PLANIFIKIMI I TREMUJORIT TË PARË, SHTATOR – DHJETOR...

Fatbardha Dobi

Libr msuesi

pr tekstin shkollor

KIMIA

9

Shtpia botuese Albas

(2)

(1)

Botues:

Latif AJRULLAI Rita PETRO

Redaktore prgjegjse:

Dorina BASHA

Arti grafik:

Ela LUMANI

Albas, 2018

Shtpia botuese Albas

N Tiran: Rr. Donika Kastrioti, pallati 14, ap. 4D.

Tel: 00355 45800160

e-mail: [email protected]

N Tetov: Rr. Ilinden, nr. 105 Tel.: 00389 44 344 047


N Prishtin: Rr. Muharrem Fejza, p.n.

Tel.: 00377 45 999 770


N Preshev: Rr. Selami Hallaqi

Tel.: 00381 17 669 677


Shtypur n shtypshkronjn:

Hyrje

Libri i msuesit pr tekstin Kimia 9 sht hartuar duke u mbshtetur n tematikat e tekstit t nxnsit, t cilat jan n prputhshmri me programin lndor. Ky libr ka si qllim tu vij n ndihm jo vetm msuesve, t cilt po hedhin hapat e par n msimdhnie, por edhe msuesve me prvoj shumvjeare n kt profesion. Msimdhnia ndrvepruese dhe t nxnit aktiv jan br pjes e modeleve t planifikimeve ditore n kt libr msuesi. Teknika dhe metoda msimdhnieje q i nxisin nxnsit t jen krkues n zgjerimin e njohurive t reja dhe ti zbatojn kto njohuri pr zgjidhjen e problemeve n jetn e prditshme. Kto metoda do t lehtsojn jo vetm procesin e msimdhnies, por edhe at t msimnxnies, ku nxnsit nuk duhet t jen vetm riprodhues, por ata duhet t evidentojn, t krijojn, t interpretojn, t diskutojn dhe t zgjidhin situatat e ndryshme problemore q trajtohen gjat orve msimore. Ky tekst sht hartuar n mnyr t till q, me ndihmn e msuesit, nxnsit ti krijohen mundsit t zhvilloj kompetencat e nevojshme dhe msuesit t ken lehtsit e mundshme gjat gjith vitit shkollor. Libri prmban:

planin msimor t zbrthyer me tremujor, prkatsisht tremujori i par (shtator-dhjetor); tremujori i dyt (janar-mars) dhe tremujori i tret (prill-qershor);

ort e msimit me rubrikat prkatse q prfshijn: tematikn, temn e ors s msimit, situatat e t nxnit, kompetencat e fushs sipas tems msimore, lidhjen me fushat e tjera ose temat ndrkurrikulare, fjalt ky, burimet dhe materialet msimore, organizimin e ors s msimit dhe veprimtarit e nxnsve;

testet pr do tremujor.

Shpresojm q ky tekst t ndihmoj pr t arritur rezultatet e dshiruara n msimin e lnds s kimis.

(Libr msuesi pr tekstin Kimia 9) (P R M B A J T J E)Plani6

Ndrtimi i atomit25

Hetim shkencor: zbulimi i elektroneve26

Zbulimi i brthams27

Protonet, elektronet dhe Tabela Periodike28

(Thellim njohurish) Numri i protoneve, numri i neutroneve dhe izotopet30

Detyr eksperimentale nr. 133

Pasdite tematike: Evolucioni i modelit t ri t atomit36

Elementet e Grupit IA37

Elementet e Grupit IIA39

Elementet e Grupit VIIA41

(Hetim shkencor) Shfrytzimi i t dhnave dytsore klorinimi i ujit43

Elementet e Grupit VIIIA45

Trendi periodik (Orientimi n perioda)46

(Hetim shkencor) Si punojn shkenctart: brenda grimcave nnatomike48

Prsritje50

Detyr eksperimentale nr. 253

Przierjet homogjene dhe heterogjene54

Tretsirat, tretsi dhe substanca e tretur56

Tretsirat dhe karakteristikat e tyre59

(Hetim shkencor) Faktort q ndikojn n tretshmrin e substancave61

Prsritje63

Ajri dhe prbrja e tij65

Lndt djegse fosile67

Ndotsit atmosferik dhe burimet e tyre69

Prsritje70

Pasdite tematike: Mbrojtja e mjedisit72

Reaksionet e metaleve me oksigjenin73

Reaksionet e metaleve me ujin74

Reaksionet e metaleve me acidet76

Radha e aktivitetit t metaleve78

Nikeli n radhn e aktivitetit t metaleve81

Prdorimi i radhs s aktivitetit t metaleve pr t nxjerr metalet nga xeherort e tyre83

Brejtja e metaleve (korrozioni) dhe mbrojtja prej tij86

(P R M B A J T J E)

(Libr msuesi pr tekstin Kimia 9)Reaksionet e zvendsimit te metalet88

Prsritje90

Reaksionet e zvendsimit njfish dhe zvendsimit dyfish92

Gatitja e kriprave nga bashkveprimi i metaleve me acidet94

Gatitja e kriprave nga bashkveprimi i acideve me karbonatet dhe oksidet96

(Thellim njohurish) Gatitja e kriprave nga bashkveprimi i acideve

me bazat (reaksionet e asnjansimit)98

Prsritje100

Shpejtsia e reaksionit103

Shpejtsia e reaksionit dhe prqendrimi105

Shpejtsia e reaksionit dhe temperatura107

Shpejtsia e reaksionit dhe siprfaqja e kontaktit109

Shpejtsia e reaksionit dhe katalizatort110

Prsritje112

Ndryshimi i energjis n reaksionet kimike114

(Hetim shkencor) Hetim pr lndt djegse116

(Thellim njohurish) Zgjedhja e lndve djegse118

(Thellim njohurish) Njehsimi i energjis s ushqimeve119

(Hetim shkencor) Njehsimi i ndryshimeve endotermike122

Fotosinteza dhe frymmarrja (Lexim)123

Prsritje125

Teste127

PLANIFIKIMI I TREMUJORIT T PAR, SHTATOR DHJETOR LNDA: KIMI

SHKALLA: IV KLASA: IX

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave ky

Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit Nxnsi/ja:

merr pjes n bashkbisedime me moshatart dhe t rriturit pr tema me interes msimor dhe

shoqror duke br pyetje, dhn prgjigje dhe veuar informacionin kryesor;

transmeton sakt t dhnat e mbledhura pr nj tem konkrete n form tekstuale, numerike, verbale, elektronike apo n ndonj form tjetr t t shprehurit;

prezanton para t tjerve nj projekt pr nj tem t dhn, t prgatitur vet ose n grup, duke grshetuar format e komunikimit verbal dhe elektronik, si dhe veprimin praktik;

prshkruan me goj dhe me shkrim nj ngjarje t lexuar ose t dgjuar duke ruajtur rrjedhn logjike t saj;

analizon prmbajtjen dhe kuptimin e nocioneve (koncepteve) t reja duke prdorur leksikun e prshtatshm;

identifikon burime t ndryshme informacioni pr arsimim dhe orientim profesional, si dhe zhvillon nj plan individual pr zhvillimin e karriers s tij.

Kompetenca e t menduarit Nxnsi/ja:

paraqet n forma t ndryshme (me goj, t shkruar, grafike, me simbole) argumente pr t prforcuar

mendimin apo qndrimin e vet pr nj problem nga fusha t caktuara;

przgjedh dhe klasifikon informacionin nga burime t ndryshme n baz t nj kriteri t caktuar pr nj tem konkrete dhe e prdor pr marrjen e nj vendimi apo pr zgjidhjen e nj problemi/detyre;

analizon nj punim (p.sh., artikull gazete, piktur, studim shkencor etj.) duke gjetur analogji dhe dallime me punime t ngjashme nga autor t ndryshm;

prpunon iden e vet n nj projekt me shkrim pr nj shtje t caktuar duke propozuar qllimin, aktivitetet kryesore, afatet, vendin, personat, materialet dhe mjetet e nevojshme pr kryerjen e tyre dhe parashikon pengesat e mundshme gjat realizimit;

argumenton ndrmarrjen e hapave konkret t cilt ojn n prfundimin e nj detyre/veprimtarie,

zgjidhjen e nj problemi, t ndonj punimi n klas/shkoll apo gjetiu;

demonstron zgjidhjen e nj problemi (t matematiks, gjuhsor etj.) bazuar n t dhnat tekstuale, numerike, eksperimentale t detyrs, e cila realizohet n klas/shkoll apo jasht saj, argumenton ecurin pr arritjen e rezultatit;

interpreton nj rregull, koncept apo proces t caktuar duke e ilustruar at me shembuj konkret nga

situata t jets s prditshme me shkrim/me goj;

identifikon me an t krahasimit dallimet dhe ngjashmrit midis ligjeve dhe dukurive q ndodhin n natyr me ato n shoqri duke vn n dukje lidhjen shkak-pasoj midis ktyre dukurive.

(Libr msuesi pr tekstin Kimia 9)

Libr msuesi pr tekstin Kimia 9

Kompetenca e t nxnit Nxnsi/ja:

regjistron n form t shkruar, grafike, etj., informacionin/ faktet pr nj tem; veon me an t

teknikave t ndryshme pjest sipas rndsis dhe nevojs pr temn/detyrn e dhn;

shfrytzon n mnyr efikase fjalort, enciklopedit dhe teknologjin informative apo burime t tjera pr zhvillimin e nj ideje/projekti me baz klase/shkolle ose jasht saj;

parashtron pyetje pr shtje t ndryshme dhe organizon mendimet pr t gjetur prgjigje pr temn apo problemin e caktuar duke evidentuar prparimin/vshtirsit deri n zgjidhjen prfundimtare;

paraqet/skicon idet e veta pr ecurin dhe mnyrn e zhvillimit t nj veprimtarie duke e argumentuar para t tjerve;

prezanton n mnyr t pavarur udhzimet/simbolet e dhna n libr, skic, plan, partitur muzikore, skenar, koreografi etj., pr t prmbushur nj veprim, aktivitet ose detyr q krkohet prej tij/saj;

shfrytzon n mnyr t efektshme teknika t ndryshme gjat t nxnit t tems s dhn duke klasifikuar informacionin e njohur nga ai i panjohur si dhe at q sht i paqart;

prdor elementet e portofolit personal pr vetvlersimin dhe identifikimin e anve t forta, i shfrytzon ato pr prparimin n msime dhe pr orientimin pr karrier.

Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin Nxnsi/ja:

analizon pasojat q sjell dmtimi i mjedisit pr jetn e njeriut dhe biodiversitetit duke i paraqitur idet

n form t shkruar ose n ndonj form tjetr t t shprehurit, jep mendimin dhe qndrimin e vet pr kt shtje, si dhe organizon aktivitete pr mbrojtjen e mjedisit;

prdor programet kompjuterike pr prpunimin e t dhnave dhe paraqitjen e vizatimeve/diagrameve

t nevojshme pr prgatitjen e materialeve individuale apo/dhe publikimeve t ndryshme t shkolls;

prdor materiale, burime t ndryshme informimi dhe teknologjin n shkoll dhe n jetn e prditshme si ndihm pr prparimin n msime dhe pr orientim n karrier;

propozon kriteret pr vlersim t paanshm t nj veprimtarie sportive, shkencore, teknologjike, artistike, etj., (antar jurie t ngritur n nivel klase, shkolle apo shoqrie civile).

Kompetenca personale Nxnsi/ja:

vlerson vlern ushqyese t ushqimeve q konsumon, duke i klasifikuar ato n baz t nevojave t

individit pr to n situata t ndryshme (gjat stinve, smundjeve etj.);

argumenton nevojn e respektimit t regjimit ushqimor t shndetshm dhe t regjimit ditor, javor apo mujor sipas udhzimeve t lexuara ose t dgjuara nga mjeku gjat nj diskutimi n klas, shkoll apo n familje;

vlerson domosdoshmrin e kushteve higjienike pr prgatitjen dhe konsumimin e ushqimeve dhe

pijeve, shpjegon rrethanat e mundshme t helmimit nga papastrtia;

dallon sjelljen korrekte nga ajo jokorrekte gjat puns n grup ose n situata emocionale dhe propozon masat pr parandalimin/tejkalimin e tyre;

shpjegon rndsin e identifikimit t personave dhe shrbimeve kompetente t nevojshme pr mbshtetje n situata q konsiderohen potencialisht t rrezikshme pr shndetin fizik dhe mendor;

prshkruan mundsit, rreziqet, pasojat e infeksioneve, smundjeve seksualisht t transmetueshme duke sqaruar mnyrat dhe mjetet pr parandalimin e tyre nprmjet formave t ndryshme t prezantimit (t folur, t shkruar, grafike, pllakate, pamflete, apo loj teatrale, performanc artistike etj.);

reagon ndaj sjelljeve negative duke identifikuar shkaqet e paraqitjes dhe pasojat e mundshme pr

shndetin dhe mirqenien e individit (p.sh. prdorimi i duhanit, alkoolit apo drogs) etj.

Kompetenca qytetare Nxnsi/ja:

praktikon t drejtat dhe detyrimet si qytetar n situata konkrete t jets s prditshme, n klas,

shkoll, komunitet ose gjat diskutimit dhe respektimit t mendimit t tjetrit;

reagon ndaj personave t cilt shkelin, cnojn ose mohojn t drejtat e t tjerve duke i ilustruar kto sjellje me shembuj t figurave t shquara historike, personazheve nga letrsia a filmat, si dhe arsyeton pasojat e ktyre veprimeve pr individin, grupin dhe komunitetin;

solidarizohet me personat n nevoj ose t rrezikuar, duke ndrmarr veprime konkrete pr afrimin e

ndihms sipas nevojs q kan;

identifikon paragjykimet apo dukurit jo t mira n klas, shkoll apo n komunitet, mban qndrim ndaj tyre duke propozuar veprime konkrete parandalimi.

Kompetenca digjitale Nxnsi/ja:

prdor TIK-un pr t lehtsuar procesin e t nxnit dhe pr t rritur efektivitetin n msimnxnie;

prdor mjetet multimediale pr t bashkpunuar me persona t tjer dhe pr t rritur produktivitetin e tij dhe t nxnit efektiv;

bashkpunon me moshatart e tij duke prdorur mjetet e telekomunikacionit bashkpunues, pr t hetuar tema msimore, pr t zgjidhur shtje dhe probleme q mund t lindin n shkoll dhe jasht saj;

prdor me saktsi komandat e avancuara t programeve standarde pr prpunimin e teksteve,

tabelave, videove e fotografive pr prezantime;

krijon animacione origjinale ose dokumentar duke u bazuar tek ngjarjet e komunitetit dhe mjedisit shkollor;

prdor aftsit e t menduarit kritik pr t planifikuar, hulumtuar e menaxhuar projekte, pr t zhvilluar strategji, pr t zgjidhur problemet dhe arrin vendimmarrje, n baz t informacionit t fituar duke prdorur mjetet dhe burimet e

duhura digjitale.


(8)

(Libr msuesi pr tekstin) (Kimia 9) (9)

Vetit e lnds - 18 or Tretsirat - 8 or Gjithsej - 26 or

NR.

Tematika

Jav

Tema

Situat e parashikuar e t nxnit (situata e parashikuar n do or msimore ose situata e sugjeruar m posht)

Metodologjia

Vlersimi

Burimet

1.

Tematika 1

Tematika:

Diversiteti

Nntematika:

Vetit e lnds

1.

1- Ndrtimi i atomit 2- Hetim shkencor: zbulimi i elektroneve

Imagjinoni nj shalqi brenda t cilit ndodhen brthamat e tij. Kshtu mendohet dhe atomi me pjest q e prbjn at.

Diskutimi i ideve Ndrtimi i shprehive studimore

Nxitje e diskutimit

Vlersim individual i nxnsve.

Vlersim i prgjigjeve me goj

Teksti Kimia 9,

e-libri, laptop, video t modeleve t atomeve.

2.

3.

2.

1. Zbulimi i brthams.

2. Protonet, elektronet dhe Tabela Periodike.

Dim se satelitt rrotullohen rreth planetit, ashtu edhe elektronet rrotullohen rreth brthams s atomit.

Secili nga nxnsit vizaton n fletoren e klass deri n 4 rrath brenda t cilve vendosim numrin e ngarkesave pozitive.


Nxitje e diskutimit



Teksti Kimia 9, e-libri, tub uji, pllaka metalike

tabela, shkumsa me ngjyra

4.

5.

3.

1. Numri i protoneve, numri i neutroneve dhe izotopet

2. Detyr eksperimentale: Modele t shprndarjes s elektroneve n atome t ndryshme

N drras paraqesim forma t ndryshme t atomeve me

shtresa t ndryshme, ku gjejm n varsi t shtresave dhe numrit t elektroneve emrin e atomit.


Nxitje e diskutimit



Teksti Kimia 9, e-libri, libra t ndryshm, materiale nga interneti,

flet pundoreje me ngjyra.

6.

7.

4.

1. Pasdite tematike me tem Evolucioni i modelit t atomit

2. Ushtrime mbi shprndarjen e elektroneve n atome t ndryshme

Marrim nga nj cop karton dhe e presim n forma t ndryshme n varsi t shtresave elektronike t vet atomit dhe mbi t vendosim topa t vegjl plasteline, t cilat prcaktojn numrin e elektroneve n atom

Diskutimi i njohurive Veprimtari e leximit t drejtuar

Alfabeti i njpasnjshm

Pr aktivizimin n orn e msimit.

Pr shprehjen e koncepteve kryesore

Teksti Kimia 9,

e-libri, tabel e Sistemit Periodik, shkumsa me ngjyra, natrium got kimike.

8.


9.

5.

1. Elementet e Grupit IA

2. Elementet e Grupit IIA

Marrim nj got kimike n t ciln hedhim nj cop t vogl natriumi.

Marrim dy gota te t cilat hedhim tek e para kalcium dhe HCl dhe n gotn tjetr Mg dhe HCl.



Pr prkufizimin e elementeve t Grupit IA dhe IIA. Pr aktivizimin n orn e msimit

Teksti Kimia 9,

e-libri, tabel e Sistemit Periodik, shkumsa me ngjyra, natrium got kimike.

10.

6.

1. Elementet e Grupit VIIA

2. Shfrytzimi i t dhnave dytsore - klorinimi i ujit

Pr elementet e Grupit VIIA, eksperimenti paraqet rrezikshmri prandaj m ndiqni me vmendje.

Kemi vn re ndonjher q kur pim uj ose kur lahemi n

pishina vjen er klori. Lind pyetja:

Pse i hedhim ujit klor?



Pr aktivizimin n orn e msimit.


Teksti Kimia 9,

e-libri, tabel e Sistemit Periodik, shkumsa me ngjyra, klor, uj.

11.

7.

1. Elementet e

Diskutimi i

Pr shprehjen e

Teksti Kimia 9,

Grupit VIIIA

njohurive

t koncepteve

e-libri, tabel e

2. Trendi periodik

Veprimtari e leximit

kryesore.

Sistemit Periodik,

(Orientimi n

t drejtuar

Pr aktivizimin n

shkumsa me

perioda)

Alfabeti i

orn e msimit

ngjyra, natrium

njpasnjshm

got kimike

12.

8.

1. Si punojn

Satiendra hodhi hipotezn e

Diskutimi i

Pr shprehjen

Teksti Kimia 9,

shkenctart

lidhjes midis grimcave nnatomike

njohurive

e koncepteve

e-libri, shkumsa

brenda grimcave

dhe energjis.

Veprimtari e leximit

kryesore.

me ngjyra, libra

nnatomike

t drejtuar

Pr aktivizimin n

t ndryshm

2. Ushtrime

Alfabeti i

orn e msimit

enciklopedik

njpasnjshm

13.

9.

1. Detyr eksperimentale: vetit e metaleve dhe jometaleve

Marrim substanca t ndryshme t metaleve dhe jometaleve dhe duke u nisur nga veorit e tyre bjm ndarjen e tyre.

Veprimtari e leximit t drejtuar


Konkurse debate

Pr shprehjen bukur t koncepteve kryesore.

Pr aktivizimin n

orn e msimit

Teksti Kimia 9,

e-libri, metale, jometale, tabel e Sistemit Periodik

2. .Prsritje


14.

Tematika: Diversiteti Nntematika: Tretsirat

10

1. Przierjet homogjene dhe heterogjene

2. Tretsirat, tretsi dhe substanca e tretur

Kryejm nj eksperiment. Marrim dy gota n t ciln kemi hedhur uj te gota e par hedhim sheqer, kurse te gota e dyt hedhim misr. far do t ndodh?

Eksperimenti Veprimtari e leximit t drejtuar Eksperimenti Veprimtari e leximit t drejtuar

Pr demonstrimin sa m mir t eksperimentit.

Pr prqendrimin gjat vzhgimit t eksperimentit

Teksti Kimia 9,

e-libri, tretsira t ndryshme, krip, sheqer, misr, uj

15

11

1. Tretsirat dhe karakteristikat e tyre

2. Hetim shkencor: faktort q ndikojn n tretshmrin e substancave

Marrim dy gota me aj. Te t dyja hedhim sheqer, te njra rritim temperaturn, kurse te tjetra rritim shkalln e grimcimit. Ku do t tretet m shpejt substanca? Cilt jan faktort q ndikuan n tretjen

e substancave?

Eksperimenti Veprimtari e leximit t drejtuar

Pr demonstrimin sa m mir t eksperimentit.

Pr prqendrimin gjat vzhgimit t eksperimentit

Teksti Kimia 9,

e-libri, tretsira t ndryshme, krip, sheqer, misr, uj

12

1. Ushtrime

2. Prsritje

Gjat ksaj ore te nxnsit nxitet mendimi krijues, nprmjet enigmave, lojrave, plotsimit t fjalive etj.


Pr shprehjen e koncepteve kryesore.

Pr aktivizimin n orn e msimit. Pr zgjidhjen e ushtrimeve t

ndryshme

Teksti Kimia 9, e-libri, drrasa e zez, shkumsa me ngjyra, libra ushtrimesh t zgjidhura.

11.

13

1. Test

2. Projekt (ora e par)

Organizimi n grupe pr kryerjen e testimit

Kontrolli i njohurive nprmjet testimit

Pr zgjidhjen e ushtrimeve t ndryshme

12.

Flet testimi pr do nxns.

PLANIFIKIMI I TREMUJORIT T DYT, JANAR MARS LNDA: KIMI






transmeton sakt t dhnat e mbledhura pr nj tem konkrete n form tekstuale, numerike, verbale, elektronike apo n ndonj form tjetr t t shprehurit;

prezanton para t tjerve nj projekt pr nj tem t dhn, t prgatitur vet ose n grup, duke grshetuar format e komunikimit verbal dhe elektronik, si dhe veprimin praktik;


analizon prmbajtjen dhe kuptimin e nocioneve (koncepteve) t reja duke prdorur leksikun e prshtatshm;



paraqet n forma t ndryshme (me goj, t shkruar, grafike, me simbole) argumente pr t prforcuar

mendimin apo qndrimin e vet pr nj problem nga fusha t caktuara;


analizon nj punim (p.sh., artikull gazete, piktur, studim shkencor etj.) duke gjetur analogji dhe dallime me punime t ngjashme nga autor t ndryshm;

prpunon iden e vet n nj projekt me shkrim pr nj shtje t caktuar duke propozuar qllimin, aktivitetet kryesore, afatet, vendin, personat, materialet dhe mjetet e nevojshme pr kryerjen e tyre dhe parashikon pengesat e mundshme gjat realizimit;








regjistron n form t shkruar, grafike, etj., informacionin/ faktet pr nj tem; veon me an t tekni-

kave t ndryshme pjest sipas rndsis dhe nevojs pr temn/detyrn e dhn;


(12)


shfrytzon n mnyr efikase fjalort, enciklopedit dhe teknologjin informative apo burime t tjera pr zhvillimin e nj ideje/projekti me baz klase/shkolle ose jasht saj;


paraqet/skicon idet e veta pr ecurin dhe mnyrn e zhvillimit t nj veprimtarie duke e argumentuar para t tjerve;


shfrytzon n mnyr t efektshme teknika t ndryshme gjat t nxnit t tems s dhn duke klasifikuar informacionin e njohur nga ai i panjohur si dhe at q sht i paqart;

prdor elementet e portofolit personal pr vetvlersimin dhe identifikimin e anve t forta, i shfrytzon ato pr prparimin n msime dhe pr orientimin pr karrier.




prdor programet kompjuterike pr prpunimin e t dhnave dhe paraqitjen e vizatimeve/diagrameve

t nevojshme pr prgatitjen e materialeve individuale apo/dhe publikimeve t ndryshme t shkolls;

prdor materiale, burime t ndryshme informimi dhe teknologjin n shkoll dhe n jetn e prditshme si ndihm pr prparimin n msime dhe pr orientim n karrier;

propozon kriteret pr vlersim t paanshm t nj veprimtarie sportive, shkencore, teknologjike, artistike, etj., (antar jurie t ngritur n nivel klase, shkolle apo shoqrie civile).



individit pr to n situata

t ndryshme (gjat stinve, smundjeve etj.);




dallon sjelljen korrekte nga ajo jo korrekte gjat puns n grup ose n situata emocionale dhe propozon masat pr parandalimin/tejkalimin e tyre;


prshkruan mundsit, rreziqet, pasojat e infeksioneve, smundjeve seksualisht t transmetueshme duke sqaruar mnyrat dhe mjetet pr parandalimin e tyre nprmjet formave t ndryshme t prezantimit (t folur, t shkruar, grafike, pllakate, pamflete, apo loj teatrale, performanc artistike etj.);






13

reagon ndaj personave t cilt shkelin, cnojn ose mohojn t drejtat e t tjerve duke i ilustruar kto sjellje me shembuj t figurave t shquara historike, personazheve nga letrsia a filmat si dhe arsyeton pasojat e ktyre veprimeve pr individin, grupin dhe komunitetin;








prdor me saktsi komandat e avancuara t programeve standarde pr prpunimin e teksteve, tabe-

lave, videove e fotografive pr prezantime;


prdor aftsit e t menduarit kritik pr t planifikuar, hulumtuar e menaxhuar projekte, pr t zhvilluar strategji, pr t zgjidhur problemet dhe arrin vendimmarrje, n baz t informacionit t fituar duke prdorur mjetet dhe burimet e

duhura digjitale.


(14)


Janar-Mars (12 jav x 2 or = 24 or ) Kapitulli: Atmosfera - 5 or

Kapitulli: Radha e aktivitetit t metaleve - 11 or Kapitulli: Prfitimi i kriprave - 8 or

Gjithsej: 24 or

NR.

Tematika

Jav

Tema

Situat e parashikuar e t nxnit

Metodologjia

Vlersimi

Burimet

1.

Tematika 1

Tematika: Diversiteti Nntematika:

Atmosfera

(3 or teori, 1 or prsritje, 1 or pasdite tematike)

Tematika: Diversiteti Nntematika:

Radha e aktivitetit t metaleve

(8 or teori, 1

or ushtrime, 1 or prsritje, 1 or pasdite tematike)

14

1. Ajri dhe prbrja e tij

2. Lndt djegse fosile

Makinat lvizin n mnyr t vazhdueshme. Ku e gjejn energjin?

Prezantojm dy fosile t milionave vjet m par

Diskutimi i njohurive paraprake Veprimtari e leximit t drejtuar

Ndrtimi i shprehive studimore

Pr aktivizimin n orn e msimit

Pr shprehjen bukur t koncepteve kryesore

Teksti Kimia 9, e-libri, tub qelqi, naft, qymyr

2.

3.

15

1. Ndotsit atmosferik n mbrojtjen e mjedisit

2. Pasdite tematike Mbrojtja e mjedisit

Marrim dy lule dhe njrs lule i hedhim lng limoni, kurse tjetrs uj. far ndodh?

Shikojm n videoprojektor kngn e Majkll Xheksonit Earth.





Teksti Kimia 9, e-libri, pankarta, enciklopedi, materiale nga interneti

4.

5.

16

1. Prsritje

2. Reaksionet e metaleve me oksigjenin

Paraqitja e makinave q shpenzojn energji dhe nxjerrin lnd djegse.

Pothuajse t gjitha prbrjet digjen n prani t oksigjenit.





Teksti Kimia 9, e-libri, materiale nga interneti

magnez, tallash, hekur

6.

7.

17

1. Reaksionet e metaleve me ujin

2. Brejtja e metaleve (korrozioni)

Imagjinoni nse anijet do t prbheshin prej materiali q do brehej, far do t ndodhte?

Marrim nj gozhd dhe e hedhim n tri gota q prmbajn tretsira t ndryshme


Alfabeti i njpasnjshm Lviz/ ndalo/krijo n dyshe

Lexim prmbledhs



Teksti Kimia 9, e-libri, letra me ngjyra, provza me madhsi

mesatare, gozhda, shkumsa me ngjyra

8.


9.

18

1. Reaksionet e metaleve me acidet

2. Radha e aktivitetit t metaleve

Marrim tri gota n t cilat hedhim acide t ndryshme dhe mbi to hedhim metale: kalcium, zink, magnez. far do t ndodh?

Marrim nj got n t ciln hedhim uj dhe i shtojm

nj cop natrium. far do t ndodh?

Diskutim i njohurive Ditar trepjessh Shkrim i shpejt Pyetja sjell pyetjen Grupet e ekspertve Prmbledhje e strukturuar



Teksti Kimia 9, e-libri, letra me ngjyra, acid klorhidrik, magnez, zink,

10

11

19

1. Nikeli n radhn e aktivitetit t metaleve

2. Prdorimi i radhs s aktivitetit t metaleve

Nora donte ti blinte nj or babit, por ajo zgjodhi nj material joalergjik.

Biikleta i ka t telat prej alumini, me qllim q t ec sa m leht. Pse ndodh kjo?

Rrjeti i diskutimit Kubimi

Lviz/ndalo/krijo n dyshe

Role t specializuara n grupe



Teksti Kimia 9,

e-libri, lapsa me ngjyra, epruveta, hekur, nikel

12

13

20

1. Ushtrime mbi radhn e aktivitetit t metaleve

2. Reaksionet e zvendsimit te metalet

Marrim nj got n t ciln hedhim sulfat bakri dhe n t hedhim nj gozhd, vreni me kujdes.

Rrjeti i diskutimit Pyetje /prgjigje/ verifikime

Lapsat n mes, ditar trepjessh, rishikim n dyshe



Teksti Kimia 9,

e-libri, shkumsa me ngjyra,

sulfat bakri, gozhd, got kimike

14.

15

21

1. Prsritje

2. Detyr eksperimentale; Renditja e metaleve n baz t aktivitetit t metaleve

Marrim disa epruveta n t cilat hedhim uj dhe acid pastaj shtojm zink, magnez.

Marrim nj provz n t ciln hedhim acid sulfurik dhe n brendsi t gots hedhim nj cop magnez ose zink.


Nxitja e diskutimit

Demonstrimi, eksperimenti Vzhgimi Debati



Teksti Kimia 9, e-libri, letra me ngjyr epruveta, shishe kimike, magnez

16


17

Tematika:

Ndrveprimet

Nntematika: Prfitimi i kriprave

(8 or gjithsej)

4 or teori

1 or ushtrime

1 or prsritje

1 or detyr eksperimentale 1 or testim

22

1. Reaksionet e zvendsimit njfish dhe dyfish

2. . Detyr eksperimentale: Gatitja e kriprave

Situata e parashikuar n tekst

Marrim tri gota n t cilat hedhim te njra metal, te tjetra baz dhe karbonat natriumi. Te t tria hedhim acid. far vini re?

Eksperimenti Msim mbi argumente Organizuesi grafik

Demonstrimi, eksperimenti Vzhgimi Debati



Teksti Kimia 9,

e-libri, sulfat bakri, nitrat kalciumi, zink, klorur natriumi

18

19

23

1.Gatitja e kriprave nga bashkveprimi

i metaleve me karbonatet

2. Gatitja e kriprave nga bashkveprimi

i acideve me karbonatet dhe oksidet


Marrim nj got acid sulfurik t holluar dhe hedhim pluhur t karbonatit t bakrit.

Lviz/ndalo/krijo n dyshe Eksperimenti Vzhgimi

Lexim i drejtuar Pun n dyshe



Teksti Kimia 9,

e-libri, cilindr i shkallzuar, hink konike, havan porcelani

20

21

24

1. Gatitja e kriprave nga bashkveprimi

i acideve me bazat, reaksionet e asnjansimit 2.Ushtrime: Mbi gatitjen e kriprave

Theksojm rndsin e krips n jetn e prditshme

Ndahet drrasa n tri pjes dhe jepen ushtrime me grupe nxnsish.

far dim /far duam t dim /far msuam

Puno n dyshe Tryez e rrumbullakt Pun individuale, pun n grupe Debate

Pyetje /prgjigje


Pr shkrimin sakt t reaksioneve t veprimit t bazave me acidet


Teksti Kimia 9,

e-libri, cilindr i shkallzuar, hink konike, havan porcelani,

llamba bunsen

22


23

25

1. Prsritje

2. Test kontrolli tremujori i dyt JanarMars

Pun n mnyr t pavarur

Alfabeti i njpasnjshm Provim /korigjim/ diskutim

Pr shkrimin sakt t reaksioneve t veprimit t bazave me acidet

Fleta formati testimi

24


PLANIFIKIMI I TREMUJORIT T TRET, PRILL QERSHOR LNDA: KIMI






transmeton sakt t dhnat e mbledhura pr nj tem konkrete n form tekstuale, numerike, verbale, elektronike apo n ndonj form tjetr t t shprehurit;

prezanton para t tjerve nj projekt pr nj tem t dhn, t prgatitur vet ose n grup, duke grshetuar format e komunikimit verbal dhe elektronik, si dhe veprimin praktik;


analizon prmbajtjen dhe kuptimin e nocioneve (koncepteve) t reja duke prdorur leksikun e prshtatshm;



paraqet n forma t ndryshme (me goj, t shkruar, grafike, me simbole) argumente pr t prforcu-

ar mendimin apo qndrimin e vet pr nj problem nga fusha t caktuara;


analizon nj punim (p.sh., artikull gazete, piktur, studim shkencor etj.) duke gjetur analogji dhe dallime me punime t ngjashme nga autor t ndryshm;

prpunon iden e vet n nj projekt me shkrim pr nj shtje t caktuar duke propozuar qllimin, aktivitetet kryesore, afatet, vendin, personat, materialet dhe mjetet e nevojshme pr kryerjen e tyre dhe parashikon pengesat e mundshme gjat realizimit;








regjistron n form t shkruar, grafike, etj., informacionin/ faktet pr nj tem; veon me an t tekni-

kave t ndryshme pjest sipas rndsis dhe nevojs pr temn/detyrn e dhn;

shfrytzon n mnyr efikase fjalort, enciklopedit dhe teknologjin informative apo burime t tjera


(19)


pr zhvillimin e nj ideje/projekti me baz klase/shkolle ose jasht saj;


paraqet/skicon idet e veta pr ecurin dhe mnyrn e zhvillimit t nj veprimtarie duke e argumentuar para t tjerve;


shfrytzon n mnyr t efektshme teknika t ndryshme gjat t nxnit t tems s dhn duke kla-

sifikuar informacionin e njohur nga ai i panjohur si dhe at q sht i paqart;

prdor elementet e portofolit personal pr vetvlersimin dhe identifikimin e anve t forta, i shfrytzon ato pr prparimin n msime dhe pr orientimin pr karrier.




prdor programet kompjuterike pr prpunimin e t dhnave dhe paraqitjen e vizatimeve/dia-

grameve t nevojshme pr prgatitjen e materialeve individuale apo/dhe publikimeve t ndryshme t shkolls;

prdor materiale, burime t ndryshme informimi dhe teknologjin n shkoll dhe n jetn e prdit-

shme si ndihm pr prparimin n msime dhe pr orientim n karrier;

propozon kriteret pr vlersim t paanshm t nj veprimtarie sportive, shkencore, teknologjike, artistike, etj., (antar jurie t ngritur n nivel klase, shkolle apo shoqrie civile).



individit pr to n situata

t ndryshme (gjat stinve, smundjeve etj.);




dallon sjelljen korrekte nga ajo jo korrekte gjat puns n grup ose n situata emocionale dhe propozon masat pr parandalimin/tejkalimin e tyre;


prshkruan mundsit, rreziqet, pasojat e infeksioneve, smundjeve seksualisht t transmetueshme duke sqaruar mnyrat dhe mjetet pr parandalimin e tyre nprmjet formave t ndryshme t prezantimit (t folur, t shkruar, grafike, pllakate, pamflete, apo loj teatrale, performanc artistike etj.);



20




reagon ndaj personave t cilt shkelin, cnojn ose mohojn t drejtat e t tjerve duke i ilustruar kto sjellje me shembuj t figurave t shquara historike, personazheve nga letrsia a filmat si dhe arsyeton pasojat e ktyre veprimeve pr individin, grupin dhe komunitetin;








prdor me saktsi komandat e avancuara t programeve standarde pr prpunimin e teksteve, tabe-

lave, videove e fotografive pr prezantime;


prdor aftsit e t menduarit kritik pr t planifikuar, hulumtuar e menaxhuar projekte, pr t zhvilluar strategji, pr t zgjidhur problemet dhe arrin vendimmarrje, n baz t informacionit t fituar duke prdorur mjetet dhe burimet e

duhura digjitale.


(21)

(Libr msuesi pr tekstin) (Kimia 9)

(22)PLANIFIKIMI I TREMUJORIT III

Prill Qershor (10 jav x 2 or = 20 or) Kapitulli: Shpejtsia e reaksioneve kimike - 9 or Kapitulli: Reaksionet termokimike - 11 or Gjithsej: 20 or

NR.

Tematika

Jav

Tema

Situat e parashikuar e

t nxnit

Metodologjia

Vlersimi

Burimet

1.

Tematika 1

Tematika:

Diversiteti (7 or)

Nntematika: Shpejtsia e reaksioneve kimike (9 or)

5 or teori,

1 or ushtrime,

1 or prsritje,

1 or detyr eksperimentale, 1 or projekt

26.

1. Shpejtsia e reaksionit

2. Shpejtsia e reaksionit dhe prqendrimi

Marrim dy gota aj te t cilat hedhim sheqer, njrn e trazojm kurse tjetrn e ngrohim, ku do t tretet m shpejt sheqeri

Shoqrit farmaceutike punojn pr t krijuar ilae q shpejtojn ose ngadalsojn reaksionin.

Eksperimenti Veprimtari e leximit t drejtuar

Hart koncepti

Eksperimenti Kubimi

Reflekto /Reflekto / reflekto

Pr aktivizimin gjat ors s msimit

Pr demonstrimin dhe prshkrimin e eksperimenteve

Teksti Kimia 9, e-libri, got

kimike, shkumsa me ngjyra, acid klorhidrik

shirit magnezi, cilindr i shkallzuar

2.

3.

27

1. Shpejtsia e reaksionit dhe temperatura

2. Shpejtsia e reaksionit dhe siprfaqja e kontaktit


Kur mielli bie n pluhur n kontakt me nj siprfaqe shprthen shkndija.

Marrdhnie pyetje / prgjigje

Role t specializuara n grupe

Prvijimi i koncepteve Diskutimi i njohurive Veprimtari e leximit t drejtuar



Pr demonstrimin dhe prshkrimin e eksperimenteve Pr demonstrimin dhe prshkrimin e

eksperimenteve

Teksti Kimia 9,

e-libri, gota kimike, tretsir e sulfatit t natriumit letr diagram, me kuadrate dhe e shnuar me kryq

4.

5.

28

1. Shpejtsia e reaksionit dhe katalizatort

2. Detyr eksperimentale: faktort q ndikojn n shpejtsin e reaksionit

Jona filloi t hante nj sandvi dhe buka n gojn e saj filloi t shprbhej.

far ka ndodhur?



Nxitja e mendimit Eksperimenti, demonstrimi, vzhgimi Pyetje /prgjigje



Teksti Kimia 9, e-libri, got

kimike, cilindr i shkallzuar acid klorhidrik

i holluar dhe i prqendruar, magnez, zink

6


7

29

1. Ushtrime mbi shpejtsin e reaksionit

2. Prsritje



Pyetje /prgjigje Organizuesi grafik Prmbledhje e strukturuar Kontroll i detajuar

Hart koncepti

Pr shkrimin sakt t reaksioneve kimike

Pr demonstrimin dhe prshkrimin e

eksperimenteve

Teksti Kimia 9,

e-libri, letra t bardha, shkumsa me ngjyra

8

9

Tematika: Ndrveprimet 10 or Nntematika: Reaksionet termokimike (11 or)

6 or teori,

1 or ushtrime,

1 or prsritje,

2 or projekt,

1 or test

30

1. Projekt: Ndikimi i faktorve n shpejtsin e reaksionit

2. Ndryshimi i energjis n

reaksionet kimike

Organizimi i nxnsve pr grumbullimin e materialeve n dispozicion t tems.


Demonstrimi eksperimenti /debati

Parashikimi me terma paraprak V, P, L, P, R



Teksti Kimia 9,

e-libri, letra pune, shkumsa me ngjyra, plastelin materiale nga interneti

10

11.

31

1. Hetim shkencor pr lndt djegse

2. Thellim njohurish: Zgjedhja e lndve djegse

jan lndt djegse, pse na nevojiten dhe far pasojash sjellin ?

Nxnsit duan t msojn se cila nga lndt djegse sht m e lir dhe m e mir.

Organizuesi grafik Dora e fsheht Stuhi mendimesh

Parashikimi me terma paraprak

V, P, L, P, R,

Stuhi mendimesh


Pr dhnien sakt dhe pa gabime t informacioneve

Teksti Kimia 9, e-libri, kap

metalike, llamb, termometr, kapse metalike revista shkencore, enciklopedi, atlas biologjik

12

13

32

1. Thellim njohurish: Njehsimi i energjis s ushqimit

2. Hetim shkencor: Ndryshimi i njehsimeve endotermike



Lapsat n mes Eksperimenti komente prgjigje Pyetje-prgjigje Marrdhniet pyetje / prgjigje

Role t specializuara n grupe Prvijimi i koncepteve

Pr dhnien sakt dhe pa gabime t informacioneve


Teksti Kimia 9,

e-libri, termometr, en metalike, pllaka rezistente, gota kimike, karbonat natriumi, oksid natriumi, acid

klorhidrik

14


15

33

1. Fotosinteza dhe frymmarrja

2. Projekt: Fotosinteza dhe frymmarrja

T gjitha qeniet e gjalla n natyr kryejn procesin e fotosintezs, duke thithur energjin diellore

Mjeku holandez Van Helmont kreu nj eksperiment pr t zbuluar se nga e merrte fuqin rritja e bims dhe vrtetoi se kjo energji vjen nga procesi i fotosintezs

Harta semantike, Kubimi shkrimi i shpejt

Demonstrimi Eksperimenti Diskutimi /debati

Pr mnyrn e prshkrimit t procesit t

fotosintezs dhe frymmarrjes


Teksti Kimia 9,

e-libri, skema q shpjegojn procesin e fotosintezs dhe frymmarrjes

16

17

34

1 Ushtrime mbi reaksionet termokimike

2. Prsritje

Kalimi nga gjendja e lngt n t gazt sht nj proces endotermik se thithet energji.

Jepen shembuj t proceseve t msuara dhe nxnsit prcaktojn me far reaksionesh kemi t bjm.

Organizuesi grafik, pyetje /prgjigje / argument Reflekto/reflekto/reflekto

Eksperimenti far msuam,

Mendo puno ne dyshe

Per t shpjeguar se si ndryshojn proeset ekzotermike dhe endotermike

Pr t shpjeguar se si ndryshojn proeset ekzotermike dhe endotermike

Teksti Kimia 9,

e-libri, letra t bardha, shkumsa me ngjyra termometr, en metalike, llamb alkooli, letra etj.

18

19

35

1. Test pr tremujorin e tret prill qershor

2. Projekt - Lndt djegse, prdorimi i tyre

Punohet n mnyr t pavarur

Krahasimi i lndve djegse

Pun individuale, kontrolli vetjak, Demonstrimi, eksperimenti, Diskutim/debat

N baz t nivelit minimal, mesatar demonstrimin dhe prshkrimin e eksperimenteve

Teksti Kimia 9,

e-libri, flet formati, revista shkencore, enciklopedi, pamje fotografike

20

Fusha: Shkencat e natyrs

Lnda: Kimi

Shkalla: 4

Klasa: 9

Tematika: Vetit e lnds

Situata e t nxnit:

Modelet e ndryshme t atomeve jan prdorur pr t shpjeguar teorikisht far ndodh. Modeli m i ri tregon se atomi sht ndrtuar nga brthama (protone+neutrone) dhe elektrone.

Tema msimore:

Ndrtimi i atomit

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave t fushs sipas tems msimore:

Nxnsi/ja:

emrton nngrimcat prbrse t atomit;

prshkruan vetit e nngrimcave;

vizaton modelin e ndrtimit t atomit dhe shpjegon pse atomi sht elektroasnjans.

Fjal ky:

Atom

Model i ndrtimit t atomeve Nngrimca

Ngarkes Brtham

Elektroasnjans

Burimet

Teksti Kimia IX, e-libri, laptop, video t modeleve t atomeve

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndrkurrikulare:

Fizik Tik

Metodologjia dhe veprimtarit e nxnsve

Diskutim; Veprimtari e leximit t drejtuar; Tabel konceptesh

Organizimi i ors s msimit

Lidhja e tems me njohurit e mparshme: Diskutim pr njohurit paraprake Msuesi/ja shtron pyetjet pr diskutim.

sht atomi? Si e prfytyroni ndrtimin e atomit?

Si jan t vendosura atomet n gjendjen e gazt,t lngt dhe t ngurt?

A mund t parashikojm mnyrn e lidhjes s atomeve me njri-tjetrin sipas modelit t ndrtimit t atomit si sfer?

Ndrtimi i njohurive t reja: Veprimtari e leximit t drejtuar

Msuesi/ja orienton nxnsit t lexojn me paragraf dhe m pas diskutohet mbi bazn e pyetjeve t ngritura nga msuesi.

1. Si sht i ndrtuar atomi sipas modelit t ri t propozuar n vitin 1932? Si emrtohen nngrimcat?

2. far shpjegon modeli i ri n krahasim me modelin e vjetr?

3. Cilat jan vetit e elektroneve, protoneve dhe neutroneve?

4. Pse atomet nuk kan ngarkes?

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve t arritura: Tabel konceptesh Nxnsit punojn n dyshe duke plotsuar tabeln:

Grimca

Masa

Ngarkesa

Elektron

Proton

Neutroni

Atom

Vlersimi

Gjat ksaj ore, nxnsi vlersohet pr:

pjesmarrjen n diskutim;



(26)

(101)

saktsin e prgjigjeve;

argumentet e prdorura pr shpjegim.

Detyrat dhe puna e pavarur

Nxnsve u jepet detyr t vizatojn modelin e ndrtimit t atomit t karbonit me 6 elektrone, 6 protone dhe 7 neutrone.

Fusha: Shkencat natyrore

Lnda: Kimi

Shkalla: 4

Klasa: 9

Tematika: Vetit e lndve

Situata e t nxnit:

Imagjinoni nj tub uji t mbyllur nga t dyja ant me pllaka.

far ndodh nse drgojm rrym elektrike n

pjesn e brendshme t tubit q prmban gaze?

Tema msimore: Zbulimi i elektroneve

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave t fushs s tems msimore

Nxnsi/ja:

prshkruan se si punojn shkenctart pr zhvillimin e mtejshm t zbulimeve t hershme;

tregon ngarkesn e elektronit.

Fjal ky: Hetim

Zbulim i elektroneve Rreze katodike

Burimet dhe mjetet:

teksti Kimia 9, e-libri, tub uji , pllaka metalike, tabela, shkumsa me ngjyr


Fizik



Fazat e strukturs

Strategjit msimore

Veprimtarit e nxnsve

Organizimi i nxnsve

Parashikimi

Diskutimi i njohurive

Diskutimi i ideve

Pun me klasn

Ndrtimi i njohurive

Veprimtari e leximit t

drejtuar

Ndrtimi i shprehive

studimore

Pun n grupe

Prforcimi


Nxitja e diskutimit

Pun individuale

Lidhja e tems me njohurit e mparshme: Tabela e pyetjeve

1. far ngarkese kan elektronet?

2. far jan rrezet katodike?

3. Si e kishin imagjinuar m par strukturn e atomit?

Msuesi/ja u prgjigjet t gjitha pyetjeve n mnyr t hollsishme dhe ndrton nj tabel me t dhnat e prgjigjeve t secils pyetje.

Si ishte ndrtuar pajisja q zbuloi

elektronin?

Si sht ndrtuar modeli

i atomit torta me kumbulla? (Tomsoni)

far jan rezet katodike?

far ngarkese ka elektroni?

Cila ishte hipoteza q hodhi posht modelin e Tomsonit? Kush ishte ai shkenctar i guximshm, i cili prezantoi modelin Saturnit t Nagaoks?

Elektronet

N vitin 1869 Johan

Rrezet katodike

Shkenctari japonez

vrtiten rreth

Hitorfi vuri re nj

zotronin ngarkes

Hantaro Nagaoka

ngarkesave

ndriim n ekran, i cili

elektrike. Kjo ngarkes

parashtroi hipotezn,

m pozitive,

shkaktohej nga rrezet

ishte negative. Cila

sipas s cils n nj

si planett

q dilnin nga elektroda

ishte kjo ngarkes?

atom ngarkesa pozitive

rreth diellit.

negative. Kto ishin

Prgjigjen do ta

gjendet n qendr, ndrsa

rrezet katodike.

zbulojm m posht

elektronet vijn rrotull tij, si

satelitt rreth Saturnit.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve t arritura: T ngacmojm imagjinatn e nxnsve duke u drejtuar pyetje

Pyetja 1

Prgjigjja prkatse

far jan rrezet katodike?

Ather hamendsojm, ndoshta rrezet katodike kan ngarkes elektrike.

Provojm ti drejtojm rrezet katodike midis dy pllakave metalike t ngarkuara elektrikisht.

Nse rrezet drejtohen n drejtim t pllaks me ngarkes pozitive, ato zotrojn ngarkes negative.

Kontrollojm t dhnat nga eksperimenti. A e mbshtesin kto t dhna shpjegimin e hamendsuar?

Hamendsimi sht i sakt: Tomsoni grumbulloi t dhna dhe rezultoi se rrezet katodike kishin ngarkes negative

Vlersimi

1. Nxnsi/ja vlersohet pr:

a. aktivizimin gjat ors s msimit;

b. ilustrimin e aparatit q tregon kalimin e rryms elektrike;

c. aftsin pr t zhvilluar eksperimentin.


1. Paraqitni nj tabel n t ciln t ilustrohen modelet e ndryshme t atomeve.

2. Krahasoni modelet e atomeve t Tomsonit me ato t Nagaoks.

Fusha: Shkencat e natyrs

Lnda: Kimi

Shkalla: 4

Klasa: 9


Situata e t nxnit: Sipas rastit

Tema msimore: Zbulimi i brthams

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave t fushs sipas tems msimore

Nxnsi/ja:

identifikon karakteristikat shkencore t problemit 2;

thekson elementet q kan lidhje me njri-tjetrin.

Fjal ky: Fluoreshent Grimca alfa

Burimet:

teksti Kimia 9, e-libri, flet formati, shkumsa me ngjyra


Fizika

Biologjia molekulare

(Metodologjia dhe veprimtarit e nxnsvePNP:)


Fazat e strukturs

Strategjit msimore


Organizimi i nxnsve

Parashikimi


Diskutimi i ideve

Pun me klasn

Ndrtimi i njohurive


drejtuar

Ndrtimi i shprehive

studimore

Pun me grupe

Prforcimi


Nxitja e diskutimit

Pun individuale

Lidhja e tems me njohurit e mparshme: Tabela e pyetjeve

Si sht i ndrtuar atomi?

N pozicion ndodhen elektronet?

Kush gjendet n qendr t brthams?

Cilat ishin ngarkesat e protoneve dhe elektroneve

Vizatojm nj rreth, brenda t cilit vendosim me rreth m t vegjl ngarkesat e elektroneve dhe protoneve. Msuesi/ja fillon shpjegimin e prgjigjeve n mnyr t hollsishme pr t gjitha pyetjet duke ndrtuar nj tabel me t dhnat pr njohurit e pyetjeve. Tabela quhet DDM.

Di

Dua t di

Msova

Atomi ka pamjen e sferave t trupave t ngurt;

1. Kush ishte Ernest Radhfordi?

2. Cila ishte hipoteza e Radhfordit?

1. Ernest Radhfordi ishte nj shkenctar q punoi dhe jetoi n Zelandn e Re n moshn 23-vjeare. M 1895 ai u zhvendos n Angli, ku studio nn udhheqjen e Tomsonit.

2. Ai kreu nj eksperiment duke goditur nj flet metalike me grimca t ngarkuara pozitivisht.

Atomet jan t ndrtuara nga grimca shum m t vogla; protone, neutrone, elektrone.

3. Cili ishte eksperimenti q ai kreu?

4. far ishin rrezet alfa?

3. Pr t vrtetuar hipotezn, ai kreu eksperimentin pr t cilin kishte hedhur hipotezn. Ata goditn fletn e arit me grimca alfa dhe vun re se rezultatet ishin shum t uditshme, 1 n 10 000 grimca u kthyen mbrapsht, ndrsa t tjerat e kaluan at.

4. Rrezet alfa ishin grimca t ngarkuara pozitivisht.

Atomi nuk ka ngarkes.

5. Cilat ishin pjest e brthams q u zbuluan?

5. Atomi ka n qendr nj brtham, ku pjesa me e madhe e tij sht grumbulluar rreth ksaj brthame, ajo sht e ngarkuar pozitivisht +. Rreth brthams lvizin elektronet.

N vitin 1932 Xhejms edviku vrtetoi se n brtham, ve ktyre

grimcave, gjenden dhe neutronet

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve t arritura Vlersimi


aktivizimin gjat ors s msimit;

prshkrimin e eksperimentit.


Hartoni nj ese me tem Historiku i zbulimit t grimcave prbrse t atomit (mund t prdorni materiale nga interneti.)


Lnda: Kimi

Shkalla: 4

Klasa: 9


Situata e t nxnit: Secili nga nxnsit vizaton n fletoren e klass deri n 4 rrath, n qendr t t cilve vendoset brthama. Brenda n brtham shnojm numrin e ngarkesave pozitive pr secilin element q

do t studiojm.

Tema msimore: Protonet, elektronet dhe Tabela Periodike

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave t fushs sipas tems msimore

Nxnsi/ja:

ndrton strukturn elektronike t 20 elementeve t par;

prshkruan ngjashmrit dhe strukturat e ktyre atomeve.

Fjal ky:

Nivele energjetike Struktur elektronike Orbita

Burimet dhe mjetet:

teksti Kimia 9, e-libri, shkumsa me ngjyr, plastelin karton me ngjyr


Fizik Biokimi



Fazat e strukturs

Strategjit msimore


Organizimi i nxnsve

Parashikimi


Diskutimi i ideve

Pun me klasn

Ndrtimi i njohurive


Ndrtimi i shprehive

studimore

Pun n grupe

Prforcimi


Nxitja e diskutimit

Pun individuale

Lidhja e tems me njohurit e mparshme: Diskutim i dyfisht

Vendosim t gjith mbi tavolin Tabelat Periodike t elementeve dhe bjm pyetje.

Tabela e pyetjeve

1. Cilat jan 20 elementet e para n SP?

2. Sa sht numri i rrathve t elementit me numr 20?

3. A ndryshon numri i rrathve pr elemente t ndryshme?

4. A prputhet numri i protoneve me elektronet n shprndarjen e tyre n nivelet energjetike?


A ka rndsi vendosja e atomeve n shtresa elektronike?

Po, ka rndsi.

Pse ?

do atom ka nj emr.

Na lehtson n shprndarje.

Prcaktojm nivelet energjetike.

Na ndihmon pr shprndarjen e elektroneve.

Theksojm numrin atomik Z.

Gjejm numrin e elektroneve.

Ndrtojm nivelet.

Shprndajm elektronet.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve t arritura: Pesvargshi

Ne msuam: Atomi

Atomi i karbonit Atomi i karbonit prmban

Atomi i karbonit prmban elektrone Atomi i karbonit prmban elektrone = me protonet

Vlersimi


a. punn e br n grupe dhe n mnyr individuale;

b. aftsin pr t pasqyruar sakt shprndarjen e elektroneve n nivelet energjetike.


Paraqitni n nj tabel t madhe t ilustruar me ngjyra shprndarjen e elektroneve t 20 elementeve t para.


Lnda: Kimi

Shkalla: 4

Klasa: 9


Situata e t nxnit: Msuesi/ja u trheq vmendjen nxnsve rreth tems, duke u thn se kjo sht nj tem e rndsishme. Ajo u demonstron n drras me an t shkumsave me ngjyra, p.sh., elementin X:

AAA X Z X Z X Z

far sht A dhe Z?

Tema msimore: Numri i protoneve, numri i neutroneve dhe izotopet


Nxnsi/ja:

przgjedh t dhna nga burime t ndryshme;

shfrytzon t dhnat pr t dhn nj koncept t caktuar.


Nxnsi/ja:

prcakton numrin e neutroneve dhe protoneve t nj atomi;

shpjegon se far jan izotopet.

Fjal ky: Numr atomik Numr mase Izotop Nukleone

Burimet:

teksti Kimia 9, e-libri, libra t ndryshm, materiale nga interneti,

flet pundoreje me ngjyra.


Fizik



Fazat e strukturs

Strategjit msimore


Organizimi i nxnsve

Parashikimi


Diskutimi i ideve

Pun me klasn

Ndrtimi i njohurive



Pun n grupe

Prforcimi


Nxitja e diskutimit

Pun individuale

Lidhja e tems me njohurit e mparshme: Ditar dypjessh

Nxnsve u shprndahen disa flet formati n formn e ditarit dypjessh.

Tabela e pyetjeve

Pyetja

Koment

Numri atomik Z

Numri i protoneve q ndodhet n brtham quhet ndryshe numr atomik dhe shnohet me Z, p.sh.: Z Na = 11 (domethn, numri i protoneve tregon Z ngarkes pozitive, si rrjedhim dhe numri i elektroneve = 11 ngarkes negative).

Pyetja

Komenti

Numri i mass A

Shuma e numrit t protoneve dhe neutroneve q ndodhet n brtham jep numrin mass dhe shnohet me A, p.sh.: A = Z+N.

Mg ka 12 protone dhe 12 neutrone d.m.th. A = 12+12 = 24 (n tabeln e SP Mg = 24)

Pyetja

Komenti

Izotopet X, A, Z

Atomet q kan numr atomik t njjt dhe numr mase t ndryshme quhen izotope. Oksigjeni ka tri izotope: izotopin 16 ,17 ,18, t cilt i paraqesim n kt mnyr O O O. Numri atomik sht 8, d.m.th. Z=8 A= 16,17,18.

Msuesi/ja ndrton nj tabel me t dhnat e prgjigjeve t secils pyetje.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve t arritura: Prvijimi i koncepteve Ndrtojm nj tabel.

Atomi i elementit

Nr. i protoneve ose nr.

atomik Z

Nr. i neutroneve

Nr. i mass A

Fluori

9

10

(9+10=19)

Magnezi

12

12

(12+12=24)

Argoni

18

22

(18+22=40)

Vlersimi



prcaktimin e numrit atomik dhe numrin e mass tek izotopet;

aftsin pr t gjetur numrin e mass.


1. Atomi i nj elementi e ka numrin atomik Z=15 dhe ka 16 neutrone. Sa sht numri i protoneve? Po numri i mass A (nukleoneve)?

2. Atomi i nj elementi e ka numrin atomik Z=19 dhe numrin e mass 39 (t nukleoneve). Njehsoni numrin e protoneve dhe numrin e neutroneve t ktij atomi.

DETYR EKSPERIMENTALE nr. 1

Tema: Modele t shprndarjes s elektroneve n atome t ndryshme

Qllimi puns:

Nxnsi/ja:

prshkruan mnyrn e shprndarjes s elektroneve n atome t ndryshme;

argumenton prputhjen midis numrit t elektroneve dhe grupit ku ato ndodhen.

Mjetet e puns: karton me ngjyra, shkumsa me ngjyra, tabela periodike, plastelin.

Zhvillimi i puns

Eksperimenti 1: Modeli i atomit t Radhfordit

Tre shkenctar, Gejgeni, Marsdeni dhe Radhfordi lshuan nj tuf rrezesh alfa, grimca t vogla t ngarkuara pozitivisht drejt nj flete shum t holl prej ajri.

Diagrami paraqet drejtimet e disa grimcave.

flet ari

a) Shpjegoni pse disa nga grimcat udhtuan duke e tejuar fletn e arit.

b) Emrtoni at grimc prbrse t atomit, e cila detyron grimcat t ndrrojn drejtim.

c) Shpjegoni pse shumica e grimcave udhtojn drejt, prmes flets s arit dhe m pas ndryshojn drejtim.

d) far ndodh me grimcat q kalojn drejt elektroneve t ngarkuara negativisht?

Eksperimenti 2: Diagrami i mposhtm tregon shprndarjen e elektroneve t katr atomeve [A], [ B], [C], [D]

(A) (C)BD

a) Cila shprndarje e elektroneve sht e pasakt?

b) Cilat jan dy elementet q i prkasin t njjtit grup t tabels periodike?

c) Cili nga elementet gjendet n periodn e tret t tabels periodike?

d) Tregoni nse prputhet numri i grupit me numrin e elektroneve t shtress s jashtme.

Eksperimenti 3: Na jan dhn kto pajisje: plastelin, karton me ngjyra, tub qelqi.

Ndrtoni me pajisjet e prezantuara m sipr atomet e elementeve: Al (Z= 13); Mg (Z=12); Cl (Z=17); N (z=14) Ndrtoni me an t kartonve dhe plastelins, duke pasqyruar ndrtimin e atomit dhe shprndarjen e elektroneve (ky veprim bhet duke vendosur mbi karton plastelin qe do t luaj rolin e elektroneve).

Eksperimenti 4: Ndrtoni me an t kartonve dhe tubit prej qelqi n mnyr skematike aparatin, i cili pasqyron zbulimin e elektroneve.

Futuni n rol me shokt duke luajtur rolin e shkenctarve q hulumtuan pr zbulimin e elektroneve.

USHTRIME mbi shprndarjen e elektroneve n atome t ndryshme

Ushtrim 1. Diagrami tregon nngrimcat n atomin e nj elementi.

a) Tregoni numrin e grimcave nnatomike n brthamn e atomit.

b) Emrtoni dy llojet e grimcave q gjenden n brtham.

c) Si mendoni n cilin grup t tabels periodike ndodhet ky element?

Zgjidhje

a) nr e grimcave nen/atomike n brthamn e atomit sht =7

b) du llojet e grimcave q gjnden n brtham jan; protone (4) dhe neutrone(3)

c) ky element q ndodhet n SP sht Litiumi sepse ka tre elektrone n shtresn e jashtme arsyetimi;

1. nr e- = nrp+ = nr Z (Z nr. atomik) d.m.th., 3 elektrone = tre protone

2. protonet tregojn nr. atomik.

Ushtrim 2. Si vendosen elektrone n atomin e aluminit me Z=13

Zgjidhje

Atomin e aluminit me Z=13 ka gjithsej 13 elektrone

Dy elektrone vendosen n shtresn e par, duke e plotsuar kt shtres. Tet elektrone vendosen n shtresn e dyt, duke e plotsuar kt shtres.

Tri elektrone q mbeten, vendosen n shtresn e tret q mbetet e paplotsuar. Bni paraqitjen skematike t shprndarjes s elektroneve.

Ushtrim 3.

Plotsoni fjalit e mposhtme.

1. Shtresa quhet --------------- kur prmban numrin maksimal t elektroneve.

2. N nj atom numri i elektroneve prputhet me numrin e ---------------.

3. Shtresa elektronike q sht m afr brthams shnohet -------, kurse ajo q sht m larg shnohet -------

4. N t gjitha grupet, atomet e secilit element t ktij grupi, kan t njjtin numr elektronesh n -------------

5. Shtresa n t ciln vendosen elektronet quhen --------------

Ushtrim 4. N figurn e mposhtme jepen simbolet dhe strukrurat elektronike t disa elementeve t tabels s SP hidrogjen.

litiumberliumborkarbon

natriummagnezkalciumsilic

Pyetjet

1. A shihni ndonj ngjashmri n strukturat elektronike?

2. A ka prputhje midis elementeve q jan vendosur n nj grup?

3. Bni klasifikimin n metale dhe jometale.

4. Cilat shtresa jan t plotsuara dhe cilat jan t paplotsuara?

Ushtrim 5. A kan veti t ngjashme elementet Z=12, Z=4, Z= 20?

Zgjidhje

Mbushja me elektrone pr elementet e dhna bhet sipas ksaj skeme.

K

Z

K

L

M

N

Z

4

2

2

Z

12

2

8

2

Z

20

2

8

8

2

Pra, si e shikoni nga tabela, elementet n shtresn e jashtme kan nga 2 elektrone.

Detyr shtpie

1. Bori e ka nr. atomik Z= 5. Duke br mbushjen me elektrone dhe t elementeve Z= 7, Z=13, Z=19 tregoni cili nga elementet ngjan me bromin?

2. Pr elementet e mposhtme, oksigjeni (Z=8), Na (Z= 11), S (Z=16) paraqisni vendosjen e elektroneve npr shtresa elektronike dhe tregoni n ciln period bjn pjes.

Pasdite tematike: Evolucioni i modelit t ri t atomit

Synimi: Nxnsit dallojn modelet e atomeve t zbuluara nga shkenctar t ndryshm.

Rezultatet e t nxnit Nxnsi/ja:

prshkruan historikun e modeleve t atomeve;

hulumton rrjedhn e zhvillimit t modeleve t atomeve t krijuara nga shkenctar t ndryshm;

krahason modelet e atomeve t zbuluara nga shkenctar t ndryshm.

Metoda: diskutim i hapur

Mjetet dhe materialet: e-libri, botime shkencore, materiale nga interneti, karton me ngjyra, shkumsa me ngjyra, plastelin, videoprojektor.

Zhvillimi i puns

1. Trajtimi teorik: vzhgimi paraprak

Para se t fillojm diskutimin ndjekim nj film n videoprojektor, ku paraqitet nj material pr ndrtimin e atomit. N ekran shfaqet nj rreth i vogl, prfytyrimi i par sipas t cilit lndt q na rrethojn jan t ndrtuara nga grimca shum t vogla u takon filozofit grek Demokritit.

Demokriti mendonte se kto grimca ishin t pandashme, prandaj dhe u quajtn atome (nga greqishtja

atomos i pandashm). Mendoni nse nj objekt fardo e presim n dy copa, pastaj n katr pastaj n 6 e kshtu me radh, derisa vjen nj moment kur ky objekt nuk pritet m.

E shikojm konkretisht.

Demokriti nuk kishte t drejt kur i mendonte atomet t pandashme, por prfytyrimi i tij se ishte grimca m e vogl ishte i sakt.

Ndrtimi i atomit sipas Radhfordit

Cilat jan grimcat prbrse t atomit ?

Atomi prbhet nda elektronet, protonet dhe neutronet.

Si sht i ndrtuar atomi ?

Pr tiu prgjigjur ksaj pyetjeje, fizikani anglez, Radhford, pasi bri nj eksperiment arriti n prfundimin se n qendr t atomit jan vendosur protonet dhe neutronet q formojn brthamn.

N brtham sht prqendruar gjith masa e atomit. Pse? far ngarkese elektrike ka brthama?

Rrotull saj lvizin elektronet.

Meq brthama sht e ngarkuar pozitivisht, kurse elektronet negativisht dhe ngarkesat me shenj t kundrt trhiqeshin, do t duhej q elektronet t binin n brtham, prandaj q t mos ndodhte kjo Radhfordi propozoi q elektronet t lvizin n orbita rrethore.

Ndrtimi i atomit sipas Borit

Sipas teoris s Radhfordit, elektroni mund t lviz n orbita rrethore, por sipas fiziks nj lvizje e till duhej t shoqrohej me lirim energjie, kshtu q elektroni do t lvizte n trajektore rrethore dhe do t binte n brtham. Si rrjedhim, atomi nuk duhej t ishte i qndrueshm

Mirpo prvoja tregon se atomi sht i qndrueshm.

Pr kt arsye fizikani danez Bori propozoi nj teori t re.

Sipas Borit, elektronet nuk lvizin n orbita rrethore fardo, por n orbita rrethore q kan nj largsi t caktuar. Kto i quajti orbita t lejuara, vetm n kto orbita elektroni nuk rrezaton energji.

Vlerat e caktuara t energjis q merr atomi kur elektroni lviz n orbita t ndryshme quhen nivele energjetike.

Ato tregohen me numrin kuantik themelor.

Pasi kan par gjith kt histori nxnsit fillojn t diskutojn rreth ktij historiku.

2. Diskutimi

Nxnsit fillojn t krahasojn ndrtimin e atomit t prezantuar nga shkenctar t ndryshm.

Nxnsit sjellin modele t reja t atomit sipas tyre.

Q m 1897, Tomsoni ishte i pari q zbuloi grimcn prbrse t atomit, elektronin.

Tomsoni propozoi modelin e atomit t torts me kumbulla.

M 1904, duke prdorur t dhna eksperimentale, propozoi nj model t ri.

Elektronet me ngarkes negative jan shprndar rreth ngarkesave pozitive, t cilat n trsi kan formn e nj sfere.

Modeli tjetr ishte ai i Saturnit i Nagaoks, nj shkenctar japonez.

Modeli i Tomsonit nuk ishte i sakt. N nj atom ngarkesat pozitive gjendet n qendr, elektronet vijn rrotull si planett e Saturnit.

Ata paraqesin opinionet e tyre dhe n fund t puns nxjerrin prfundime.

Prfundime

1. Radhfordi vrtetoi q grimcat e vogla nnatomike vinin nga brthama e atomit t azotit dhe kto grimca ishin protonet.

2. M 1920 Radhfordi hodhi iden tjetr q kto grimca nuk ishin t vetmet q gjendeshin n brtham

3. Radhfordi thoshte se n brtham kishte grimca t tjera, t cilat kishin mas, por nuk kishin brtham.

4. M 1932 Xhejms edviku tregoi se n brtham ve protoneve kishte dhe neutrone. 5 . Sot n kimi prdoret modeli atomik i propozuar n vitin 1932.

6. N fund secili nga nxnsit ilustron me an t kartonve modelet e ndryshme t prezantuara m sipr.


Lnda: Kimi

Shkalla: 4

Klasa: 9


Situata e t nxnit: Kryejm nj eksperiment. Marrim nj got kimike dhe hedhim n t 50 ml uj dhe nj cop t vogl natriumi.

Kujdes! Natriumi nuk duhet t kapet me dor, por me pincet.

Tema msimore: Elementet e grupit IA


Nxnsi/ja:

liston prfaqsuesit kryesor t Grupit IA;

prshkruan karakteristikat kryesore t elementeve t ktij grupi.

Fjal ky:

pika e shkrirjes pika e vlimit trend (prirje)

Burimet dhe mjetet: Teksti i nxnsit

Tabela Periodike e elementeve letra t bardha

shkumsa me ngjyr


Fizik Biologji



Fazat e strukturs

Strategjit msimore


Organizimi i nxnsve

Parashikimi


Diskutimi i ideve

Pun me klasn

Ndrtimi i njohurive

Veprimtari t leximit t

drejtuar


Pun n grupe

Prforcimi


Nxitja e diskutimit

Pun individuale

Lidhja e tems me njohurit e mparshme: Diskutimi i njohurive paraprake

Tabela e pyetjeve:

1. Cilat jan elementet e Grupit IA?

2. Si ndryshojn vetit e elementeve t Grupit IA, duke u zhvendosur nga lart-posht?

3. A jan aktive elementet e grupit?

4. Pse elementet e Grupit IA kan veti t ngjashme?

5. far formojn elementet e Grupit IA, kur bashkveprojn me ujin?


Ndrtimi i njohurive: Veprimtari me lexim t drejtuar Ndahen nxnsit n katr grupe t mdha pune.

Grupi I:

(Cilat jan karakteristikat e prgjithshme t grupit IA?)

Grupi II:

(natrium + uj hidroksid natriumi + hidrogjen kalium + uj hidroksid kaliumi + hidrogjen) (Cilat jan pikat e shkrirjes dhe t vlimit t metaleve t grupit IA?)Grupi III: Cilat jan reaksionet me ujin?

Grupi IV: Pse elementet e Grupit IA kan veti t ngjashme?

Msuesi/ja ndan msimin n tre paragraf kryesor dhe udhzon nxnsit t lexojn n heshtje.

(Atomet e t gjitha elementeve t grupit IA kan t njjtn shprndarje t elektroneve. Ato kan1 elektron n shtresn e jashtme.)

Prforcimi: Krkohet nj aktivizim i t gjith nxnsve, prandaj punohet n grupe. Pasi lihen t punojn n mnyr t pavarur, nxnsit pyeten dhe mendimet e tyre hidhen n nj tabel.

Le t pasqyrojm disa pika t shkrirjes dhe t vlimit t disa elementeve t grupit IA.

Metali

A sht element i grupit t par?

Pika e shkrirjes (C)

Litiumi

po

180

Natriumi

po

198

Kaliumi

po

64

Rubidiumi

po

39




shkrimin e reaksioneve;

aftsin pr t prshkruar sakt eksperimentet.


1. Prshkruani trendin e pikave t shkrirjes pr elementet e Grupit IA.

2. Prshkruani trendin e dendsis pr elementet e Grupit IA.


Lnda: Kimi

Shkalla: 4

Klasa: 9


Situata e t nxnit:

Zhvillojm nj eksperiment me dy gota. Te gota A hedhim (Ca +HCl), ndrsa te gota B hedhim (Mg+HCl).

Kalcium + acid klorhidrikMg+HCl

Tema msimore: Elementet e Grupit IIA


Nxnsi/ja:

prshkruan far ndodh gjat bashkveprimit t metaleve me acidet;

parashikon se si do t veproj beriliumi me ujin,

n krahasim me elementet e tjera.

Fjal ky: Aliazh

Reaksioni me ujin Reaksion me acidet

Burimet dhe mjetet:

Teksti Kimia 9, Tabela Periodike e elementeve, letra t bardha, lapustila,

shkumsa me ngjyr.



Elementet e Grupit IIA


Fazat e strukturs

Strategjit msimore


Organizimi i nxnsve

Parashikimi


Diskutimi i ideve

Pun me klasn

Ndrtimi i njohurive


drejtuar

Ndrtimi i shprehive

studimore

Pun me grupe

Prforcimi


Nxitja e diskutimit

Pun individuale

Lidhja e tems me njohurit e mparshme: Stuhi mendimi

Msuesi/ja shkruan n tabel elementet e grupit IIA dhe u thot q n kt or do t flitet pr veorit kryesore t elementeve t grupit IIA.

Tabela e pyetjeve:

1. Cilat jan elementet q prfaqsojn Grupin IIA?

2. A ka smeraldi berilium?

3. Sa elektrone kan n shtresn e jashtme elementet e Grupit IIA?

Msuesi/ja ndrton nj tabel me t dhnat e prgjigjeve t secils pyetje.

1) Kan 22) Japin

elektronereaksione

n shtresnme ujin dhe

e jashtme.formojn

hidrokside.

Ndrtimi i njohurive: Lexim prmbledhjeje n dyshe

Msuesi/ja synon marrjen e njohurive dhe ndarjen e msimit n tre paragraf:

Paragrafi I: beriliumi nj element i rrall: a) pse prdoret beriliumi

Paragrafi II: reaksionet me ujin a) Ca + 2 H2O Ca(OH)2 + H2

b) Sr + 2H2O Sr(OH)2 + H2

c) Ba + 2H2O Ba(OH)2 + H2

Paragrafi III: reaksionet me acidet a) Mg + HCl MgCl2 + H2

b) Ca + HCl CaCl2 + H2


1. Nxnsi vlersohet pr:


shkrimin e reaksioneve;

aftsin pr t prshkruar sakt eksperimentet.


1. Shkruani barazimin e reaksionit t kalciumit me ujin dhe t stronciumit me ujin.

2. Sugjeroni nj eksperiment pr t hetuar se cili nga elementet, beriliumi apo magnezi, vepron n mnyr m energjike me acidin klorhidrik t holluar.

3. Si quhen prbrjet q formohen nga bashkveprimi i elementeve t Grupit IIA me ujin dhe acidin klorhidrik?


Lnda: Kimi

Shkalla: 4

Klasa: 9


Situata e t nxnit: Msuesi/ja u trheq vmendjen nxnsve se eksperimenti q do t zhvillohet paraqet rrezikshmri, prandaj duhet t bhet kujdes.

Eksperimenti: marrim klor dhe hekur, si m posht:

lug pr ndezje

lesh hekuri

klor i gazt

Tema msimore: Elementet e Grupit VIIA


Nxnsi/ja:

1. liston elementet e Grupit VIIA;

2. thekson se elementet e Grupit VIIA aq sa jan t rrezikshme, aq edhe shptojn jet;

3. shkruani barazimin e bashkveprimit t tri

elementeve t Grupit VIIA me hekurin.

Fjal ky:

trend

toksik

halogjen

pik shkrirjeje

pik vlimi

Burimet dhe mjetet:

Teksti Kimia 9, e-libri, Tabela Periodike e elementeve

lapustila brom

jod


Biologjia molekulare



Fazat e strukturs

Strategjit msimore


Organizimi i nxnsve

Parashikimi


Diskutimi i ideve

Pun me klasn

Ndrtimi i njohurive


drejtuar

Ndrtimi i shprehive

studimore

Pun n grupe

Prforcimi


Nxitja e diskutimit

Pun individuale

Lidhja e tems me njohurit e mparshme

Msuesi/ja shkruan n tabel temn e msimit dhe krkon mendimet e nxnsve.

Tabela e pyetjeve

1. Si quhen ndryshe elementet e grupit VIIA?

2. A paraqesin rrezikshmri halogjent?

3. far vut re nga eksperimenti i paraqitur n video?

4. Cili prej elementeve liron m shum energji kur bashkvepron me hekurin? Po m pak?

(Grupi VIIA)JometaleF, Cl, Br, I,

Jan substanca helmueseVeprojn me hekurin formojn klorure

Kan 7 elektroneformojn klorure

N shtresn e jashtme

Quhen halogjen


Ndrtimi i njohurive: Ditar trepjessh

Nxnsve u jepen flet pundoreje me ngjyra t ndryshme dhe secili mban n dor nj ngjyr q tregon rrezikshmrin e halogjenve, duke u nisur nga elementet m pak t rrezikshme.

Msuesi/ja, nse nuk ka kapse thithse, e demonstron eksperimentin me video.

Nj nga nxnsit, pasi sheh videon, paraqet vrojtimet nprmjet nj tabele, si m posht:

Tabela 1

Substanca

Rrezikshmria

Si mund t mbrohemi?

Flori, elementi m jometalik

1

toksik (helmues)

Prdorim kapsen thithse.

Vendosim syza mbrojtse.

Brom i gazt

2

shum toksik,

grryes

Prdorim kapsen thithse.

Vendosim syza mbrojtse.

Tabela 2

Reaktantt

Vrojtime

Barazimi me fjal

Hekur dhe klor

Reaksion shum energjik:

flak e ndritshme;

shfaqet nj mas e ngurt ngjyr kafe.

Hekur + klor klorur hekuri Fe + Cl2 FeCl2

Hekur dhe brom

Reaksion m pak energjik

hekur + brom bromur hekuri

Fe + Br2 FeBr2

Hekur dhe jod

Reaksion akoma m pak energjik

hekur + jodjodur hekuri

Fe+J FeJ2

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve t arritura: T shkruarit shpejt.

Msuesi u jep mundsin nxnsve t shkruajn pr tri minuta, n lidhje me:

a) halogjent;

b) reaksionet, at ka mbajn mend nga msimi i dits.

Vlersimi

1. Nxnsi vlersohet pr:


shkrimin e reaksioneve kimike;

ndrtimin e tabelave q pasqyrojn rrezikshmrin e halogjenve.


1. Prshkruani trendin e pikave t shkrirjes dhe vlimit t elementeve t Grupit VIIA.

2. Shkruani me fjal barazimin pr bashkveprimin e tri elementeve t Grupit VIIA.


Lnda: Kimi

Shkalla: 4

Klasa: 9


Situata e t nxnit: Nj djal po luante afr nj prroi. I djersitur dhe i etur, ai shkoi t pinte uj te prroi. Piu uj nga prroi, por n dark filloi ti

dhembte barku dhe kishte diarre t vazhdueshme. Ai ishte infektuar nga uji i ndotur. Pse i hedhim klor ujit?

Tema msimore: Hetim shkencor


Nxnsi/ja:

shfrytzon t dhna nga burime t ndryshme;

vzhgon n mnyr kritike burimet dytsore t t dhnave;

argumenton pse e trajtojm ujin me klor.

Fjal ky: klorim

trihalogjen metane pyetje

prova

hetime

Burimet:

materiale nga interneti revista mjeksore revista shndeti


Biologji

Edukim mjedisor



Fazat e strukturs

Strategjit msimore


Organizimi i nxnsve

Parashikimi


Diskutimi i ideve

Pun me klasn

Ndrtimi i njohurive



Pun n grupe

Prforcimi


Nxitja e diskutimit

Pun individuale

Lidhja e tems me njohurit e mparshme Msuesi/ja:

diskuton me nxnsit n lidhje me temn;

harton pyetje n lidhje me klorimin e ujit;

studion efektin e klorinimit t ujit.

Tabela e pyetjeve

1. Cilat jan prfitimet shndetsore t prdorimit t ujit t trajtuar me klor?

2. A shfaq rrezikshmri uji po t trajtohet me kto prbrje? Msuesi/ja ndrton nj tabel me t dhnat e prgjigjeve t secils pyetje.

b. Ndrtimi i njohurive: Di -dua t di-msova

Di

Dua t di?

Msova

1. T gjitha smundjet, si: kolera, tifo etj., shkaktohen nga uji i ndotur.

2. Klori, i cili i shtohet ujit t pijshm, shkatrron bakteret dhe viruset.

3. Kur shtojm klor n uj, ai mund t veproj me substancat q gjenden t tretura n t.

1. A kishin ndodhur t pinin uj t patrajtuar me klor, personat q zakonisht prdornin uj t trajtuar me klor?

2. A ndikon mosha te personat q pin uj t kloruar?

3. A patn probleme shndetsore personat q pin uj t trajtuar me klor?

1. Prdorimi i ujit t trajtuar me klor nuk i rrit shum shanset pr tu smurur nga klori.

2. Prdorimi i ujit t trajtuar me klor zvoglon rrezikun e prekjes nga kolera.

3. Prdorimi i ujit t trajtuar me klor zvoglon mundsin pr tu prekur nga infeksionet e lkurs.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve t arritura

Studiuesit botuan n nj revist shkencore t gjitha burimet dytsore.

Ata prshkruan hollsisht metodologjin e studimit dhe dhan prfundimet.

Ata i bn t besueshme kto rezultate.

Vlersimi



aftsin pr t shprehur bukur rndsin e trajtimit t ujit me klor.


1. Argumentoni pse e trajtojm ujin e pijshm me klor, edhe pse e dim q klori mund t veproj me substanca q gjenden t tretura n uj, si dhe produktet CHF3, CHCl3.


Lnda: Kimi

Shkalla: 4

Klasa: 9


Situata e t nxnit: Ndonjher themi pr ndonj fmij q sht i qullt, d.m.th., nuk aktivizohet, nuk luan me shokt. Kshtu jan elementet e Grupit VIIIA, jan joaktive, nuk bashkveprojn me elementet e tjera.

Tema msimore: Elementet e grupit VIIIA

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave t fushs sipas tems msimore:

Nxnsi/ja:

prshkruan gazet e plogta si gaze njatomike;

thekson se kto elemente jan joaktive dhe indiferente gjat bashkveprimit me elementet e tjera;

shpjegon mungesn e aktivitetit lidhur me strukturn

elektronike.

Fjal ky: Gaze t plogta Joaktiv Indiferent

Prdorim i prditshm

Burimet:

teksti Kimia 9, e-libri, llamba neoni t konsumit shtpiak, tullumbace t fryra me helium, shkumsa me ngjyra


Fizika Biologjia

Kimia industriale



Fazat e strukturs

Strategjit msimore


Organizimi i nxnsve

Parashikimi


Diskutimi i ideve

Pun me klasn

Ndrtimi i njohurive



Pun me grupe

Prforcimi


Nxitja e diskutimit

Pun individuale

Lidhja e tems me njohurit e mparshme: Stuhi mendimesh

Msuesja shkruan n tabel elementet q do t msohen n kt or msimi. Kt veprimtari ajo e zhvillon n bashkpunim me nxnsit, duke marr mendimin e tyre.

Konkretisht, vzhgoni n tabeln e SP.

Tabela e pyetjeve

PLANIFIKIMI I TREMUJORIT TË PARË, SHTATOR – DHJETOR...

Documents

Transcript of PLANIFIKIMI I TREMUJORIT TË PARË, SHTATOR – DHJETOR...