yapmann zaman gelmitir. Bu kural buna benzer

btn oyun sonlarnda yrrlkte olup okuyucu tarafndan bu rnekte ve

kendisinin bulabilecei dier rneklerde incelenmelidir.

4- OYUN ORTASINDA KAZANCA GTREN DURUMLAR

imdiye kadar gsterilenleri iyice rendikten sonra okuyucu

phesiz ki btn talarla gerek bir oyun oynamak isteindedir.

Fakat allara balamadan nce oyun srasnda meydana gelen baz

kombinezonlar inceleyeceiz. Bunlar okuyucuya iyi oynannca

satrancn ne kadar gzel bir oyun olduu hakknda bir fikir

verecektir.

rnek 11. -Hamle siyahndr, beyazn Vh6 oynayp sonra da g7karesinden mat etmekle tehdit ettiini dnerek siyah bu durumda

1. ...Ke8 oynar ve beyaz Ke1 mat ile tehdit

eder. Buna kar ise beyaz gerek tehdidini meydana koyuyor: 1.

...Ke8 2. Vxh7x xh7 3. Kh3+ g8 4. Kh8 mat. Ayn tipten bu

kombinezon daha kark bir durumdan da meydana gelebilir.


28/159

rnek 12. -Beyazn bir aleti eksiktir ve bu aleti hemen kazanamad

takdirde oyunu kaybedebilir. Bundan dolay beyaz yle devam eder:

1. Axc6 Fg5.

Siyah at alamaz, nk beyaz Vxh7+ ve Kh3+ oynar ve sonra da mat

eder.

2. Ae7+ Vxe7.

2. ...Fxe7 3. Vxh7+ xh7 4. Kh3+ ve Kh8 mat. 3. Kxe 7. Fxe7 4.

Vd7. ve beyazlar fillerden birisini de kazanarak kale ve file kar

vezir ve fille kalp oyunu kolaylkla kazanr.

Bu iki rnek rok yaptktan sonra g piyonunu bir kare srmenin

mahzurlarn gsteriyor.

rnek 13. -Bu durumda da ilgin bir kombinezon vardr. Eer beyaz

imdiki durumdan istifade ederek bir ey salayamaz ise siyahlar ata

kar kale ile kazanr. Gerekten beyaz birka hamlede mat eder:

1. Af6+ gxf6.

Zorunlu, yoksa Vxh7 mat. 2. Vg3+ h8 3. Fxf6 mat.

rnek 14. -Ayn tipte bir kombinezon daha kark bir rnekte aada

gsterilmitir.

1. Fxd7 Vxd7.


29/159

Fxe4'e kar beyaz Vc3 ile hem mat ve hem de vezir tehdidi

yaptndan kazanr.

2. Af6+ gxf6 3. Kg3+ h8 4. Fxf6 mat.

rnek 15. -Aadaki kombinezona da ok rastlanr.

Burada beyazn bir piyonu ve bir de kalesi eksiktir. Buna ramen

abucak kazanr: 1. Fxh7+ xh7 (eer 1. ...h8 2. Vh5 g6 3. Vh6 ve

kazanr) 2. Vh5+ g8 3. Ag5 ve siyah iin h7'deki mata engel olmann

tek yolu Ve4 oynayarak veziri feda etmek olduundan beyaz kaleye kar

vezirle kazanr.

rnek 16. -Ayn tipte bir kombinezon, daha kark

bir durumda da yapilabilir:

Beyaz yle oynar: 1. Axe7+ (bu hamle diyagonali ile aar) Fxe7

(h7'de fil fedasndan sonra atn g5 karesine gelmesine engel

olmak iin) 2. Kxe7 Axe7 en iyisi, 3. Fxh7+ x7 (3. ...h8 4. Vh5

g6 5. Fxg6+ g7 6. Vh7+ f6 7. g5+ e6 8. Fxf7+ Kxf7 9. Ve4 mat)

4. Vh5+ g8 5. Ag5 Kc8 6. Vh7+ f8 7. Vh8+ Ag8 8. Ah7+ e7 9. Ke1+

d8 10. Vxg8 mat.

Bu kombinezon uzun olup birok devam yollar olduundan oyunayeni balayan bir okuyucu tarafndan kavranmas zordur. Fakat

kombinezonun tipini bilmekle okuyucu benzer durumlarda ayn

ekilde parlak bir saldrya geebilir. Yine grlyor ki btn bu

kombinezonlarda esas, zayf bir noktaya yneltilen aletlerin

birbirleri ile olan ahenkli ibirliidir.

5- ALETLERN BAINTILI DEERLER


30/159

Allarnn asl ilkelerine girmeden nce okuyucuya aletlerin

bantl (izafi) deerleri hakknda bir fikir vermek faydal olur.

Bunu gsteren tam ve doru bir tablo yoktur ve yaplacak biricik ey

aletleri ayr ayr incelemektir. At ile fil nazari olarak ayn kuvvette

saylmakla beraber kanaatimce birok hallerde fil daha kuvvetlidir. Ve

yine ok iyi bilinir ki iki fil hemen hemen daima iki attan kuvvetlidir.

Piyonlara kar da fil attan kuvvetlidir. Kaleye kar piyonlarla

fil, kaleye kar piyonlarla attan daha kuvvetlidir.

Bir fil ve bir kale, bir at ve kaleden stndr, fakat vezir ile

at vezir ile filden kuvvetli olabilir.

Bir fil ok defa piyondan kymetlidir. Fakat at iin bu nadiren

byle olup ve hatta at piyon deerinde bile olmayabilir.

Bir kale, bir at ve iki piyon veya bir fil ve iki piyon

deerindedir. Fakat nce de sylendii gibi fil kaleye kar attan

daha iyidir.

ki kale vezirden biraz daha kuvvetlidir. Fakat iki at ve bir

filden biraz daha zayftr, iki fil ve bir attan ise, iki at ve

bir filden olduundan daha zayftr. Aletler deiildike atn kuvveti

azalr, fakat kaleninki oalr.

Oyun ortasnda tamamen bir savunma aleti olan ah, btn aletler

sahadan ekilince bir saldr aleti olur. Ve hatta bazen bir iki

kk alet mevcutken bile ah saldr amac ile kullanlabilir. Oyun

sonuna gelince ahn hareketi byk bir nem kazanr.

6- AILILARIN GENEL STRATEJS


31/159

Asl ilke udur: Aletleri abucak gelitirip mmkn olduu kadar hzla

oyuna sokmak.

Oyuna balarken yaplabilecek hamlelerden 1. e4 ya da 1. d4

hamleleri vezir ve file yol aarlar. Bundan dolay nazari olarak

bu iki hamlenin en iyi balang hamleleri olmas gerekir, nk dier

hi bir balang hamlesi iki aletin de yolunu aamaz.

rnek 17. -rnein oyuna yle balayalm: 1. e4 e5 2. Af3.

Bu hamle hem gelime ve hem de bir hcum hamlesidir. Siyah da ayn

tarzda bir hamle ile karlk verir (Af6) ya da, 2. ...Ac6.

oynayarak hem piyonu korur ve hem de atn gelitirmi olur.

3. Ac3 Af6.

Bu iki hamle de gelime hamleleridir. 4. Fb5

Atlardan hi olmazsa birini karmadan bu filin oynanmamas uygun

olur.

ncelikle ah at karlmaldr. Fil burada c4 karesine

de karlabilir. Fakat mmkn olduka gelime ve saldrybirletirmek tercih olunur.

4. ...Fb4.

Siyah da ayn ekilde oynayarak nce fil ile c3'deki at

alp sonra da e4 piyonunu almakla tehdit ediyor.


32/159

5. 0-0.

Bu hamle dolayl olarak 5. ...Fxc3 hamlesine engel oluyor ki

analizle bu hamlenin fena olduu grlebilir. Ayn zamanda kale

merkezde harekete gemeye hazrlanmtr ve bu da ok nemlidir.

5. ...0-0.

Siyah da ayn dnceyi izliyor.

6. d3 d6.

Bu hamlelerle iki ama dnlmtr: ahn nndeki piyonu korumak

ve vezir filine diyagonali amak.

7. Fg5.

Bu ok kuvvetli hamle ile oyun ortasna giriyoruz. 8. Ad5

hamlesi ile balayan ve beyaz kazanca gtren bir kombinezon

mevcuttur. Bu tehdit siyahlar ayn eyi yapmaktan men

eder. (eer siyah Fg4 oynarsa kaybedeceini gsteren uzun

bir analiz vardr.) Bundan dolay siyah 7. ...Fxc3 oynamak

zorundadr. Bu suretle ey dikkatimizi eker;

Birincisi, bu alta gelimenin tamamlanmas iin yedi

hamle yeterli olmutur. (Baz ok zel hallerde bu on ila on

iki hamle srebilir, kural olarak sekiz hamle yeterlidir.) kincisi,

siyahlar fili at ile deimek zorunda kalmtr, fakat buna karlk

beyazlarn a2 piyonu ayrlm bir piyondur ve c2 ve c3 piyonlar da

dubledir.


33/159

(Bu, oyunun banda beyaz iin avantajldr. nk piyonlar

tahtann merkezine doru duble olmulardr.) ncs, beyaz bu

deimeden sonra d4 hanesini kontrol etmek iin bir piyon daha

getirmi oluyor ve siyah savunmaya zorlayarak giriimi elde tutuyor

ki bu da tecrbelerin gsterdiine gre phe gtrmez bir stnlktr.

Yukarda izah edilen stratejik ilkeler btn allar iin ayndr,

yalnz bunlarn taktik uygulamalar duruma gre deiir. Daha ileri

gitmeden nce okuyucunun zihnine yerlemesi gereken u nemli

noktay belirtmek isterim:

Gelime tamamlamadan nce, hi bir aletle, maddi kazan salanmas

ya da hareket serbestlii iin kesinlikle gerekmedike bir defadan fazla

oynanmamaldr.

Btn bunlardan baka yeni balayanlarn unu da aklnda tutmas gerekir:

Atlar fillerden nce karnz.

7- MERKEZN KONTROL

Satran tahtasnn e4, d4, e5, d5 kareleri merkez kareleridir ve bu

karelerin kontrolne merkezin kontrol denir. Merkezin kontrol ok

nemlidir. Bu karelerden en az birini ve belki de tanesi kontrolaltnda bulundurmadan hi bir kuvvetli saldr baaryla sonulanamaz.

Altaki manevralarn biroundan ama, giriimi salayan merkez

kontroldr. Baz hamleler serisinin amac bu olduundan bu gibi

hamleleri anlamak iin bu hususu hatrlamak gerekir. Kitapta ilerledike bu

noktalara daha fazla temas edeceim. imdiki halde baz allar

tetkik ederek genel ilkelere gre bu al hamlelerini izah

edeceim. Bu suretle oyuncu bunlar hakknda doru bir fikir


34/159

edinerek yeni ve g durumlarla karlat zaman doru yolu daha

kolaylkla bulabilecektir.

rnek 18-

1. e4 e5 2. Af3 d6.

Bu zayf bir hamledir. Siyah hemen savunmaya geiyor. lke olarak

da hamle yanltr, nk alta mmkn olduu takdirde piyonlar yerine

aletleri oynamaldr.

3. d4.

Beyaz hemen saldrya geecek merkezi kontrol etmeye ve

kuvvetlerini yerletirmek iin saha kazanmaya urayor. 3. ...Ad7

Siyah merkezi brakmak istemiyor ve bu hamleyi daha tabii olan

Ac6 hamlesine tercih ediyor, c6 karesi atn gelimesi iin normal

olan yerdir. lkeler bakmndan da siyahn hamlesi yanltr, nk bu

hamle ile c8 deki filin yolu tkanyor. Ad7 hamlesi siyah

aletlerin hareketini salayacak yerde aksine onlar bsbtn

sktrmaktadr.

4. Fc4 h6.

Siyah yapt zayf hamlelerin zararn grmeye balamaktadr. Siyah

tarafndan yaplan bu gibi bir hamle o aln ktlne bir delildir.

nk beyaz Ag5 oynamakla tehdit etmekte idi. Siyah buna 4.

...Fe7 hamlesi ile de engel olamazd: nk 5. dxe5 Axe5 (eer 5.

...dxe5 6. Vd5) 6. Axe5 dxe5 7. Vh5 beyaz bir piyon kazand gibi

ok salam bir duruma da geer.


35/159

5. Ac3 Agf6 6. Fe3 Fe7 7. Ve2.

Grlyor ki beyaz henz rok yapmyor. Bunun sebebi

de nce aletlerini oyuna sokarak rakibi tehdide devam etmek

istemesidir. Ayn zamanda siyah, vezirine yer amak iin c6

oynamak zorundadr, nk beyaz Kd1 ve sonra da dxe5 ile

tehdit etmektedir.

Siyahn dier herhangi bir hamlesi onu sonunda exd4 oynamaya mecbur

ederek merkezi beyaza terketmek zorunda brakr.

7. ...c6 8. Kd1 Vc7 9. 0-0.

Bu son hamle ile beyaz gelimesini tamamlar. Siyahn durumu ise

skktr. Basit bir inceleme beyazn durumunun ok

salam olduunu gsterir. Durumunda hi bir zayflk olmad gibi

aletleri de rakibin durumuna hcum iin gereken herhangi bir manevray

yapmaya hazrdr. Oyuncu bu rnei dikkatle incelemelidir. Bu rnek

bazen roku geciktirmenin de mmkn ve avantajl olduunu gsterir.

Buradaki hamleleri hi biral kitabna mracaat etmeksizin aklma

geldii gibi verdim. Bundan dolay tarafmdan verilen bu hamlelerin

standart allara uygun olup olmadn bilmiyorum, fakatkitabn henz bu ksmnda iken okuyucunun daha ileride anlyabilecei

fazla teknik ayrntlara girmek doru deildir.

rnek 19-

1.e4 e5 2. Af3 d6 3. d4 Fg4.


36/159

Bu hamle de grdmz kurallardan birine aykr olduundan fenadr.

Bu kurala gre filleri karmazdan nce en azndan bir atn karlm

olmas gerekir. kinci mahzur da fli at ile deimektir ki bu da

alta genellikle fenadr, ta ki buna karlk bir stnlk

salayabilsin.

4. dxe5 Fxf3.

4. ...dxe5 bir piyon kaybettirir

5. Vxf3 dxe5 6. Fc4 Vf6.

Af6, Vb3 ile beyazlar bir piyon kazanr.

7. Vb3 b6 8. Ac3 c6.

Ad5 hamlesine engel olur.

Siyahn vezirden baka hi bir ta gelimemitir. Beyazlarn ise

bir at ve fili gelimi olup siyahn son hamlesine ramen Ad5

oynayarak bir stnlk salayabilir. Okuyucu bu durumdan doabilecek,

eitli devam yollarn analiz etmelidir.

Oyunu az bilen okuyucularmzn faydalanmalar iin

bu analizi ksaca gsterelim:

9. Ad5! cxd5 10. Fb5+ e7 (10. ...Ad7 11. Fxd7+ xd7

12. Vxd5+ beyazlar kaleyi kazanr.) 11. Vxd5 beyaz aleti geri

alr. eviren


37/159

Bu rnekler daha nce belirtilen kurallarn pratikteki uygulamasn

gstermektedir. Okuyucu oyun banda piyonlarla deil aletlerle oynamaya

dikkat etmelidir. zellikle baz yeni balayanlarn yapt gibi a3 veya

b3 hamlelerini oynamamaldr.

8. TUZAKLAR

imdi, oyun balarnda kanlmas gereken baz tuzaklara ait rnekler

vereceim. Birok tecrbesiz oyuncularn allarda bu tuzaklara

dtkleri grlmtr.

rnek 20.

Beyaz yle oynuyr:

1. dxe5 Axe5.

Siyahn piyonla almas gerekir.

2. Axe5 Fxd1 3. Fxf7+ e7 4. Ad5 mat.

rnek 21-

Hamle sras kendilerinde olan siyahn e6 oynamas gerekir.

Varsayalm ki siyah Af6 oynam olsun, o zaman yle oynar:

1. Fxf7+

Ae5 hamlesi de beyaza stnlk salar, nk eer 1.

...Fxd1 2. Fxf7 mat. Fh5 hamlesi de buna engel olamaz, nk beyaz


38/159

vezir fili alr, 1. ...Fe6 hamlesi ise siyahn durumunu bozar. Beyazn

yapt Fxf7+ hamlesi derhal bir maddi stnlk salar. Yeni balayanlar

nazari bir durum stnl salamak yoluna sapacak yerde byle

frsatlardan derhal faydalanmaldr.

1. ...xf7 2. Ae5+ ah oynar 3. Axg4.

Beyaz, bir piyon kazand gibi durumu da daha iyidir.

Satranta daha birok tuzaklar mevcut olup hatta bunlara ait

bir kitap bile yazlmtr. Yukarda verilen tip, en genel olandr.

::::::::::::

KISIM 2

OYUN SONU LE LGL DER LKELER

imdi tekrar oyun sonuna dnerek birka ilkeyi daha

aratracaz. Sonra yine oyun ortasna dneceiz ve daha sonra

tekrar allar inceleyerek yava yava satrancn her ksmndan

bir para renmek suretiyle ilerleyeceiz. Bu suretle

bilgimiz salam temellere dayanm olacaktr.

9- TEMEL BR LKE

Yukarda sterile durumda beyaz, bu gibi durumlarda geerli

olan u temel ilkeye uygun olarak 1. b4 hamlesi ile oyunu berabere

yapabilir. Karsnda rakip piyonu bulunmayan piyonu srmelidir.

Fakat varsayalm ki beyaz ya bu ilkeyi bilmediinden ya da deerini

takdir etmediinden 1. a4 oynam olsun, o zaman siyah 1. ...a5 oynayarak


39/159

kazanr. nk bu hamle ile yksek satran stratejisinin temel ilkelerinden

birini uyguluyor ki bu ilke udur: Bir eyle iki eyi balamak.

41. b4 ke4 42. Kxd3 Kxc4 43. Kh3 Kxb4 44. Kxh7+ f6

45. Kxa7 f5 46. f3 Kb2 47. Ka5+ f6 48. Ka4 g5 49. Kxf4

Kxa2 50. h4+ h5 51. Kf5+ h6 52. g4 terk.

imdiki halde al ve oyun ortas ile megul olduumuzdan

ve bu oyun sonunun zor oluundan dolay zerinde fazla durmadm.

Oyun sonlar ayrca incelenecektir.

24- ALETLERN MCADELE ALANI LE LGSN KESMEK

Bir ustann oyunu ok defa rakibin aletlerinden birinin,

gerek mcadelenin cereyan ettii saha ile ilgisini kesmek amacn

gder. ok defa bir fil veya at hareketten mahrum bir

hale konur. Bu gibi hallerde o andan itibaren oyunun kazanldn

syleyebiliriz, nk btn pratik amalar iin taraflardan birinin

bir aleti fazladr. Bunun ok iyi bir rneini aadaki oyunda

gryoruz.

rnek 54. -1919 senesi Hastings zafer turnuvasnda oynanmtr.

(Drt ay oyunu) Beyaz: W. Winter. Siyah: J. R. Capablanca.1. e4 e5 2. Af3 Ac6 3. Ac3 Af6 4. Fb5 Fb4 5. 0-0 0-0 6.

Fxc6.

Birok oyunlarda baaryla uyguladm Niemzowitch devam yoludur.

Bu beyazlara ok salam bir oyun salar. Niemzowitch'e gre beyazlar

zamannda d4 oynayarak kalelerine bir hat aar ve ayn zamanda atn

da f5 karesine yerletirince kazanca gtren bir durum elde eder.


40/159

Onun dncesine gre siyah, beyaz atn f5 karesine yerlemesine engel

olmaya kalkarsa baka taraftan oyununu zayflatmak zorundadr. Bunun

doru olup olmad isbata muhta olmakla beraber, fikrimce bu hamle

ok iyidir. Fakat dier taraftan siyah da aletlerini rahata

gelitirebilir. Bu devam yolunda Beyaz, Siyahn gelimesine engel

olacak yerde salam bir durum elde etmeye alarak zaman gelince

saldrya geer.

6. ...dxc6.

bxc6 hamlesinin Beyaza daha iyi bir oyun salad birok

oyunlardan anlalmtr.

7. d3 Fd6 8. Fg5.

Bu hamle altaki amaca uygun deildir. Bu devam yolunda

beyazn genel stratejik plan h3 ve sonra da g4 oynamak ve c3

karesindeki at e2-g3 veya d1-e3 yolundan f5 karesine

yerletirmektir. Ve sonra mmkn olursa dier at icabna gre

h4, g3 veya e3 karesine getirip f5 atna balamaktr.

Beyaz ah bazen g1 karesinde kalr, bazen de g3 karesine

gtrlrse de ok defa ah h1 karesine gider. Sonuta ekseriya

f4 hamlesi ile gerek saldr bazen dorudan doruya aha karyapld gibi bazen de aletlerin ou deitirildikten sonra

durum stnl kazanmaya yarar.

8. ...h6 9. Fh4 c5.

Bu hamle d4 hamlesine engel olmakla beraber ayn zamanda beyaz

Ad5 oynamaya zendiren bir tuzaktr. Siyahn plan zaman gelince


41/159

g5 oynayarak at ve veziri beyaz filin amazndan kurtarmaktr.

10. Ad5.

Beyaz tuzaa dyor. Bu hamle deneysizlii gsterir. Beyaz,

benim deney ve kuvvetimdeki bir oyuncunun zararl olsa byle bir

hamleye asla msaade etmeyeceini dnmeli idi.

10. ...g5

Bu hamleden sonra beyaz oyunu kaybetmitir. Axg5 oynarsa Axd5

cevab zerine bir alet kaybeder. Bundan dolay beyazn Axf6

hamlesinden nce ya da sonra Fg3 oynamas gerekir ki bu da

grlecei gibi aleyhine sonulanacaktr.

11. Axf6+ Vxf6 12. Fg3 Fg4 13. h3 Fxf3 14. Vxf3 Vxf3

15. gxf3 f6.

Basit bir inceleme gsteriyor ki pratik bakmdan beyazn bir fili

eksiktir. Fili serbestlemek belki bir piyon fedas ile

dahi mmkn deildir. Bu, piyondan baka zaman kaybn

da icabettirir. imdi siyah btn enerjisini vezir kanadna

dndrerek stnl sayesinde kesin sonucu elde edecektir.Okuyucuya bu gibi bir oyunu kazanmann ne kadar kolay olduunu

gstermek iin oyunun devam aada verilmitir.

16. g2 a5 17. a4 f7 18. Kh1 e6 19. h4 Kfb8.

ah kanadna dikkat etmeye lzum yoktur, nk piyonlar

deierek h stununu amakla beyaz bir ey elde edemez.


42/159

20. hxg5 hxg5 21. b3 c6 22. Ka2 b5 23. Khal c4.

Eer beyaz feda edilen piyonu alrsa siyah onu, bxc4 hamlesinden

sonra Kb4 oynayarak hemen geri alr.

24. axb5 cxb3 25. cxb3 Kxb5 26. Ka4 Kxb3 27. d4 Kb5

28. Kc4 Kb4 29. Kxc6 Kxd4 30. terk.

25- RNEK BR OYUNUN ANALZ

Kendi oyunlarmdan birkan notlarmla birlikte verdikten sonra

incelemek zere, ngiltere'nin en iyi oyuncularndan Sir George

Thomas tarafndan Mr. FF.L. Alexander'a kar 1919-1920 knda

Londra Satran Kulb Birinciliinde oynayan bir oyunu veriyorum.

Sir George Thomas ricam zerine oyuna alt notlar benim iin yazp

gerekli grdm ekleri yapmam iin bana vermitir. Parantez iinde

olan Sir George Thomas'n notlar bu suretle benimkilerden

ayrlmtr.

rnek 55. -Kabul edilmeyen vezir gambiti (Parantez iindeki notlar

Sir George Thomas'ndr). Beyaz Mr. FF.L. Alexander. Siyah: Sir George

Thomas.

1. d4 d5 2. Af3 Af6 3. c4 e6 4. Ac3 Abd7 5. Fg5 c6 6.

e3 Va5.

(Siyahn savunmasnn esaslarndan biri de beyaz vezir

atna, dxc4 oynadktan sonra Ae4 ile taarruz etmektir. Fakat

Ad2 hamlesi belki de tehdidi nleyen kuvvetli bir hamledir.)


43/159

Bundan baka siyahn bu savunmasnn iki sebebi vardr, birincisi

bunun br savunmalar kadar oynanmam olmasndan dolay daha az

bilinmesi, dieri siyahlarn at ve file kar iki file kalmasdr

ki bu da genellikle bir stnlk demektir.

7. Fxf6 Axf6 8. a3 Ae4 9. Vb3 Fe7.

Buras fil iin iyi bir gelime yeri deildir. Bu fil d6 karesine

karlmal idi. Oyun banda zaman unsuru ok nemli

olduundan oyuncular gelimeye ok dikkat edip aletlerini

doru yerlere yerletirmelidirler.

10. Fd3 Axc3 11. bxc3 dxc4 12. Fxc4 Ff6.

(Beyaz atn e5 karesine gelmesini istemedim. nk aksi takdirde

at oradan kovmam iin f6 oynayp e6 piyonunu zayflatmam gerekecekti.)

Ayni ey Fd6 oynayarak yaplabilirdi, bu da daha nce filin e7 yerine

d6 karesine karlmas gerektii hakkndaki fikrimin doruluunu

gsterir.

13. 0-0

Dier bir imkan da nce e4, e5 ve sonra da 0-0 oynamakt.Beyaz bu suretle giriimi elde etmekle beraber kendi piyon durumunu

epeyce zayflatacakt ve sonuta btn midini aha kar yaplacak

bir hcuma balamak zorunda kalabilirdi. Bu hamle oyunun dnm

noktasdr ve bu gibi durumlarda oyun, oyuncunun oyun tarzna ve

karakterine gre ekil alr.

13. ...0-0 14. e4 e5.


44/159

15. d5.

(Beyaz, 15. Kfd1 oynayarak merkezde karmay sonraya

brakabilirdi. Filimi c5 karesine yerletirmek istediimden

beyazn d piyonunun ilerlemesini zaten arzu etmitim.) Bu

hamle ile beyaz durumun deerini anlamadn gsteriyor.

Beyazn tek stnl siyah vezir filinin gelimemi olmasdr.

Bundan dolay filin gelimesini nleyen bir plan yapmas, eer

bu mmkn olmazsa fili oyuna sokabilmek iin siyah, piyon

durumunu zayflatmaya mecbur etmesi gerekir. Bu maksat iin de

hamle tetkike deer. Birincisi; a4 ile beyaz

filin imdiki durumunu salamlatrmaktr ki buna siyah Vc7

ile cevap verir. kincisi; 16. dxe5 Fxe5 17. Axe5 Vxe5 18. Fxf5+

oynayabilmek iin kalelerden birini d1 karesine getirmek. Siyahn

bu tehdide cevab Fg4 dr. ncs ise h3 oynayarak

Fg4 hamlesine engel olmak ve kalelerden birini d1 karesine

getirmek biraz nce sylenen tehditten dolay siyah b5 oynamaya

mecbur edip vezir kanadndaki siyah piyonlar zayflatmaktr. Bu

suretle h3 hamlesi beyazn amacn salayabilirdi. Bunun yerine

yaplan d5 hamlesi beyaz filin yolunu tkad gibi siyahn

gelimesini de kolaylatryor. Bundan sonra beyaz savunmaya

gemi oluyor. Artk oyunun ilgin taraf siyahn taarruz oyunudur.

15. ...Vc7 16. Fd3.

(Siyah vezir kanadnn gelimesini kolaylatrdndan bu

hamle de yanl grnyor. nk bundan nce siyah, dcx6

ve sonra da Fd5 yznden b6 oynayamyordu).


45/159

16. ...b6 17. c4 Fb7 18. Kfc1.

(Bu hamle, Kab1 ve sonra da c5 oynamak amac ile yaplmtr.

Fakat bu siyahn zaten yapmak istedii Fe7-c5 hamlesine yine bir

neden oluturuyor.

18. ...Fe7 19. Kc2 Fc5 20. Vb2 f6.

(Belki de burada f5 hamlesini hazrlamak iin 20. Kfe8

oynamak daha iyi idi).

Burada siyahn oyunu zayf ve kuvvetsiz olup ayn zamanda

planszdr. Byle durumlar oyunda idaresi g olanlardr. Bu

gibi hallerde oyuncu, baar vaad eden geni lde plan

yapmaldr ve bu plan elindeki aralarla uygulamaya

koyabilmelidir. Durumun incelenmesinden anlalyor ki

siyahn en iyi ans kuvvetlerini beyazn merkezine kar bir

hcum iin yp bu hcumdan sonra da aha kar dorudan

doruya taarruz etmektir. Bundan dolay, f5 oynamak

amacyla nce Kae8 oynamas gerekirdi. Beyaz bu plana engel

olmay baarrsa beyazn kuvvetlerini bu ama iin ah kanadna

ym bulunmasndan faydalanarak hcumu hemen vezir kanadna

evirip kalelerine bir stun amas gerekirdi. ki filin bykkuvvetinden dolay bu da siyahn stnlk kazanmasna neden olurdu.

21. Kab1 Kad8 22. a4 Fa6 23. Kd1.

Beyaz kale hamleleriyle aka zaman kaybediyor.

23. ...Kfe8 24. Vb3.


46/159

(Ah4 ve Fe2 hamlelerinden sonra veziri br tarafa geirmek iin)

24. ...Kd6 25. Ah4 g6 26. Fe2.

26. ...cxd5.

(Beyazlar fili g4 zerinden e6 karesine getirmek istediinden

bu deimenin lzumlu olduunu dndm. Piyonu c4 deki piyon ile

alnca fiilleri deitirerk vezir kanadndaki bire kar iki

piyonuma gvendim. ahna kar iddetli bir taarruza neden

oluturaca iin e4 piyonu ile piyonu alacan sanmadm.)

Siyahn bu dncesinin yanl olduu kanaatindeyim.

Eer beyaz onun dnd gibi c4 piyonu ile asla idi vezir

kanadnda mkemmelen destekleyebilecei bir geer piyon elde

edeceinden siyahn kendi piyon durumu daha fena olacakt. O zaman

siyahn tek stnln durumu fena olan bir ata karlk iyi

yerletirilmi bir fil oluturacakt ki bu gibi durumlarda fil

attan kuvvetlidir. Siyah btn bunlara Fe8 oynayarak engel

olabilirdi, nk eer o zaman beyazlar Vg3 oynarsa siyah cxd5

oynayabilirdi veya beyazlar piyonu c4 piyonu ile alamazd. -Eer

alrsa siyah Fxf2+ oynayarak kalite kazanrd-

27. exd5 e4 28. g3 e3.

Bu hamleyi beenmedim. nce f5, g5, f4 oynayp sonra

da veziri d7, f7 ya da gerekirse baka bir kareye yerletirdikten

sonra bu hamleyi oynamak daha iyi idi. Bu hamle c5 deki filin

nn kapatyor ve beyazn durumunu emniyete sokuyor. nk


47/159

kuvvetli bir taarruz hamlesi olmakla beraber izole bir hamle olup

tesirli bir devam yoktur. Kural olarak bu gibi ilerlemeler ancak

aletlerin destekleyici hareketi mmkn olduu zaman yaplmaldr.

29. f4 Fc8 30. Af3 Ff5 31. Kb2 Ke4 32. g2 Vc8 33. Ag1

g5.

(imdi 34. Ff3 gxf4 35. Fxe4 Fxe4+ ve siyahn hcumu

kazanca gtrr).

34. fxg5 fxg5 35. Kf1 g4.

Burada Kh6 da oynanabilirdi ki buna kar da beyazn

tek cevab h1 hamlesidir.

Artk durum siyah iin kazanlm olup yalnz doru yolu

bulmak meselesi kalmtr.

imdi son taarruz Sir George Thomas tarafndan yanlsz

olarak idare ediliyor:

36. Fd3 Kf6 37. Ae2 Vf8.

(Beyazn f1 kalesini tehdit ederek Fxe4 hamlesine engel

oluyor. Bundan dolay beyaz, kaleyi korumak zorundadr.) Af4

e2 39. Axe2 Kxe2 40. Kxe2 Fe4+!! 41. Fxe4 (en iyisi) Kxf1

ve beyazn durumu mitsizdir. Fakat 38. Af4 hamlesinden sonra

siyahlar Vh6 ve beyaz da 39. Vc2 oynarsa o zaman meydana

gelecek olan durumdaki ok gzel ve olaanst bir kazan

yolunu okuyucularma sunarm. Siyahn ilk hamlesi 39.


48/159

...Vh3+!!! olup devamn incelenmek zere okuyucuya

brakyorum.

38. Kbb1 Vh6 39. Vc2.

(imdiye kadar alnamayan kaleyi iki kuvvetle tehdit ediyor ve

h2 piyonunu savunmaya hazrlanyor.) Beyaz, kale ya da fili alrsa

birka hamlede mat olur.

39. ...Vh3+ 40. h1 Kxc4!!

(Eer 40. ...Kh6 41. Ag1 Vxg3 42. Vg2. Bundan dolay

siyahlar veziri savunmadan uzaklatrmaya alyorlar.) ok

gzel bir hamle! ve hcuma devam iin en iyi yol.

41. Vxc4.

(Burada en iyi savunma Kxf5 idi, fakat o zaman da siyahn

kale ve ata kar veziri kalrd.)

41. ...Fxd3.

(Kh6 iyi deildir, nk beyaz d6+ oynar.)

42. Kxf6.

(Eer 24. Vxd3 Kh6 ve kazanr.)

42. Fxc4 43. Af4 e2!


49/159


50/159

sylemek isterim ki son altm yln dnya ampiyonlar oyun

sonlarnda ok kuvvetli idiler: Morpy, Steinitz ve Dr. Lasker,

nvanlarn tadklar mddete oyun sonlarnda bunlardan kuvvetli

oyuncu yoktu.

26- DER KANATTAN AN HCUM

Daha nce genel teoriden bahsederken bazen oyunu kazanmak

iin; nce bir tarafa taarruz etmek, sonra da aletlerin hareket

serbestliinden faydalanarak taarruzu abucak bir

taraftan br tarafa nakletmek ve rakip tarafn taarruzu durdurmak

iin yeterli kuvvet getirmesine meydan kalmadan yarp

gemek gerektiini sylemitim. Bu oyun ortas ilkesi ayn ekilde

bazen oyun sonlarnda da uygulanabilir.

rnek 56. -

Siyahlarla oynayan ben yle devam ettim:

1. ...Ke4+ 2. Ke2 Ka4 3. Ka2 h5

Biraz sonra grld gibi bu hamleden ama, h4 oynayarak ilerideki

oyunlar iin rakibin ah kanadndaki piyonlar yerine mhlamaktr.Siyah kolayca gryor ki beyazn amac ah b3 karesine getirerek iki

ayrlm ve zayf piyonu mdafaa edip kaleleri serbestlemektir. Buna

kar siyah, taarruzu zamannda ah kanadna dndrerek kalelerini daha

fazla olan hareket serbestliinden faydalandrmak iin bir plan

yapyor.

4. kd1 Kda5.


51/159


52/159

ve notlar turnuva kitabnda bulunabilir.

Yukardaki durumda beyazn tek stnl ak stunu

tutmu olmas ve hamlenin kendisinde bulunmasdr ki bu da

giriimi salar. Vezir kanadndaki piyonlarn birbirine bal

olmas gibi ufak bir stnl daha vardr. Siyahn a7 piyonu

ise ayrlm bir piyondur. Geen oyun sonunda olduu gibi burada

da takip edilecek doru yol kaleleri ileri srp bunlardan hi

olmazsa bir tanesini tahtann bir tarafna kolayca

nakledecek durumda bulundurmak ve bu suretle hasmn kalelerinin

serbeste hareketlerine engel olmaktr. Genel teoride bunun

anlam udur.

Rakibi yormaya devam ediniz; onu ar talar ile piyonlarn

korumaya zorlaynz. Eer zayf bir noktas varsa onu daha fazla

zayflatmaya alnz ya da baka tarafta dier bir

zayflk karnz. Bu suretle rakibin durumu er ge bozulmaya

mahkumdur. Eer rakibin takviye edebilecei bir zayfl varsa

baka yerde bir zayflk yaratmaya alnz.

Diyagramdaki durumdan itibaren oyun yle devam eder:

1. Ke4 Kfe8.

Beyazn manevrasn tekrarlyor ve ak hatt kontrol etmesine

engel olmak istiyor.

2. Kae1 Ke6 3. Kle3 Kce8 4. f1 f8.

Siyahlar beyazn taarruz etmeye karar verecei noktaya


53/159

yakn bulundurmak amac ile ah tahtann merkezine getirmek

istiyor. Bu hamle bu gibi oyun sonlarnda ahn, tahtann

ortasnda bulunmas bakmndan dorudur. Fakat siyah beyazn

izlerini takip etmekten baka bir ey yapmamaktadr. Daha iyi

bir ey tavsiye etmek de gtr.

Eer 4. ...d5 5. Kg4+ ve sonra da e2 hamlesi siyah fena bir

durumda brakr. Eer. ...f5 5. Kd4 Kxe3? 6. fxe3 Kxe3 7. f2 K7

8. Ka4 ve beyaz a7 piyonunu kazanarak vezir kanadndan fazla bir

piyon elde eder. Siyahn ah kanadndaki piyonu beyazn iki

piyonu ile tutabilir.

5. e2 e7 6. Ka4 Ka8.

Okuyucu, siyahn ayn manevra ile geen oyun sonundaki duruma

benzer bir duruma srklendiine dikkat etmelidir.

7. Ka5!

Bu hamlede birok amalar gizlidir. ki hamle srlebilecek tek

piyon olan d7 piyonundan baka siyahn btn dier piyonlar yerinde

mhlanmtr. Bu hamle ile zellikle siyah f6 piyonun ilerlemesine

engel olunuyor ve beyaz f3 piyonunu f4 ve f5 karelerine srmekletehdit ediyor. Bu tehdit siyah d5 oynamaya zorlamaktadr ki, sebebi

birazdan grlecei gibi, beyazn istedii de budur.

7. ...d5 8. c4! d6.

Bu hamle zorunludur. Piyonu kurtarmak iin yaplacak dier bir

hamle dxc4 hamlesidir ki bu da siyah piyonlar izole eder ve


54/159

zayflatr. Eer 8. ...d4 9. Ke4 d6 10. b4! Ke5 11. Ka6 ve siyahn

oyunu mitsizdir.

9. c5+ d7 10. d4 f5.

Bu hamle Kh6 tehdidi ile beyazlar kaleleri deimeye zorladndan

kuvvetli grnyor; fakat gerekte bir ey salamamaktadr. Siyahn en

iyi ans Kg8 oynamakt.

11. Kxe6 fxe6 12. f4.

Buraya kadar beyazn oyunu kusursuzdu. Fakat son hamle zayftr.

Siyah a7 veya c7 piyonlarndan birini almak iin Ka6 hamlesi daha iyi idi.

12. ...c8 13. d2.

Tekrar fena bir hamle. 13. Ka3 hamlesi yaplmal idi: nk eer

13. ...Kb8 14. b3 b7 15. b4 a8 16. Kb3. beyazn kazanma ans ok

iyi idi ve hatta kanaatimce oyun kazanlm olurdu.

13. ...b7.

Siyah biricik frsat karyor, Kb8 hamlesi oyunu beraberliegtrd.

14. Ka3 Kg8 15. Kh3 Kg7 16. e2 a6 17. Kh6 Ke7 18.

d3 b7.

ah ile geri dnp e6 piyonunu korumak ve bu snretle

kalesini serbestletmek istiyor. Fakat bu faydasz ve sadece beyazn


55/159

biraz ilerdeki zayf oyunu siyaha beraberlik ans vermitir.

19. h4 c8 20. Kh5.

Siyahn ak stunu kontrol etmesine engel olmak iin.

20. ...d7 21. Kg5 Kf7 22. c3 c8.

Beyazlar ah b4 yolu ile a6 karesine gtrmek istediinden siyah

ah bu tarafta kalmak zorundadr.

23. b4 Kf6 24. a5 b7 25. a4 a6 26. h5 Kh6.

Siyahlar iin beklemekten baka yapacak bir ey yoktu.

Yaplan hamle beyaz kaleyi, balyorsa da bu sadece bir hamle

iindir.

27. b4 Kf6.

Siyahn yapabilecei dier bir hamle a7 olup buna kar beyaz Kg7

ve hatta b5 oynayabilirdi.

28. b5.

Siyaha mcadele imkann veren zayf bir hamle. Bu oyun

sonunda da birok oyuncularn yapt gibi durumun g olduu ve

zenli oynamak gerektii zaman beyaz en iyi hamleleri yapmakta,

fakat durumu stnletii zaman eski zeni gstermemektedir.

Tabiatiyle bu ekilde oyundan sonu beklenemez. Doru hamle 28. Kg7


56/159

idi.

28. ...axb5 29. axb5 Kf8! 30. Kg7 Ka8+ 31. b4 cxb5

32. xb5 Ka2 33. c6+ b8 34. Kxh7 Kb2+ 35. a5 Ka2+

36. b4 Kxf2.

Bu hamle ile siyahlar son beraberlik frsatn elden karyor.

Kb2+ ile beyazlar devaml ahdan kurtulmak iin 3 oynamaya

zorlanarak herhalde beraberlik salayabilirdi. Yalnz unu da

sylemek isterim ki rakibim o zaman ok gen ve tecrbesiz bir o

yuncu idi ve bundan dolay ettii mcadele takdire deer.

37. Ke7 Kxf4.

Kb2+ ve sonra Kh2 daha iyi idi.

38. h6! Kxd4+ 39. b5 Kd1 40. h7 Kb1+ 41. c5 Kc1+

42. d4 Kd1+ 43. e5 Ke1+ 44. f6 Kh1 45. Ke8 + a7 46.

h8V Kxh8 47. Kxh8 b6 48. xe6 xc6 49. xf5 c5 50. e5

terk.

Bu olayn sonu zayf hamleler yapmann ne kadar kolay

olduunu; ustalarn oyunlarnda bile sk sk hata yapldnve frsatlarn karldn gsteriyor. Anlyoruz ki byk bir

alet stnl olmadka iyi bir durumda bile bir oyuncu ne

kadar kuvvetli olursa olsun dikkatini bir hamle bile gevetmemelidir.

27- EMN BR DURUMDAN DOAN TEHLKELER

rnek 58. -Yukarda sylenenlere iyi bir rnek, ayn


57/159

turnuvada Marshall ile Kupchick arasnda oynanan iki oyundan

birinin oyun sonudur. (Havana 1913)

Aktr ki yukardaki durumda Marshall (beyaz) byk

zorluklar altndadr. Bir piyon kaybetmek zere olduu gibi

durumu da fenadr ve bu oyundan bekleyebilecei tek ey

beraberliktir. Ancak mit edilmeyen bir ey olsun ki bu da

olmutur. Siyah, bir piyonu fazla olduundan durumunu gven

iinde grerek ok dikkatsiz oynam ve tehlikeyi grmeyerek

oyunu kaybetmitir. Ne olduunu grelim:

1. g4 Kxa2.

Bu yaplan, hatalarn birincisidir.

Siyahlar, piyonu derhal almak mmkn olduunu grerek hemen

atlyor ve daha iyi bir hamle olup olmadn dnmyor. Doru

hamle Kf2+ idi. Bundan sonra g3'e kar Kxa2 oynayabilirdi.

e4'e kar ise Ke5 + ve sonra Kxa2.

2. Kd1 Ka4+.

Bu ikinci hata olup oyunu kaybettirecek kadar tehlikelidir.Doru hamle f5 oynayp beyazn piyonlarn ayrmak ve

birazdan grlecei gibi tehlikede olan siyah aha yol amakt.

3. Kd4 Kaa5.

Bu da nc ve kesin hatadr. Siyahn en iyi hamlesi

Kga5 idi. Yaplan hamleden sonra artk savunma kalmam


58/159

ve siyah oyunu kaybetmitir. Basit grnen oyun sonlarnn

bile ne kadar dikkatli oynanmas gerektiini gryoruz.

Kazanlm bir durumu olan siyah kendini hamle sonra

oyunu kaybetmi durumda bulmutur.

4. Kdd8 Kg7.

Eer 4. ...f5 5. Kh8 g6 6. Kcg8+ f6 7. Kxh6+ Kg6

8. g5 + e7 9. Khxg6 fxg6 10. Kg7 e8 11. Kxg6 ve kolayca

kazanr.

5. h4 h5 6. Kh8+ terk.

Nedeni aktr. 6. ...g6 7. gxh5 Kxh5 8. Kxh5 xh5 xh5

9. Kh8 ve sonra 10. h5 mat.

28- PYONLAR VE TEK KALE OYUN SONU

Okuyucu imdiye kadar iki kale ve piyonlar oyun sonunun

ok zor olduunu herhalde anlamtr. Ayn ey tek kale

ve piyonlar oyun sonu iin de dorudur. Pratik oyunda iki

kale ve piyonlar oyun sonuna ok rastlanmaz. Fakat tek kale

ve piyonlar oyun sonu satranta en fazla rastlanan oyun sonudur.Bu kadar sk rastlanmasna ramen bunda usta olan ancak birka

kiidir. Bu oyun sonlar ounlukla ok zor olup basit

grnmelere ramen son derece karktr. 1909-1910 Manhattan

Satran Kulb Birinciliinde, Marshall ve Rosenthal arasnda

oynanm olan bir oyunu aada rnek olarak veriyoruz.

rnek 59. -


59/159

Marshall bu durumda Kc7+ oynayarak kazanabilirdi. Fakat f6

oynad ve siyaha beraberlii salamak imkann verdi. ans

eseri, siyah, beraberlik hamlesini grmeyerek fena oynad ve

oyunu kaybetti. Eer siyah durumu kavram olsa idi Kd6

oynayarak beraberlii salayabilirdi!

1. f6 Kd6!

imdi beyazn iki devam yolu vardr: (a) f7 ya da (b)

Kc7+.

(a) 2. f7 Kd8! 3. Kh5+ c4.

Sonunda beyaz, siyahn piyonu iin kaleyi feda etmek zorunda kalr.

(b) 2. Kc7+ d4! 3. f7 Kg6+

ok nemli bir hamledir. 3. ...Kf6 4. Ke7 kazanr.

4. f1 Kf6 5. Kb7 c3.

Sonunda beyaz, kaleyi feda etmek zorunda kalr ya dadevaml ah diyerek oyunu berabere yapar.

Hepsi bu kadar olsayd bu oyun sonunun fazla deeri olmazd.

Fakat dier ilgin imkanlar da vardr. imdi, rnein,

varsayalm ki:

1. f6 Kd6 2. f7 hamlesinden sonra siyah tek beraberlik


60/159

hamlesinin Kd8 olduunu grmemi olsun, o zaman aa-

daki durumu elde ederdik:

imdi oynanabilecek iki hamle daha vardr:

(a) Kg6+ ya da (b) Kf6. Bunlar ayr ayr inceleyelim:

(a) 1. ...Kg6+ 2. f3 Kf6 3. e3 Ke6+.

b3, Kh5+ hamlesi ile beyaz kazanr; nk ah geri giderse,

Kh6, ileri giderse Kh4+ ve sonra Kf4.

4. d3 Kf6.

Eer Kd6+, e4 ve kazanr.

5. Kh5+ ah oynar 6. Kh6 kazanr.

(b) 1. ...Kf6 2. Kg7! c4

b3, Kg3 ile beyaz, ya piyonu alr, ya da kf3 oynayarak

sonunda oyunu kazanr.

3. h4 b3 4. Kg4 ah oynar 5. Kg3.

Beyaz duruma gre ya piyonu alarak ya da kf3 oynayarak kazanr.

imdi tekrar bir nceki diyagramdaki duruma dnelim

ve varsayalm ki 1. f6 Kd6 2. Kc5+ hamlelerinden sonra siyah,

d4 hamlesinin beraberlie gtren tek hamle olduunu


61/159

farkedemiyerek bunun yerine b6 oynam olsun; bu hamleden

sonra aadaki durumu elde ederiz:

imdi en iyi devam yolu udur:

1. f7 kg6+ (en iyisi) 2. f1 Kf6 3. Ke7! c5 (en iyisi)

Beyaz Ke6+ ile tehdit etmitir.

4. e2 b3.

En iyi hamle budur. c4, beyaz h4 ya da e3 hamleleri

ile kazanr. Bunlardan sonuncusu daha kolaydr.

5. Ke3 b2 (en iyisi) 6. Kb3 Kxf7 7. Kxb2 Kh7 8. Kd2 Kxh2

9. e3.

Elde ettiimiz durum beyazlar tarafndan kazanlmtr;

nk rakip ah ve piyon arasnda iki stun mevcuttur, siyah

ah piyondan kale vastas ile ayrlmaktadr ve siyah kale dikey

stundan ah demeye balamadan nce piyon drdnc

yatk sraya srlebilir. Bu son art ok nemlidir; eer siyah

kale h1 karesinde olsa idi o zaman devaml ah diyerek veya

zamannda Kf1 oynayarak piyonun ilerlemesine engelolabilirdi.

Durumun beyaz iin neden kazanlm olduunu anlattktan sonra,

doru devam yolunu bulmaya okuyucularmza brakyoruz.

Basit gibi grnen bir oyun sonunda birok kark ve

zor durumlar elde ettik. Bu da okuyucuya her trl oyun sonlarnn,

zellikle kale ve piyon oyun sonlarnn iyice renilmesi


62/159

gerektiini gsterir.

29- ZOR BR OYUN SONU: K KALE VE PYONLAR

Allar gibi oyun sonlarn da renmenin en iyi yolunun

ustalarn oyunlarn incelemek olduu kanaatindeyiz.

Bundan dolay iki kale ve piyonlar oyun sonuna ait iki rnek

daha veriyoruz. Bu oyun sonuna daha nce de sylendii gibi

ok sk rastgelinmez. Fakat yazar bu oyun sonlarn genellikle

olduundan daha ok oynamtr. Bunu daha nce verilenlere

(rnek 56 ve 57) karlatrmak ve dikkatle incelemek

suretiyle okuyucu, phesiz, bu gibi durumlarda takip edilmesi

gereken yolu renebilir. Btn bu gibi oyun sonlarnda

takip edilecek yollar birbirine benzer.

rnek 60. -1910 New York Eyalet Birincilii, Capablanca-Kreymborg

oyunundan:

Hamle siyahtadr. Bu gibi durumlarda oyunu berabere

brakmann kolay olduunu dnerek (siyahn amac sadece

beraberlii salamakt) bir bekleme politikas takip etmee

balad. Byle bir oyun ekli ok defa yenilgiye neden olduundan

iyi deildir. Bu gibi durumlarda en iyi savunma giriimi elealp rakibi savunmaya zorlamaktr.

1. ...Kae8.

Bu ilk hamle yanl olup, hi bir ey salamaz. Siyahn

a5 oynamas gerekti ve sonra da beyaz b3 oynamad takdirde

a4 oynayarak vezir kanadn balamal idi. Ancak bundan


63/159

sonra kaleleri ile ne gibi gsteriler yapp beyaz kaleleri megul

edeceini dnebilirdi.

2. Kd4.

Bu hamle sadece siyahn f4 oynamasna engel olmakla

kalmyor, ayn zamanda b3 hamlesi ile tehdit ediyor ki siyah

cxb3 oynadktan sonra tek veya, ift kale ile a7 piyonuna hcum

edecektir.

2. ...Kf6.

Belki de Kg6 ve sonra da Kg2 hamleleri ile ah kanadnda

giriime iindir.

3. b3 cxb3+ 4. axb3 f7 5. d3.

Siyah Ke7 hamlesi ile savunmaya zorlamak iin imdi

Ka1 oynanmal idi. Fakat beyaz, plann hemen aa vurarak

siyahn durumunun fenaln anlamasn istemiyor. Bundan

dolay vezir kanadndaki piyonlara hcum edecekmi gibi

grnerek bu hamleyi yapyor.

5. ..Ke7 6. Ka1 e6.

Bu bir hatadr ve siyah, tehlikenin farknda deildir. Burada

g5 oynayarak Kh6 tehdidini yapmas ve beyaz h2 piyonuna yapaca

bir kar hcum ile vezir kanad piyonlarna kar gelimekte

olan taarruzu durdurmas gerekir.


64/159

7. Ka6 Kc7.

Siyahlar d6 oynayamazd, nk c4 hamlesi en azndan

bir piyon kazanr. Hi bir ie yaramadktan baka durumu

daha mitsiz bir hale sokan e6 hamlesinin fenaln gryoruz.

8. Kda4 g5.

imdi bu hamle mecburidir. Fakat biraz ge kalmtr. 8.

...Kff7 oynayamazd, nk f4 hamlesinden sonra siyahn oyunu

tamamen ktrm bir hale gelir. Siyah artk tehlikeyi anlamtr

ve ah kanadnda kar harekete geerek oyunu kurtarmaa

almaktadr. Fakat bunu daha nce yapmak gerekti.

Beyaz Kxa7 ve sonra da Kh6 ile siyahlar piyonu stn bir duruma

geri alr.

9. h4! g4.

Siyah yine h5 oynayamaz, nk f4 den sonra oyun oynasa idi,

10. Kxh4 hamlesinden sonra durumu zorlard, nk ah ile geri

gidemiyecei gibi kaleler ile de pek bir ey yapamazd. O zaman,

10. h6 oynamak zorunda kalacandan, beyaz buna 11. b4 ile cevapvererek sonra da b5 ile bir piyon kazanmak tehdidini yapabilirdi,

ya da bu yeterli deilse d4 oynayarak beyaz ah c5 ya da e5

karesine yerletirebilirdi.

10. ...gxf3+

10. e2.


65/159

Siyah imdi pek fena bir durumdadr. Eer 9 ...gxh4 nu

balanr. Siyah h7 piyonunun ilerlemesi beyaz h4 piyonunu

emniyete sokar ve sonunda f6 karesindeki kale f7 karesine

giderek a7 piyonunu korumak zorunda kalr. Bu da a7 piyonu

yznden ahn d7 karesine gidememesi ile sonulanr ve siyah

piyonlarn hi birisi ilerliyemez. Dier taraftan beyaz b4

oynayarak b5 ile bir piyon kazanma tehdidi yapabilir. Ya da

nce d4 ve sonra da daha iyisi yoksa, zaman gelince b5 oynar.

Bu srada siyah iin kaleleri oynayarak bekleme hamleleri

yapmaktan baka yapacak bir ey kalmaz. Bu sktrma sistemini

rnek 57 ile karlatrrsanz aradaki benzerli grrsnz.

11. xf3 Kff7 12. e2.

Her halde yanl. Hemen b4 oynamak en dorusu idi.

Yaplan hamle siyaha beraberlik imkann vermektedir.

12. ...d6 13. b4 Kb7.

Eer beyaz 12. b4 oynasa idi bu hamleye imkan kalmazd,

nk beyaz, siyahn d6 hamlesine hemen b5 ile cevap

verebilirdi.

14. h5.

yi deil. f4 hamlesi kazanc zorlayan en iyi hamle idi,

o zaman 14. ...Kg7 l5. h5 Kg2+ l6. d3 Kh2 17. Kxa7 Kxa7

18. Kxa7 Kxh5 19. Ka6 beyazn kazanma ans iyidir.


66/159

14. ...h6.

Siyah son frsat karyor. f4 hamlesi beraberlii salard.

nk, 15. exf4 Kbe7+! 16. f1 Kxf4 17. Kxa7 Ke3!

15. f4 Kg7 16. d3 Kge7 17. Ka1 Kg7 18. d4 Kg2 19.

K+a2 Kbg7.

Kgg7 hamlesi ile daha iyi bir savunma yaplabilir; fakat

siyah artk ne yapsa oyunu kaybetmitir. (Bunun incelenmesini

okuyucuya brakyorum.)

20. d3! Kxa2 21. Kxa2 Ke7.

Artk hi bir ey fayda vermez. 21. ...Kg1 22. Ka6 Kd1+

23. c2 Kh1 24. b5 Kxh5 25. Kxc6+ d7 26. Ka6 ve Beyaz

kolayca kazanr.

22. Kg2 Ke6 23. Kg7 Ke7 24. Kg8 c5.

Siyahlar mitsizdir. Artk piyonlar savunmaya imkan kalmadn

gryor.

25. Kg6+ Ke6 26. bxc5+ d7 27. Kg7+ c6 28. Kxa7

xc5 29. Kf7 terk.

rnek 61. -Capablanca-Janowski oyunundan alnmtr. New York

Ulusal Turnuvas 1913.

Siyahn oyunundaki zayflk c7 ve c6 piyonlarnn duble


67/159


68/159

Eer siyah bxa4 oynasa idi, btn vezir kanadndaki piyonlar

birbirinden ayrlm olacakt ve beyaz kaybedilen piyonu kalelerden

herhangi birisi a stununa girerek geri alabilirdi.

5. Kb1 Ke5

Siyah yine c5 oynamak istiyor, fakat kolayca grlyor

ki beyaz buna engel olabilir ve yaplan hamle tehlikeli bir zaman

kaybndan baka bir ey deildir. Siyahlar ah derhal

br kanada gtrmeli idi.

6. e3 Kd7 7. a5.

Beyazn stratejik plannn ilk ksm yaplmtr. Btn pratik

amalar iin siyahn vezir kanadndaki piyonlar balanmtr.

7. ...Ke6.

Eer Kxf5, gxf5 ile beyaz ok kuvvetli bir merkez elde

eder. Fakat belki de siyah iin bu en iyi savunma idi.

8. Kbf1 Kde7 9. g5 fxg5 10. Kxg5.

Beyazn stratejik plannn ikinci ksm da sona ermitir.

Elde edilen stnln, oyunu kazanmaa yeterli olup olmadna

bakalm:

Beyazn geer bir piyonu olduktan baka ah da tahtann

merkezinde hakim bir durumdadr; piyonlarn ileri hareketini


69/159

destekliyebilecei gibi icabnda c5, karesine de gidebilir

veyahutta tehlike annda ah kanadn takviye edebilir. Bundan

baka beyaz kalelerden biri ak stuna hakimdir. Btn bunlarla

beyazn durumu stn olup kazanma ans ok iyidir.

10. ...Kh6 11. Kg3 Kbe6.

d4 hamlesine engel olmak iin. Bundan baka piyonlarn

hareketine engel olacandan kaleyi kendi piyonlarn nnde

bulundurmak istemiyor.

12. h4 g6 13. Kg5 h6.

Beyazlar h5 tehdidini yapyor. Siyah, sonuta bu piyonu

almak zorunda kalacandan, beyazlar kalelerini iftleyerek

izole piyonu kazanabilir. Yaplan hamlenin sadece beyaza faydas

vardr, bundan dolay siyahn yapaca en iyi ey bir bekleme

hamlesi idi. Ke5 hamlesi de faydal deildir, nk beyaz Kf8,

Ke1 ve Kgxe5 eklinde devam ederdi ki, siyah hangi kaleyi alrsa

alsn beyaz rahat bir oyun elde eder. (Okuyucu bu devam yollarn

dikkatle incelemelidir.)

14. Kg4 Kg7 15. d4 c8 16. Kf8+ b7.

d7 hamlesi de pek yardm etmezdi, fakat siyah ahn

daha nce bu ama iin oynandndan planna bal kalp

bu hamleyi yapmal idi.

17. e5 g5 18. e4 Kee7 19. hxg5 hxg5 20. Kf5 c8 21.

Kgxg5 Kh7 22. Kh5 d7 23. Kxh7 Kxh7 24. Kf8 Kh4+ 25.


70/159

d3 Kh3+ 26. d2 c5 27. bxc5 Ka3 28. d5 terk.

Btn bu oyun sonlarndaki kazanma metodu, rakibin

kalelerini bir veya daha fazla piyonu korumaa zorlayarak kendi

kalelerini serbeste hareketini salamaktan ibarettir. Bu genel

bir kural olup, oyunun herhangi bir ksmna uygulanabilir.

Kuraln genel ifadesi udur: Kar taraf tehdit ederek serbeste

manevra yapabilmek.

ok nemli olan bir nokta daha vardr; kazanan tarafn

eldeki mevcut imkanlarla yapabilecei genel bir stratejik plan

mevcuttur. Buna karlk kaybeden tarafn hi bir plan mevcut

olmayp durumun gerektirdiine gre hareket etmitir.

30- KALE, FL VE PYONLARA KARI; KALE, AT VE PYONLAR

imdi kale, fil ve piyonlara kar kale, at ve piyonlarn

bulunduu bir oyun sonunu inceleyeceiz ve greceiz ki kale

burada da bazen nceden verilen oyun sonlarnda kullanld

gibi kullanlmaktadr.

rnek 62. -1907 Lasker-Marshall ampiyonluk mann ilk

oyunundan alnmtr.

Bu durumda hamle siyahlardadr. Yeni balayanlara durum

beraberlik gibi grnrse de ilerlemi oyuncular derhal

anlarlar ki siyahn kazanma ans fazladr. nk giriim

siyahtadr, beyazn vezir kanad gelimemitir. Bu gibi

durumlarda fil, attan daha iyidir (Ondrdnc ksma baknz).

Beyazn kale ile at oyuna sokmas zaman alacaktr ve siyah bu


71/159

zaman bir stnlk kazanmak iin kullanabilir. Siyahn iki

devam yolu mecuttur: Birok oyuncularn seecei en ak yol

piyonu derhal c5 ve c4 karelerine srerek ayn zamanda kale

ile f8 karesinde ah demek ve siyah fil ile gereken hamleleri

yapmaktr. Dieri ise siyahn setii devam yoludur; bu da

kaleyi daha nce gsterilen oyun sonlarnda olduu gibi kullanmak

yani beyaz daima bir eyi savunmaya zorlamak, beyaz at ve

kalenin hareketini snrlamak ve ayn zamanda kendi kale ve

filinin serbeste hareket etmesini salamaktr.

1. ...Kb8

Bu hamle b3 hamlesini zorladndan bu kareyi ata kapatr.

2. b3 Kb5.

Kaleyi ah kanadndaki piyonlara taarruz etmek zere harekete

geiriyor ve beyaz ah savunma iin o kanada gitmee

zorlayarak siyah vezir kanadndaki piyonlarn durumunu daha

emin bir hale sokuyor.

3. c4 Kh5 4. g1 c5.

Beyaz atn hareket sahasnn ok daraldna dikkat ediniz,

Ad2 hamlesinden sonra beyazn kendi piyonlar yolunu kapamaktadr.

5. Ad2 f7 6. Kf1+.

Bu hi bir ey salamaz. Yalnz siyah ah gitmek istedii

yere gnderir ve bundan dolay ok fena bir hamledir. a3


72/159

en iyi hamle idi.

6. ...e7 7. a3 Kh6.

Siyahlar hcumu maddi stnle ve iyi duruma sahip

olduklar vezir kanadna eviriyor.

8. h4 Ka6.

Bu kale manevralarnn geen oyun sonlarndakine benzediine

dikkat ediniz.

9. Ka1 Fg4.

At sktryor ve btn ah kanadn balyor.

10. f2 e6.

Beyaz, Af3 oynayamazd, nk Fxf3 ve sonra da e5

ile siyah bir piyon kazanr. Bunun sebebi Kf6+ hamlesine engel

olamamasdr.

11. a4 e5 12. g2 Kf6 13. Ke1 d3 14. Kf1 d4.

imdi ah, beyaz piyonlara saldryor. Yaknda her ey

sona erecektir.

15. Kxf6 gxf6 16. f2 c6.

Bunun amac hamle zorunluluunu beyaza geirerek onu


73/159

ah ya da at oynamaya zorlamaktr.

17. a5 a6 18. Af1 xe4 19. e1 Fe2 20. Ad2+ e3 21.

Ab1 f5 22. Ad2 h5 23. Ab1 f3 24. Ac3 xg3 25. Aa4 f4 26.

Axc5 f3 27. Ae4+ f4.

Kazanca gtren en ksa yoldur Beyaz oyunu terk etmeli

idi.

28. Ad6 c5 29. b4 cxb4 30. c5 b3 31. Ac4 g3 32. Ae3

b2 33. terk.

Siyahlar byle bir oyun sonunun nasl oynanacan gsteren

ok iyi bir rnek vermitir.

:::::::::::

KISIM 6

AILI VE OYUN ORTASI HAKKINDA TAMAMLAYICI BLG

31- PYONLAR HAKKINDA BAZI NEML NOKTALAR

Al ve oyun ortas durumlarna tekrar dnmeden nce piyon

durumlar hakknda baz noktalar gzden geirmek faydal olur.

nk bunlar baz hamlelerin ve balang devam yollarnn

anlalmasna yarad gibi, oyun ortas manevralarna da neden

oluturur.

rnek 63. -Diyagramdaki durumda siyah piyon yaps


74/159

ok fenadr. c7 piyonu geri kalmtr ve beyazlar ak stunu

kullanarak kuvvetlerini bu zayf noktaya yneltebilir. c5 karesi

beyazn kontrol altnda olup buraya yerletirilebilecek

beyaz bir alet buradan kovulamaz. Bundan dolay siyah, o aleti

deimek zorundadr ki bu da her zaman mmkn deildir

ve mmkn olduu zamanlarda bile faydal deildir. Ayn ey

siyahn e6, f7 ve g6 piyonlarnn meydana getirdii f6 zayf

karesi iin de dorudur. Bu gibi piyon durumlar her zaman

felakete neden olur ve bundan dolay nne geilmelidir.

rnek 64. - Bu durumda beyaz merkez piyonlar hcum ve siyah

merkez piyonlar savunma durumundadr. Bu gibi bir piyon durumu

Fransz savunmasnda meydana gelir.

Byle durumlarda beyazlar ounlukla f4 ve f5 hamleleri ile

ksa rok yapm olan siyah aha kar iddetli bir taarruza

giriir. Buna engel olmak ve giriimi ele alp maddi stnlk

kazanmak iin siyahlar c5 oynar ve sonra da eer beyazlar

c3 ile merkez piyonunu savunmaya kalkarsa cxd4 eklinde devam

ederek siyah aletlerini d4 piyonuna kar hcuma geirir. Bu

taarruz, beyazn siyah aha yapt taarruzu krmak iin beyazn

merkezine yaplmaldr.

Yine hatrlatalm ki kitabn banda da sylendii gibi aha

kar baarl bir taarruz yapabilmek iin merkezin kontrol

arttr. ki veya daha fazla piyon ayn yatk srada ve yanyana

bulunduklar zaman en kuvvetlidir. Buna gre merkez piyonlar

e4 ve d4 karelerinde yanyana bulunduklar zaman kuvvetleri en

fazladr. te bundan dolay bu piyonlardan herhangi birini

beinci yatk stuna srmek meselesinde ok dikkatli


75/159

olmak gerekir. Bu iki piyondan birinin srlmesi ounlukla

oyunun bundan sonra takip edecei yolu izer.

ncelemeye deer dier bir mesele de yanyana veya yalnz

olarak ayrlm bulunan geer piyonlardr. Bir geer piyon

ok kuvvetli veya ok zayftr. Bu zayflk veya kuvvetli

olu, piyon ilerledike artar ve ayn zamanda tahtada mevcut

bulunan aletlerin saysna dorudan doruya baldr. Bu son

durum iin genel olarak yle denebilir: Tahtadaki aletlerin

says azaldka geer piyonun kuvveti artar.

Btn bunlar zihnimize yerletirdikten sonra tekrar

allara ve oyun ortasna dneceiz. Oyunlar balangtan

sonuna kadar genel ilkelere uygun olarak dikkatle inceleyeceiz.

Bu ama iin mmkn olduu kadar kendi oyunlarm kullanacam.

Bunun sebebi kendi oyunlarmn bu ilkelerin uygulanmasn daha

iyi gsterdii kanaatinde olduumdan ileri gelmeyip kendi

oyunlarm bakalarnnkinden daha iyi bildiimden daha ak

anlatmann mmkn olacan dndm iindir.

32- SPANYOL AILIININ ETL GELMELER

Baz oyun balang devam yollarnn ve oyun ortasmanevralarnn ounlukla imdiye kadar gsterilmemi olan

basit ilkelere dayand, aadaki rnekte kolayca grlebilir.

rnek 65. -

1. e4 e5 2. Af3 Ac6 3. Fb5 a6 4. Fa4 Af6 5. 0-0 Axe4

6. d4 b5 7. Fb3 d5 8. dxe5 Fe6 9. c3 Fe7 10. Ke1 Ac5 11. Fc2

Fg4 12. Abd2 0-0 13. Ab3 Ae6.


76/159

Buraya kadar oynanan hamleler spanyol alnn tannm

bir devam yoludur ve Janowski-Lasker, Paris 1912 oyununun ilk

hamleleridir.

14. Vd3 g6.

imdi oyunun devam ettiini ve beyazn atlardan birini

zamannda d4 karesine getirerek her iki at da deimee zorladn

ve sonra da her iki fil de deiilerek aadaki durumun elde

edildiini varsayalm. (Bata Salwe olmak zere birka oyuncuya

kar oynarken ben de Polonya'nn Lodz ehrinde buna benzer bir

durum elde etmi ve oyunu kazanmtm.)

imdi burada siyahn c7 piyonu geriye kalmtr ve c5 karesine

de srlemez. Bu gibi durumlarda oyun teorik bakmdan kaybedilmitir,

denilebilir ve pratikte birinci snf bir usta bu oyunu siyahlara

kar kazanabilir.

Birka hamle sonra oyun kolaylkla diyagramdaki durumu alabilir:

Bu durumda siyah aletler balanmtr denir. Eer beyaz Vc3

oynarsa siyah bir piyon kaybetmemek iin Vd7 oynamak zorundadrve eer beyaz tekrar Va3 oynarsa, siyah yerine bir piyon

kaybetmemek iin Vb7 oynamaa mecburdur. Bu suretle siyahn

oyunu beyaza bal olmu oluyor ki bu srada beyaz piyonlar

rahata f4 ve g4 karelerine srlebilir. Siyahlar f5 hamlesine

engel olmak iin f5 oynamak zorundadr. Sonunda aadaki durumu

elde ederiz:


77/159

rnek 66. -Bu durumdan itibaren oyun yle devam edebilir:

1. gxf5 gxf5 2. Vf3 Vd7.

Beyazlar Vxd5 oynayarak bir piyon kazanmak tehdidi

yapmtr: Siyah 2. ...Kf8 oynayamaz, nk beyaz 3. Kxc6

oynayarak en azndan bir piyon kazanr.

3. K5c2 kg6 4. Kg2 h8 5. Kcg1 Kcg8 6. Vh5 Kxg2 7.

Kxg2 Kxg2 8. xg2 Vg7+ 9. h2 Vg6 10. Vxg6 hxg6 11. b4

ve beyaz kazanr.

imdi tekrar varsayalm ki geen diyagramdaki durumda hamle

siyahta olsun ve Kf8 oynasn. Buna kar beyaz rnein Vf3

oynayarak f4 piyonunu korur ve Kxc6 tehdidini yapar ve sonra

da ahn g3 karesine getirerek zaman gelince geen rnekte

olduu gibi yarma hareketi yapabilir. Beyaz, diyagramdaki

durumu da elde edebilir.

Bu suretle siyah Kc8 oynamaa zorlanr ve beyaz Vc2 ve

f3 hamleleri ile siyah fxg4 oynamaa zorlayarak daha byk bir

stnlk kazanr.

Bu rneklerdeki durumlar dikkatle incelenirse grlr

ki beyazn daha serbest manevra yapmak stnl olduktan

baka e5 piyonunun etkisi daha ok byktr.

Bu da piyonun hakim durumdan ileri gelmektedir. e5 piyonu

serbest bir piyon olup btn aletler deiildikten sonra

beyazn btn manevralarnn esasn bu piyonun ilerlemesi


78/159

oluturur.

Okuyucunun zihninde canlandrabilmesi iin hamleleri

gstermeksizin durumlar veriyorum. Bylece plan yapmasn

renerek ustalar snfna ykselebilir ve bu trl pratiklerden

byk yararlar salayabilirler.

33- ZAYIF KARELERN ETKLER

Zayf kareler ismini verdiimiz karelerin etkileri Blanco'ya

kar olan oyunumda (rnek 52) gsterilmiti. Orada e5 karesine

yerletirilen aletlerin yapt etkiyi grmtk.

rnek 67. -Bu noktay daha fazla aklamak iin imdi 1913

Havana uluslararas ustalar turnuvasnda oynanan bir

oyunu vereceim (Kabul edilmeyen vezir gambiti) Beyaz: D.

Janowski. Siyah: A. Kupchik.

1. d4 d5 2. c4 e6 3. Ac3 Af6 4. Fg5 Fe7 5. e3 Abd7 6.

Fd3 dxc4 7. Fxc4 Ab6.

Satranç Üzerine

Documents

Transcript of Satranç Üzerine