Metabolizmi qelizor – Proteinat dhe aminoacidet

Pyetje – Metabolizmi i proteinave dhe aminoacideve – Metabolizëm qelizor

1. Numro etapat e zbërthimit të proteinave në sistemin e tretjes ?

Në traktin digjestiv nën veprimin e pesinës së lukthit dhe tripsinës dhe kimtripsinës së lëngut pankreatik zorrë të hollë, proteinat zbërthehen në polipeptide dhe oligopeptide, e pastaj nën veprimin e erepsinës pankreatike dhe erepsinës së zorrës së hollë zbërthehen në aminoacide .

2. Çka janë proenzimet ose enzimet zimogjene dhe ku krijohen ?

Proenzimet ose enzimet zimogjene krijohen në qelizat sekretore të lukthit ose të pankreasit në formë të prekusorëve inaktivë të cilët quhen zimogjene ose proenzime . Vargu i tyre peptidik është më i gjatë se vargu normal i enzimit .Coptimi proteolitik në vend të caktuar mundëson ndërrimin e konformacionit, kështu që formohet qendra aktive e enzimit dhe krijohet PROTEAZA aktive .

3. Kush konsiderohet si një lloj depo e e aminoacideve në organizëm ?

Depo për aminoacidet në organizëm mund të konsiderohet mëlqia p.sh: sinteza e proteinave të gjakut ( hormone, antitrupa, enzime etj ), serumalbumina, serumglobulina etj.

4. Disa aminoacide të resorbuara në zorrë i nënshtrohen zbërthimit deri në ?

Azoti i aminoacideve shndërohet në ure, e cila tajohet nga organizmi, ndërsa pjesa tjetër e vargut të aminoacideve e përbërë nga karboni dhe hidrogjeni, zbërthehet përmes produkteve të ndërmjetme deri në CO2 dhe H2O .

5. Cilat kushte janë të nevojshme për resorbimin e aminoacideve dhe peptideve ?

Mendohet se procesi i resorbimit është proces aktiv dhe janë domosdoshëm prezenca e : ATP-së, e piridoksalfosfatit dhe e joneve të kaliumit .

6. Si ndahen proteazat ( proteinazat ) sipas lokacionit dhe funksionit biologjik ?

a. Enzime të tretjes ;b. Proteaza ekstracelulare – të cilat gjenden në gjak dhe lëngje ekstracelulare p.sh : për

koagulimin e gjakut , për fibrinolizë etj.c. Proteza intracelulare – gjenden kryesisht në lizozome dhe shërbejnë për shndërimin e

prekusorëve të hormoneve peptidike në hormone peptidike .

1

Metabolizmi qelizor – Proteinat dhe aminoacidet

7. Si klasifikohen proteazat sipas vendit të veprimit në varg polipeptidik ?

a) Endopeptidazat ose ( Proteinazat ) i coptojnë proteinat në brendi të vargut peptidik. P.sh : pepsina, tripsina, kimotripsina etj.

b) Egzopeptidazat ose ( Peptidazat ) i shkëpusin lidhjet vetëm nga skaji i vargut peptidik . Këtu bën pjesë : karboksipeptidaza të cilat veprojnë në skajin karboksil dhe aminopeptidaza të cilat sulmojnë pjesën N – terminale .

8. Pse egzopeptidazat quhen ndryshe edhe si peptidaza ?

Egzopeptidazat veprojnë zakonisht në pjesë më të vogla të vargjeve peptidike në oligo dhe polipeptide. Për ç’arsye edhe quhen thjesht peptidaza .

9. Çka është pepsinogjeni, tripsinogjeni, kimotripsinogjeni ?

Pepsinogjeni - është formë inaktive e enzimit pepsinë e cila aktivizohet nën veprimin e HCl-së së lukthit ose nën veprimin e pepsinës ( autokataliza ) shndërohet në enzim aktiv – pepsinë .

Tripsinogjeni - prodhohet nga pankreasi në formë inaktive dhe më pas aktivizohet nën veprimin enzimit enteropeptidaza ose enterokinaza e zorrës së hollë e cila e shkëput një heksapeptid prej 6 a.a. Tripsina i shkëput lidhjet peptdike midis grupit karboksil të një aminoacidi bazik dhe grupit amin të

aminoacidit tjetër . Kimotripsinogjeni – e sintetizojnë qelizat e pankrasit në formë inaktive, ndërsa aktivizohet në zorrë të

hollë nën veprimin e tripsinës . I shkëput lidjet peptidike të aminoacideve aromatike hidrofobe leucina

10. Roli i kimozinës dhe katepsinës në organizëm ? Kimozina ( renina, lab-fermenti ) – gjandet vetëm në lëngun e stomakut të fëmijëve. Ku nën

veprimin e kimozinës kazeina shndërohet në ( kazeinë të patretshme oe parakazeinë ). Rolin e kimozinës së lukthit te njeriu i ritur e luan gastriksina ( pepsina C ) . Katepsinet – janë proteina intraqelizore të cilat i tretin proteinat në ambient të dobët acidik dhe janë

të lokalizuara në lizozome .

11. Numro disa Peptidaza ose Enteropeptidaza ?

Endopeptidazat më të rëndësishme janë : pepsina, tripsina, kimotripsina, kimozina, katepsina, papaina etj

11. Numro llojet më të rëndësishme të Ekzopeptidazave ?

Llojet më të rëndësishme të Ekzopeptidazave janë : karbosi, amino, di dhe tripeptidazat si dhe Karboksipeptidaza A dhe Karboksipeptidaza B .

2

Metabolizmi qelizor – Proteinat dhe aminoacidet

12. Sa lloje të Karboksipeptidazave kemi ? Ato bëjnë pjesë në egzopeptidaza ( peptidaza )dhe kemi dy lloje :

a) Karboksi peptidaza A – që është zink-proteid e cila sintetizohet nga pankraeasi si prekusor inaktiv prokarboksipeptidazë dhe aktivizohet nën veprimin e tripsinës. Roli i saj është që të veprojë në skajin – C grupin e lirë karboksil . b) Karboksi peptidaza B –sintetizohet nga pankraeasi si prekusor inaktiv prokarboksipeptidazë dhe aktivizohet nën veprimin e tripsinës. I shkëput aminoacidet bazike C-terminale dhe i zbërthen peptidet e fituara pas veprimit të tripsinës .

13. Roli i aminopeptidazave, llojet ? Aminopeptidazat – sintetizohen në zorrën e hollë, i shkëpusin aminoacidet nga vargu peptid që gjendet në skajin N-terminal .Ketu bëjnë pjesë : Dipeptidazat – prolidaza, prolinaza, karozinaza etj .

14. Si bëhet aktivizimi i Peptidazave ( ekzopeptidazave ) ? Peptidazat janë zakonisht aktive vetëm në praninë e joneve metalike dyvalente ( Mg++, Mn++, Zn++ etj.

15. Cilat enzime - nukleaza marin pjesë në tretjen e Nukleopeptideve ?a) polinukleotidaza – e cila i zbërthen acidet nukleike deri në mononukleotide ,b) mononukleotidaza – e cila i zbërthen monukleotidet në nukleozide dhe acid fosforik ,c) nukleozidaza – e cila i zbërthen nukleozidet deri në baza purine ose pirimidine dhe pentozë .

16. Çka ndodh me tepricën e aminoacideve në gjak ?Teprica e aminoacideve zakonisht hyn në metabolizëm energjetik, e përqendrimi i aminoacideve në gjak është në nivel konstant. Një sasi shumë e vogël e aminoacideve meret nga zbërthimi – katabolizimi i proteinave strukturore .

17. Në sa mënyra bëhet zbërthimi i aminoacideve ? Zbërthimi i aminoacideve bëhet përmes :

a) Dezaminimit – nënkupton largimin e grupit amin nga aminoacidi dhe krijimin e NH3 ;b) Transaminimit – nënkupton transportimin e grupit amin prej një α-aminoacidi në ndonjë α-ketoacid

dhe krijimin e NH3 ;c) Dekarboksilimit – nënkupton largimin e grupit CO2 nga aminoacidi dhe transformimin e tyre në

amina proteinogjene .

18. Sa lloje të dezaminimit kemi cilat janë produktet e tyre ?Kemi katër lloje të dezaminimit :a) Dezaminimi oksidues – ky dezaminim kryhet në praninë e oksigjenit molekular, procesi kryhet nën

veprimin e disa dehidrogjenazave që si akceptor të hidrogjeneve koenzim e kanë FAD-in dhe NAD-in. Procesi kryhet në dy etapa : së pari aminoacidi me dehidrogjenim kalon në iminoformë dhe më pas iminoacidi i fituar me hidrolizë jep ketoacid dhe NH3 .

b) Dezaminimi reduktues – ky dezaminim zhvillohet në prani të dehidrogjenazës që si koenzim e ka NAD-in e reduktuar ( NAD-H2 ) dhe dhe zakonisht shfaqet tek organizmat anaerobë . Si produkt përfundimtar fitohet acidi i ngopur yndyror dhe NH3 .

c) Dezaminimi hidrolitik – gjatë këtij dezaminimi aminoacidi në praninë e ujit zbërthehet në NH3 dhe α-hidroksiacid ( oksiacid ) .

3

Metabolizmi qelizor – Proteinat dhe aminoacidet

d) Dezaminimi intramolekular – gjatë këtij dezaminimi krijohet acidi i pangopur yndyror dhe NH3 .

19. Ç’ka është aminimi reduktues ? Është proces i kundërt i dezaminimit dhe quhet aminim reduktues p.sh: acidi piruvik kalon në alaninë etj

20. Ç’ka është transaminimi , roli ?Me transaminim nënkuptohet transportimi i grupit amin prej një α-aminoacidi në ndonjë α-ketoacid . mer pjesë si në proceset e zbërthimit edhe të transformimit të aminoacideve dhe mer pjesë në sintezën e një sërë komponimesh joazotike dhe azotike siq janë :( nukleotidet purine dhe pirimidine ) që si koenzim e kanë Piridoksal fosfatin .

21. Cilat komponime marin pjesë më shpesh në proceset e transaminimit ? Acidi glutaminik , asparaginik , piruvik dhe oksalacetik .

21. Cilat enzime i katalizojnë proceset e dekarboksilimit ?Enzimet quhen dekarboksilaza dhe si koenzim e kanë piridoksal fosfatin.

22. Numro disa komponime që dekarboksilohen dhe fati i tyre pas dekarboksilimit ? Komponimet që dekarboksilohen janë : arginina, histidina, tirozina, oksitriptofani etj . Dhe pas

dekarboksilimit ato duhet të detoksifikohen përmes mono dhe diaminoksidazave të cilat ato i katalizojnë në aldehide p.sh .

23. Kush është burim potencial i CO2 në organizëm ? Burim potencial i CO2 në organizëm janë acidet dikarboksilike :acidi sukcinik, fumarik, malik dhe

oksalacetik .

24. Si bëhet largimi i amoniakut nga organizmi? Largimi amoniakut nga organizmi bet përmes reaksionit të glutamat dehidrogjenazës.

Më ç’rast NH3 + L-acidi glutaminik =në prezencë të joneve të Mg++ dhe enzimit glutamin sintetaza fitohet = L – glutamina + H2O .

25. Kush mund të konsiderohet si depo e amoniakut në organizëm ?Si rezervë e vetme e azotit në organizëm konsiderohet glutamina dhe aspargina, përveq kësaj ajo shërben edhe për transportimin e amoniakut. Në organizëm ka më së shumti glutaminë në krahasim me të gjitha aminoacidet tjera .

26. Si bëhet eliminimi i amoniakut në tru dhe veshkë ? Derisa në tru mekanizmi kryesor për eliminimin e NH3 është është krijimi i glutaminës, rruga më

rëndësishme në mëlqi është rruga përmes krijimit të uresë .

27. Gjatë cilave procese të zbërthimit të aminoacideve lirohet amoniaku ? Gjatë metabolizimit të aminoacideve lirohet NH3 , qoftë përmes dezaminimit ose transaminimit .

28. Cilat produkte harxhohen gjatë ciklit të sintezës së uresë ? Harxhohet : NH3 , CO2, ATP-ja dhe acidi asparaginik . ndërsa nuk ka as fitim e as humbje orintinës,

citrulinës, acidit arginino-sukcinik e as të argininës .

4

Metabolizmi qelizor – Proteinat dhe aminoacidet

29. Si krijohet karbamidi dhe kush është intermedient në ciklin e sintezës së uresë ?Karbamidi krijohet në mëlqi prej 1 mol. CO 2 dhe 2 mol. NH3 i cili ka karakter ciklik dhe si intermedient marin pjesë: orintina, arginina dhe citrulina dhe vetë procesi është i shoqëruar me harxhim të energjisë .

30. Në cilat organe kryhet sinteza e uresë ?Sinteza e uresë kryhet në mëlqi edhe pse një sasi e vogël e uresë mund të krijohet në veshkë dhe tru . Ky është proces enzimatik i cili zhvillohet në mitokondrie .

31. Pse thuhet se procesi i sintezës së uresë është i lidhur ngushtë me ciklin e Krebsit ?Së pari shpejtësija e sintezës së uresë mvaret prej ATP-së dhe acidit glutaminik, mirëpo një faktor i rëndësishëm i cili e kontrollon shpejtësinë e sintezës së uresë është edhe acidi asparaginik , i cili fitohet prej acidit oksalacetik përmes transaminimit. Kurse sasia e acidit oksalacetik dhe e acidit sukcinik varet prej ciklit të Krebsit .

32. Në cilët organizma metabolizimi i aminoacideve bëhet përmes sintezës së acidit urik ? Acidi urik është produkt kryesor i metabolizimit të grupeve amine të aminoacideve dhe të zbërthimit të

purineve te shpezët, te reptilët dhe te insektet .

33. Cilat aminoacide marin pjesë direkt në krijimin e acidit piruvik ? Aminoacidet që marin pjesë direkt në krijimin e acidit piruvik janë : L – alanina, L – treonina, glicina,

L- serina, cisteina dhe cistina .

34. Cilat aminoacide marin pjesë direkt në krijimin e acetil – Coa ( pa kaluar në acid piruvik ) ? Aminoacidet aromatike : fenilalanina , tirozina , pasataj aminoacidi bazik lizina dhe aminoacidi neutral

me varg të degëzuar .

35. Çka quajmë aminoacide esenciale dhe joesenciale ? Të gjitha ato aminoacide të cilat nuk mund të sintetizohen në sasi të mjaftueshme por merren përmes

ushqimit quhen aminoacide esenciale. Kurse aminoacidet të cilat mund të sintetizohen në organizëm nga intermedierët amfibolikë quhen aminoacide joesenciale .

36. Cilat acide në interaksion me jonet NH4 marin pjesë direkt në sintezën e aminoacideve primare ? Këto janë : acidi fumarik , piruvik , alfa – ketoglutarik dhe acidi oksalacetik . Në fund të theksohet se

sinteza e aminoacideve primare kryhet në mitokondrie .

37. Kush mund të konsiderohet si depo e grupeve amine në organizëm ? Si forma të rëndësishme të rezervave ( depo ) e grupeve amine në organizëm konsiderohen : Glutamina

dhe Aspargina .

38. Çka quajmë Transmetilim ? Transportimi i grupit metil prej dhënësit – donorit në marrës akseptor quhet transmetilim . Si dhënës të

grupit metil mund të konsiderohen :kolina , betaina , metil – metionina etj.

5

Metabolizmi qelizor – Proteinat dhe aminoacidet

39. Si ndahen dehidrogjenazat në bazë të asaj se cilat enzime i katalizojnë oksidimet biologjike ?Në bazë të asaj se cilat enzime i katalizojnë oksidimet biologjike kemi :

a) Dehidrogjenzat primare – të cilat të parat i katlizojnë oksidimet biologjike e ato janë : NAD dhe NADP-dehidrogjenazat me c’rast krijohen 3 mol ATP .

b) Dehidrogjenazat sekondare – të cilat zakonisht vijnë në shprehje pas atyre primare e ato janë : FAD ose FMN – dehidrogjenazat .

Mirëpo kemi raste kur dehidrogjenazat sekondare e luajnë rolin e atyre primare si p.sh : oksidimi i acidit sukcinik në fumarik me ç’ rast sintetizohen 2 mol ATP .

40.

6