Biznesi dhe Interneti

Pjesa 2

Prof. Ass. Dr. Ermir Rogova

Objektivat

• Shpjegimi se çka është Internet Service Provider (ISP) dhe cilat shërbime mund të presim prej tyre

• Diskutim për veglat që na duhet për të filluar zhvillimin për web

• Krijimi i një web faqeje të thjeshtë tekstuale

• Testimi i një web faqeje “offline” para se ta bëjmë “online”

• Publikimi i një web faqeje “online” duke e “ngarkuar” atë

• Diskutimi mbi tipet MIME (Multipurpose Internet Mail Extension) dhe si përdoren ato nga shfletuesit për të përcaktuar llojin e dokumentit të cilin atyre ju kërkohet ta procesojnë

Internet Service Provider (ISP)

• Një biznes apo organizatë e cila na siguron lidhje me Internetin

• Me apo pa pagesë

• Lidhja mund të jetë me apo pa tel

• ISP të ndryshme sigurojnë nivele të ndryshme të shërbimeve

Disa opcione të lidhjes me Internet me tel

• Dialup përmes linjave normale telefonike përmes modemit

• Cable modem (Zakonisht nga provajderi i TV)

• Integrated Service Digital Network (ISDN)

• Asymmetric Digital Subscriber Line (ADSL)

• Fibre-to-the-Premises (FTTP)

Disa opcione të lidhjes me Internet pa tel

• WiFi (në shtëpi dhe nëpër qytet përmes “hot spots”)

• Code Division Multiple Access (CDMA) mundëson përdorimin e përbashkët në frekuenca të ndryshme

• Global System for Mobile (GSM), shumë e popularizuar për sistemet telefonike

• Worldwide interoperability for Microwave Access (WiMAX) për qasje fikse apo mobile në internet

Disa shërbime nga ISP-të

• E-mail (zakonisht disa e-mail adresa)

• Ruajtje të të dhënave në rrjet (Network data storage)

• Një URL për web sajt personal apo të biznesit, por

• Teknologjitë në anën e serverit, si skriptimi dhe qasja në database mund të sigurohen ose jo

• Kapaciteti në dispozicion (shpejtësitë e ngarkimit dhe shkarkimit mund të ndryshojnë shumë)

• Kostoja dallon prej një ISP te tjetri

• Përfundimi: verifikoni opcionet në dispozicion dhe hulumtoni tregun para se të lidhni kontratë

Veglat themelore për zhvillim për web

• Një text editor për krijimin e fajllave

• Një shfletues për paraqitjen lokale të atyre fajllave ashtu si do të duken në web

• Një program për transferimin e fajllave për ngarkimin e fajllave të websajtit tuaj në server te ISP-ja

Gjëra që duhet të evitohen

• Për të krijuar fajllat tuaj, sigurohuni të përdorni një text editor, jo një word processor

• Mos u bazohuni vetem te një shfletues, por gjithmonë shikon fajllat tuaja në më shumë se një shfletues

• Përdorni një program për transferin e fajllave që kupton se markerët end-of-line në fajllët tekstual ndryshojnë në platforma të ndryshme, dhe që e trajton këtë qështje në mënyrë “transparente” (shumica e bëjnë këtë)

Përmbajtja e fajllit tekstual first.txt

Welcome to the Website of

Nature's Source

This is our first foray onto the World Wide Web.

We are a small company dedicated to the health

of our customers through natural remedies.

We have a wide range of products that include:

- books, and multimedia documents that help you get

healthy and stay healthy

- herbal medicines

- equipment for injury free body toning exercises

Paraqitja e first.txt në Firefox

Figure 2.2 graphics/ch02/displayFirstTxt.jpg.

MIME Tipet

• Pyetje: Si e di shfletuesi se çfarë të bëjë me një fajll që ka pranuar nga serveri?

• Përgjigje: Përdor MIME tipin e fajllit.

• MIME = Multipurpose Internet Mail Extension

• MIME tipi i një fajlli shpesh mund të nxjerret prej prapashtesës së fajllit:

• txt për një fajll tekstual

• jpg për një fajll fotografik

Vendosja e një fajlli në Web

Kur e kemi një fajll të gatshëm për ta vendosur “online”, duhet ta vendosim në lokacionin e duhur në serverin e dhënë (ISP-ja ju tregon ku):

• Një mënyrë: Nëse e keni krijuar fajllin në PC-në tuaj, përdorni një program për transferimin e fajllave, për ta ngarkuar atë në serverin e dhënë.

• Tjetër mënyrë: Është e mundur që të krijohen fajllat direkt në server nëse keni llogari aty dhe nëse kjo lejohet.

Ndërfaqja e WinSCP transfer të fajllave

Figure 2.4 graphics/ch02/winscp.jpg.

Ndërfaqja e PuTTY për qasje direkte në një llogari në server

Figure 2.3 graphics/ch02/putty.jpg.

Lejimet e fajllave dhe Siguria në Web

• Webi është vend i “rrezikshiëm”.

• Supozoni që njerzit do të mundohen të “hackojnë” websajtin tuaj.

• Planifikoni ti pengoni punën e tyre.

• Linja e parë e mbrojtjes është të sigurohemi që gjitha fajllat në faqen tone të kenë lejimet e duhura.

• ISP-ja ju tregon cilat janë ato dhe si ti përcaktoni.

Pyetje???

Kam unë disa

Pyetje dhe Përgjigje

• Çka është ISP dhe cilat janë shërbimet kryesore që presim nga ajo?

• ISP (Internet Service Provider) është zakonisht një kompani telefonike apo kabllovike e cila na siguron lidhje me Internetin kundrejt një pagese mujore. Përveq kësaj ato mund sigurojnë edhe shërbime të tjera si hapsirë për ruajtjen e dokumenteve, apo për web faqe.

17

Pyetje dhe Përgjigje

• Cili është dallimi kryesor ndërmjeet ISDN dhe WiMAX?

• ISDN përdor qarqet tradicionale të rrjetit telefonik public, kurse WiMAX është një nga mënyrat më modern dhe pa tel të komunikimit.

18

Pyetje dhe Përgjigje

• Si quhet standardi global për komunikim mobil?

• GSM, Global System for Mobile communication

19

Pyetje dhe Përgjigje

• Cili është aktualisht, web server dominues në Internet?

• Për momentin (Mars 2017), server më dominant në Internet është Apache

20

Pyetje dhe Përgjigje

• Cilat janë dy veglat më themelore që ju duhen për të filluar karierën në zhvillim për web?

• Për fillim; një text editor i thjeshtë dhe një shfletues. Më vonë ndoshta një editor më i sofistikuar dhe më shumë se një shfletues.

21

Pyetje dhe Përgjigje

• Qka është WYSIWYG dhe përse nuk rekomandohet përdorimi i tij për krijimin e web faqeve?

• WYSIWYG (What You See Is What You Get) është program editues ku teksti dhe grafika gjatë editimit paraqitet dhe vendoset ashtu siç do të duket përfundimisht në shfletues. Nuk rekomandohet sepse:

• përmbajtja mund të mos paraqitet ashtu sikur do të duket në shfletues

• Nuk jep kontroll të plotë mbi kodin aktual

• Vendos , prapa skenës, shumë më teper kod sesa është e nevojshme22

Pyetje dhe Përgjigje

• Cili është ndryshimi në mes të një faqeje statike dhe një dinamike?

• Në web faqen statike, përmbajtja paraqitet në shfletues dhe nuk ndryshon, nuk ka interaktivitet në mes të shfrytëzuesit dhe web faqes. Në web faqen dinamike përmbajtja ndryshon në bazë të programimit paraprak qoftë duke tërhequr të dhëna nga databaza apo duke ndryshuar ngjyrat apo format e objekteve që gjenden në faqe, duke japur kështu një eksperiencë më të pasur.

23

Pyetje dhe Përgjigje

• Para se ti vendosim “online”, web faqet duhet të testohen “offline”. Si e bëjmë këtë dhe përse?

• Testimi i faqeve para vendosjes në web është praktika më e mire dhe përfshin paraqitjen e asaj faqeje në një apo më shumë shfletues për të parë se a paraqitet si duhet dhe se a funksionon interaktiviteti me atë faqe ashtu si duhet.

24

Pyetje dhe Përgjigje

• Çka është MIME dhe përse janë përdorur fillimisht?

• MIME - “Multipurpose Internet Mail Extensions”, fillimisht janë përdorur nga e-mail programet për të përcaktuar nëse fajlli i bashkangjitur emailit është imazh, apo audio, etj.

25

Pyetje dhe Përgjigje

• Përse shfletuesi përdor prapashtesat e fajllave?

• Browseri përdor prapashtesat për të ardhur në përfundim se me çfarë fajlli ka punë dhe se çka të bëjë me të.

26

Pyetje dhe Përgjigje

• Çfarë do të thotë ngarkimi (uploading) dhe shkarkimi (downloading) i një fjalli?

• Me ngarkim nënkuptojmë transferin e një fajlli nga PC lokale në server, kurse me shkarkim, transferrin në drejtimin tjetër.

27

Pyetje dhe Përgjigje

• Çka është “document root” (rrënja e dokumenteve) dhe cili është një emër shumë i shpeshtë për të?

• “Document root” i një websajti është direktoriumi (folder) i nivelit më të lartë në hierarkinë e direktoriumit. Aty ruhet të gjitha fajllat që i takojnë atij websajti. Një emër shumë i shpeshtë për të, sidomos nëse web server është apache është public_html

28

Pyetje dhe Përgjigje

• Përse është e rëndësishme të kemi lejet e duhura për të gjitha fajllat dhe folderët në websajt?

• Prej momentit kur websajti është në fuksion duhet të kemi parasysh që mund të bëhet shënjestër për të gjithë hakerët në botë. Një mënyrë për të penguar punën e tyre është që të gjitha fajllët dhe folderët të kenë lejet e duhura. Kjo është linja e pare e mbrojtjes.

29