การหาความสมพนธของยนเดนทท าใหเกดโรคมะเรงปอดและยาทเกยวของ

Discovering the Relevance of Gene Signature of Lung Cancer and Drugs

เตอนจต สทธหลวง1 และ นลบล ครบรรเจดจต2

ส านกวชาเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยแมฟาหลวง 1E-Mail: ternchit@mfu.ac.th 2E-Mail: nilubon.kur@mfu.ac.th

บทคดยอ

มะเรงปอดพบไดมากและเปนสาเหตการตายอนดบตน ๆ ทงในระดบประเทศและทวโลก เปนโรคทเกดจาก ยนในเซลลปกตของปอดมการท างานผดปกตจนท าใหเซลลปกตกลายเปนเซลลมะเรง การรกษามะเรงปอดดวยยาเคมบ าบด (Chemotherapy) เปนการควบคม หรอยบย ง หรอหยดการท างานของยนกอมะเรงในเซลลมะเรงนน การหาความสมพนธของลายเซนยน (Gene Signature) ทท าใหเกดโรคมะเรงปอด และยาทเกยวของ จะท าใหสามารถยนยนยาทใชรกษาในปจจบน และเกดการคนพบยาใหม ๆ ทสามารถน ามารกษาผปวยมะเรงปอดได บทความนจงน าเสนอวธการหาความสมพนธของลายเซนยนทท าใหเกดโรคมะเรงปอด และกระบวนการคนหาสารประกอบทางยาทมผลควบคม ยบย ง หรอหยดการท างานของยนในเซลลมะเรงปอดเหลานน จดประสงคของบทความน เพอน าเสนอตวยาใหม ๆ ทอาจยงไมมการคนพบมากอนวาสามารถรกษาโรคมะเรงปอดได เพอเปนขอมลทผทเกยวของสามารถน าไปใชประโยชนตอไปได

ค าส าคญ: ยน, มะเรงปอด, ยา, ยนกอมะเรง, ลายเซนยน, ตวตรวจสอบ

Abstract Both nationally and globally, Lung cancer is one of the common and the leading cause of death. The disease is

caused by the malfunction of genes in the normal lung cells. Chemotherapy is one type of treatment used to control or inhibit or stop the carcinogenic activity of cancer cells. The relevance of gene signature lung cancer and drug will make it possible to prescribe current medications and discover the new drugs. This article presents how to find gene signatures of lung cancer. Also, how to find drugs that can control gene expression in those lung cancer cells. The purpose of this article is to suggest new drugs of lung cancer that may not have been discovered before. This is the information that the relevant people can take advantage of. Keyword: gene, lung cancer, drug, oncogene, gene signature, probe

1. บทน า มะเรงปอดเปนสาเหตการตายทส าคญของกลมผปวยมะเรงทวโลก ในป พ.ศ. 2557 ไดมการเกบสถตจ านวนผปวยดวยโรคมะเรงปอดในประเทศสหรฐอเมรกา พบวา มจ านวนผปวย 224,210 ราย และในจ านวนนไดเสยชวตแลวเปนจ านวน 159,260 คน [6] เชนเดยวกน ในประเทศไทยมผ เสยชวตดวยสาเหตโรคมะเรงเปนจ านวนมาก จากผลส ารวจจ านวนการตาย จ าแนกตามสา เหตก ารตาย ทวราชอาณาจกร พ.ศ.2554 และ พ.ศ.2558 ของส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข พบอตราการเสยชวตจากโรคมะเรงเฉลย 207.6 คน ตอประชากร 100,000 คน นบเปนจ านวนมากทสดเมอเทยบกบโรคอน ๆ ดงแสดงในรปท 1.1 [4]

รปท 1.1 อตราการตาย จ าแนกตามสาเหตทส าคญ ตอประชากร 100,000 คน ประเทศไทย พ.ศ.2554

และ พ.ศ.2558 [4]

เมอส ารวจลกลงไปเฉพาะในกลมผปวยโรคมะเรง พบวามะเรงปอด มจ านวนผ เสยชวตเปนอนดบสองของกลมโรคมะเรง ดงแสดงในรปท 1.2 [4] สอดคลองกนกบรายงานประจ าปของโรงพยาบาลรามาธบด ซงท าการส ารวจผปวยของโรงพยาบาล พบวา ในปพ.ศ. 2557 มผปวยมะเรงปอดเขา รบการรกษามากเปนอนดบ 2 รองจากมะเ รง ตอมลกหมากในเพศชาย และเปนอนดบ 4 ในเพศหญง รองจากมะเรงเตานม มะเรงตอมไทรอยด และมะเรงปากมดลก ตามล าดบ [5] ดงนนมะเรงปอดจงนบเปนปญหา

ส าคญของโลก และของประเทศไทย ซงตองเรงหาตวยาทมผลตอการรกษา

รปท 1.2 อตราตาย จ าแนกตามกลมโรคมะเรง ตอประชากร

100,000 คน ประเทศไทย พ.ศ.2554-2558 [4]

มะเรงปอดเกดจากการทยนในเซลลปอดท างานผดปกตจนท าใหเซลลปกตนนกลายเปนเซลลมะเรง และในทางวทยาศาสตรชวภาพ ยนทมลกษณะเฉพาะเหมอนกนจะถกจดกลมไวในลายเซนยนเดยวกน

บทความ น ม จด ม งหมาย ทจะน า เสนอว ธการหาความสมพนธของลายเซนยน (Gene Signature) ทท าใหเกดโรคมะเรงปอด และคนหาสารประกอบทางยาทมผลยบย งการเจรญเตบโตของเซลลมะเรงปอด โดยวธการอางองฐานขอมลการคนพบชดยนทท าใหเกดเซลลมะเรงปอด ฐานขอมลผลการทดลองทางการแพทยเกยวกบการทดสอบสารประกอบทางยา ท มผลตอการท าง านของยนในเซลลมะเรงปอด รวมถงโปรแกรมวเคราะหอตราการยบย งการท างานของยนในเซลลมะเรงปอดทเกดจากการท างานของสารประกอบทางยา ซงเปนโปรแกรมทพฒนาขนมาเพอวงการแพทยและนกวจยรวมถงผทตองการใชประโยชน และไดรบสนบสนนจากหนวยงานการศกษาชนน าระดบนานาชาต [1] [2] [3]

2. รปแบบวธการหาความสมพนธ เปนการคนหาเชงทดลองและเชงวเคราะห โดยอางอง

ขอมลผลการทดลองและโปรแกรมวเคราะหทางการแพทยทเปดเผยตอสาธารณชน และยอมรบทวโลกมาประมวลผลรวมในบางขนตอน ดงรปท 2.1

จากรปท 2.1 การคนหาเรมตนจากศกษาฐานขอมล Molecular Signatures (MSigDB v6.0) ซงเปนฐานขอมลกลมยนทมค าอธบายประกอบ ฐานขอมลนไดรบการสนบสนนการจดท าโดย 3 สถาบนทางการแพทยของประเทศสหรฐอเมรกา ไดแก 1) สถาบนมะเรงแหงชาต (National Cancer Institute) หรอ NCI ซงมทตงอยทเมองรอกวลล (Rockville) ประเทศสหรฐอเมรกา 2) สถาบนสขภาพแหงชาต (National Institutes of Health) หรอ NIH ซงมทตงอยท Bethesda เมองแมรแลนด ซงอยทางตอนเหนอของวอชงตน ประเทศสหรฐอเมรกา และ 3) สถาบนวทยาศาสตรการแพทยแหงชาต (national institute of general medical sciences) หรอ NIGMS ซงมทตงอยท Bethesda เ มองแม รแลนด ประ เทศสหรฐอ เม รกา เ ชนกน [1] วตถประสงคของการสรางฐานขอมลนเพอรวบรวมขอมลยนทกชนดและใชเปนขอมลน าเขาของโปรแกรม Gene Set Enrichment Analysis หรอ GSEA จงเปดเผยฐานขอมลและโปรแกรมน สสาธารณชนเพอเปนประโยชนตอวงการแพทยและนกวจยรวมถงผทตองการใชประโยชน [1] ซงในบทความนเลอกใชประโยชนจากบางสวนของฐานขอมลเทานน

รปท 2.1 รปแบบวธการคนหา

2.1 คนหา กลมยนมะเรงปอด เนองจากฐานขอมล MSigDB v6.0 ประกอบดวย

ขอมลยนท งหมด 8 ชด (Collections) และบทความนเนนศกษาเฉพาะยนทเกยวของกบการเกดโรคมะเรงเทาน น จงเลอกเฉพาะยนชดท 6 ซงเปนชดขอมลทไดมาจากการทดสอบยนในเซลลมะเรงของมนษยท เพาะเลยงไวในหองปฏบตการดวยวธ Microarray แลวพบวาท าใหเกดโรคมะเรงตาง ๆ [1]

ยนชดท 6 มชอเรยกวา C6 Oncogenic Signatures หรอ Oncogenic Gene Sets เปนชดลายเซนยน (Gene Signature) ประเภทยนกอมะเรง (Oncogene) [1][28] สามารถ ดาวนโหลดในรปแบบไฟลนามสกล .gmt ไดในชอไฟล c6.all.v6.0.symbols.gmt ซง .gmt ยอมาจาก Gene Matrix Transposed เปนรปแบบหนงของฐานขอมลยน [1] สามารถเปดอานไดดวยโปรแกรม Microsoft Excel และมโครงสรางการเกบขอมล ดงรปท 2.2

รปท 2.2 โครงสรางไฟลนามสกล .gmt [1]

ภายในแฟมยนชดท 6 ประกอบดวยขอมล 189 บรรทด แตละบรรทดเรยกวาหนงลายเซนของยน (One Gene Signature) ซงมโครงสราง คอลมนท 1 เปนชอลายเซน (Gene Signature Name) สวนคอลมนท 2 เปนทอยของค าอธบายเกยวกบลายเซนน (url) และต งแตคอลมนท 3 เปนตนไปคอชอของยน (Gene Symbol) ทอยในลายเซนน โดยแตละลายเซนสามารถมจ านวนยนทแตกตางกนได ขอมลทดาวนโหลดมาแสดงดงรปท 2.2a

…

รปท 2.2a ขอมล C6 oncogenic gene sets

ข อ ม ล ส ว น ใ ห ญ ใ น แ ฟ ม ข อ ม ล c6.all.v6.0.symbols.gmt มาจากขอมล Microarray ของศนยขอมลเทคโนโลยชวภาพแหงชาต (National Center for Biotechnology Information) [1][7] ซงเปนแหลงฐานขอมลท า ง ช วภ าพแ ละพน ธ ก ร ร ม ท ส า คญ ขอ ง ป ร ะ เ ท ศสหรฐอเมรกา

เนองจากแฟมขอมล c6.all.v6.0.symbols.gmt นเปนแฟมชดยนทเกบขอมลลายเซนของยนในเซลลทไมปกตในมะเรงหลากหลายชนด แตบทความนมงเนนเฉพาะมะเรงปอด จงไดท าการสกดเฉพาะลายเซนของยนมะเรงปอดออกมา โดยพบวา ม 6 ลายเซน โดยมชอลายเซนดงตอไปน

KRAS.AMP.LUNG_UP.V1_DN, KRAS.AMP.LUNG_UP.V1_UP, KRAS.600.LUNG.BREAST_UP.V1_DN, KRAS.600.LUNG.BREAST_UP.V1_UP, KRAS.LUNG_UP.V1_DN, และ KRAS.LUNG_UP.V1_UP ตามล าดบ ท งนการจดกลมลายเซนของยน จดตามการแสดงออกของยน เมอถกกระตนดวยการแสดงออกของยน KRAS (Onco-Gene) ดงแสดงในตารางท 2.1 [1]

ตารางท 2.1 ความหมายและจ านวนยน ในแตละลายเซนยน คท ชอลายเซนยน ค าอธบาย จ านวน

ยน 1 KRAS.AMP.L

UNG_UP.V1_UP

กลมของยนทจะแสดงออกมาก (up-regulating) ในเซลลมะเรงปอดเปนผลจากการแสดงออกมาก (over-regulating) ของยน KRAS (Systematic Name:M2860)

144

KRAS.AMP.LUNG_UP.V1_DN

กลมของยนทจะแสดงออกนอย (Down-Regulating) ในเซลลมะเรงปอดเปนผลจากการแสดงออกมาก (Over-Regulating) ของยน KRAS

146

2 KRAS.600.LUNG.BREAST_UP.V1_UP

กลมของยนทจะแสดงออกมาก (Up-Regulating) ในเซลลมะเรงปอดและเตานม ซงเปนผลจาการแสดงออกมากของยน KRAS (Systematic Name:M2886)

288

KRAS.600.LUNG.BREAST_UP.V1_DN

กลมของยนทจะแสดงออกนอย (Down-Regulating) ในเซลลมะเรงปอดและเตานม ซงเปนผลจาการแสดงออกมากของยน KRAS (Systematic Name:M2885)

288

3 KRAS.LUNG_UP.V1_UP

กลมของยนทจะแสดงออกมาก (up-regulating) ในเซลลมะเรงปอด ซงเปนผลจาการแสดงออกมากของยน KRAS (Systematic Name:M2897)

141

KRAS.LUNG_UP.V1_DN

กลมของยนทจะแสดงออกนอย (Down-Regulating) ในเซลลมะเรงปอด ซงเปนผลจาการแสดงออกมากของยน KRAS (Systematic Name:M2893)

145

ดงน น จาก 6 รายการของขอมลในแฟม

c6.all.v6.0.symbols.gmt ไดสกดทง 6 รายการ และน าแตละรายการมาเกบในรปแบบแฟมขอมล โดยหนงลายเซน คอหนงแฟมขอมล ท าใหไดผลลพธท งหมด 6 แฟมขอมล สามารถแสดงให เ หนตวอยาง ชอยนในแตละแฟมได

ดงตารางท 2.2 ทงน หนงคอลมนในตารางหมายถงหนงแฟมลายเซน

ตารางท 2.2 ตวอยางชอยน ในแตละ ลายเซนยน

คท 1 คท 2 คท 3

1.1 1.2 2.1 2.2 3.1 3.2

หมายเหต 1.1, 1.2, 2.1, 2.2, 3.1, 3.2 หมายถงลายเซนยน KRAS.AMP.LUNG_UP.V1_DN, KRAS.AMP.LUNG_UP.V1_UP, KRAS.600.LUNG.BREAST_UP.V1_DN, KRAS.600.LUNG.BREAST_UP.V1_UP, KRAS.LUNG_UP.V1_DN, และ KRAS.LUNG_UP.V1_UP ตามล าดบ

เนองจากการคนหาสารประกอบทางยาตามกระบวนการการท างาน 2.2 ตองน าเขาขอมลกลมยนทละค โดยน าเขาในรปแบบ Probe ของยน ดงนนจงท าการแปลงชอยนในแตละลายเซนเปน Probe โดยมวธด าเนนการดงแสดงในหวขอ 2.2

2.2 คนหา Probe ของแตละยนในแตละลายเซน เ นองดวย Probe เ ปนตวแทนของยนในทาง

วทยาศาสตรชวภาพ ชวยใหสามารถแยกแยะ (Identification) และแยกตว (Isolation) ความเฉพาะเจาะจง (Specific) ของ ชนสวนสงมชวตได [8] โดย Probe เปนโมเลกลเลก ๆ เปนชนสวนยอยของ DNA ท าใหสามารถทราบล าดบทเฉพาะเจาะจงในชนสวนของสงมชวตได [8] ในทางการทดสอบทดลองทางวทยาศาสตรจงอางองการทดลองทางยนดวย Probe ตวอยางเชน ในเวบไซตวเคราะหขอมลทางชวรปทชอ Connectivity Map หรอเรยกยอ ๆ วา CMap เกบขอมลการถอดรหสการแสดงออกของการท างานของยนจากเซลลของมนษยทวโลกทถกเพาะเลยงแลวน ามาทดลองรบการรกษาดวยโมเลกลเลก ๆ ทออกฤทธทางชวภาพและผาน

อลกอรทมการจบคแลวท าใหคนพบความสมพนธระหวาง ยา ยน และโรค ได [3][9][10] กใช Probe

เ พ อ ใ ห บ ร ร ล ว ต ถ ป ร ะ ส งค ใ นก า รคน ห าสารประกอบทางยาทสามารถรกษาโรคมะเรงปอดได จงด าเนนการคนหา Probe ของยน ในท ง 6 ลายเซน เพอน าไปเปนขอมลเขา ส าหรบการคนหาสารประกอบทางยาจากเวบไซต CMap ของสถาบน MIT และ ฮาวารด มทตงอย ท Cambridge ในรฐ Massachusetts ของประเทศสห รฐอ เ ม ร ก า โดยคว าม ด แลขอ ง ทมนก ว จ ยท า ง พนธวศวกรรมหลากหลายทมงาน เชนจาก MSigDB และอน ๆ [3][9]

กระบวนการแปลงชอยนเปน Probe ท าไดโดยอาศยขอมล Gene Annotation ซงเปนแฟมมาตรฐานสากลทอางองกนทวโลก สามารถดาวนโหลดมาไดจากโครงการ Gene Ontology Consortium ซงเปนโครงการทไดรบการสนบสนนจากสถาบนวจยจโนมมนษยแหงชาต (National Human Genome Research Institute หรอ NHGRI) [2] ป ร ะ เ ท ศ ส ห ร ฐ อ เ ม ร ก า แ ล ะ Affymetrix (www.affymetrix.com); HG-U133-EA version.

ขอมลในแฟม Gene Annotation ทดาวนโหลดลงมา ประกอบดวยชอยนคกบหมายเลข Probe จงสามารถใชเปนขอมลตงตนในการดงหมายเลข Probe ของแตละยนในแตละลายเซนทง 6 ลายเซนยนมะเรงปอดออกมาได ดงนนจากแฟมขอมลยนทง 6 ลายเซน ในตารางท 2.2 สามารถเปลยนเปนแฟมขอมล Probe ไดดงตารางท 2.3 ตารางท 2.3 Probe ของยน ในแตละลายเซนยน

คท 1 คท 2 คท 3

1.1 1.2 2.1 2.2 3.1 3.2

โดย 1.1, 1.2, 2.1, 2.2, 3.1, 3.2 หมายถงลายเซนยน KRAS.AMP.LUNG_UP.V1_DN,

KRAS.AMP.LUNG_UP.V1_UP, KRAS.600.LUNG.BREAST_UP.V1_DN, KRAS.600.LUNG.BREAST_UP.V1_UP, KRAS.LUNG_UP.V1_DN, และ KRAS.LUNG_UP.V1_UP ตามล าดบ

เมอทราบ probe ของยนแลวจงน าเปนขอมลเขาของโปรแกรม CMAP ได โดยน าเขาทละคของลายเซนยน ดงแสดงในหวขอ2.3

2.3 คนหา สารประกอบทางยา กระบวนการท างานนม จดประสงคเพอ คนหา

สารประกอบทางยาทมผลตอการแสดงออกของยน ท าใหมผลตอการรกษาโรคมะเรงปอด ดวยวธการค านวณหาคาความเชอมโยง (Connectivity Score) ระหวาง โรค ยน และยา โดยวธการน ายนทสนใจศกษา เขาไปตรวจสอบในฐานขอมลการทดสอบทางยาของยนมนษยทเพาะเลยงไวในหองทดลองของหนวยงานทางพนธกรรมของสหรฐอเมรกาโดยการทดลองของนกวจยในมหาวทยาลยช นน าและหนวยงานรฐบาล ซงไดท าการทดลองและค านวณคาคะแนนความเชอมโยงดงกลาวเกบไวเปนฐานขอมลไวในอางองในเวบไซตชอ CMap และมโปรแกรมประยกตบนเวบทสามารถเรยกใชผานเครอขายระยะไกล ไดทนทเมอตองการ (Online Real Time Web Application) [3]

บทความนใชโปรแกรม Connectivity Map (CMap) เวอรชนลาสด (Build 02) เปนเครองมอในการคนหาสารประกอบทางยา ทคาดวาจะสามารถรกษาโรคมะเรงปอดในคนทมสาเหตจากการท างานผดปกตของยน โดยโปรแกรมนเปนโปรแกรมออนไลนทสามารถใชไดฟรบนเวบไซตทพฒนาขนโดยงานวจยของทมนกวจยของสถาบน MIT มวตถประสงคเ พอเปนเครองมอใหแก นกชววทยา โปรแกรมนประกอบดวย 2 สวนหลก ไดแกสวนแรกเกบขอมลการแสดงออกของยนมนษยเมอไดรบสารประกอบทางยา ซงขอมลนไดมาจากการทดลองทางวทยาศาสตร สวนทสองเปนอลกอรทมจบครปแบบงาย ๆ (Simple Pattern-Matching Algorithms) ซงองคประกอบทง

สองสวนนเมอประมวลผลรวมกน จะท าใหไดผลลพธเปนการคนพบความสมพนธ ระหวางยา ยน และโรค โดยพจารณาจาก การแสดงออกของยนทเปลยนไปชวคราว [3][9][10]

การคนหาสารประกอบทางยาทมฤทธยบย งการเปนโรคมะเรงปอด ท าไดโดย น าเขาขอมลกลมยนทมการท างานผดปกตเนองจากยน KRAS ไปกระต นใหเกดการท างานทผดปกตของยนเหลาน อนเปนสาเหตใหเซลลปกตกลายเปนเซลลมะเรง โดยน าเขาทละค จากตาราง 2.3 โดยค แรกคอ KRAS.AMP.LUNG_UP.V1_DN และ KRAS.AMP.LUNG_UP.V1_UP โดยใชโปรแกรม CMAP ตามรปท 2.3a

รปท 2.3a การน าเขากลมยนคท 1

จากรปท 2.3a เปนการน าเขาขอมลไฟล Up และไฟล Down ของกลมยนคท 1 และกดปม Execute Query เพอใหโปรแกรมท าการประมวลผลอลกอรทมและจบค Probe ของสองกลมยนทใสเขาไปกบขอมลในฐานขอมลของ CMAP หลงจากท างานเสรจโปรแกรมจะรายงาน ผลออกมาใน 2 รปแบบ รปแบบท 1 เรยกวา Permuted Results รปแบบท 2 เรยกวา Detail Results ดงแสดงในรปท 2.3b, 2.3c, 2.3d, 2.3e, 2.3f, และ 2.3g ตามล าดบ

รปท 2.3b การแจงประมวลผลกลมยนคท 1 เสรจเรยบรอย

รปท 2.3c เมนแสดงผลลพธกลมยนคท 1 สองรปแบบ

รปท 2.3d ผลลพธกลมยนคท 1 แบบ Permuted

เรยงล าดบตาม Name

รปท 2.3e ผลลพธกลมยนคท 1 แบบ permuted เรยงตาม

name และ cell line

รปท 2.3f ผลลพธกลมยนคท 1 แบบ Permuted

เรยงล าดบตาม ATC Code

…

รปท 2.3g ผลลพธกลมยนคท 1 แบบ detailed results

ตอมาท าการทดลองกบกลมยนคท 2 และกลมยนคท 3 ไดผลลพธดงแสดงในรปท 3.1a ถง 3.1f และ 3.2a ถง 3.2f ตามล าดบ

รปท 3.1a การน าเขากลมยนคท 2

รปท 3.1b การแจงประมวลผลกลมยนคท 2 เสรจเรยบรอย

รปท 3.1c ผลลพธกลมยนคท 2 แบบ Permuted

เรยงล าดบตาม Name

รปท 3.1d ผลลพธกลมยนคท 2 แบบ Permuted

เรยงตาม Name และ Cell line

รปท 3.1e ผลลพธกลมยนคท 2 แบบ Permuted

เรยงล าดบตาม ATC Code

…

รปท 3.1f ผลลพธกลมยนคท 2 แบบ Detailed Results

รปท 3.2a การน าเขากลมยนคท 3

รปท 3.2b การแจงประมวลผลกลมยนคท 3 เสรจเรยบรอย

รปท 3.2c ผลลพธกลมยนคท 3 แบบ Permuted

เรยงล าดบตาม Name

รปท 3.2d ผลลพธกลมยนคท 3 แบบ Permuted

เรยงตาม Name และ Cell line

รปท 3.2e ผลลพธกลมยนคท 3 แบบ Permuted

เรยงล าดบตาม ATC Code

…

รปท 3.2f ผลลพธกลมยนคท 3 แบบ Detailed Results

กระบวนการท างาน เพอใหไดมาซงผลลพธตามทแสดงในรปดานบน สามารถแสดงไดดงรปท 3.3

รปท 3.3 กระบวนการท างานภายในโปรแกรม CMap

จากรปท 3.3 เมออลกอรทม Pattern-Matching ไดรบ Probe ของชดยน Up และชดยน Down (หนงคกลมยนมะเรงปอด) จะท าการประมวลผลขอมลนรวมกบขอมล การแสดงออกของยนตอยาทไดรบ ซงเปนขอมลทรวบรวมมาจากผลการทดลองทางหองปฏบตการโดยใชตวอยาง การทดลองจากเซลลเนอเยอของมนษยทเพาะเลยงไวมาท าปฏกรยาทางเคมกบสารประกอบทางยา และเกบไวในฐานขอมลของโปรแกรม CMap การประมวลผลดงกลาว ใ ช เ ท ค น ค ก า ร จด ก ล ม แบบล า ดบ ช น (Hierarchical Clustering) ของวธการเหมองขอมล (Data Mining) เพอใหไดมาซงคาคะแนนความเชอมโยงการท างาน (Functional Connectivity score) ระหวาง ยา ยน และโรค [3]

คาคะแนนความเชอมโยง (Connectivity Score) ท ค านวณได มคาอยระหวาง +1 ถง -1 เสมอ โดย คา +1 หมายถง สารประกอบทางยานนมผลสงเสรมการท างานของยนในเซลลมะเรง จงท าใหยานนยงท าใหมะเรงลกลามมากขนมากทสด สวนคา -1 หมายถง สารประกอบทางยานน มผลยบย งการท างานของยนในเซลลมะเรง ท าใหยานนสามารถควบคมเซลลมะเรงไดดทสด และคา 0 หมายถง สารประกอบทางยานน ไมมผลใด ๆ ตอเซลลมะเรง

จากผลการทดลองทไดน าเสนอไปตงแตรปท 2.1a จนถง 3.2f เมอน าเขาแตละคของลายเซนยนเซลลมะเรงปอด พบวา คาคะแนนของความเชอมโยงระหวาง ยา ยน และโรค มคาเปนไปไดตงแต +1 จนถง -1 ทกลายเซน จงคดเลอกเฉพาะค าคะแนนท มความส าคญมาพจารณา ไดแ ก คาคะแนนทลบมากทสด 3 ล าดบแรก (หมายถงผปวยตอบสนองตอยาในทางบวก โดยยามผลควบคมการท างานของยนทท าใหเกดมะเรงปอดได จงมความเปนไปไดทจะใชรกษาผปวยมะเรงปอดไดผลด) และคาคะแนนทบวกมากทสด 3 ล าดบแรก (หมายถงผปวยตอบสนองตอยาในทางลบ โดยยาสงเสรมใหยนทท าใหเกดมะเรงปอดยงท างานมากขน สงผลใหผปวยยงเปนโรครนแรงขน ดงนนควรหลกเลยง ในการน าไปใชกบผปวยมะเรงปอด) ดงแสดงในตารางท 3.1 และตารางท 3.2 ตามล าดบ

ตารางท 3.1 คะแนนความเชอมโยงทลบมากทสด 3 ล าดบแรกของแตละลายเซนGene Signature CMapScore Up Score Down Score CMap Name Dose Cell

KRAS.AMP.LUNG_ UP.V1 -1 -0.241 0.222 cefapirin 9 µM PC3

-0.992 -0.24 0.22 wortmannin 10 nM PC3

-0.987 -0.299 0.159 sulfadiazine 16 µM PC3

KRAS.600. LUNG. BREAST_UP.V1 -1 -0.2 0.229 disopyramide 12 µM MCF7

-0.992 -0.207 0.219 paclitaxel 5 µM MCF7

-0.991 -0.195 0.231 bucladesine 2 µM MCF7

KRAS.LUNG_UP.V1 -1 -0.244 0.238 fulvestrant 1 µM MCF7

-0.939 -0.243 0.211 tanespimycin 1 µM MCF7

-0.939 -0.24 0.213 isocarboxazid 17 µM MCF7

จากผลการทดลองในตารางท 3.1 แสดงใหเหนวา

ยนในท งสามลายเ ซนตอบสนองตอการ รกษาทางยา สามชนดแรก อยางมนยยะส าคญในทางบวกตอการรกษาทางยา โดยยาไปควบคมใหยนในเซลลไมปกตของเซลลมะเรงปอดหยดการท างานหรอท างานนอยลงอยางม นยยะส าคญ สงผลใหสามารถควบคมการเจรญเตบโตของเซลลมะเรงได จงมความเปนไปไดทจะรกษาผปวยมะเรงปอดทมยนชนดนในเซลลมะเรงดวยสารประกอบทางยาชนดนได อธบายรายละเอยดไดดงตอไปน

ลายเซนยนมะเรงปอดทมชอวา

KRAS.AMP.LUNG_UP.V1 ตอบสนองตอ

1) สารประกอบทางยาทมชอวา Cefapirin ในปรมาณยา 9 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล PC3 โดยควบคมการท างานของยนไดมากทสดเปนอนดบทหนงเมอเทยบกบสารประกอบทางยา ชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ -1

2) สา รป ร ะกอบท า ง ย า ท ม ช อ ว า Wortmannin

ในปรมาณยา 10 nM โดยยามผลตอการท างานของเซลล PC3 โดยควบคมการท างานของยนไดมากทสดเปนอนดบทสองเมอเทยบกบสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ -0.992

3) สา รป ร ะ กอบท า ง ย า ท ม ช อ ว า Sulfadiazine ในปรมาณยา 16 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล PC3 โดยควบคมการท างานของยนไดมากทสดเปนอนดบทสามเมอเทยบกบสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ -0.987

ลายเซนยนมะเรงปอดทมชอวา

KRAS.600.LUNG.BREAST_UP.V1 ตอบสนองตอ

1) สารประกอบทางยาทมชอวา Disopyramide ในปรมาณยา 12 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล MCF7 โดยควบคมการท างานของยนไดมาก ทสดเปนอนดบทหนงเมอเทยบกบสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความ

เชอมโยงทวดไดเทากบ -1 2) สารประกอบทางยาทมชอวา Paclitaxel ในปรมาณ

ยา 5 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล MCF7 โดยควบคมการท างานของยนไดมากทสดเปนอนดบทสองเมอเทยบกบสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ -992

3) สา รป ร ะ ก อบท า ง ย า ท ม ช อ ว า Bucladesine ในปรมาณยา 2 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล MCF7 โดยควบคมการท างานของยนไดมากทสดเปนอนดบทสามเมอเทยบกบสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ -991

ลายเซนยนมะเรงปอดทมชอวา KRAS.LUNG_UP.V1

ตอบสนองตอ

1) สารประกอบทางยาทมชอวา Fulvestrant ในปรมาณยา 1 µM โดยยามผลตอการท างานของ

เซลล MCF7 โดยควบคมการท างานของยนไดมากทสดเปนอนดบทหนงเมอเทยบกบสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ -1

2) สารประกอบทางยา ท ม ช อว า Tanespimycin ในปรมาณยา 1 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล MCF7 โดยควบคมการท างานของยนไดมากทสดเปนอนดบทสองเมอเทยบกบสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ -939

3) สารประกอบทางยา ท ม ช อว า Isocarboxazid ในปรมาณยา 17 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล MCF7 โดยควบคมการท างานของยนไดมากทสดเปนอนดบทสองเมอเทยบกบสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเ ช อ ม โ ย ง ท ว ด ไ ด เ ท า ก บ -939

ตารางท 3.2 คะแนนความเชอมโยงทบวกมากทสด 3 ล าดบแรกของแตละลายเซน

Gene Signature CMapScore Up Score DownScore CMap Name Dose Cell

KRAS.AMP.LUNG_ UP.V1

1 0.276 -0.210 Mesoridazine 7 µM PC3

0.957 0.254 -0.212 Metanephrine 17 µM MCF7 0.897 0.222 -0.215 Noretynodrel 13 µM PC3

KRAS.600.LUNG. BREAST_UP.V1

1 0.192 -0.241 Anisomycin 15 µM HL60

0.982 0.203 -0.223 5279552 22 µM MCF7 0.967 0.246 -0.174 Lomustine 100

µM MCF7

KRAS.LUNG_UP.V1 1 0.226 -0.241 Prestwick-967 26 µM MCF7

1 0.264 -0.203 Nortriptyline 13 µM MCF7

0.997 0.198 -0.268 Dimenhydrinate 9 µM MCF7

จากผลการทดลองในตารางท 3.2 แสดงใหเหนวา ยนในท งสามลายเซนตอบสนองตอการรกษาทางยาสาม ชนดแรก อยางมนยยะส าคญในทางลบตอการรกษาทางยา โดยยาไปกระตนใหยนในเซลลไมปกตของเซลลมะเรงปอดยงท างานมากขน โดยมการเจรญเตบโตรวดเรวมากขน ซงเปนผลทางลบกบผปวย จงมความเปนไปไดวาผปวยมะเรงปอดทมยนเหลานในเซลลมะเรงควรหลกเ ลยงสารประกอบทางยาเหลาน อธบายรายละเอยดไดดงตอไปน

ลายเซนยนมะเรงปอดทมชอวา KRAS.AMP.LUNG_UP.V1 ตอบสนองตอ 1) สารประกอบทางยา ท ม ชอว า Mesoridazine

ในปรมาณยา 7 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล PC3 โดยท าใหยงเปนมะเรงมากขนมากทสดเปนอนดบทหนงเมอเทยบกบสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ +1

2) สารประกอบทางย า ท ม ช อว า Metanephrine ในปรมาณยา 17 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล MCF7 โดยท าใหยงเปนมะเรงมากขนมากทสดเปนอนดบทสองเมอเทยบกบสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ 0.957

3) สารประกอบทาง ย า ท ม ช อ ว า Noretynodrel ในปรมาณยา 13 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล PC3 โดยท าใหยงเปนมะเรงมากขนมากทสดเปนอนดบทสามเมอเทยบกบสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ 0.897

ลายเซนยนมะเรงปอดทมชอวา KRAS.600.LUNG.BREAST_UP.V1 ตอบสนองตอ 1) สา รป ร ะ กอบท า ง ย า ท ม ช อ ว า Anisomycin

ในปรมาณยา 15 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล HL60 โดยท าใหยงเปนมะเรงมากขนมากทสดเปนอนดบทหนงเมอเทยบกบสารประกอบ

ทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ +1

2) สารประกอบทางยาทมชอวา 5279552 ในปรมาณยา 22 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล MCF7 โดยท าใหยงเปนมะเรงมากขนมากทสดเปนอนดบทสองเมอเทยบกบสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ 0.982

3) ส า ร ป ร ะ ก อ บ ท า ง ย า ท ม ช อ ว า Lomustine ในปรมาณยา 100 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล MCF7 โดยท าใหยงเปนมะเรงมากขนม า ก ท ส ด เ ป น อน ด บ ท ส า ม เ ม อ เ ท ย บ ก บสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ 0.967

ลายเซนยนมะเรงปอดทมชอวา KRAS.LUNG_UP.V1

ตอบสนองตอ

1) สารประกอบทางยา ท ม ชอว า Prestwick-967 ในปรมาณยา 26 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล MCF7 โดยท าใหยงเปนมะเรงมากขนมากทสดเปนอนดบทหนงเมอเทยบกบสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ +1

2) สารปร ะกอบทา ง ย า ท ม ช อ ว า Nortriptyline ในปรมาณยา 13 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล MCF7 โดยท าใหยงเปนมะเรงมากขนมากทสดเปนอนดบทหนงเมอเทยบกบสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ +1

3) สารประกอบทางยาทมชอวา Dimenhydrinate ในปรมาณยา 9 µM โดยยามผลตอการท างานของเซลล MCF7 โดยท าใหยงเปนมะเรงมากขนมากทสดเปนอนดบทสองเมอเทยบกบสารประกอบทางยาชนดอน โดยพจารณาจากคาคะแนนความเชอมโยงทวดไดเทากบ 0.997

3. บทสรป และทศทางการพฒนางานวจยในอนาคต 3.1 บทสรป

โรคมะ เ ร งปอด เ กดจากสา เหต ท ยน กอมะ เ ร ง (Oncogene) ถกกระตนใหท างานจงมผลใหเซลลปกตของปอดกลายเปนเซลลมะเรง ในบทความนไดคนพบลายเซนของยนกอมะเรง (Oncogenic Signature) ทท าใหเกดโรคมะเรงปอด 3 กลม ไดแกลายเซนทม ชอวา KRAS.AMP.LUNG_UP.V1,KRAS.600.LUNG. BREAST_UP.V1, และ KRAS.LUNG_UP.V1 ตามล าดบ โดยมสารประกอบทางยาทคาดวาสามารถน ามาควบคมหรอยบย งการท างานของยนกอมะเรงในแตละลายเซน ดงน (1) ยา cefapirin ในปรมาณยา 9 µM, ยา Wortmannin ในปรมาณยา 10 nM, และยา Sulfadiazine ในปรมาณยา 16 µM ใ น ก า ร ร ก ษ า ผ ป ว ย ก ล ม ท ม ล า ย เ ซ น ย น KRAS.AMP.LUNG_ UP.V1 (2) ยา Disopyramide ในปรมาณยา 12 µM, ยา paclitaxel ในปรมาณยา 5 µM, และยา Bucladesine ในปรมาณยา 2 µM ในการรกษาผปวยกลมทมลายเซนยน KRAS.600.LUNG. BREAST_UP.V1 (3) ยา Fulvestrant ในปรมาณยา 1 µM, ยา Tanespimycin ในปรมาณยา 1 µM, และยา Isocarboxazid ในปรมาณยา 17 µM ในการรกษาผ ปวยกลมท มลายเ ซนยน KRAS.LUNG_UP.V1 โดยมขอมลสนบสนนอางองจากผลการใชยาเหลานในปจจบน ดงตอไปน

สารประกอบทางยา Cefapirin มชอระหวางประเทศทไมมเจาของ (International Nonproprietary Name, INN) หรอ ชอสามญทวไป ทใช เ รยกสารประกอบเคมทาง เภสชกรรม ทก าหนดโดยองคการอนามยโลก (World Health Organization : WHO) วา Cephapirin และ Accession Number DB01139 (APRD00860) [11] วางตลาดภายใตชอทางการคาวา Cefadyl เปนยาฉดเพอตานจลชพ จดอยในกลมเซฟาโลสเปอรน (Csphalosporins) รนท 1 ใชรกษาโรคตดเชอในระบบตางๆ ของรางกายอยางกวางขวาง ในปจจบน Cefarin ปจจบนไดถกระงบการผลตเพอใชในมนษยแลวท

ประเทศสหรฐอเมรกา [11][12] และไมควรใชยา Cephapirin ในเดกอายนอยกวา 3 เดอน [12]

สารประกอบทางยา Wortmannin ในประเทศไทยมการศกษายาตวนกบเซลลมะเรงทางเดนน าดในตบ [14] และผลการศกษาในงานวจยของ จรญญาพร เนาวบตร [13] พบวา Wortmannin ในปรมาณ 100 นาโนโมลาร มฤทธยบย งการน าน าตาลเขาสเซลลในหนขาวเบาหวาน [13] ในขณะทงานวจยของ Joseph M. Caster และคณะ พบวาสารประกอบทางยา Wortmannin มผลตอทงเซลลมะเรงและเซลลปกต [15]

สารประกอบทางยา Sulfadiazine ม Accession Number DB00359 (APRD00190) [11] เปนยาในกลม Sulfonamide มฤทธฆาเ ชอแบคทเ รย ฆาเ ชอรา [16] ตวอยางเชนยา 1% Silver Sulfadiazine เปนยาในบญชรายการยา รพ.สต. (ยาใชภายนอก) จงหวดขอนแกน ลกษณะเปนครม บรรจหลอดละ 50 กรม ใชรกษาอาการตดเชอทผวหนง [16] สามารถใชเปนยาปองกนอยางทตยภมของไขรหมาตค (Rheumatic Fever หรอ RF) ซงเปนโรคอกเสบทมผลตอหวใจ สมอง ขอ ผวหนง และเนอเยอใตผวหนง [17] โดยกน Sulfadiazine วนลด 1 ครงๆ ละ 1.0 กรม [18] ศนยขอมลขาวสารดานเวชภณฑ กระทรวงสาธารณสข ประกาศราคาอางองของยา Sulfadiazine Cream 1% ขนาดบรรจ 20 กรม, 25 กรม, 250 กรม, 450 กรม และ 500 กรม ซงผลตโดยบรษท Pinyo Pharm, R.X Company, T.O.Chemical, Abic Israel และ Smith&Nephew โดยราคาอยในชวง 17 บาท ถง 374.5 บาท เดอนเมษายน ถง มถนายน 2557 โดยก าหนดรายการยา [19]

สารประกอบทางยา Disopyramide ม Accession Number DB00280 (APRD00507) [11] หรอ ไดโซไพราไมด เปนยาทเกยวของกบการท างานของโซเดยมในกลามเนอหวใจ ใชรกษาอาการหวใจเตนผดจงหวะ เนองจากยามผลชวยลดการหดตวของกลามเนอหวใจ มทงชนดยาทาและกน [11][20] Echizen H และคณะ [21] พบวา

Disopyramide มผลในการรกษาผ ปวยมะเรง และผ ปวยอกเสบ มากกวาผทมสขภาพด โดยมมผลในการรกษาผปวยมะเรงมากกวาผปวยอกเสบ [21]

สารประกอบทา ง ย า Paclitaxel ม Accession Number DB01229 (APRD00259, DB05261, DB05927, DB05526) [11] เปนสารทท าหนาทเปนตวยบย ง Mitotic ใชในการรกษามะเรงดวยวธเคมบ าบด คนพบโดยสถาบนมะเรงแหงชาตของประเทศสหรฐอเมรกาเมอปพ.ศ.2510 โดย Monroe E. Wall และ Mansukh C. Wani [11] สกดมาจากเปลอกและ ใบของตน Pacific Yew [11][22] ในประเทศไทย กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลราชวถ ยนยนวา Paclitaxel เปนยาทใชรกษาโรคมะเรงไดหลายชนด และปจจบนสามารถสงเคราะหไดในหองปฏบตการ [22]

สารประกอบทางยา Bucladesine ใชเปนยากระตนหวใจ มความสามารถในการซมผานเยอหมเซลล [23]

สารประกอบทางยา Fulvestrant เปนยารกษามะเรงเตานมระยะลกลามหรอแพรกระจายในสตรวยหมดประจ าเดอน [24] [25]

สารประกอบทางยา Tanespimycin ม Accession Number DB05134 (DB06398) เปนยารกษาโรคมะเรงหลากหลายชนด รกษาเนองอกทมลกษณะแขง ผ ผลตสารประกอบทางยานคอ Conforma Therapeutics ปจจบนอยในระหวางพฒนาเปน ฮทชอคโปรตน 90 (HSP90) ซงเปนโปรตนแชเพอโรน (Chaperone Protein) ซงมความสามารถในการควบคมการจดรปรางของโปรตนอนๆ [11] [26]

สารประกอบทางยา Isocarboxazid ม Accession Number DB01247 (APRD00701) ใชเปนยารกษาภาวะซมเศรา ตนตระหนกและตนกลว เปนยาทเกยวของกบ การท างานของสารสอประสาท ก าลงมการวจยตอเนองเพอจะน าไปรกษาโรคพารกนสน [11] [20] [27] 3.2 ทศทางการพฒนางานวจยในอนาคต

การเกดโรคมะเรงปอด อาจเกดไดทงจากการกระตนของยนกอมะเรง (Oncogene) หรอ การยบย งการท าหนาท

ของยนตานมะเรง (Tumor Suppressor Gene) บทความนน าเสนอเฉพาะลายเซนยนทกอมะเรง ดงนนในอนาคตจงควรศกษาความสมพนธของลายเซนยนตานมะเรงดวย เพอศกษายาทมผลตอการรกษาทอาจพบเจอมากขน หรอเปรยบเทยบตวยาของทงสองกลมดงกลาว

4. เอกสารอางอง [1] Aravind Subramanian, Pablo Tamayo, Vamsi K.

Mootha, Sayan Mukherjee, Benjamin L. Ebert, Michael Gillette, Amanda Paulovich, Scott L. Pomeroy, Todd R. Golub, Eric S. Lander, and Jill P. Mesirov. Gene set enrichment analysis: A knowledge-based approach for interpreting genome-wide expression profiles. PNAS. 102:15545-15550, 2005. [Online]. Available: http://software.broadinstitute.org/gsea/msigdb . [Accessed: July. 4, 2017].

[2] Ashbumer et al. Gene Ontology: tool for the unification of biology. The Gene Ontology Consortium. Nat Genet. The Gene Ontology Consortium. 25(1):25-9, 2000. [Online]. Available: http://www.geneontology.org/page/download-annotations. [Accessed: October. 2, 2017].

[3] Justin Lamb, Emily D Crawford, David Peck, Joshua W Modell, Irene C Blat, Matthew J Wrobel, Jim Lerner, Jean-Philippe Brunet, Aravind Subramanian, Kenneth N Ross, Michael Reich, Haley Hieronymus, Guo Wei, Scott A Armstrong, Stephen J Haggarty, Paul A Clemons, Ru Wei, Steven A Carr, Eric S. Lander and Todd R Golub. The Connectivity Map: Using Gene-Expression Signatures to Connect Small Molecules, Genes, and Disease. Science , 313:1929-1935, 2006.

[4] ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข, สถตสาธารณสข พ.ศ.2558 , กรงเทพมหานคร:กระทรวงสาธารณสข, 2559. [Online]. Available: http://bps.moph.go.th/new_bps/sites/default/files/health_statistic2558.pdf [Accessed: October. 1, 2017].

[5] นางสาวพรสดา จตรกสกร, นลทดา ศรพบลยกจ. สถตผปวยโรคมะเรงปอด. หนวยทะเบยนมะเรง คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด, กรงเทพมหานคร:โรงพยาบาลรามาธบด, 2560. [Online]. Available: http://med.mahidol.ac.th/cancer_center/th/news/event/22082016-1833-th [Accessed: October. 2, 2017].

[6] Anne S. Tsao. Lung Carcinoma (Lung Cancer). Merck Manual Professional Version. USA:Merck Sharp & Dohme Corp., 2017. [Online]. Available: http://www.merckmanuals.com/professional/pulmonary-disorders/tumors-of-the-lungs/lung-carcinoma#sec05-ch062-ch062b-1405 [Accessed: October. 2, 2017].

[7] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/

[8] Karri Vasavi RAMA, MOLECULAR PROBES AND THEIR APPLICATIONS. International Journal of Life Sciences Biotechnology and Pharma Research. 2(2):32-42, 2013. [Online]. Available: http://new.ijlbpr.com/jlbpradmin/upload/ijlbpr_51835623c403f.pdf [Accessed: July. 6, 2017].

[9] https://portals.broadinstitute.org/cmap/signature

[10] Justin Lamb, Emily D Crawford, David Peck, Joshua W Modell, Irene C Blat, Matthew J Wrobel, Jim Lerner, Jean-Philippe Brunet, Aravind Subramanian, Kenneth N Ross, Michael Reich, Haley Hieronymus, Guo Wei, Scott A Armstrong, Stephen J Haggarty, Paul A Clemons, Ru Wei, Steven A Carr, Eric S. Lander and Todd R Golub. The Connectivity Map: Using Gene-Expression Signatures to Connect Small Molecules, Genes, and Disease. Nature Reviews Cancer, 7:54-60, 2007.

[11] Law V, Knox C, Djoumbou Y, Jewison T, Guo AC, Liu Y, Maciejewski A, Arndt D, Wilson M, Neveu V, Tang A, Gabriel G, Ly C, Adamjee S, Dame ZT, Han B, Zhou Y, Wishart DS. DrugBank 4.0: shedding new light on drug metabolism. Nucleic Acids Research. 42(Database issue):D1091-7, 2014. doi: 10.1093/nar/gkt1068.

[12] ปรชา มนทกานตกล, สทธพร ภทรชยากล. ยาตานจลชพกลมเซฟาโลสปอรน (Therapeutic Review of Cephalosperinns). สมาคมเภสชกรรมโรงพยาบาล(ประเทศไทย). กรงเทพมหานคร:สมาคมเภสชกรรมโรงพยาบาล(ประเทศไทย), 2006. [Online]. Available: http://www.thaihp.org/index.php?option=other_detail&lang=th&id=15&sub=26 [Accessed: July. 12, 2017].

[13] จรญญาพร เนาวบตร. กลไกการออกฤทธของหมอน (Morus alba Linn.) ในการตานภาวะเบาหวานและปองกนหลอดเลอดท างานผดปกตในหนขาวทเหนยวน าใหเปนเบาหวานดวยสาร streptozotocin. วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาเภสชวทยา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน ประเทศไทย, 2553.

[14] ดร .นพ.กวญ ลละวฒน . ผลของ Phosphorylation ของ signal transduction molecule ในการเพมความไวของ oxaliplatin ในเซลลมะเรงทางเดนน าด. งานศลยศาสตรทวไป กลมงานศลยศาสตร โรงพยาบาลราชวถ ประเทศไทย, 2551.

[15] Joseph M. Caster, Manish Sethi, Sonya Kowalczyk, Edina Wang, Xi Tian, Sayed Nabeel Hyder, Kyle T. Wagner, Ying-Ao Zhang, Chintan Kapadia, Kin Man Au, Andrew Z. Wang. Nanoparticle delivery of chemosensitizers improve chemotherapy efficacy without incurring additional toxicity. Nanoscale. 7(6):2805–2811, 2015. doi: 10.1039/c4nr07102f

[16] ภญ.กนกพร ธญมณสน. บญชรายการยา รพ.สต. (ยาใชภายนอก) จ.ขอนแกน. In สภากาแฟเพอพฒนาระบบยาชมชนใน จ. ขอนแกน, ขอนแกน:โครงการพฒนาระบบยาในหนวยบรการปฐมภมและความปลอดภยดานยาในชมชน, 2555.

[17] Valentin Fuster M.D., R. Wayne Alexander M.D., Robert A. O’Rourke. M.D. Hurst’s The Heart. 10th International edition. USA. McGRAW- HILL Medical publishing division, 2001.

[18] ส านกพฒนาวชาการแพทย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. แนวทางเวชปฏบตโรคลนหวใจพการส าหรบโรงพยาบาลระดบปฐมภม (Vulvular Heart Disease for Primary Medical Care). ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด. ISBN : 974-442-127-5.

[19] ศนยขอมลขาวสาร กระทรวงสาธารณสข

[20] เภสชกร อภย ราษฎรวจตร. หาหมอ.คอม

[21] Echizen H, Saima S, Umeda N, Ishizaki T. Altered protein binding of disopyramide in plasma from patients with cancer and with inflammatory disease. Therapeutic drug monitoring. 9(3)272-8, 1997.

[22] กลมงานเภสชกรรม โรงพยาบาลราชวถ. เอกสารแนะน าผปวย. กรงเทพมหานคร:โรงพยาบาลราชวถ, 2547.

[23] Susan Budavari. The Merck index: an encyclopedia of chemicals, drugs, and biological, 11th Edition. Rahway N.J. U.S.A.: Merck & Co., 1989.

[24] อรณ เดชาพนธกล, มนญยา ชาครานนท, สลล ชยวรยะวงศ, ภทรพมพ สรรพวรวงศ. การรกษามะเรงเตานมโดยใชยาตานฮอรโมน. สงขลานครนทรเวชสาร, 29 (3):127-142, 2554. [Online]. Available: http://medinfo.psu.ac.th/smj2/29_3/04-arunee.pdfhttp://medinfo.psu.ac.th/smj2/29_3/04-

arunee.pdf [Accessed: July. 29, 2017].

[25] เภสชกร ศวสว ผลลาภวฒน. หาหมอ.คอม

[26] สรน ทดทอง. ฮทชอคโปรตน 90 เปาหมายในการรกษามะเรง Heat Shock Protein 90: Target for Cancer Therapy. Thai Pharmaceutical and Health Science Journal – วารสารไทยเภสชศาสตรและวทยาการสขภาพ, 11(4), 2016.

[27] AMA, Drug Evaluations Annual, p311, 1994.

[28] เออมแข สขประเสรฐ. CANCER THERAPY. หนวยมะเรงวทยา ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. การประชมเชงปฏบตการและการฝกอบรมเทคนคการผสมยาเคมบ าบดทใหทางหลอดเลอดส าหรบเภสชกรสาขาโรคมะเรง ประจ าป 2554 Workshop and Traineeship for Oncology Pharmacy Practitioners 2011. 21-25 กมภาพนธ 2554. กรงเทพมหานคร:25-39, 2554.