Risale-i Nur KlliyatndanAslna Sadk Kalnarak Ksmen Sadeletirilmitir

Szler

Bedizzaman Said Nurs

Hazrlayanlar

Adnan Kayhan - lhan Atlgan

UFUK YAYINLARI / RSALE- NUR KLLYATISZLERCopyright Ufuk Yaynlar, 2013Bu eserin tm yayn haklar Yaran Yaynclk Tic. Ltd. irketine aittir. Eserde yeralan metin ve resimlerin Yaran Yaynclk Tic. Ltd. irketinin nceden yazl izniolmakszn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt sistemi ileoaltlmas, yaymlanmas ve depolanmas yasaktr.Sadeletiren ve Yayna HazrlayanAdnan KAYIHAN - lhan ATILGANGrsel TasarmAli BIYIKLIISBN978-605-5314-36-1Yayn Numaras152Basm TarihiEyll 2014Basm YeriPasifik Ofset Yay. San. Tic. A..Gvercin Cad. No: 3/1 Baha Merkezi A Blok34310 Haramidere / STANBULTel: (0212) 412 17 00 Faks: (0212) 422 11 51Ufuk YaynlarRasim Paa Mah. Rhtm Cad. Derya MerkeziA Blok No: 28/39-48, Kadky / stanbulTel: (0216) 449 49 09 Faks: (0216) 449 49 11www.ufukkitap.com

Yayncnn NotuRisale-i Nurun gemiine yle bir baktmzda, alnan mesafenin kr gerektirecekbir mazhariyet olduunu grmemek krlk olur. Onun, minicik kt paralarna yazlprutubetli dehlizlerden muhataplarna ulatrld etin gnler oktan geride kald. Binbir ihtimamla, gz nuru dklerek hazrlanan teksirlerin yerini imdilerde az gayretlemilyonlarca baskya ulaabilen matbaa teknikleri ald.Risale-i Nur lke snrlarn at ve artk dnyann takip ettii temel kaynaklardan birihaline geldi. Onlarca dilde milyonlarca insan, onun penceresinden Kuran ve kinatokuyor. Onunla ilgili olarak hemen her gn yeni bir etkinliin haberi geliyor;seminerler, sempozyumlar, konferanslar birbirini izliyor. Nitelikli niversitelerdekrsler alyor ve onun dnyasna ait yenilikler akademik tezlere konu oluyor. Risale-i Nur, zmlerin iflas ettii yal dnyamza, Kuran deryasnn esiz bir dersi olarakkendi renk ve deseniyle hitap eden bir mit kaynaHenz ok az sayda insan tarafndan ve el marifetiyle oaltlarak gizlice yaylddnemde, Bu eserleri dnyaya okutacam. diyen stadn bir hayali daha hayatbulmu durumda. Bugnleri ihsan eden Rabbimizin, yarnn nesillerine nelerltfedeceini imdiden tahmin etmek zor olsa da gelecek gnlerin daha aydnlkolacandan kukumuz yok.Dnyann Kuran hakikatlerine kotuu byle bir dnemde, yaknnda olduu halde onunnur iklimine giremeyen bir neslin varl da gerek. Bu nesil, araya rlen duvarlarap Risale-i Nura ulaamyor; ulasa da anlayamad iin ondan mahrumiyet yayor.Evet, din adna ortaya koymamz gereken gayret kadar dilimizin muhafazas iin deduruumuzun net olmas art. Bu adan bakldnda Risale-i Nurun duruu, takdirlerinstnde. Dilin muhafazas konusunda Risale-i Nurun yerine getirdii ilevi kimse inkredemez. Ancak yolu henz ona uramayan byk bir kitle var ve onlarla Nur klliyatarasndaki mesafe her geen gn alyor.te yandan dilimiz, dnya dili olma yolunda dikkat ekici admlarla ilerliyor.Baka bir gerek de yurt dnda yaayan ve dilimizi canl tutacak unsurlardan uzakbymek zorunda kalan yeni nesiller.te bu zmreyi gz nne alan yaynevimiz, dier dillere evrilirken riayet edilenller erevesinde baz tasarruflarla Risale-i Nuru bu insanlarn da anlayabileceibir dille yaymlamaya karar verdi. Bu almann temel hedefi var:1. zellikle televizyon ve internetten beslenen yeni neslin de anlayabilecei bir metinoluturmak ve bu metin zerinden eserin aslna gei imkn salamak,2. Trkenin dnya dili olma yolunda ilerledii bu dnemde, dilimizi yeni renenlerin

Risale-i Nur Klliyatna daha kolay ulap stadla daha erken tanmasn salamak,3. lkemiz dnda doup byyen ve diyar- gurbette yaayan, tabii olarak da Risale-iNurun yazld dile aina olmayan gen kuaklarn, Nurlarn mesajna daha kolayulamasna katkda bulunmak.te bu alma, byle bir niyetin rn. Hedefi olan insana, onu ulatrabilmek iinatlan samimi bir adm...Peki, bunun iin ne yapld?ncelikle, Risale-i Nurun mesajnn gnmz diliyle ve en ak biimde anlalmasesas alnd. Ancak bu yaplrken, asl metnin dokusunun bozulmamasna zen gsterildi.Anlamay kolaylatraca dnlen yerlerde, kelimelerin bugnk karlklarnnseilmesinin yannda, uzun cmleler blnd ve ayn malzemeyle yeniden kuruldu.Istlahta yer alan terimler ve Nur klliyatnn anahtar kavramlar ise aynen korundu,deitirilmedi.Her ne kadar azami dikkat, titizlik ve hassasiyet gsterilmeye allm olsa da bizebakan ynyle mutlaka eksiklikler, kusurlar ve gzden kaan noktalar olacaktr.Samimiyetle atlan bu admn, okurlarmzdan gelecek ynlendirmelerle gerekmecrasn bulacandan phemiz yok.Bu vesileyle bata Adnan Kayhan ve lhan Atlgan beyefendilere, yaplan almayadair tenkit, yorum ve katklarn esirgemeyen hocalarmza teekkr ederiz.Hi phesiz hatalar bize, gzellikler ise eserin pek muhterem mellifine aittir.Ufuk Yaynlar

1

1 Rahman, Rahm Allahn adyla balar ve ancak Ondan yardm dileriz. Ezelden ebede her trl hamd ve vg, medihve minnet, lemlerin Rabbi Allaha mahsustur. Btn insanla rahmet ve kurtulu vesilesi olarak gnderdii habibiHazreti Muhammed (aleyhissalt vesselam) ile line ve ashabna salt ve selam olsun.

Ey karde! Benden birka nasihat istedin. Sen bir asker olduun iin askerliktemsilleriyle sekiz hikyecii ve birka hakikati nefsimle beraber dinle. nk ben,nefsimi nasihate herkesten daha muhta gryorum. Vaktiyle sekiz ayetten istifadeederek sekiz sz, nefsime biraz uzunca sylemitim. imdi ksaca ve herkesinanlayaca bir dille anlatacam. Kim isterse beraber dinlesin.

Birinci Sz

Bismillah her hayrn badr.2 Biz de nce onunla balarz. Bil ey nefsim! u mbarekkelime, slamn nian olduu gibi btn varlklarn da hal diliyle daim virdidir.2 Cenb- Hakkn isminin zikredilmedii bir iin eksik kalacana dair bkz. bn Mce, nikh 19; Msned 2/359; en-

Nes, es-Snenl-Kbr 6/127-128; Abdurrezzak, el-Musannef 6/189; bn Hibbn, es-Sahh 1/173, 174.Bismillahn ne byk tkenmez bir kuvvet, ne bitmez bir bereket olduunu anlamakistersen u temsil hikyecie bak, dinle:Eskiden bedev Arap llerinde bir adamn rahata seyahat edebilmesi ve ekyannerrine uramadan ihtiyalarn karlayabilmesi iin bir kabile reisinin ismini almasve onun himayesine girmesi gerekirmi. Yoksa o adam tek bana, saysz dmankarsnda ihtiyalaryla perian olurmu.te byle bir seyahat iin iki adam lde yola kmlar. Onlardan biri mtevaz, dierigururluymu. Mtevaz olan, bir reisin ismini alm; teki almam. Reisin ismini alan,her yerde selametle gezmi. Ne zaman biri yolunu kesse, Ben filan reisin ismiylegeziyorum. der, ekya da ona iliemezmi. Bir adra girdiinde o reisin namylahrmet grrm. Marur olan ise seyahati boyunca yle bellar ekmi ki, tarifedilemez. Daima titremi, dilencilik etmi; hem zelil hem rezil olmu.te ey marur nefsim! Sen, o yolcusun. u dnya ise bir ldr. Aczin ve fakrnsnrszdr.3 Dmanlarn ve ihtiyalarn sonsuzdur. Madem yle, btn kinatadilencilik etmekten ve her hadise karsnda titremekten kurtulmak iin u ln EbedMlikinin ve Ezel Hkiminin ismini al!3 Bkz. Nis sresi, 4/28.Evet, bu kelime yle mbarek bir definedir ki, snrsz aczin ve fakrn ile seni sonsuzkudrete, rahmete balayp Kadr-i Rahmin derghnda aczi ve fakr en makbul birefaati yapar.Bu kelime ile hareket eden, askere kaydolup devlet adna i gren ve hi kimsedenkorkusu olmayan adama benzer. Kanun namna, devlet namna der, her ii yapar veher eye kar dayanr.Bata demitik ki: Btn varlklar hal diliyle Bismillah der. yle mi?Evet, nasl ki, btn ehir ahlisini zorla bir yere sevk eden ve altran bir adamgrsen onun kendi adna, kendi kuvvetiyle hareket etmediini, bir asker olduunuphesiz bilirsin. O adam, devlet namna hareket eder ve bir padiahn kuvvetinedayanr.Aynen yle de, her ey, Cenb- Hakkn namna hareket eder. Zerre kadar tohumlar veekirdekler, balarnda koca aalar tar, da gibi ykleri kaldrr. Demek ki, her bir

aa Bismillah diyerek rahmet hazinesinin meyveleriyle ellerini doldurur, bizetablaclk eder. Her bir bostan Bismillah der, iinde eit eit pek ok lezizyiyecein beraber piirildii, Cenb- Hakkn kudret mutfandan bir kazan halinegelir. nek, deve, koyun, kei gibi mbarek hayvanlardan her biri Bismillah diyerekrahmetin feyzinden birer st emesi olur. Bize ho, temiz, bhayat gibi bir gdayRezzak4 namna takdim eder. Her bir bitkinin, aacn, otun ipek gibi yumuak kk vedamarlar, Bismillah diyerek sert ta ve topra deler geer. Allah namna, Rahmannamna der, her ey ona itaat eder.4 Rezzak: Rzkn gerek sahibi, snrsz rzk veren Cenb- Hak.Evet, dallarn havada bymesi ve meyve vermesi gibi, o sert ta ve topran altndakikklerin kolayca yaylmas ve yer altnda yemi vermesi, hem o nazik, yeil yapraklarn,scakln iddetine kar aylarca ya kalmas da her eyi tabiata balayanlarn aznaiddetli bir tokat vuruyor. Kr olas gzlerine parman sokuyor ve diyor ki:En gvendiin sertlik ve scaklk bile bir emirle hareket ediyor ve o ipek misaliyumuak damarlar, Hazreti Musann (aleyhisselam) ass gibi, 5 emrine uyarak talar yaryor. O sigara kd gibi ince, nazenin yapraklar ise Hazretibrahimin (aleyhisselam) azalar gibi, ate saan scakla kar 6 ayetini okuyor.5 (Bir zaman da Musa, kavmi iin su arayp Allaha yalvarmt.) Biz de Asan taa vur! demitik. (Bakara sresi,

2/60)6 (Atee yle ferman ettik:) Ey ate! Dokunma brahime! Serin ve selamet ol ona! (Enbiy sresi, 21/69)Madem her ey mnen Bismillah der, Allahn nimetlerini Onun namna getirip bizeverir. Biz de Bismillah demeliyiz. Allah adna vermeli, Allah adna almalyz. Onunnamna vermeyen gafil insanlardan bir ey almamalyz.77 Bkz. Allah adna kesilmeyen hayvann etini yemeyin! (Enm sresi, 6/121); Ey iman edenler! Sadaka verdiiniz

kimselere minnet etmek, incitmek suretiyle o sadakalarnz boa karmayn. Allaha da ahirete de inanmad haldesrf insanlara gsteri yapmak iin maln harcayan kimsenin durumuna dmeyin. (Bakara sresi, 2/264)

Soru: Tablac hkmndeki insanlara bir fiyat veriyoruz. Acaba asl mal sahibi Cenb-Hak bizden karlk olarak ne istiyor?Cevap: Evet, nimetlerin asl sahibi Allah, o kymetli nimetlere, mallara karlk eyistiyor: Zikir, kr ve fikir.Bata Bismillah, zikirdir. Sonda Elhamdlillah, krdr. Ortada bu kymetli,sanat harikas nimetlerin, Ehad ve Samed bir Ztn kudretinin mucizesi ve rahmetininhediyesi olduunu dnmek ve anlamak ise fikirdir.Bir padiahtan kymetli bir hediye getiren miskin bir adamn ayan pp hediyeninsahibini tanmamak ne kadar ahmaklk ise, nimetlerin grnteki sahiplerini yceltipsevmek ve asl sahibi olan Allah unutmak, ondan bin derece daha byk birahmaklktr.

Ey nefis! Byle ahmak olmamak istersen, Allah namna ver, Allah namna al, Allahnamna bala, Allah namna ile8 vesselam.8 Buunlar Allah iin yapann imannn kemle ermi olacana dair bkz. Tirmiz, snnet 15; Eb Dvd, k ymet 60;

Msned 3/438, 440.

On Drdnc Lemann kinci Makam(Makam mnasebetiyle buraya alnmtr.)

9 in binlerce srrndan altsna dairdir.9 Rahman ve Rahm Allah'n adyla.Bir Hatrlatma: Besmelenin rahmet noktasnda parlak bir nuru, snk aklma uzaktangrnd. Onu, kendi nefsim iin kaydetmeyi arzuladm. Yirmi-otuz kadar sr ile o nurunetrafnda bir daire rmek, onu avlayp kavramak istedim. Fakat maalesef imdilik oarzumu tam gerekletiremedim, srlar yirmi-otuzdan be-altya indi.Ey insan! dediim vakit, nefsimi kastediyorum. Bu dersi, nefsime has olduu halde,ruhen benimle irtibatl ve nefsi nefsimden daha uyank ztlara, belki istifade vesilesiolur niyetiyle, On Drdnc Lemann kinci Makam olarak sunuyor, dikkatlikardelerimin deerlendirmesine havale ediyorum. Bu ders akldan ok kalbe, delildenok zevke bakar.

10 10 (Hazreti Sleymann mektubunu alan Sebe Kraliesi Belks:) Deerli danmanlarm! Bana ok nemli bir mektup

gnderildi. Mektup Sleymandandr ve Rahman ve Rahm Allahn adyla diye balamaktadr. dedi. (Neml sresi,27/29-30)

Bu makamda birka sr zikredilecektir.Birinci Sr

in bir cilvesini yle grdm:Kinatn, yeryznn ve insann simasnda birbirinin numunesi olan rubbiyet mhrvar.Biri: Kinatn btnndeki yardmlama, dayanma, birliktelik ve birbirinin ihtiyacnacevap verme gibi hususiyetlerden ortaya kan byk ulhiyet mhrdr ki, 11 [Bismillah] ona bakyor.11 Allahn adyla.kincisi: Yeryznn simasnda bitki ve hayvanlarn ihtiyalarnn karlanmasndaki,beslenip idare edilmesindeki benzerlik, mnasebet, intizam, uyum, ltuf ve merhamettenortaya kan byk Rahmaniyet mhrdr ki, [Bismillahir-Rahman] onabakyor.

ncs: nsann engin mahiyetinin simasndaki, Cenb- Hakkn merhametininlatifelerinden, efkatinin inceliklerinden ve parltlarndan ortaya kan yce Rahmiyetmhrdr ki, deki [Rahm] ona bakyor.Demek lem sayfasnda nuran bir satr meydana getiren ehadiyet12 mhrnn mukaddes bir unvan, kuvvetli bir ba ve parlak bir hattdr. Yani,

in ucu, yukardan indirilerek kinatn meyvesi ve lemin kk birnshas olan insana dayanr. Yeri Ara balar. nsann kendi arna kmas iin bir yololur.12 Ehadiyet: Cenb- Hakk'n tek tek her varlkta grnen birlik tecellisi.kinci SrKuran- Mucizl Beyan, akllar saysz varlkta grnen birlik tecellisinde bomamakiin daima o vahidiyetin iinde ehadiyet cilvesini gsteriyor. Mesela, nasl ki gne,yla saysz eyi kuatr. Inn tamamyla beraber gnein ztn kavrayabilmekiin gayet geni bir tasavvur ve engin bir bak gerektiinden, gne ztn unutturmamakiin her bir parlak eydeki aksi vastasyla kendini gsterir. Her parlak ey kendikabiliyetince, gnein ztnn cilvesiyle beraber k, scaklk gibi hususiyetlerinibildirir. Ve o parlak eyler kabiliyetine gre, gnei btn sfatlaryla gsterdii gibi,gnein , scakl ve ndaki yedi renk gibi keyfiyetlerinin her biri de ulather eyi kuatr. Ayn ekilde, 13 temsilde hata olmasn Cenb- Hakknehadiyet ve samediyetinin,14 her bir eyde, bilhassa canllarda, hele insann mahiyetininaynasnda btn isimleriyle bir cilvesi bulunduu gibi, vahdet15 ve vahidiyet16 ynylede varlklarla alkal olan her bir ismi onlar kuatyor. te Kuran, akllar birliktecellileri iinde bomamak ve kalblere Zt- Akdesi unutturmamak iin daimavahidiyetteki ehadiyet mhrn nazara veriyor ki, o mhrn mhim dm noktasn gsterir.13 En yce sfatlar Allahndr. (Nahl sresi, 16/60)14 Samediyet: Her ey Cenb- Hakk'a muhta olduu halde O'nun hibir eye muhta olmamas.15 Vahdet: Birlik.16 Vahidiyet: Cenb- Hakk'n her eyde birden grlen birlik tecellisi.nc Sru sonsuz kinat enlendiren, aka grld gibi, rahmettir. Karanlk iindeki uvarlklar klandran, aka, yine rahmettir. Sonsuz ihtiyalar iinde yuvarlananmahlkat terbiye eden, apak grld zere, yine rahmettir. Bir aa her eyiylemeyvesi iin var olduu gibi, btn kinat insan iin var eden ve her tarafta onabaktran, onun yardmna koturan, aka, rahmettir. Bu sonsuz uzay ve bo, ssz lemidolduran, nurlandran ve enlendiren, bizzat grdmz gibi, rahmettir. Ve fni insanaebediyet nimetini veren, onu ezel ve ebed bir Zta muhatap ve dost klan, aka, yinerahmettir.

Ey insan! Madem rahmet byle kuvvetli, cazibeli, sevimli, sana yardmc ve sevilen birhakikattir; de, o hakikate yap ve mutlak yalnzlktan,kimsesizlikten, sonsuz ihtiyalarnn elemlerinden kurtul. O Ezel ve Ebed Sultannnderghna ynel ve o rahmetin efkatiyle, efaatiyle, parltlaryla o Sultana muhatap vedost ol!Evet, kinattaki her eit varl hikmet dairesinde, insann etrafnda toplayp onunbtn ihtiyalarna kusursuz bir intizam ve inayet ile koturmak, aka, iki ekilde izahedilebilir. Ya kinattaki her varlk insan kendi kendine tand iin ona itaat ediyor,onun yardmna kouyor. Bu ihtimal, akldan yz derece uzak olmasnn yannda, pekok imknszl da dourur. nsan gibi mutlak aciz bir varlkta kuvveti snrsz Sultan-Mutlakn kudretinin bulunduunu varsaymak lzm gelir. Ya da bu yardmn, kinatnperdesi arkasnda bir Kadir-i Mutlakn ilmiyle gerekletiini kabul etmek gerekir.Demek, kinattaki varlklar insan tanmaz; onlar insan bilen ve tanyan, ona merhameteden bir Ztn varlnn delilleridir.Ey insan! Akln bana al. Hi mmkn mdr ki, btn varlklar sana yneltip yardmellerini uzattran, senin ihtiyalarna Lebbeyk!17 dedirten Zt- Zlcell seni bilmesin,tanmasn, grmesin? Madem O seni biliyor, rahmetiyle bildiini bildiriyor. Sen deOnu bil, hrmetle bildiini bildir ve katiyen anla ki, bu koca kinat senin gibi mutlakzayf, aciz, fakir, fni ve kk bir varln emrine vermek ve varlklar yardmnagndermek, elbette hikmet, inayet, ilim ve kudreti de ieren bir rahmet hakikatidir.Byle bir rahmet, senden kll ve hlis bir kr, ciddi ve saf bir hrmet ister. te ohlis krn, saf hrmetin tercman ve unvan olan i dilindendrme. Onu rahmete kavumaya vesile ve Rahmann derghnda efaati yap.17 Buyur, emret!Evet, rahmetin varl ve gereklemesi, gne kadar aikrdr. Nasl ki, merkezdeki birnak, farkl ynlerden uzanan atk ve iplerin dzeninden ve desenlerinden meydanagelir. Aynen yle de, bu kinatn byk dairesinde bin bir ilah ismin cilvesindenuzanan nuran atklar, kinatn simasnda yle bir rahmet damgas iinde bir Rahmiyetve efkat nakn dokuyor ve yle bir inayet mhrn iliyor ki, akl sahiplerine kendinigneten daha parlak bir ekilde gsteriyor.Evet, gnei ve ay, yeryzndeki unsurlar ve madenleri, bitki ve hayvanlar byk birnakn atk ipleri gibi bin bir isminin tecellileriyle tanzim eden ve hayata hizmetkrklan, bitki ve hayvanlar lemindeki btn annelerin yavrularna gayet irin vefedakrca efkatleriyle efkatini gsteren,18 canllar insann emrine veren, bylece ilahrubbiyetin gayet gzel, irin, byk bir nakn ve insann kymetini gsteren ve parlakrahmetini ortaya koyan Rahman- Zlceml, elbette kendi mutlak istinasyla, yanihibir eye muhta olmamasyla beraber rahmetini, mutlak ihtiya iindeki canllara ve

insana makbul bir efaati yapmtr. Ey insan! Eer insan isen de,o efaatiyi bul.18 Varlklarda bulunan acma hissinin, Cenb- Hakkn yz mertebe rahmetinden sadece birinin btn canllar arasnda

taksim edilmi hali olduuna dair bkz. Buhr, edeb 19; Mslim, tevbe 17, 20, 21.Evet, yeryznde drt yz bin farkl bitki ve hayvan trn, hibirini unutmadan,armadan, vakti vaktine, kusursuz bir intizam, hikmet ve inayetle idare eden,yeryznn simasna ehadiyet mhrn koyan, aka, bizzat grld zere,rahmettir. O rahmetin varl, u yeryzndeki varlklar kadar kesin olduu gibi,onun gerekletiinin varlklar saysnca delili var.Evet, zeminin yznde bir rahmet ve ehadiyet mhr bulunduu gibi, insann manevmahiyetinin simasnda da yle bir rahmet damgas vardr ki, yeryznn simasndakimerhamet mhrnden ve kinatn simasndaki byk rahmet damgasndan daha aadeildir. Onun deta bin bir ismin cilvesinin odak noktasym gibi bir kuatcl var.Ey insan! Hi mmkn mdr ki, sana bu simay veren ve ona byle bir rahmet veehadiyet mhr vuran Zt seni babo braksn,19 sana kymet vermesin, seninhareketlerine dikkat etmesin, senin iin var olan bu kinat abes klsn,20 yaratl aacnmeyvesi rk, bozuk, kymetsiz bir aa hkmne indirsin? Hem hibir ekilde phekabul etmeyen ve hibir bakmdan noksanl bulunmayan, gne gibi aikr olanrahmetini ve k gibi aka grnen hikmetini inkr ettirsin? H!..19 Bkz. nsan babo braklacan m sanr? (Kymet sresi, 75/36)20 Bkz. Bizim sizi bouna yarattmz, Bizim huzurumuza dnp hesap vermeyeceinizi mi sandnz? (Mminn

sresi, 23/115)Ey insan! Bil ki, o rahmetin arna ulamak iin bir merdiven var. O da

dir. Onun ne kadar mhim olduunu anlamak istersen, Kuran- Mucizl Beyannyz on drt sresinin bana, btn mbarek kitaplarn ve mbarek ilerinbalanglarna bak. Besmelenin kymetinin byklne kesin bir delil udur: mamfi (radiyallhu anh) gibi ok byk mtehitler demi ki, Besmele tek bir ayetolduu halde, Kuranda yz on drt defa nazil olmutur.2121 Bkz. e-fi, el-mm 1/208; el-Cesss, Ahkml-Kurn 1/8; el-Gazl, el-Mustasf 1/82; bnl-Cevz, et-

Tahkk f Ehdsil-Hilf 1/345-347; ez-Zeyla, Nasbur-Rye 1/327.Drdnc SrSnrsz bir okluk iinde birlik tecellisi, 22 demekle herkese kfi gelmiyor, fikirdalyor. Btn kinattaki vahdetin arkasnda bulunan Ehad Zt dnp 23 demek iin yeryz geniliinde bir kalb gerekir. Ve bu srdan dolay, kkeylerde ehadiyet mhrn aka gsterdii gibi, her bir varlk trnde ehadiyetdamgasna iaret etmek ve Ztn akla getirmek iin Ehad Yaratc, rahmaniyet mhriinde bir ehadiyet imzas gsteriyor ki, herkes her mertebede zahmetsizce

diyerek dorudan doruya Zt- Akdese hitap edip ynelsin.

22 (Haydi yleyse deyiniz): Yalnz Sana ibadet ederiz. (Ftiha sresi, 1/5)23 (Haydi yleyse deyiniz): Yalnz Sana ibadet eder, yalnz senden medet umarz. (Ftiha sresi, 1/5)te, Kuran- Hakm bu byk srr ifade etmek iin kinatn en byk dairesini, meselagklerin ve yerin yaratln anlatt srada, birden en kk daireden, ince ve basit bireyden bahseder ki, ehadiyet mhrn aka gstersin. Mesela gklerin ve yerinyaratln anlatrken, insann yaratlndan, sesinden, simasndaki nimet ve hikmetinceliklerinden bahis aar. Ta ki fikir dalmasn, kalb boulmasn, ruh dorudandoruya Mabudunu bulsun. 24 ayeti buhakikati mucizev bir ekilde gsteriyor.24 Onun varlnn ve kudretinin delillerinden biri de gkleri ve yeri yaratmas, lisanlarnzn ve renklerinizin farkl

olmasdr. (Rm sresi, 30/22)Evet, sonsuz vahdet mhrlerinin i ie daireler gibi en bynden en kne kadarsaysz varlkta eitleri ve mertebeleri vardr. Fakat o vahdet ne kadar olsa da yineokluk iinde bir vahdettir. Hakiki hitab tam salayamaz. Onun iin vahdetin arkasndaehadiyet mhrnn bulunmas lzmdr. Ta ki, okluu hatra getirmesin. Kalbdedorudan doruya Zt- Akdese yol asn.Hem nazarlar o ehadiyet mhrne evirmek ve kalbleri ona ekmek iin stne gayetcazibeli bir nak, parlak bir nur, irin bir tatllk, sevimli bir gzellik ve kuvvetli birhakikat olan rahmet ve rahmiyet damgasn basmtr. Evet, o rahmetin kuvvetidir ki,uur sahiplerinin nazarlarn kendine eker ve ehadiyet mhrne ulatrr. EhadYaratcy dndrr, sonra da insan 25 ayetindeki hakiki hitabamazhar eder. te Fatihann fihristi ve Kurann ksa bir zetiolmas ynyle zikredilen bu byk srrn unvan ve tercmandr. Bu unvan eline alan,rahmetin tabakalarnda gezebilir. Bu tercman konuturan, rahmet srlarn renir,rahmiyet ve efkat nurlarn grr.25 (Haydi yleyse deyiniz:) Yalnz Sana ibadet eder, yalnz Senden medet umarz. (Ftiha sresi, 1/5)Beinci SrBir hadis-i erifte buyrulmu ki: 26 veya denildii gibi.26 phesiz Allah Tel, insan Rahman suretinde yaratmtr. Buhr, istizn 1; Mslim, birr 115, cennet 28;

Ahmed bni Hanbel, el-Msned 2/244, 251, 315, 323, 434, 463, 519.Tarikat ehli bir ksm ztlar, bu hadisi iman esaslaryla rtmeyen tuhaf bir tarzdatefsir etmiler. Hatta onlardan ak ehli baz kimseler, insann manev yzne Rahmannbir sureti olarak bakm. Ehl-i tarikatn bir ksmnda sekr, yani manev sarholuk hali,ak ehlinin ounda da istirak27 ve hakikatleri birbirine kartrma gibi hallerbulunduundan, onlar hakikate zt anlaylarnda belki mazur grlebilirler. Fakat aklbanda olan, inan esaslarna aykr mnlar kabul edemez. Yoksa hata etmi olur.27 stirak: Allah ak ile dnyay unutup kendinden gemek.Evet, btn kinat bir saray, bir ev gibi muntazam bir ekilde idare eden, yldzlar

zerreler gibi hikmetle ve kolayca eviren, gezdiren, zerreleri itaatkr memurlar gibiistihdam eden Zt- Akdes-i lahnin orta, ei, zdd, dengi bulunmad gibi, 28 srryla, sureti, misli, misali, benzeri de olamaz. Fakat 29 srryla, rnek ve temsillerle icraatna,sfatlarna ve isimlerine baklr. Demek, rnekler ve temsiller, Onun icraat hakkndaolabilir. Zikredilen hadis-i erifin pek ok maksadndan biri udur: nsan, Rahmanismini tamamen gsteren bir surette yaratlmtr. Evet, daha nce sylediimiz gibi,kinatn simasnda, bin bir ilah ismin parltlarndan tezahr eden Rahman ismigrnr; yeryznn simasnda Cenb- Hakkn mutlak rubbiyetinin saysz cilvesiyletezahr eden Rahman ismi gsterilir. Aynen yle de, insan her eyi iine alan kuatcsuretiyle kk bir lekte, dnyann ve kinatn simas gibi yine Rahman ismininmkemmel bir cilvesini gsterir.28 Onun benzeri hibir ey yoktur. O, her eyi hakkyla iitir ve grr. (r sresi, 42/11)29 Gklerde ve yerde en yce sfatlar Allahndr. O Aziz ve Hakmdir: Mutlak galiptir, tam hkm ve hikmet

sahibidir. (Rm sresi, 30/27). Ayrca Nahl sresinin 60. ayeti de ayn hususu biraz deiik ifadelerle beyanetmektedir.

Hadis una da iaret eder: Rahman ve Rahm Yaratcnn delilleri ve aynalar olancanllar ve insan gibi mazharlarn, Vacibl-Vcd Zt gsterdikleri o kadar kesin veaikrdr ki, mesela gnein suretini ve aksini tutan parlak bir aynann parltsna vegnee delil oluunun aklna iaret mahiyetinde, O ayna gnetir. denilmesi gibi,nsanda Rahmann sureti var. ifadesi delletin aklna ve mnasebetinmkemmelliine iaret olarak sylenmitir. u srdan dolay, Vahdet-i Vcd inancnkabul edenlerin arya gitmeyen ksm, bu delletin aikrlna ve bu mnasebetinmkemmelliine bir unvan olarak 30 .demitir 30 Vcd-u Vcibe nispeten baka eylere var denilmemeli... Onlar varlk unvanna lyk deildir.

31

31 Ey Rahman, Rahm Allahm! Bismillhirrahmnirrahmin hakk iin, rahmiyetine yarar ekilde bize merhamet etve rahmaniyetine yarar ekilde, bize Bismillhirrahmnirrahmin srlarn anlamay ltfet.

Altnc SrEy sonsuz acz ve fakr iinde yuvarlanan biare insan! Rahmetin ne kadar kymetli birvesile ve ne kadar makbul bir efaati olduunu uradan anla: O rahmet, yle Yce birSultana ulamaya vesiledir ki, Onun ordusunda yldzlarla zerreler beraberce, tam birintizam ve itaatle hizmet ediyor. O Zt- Zlcellin, o Ezel ve Ebed Sultannn Ztnaait bir istinas var; O, mutlak bir istina iindedir, hibir eye muhta deildir. Hibirekilde kinata ve varlklara ihtiyac olmayan snrsz ve kaytsz bir Gandir, zenginliksahibidir. Ve btn kinat emri, idaresi, heybet ve azameti altnda tam bir itaatle,celline boyun emitir.

te ey insan! Rahmet seni her bakmdan Mstani olan o Ztn, o Ebed Sultannhuzuruna karr, Ona dost ve muhatap yapar, sana sevgili bir kul vaziyeti verir. Naslki, sen gnee ok uzaksn, hibir ekilde yetiemiyor ve yanaamyorsun. Fakat gnein, aksini ve cilvesini aynan vastasyla senin eline ulatryor. Aynen yle de: Bizher trl kusur ve noksandan mnezzeh o Zta, o Ezel ve Ebed Gneine sonsuz uzakolsak ve yanaamasak da rahmetinin nuru Onu bize yakn ediyor.te ey insan! Bu rahmeti bulan, ebed, tkenmez bir nur hazinesi bulmu olur. Ohazineyi bulmann yolu, rahmetin en parlak misali ve temsilcisi, en belgatli lisan veilancs olan ve Kuranda lemlere Rahmet32 unvanyla anlan Resl-u Ekremin(aleyhissalt vesselam) snnetine uymaktr. lemlere rahmet olan, rahmetin ocisimlemi haline ulama vesilesi ise salvattr. Evet, salvatn mns rahmettir. Ocanl, cisimlemi rahmete bir rahmet duas hkmndeki salvat, lemlere rahmet olan ozta kavumaya vesiledir.33 yleyse lemlere rahmet olan Resl-u Ekreme kavumakiin salavt kendine vasta yap ve o zt da (aleyhissalt vesselam) Rahmannrahmetine vesile kabul et.32 Bkz. Enbiy sresi, 21/107.33 Peygamber Efendimize (sallallhu aleyhi ve sellem) salt ve selam getirmenin nemine dair bkz. Ahzb sresi, 33/56;

Mslim, salt 11, 70; Tirmiz, vitr 21; Eb Dvd, salt 36, 201, vitr 26.Btn mmetin, rahmeten lil-lemn34 olan zt (aleyhissalt vesselam) hakkndasonsuz rahmet mnsyla salvat getirmesi, rahmetin ne kadar kymetli bir ilah hediyeolduunu ve ne kadar geni bir daireye sahip bulunduunu parlak bir ekilde ispat eder.34 lemlere rahmet.Szn z: Rahmet hazinelerinin en kymetli prlantas ve bekisi Zt- Ahmediye(aleyhissalt vesselam) olduu gibi, birinci anahtar da dir. Buhazinelerin kapsn en kolay aan anahtar ise salvattr.

35 35 Allahm! Bismillhirrahmnirrahmin srlarnn hakk iin, lemlere rahmet olarak gnderdiin zta ve btn l ve

ashabna, Senin rahmetine ve onun hrmetine yarar bir ekilde salt ve selam eyle. Bize de, yle bir rahmetlemerhamet et ki, Senden gayr, mahlkatndan hi kimsenin merhametine muhta olmayalm.

36 36 Sbhansn ya Rab! Senin bize bildirdiinden baka ne bilebiliriz ki? Her eyi hakkyla bilen, her eyi hikmetle yapan

sensin. (Bakara sresi, 2/32)

kinci Sz

37 37 O takva sahipleri ki grnmeyen leme inanrlar. (Bakara sresi, 2/3)manda ne kadar byk bir saadet ve nimet, ne kadar byk bir lezzet ve rahatlkbulunduunu anlamak istersen, u temsil hikyecie bak, dinle:Bir vakit iki adam, hem keyif hem de ticaret iin seyahate karlar. Bunlardan kendinibeenmi ve talihsiz olan bir tarafa; hakk, hakikati tanyan ve bahtiyar olansa diertarafa gider.Kendini beenmi adam, sadece kendini dnmesinin, bencilliinin ve her eyi ktgrmesinin cezas olarak kendi bakna gre pek fena bir memlekete der. Her yerdeaciz biarelerin, zorba ve dehetli adamlarn elinden ve zulmnden feryat ettiini duyar,hazin, elemli bir hal grr. Btn memleket, batan baa bir matem yurdunadndnden, o adam u elemli ve karanlk hali hissetmemek iin sarholuktan bakaare bulamaz. nk ortalkta dehet verici cenazeler ve mitsizce alayan yetimlergrr, herkes ona dman ve yabanc grnr. Vicdan azap iinde kalr.Hakk tanyan, daima hak dnen ve gzel ahlkl olan adam ise nazarnda pek gzelbir memlekete der. te bu iyi adam, gittii her yerde byk bir enlik, her tarafta birsevin, bir elence, cokunluk ve nee iinde zikir meclisleri grr. Herkes ona dost veakraba grnr. Btn memlekette 'yaasn'lar ve teekkrlerle umumi bir terhis enliivardr. O adam, sevinli bir ekilde asker alm iin tekbir ve kelime-i tevhidnidalaryla bir davul sesi, bir msik iitir. nceki bahtsz adam hem kendisinin hem debtn halkn elemiyle ac ekerken u bahtiyar, hem kendisinin hem de herkesinsevinciyle mutlu olur, ferah bulur. O ticaretten gzel bir kazan elde eder, Allahakreder.Sonra dner, teki adama rastlar. Onun halini anlaynca yle der: Yahu sen divaneolmusun! indeki irkinlikler dna aksetmi olmal ki, glmeyi alamak, terhisisoymak ve talan etmek zannetmisin. Akln bana al, kalbini temizle. Ta ki gzndenu musibetli perde kalksn, hakikati grebilesin. Zira son derece adil, merhametli,idaresi altndakilerin hukukunu gzeten, kudretli, intizam seven, efkatli bir Melikin,gz nnde bu derece terakki ve mkemmellik eserleri gsteren memleketi, seninzannettiin gibi olamaz.Sonra o bedbahtn akl bana gelir. Piman olur ve Evet, ben sarholuktan divaneolmutum. Allah senden raz olsun, beni cehennem gibi bir vaziyetten kurtardn. der.Ey nefsim! Bil ki, temsildeki birinci adam kfir veya Allaha isyan eden gafildir. udnya onun gznde batan baa bir matem yurdudur. Btn canllar, ayrlk ve yokluk

tokadyla alayan birer yetimdir. Hayvanlar ve insanlar ise ecelin penesiyleparalanan kimsesiz babozuklardr. Dalar ve denizler gibi byk varlklar, ruhsuz,dehet verici cenazeler hkmndedir. Kfrnden ve dalletinden kaynaklanan dahabunun gibi pek ok elemli, ezici, dehetli vehim ona manev bir azap verir.Dier adam ise mmindir. Cenb- Hlk tanr, tasdik eder. Onun gznde u dnyaRahmann bir zikir meclisi, insan ve hayvanlarn talim yeri, insanlarla cinlerin imtihanmeydandr. Btn hayvan ve insanlarn lm ise bir terhistir.Hayat vazifesini bitirenler, yeni vazifelilere yer alsn ve onlar gelip alsnlar diyebu fni diyardan, manev bir sevin iinde, derdi, sknts olmayan baka bir lemegiderler.Hayvanlarn ve insanlarn doumu ise askere, silah altna, vazife bana alnmaktr.Btn canllar vazifeli, mutlu birer asker; iini doru yapan, halinden memnun birermemurdur. itilen btn sedlar ise ya vazife balangcndaki zikir ve tesbihler, yapaydos esnasnda duyulan kr ve ferahlama nidalar yahut alma neesinden doannamelerdir. O mminin nazarnda btn varlklar, Seyyid-i Kerminin ve Mlik-iRahminin sevimli birer hizmetkr, dost birer memuru, irin birer kitabdr. O talihliadamn imanndan bunun gibi daha pek ok ho, yce, leziz ve tatl hakikat tecelli eder,ortaya kar.Demek, iman manev bir tba aacnn38 ekirdeini tayor. Kfr ise manev bircehennem zakkumunun39 tohumunu saklyor.38 Tbnn, cennetteki bir aa olduuna dair bkz. Msned 4/183; bn Eb eybe, el-Musannef 7/29; bn Hibbn, es-

Sahh 16/429, 430; et-Tabern, el-Muceml-Kebr 17/127, 128.39 Zakkum aac iin bkz. sr sresi, 17/60; Sfft sresi, 37/62-65; Duhn sresi, 44/43-44; Vka sresi, 56/51-53;

Buhr, menkbl-ensr 42, kader 10; Tirmiz, tefsru sre (17) 4; bn Mce, cehennem 38; Msned 1/300, 338.Demek ki, selamet ve emniyet yalnz slamiyette ve imandadr. yleyse daima, 40 demeliyiz.40 Bize ihsan ettii slam dini ve kmil iman nimeti iin Allaha hamd olsun.

nc Sz

41 41 Ey insanlar! (Hem sizi hem de sizden nceki insanlar yaratan) Rabbinize ibadet ediniz. (Bakara sresi, 2/21)badetin ne kadar byk bir ticaret ve saadet, Allaha isyann ve haram zevkleredknln ise ne byk bir zarar ve felket olduunu anlamak istersen, u temsilhikyecie bak, dinle:Bir zamanlar iki asker, uzak bir ehre gitmek iin emir alrlar. Yol ikileinceye kadarberaber giderler. Orada bulunan bir adam onlara yle der: u sadaki yol zararszdrve yolcularnn onda dokuzu byk kr elde eder, rahatlk grr. Soldaki yolun ise hifaydas olmamakla beraber on yolcusundan dokuzu zarara urar. Yollarn ikisi de ksave ayn uzunluktadr. Aralarnda yalnz bir fark var ki, dzeni ve kanunu olmayan solyolun yolcusu antasz, silahsz gider. Grnte bir hafiflik, yalanc bir rahatlkhisseder. Asker dzen altndaki sa yolun yolcusu ise besleyici gdalarla dolu drtokkalk42 bir antay ve her dman alt edecek iki okkalk, devlete ait mkemmel birsilah tamaya mecburdur.42 1,282 kilogramlk arlk ls.Yolu tarif eden o adamn szn dinledikten sonra iki askerden bahtiyar olan saagider. Grnte omzuna ve srtna bir arlk yklenir. Fakat kalbi ve ruhu binlercebatman43 arlndaki minnet ve korkulardan kurtulur.43 7,692 kilogramlk arlk ls, 6 okka.teki, talihsiz olan ise askerlii brakr. Dzene uymak istemez, sol tarafa gider. Bedenibir batman arlktan kurtulur; fakat kalbi binlerce batman minnet, ruhu da sonsuzkorkular altnda ezilir. Hem herkese dilenci olur hem de her ey ve her hadisekarsnda titrer. Sonunda gidecei yere varr. Orada, asi ve kaak olmann cezasngrr.Askerlik nizamn seven, antasn ve silahn muhafaza edip sa tarafa giden asker isevarmak istedii ehre kimsenin minneti altna girmeden, kimseden korkmadan, kalbi vevicdan rahat bir ekilde ular. Orada, vazifesini gzelce yapan namuslu bir askereyarar mkfat grr.te ey isyankr nefis!Bil ki: O iki yolcudan birincisi, Allahn emirlerine itaat eden, teki ise nefsin ktarzularna uyan asi insandr. O yol, ruhlar leminden gelip kabirden geerek ahiretegiden hayat yoludur. O anta ve silah, ibadet ve takvay temsil eder. badetin grntebir arl olsa da mnsnda yle bir rahatlk ve hafiflik vardr ki, tarif edilemez.nk kul, namaznda, 44 yani, Ondan baka Hlk ve Rezzak yoktur!

Zarar ve fayda Onun elindedir.45 O hem Hakmdir, abes i yapmaz; hem Rahmdir,ihsan, merhameti oktur. der. Buna inandndan, her eyde bir rahmet hazinesininkapsn bulur ve dua ile o kapy alar. Her eyi Rabbinin emrine boyun emi grr,Ona snr. Tevekkl ile Ona dayanp her musibet karsnda korunur. man,kendisine tam bir emniyet hissi verir.44 ehadet ederim ki Allahtan baka ilah yoktur. (Mslim, salt 60; Tirmiz, salt 216; Eb Dvd, salt 178;

Ahmed bn Hanbel, el-Msned 1/292)45 Bkz. Bakara sresi, 2/102; l-i mran sresi, 3/26; 6/71; Arf sresi, 7/188; Ynus sresi, 10/18, 49, 106; Rad

sresi, 13/16; Th sresi, 20/89; Enbiy sresi, 21/66; Hac sresi, 22/12; Furkan sresi, 25/3, 55; uar sresi,26/73; Fetih sresi, 48/11; Mcadele sresi, 58/10; Mmtahine sresi, 60/3; Ayrca bkz. Tirmiz, kader 10; Msned6/441.

Evet, her hakiki iyi vasf gibi cesaretin de kayna imandr, kulluktur; 46 her kthaslet gibi korkakln da kayna dallettir!4746 Bkz. l-i mran sresi, 3/173.47 Bkz. l-i mran sresi, 3/151; Enfl sresi, 8/12.Evet, yerkre bomba olup patlasa, muhtemeldir ki, kalbi tam nurlanm bir kulukorkutmaz. Aksine o kul, Samed Rabbinin harika kudretini lezzetli bir hayret iindeseyreder. Akl aydnlanm denilen kalbsiz ve Allaha kar asi, mehur bir filozof isegkte bir kuyruklu yldz grse yerde titrer. Acaba bu serseri yldz dnyamza arparm? deyip evhama der. (Bir vakit byle bir yldzdan koca Amerika titredi. oklargece vakti evlerini terk etti.)Evet, insann ihtiyalar snrsz olduu halde, sermayesi neredeyse yok gibidir; sayszmusibete maruz kald halde bunlara kar koyacak kudreti hi hkmndedir.Sermayesinin ve iktidarnn snr, elinin yetitii yere kadardr. Emellerinin,arzularnn, elem ve endielerinin dairesi ise gznn, hayalinin ulat noktaya kadargenitir.te bu derece aciz, zayf, fakir ve muhta insan ruhu48 iin ibadet, tevekkl, tevhid veteslimin ne kadar byk bir kr, bir saadet, bir nimet olduunu, btn btn krolmayan grr, anlar.48 Bkz. Ftr sresi, 35/15.Malmdur ki, zararsz yol zararl yola onda bir kaybetme ihtimali olsa bile tercihedilir. Kald ki, meselemiz olan kulluk yolu zararszdr ve onda dokuz ihtimalle insanbir ebed saadet hazinesine ulatrr. Nefsin arzularna uyma ve Allaha isyan yolundaise o yolda gidenlerin de itirafyla fayda yoktur ve onda dokuz ihtimalle ebed azapve helk bulunur. Bu, u hususta sz sahibi olan, gz manev alemlere ak saysz ztnahitliiyle sabittir; zevk ve kef ehlinin haber vermesiyle, yanllna ihtimalbulunmayacak derecede kesindir.Ksacas: Ahiret saadeti gibi dnya saadetin de ibadette ve Allaha kulluktadr.

yleyse daima 49 demeli ve Mslman olduumuzakretmeliyiz.49 Bize itaat ve muvaffakiyet nasip eden Allaha hamd olsun.

Drdnc Sz

50 50 Namaz, dinin direidir. hadisi iin bkz. el-Hakm et-Tirmiz, Nevdirul-Usl 3/135, 136; el-Beyhak, uabl-

mn 3/39; ed-Deylem, el-Msned 2/404. Yakn ifadeler iin ayrca bkz. Tirmizi, mn 8; Msned 5/231, 237; en-Nes, es-Snenl-Kbr 6/428; el-Buhr, et-Trhul-Kebr 7/426.

Namazn ne kadar kymetli ve mhim olduunu, ne kadar az bir gayretle ne ok eykazandrdn, namazsz insann ne kadar divane ve zararda olduunu iki kere iki drteder derecesinde kesin bir ekilde anlamak istersen, u temsil hikyecie bak, gr:Bir zaman byk bir hkmdar, iki hizmetkrn, her birine yirmi drt altn verip ikametetmeleri iin iki ay uzaklktaki has ve gzel iftliine gnderir. Onlara der ki: uparay yol ve bilet masraf yapnz, orada size lzm olacak baz eyleri satn alnz. Birgnlk mesafede bir istasyon var. Oraya hem araba hem gemi hem tren hem de uakbulunur. Herkes sermayesine gre birine biner.ki hizmetkr bu dersi aldktan sonra yola karlar. Bahtiyar olan, istasyona kadarparasnn bir ksmn harcar. Fakat o masrafla birlikte, efendisinin houna gidecek ylegzel bir ticaret yapar ki, sermayesi birden bine kar.teki hizmetkr, talihsiz ve serseri olduundan istasyona kadar yirmi altnn harcar.Kumar gibi eylere verip ziyan eder. Elinde bir tek altn kalr. Arkada ona, Yahu, buuzun yolda yaya ve a kalmamak iin u altnn bir bilete ver. Efendimiz kerimdir; sanamerhamet eder, ilediin kusuru balar. Seni de uaa bindirirler, ikamet edeceimizyere bir gnde gideriz. Yoksa iki ayda alan bu lde a, yaya ve yalnz yolculuketmeye mecbur kalrsn. der.Acaba u adam inat ederek o tek altnn bir define anahtar hkmndeki bilete vermeyipgeici bir lezzet iin elenceye sarf etse; onun gayet zararda, aklsz ve talihsiz olduunuen aklsz adam bile anlamaz m?te ey namazsz insan ve ey namazdan holanmayan nefsim!O hkmdar, Rabbimiz, Hlkmzdr. O iki hizmetkr yolcudan biri dindar, namaznevkle klan; teki ise gafil ve namazsz insandr. O yirmi drt altn, her gnk yirmidrt saatlik mre iaret eder. O has iftlik, cennettir. O istasyon, kabirdir. O seyahat iseinsann kabre, hare, ebediyete gidecek yolculuudur. Amellere ve takvann derecesinegre, o uzun yol farkl mertebelerde kat edilir. Takva sahiplerinden bir ksm, imekgibi, bin senelik yolu bir gnde geer. Bir ksm da hayal gibi, elli bin senelik mesafeyibir gnde aar. (Kuran- Azman bu hakikate iki ayetiyle iaret ediyor.51) O bilet isenamazdr. Bir tek saat, abdestle beraber be vakit namaza kfi gelir.51 Bkz. Gkten yere kadar her ii dzenleyip ynetir. Sonra btn bu iler, sizin hesabnza gre bin yl tutan bir gnde

Ona ykselir. (Secde sresi, 32/5); Melekler ve Ruh Onun Arna, uzunluu elli bin sene olan bir gndeykselirler. (Meric sresi, 70/4)

Acaba, yirmi saatini u ksack dnya hayatna sarf eden ve o uzun, ebed hayata birtek saatini ayrmayan insan, ne kadar zarardadr, nefsine ne kadar zulmeder ve ne kadaraklszca davranr! Zira bin adamn katld bir piyango kumarna malnn yarsnvermeyi akl kabul etmez, nk kazan ihtimali binde birdir. Malnn yirmi drttebirini, kazanma ihtimalinin yzde doksan dokuz olduu tasdik edilmi ebed birhazineye vermemek de, ayn ekilde, akl ve hikmete zt hareket etmektir. Kendini akllzanneden insan bunu anlamaz m?Halbuki namazda ruh, kalb ve akl iin byk bir rahatlk vardr. Hem namaz bedene deo kadar ar bir i deildir.Hem namaz klann dnyaya ait dier mubah ileri de gzel bir niyetle ibadet yerinegeer. nsan, mr sermayesini bu ekilde ahirete mal edebilir. Bylece fni mrnbir ynyle ebediletirir.

Beinci Sz

52 52 Allah fenlktan korunanlar ve hep gzel davrananlarla beraberdir. (Nahl sresi, 16/128)Namaz klmann ve byk gnahlar ilememenin,53 insan iin ne derece hakiki birvazife ve onun yaradlna ne kadar uygun bir gaye olduunu grmek istersen u temsilhikyecie bak, dinle:53 Bkz. Nis sresi, 4/31; r sresi, 42/37; Necm sresi, 53/32.Seferberlik halindeki bir taburda, biri eitimli, vazifesini seven; dieri acemi, nefsinedkn iki asker bulunuyordu. Vazifesini seven, eitime ve harbe katlr, iine dikkateder, erzakn ve yiyeceini hi dnmezdi. nk onu beslemenin, ihtiyalarnkarlamann, hasta olduunda tedavi etmenin, hatta ihtiya duyduunda lokmay aznakoymann devletin ii olduunu bilirdi. Onun asl vazifesi eitim ve hizmetti. Baz erzakve tehizat ilerinde alr, kazan kaynatr, karavanay ykar, tard. Ona, Neyapyorsun? diye sorulsa, Nafakam iin alyorum. demez, Devletin iinigryorum. derdi.Nefsine dkn ve acemi olan dier asker ise eitime ve hizmete dikkat etmezdi. Odevletin iidir, bana ne! der, daima nafakasn dnp onun peinde koar, taburunuterk eder, arya gidip alveri yapard.Bir gn, talimli arkada ona yle dedi: Arkada, asl vazifen eitim almak vesavamaktr. Sen onun iin buraya getirildin. Padiaha gven, o seni a brakmaz.nk bu, onun vazifesidir. Hem sen aciz ve fakirsin, kendine her yerde yiyecekbulamazsn. imdi sava ve seferberlik zamandr. Hem almazsan sana asi der, cezaverirler. Evet, ortada iki vazife grnyor. Biri, padiahnkidir ki, bazen onun iinigrrz, o da bizi besler. Dieri bizim vazifemiz, eitim ve hizmettir. Hem padiahiimizi kolaylatrr, bize yardm eder.Acaba o serseri asker, arkadana kulak vermezse ne kadar tehlikede kalr, anlarsn!te ey tembel nefsim! O dalgal harp meydan, bu grltl ve skntl dnyahayatdr. Taburlara taksim edilen ordu, btn insanlktr. O tabur ise bu asrn slamcemaatidir. O iki askerden biri, dinin farzlarn bilen ve yerine getiren, byk gnahlarterk edip gnah ilememek iin nefsine ve eytana kar savaan takva sahibiMslmandr. Dieri ise rzkn gerek sahibi Cenb- Hakk itham etmek derecesindegeim derdine dp farz ibadetlerini terk eden ve tuttuu yolda rastgele gnahlarileyen, zarar iindeki isyankrdr. O eitim, bata namaz olmak zere, ibadetlerdir. Oharp ise nefse ve heveslere, cin ve insan eytanlara kar savap kalbini ve ruhunugnahlardan, kt ahlktan ve ebediyen mahvolmaktan kurtarmaktr. Ve hikyedeki iki

vazifeden biri, hayat verip insan beslemek; dieri ise hayat verene ve kendisinibesleyene kulluk edip yalvarmak, Ona tevekkl edip gvenmektir.Evet hayat, Cenb- Hakkn Samediyetine54 yarar sanatnn en parlak mucizelerindenbiri ve Rabban hikmetinin bir harikasdr. te, bu hayat kim vermi ise rzklabesleyen ve devam ettiren de Odur,55 bakas olamaz! Buna delil mi istiyorsun? Meyvekurdu ve balk gibi en zayf, en aptal hayvanlar en iyi ekilde beslenir. ocuklar veyavrular gibi en aciz, en nazik varlklara en iyi rzk verilir.54 Samediyet: Her ey Cenb- Hakk'a muhta olduu halde O'nun hibir eye muhta olmamas.55 Bkz. Bakara sresi, 2/22, 60; Enm sresi, 6/99, 141, 142, 151; Arf sresi, 7/32, 160; Enfl sresi, 8/26; Ynus

sresi, 10/31, 59, 93; Hd sresi, 11/6; brahim sresi, 14/32; Hicr sresi, 15/20; Nahl sresi, 16/72, 112, 114; srsresi, 17/70; Ankebt sresi, 29/17, 60, 62; Rm sresi, 30/37, 40; Sebe sresi, 34/15, 24, 36; Ysn sresi, 36/47;Zmer sresi, 39/52; Mmin sresi, 40/13, 64; Fussilet sresi, 41/10; r sresi, 42/12, 19, 27; Zriyt sresi, 51/22,58; Cuma sresi, 62/11; Talk sresi, 65/3; Mlk sresi, 67/15, 21.

Evet, hell rzk kazanmann iktidar ve irade ile deil, acz ve zaaf ile olduunu anlamakiin balklar ile tilkileri, yavrular ile canavarlar, aalar ile hayvanlar kyaslamakkfidir.Demek ki, geim derdi iin namazn terk eden,56 eitimi ve siperini brakp ardadilencilik yapan askere benzer. Bununla beraber, bakalarna yk olmamak iin,namazn kldktan sonra Cenb- Rezzak- Kermin rahmet mutfandan rzkn bizzataramak gzeldir, mertliktir ve bir ibadettir.56 Bkz. Th sresi, 20/132; Zriyt sresi, 51/57-58.Hem ftrat ve manev donanm, insann ibadet iin yaratldn gsteriyor.57 Zira dnyahayat iin lzm olan amel ve iktidar ynnden insan kk bir sere kuuna bileyetiemez. Fakat manev ve uhrev hayat iin gerekli ilim, fakrn itiraf ederek Allahayalvarma ve ibadet ynnden o, btn canllarn sultan ve kumandan hkmndedir.57 Bkz. Zriyt sresi, 51/56.Ey nefsim! Demek, dnya hayatn asl maksat yapar ve daima ona alrsan, kk birsere kuunun askeri hkmnde olursun. Eer ahiret hayatn asl maksat yapp bu hayatda ona vesile ve tarla bilir,58 oras iin alrsan, o vakit canllarn byk birkumandan, u dnyada Cenb- Hakkn nazl ve niyaz eden bir kulu, aziz ve muhterembir misafiri olursun.58 Dnya, ahiretin tarlasdr. mnsndaki hadis iin bkz. el-Gazl, hyu Ulmid-Dn 4/19; el-Acln, Kefl-Haf

1/495; es-Sehv, el-Maksdl-Hasene s. 497; Aliyylkr, el-Esrrul-Merfa s. 205. Ayrca, ayn hususudeiik ekilde ifade eden r sresinin 20. ayetine ve el-Hkim, el-Mstedrek 4/348; Eb Nuaym, Hilyetl-Evliy 10/53; ed-Deylem, el-Msned 2/228e de baklabilir.

te sana iki yol.59 stediini seebilirsin. Hidayeti ve baary merhametlilerin enmerhametlisi Allahtan iste...59 Bkz. kr ya da kfr yolu (Dehr sresi, 76/3); iki yol (hayr ve er yolu) (Beled sresi, 90/10); ktlk ya

da takva yolu (ems sresi, 91/8); en kolay yol ya da en g yol (Leyl sresi, 92/5-10).

Altnc Sz

60 60 Allah, karlk olarak cenneti verip mminlerden canlarn ve mallarn satn almtr. (Tevbe sresi, 9/111)Nefsini ve maln Cenb- Hakka satmann, Ona kul ve asker olmann ne kadar krlbir ticaret, ne kadar erefli bir rtbe olduunu anlamak istersen, u temsil hikyeciidinle:Bir zamanlar bir padiah, emrindeki iki adama emanet olarak, iinde fabrika, makine, atve silah gibi eyler bulunan birer iftlik verir. Fakat frtnal bir sava zamanolduundan hibir ey kararnda kalmaz, ya mahvolur ya da deiip gider. Padiah,kusursuz merhametiyle o iki adama en yksek memurunu, bayaverini gnderir ve okefkatli bir ferman ile onlara yle der:Elinizdeki emanetimi bana satnz. Ben sizin iin muhafaza edeyim, bo yere ziyanolmasn. Sava bittikten sonra onu size daha gzel bir ekilde iade edeceim. Hem oemanet kendi malnzm gibi size ok yksek bir fiyat vereceim. O makineler vefabrikadaki letler benim admla ve benim tezghmda iletilecek, fiyatlar birden bineykselecek. Btn kr da size brakacam. Hem siz aciz ve fakirsiniz, o byk ileringiderlerini karlayamazsnz. htiyacnz olan her eyi ve btn masraflar ben zerimealacam. Btn geliri ve kazanc ise size vereceim, vazifeniz bitene kadar elinizdebrakacam. te be mertebe kr iinde kr!..Gryorsunuz ki, hi kimse elindekini muhafaza edemiyor. Eer o emaneti banasatmazsanz, herkesinki gibi elinizden kacak ve bo yere gidecek. Hem o yksekfiyattan da mahrum kalacaksnz. O nazik, kymetli letler, ller ilenecekleri uygunmaden ve kullanlacaklar i bulunmaynca btn btn kymetten decek. Hem idareve muhafaza zahmeti, klfeti banza kalacak. Hem de emanete hyanet cezasgreceksiniz. te be derece zarar iinde zarar...Emanetimi bana satmak, bana asker olup onu benim admla kullanmak demektir. Adi biresir ve babozuk olmak yerine, yce bir padiahn has, serbest, kymetli bir askeriolursunuz.u iltifat ve ferman dinledikten sonra, o iki adamdan akl banda olan yle der: Bastne! Ben iftiharla satarm ve binlerce teekkr ederim.O iftlikte ebediyen kalacakm gibi dnyann sarsntlarndan, grlt veskntlarndan habersiz, marur, nefsi firavunlam, bencil ve ayya olan dier adamise, Hayr! Padiah kimmi! Ben mlkm satmam, keyfimi bozmam, der.

Bir zaman sonra birinci adam yle bir mertebeye kar ki, herkes onun haline gpta eder.Padiahn ltfuna mazhar olur ve has saraynda saadet iinde yaar. Dier adam ise ylebir hale der ki, hem herkes ona acr ve hem de mstahaktr! der. nk hatasnnneticesi olarak hem saadeti ve mlk elinden kayp gitmitir hem de cezasn ekip azapgrmektedir.te ey hevesleri snrsz nefis! u misalin drbnyle hakikatin yzne bak!O padiah, Ezel ve Ebed Sultan olan Rabbin, Hlkndr. O iftlikler, makineler,letler, ller ise hayat dairende sahip olduklarn; bedenin, ruhun ve kalbin ile onlarniindeki gz ve dil, akl ve hayal gibi grnen ve grnmeyen uzuvlarn, duygularndr.O erefli bayaver, Resl-u Kerimdir (sallallhu aleyhi ve sellem). Salam esaslarieren o ferman ise Kuran- Hakmdir ki, bahsettiimiz byk ticareti u ayetle ilanediyor:

61 61 Allah, karlk olarak cenneti verip mminlerden canlarn ve mallarn satn almtr. (Tevbe sresi, 9/111)Ve o dalgal sava meydan, u frtnal dnya yzdr; durmuyor, dnyor, bozuluyorve her insann aklna u fikri getiriyor: Madem her ey fnidir, elimizden kacak,kaybolacak. Acaba bunlar ebediletirmenin bir aresi yok mu? Byle dnrkenbirden Kurann semav seds iitilir: Evet, var. Hem de be mertebe iinde krl birekilde gzel ve kolay bir aresi var.Soru: Nedir?Cevap: Emaneti hakiki sahibine satmak... te o satta, be derece kr iinde kr vardr.Birinci Kr: Fni mal sonsuzluk kazanr. nk Kayym ve Bki olan Zt- Zlcelleverilen ve Onun yolunda sarf edilen u geici mr ebedileir, bki meyveler verir. Ovakit mrn dakikalar, deta tohumlar, ekirdekler gibi grnte yok olup rse debek leminde saadet iekleri aar ve smbllenir. Ve berzah leminde parlak, ho,sevimli birer manzara haline gelir.kinci Kr: Cennet gibi bir karlk verilir.nc Kr: Her uzvun ve kabiliyetin kymeti, birden bine kar.Mesela, akl bir lettir. Eer onu Cenb- Hakka satmayp nefis hesabna altrrsan,yle uursuz, sknt veren ve insan rahatsz eden bir let olur ki, gemi zamann hazinelemlerini ve gelecek zamann korkutucu hallerini senin u biare bana ykler.Uursuz ve zararl bir let seviyesine iner. te bunun iindir ki, Allaha isyan eden birinsan, akln verdii skntdan ve rahatszlktan kurtulmak iin ounlukla ya sarholuaya da elenceye snr. Eer Hakiki Mlikine satlsa ve Onun hesabna altrlsaakl yle tlsml bir anahtar olur ki, u kinattaki saysz rahmet hazinesini ve hikmetdefinesini aar. Bylece sahibini ebed saadete hazrlayan Rabban bir klavuz

derecesine kar.Mesela, gz bir uzuvdur ki, ruh bu lemi o pencereden seyreder. Eer onu Cenb-Hakka satmayp nefis hesabna altrrsan; geici, devamsz baz gzellikleri,manzaralar seyrederek ehvete ve nefsin heveslerine arsz bir hizmetkr olur.Eer her eyi gren Sniine satarsan, Onun hesabna ve izni dairesinde kullanrsan ozaman gz, u byk kinat kitabnn okuyucusu, u lemdeki Rabban sanatmucizelerinin bir seyircisi ve yeryz bahesindeki rahmet ieklerinin mbarek birars mertebesine kar.Mesela, dildeki tat alma duyusunu Ftr- Hakmine satmayp nefis hesabna, mideniin altrrsan, o vakit midenin ahrna ve fabrikasna bir kapc seviyesine iner,kymeti der. Eer Rezzak- Kerime satarsan, o tat alma hissi ilah rahmethazinelerinin mahir bir nezaretisi ve Samed Yaratcnn kudret sofralarnn kredenbir mfettii rtbesine ykselir.te ey akl, dikkat et! Uursuz bir let nerede, kinatn anahtar nerede? Ey gz, gzelbak! Adi, arsz bir adam nerede, kinat kitabnn ilim sahibi bir seyircisi nerede? Ve eydil, iyi tat! Bir kapc ve bir fabrika yasaks nerede, Cenb- Hakkn hususi rahmethazinesinin nezaretisi nerede?..Bunlar gibi baka letleri ve uzuvlar da kyaslarsan, hakikaten mminin cennete lykve kfirin cehenneme mstahak bir mahiyet kazandn anlarsn. Onlarn yle bir kymetalmalarnn sebebi, mminin imanyla Hlknn emanetini Onun adna ve iznidairesinde kullanmas; kfirin ise emanete hyanet edip onu nefs-i emmare62 hesabnaaltrmasdr.62 Nefs-i emmare : nsan daima ktle sevk eden nefis.Drdnc Kr: nsan zayftr, bellar ok; fakirdir, ihtiyac pek fazla; acizdir, hayatyk pek ar... Eer Kadr-i Zlcelle dayanp tevekkl etmezse, Ona gvenip teslimolmazsa vicdan daima azap iinde kalr. Neticesiz zahmetler, elemler, zntler onuboar; ya sarho ya da canavar eder.Beinci Kr: Zevk ve keif ehli, bu husuta sz sahibi olan ve bizzat ahitliklerinedayanan ztlar, btn o uzuv ve letlerin ibadetinin, tesbihatnn ve o yksek cretlerin,en muhta olduun bir zamanda, sana cennet yemileri suretinde verileceinde ittifaketmilerdir.te bu be mertebe iindeki krl ticareti yapmazsan, u krlardan mahrum kalmannyannda, be derece zarar iinde zarara deceksin.Birinci Zarar: O kadar sevdiin mal ve evlat, taparcasna balandn nefsin veheveslerin, tutkun olduun genlik ve hayat ziyan olup gidecek; gnahlarn, elemleriniboynuna ykleyip elinden kacaklar.

kinci Zarar: Emanete hyanetin cezasn ekeceksin. nk en kymetli letleri enkymetsiz ilerde kullanp nefsine zulmettin.nc Zarar: Btn o kymetli madd-manev donanmn hayvanlktan ok aa birseviyeye drp ilah hikmete iftira ve zulmettin.Drdnc Zarar: Acizliin ve fakrn ile beraber,63 o pek ar hayat ykn zayf belineykleyip yok olu ve ayrlk sillesi altnda daima feryat edeceksin.63 Bkz. Ftr sresi, 35/15.Beinci Zarar: Sana ebed hayatn esaslarn ve ahiret saadeti iin gerekli olan eylerielde etmen iin verilen akl, kalb, gz ve dil gibi Rahmann gzel hediyelerini,cehennem kaplarn aacak irkin bir surete evirmektir.O halde, imdi bu emaneti satmaya bakacaz. Acaba o kadar ar bir ey midir kioklar satmaktan kayor? Hayr, asla! Hi yle arl yoktur. Zira hell dairesigenitir, keyfe kfi gelir. Harama girmeye hi lzum yoktur. 64 Allahn farz kld eylerise hafif ve azdr. Allaha kul ve asker olmak yle lezzetli bir ereftir ki, tarif edilemez.64 Allahm, haramna kar hellinle bana kifyet et. anlamndaki dua iin bkz. Tirmiz, deavt 110; Msned, 1/153.yleyse bir asker gibi yalnz Allah namna balamal, ilemeli ve Allah hesabnavermeli, almal, Onun izni ve kanunu dairesinde hareket etmeli, sknet bulmal...Kusur ileyince de istifar etmeli:Ya Rab! Kusurumuzu affet, bizi kendine kul kabul et, emanetini geri alma zamannakadar bizi emanette emin kl. min!.. diyerek Ona yalvarmal.

Yedinci Sz

u kinatn anlalmas zor tlsmn zen 65 ifadelerinin insan ruhuiin saadet kapsn aan ne kadar kymetli iki anahtar olduunu; sabr ile Hlknatevekkl edip snmann, kr ile Rezzakndan talepte bulunmann ve Ona duann nekadar faydal, panzehir gibi iki ila olduunu; Kuran dinlemenin, onun hkmlerineboyun emenin, namaz klmann ve byk gnahlar terk etmenin ebediyet yolculuundane kadar mhim, deerli, parlak birer bilet, ahiret iin birer azk ve kabir iin nurolduunu anlamak istersen u temsil hikyecie bak, dinle:65 Allaha ve ahiret gnne iman ettim. Allaha ve ahiret gnne iman ile ilgili ayetler iin bkz. Bakara sresi, 2/8, 62,

126, 177, 228, 232, 264; l-i mran sresi, 3/114; Nis sresi, 4/38, 39, 59, 136, 162; Mide sresi, 5/69; Tevbesresi, 9/18, 19, 29, 44, 45, 99; Nr sresi, 24/2; Mcadele sresi, 58/22; Talk sresi, 65/2.

Bir zamanlar bir asker, sava ve imtihan meydannda, kr ve zarar deverannda pekmthi bir hale der. yle ki:Sa ve sol tarafndan dehetli, derin iki yara almtr. Arkasnda csseli bir aslan, sankiona saldrmak iin frsat kollamaktadr. Ve gz nnde btn sevdiklerini asp yokeden bir daraac kurulmu, onu da beklemektedir. Bu haliyle uzun bir yolculuakacak, baka bir diyara gnderilecektir. O biare asker, u dehetli halde mitsizcednrken sa tarafnda Hzr gibi hayr tavsiye eden, nuran bir zt belirir. Ona der ki:mitsiz olma! Sana iki tlsm reteceim. Onlar gzelce deerlendirirsen o aslansana itaat eden bir at olur. O daraac da keyif ve seyir iin ho bir salncaa dner.Hem sana iki ila vereceim. Onlar gzelce kullanrsan ryp fena koku yayan o ikiderin yaran, Gl- Muhammed (aleyhissalt vesselam) denilen gzel kokulu iki latifiek haline gelir. Hem sana bir bilet vereceim. Onunla, uar gibi, bir senelik yolu birgnde gidersin. nanmyorsan bunlar bir tecrbe et ki, doru olduklarn anlayasn. Oasker hakikaten bir para tecrbeyle doru olduunu tasdik eder.Evet, ben, yani u biare Said dahi bunu tasdik ederim. nk biraz tecrbe ettim, pekdoru grdm.Sonra o asker birden, sol tarafndan eytan gibi hilekr, ayya, aldatc bir adamnziynetler, ssl suretler, gsterili fanteziler ve ikiler ile gelip karsnda durduunugrr. Adam ona: Hey arkada! Gel, beraber elenip keyfedelim. u gzel kadn suretlerine bakalm,u ho arklar dinleyelim, u tatl yemekleri yiyelim, der ve sorar, gizlice okuduun oey de nedir? Bir tlsm. Brak u anlalmaz ii. Hazr keyfimizi bozmayalm. Peki, ellerindeki u ey nedir?

Bir ila. At unu. Salamsn, neyin var? imdi alk zamandr. Ya u be nianl kt? Bir bilet. Bir tayin senedi. Yrt onlar! u gzel bahar mevsiminde yolculuk bizim nemize gerek, der.Her bir hileyle askeri ikna etmeye alr. Hatta biare asker, ona biraz meyleder.Evet, insan aldanr. Ben de yle bir hilekra aldandm.Sonra birden sa tarafndan gk grlts gibi bir ses gelir, o askere yle der: Saknaldanma! Ve o hilekra de ki: Sende eer arkamdaki aslan ldrp nmdekidaraacn kaldracak, samdaki ve solumdaki yaralar iyiletirip yolculuuma sonverecek bir are varsa, bulursan haydi gster, grelim. Sonra, Gel keyfedelim de.Yoksa sus hey sersem! Ta ki, Hzr gibi semdan haber getiren bu zt diyeceini desin.te ey genliinde glm, imdi gldne alayan nefsim! Bil ki, o biare askersensin ve btn insanlardr. O aslan, eceldir. O daraac, lm, yokluk ve ayrlktr;gece-gndz dngsnde her dost veda eder, kaybolur. O iki yaradan biri, insannkendisine sknt veren snrsz aczi, dieri elemli ve sonsuz fakrdr.66 O srgn veyolculuk ise ruhlar leminden, anne karnndan, ocukluktan, ihtiyarlktan, dnyadan,kabirden, berzahtan, hairden ve srattan geilen uzun bir imtihan seferidir. Ve o ikitlsm, Cenb- Hakka ve ahirete imandr.66 Bkz. Ftr sresi, 35/15.Evet, u kuts tlsm sayesinde lm, mmin insan dnya zindanndan cennetbahelerine, Rahmann huzuruna gtren emre amade bir at ve burak suretini alr.Bunun iindir ki, lmn hakikatini gren kmil insanlar onu sevmi, lm dahagelmeden lmek istemiler.67 Hem yokluk, ayrlk, lm ve aslnda bir daraac olanzaman, o iman tlsm ile Sni-i Zlcellin mucizelerinin taze taze, renk renk, eit eitnaklarn, kudretinin harikalarn, rahmetinin tecellilerini tam bir lezzetle seyretmekiin birer vasta haline gelir. Evet, gnein ndaki renkleri gsteren aynalarnyenilenmesi ve sinema perdelerinin deimesi, daha ho, daha gzel manzaralarmeydana getirir.67 Bkz. Ysuf sresi, 12/101.Hikyedeki iki ilatan biri, sabr ve tevekkldr. Hlknn kudretine dayanmak,hikmetine gvenmektir. yle mi?Evet, 68 emrinin sahibi bir Cihan Sultanna acz tezkeresiyle dayanan bir insannne korkusu olabilir? Zira o, en dehetli musibet karsnda 69 deyipkalb huzuru ile Rabb-i Rahmine gvenir. Allah hakkyla bilen, aczden, Allahkorkusundan lezzet duyar. Evet, korkuda bir lezzet vardr. Eer bir yandaki ocuunakl olsa ve ona, En tatl halin nedir? diye sorulsa, Aczimi, zayflm anlayp

annemin tatl tokadndan korkarak yine onun efkatli sinesine sndm haldir.diyecektir.68 (O, bir eyi yaratmak isteyince sadece) ol! der, o da oluverir. (Bakara sresi, 2/117; l-i mran sresi, 3/47, 59;

Enm sresi, 6/73; Nahl sresi, 16/40; Meryem sresi, 19/35; Ysn sresi, 36/82; Mmin sresi, 40/68)69 (Sabrllar o kimselerdir ki balarna musibet geldiinde,) Biz Allaha aidiz ve vakti geldiinde elbette Ona

dneceiz (derler). (Bakara sresi, 2/156)Halbuki btn annelerin efkatleri, Cenb- Hakkn rahmet tecellilerinin ancak birparltsdr.70 Onun iin kmil insanlar, aczde ve Allah korkusunda yle bir lezzetbulmular ki, kendi kuvvetlerine hi gvenmeyip acz ile Allaha snmlar. Aczi vekorkuyu kendilerine efaati yapmlar.70 Varlklarda bulunan acma hissinin, Cenb- Hakkn rahmetinin yz mertebesinden sadece birinin, btn mahlkat

arasnda taksim edilmi hali olduuna dair bkz. Buhr, edeb 19; Mslim, tevbe 17, 20, 21; Tirmiz, deavt 99; bnMce, zhd 35; Drim, rikak 69; Msned 2/334, 434, 484, 514, 526, 3/55, 4/312, 5/439.

Dier ila ise kr ve kanaat, talep ve dua ile Rezzak- Rahmin rahmetinegvenmektir. yle mi?Evet, btn yeryzn bir nimet sofras yapan ve bahar mevsimini bir iek destesihalinde o sofrann yanna koyan, stne serpen sonsuz cmertlik sahibi Kerm bir Ztnmisafirine, fakr ve ihtiyalar nasl elemli ve ar gelebilir? Onun fakr ve ihtiyac, hobir lezzete dnr. Tpk ald lezzet gibi fakrnn da artmas iin alr. O yzdenkmil insanlar, fakr ile vnmler. 71 (Sakn yanl anlama! Bu, Allaha kar fakrnhissedip yalvarmak demektir. Yoksa onu halka gsterip bir dilenci vaziyeti almakdeildir.)71 Bkz. es-Sehv, el-Maksdl-Hasene s. 745; Aliyylkr, el-Esrrul-Merfa s. 320; el-Acln, Kefl-Haf

2/113; ed-Deylem, el-Msned 2/70, 71.Hikyedeki bilet ise bata namaz olmak zere farzlar yerine getirmek, byk gnahlarterk etmektir. yle mi?Evet, bu hususta sz sahibi ve ahitliine dayanan btn ztlarn, zevk ve kef ehlininittifakyla o uzun ve karanlk ebediyet yolculuunda yol az, k ve burak; ancakKurann emirlerini yerine getirmek ve yasaklarndan kanmak ile elde edilebilir.Yoksa ilim ve felsefe, sanat ve hikmet o yolda be para etmez. Onlarn , kabirkapsna kadardr.7272 ly mezara kadar takip eden eyden ailesi ve malnn geriye dnp, sadece amelinin kendisiyle kalacana dair

bkz. Buhr, rikak 42; Mslim, zhd 5; Tirmiz, zhd 46; Nes, ceniz 52; Msned 3/110.te ey tembel nefsim! Be vakit namaz klmann, yedi byk gnah terk etmeninzahmeti ne kadar az ve hafif!.. Neticesi, meyvesi ve faydas ne kadar ok, mhim vebyk!.. Akln varsa, bozulmamsa bunu anlarsn. Ve seni Allaha isyana ve haramzevklere tevik eden eytana ve o aldatc adama dersin ki:Eer lm ldrp fnilii, yokluu dnyadan, acz ile fakr insanlktan kaldrp kabirkapsn kapatmann aresi varsa syle, dinleyelim. Yoksa sus!.. Kinatn byk

mescidinde Kuran, kinat okuyor! Onu dinleyelim. O nur ile nurlanalm, hidayetiyleamel edelim ve onu daim vird edinelim. Evet, sz odur ve ona derler. Hak olup,Haktan gelip Hak diyen ve hakikati gsteren, nuran hikmeti nereden odur.

73 73 Allahm, kalbimizi iman ve Kuran nuruyla nurlandr.

74 74 Allahm, Sana kar fakrmzla bizi zengin kl; Senden istina ile bizi fakir drme. el-Bklln, czl-Kurn, s.

129. Ayrca benzer ifadeler deiik dualarda da gemektedir: Ahmed b. Hanbel, ez-Zhd 1/71; Eb Nuaym,Hilyetl-Evliy 2/225; bn Eb sm, ez-Zhd 1/71, 315; el-Azmbd, Avnl-Mabd 4/283; el-Kurtub, el-Cmi li Ahkmil-Kurn 16/28.

[ ]

75 75 Allahm! Biz kendi g ve kuvvetimizden syrlp Senin kuvvetine ve kudretine sndk. Sen de bizi, Sana tevekkl

edenlerden eyle. [Bizi nefsimizle ba baa brakma*] Bizi hfznla koru. Bize ve erkek-kadn btn mminlere rahmetet. Kulun, nebn, safiyyin, halilin, mlknn cemli, yarattn sanatl varlklarn melki ve sultan, inayetinin gz bebei,hidayetinin gnei, delillerinin lisan, rahmetinin misali, mahlkatnn nuru, mevcudatnn erefi, yarattn saysz varlkiinde birliinin kandili, kinatnn tlsmnn kifi, rubbiyet saltanatnn ilancs, raz olduun eylerin teblicisi, Seningzel isimlerinin hazinelerinin tarif edicisi, kullarnn rehberi, ayetlerinin tercman, rubbiyetinin gzelliinin aynas,Senin grlp gsterilmene vesile olan habibin ve lemlere rahmet olarak gnderdiin resln olan EfendimizMuhammede (sallallah aleyhi ve sellem), btn l ve ashabna, kardeleri olan neb ve resllere, Sana yakn olan bykmeleklere ve salih kullarna salt ve selam et. min.* Bizi nefsimizle ba baa brakma. Bu ifade aynen ya da yakn ifadelerle, Peygamber Efendimizin (sallallah aleyhi

ve sellem) deiik zamanlarda yapt veya tavsiye ettii dualarnda yer almaktadr: Eb Dvd, edeb 101; Msned1/412, 5/42, 191; el-Buhr, el-Edebl-Mfred s. 244; en-Nes, es-Snenl-Kbr 6/147, 167; en-Nes,Amell-Yevm vel-Leyle 1/381, 413; et-Taylis, el-Msned 1/117; bn Eb eybe, el-Musannef 6/20; bnHibbn, es-Sahh 3/250; et-Tabern, el-Muceml-Kebr 5/119, 157, 9/186.

Sekizinci Sz

77 76 76 Allah o ilahtr ki, kendisinden baka ilah yoktur. Hayy (her zaman var olan, diri olan, ezel ve ebed hayat sahibi)

Odur, Kayym (Kendi zt ile var olup, zeval bulmayan ve her eyi varlkta tutup onlar yneten) Odur. (Bakarasresi, 2/255; l-i mran sresi, 3/2)

77 Allah katnda hak din, slamdr. (l-i mran sresi, 3/19)u dnyann, insan ruhunun ve insanda dinin mahiyet ve kymetini; eer hak din olmazsadnyann bir zindan, dinsiz insann da en talihsiz varlk olacan gsteren ve u lemintlsmn zen, insann ruhunu karanlklardan kurtaran szlerin ve78 olduunu79 anlamak istersen u temsil hikyecie bak, dinle:78 Allahtan baka ilah yoktur. (Sfft sresi, 37/35; Muhammed sresi, 47/19)79 Bkz. Al sresi, 87/14-19.Bir zamanlar iki karde beraber uzun bir seyahate karlar. Gide gide nlerinde yolikileir. O yol ayrmnda ciddi bir adam grrler. Ona, Hangi yol iyidir? diyesorarlar. Adam da, Sa yolda kanuna ve dzene uyma mecburiyeti var. Fakat o klfetiinde bir emniyet ve saadet bulunur. Sol yolda ise grnte bir serbestlik ve hrriyet,fakat o serbestlik iinde bir tehlike ve her trl sknt var. imdi seme hakk sizde.diye cevap verir.Bunu dinledikten sonra gzel huylu karde 80 deyip sa yola gider, kanuna vedzene uymay kabul eder. Ahlksz ve serseri olan dieri ise srf serbestlik iin solyolu seer. imdi, grnte hafif, mnen ar bir vaziyette giden bu adam hayalentakip ediyoruz:80 Allaha tevekkl ettim. (Allah kerim..!) (Hd sresi, 11/56) Benzer ayet-i kerimeler iin bkz. Tevbe sresi, 9/129;

Ynus sresi, 10/71; Hd sresi, 11/88...te bu adam, dereler tepeler ap gide gide ssz bir ovaya vard. Birden mthi bir sesiitti. Dehetli bir aslann meelikten kp kendisine hcum ettiini grnce kat.Sonra altm arn81 derinliinde susuz bir kuyuya rastlad ve korkusundan iine atlad.Kuyunun yarsna kadar dt srada elleri bir aaca yapt. Kuyunun duvarndayeermi olan o aacn iki kk vard. Biri beyaz biri siyah iki fare o kklere musallatolmu, onlar kemiriyordu. Adam yukarya bakt, grd ki, aslan bir nbeti gibikuyunun banda duruyor. Aaya bakt, grd ki, dehetli bir ejderha bekliyor. Az,kuyu az gibi geni olan o ejderha ban kaldrm, adamn otuz arn yukardakiayana yaklamt. Sonra adam kuyunun duvarna bakt, grd ki etrafn src, zararlbcekler sarm. Aacn bana baknca onun bir incir aac olduunu fark etti. Fakatallmadk bir ekilde, o aacn dallarnda cevizden nara kadar pek ok eit meyvevard.81 68 santimetrelik uzunluk ls.

te u adam, anlayszlndan ve aklszlndan, bunun basit bir i olmadn farkedemedi. Bu tuhaf hadiselerin arkasnda garip srlarn ve pek byk bir ileyicinin varolduunu kavrayamad; oysa bu iler tesadf olamaz.Kalbi, ruhu ve akl u elemli vaziyetten iten ie feryat ettii halde, nefs-i emmaresi,82gya bir ey yokmu gibi bilmezden gelerek ruhunun ve kalbinin alamasna kulantkayp kendini aldatt, adam sanki bir bahedeymiesine o aacn meyvelerini yemeyebalad. Halbuki o meyvelerin bir ksm zehirli ve zararlyd.82 Nefs-i emmare : nsan daima ktle sevk eden nefis.Bir kuts hadiste Cenb- Hak 83 yani Kulum beni nasl tanrsa ona ylemuamele ederim. buyurmu.83 Buhr, tevhid 15, 35; Mslim, zikir 2, 19, tevbe 1; Tirmiz, zhd 51, deavt 131; bn Mce, edeb 58; Drim, rikak

22; Msned 2/251, 315, 391, 413, 445, 482, 516, 517, 524, 534, 3/210, 277, 491, 4/106.te bu talihsiz adam, su-i zann ve aklszl yznden ahit olduu hadiseleri basit vehakikat zannetti. yle de muamele grd, gryor ve grecek! Ne lp kurtuluyor ne deyayor,84 bylece azap ekiyor. Biz de u uursuzu azap iinde brakp teki kardeinhaline bakacaz:84 Al sresi, 87/13.te sa yolda giden u mbarek, akll adam, kardei gibi sknt ekmez. Gzel ahlklolduundan gzel eyler dnr, gzel hlyalar kurar, i huzuruna erer. Hem kardeigibi zahmet ve zorluk ekmez. nk dzeni bilir, ona uyar, kolaylk grr. Asayi veemniyet iinde serbeste dolar.Sonra bir baheye rast gelir. Bahede hem gzel iek ve meyveler, hem debaklmamas gereken pis, haram eyler vardr. Kardei de byle bir yere girmiti; fakatpis eylere dikkat edip onlarla megul olmu, midesini bulandrm, hi istirahatedemeden kp gitmiti. Bu adam ise Her eyin iyisine bak kaidesince amel ediphell olmayan eylere hi bakmaz. yi eylerden faydalanr, gzelce istirahat ederekbaheden kp gider.Sonra o da kardei gibi byk bir ovaya varr. Birden, hcum eden bir aslann sesiniiitir ve korkar, fakat kardei kadar deil. nk hsn- zannyla, gzel dnerek, uovaya hkmeden biri var ve bu aslan onun emri altnda bir hizmetkr olabilir. deyipteselli bulur. Fakat yine de kaar ve altm arn derinliindeki susuz bir kuyuya rastgelir, iine atlar. Kardei gibi kuyunun ortasnda bir aaca tutunup havada asl kalr.Bakar ki, iki hayvan, o aacn iki kkn kemiriyor. Yukarya bakar bir aslan, aayabakar bir ejderha Tpk kardei gibi garip bir vaziyet grr. Dehete der. Fakatonunki, kardeinin dehetinden bin derece hafiftir. nk gzel ahlk, ona gzel fikirlervermi, gzel dnmek de her eyin gzel tarafn gstermitir.te bu yzden, Bu garip iler, birbiriyle alkaldr. Hepsi bir emirle olmu gibi

grnyor. yleyse bunda bir tlsm var. Evet, bu iler, gizli bir hkmdarn emriylednyor. yleyse ben yalnz deilim, o gizli hkmdar bana bakyor, beni tecrbeediyor ve bir maksat iin bir yere sevk ve davet ediyor. diye dnr.u tatl korkudan ve gzel fikirden yle bir merak doar: Acaba beni tecrbe edipkendini bana tantmak isteyen ve bu hayret verici yolla beni bir maksada sevk edenkimdir?Sonra, onu tanma merakndan tlsm sahibine kar bir muhabbet ortaya kar ve bumuhabbetten, o tlsm zme arzusu uyanr. O arzudan da tlsm sahibini raz edecek veonun houna gidecek gzel bir vaziyet alma iradesi doar.Sonra adam aacn bana bakar, onun bir incir aac olduunu grr. Fakat dallarndabinlerce aacn meyvesi vardr. O vakit korkusu tamamen gider. Kesinlikle anlar ki, buincir aac bir liste, bir fihrist, bir sergidir. O gizli hkmdar, ba ve bahelerindekimeyvelerin numunelerini, bir tlsm ve bir mucizeyle o aaca takm ve o aac,misafirlerine hazrlad yiyeceklere birer iaret suretinde sslemi olmal. Yoksa birtek aa, binlerce aacn meyvelerini veremez. diye dnr.Sonra dua etmeye balar. Tlsmn anahtar ona ilham edilsin diye yle seslenir: Eybu yerlerin hkimi! Bahtna dtm. Sana snyorum, senin hizmetkrnm, rzanistiyorum ve seni aryorum.Bu yakartan sonra birden kuyunun duvar yarlr, ahane, nezih ve gzel bir baheyekap alr. Ejderhann az o kapya dnr ve aslan ile ejderha, iki hizmetkr suretinialarak onu ieri davet eder. Hatta aslan, adamn emrine amade bir at ekline girer.te ey tembel nefsim ve ey hayal arkadam! Geliniz, bu iki kardein vaziyetlerinikarlatralm. Bylece, iyilik nasl iyilik85 ve fenalk nasl fenalk getirir; grelim,bilelim.85 Buhr, cihd 27; Mslim, zekt 123.Baknz, sol yolun talihsiz yolcusu, her an ejderhann azna girecekmi gibi titriyor. Sayolun bahtiyar yolcusu ise meyveli ve gz alc bir baheye davet ediliyor. O talihsizyolcunun kalbi, elemli bir dehette ve byk bir korku iinde paralanrken, u bahtiyaryolcu leziz bir ibret, tatl bir korku, sevimli bir marifet iinde hayret verici eyleriseyrediyor. O talihsiz, yabanclk, mitsizlik ve kimsesizlik iinde azap ekerken; ubahtiyar, dostluk, mit ve itiyak iinde halinden lezzet duyuyor. Hem o talihsiz, kendinivahi canavarlarn hcumuna urayan bir mahpus gibi gryor. Bahtiyar yolcu ise azizbir misafiri olduu, kendisini arlayan Kerim Ztn hayret verici hizmetkrlaryladosta eleniyor. Talihsiz yolcu, grnte lezzetli, mnen zehirli yemileri yiyerekazabn abuklatryor. Oysa o meyveler, birer numunedir. Asllarna talip ve mteriolunmas iin tatmaya izin verilmitir; fakat hayvan gibi yutmaya izin yoktur. Obahtiyar yolcu meyveleri tadar, ii anlar. Yemeyi erteleyip beklemekten lezzet alr.

Talihsiz yolcu ise kendi kendine zulmetmi, gndz gibi gzel bir hakikati ve parlak birvaziyeti basiretsizliiyle kendisi iin karanlk bir vehim, bir cehennem halinegetirmitir. Ne efkati hak eder ne de kimseden ikyet etmeye hakk vardr.Nasl ki, bir adam yaz mevsiminde, gzel bir bahede, dostlarnn arasnda, ho birziyafetteki keyifle yetinmez, pis ikilerle sarho olup kendisini k ortasnda, canavarlariinde a ve plak hayal ederek barmaya, alamaya balar ve dostlarn canavar gibigrp aalarsa, efkate lyk deildir ve kendi kendine zulmetmi olur. te bu talihsizyolcu da aynen yledir. Bahtiyar yolcu ise hakikati grr. Hakikat gzeldir; o yolcu, bugzellii anlayp hakikat sahibinin kemline hrmet eder, rahmetine lyk olur.te, Kurann Fenal kendinden, iyilii Allahtan bil.86 eklindeki hkmnn srrortaya kyor. Daha bunlar gibi pek ok fark kyaslarsan anlayacaksn ki: lk yolcununnefs-i emmaresi, ona manev bir cehennem hazrlamtr. tekinin iyi niyeti, temizahlk ve gzel dnceleri ise onu byk bir ihsana ve saadete, parlak bir fazilete veberekete kavuturmutur.86 Bkz. Nis sresi, 4/79.Ey nefsim ve ey nefsimle beraber bu hikyeyi dinleyen insan!Eer talihsiz deil, bahtiyar yolcu olmak istersen Kuran dinle ve emirlerine itaatet, ona yap ve hkmleriyle amel et!u hikyedeki hakikatleri anladysan dinin, dnyann, insann ve imann hakikatlerinionda grebilirsin. Mhim olanlar ben syleyeceim, daha incelerini kendin bul tebak!O iki kardeten biri mminin ruhu ve salih bir insann kalbi, dieri kfirin ruhu vebozulmu kalbidir. O iki yoldan saa giden, Kuran ve iman yolu, soldaki ise isyan vekfr yoludur.Ve o yoldaki bahe, insanln ve medeniyetin geici toplum hayatdr ki, orada iyi vekt, temiz ve pis eyler, hayr ve er beraber bulunur. Akll insan odur ki, 87 kaidesince amel eder, kalb huzuruna ve kurtulua erer.87 Duru ve saf olan al, kark ve bulank olan brak. Bkz. bn Dreyd, el-tikk , s. 146; ez-Zemaher, Essl-

Bela, s. 703; ez-Zemaher, el-Mstaks, 2/72; ez-Zebd, Tcl-Ars, 14/22 (k-d-r maddesi). Ayrca yaknanlamlar iin bkz. Arf sresi, 7/145; er-Ryn, el-Msned 2/235; el-Beyhak, es-Snenl-Kbr 8/165; el-Gazl, hyu Ulmid-Dn 2/185.

O ova, u yeryzdr.O aslan, lm ve eceldir.O kuyu, insan bedeni ve zamandr.O altm arn derinlik ise ortalama mr olan altm seneye iarettir.8888 Peygamber Efendimiz (sallallah aleyhi ve sellem), mmetinin mrnn 60 ile 70 sene aras olduunu belirtmitir. Bkz.

Tirmiz, zhd 23, deavt 101; bn Mce, zhd 27; Eb Yal, el-Msned 5/283, 10/390, 12/11; bn Hibbn, es-

Sahh 7/246; et-Tabern, el-Muceml-Evsat 6/85.O aa da insann btn mr ve hayatdr.Siyah ve beyaz olan iki hayvan, gece ve gndzdr.O ejderha, az kabir olan berzah yolu ve ahiret kapsdr. Fakat o az, mmin iin birzindandan bir baheye giritir.8989 Bkz. Buhr, ceniz 68, 87; Mslim, cennet 70; Tirmiz, ceniz 70; Nes, ceniz 110; Msned 3/3, 4/287.O zararl bcekler ise dnyev musibetlerdir; fakat mmin iin gaflet uykusuna dalmayaengel olan tatl birer ilah ikaz ve Rahman iltifat hkmndedir.O aataki yemiler, dnya nimetleridir ki, Cenb- Kerm-i Mutlak onlar ahiretnimetlerinin bir listesi ve kullarn cennet meyvelerine davet eden, onlarn benzeri,onlar hatrlatan birer numune yapmtr.9090 Bkz. Bakara sresi, 2/25.O aacn baka baka meyveler vermesi ise Samed Yaratcnn kudretinin damgasna,rubbiyetinin mhrne ve ulhiyet saltanatnn imzasna iarettir. nk bir tek eydenher eyi yapmak, yani ayn topraktan btn bitkileri ve meyveleri, ayn sudan btnhayvanlar yaratmak,91 basit bir yemekten has bir bedeni var etmek; bununla beraber hereyi bir tek ey yapmak, yani canllarn yedii eit eit yemeklerden o canlya has birbeden yaratmak, bir ten ve cilt dokumak gibi sanatlar, Ehad ve Samed olan Ezel veEbed Sultannn hususi damgas, kendine has mhr, taklit edilemez imzasdr. Evet,bir eyi her ey ve her eyi bir ey yapmak, her eyin Yaratcsna, gc her eye yetenKadir Zta has bir nian ve almettir.91 Bkz. Enbiy sresi, 21/30.Ve o tlsm, iman nuru ile zlen yaratl hikmetinin srrdr.O anahtarlar ise 92 ve 93 cmleleridir.92 Allah o ilahtr ki kendisinden baka ilah yoktur. Hayy (Her zaman var olan, diri olan, ezel ve ebed hayat sahibi olan)

Odur, Kayym (Kendi zt ile var olup, zevl bulmayan ve her eyi varlkta tutup onlar yneten) Odur. (Bakarasresi, 2/255; l-i mran sresi, 3/2)

93 Ey Kendisinden baka ilah olmayan Allahm!O ejderha aznn bir bahe kapsna dnmesi, kabrin dallet ehli ile zulm vekfrde ileri gidenler iin yalnzlk ve unutulu iinde zindan gibi skntl, ejderhakarn gibi dar bir mezara alan bir kap; Kuran ve iman ehli iin ise dnyazindanndan bek bostanna, imtihan meydanndan cennet bahelerine ve hayatzahmetinden rahmet-i Rahmana alan bir kap olduuna iarettir.9494 Kabrin, mmin ve kfir iin iki farkl yn olduuna dair bkz. Tirmiz, kymet 26; Drim, rikak 94; Msned 3/38.

Ayn konu iin ayrca bkz. Ahmed b. Hanbel, el-Vera 1/203; Abdurrezzak, el-Musannef 3/443; bn Eb eybe, el-Musannef 7/165; et-Tabern, el-Muceml-Evsat 8/273.

O vahi aslann uysal bir hizmetkra dnmesi ve emre amade bir at olmas ise unugsterir: lm, dallet yolundakiler iin btn sevdiklerinden elemli ve ebed bir

ayrlk, kendi yalanc cennetleri olan dnyadan karlma ve kovulma, vahet veyalnzlk iinde mezar zindanna atlma ve hapistir. Hidayet ve Kuran ehli iin iselm, teki leme gitmi eski dostlarna ve sevdiklerine kavuma vesilesidir. Hemhakiki vatanlarna ve ebed saadet makamlarna girmeye vasta, hem de dnyazindanndan cennet bahelerine bir davettir. Rahman- Rahmin ltuf vecmertliinden, hizmetine karlk cret alma vaktidir. Hem hayat vazifesininzorluklarndan bir terhis, hem de kulluk ve imtihan talim ve talimatndan paydostur.Szn z: Her kim fni hayat esas maksat yaparsa, grnte bir cennet iinde olsada mnen cehennemdedir. Kim de bki hayata ciddi bir ekilde ynelirse, iki cihansaadetine eriir. Dnya hayat ne kadar fena ve skntl da olsa, onu cennetin beklemesalonu sayd iin ho grr, tahamml eder, sabr iinde kreder.9595 Sabr iinde kretmek tabiri ile ilgili bkz. brahim sresi, 14/5; Lokman sresi, 31/31; Sebe sresi, 34/19; r sresi,

42/33.

96

96 Allahm! Bizi saadet, selamet, Kuran ve iman ehlinden eyle, min. Allahm, Efendimiz Muhammede (sallallah aleyhive sellem), line ve ashbna, indiriliinden zamann sonuna kadar Kuran okuyan her bir okuyucunun okuduu her birkelimenin, Rahmann izniyle hava dalgalarnn aynalarnda temessl eden btn harfleri adedince salt ve selam et.Ve bunlar adedince bize, anne ve babamza, erkek ve kadn btn mminlere rahmetinle merhamet et, eyErhamrrhimn (merhametlilerin en merhametlisi). min. lemlerin Rabbi Allaha hamd olsun.

Dokuzuncu Sz

97

97 Haydi, siz akama girerken, sabaha karken Allah takdis ve tenzih edin, namaz kln. Gklerde ve yerde hamd,gzel vg Ona mahsustur. kindi vaktinde de, leye girerken de Onu takdis ve tenzih edin, namaz kln. (Rmsresi, 30/17-18). Burada serlevha yaplan bu iki ayetin, be vakit namaza iaret ettiine dair bkz. Abdurrezzak, el-M usannef 1/454; Abdurrezzak, Tefsrus-Sann 3/103; et-Taber, Cmiul-Beyn 21/29; et-Tabern, el-Muceml-Kebr 10/247; el-Hkim, el-Mstedrek 2/445; el-Beyhak, es-Snenl-Kbr 1/359.

Ey arkada! Bana, namazn belirli be vakte98 tahsis edilmesinin hikmetini soruyorsun.Pek ok hikmetinden yalnz birine iaret edeceiz.98 Namazn be vakit olarak farz klndna dair bkz. Buhr, zekt 1, 41, 64, mez 60, tevhid 1; Mslim, mn 8, 29,

31, 259, mescid 166; Tirmiz, zekt 2, 6; Eb Dvd, salt 1, 9, vitr 2, zekt 5; Nes, salt 1, 4, 6, sym 1, mn23, zekt 1, 46; bn Mce, ikmets-salt 194, zekt 1; Drim, tahret 1, ezan 208, zekt 1; Muvatta, sefer 94;Msned 1/233.

Evet, her namazn vakti, mhim bir deiimin ba, byk bir ilah tasarrufun ve otasarruf iinde her eyi kuatan ilah ihsanlarn birer aynasdr. Bu yzden, Kadr-iZlcelli o vakitlerde daha ok tesbih etmek, Onun bykln dile getirmek vehadsiz nimetlerinden iki vakit arasnda toplanm olanlara kar kr ve hamd demekolan namaz o vakitlerde emredilmitir. u ince ve derin mny bir para anlamak iinbe nkteyi nefsimle beraber dinlemek lzm...

Birinci NkteNamazn mns, Cenb- Hakk tesbih etmek, Onun yceliini ilan ve Onakretmektir. Yani, celline kar szle ve fiilen Sbhanallah deyip Onu takdisetmek Kemline kar szle ve amelle Allahu Ekber deyip yceliini ilan etmekCemline kar da kalb, dil ve bedenle Elhamdlillah deyip kretmektir.Demek ki, tesbih, tekbir ve hamd, namazn ekirdekleri hkmndedir. O yzden bu ey, namazn btn hareket ve zikirlerinde bulunur. Bu sebeple de namazdan sonra onunmnsn kuvvetlendirmek iin u mbarek kelimeler, otuz er defa tekrar edilir. 99Namazn mns, ite u zl ifadelerle perinlenir.99 Bkz. Mslim, mescid 144, 146; Tirmiz, deavt 25; Nes, sehv 92; bn Mce, ikmets-salt 32.

kinci Nktebadetin mns, kulun Cenb- Hakkn huzurunda kendi kusurunu, aczini ve fakrngrp Onun kusursuz rubbiyetinin, kudretinin ve rahmetinin nnde hayret vemuhabbetle secde etmesidir. Yani rubbiyetin saltanat, nasl kulluu ve itaati isterse,onun kutsiyeti ve pakl da kulun kendi kusurunu grp istifar ile Rabbinin btnnoksanlklardan uzak, dallet ehlinin btl fikirlerinden mnezzeh ve yce, kinatn

btn kusurlarndan mukaddes ve arnm olduunu Sbhanallah tesbihi ile ilanetmesini ister.Hem rubbiyetin kusursuz kudreti, kulun kendi zayfln ve btn yaratlmlarn aczinigrerek, Samed Yaratcnn kudretinden tecelli eden eserlerdeki ihtiam karsndahayranlk ve hayret iinde Allahu Ekber deyip tevazu ile rka gitmesini, Onasnmasn ve tevekkl etmesini ister.Rubbiyetin sonsuz rahmet hazinesi ise kulun kendi ihtiyac ile btn yaratlmlarnfakrn, ihtiyalarn talep ve dua lisanyla bildirmesini, Rabbinin ihsan ve nimetleriniElhamdlillah diyerek kr ve sen ile ilan etmesini ister.Demek, namazn fiilleri ve szleri, bu mnlar ieriyor ve namaz ite bunlar iin Allahtarafndan emir buyrulmutur.

nc NkteNasl ki insan, u byk lemin kltlm bir misali ve Fatiha sresi, u an yceKurann nurlu bir timsali ise namaz da btn ibadetleri iine alan nuran bir fihrist vebtn varlklarn kendilerine has renk renk, trl trl ibadetlerine iaret eden kuts birharitadr.

Drdnc NkteNasl ki, bir saatin saniye, dakika, saat ve gnlerini sayan miller birbirine bakar,birbirine benzer ve birbirinin hkmn alr. Aynen yle de, Cenb- Hakkn koca birsaati olan u dnyann saniyeleri hkmndeki gece ile gndz, dakikalar sayan seneler,saatleri sayan insan mrnn tabakalar ve gnleri sayan kinatn mrnn devirleribirbirine bakar ve birbirini hatrlatr.Mesela sabah vakti, gnein douuna kadar, ilkbahar zamanna, insann anne karnnadt anlara ve gkler ile yerin alt gn sren yaratlnn birinci gnne benzer. Ozamanlardaki ilah icraat akla getirir.le vakti, yaz mevsiminin ortasna, genliin zirvesine ve dnyann mr iindeinsann yaratld devre benzer ve iaret eder. Onlardaki rahmet tecellilerini ve nimetinbereketini hatrlatr.kindi vakti, gz mevsimine, ihtiyarlk ana, Ahirzaman Peygamberinin(aleyhissalt vesselam) saadet asrna benzer. O zamanlardaki ilah tecellileri veRahman nimetleri akla getirir.Akam vakti, gz mevsiminin sonunda pek ok canlnn gp gitmesini, insannvefatn, dnyann kyamet esnasnda harap oluunu akla getirerek Cenb- Hakkncellinin tecellilerini gsterir ve insan gaflet uykusundan uyandrr, ikaz eder.Yats vakti, karanln, siyah kefeni ile gndzn btn izlerini rtmesini; hem kn,

beyaz kefeniyle lm yeryzn kaplamasn; hem vefat etmi insandan geriye kalaneserlerin de yok olup unutulu perdesi altna girmesini; hem de imtihan yeri olan budnyann tamamen kapanacan hatrlatarak Kahhr- Zlcellin hametli tasarruflarnilan eder.Gece vakti ise hem k, hem kabri, hem berzah lemini akla getirerek insan ruhununrahmet-i Rahmana ne kadar muhta olduunu hatrlatr.Ve gece teheccd namaznn,100 kabir gecesinde ve berzah karanlnda ne kadarlzumlu bir k olduunu gsterir, insan ikaz eder. Btn bu deiimler iindenimetlerin asl sahibi Cenb- Hakkn sonsuz nimetlerini hatrlatp Onun hamd vesenya ne derece lyk olduunu bildirir.100 Karanlkta namaza ynelenlerin tam bir nura kavuacaklarna dair bkz. Tirmiz, mevkts-salt 51; Eb Dvd,

salt 49; bn Mce, mescid 14.kinci sabah ise hair sabahn hatrlatr. Evet, u gecenin sabah ve u kn bahar nekadar akla uygun, gerekli ve kesinse, hair sabah ve berzahn bahar da o kesinliktedir.Bu vakitlerin her biri, mhim bir inklbn ba olduu ve byk deiimleri hatrlattgibi,101 Samed olan Cenb- Hakkn kudretinin her gn grlen byk icraatlarnniaretiyle, senelik, asrlk ve bin senelik kudret mucizelerini ve rahmet hediyelerini dehatrlatr. Demek ki, asl yaratl vazifesi, kulluun esas ve kati bir bor olan farznamaz, u vakitlere lyktr ve daha ok yakr.101 Mesela Peygamber Efendimiz (sallallah aleyhi ve sellem), Tevrat ehlinin Tevratla gn ortasna kadar, Hristiyanlarn da

ncille ikindi vaktine kadar amel ettiklerini belirtmi, nceki mmetlere nazaran kendi mmetinin mrn de ikindivakti ile gnein batmas arasndaki mddete benzetmitir: Buhr, mevkts-salt 17, enbiy 50, fezill-Kurn17, tevhid 31, 47; Tirmiz, edeb 82; Msned 2/121, 124, 129.

Beinci Nktensan, yaratl itibar ile gayet zayftr.102 Halbuki her ey ona iliir, tesir eder ve onuzer. Hem insan gayet acizdir. Halbuki bellar ve dman pek oktur. Hem gayetfakirdir. Oysa ihtiyalar ok fazladr. Hem tembel ve kuvvetsizdir. Halbuki hayatnykmllkleri gayet ardr. nsan oluu, onu kinatla alkadar etmitir. Oysa sevdii,dostluk kurduu eylerin yok olup gitmesi ve onlardan ayrlk, insan srekli incitir.Akl ona yksek maksatlar ve bki meyveler gsterir; fakat eli ksa, mr az, iktidar vesabr snrldr.102 Bkz. nsan hilkate zayf yaratlmtr. (Nis sresi, 4/28)te bu vaziyetteki bir ruhun, sabah vaktinde bir Kadr-i Zlcellin, bir Rahm-iZlcemlin derghna namaz ve dua ile mracaat edip halini bildirmesinin, yardm vemedet istemesinin ne kadar gerekli ve nndeki gndz leminde bana gelecek,omzuna yklenecek ilere, vazifelere tahamml iin ne kadar lzumlu bir dayanaknoktas olduu aka anlalr.

le vakti ki, gnein en tepeye kp gnn akama meyletmeye balad, insanngnlk ilerin younluundan ve meguliyetlerinden bunald geici bir istirahatzamandr, insan ruhu fni dnyann geici ve ar ilerinin verdii gaflet vesersemlikten teneffse ihtiya duyar ve ilah nimetler grnr.Ruhun o baskdan kurtulup, gafletten syrlp, mnsz ve fni eylerden uzaklapKayym-u Bkinin, nimetlerin asl sahibi olan Cenb- Hakkn derghnda elbalamas; btn nimetlerine kr ve hamd edip Ondan yardm dilemesi; celli vebykl karsnda rk ile aczini ortaya koymas; daim kemline ve benzersizcemline kar secde edip hayretini, muhabbetini ve farknda olduu kkln ilanetmesi demek olan le namazn klmann, ne kadar gzel, ne kadar ho, lzumlu vemnasip olduunu anlamayan insan, insan deil...kindi vakti ki, hazin gz mevsimini, ihtiyarln mahzun halini ve elemli ahirzamanmevsimini hatrlatr. Hem gnlk ilerin neticelendii, hem o gn mazhar olunan salk,selamet, hayrl hizmetler ve baka ilah nimetlerin byk bir yekn tekil ettii, hemkoca gnein batmaya meyletmesinin iaretiyle insann dnyada bir misafir memurolduunun, her eyin geiciliinin ve kararszlnn ilan edildii zamandr.Ebediyeti isteyen, onun iin yaratlan, ihsana kulluk eden ve ayrlktan elem ekeninsann, abdest alp u vakitte ikindi namazn klmak iin Kadm-i Bki ve Kayym-uSermednin derghnda iini dkmesi, daim ve sonsuz rahmetinin iltifatna snpOnun hesapsz nimetlerine kar kr ve hamd ile rubbiyetinin izzeti karsndakklnn idraki iinde rka gitmesi, ebed ulhiyetine kar kendi kklnbilerek secde etmesi ve hakiki bir teselli, bir ruh ferahl bulup yce huzurunda tam birkulluk uuru iinde ikindi namazn klmas ne kadar yce bir vazife, ne kadar mnasipbir hizmettir, bir yaratl borcunu demek ve ok ho bir saadet elde etmektir, insanolan anlar.Akam vakti ise kn balangcnda yaz ve gz lemindeki nazenin ve gzel varlklarnhazin bir veda iinde kaybolup gittii zaman andrr; insann vefatyla btnsevdiklerinden elemli bir ekilde ayrlp kabre girecei zaman hatrlatr. Hem dnyannsekerat103 zelzelesi iinde lmyle, zerindeki her eyin baka lemlere geceini vebu imtihan yerinin lambasnn sndrleceini hatrlatr; yok olup giden sevgilileretaparcasna balananlar iddetle ikaz eder.103 Sekerat: lm an, can ekime.te akam namaz iin, byle bir vakitte, yaradl gerei yzn arzuyla bir Ceml-iBkiye dnen, Ona ayna olan insan ruhu, u byk ileri yapan ve bu koca lemleriekip eviren, deitiren, varlnn balangc ve sonu bulunmayan Kadm ve BkiZtn yce arna ynelir. Btn fnilerin stnde Allahu Ekber diyerek onlardanelini ekip Mevlya hizmet iin el balar ve Dim-i Bkinin huzurunda kyam edip

Elhamdlillah der. Onun kusursuz kemline, benzersiz cemline, sonsuz rahmetinekar hamd ve sena edip 104 demekle, yardmcya ihtiya duymayanrubbiyetine, ortaksz ulhiyetine, vezirsiz saltanatna kar kullukta bulunur ve Ondanyardm diler. Hem nihayetsiz bykl, snrsz kudreti ve kusursuz izzeti karsndarka gidip btn kinatla beraber zayfln ve aczini, fakrn ve kkln ortayakoymakla 105 diyerek Yce Rabbini tesbih eder. Hem Ztnn daimgzelliine, deimez, kuts sfatlarna, mutlak ebediliine kar secde edip hayretiinde kendi kkln bilmekle, Allahtan baka her eyi terk edip muhabbetini,kulluunu ilan etmekle ve btn fnilere bedel bir Ceml-i Bki, bir Rahm-i Sermedbulup 106 demekle bki ve kusurdan mnezzeh Yce Rabbini takdis eder.104 (Haydi yleyse deyiniz:) Yalnz Sana ibadet eder, yalnz Senden medet umarz. (Ftiha sresi, 1/5)105 Byk ve yce Rabbimi her trl noksandan tenzih ederim. Peygamber Efendimizin (sallallah aleyhi ve sellem),

namazn rkunda bunu defa sylediine dair bkz. Mslim, saltl-msfirn 203; Tirmiz, salt 79, vitr 19; EbDvd, salt 147; Nes, iftith 77, tatbk 9, 25, 74, 86, kyml-leyl 25; bn Mce, ikmets-salt 20; Drim,ezan 69; Msned 1/371, 5/382, 384, 389, 394, 397, 398, 400.

106 En yce olan Rabbimi her trl noksandan tenzih ederim. Peygamber Efendimizin (sallallah aleyhi ve sellem),namazn secdelerinde defa bunu syledii de yukarda belirtilen kaynaklarda gemektedir.

Sonra teehhde oturup btn mahlkatn mbarek selam ve dualarn, tertemizsalvatlarn kendi adna, varlnn balangc ve sonu olmayan o Ceml ve Cell Ztahediye eder ve Resl-u Ekremine selam ile balln yeniler. Emirlerine itaatinigstererek imann tazelemek ve nurlandrmak iin u kinat sarayndaki hikmetliintizam seyredip Sni-i Zlcellin birliine ahitlik eder.te, rubbiyet saltanatn ilan ve Allahn raz olduu eyleri tebli eden, kinatkitabnn ayetlerinin tercman olan Muhammed-i Arabnin (aleyhissalt vesselam)peygamberliine ehadet demek olan akam namazn klmann ne kadar ho, temiz birvazife, ne kadar aziz, lezzetli bir hizmet, ne gzel bir kulluk, ne kadar ciddi bir hakikatve bu fni misafirhanede bekya yakr bir sohbet, srekli bir saadet olduunuanlamayan insan, nasl insan olabilir?Yats vaktinde, gndzn ufukta kalan izleri de kaybolup gece lemi kinat kaplar.107 olan Kadr-i Zlcellin o beyaz sayfay siyah bir sayfaya evirmesini,Rabban tasarrufuyla yaz mevsiminin ssl, yeil sayfasn kn souk, beyaz sayfasnadntrmesini ve 108 olan Hakm-i Zlkemlin ilah icraatn hatrlatr.107 Gece ve gndz birbiri ardnca eviren (Bu lafz Nur sresinin 44. ayetinin ifadesidir).108 Gnei ve ay emri altnda tutan.Hem lm ve hayat yaratan Cenb- Hakkn,109 zamann akyla kabir ehlinden geriyekalan eserlerin u dnyadan silinip tamamen baka leme gemesindeki icraatnandrr. Yerlerin ve gklerin Hlknn110 u dar, fni ve kymetsiz dnyann dehetli birsonla tamamen harap olmasndaki ve geni, bki, muazzam ahiret leminin ortayakndaki hametli tasarruflarn ve gzelliini gsteren tecellilerini akla getirir.

109 Cenb- Hakkn (celle cellh), lmn ve hayatn yaratcs olduuna dair bkz. Mlk sresi, 67/2.110 Cenb- Hakkn (celle cellh), yeryznn ve gklerin yaratcs olduuna dair bkz. Bakara sresi, 2/164; l-i mran

sresi, 3/190, 191; Enm sresi, 6/1, 73; Arf sresi, 7/54; Tevbe sresi, 9/36; Ynus sresi, 10/3, 6; Hd sresi,11/7; brahim sresi, 14/19, 32; Hicr sresi, 15/85, Nahl