Ölkə iqtisadiyyatının inkişafında Ölkə iqtisadiyyatının inkişafında investisiyaların roluinvestisiyaların rolu

RRəhbər: əhbər: dr. Altay İsmayılovdr. Altay İsmayılov

Magistr:Magistr: MüşfiqMüşfiq Məmmədov Məmmədov İxtisas:İxtisas: BİMBİM

Plan

I Fəsil. İnvestisiya haqqında ümumi anlayışlar

II Fəsil. İnvestisiyanın ölkə iqtisadiyyatının inkişafında ro

lu

III Fəsil. Daxili və xarici investisiyaların Azərbaycan iqtis

adiyyatında rolu və səmərəliliyi

I Fəsil. İnvestisiya haqqında ümumi anlayışlar

1.1. İnvestisiya anlayışı 1.2. İnvestisiya qoyuluşunun mahiyyəti 1.3. İnvestisiya yatırımları ilə əlaqədar nəzəriyyələr

1.3.1. Neoklassik nəzəriyyə 1.3.2. Keynsçi nəzəriyyə 1.3.3. Marksist nəzəriyyə 1.3.4. Məhsulun həyat dövrü modeli 1.3.5. İnhisarçının üstünlüyü modeli 1.3.6. Eklektik model 1.3.7. Şaquli inteqrasiya yatırımları

1.4. İnvestisiyanın qiymətləndirilməsi 1.5. Investisiyanın maliyyələşmə mənbələri

1.5.1. Daxili mənbələr 1.5.2. Xarici mənbələr

1.6. İnvestisiyanın formaları1.6.1. Daxili investisiya

1.6.2. Xarici investisiya1.6.2.1. Birbaşa xarici investisiyalar

1.6.2.1.1. Birbaşa xarici investisiyaların fayda və zərərləri1.6.2.1.2. Birbaşa xarici investisiyaların əsas axın istiqamətləri

1.6.2.2. Portfel investisiyalar

II Fəsil. İnvestisiyanın ölkə iqtisadiyyatının inkişafında rolu

2.1. İnvestisiya yatırımlarının makroiqtisadi göstəricilərə olan təsiri 2.1.1. İqtisadi artım üzərinə olan təsirləri 2.1.2. Məşğulluq üzərinə olan təsirləri 2.1.3. Tədiyyə balansına olan təsirləri 2.1.4. Büdcə gəlirlərinə təsiri

2.2. Digər təsirlər 2.2.1. Texnologiya üzərinə olan təsirləri 2.2.2. Beynəlxalq münasibətlərə olan təsiri 2.2.3. Regional inkişafa olan təsirləri 2.2.4. Əsas fondlara və istehsal potensialına təsiri 2.2.5. Yığıma olan təsiri

2.3. İnvestisiya mühiti 2.3.1. Qanunvericilik və xarici investisiyalar rejimi. 2.3.2. “Bir pəncərə” sistemi 2.3.3. Özəlləşdirmə 2.3.4. Valyuta tənzimlənməsi 2.3.5. Lisenziyalaşdırma 2.3.6. Vergitutma 2.3.7. Gömrük rejimi

2.4. İnvestisiya siyasəti 2.4.1. Daxili investisiya siyasəti 2.4.2. Xarici investisiya siyasəti

III Fəsil. Daxili və xarici investisiyaların Azərbaycan iqtisadiyyatında rolu və səmərəliliyi

3.1. Azərbaycan iqtisadiyyatına yatırılan investisiyalar 3.1.1. Daxili investisiyalar

3.1.1.1. Mülkiyyət növlərinə görə3.1.1.2. İqtisadiyyatın sahələri üzrə nisbətləri3.1.1.3. 2012-ci il investisiya proqramında nəzərdə tutulan layihələr

3.1.2. Xarici investisiyalar

3.1.2.1. İllər üzrə dinamikası3.1.2.2. Ölkələr üzrə pay bölgüsü

3.1.3. Neft və qeyri-neft sektoruna yatırılan investisiyalar 3.1.4. İnvestisiyaların cəlb olunması üçün potensial sahələr

3.1.4.1. İqtisadiyyatın sahələri üzrə

3.1.4.1.1. Sənaye sahəsi

3.1.4.1.2. Aqrar sahə3.1.4.1.3. İKT sahəsi3.1.4.1.4. Turizm sahəsi

3.1.4.2. Regionlar üzrə

III Fəsil. Daxili və xarici investisiyaların Azərbaycan iqtisadiyyatında rolu və səmərəliliyi

3.2. İnvestisiya yatırılması baxımından Azərbaycan iqtisadiyyatının SWOT analizi

3.2.1. Güclü tərəflər 3.2.1.1. Makroiqtisadi baxımdan güclü tərəflər

3.2.1.2. Sektoral və regional baxımdan güclü tərəflər 3.2.1.3. İqtisadiyyatdan kənar güclü tərəflər 3.2.2. Zəif tərəflər 3.2.2.1. Makroiqtisadi baxımdan zəif tərəflər 3.2.2.2. Sektoral və regional baxımdan zəif tərəflər 3.2.2.3. İqtisadiyyatdan kənar zəif tərəflər 3.2.3. Təhdidlər 3.2.3.1. İqtisadi təhdidlər 3.2.3.1. İqtisadiyyatdan kənar təhdidlər 3.2.4. Fürsətlər 3.2.4.1. İqtisadi fürsətlər 3.2.4.2. İqtisadiyyatdan kənar fürsətlər 3.3. Daxili və Xarici investisiyaların səmərəliliyi

İnvestisiya nədir?

İnvestisiya - mənfəət (gəlir) və ya müəyyən sosial səmərə əldə

olunması məqsədilə sahibkarlıq və yaxud digər fəaliyyət növləri

obyektlərinə uzun müddətə qoyulan maliyyə vəsaitindən, habelə maddi

və intellektual sərvətlərdən ibarətdir.

İnvestisiya - latınca “invest” sözündən olub, tərcüməsi

“geyindirirəm” mənasını verir

İnvestisiyaya yanaşmalar

Maliyyə baxımından:

İnvestisiya - mənfəət (fayda) əldə edilməsi məqsədilə iqtisadi

təsərrüfat fəaliyyətinə yönəldilən bütün növ vəsaitlərdir.

İqtisadi baxımdan:

İnvestisiya - əsas fondların yaradılmasına, genişləndirilməsinə,

yenidən qurulmasına və rekonstruksiyasına çəkilən xərclərdir.

İnvestisiya hesab olunur:

pul, məqsədli bank əmanətləri, kreditlər, paylar, səhmlər və başqa qiymətli kağızlar;

daşınan və daşınmaz əmlak (binalar, qurğular, avadanlıq və başqa maddi sərvətlər);

müvafiq qaydada rəsmiləşdirilmiş elmi-təcrübi və digər intellektual sərvətlər;

bu və ya digər istehsal növünün təşkili üçün zəruri olan, ancaq patentləşdirilməmiş,

texniki sənədləşdirmə, vərdiş və istehsalat təcrübəsi kimi tərtib edilmiş texniki, texnoloji,

kommersiya və digər biliklərin məcmusu (“nau-hau”);

torpaqdan, sudan və digər təbii ehtiyatlardan, binalardan, qurğulardan,

avadanlıqlardan istifadə hüquqları, habelə müəlliflik hüququndan irəli gələn başqa

əmlak hüquqları;

başqa sərvətlər.

İnvestisiya qoyuluşunun mahiyyəti nədir?

İqtisadçılar üçün :

İnvestisiya qoyuluşu ayrı-ayrı ölkələrdə yığılmış istehsalın bir amilinin

hərəkətidir. Bu isə müxtəlif əmtəə və xidmətlərin digər ölkələrdə daha səmərəli

istehsalının yığılmasına imkan verir

Siyasi iqtisadçılar üçün :

Artıq maliyyə resurslarının xarici ölkələrdə yerləşdirilməsi daha yüksək

mənfəət almağa yönəldilmişdir. Bu yanaşmada bazar artıq subyekt deyil,

obyekt olub, milli, regional və ya beynəlxalq səviyyədə müəyyən məqsədlərə

nail olmaq vasitəsi kimi çıxış edir.

İnvestisiya yatırımları ilə əlaqədar nəzəriyyələr

Neoklassik nəzəriyyə

Keynsçi nəzəriyyə

Marksist nəzəriyyə

Məhsulun həyat dövrü modeli

İnhisarçının üstünlüyü modeli

Eklektik model

Şaquli inteqrasiya yatırımları

İnvestisiyanın qiymətləndirilməsi

İnvestisiyanın qiymətləndirilməsi aşağıdakı hallarda zəruridir:

İnvestisiya layihələrinin işlənməsi və investorların cəlb olunması;

Bank kreditinin alınması;

İdarəetmə və investisiya qərarlarının qəbul edilməsi.

İnvestisiyanın qiymətləndirilməsi

Qiymətləndirmənin nəticəsi olaraq aşağıdakı suallara cavab tapılır:

İnvestisiyanın rentabelliyi necədir?

İnvestisiyanın qaytarılması müddəti nə qədərdir?

Mövcud layihə hansı risklərə malikdir?

İnvestisiyanın maliyyələşmə mənbələri

Daxili mənbələr

Xarici mənbələr

Daxili mənbələr

Dövlət büdcəsi

Büdcədən kənar fondların vəsaitləri ( prezidentin ehtiyat

fondu, müxtəlif ölkədaxili humanitar və digər növ fondlar)

Bank kapitalı

Ticarət kapitalı

Şəxsi vəsaitlər ( müəssisə, təşkilat və vətəndaşların vəsaitləri)

Dövlətlərarası kreditlər, qrant və texniki yardımlar

Sığorta, sosial təminat fondlarının vəsaitləri və s.

Xarici mənbələr

Xarici hüquqi və fiziki şəxslərin vəsaitləri

Beynəlxalq təşkilatların ( humanitar, sosial təminat və s.) maliyyə vəsaitləri.

İnvestisiyanın formaları

Daxili investisiya

Xarici investisiya 1) Birbaşa xarici investisiyalar2) Portfel investisiyalar

Birbaşa xarici investisiyalar

BXİ-lər dedikdə, birbaşa xarici investorların hər hansı bir iqtisadiyyatın

mövcud obyekt və müəssisəsi üzərində uzunmüddətli əməkdaşlıq, daimi

maraq və nəzarətinə şərait yaradan investisiyalar başa düşülür.

BXİ-lər həm də investorların yönəldiyi iqtisadiyyatda müəssisələrin

idarəetməsi üzərində öz nüfuz dərəcələrini artırmaq cəhdini ifadə edir.

Birbaşa xarici investisiyaların mənfi effektləri Yerli şirkətlər tərəfindən milli istehsal və milli inkişaf strategiyasının

seçimi üzərində nəzarətin itirilməsi. İstehsalın müəyyən sahələri üzrə nəzarət faktiki olaraq xaricilərin əlinə keçir ki, bu da inkişaf strategiyasının müəyyən edilməsinə öz təsirini göstərir.

Birbaşa xarici investisiyalar milli şirkətləri qeyri ədalətli rəqabət əsasında daxili bazardan çıxara bilər.

Birbaşa xarici investisiyalar, əgər filialların istehsalı iri həcmli idxal tələb edirsə, kapitalı idxal edən ölkənin tədiyyə balansına mənfi təsir göstərə bilər.

Uzunmüddətli perspektivdə birbaşa xarici investisiyaların dəyəri bahalaşa bilər. “İnvestisiyanın qocalması” baş verə bilər, yəni elə bir an yetişə bilər ki, ölkədən çıxarılan gəlir ölkə iqtisadiyyatına yatırılan birbaşa investisiyaların həcmindən çox ola bilər.

2005-2007-ci illər: İEÖ - 65.8 %, İEOÖ - 30.2 %, KİÖ - 4 % 2008-2010-cu illər: İEÖ - 52 %, İEOÖ - 41.8 %, KİÖ - 6.2 %

2009-cu il: İEÖ - 50.9 %, İEOÖ - 43.1 %, KİÖ - 6 % 2010-cu il: İEÖ – 48.4 %, İEOÖ - 46.1 %, KİÖ – 5.5 %

2011-ci il: İEÖ – 51.9 %, İEOÖ - 43 %, KİÖ – 5.1 % 2012-ci il: İEÖ – 52.7 %, İEOÖ – 42.4 %, KİÖ – 4.9 % 2013-cü il: İEÖ – 54.7 %, İEOÖ - 40 %, KİÖ – 5.3 %

Portfel investisiyalar

Reallaşdırılır:

Beynəlxalq bazarlarda səhm, veksel və istiqraz kimi qiymətli kağızların

yerləşdirilməsi;

Məşhur qurumların səhm və digər qiymətli kağızlarının beynəlxalq kapital

bazarlarında alqı-satqısını həyata keçirmək;

Müxtəlif qısamüddətli kredit mexanizmlərindən istifadə etmək.

BXİ-lərlə onlar arasındakı fərqlər

BXİ-lərdən fərqli olaraq yüksək elastiklik xarakterinə malikdir;

BXİ-lər real sektora yönəldiyi halda, portfel investisiyaları daha çox banklar,

sığorta şirkətləri, investisiya və pensiya fondları kimi maliyyə-kredit sektoru

müəssisələrinə yönəlirlər;

BXİ-lər yönəldiyi müəssisələrin istehsal və rəqabət qabiliyyətinin daim daha da

yüksəldilməsinə çalışır ki, nəticədə onların uzunmüddətli inkişafına nail olaraq,

müvafiq şəkildə gəlir əldə etmək imkanlarını da artırırlar. Portfel investorları isə

şirkətin üzunmüddətli inkişafı çox az maraqlandırır və onlar qısa müddətdə şirkətin

mənfəətindən daha çox əldə etmək haqqında düşünürlər

İnvestisiyanın ölkə iqtisadiyyatının inkişafında rolu

Bu rol araşdırılmışdır:

I. İnvestisiya yatırımlarının makroiqtisadi göstəricilərə

olan təsiri

II. Digər təsirlər

İnvestisiya yatırımlarının makroiqtisadi göstəricilərə olan təsiri

İqtisadi artım üzərinə olan təsirləri

Məşğulluq üzərinə olan təsirləri

Tədiyyə balansına olan təsirləri

Büdcə gəlirlərinə təsiri

Digər təsirlər

Texnologiya üzərinə olan təsirləri

Beynəlxalq münasibətlərə olan təsiri

Regional inkişafa olan təsirləri

Əsas fondlara və istehsal potensialına təsiri

Yığıma olan təsiri

İnvestisiya mühiti

Qanunvericilik və xarici investisiyalar rejimi.

“Bir pəncərə” sistemi

Özəlləşdirmə

Valyuta tənzimlənməsi

Lisenziyalaşdırma

Vergitutma

Gömrük rejimi

İnvestisiya siyasəti

Daxili investisiya siyasəti

Xarici investisiya siyasəti

İdxal

İxrac

Daxili investisiya siyasəti

Daxili investisiya siyasətinin həyata keçirilməsi mexanizmləri:

vergitutma subyektlərinin və obyektlərinin, vergi dərəcələrinin və güzəştlərinin fərqləndirildiyi

vergi sisteminin tətbiqi;

kredit və amortizasiya siyasətinin həyata keçirilməsi, o cümlədən əsas fondların sürətli

amortizasiyası yolu ilə.

ayrı-ayrı region, sahə və istehsalatların inkişafı üçün subvensiya, subsidiya büdcə borclarının

verilməsi;

dövlət norma və standartlarının müəyyənləşdirilməsi;

antiinhisar tədbirlərin görülməsi;

mülkiyyətin özəlləşdirilməsi;

investisiya layihələrinin ekspertizasının keçirilməsi;

başqa tədbirlər.

Xarici investisiya siyasəti

İdxal: Beynəlxalq standartlar səviyyəsində milli məhsul və xidmətlərin həcminin

artırılması; Ölkəyə yeni texnologiya, təcrübə və s. cəlb edilməsi; Ümumi daxili məhsulun və milli gəlirin artırılması.

İxrac: Ölkənin ixracyönümlü məhsul və xidmətlərinin xarici bazarlara

çıxarılması; Gəlir əldə etmək və daxili bazarı təminatlı xarici məhsullarla (əsasən

yarımfabrikatlar, ehtiyat hissələri və s.) təmin etmək üçün ölkədə xarici istehsalın genişləndirilməsi;

Bank sisiteminin təkmilləşdirilməsi və valyuta əməliyyatlarının effektivliyinin qaldırılması;

Sığorta sisteminin təkmilləşdirilməsi, sığorta fəaliyyətinin aktivləşdirilməsi və s.

Daxili və xarici Daxili və xarici investisiyaların investisiyaların

Azərbaycan Azərbaycan iqtisadiyyatında rolu və iqtisadiyyatında rolu və

səmərəliliyisəmərəliliyi

İİqtisadiyyata yönəldilən cəmi investisiyalarqtisadiyyata yönəldilən cəmi investisiyalar

  2005 2006 2007 2008 2009 2010

Bütün mənbələr üzrə investisiya qoyuluşları (xarici investisiyalar nəzərə alınmaqla):

mlyn.manat 6 733.4 7 415.6 10 353.9 13 328.0 10 475.0 13 929.0

mlyn.dollar 7 118.5 8 300.4 12 066.1 16 222.0 13033,5 17 354.8

Xarici investisiyalar:

mlyn.manat 4 628.5 4 514.2 5 727.2 5 625.8 4 395.1 6 619.7

mlyn.dollar 4 893.2 5 052.8 6 674.3 6 847.4 5 468.6 8 247.8

Daxili investisiyalar:Daxili investisiyalar:

mlyn.manat 2 104.9 2 901.4 4 626.7 7 702.2 6 079,90 7 309.3

mlyn.dollar 2 225.3 3 247.6 5 391.8 9 374.6 7 564.9 9 107.0

Əsas kapitala yönəldilmiş daxili və xarici investisiyalar

ƏK yönəldilmiş Dİ-lərin iqtisadiyyatın sahələri üzrə nisbətləri (2010)

kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq üzrə - 5,7 %;

sənaye üzrə - 31,5 %;

tikinti – 0,7 %;

topdan və pərakəndə ticarət – 2,9 %;

nəqliyyat və anbar təsərrüfatı – 27,4 %;

turistlərin yerləşdirilməsi və ictimai iaşə - 2,9 %;

informasiya və rabitə - 2,8 %;

maliyyə və sığorta fəaliyyəti – 0,2 %;

dövlət idarəetməsi və müdafiə; icbari sosial təminat – 5 %;

təhsil – 1,9 %;

əhaliyə səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi – 2,2 %;

istirahət, əyləncə və incəsənət - 4,4 % və s. olmuşdur.

2012-ci il dövlət investisiya proqramında nəzərdə tutulan

layihələr

Təhsil və elm sahəsinə 214.1 mln manat məbləğində vəsait proqnozlaşdırılmışdır ki, onun 199.7 mln manatı dövlət əsaslı vəsait qoyuluşu xərclərinin payına düşür, o cümlədən aşağıdakı layihələrə:

M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin Bakı filialının yeni tədris kompleksinin tikilməsi;

Milli Konservatoriya üçün yeni tədris kompleksinin tikilməsi;

Diplomatik Akademiyanın yeni tədris kompleksinin tikilməsi;

Ali təhsil müəssisələri üçün yeni yataqxanaların tikintisi və s.

Səhiyyə sahəsinə 195.3 mln manat məbləğində vəsait proqnozlaşdırılmışdır ki, onun 182.7 mln manatı dövlət əsaslı vəsait qoyuluşu xərclərinin payına düşür, o cümlədən aşağıdakı layihələrə:

Bakı Sağlamlıq Mərkəzinin tikintisi;

Milli Sağlamlıq Mərkəzinin tikintisi;

Akademik M.Ə.Mirqasımov adına Respublika Klinik Xəstəxanasının əsaslı təmiri, avadanlıq və inventarlarla təchiz olunması və s.

Mədəniyyət və Turizm sahəsinə 255.4 mln manat məbləğində vəsait proqnozlaşdırılmışdır, o cümlədən aşağıdakı layihələrə:

Bakı şəhərində Müasir İdman-Konsert Kompleksinin tikintisi;

Bakı şəhərində Heydər Əliyev adına Mərkəzin tikintisi;

Funikulyorun bərpası;

Dövlət bayrağı meydanının tikilməsi;

Bakı şəhərində İstiqlal Muzeyinin yaradılması və s.

Gənclər və idman sahəsinə 148.9 mln manat məbləğində vəsait proqnozlaşdırılmışdır, o cümlədən aşağıdakı layihələrə:

Gimnastika Kompleksinin tikintisi;

Astara, Cəlilabad, Qax, Şirvan, Göygöl, Xaçmaz, Saatlı, Ağcabədi, Abşeron Olimpiya İdman Kompleksinin tikintisi və s.

Energetika və sənaye sahələrinə 342.6 mln manat məbləğində vəsait proqnozlaşdırılmışdır ki, onun 316.0 mln manatı dövlət əsaslı vəsait qoyuluşu xərclərinin payına düşür, o cümlədən aşağıdakı layihələrə:

Bakı şəhəri Xırdalan (Böyük Şor) 220/110/10 kV yarımstansiyanın tikintisi;

Azot gübrələri istehsalı zavodunun tikintisi;

Bakı şəhərində Bərk məişət tullantılarının yandırılması zavodunun tikintisi;

Külək, günəş, biokütlə və geotermal enerji mənbələrinin yaradılması;

Zibil tullantıları emalı zavodu layihəsi (İslam İnkişaf Bankının krediti cəlb

edilməklə);

Bərk tullantıların vahid idarəçiliyi layihəsi (Dünya Bankından kredit cəlb

edilməklə) və s.

Nəqliyyat sahəsinə 2766.6 mln manat məbləğində vəsait proqnozlaşdırılmışdır ki, onun 2040.6 mln manatı dövlət əsaslı vəsait qoyuluşu xərclərinin payına düşür, o cümlədən aşağıdakı layihələrə:

Qələbə meydanında (Gənclik metro stansiyası) müxtəlif səviyyəli yol qovşağının tikintisi;

Bakı şəhərində nəqliyyatın intellektual idarəetmə sisteminin yaradılması;

Bayıl qəsəbəsindən “Dövlət Bayraq Meydanı” kompleksinə yolun tikintisi;

Bakı-Ələt-Gürcüstan magistral avtomobil yolunun 4 zolaqlı yola çatdırılması üçün əlavə 2 zolağın tikintisi;

Yeni Bakı Beynəlxalq Dəniz Limanının tikintisi;

Bakı Metropoliteninin V növbəsinin “Avtovağzal” - “Memar Əcəmi” sahəsinin tikintisi;

“Elmlər Akademiyası” metro stansiyasının II çıxışının tikintisi;

Yeni 2 ədəd gəmi-bərənin və üzən dokun alınması.

Rabitə və kommunikasiya sahəsinə 13.8 mln manat məbləğində vəsait proqnozlaşdırılmışdır ki, bu da bütünlüklə dövlət əsaslı vəsait qoyuluşu xərclərinin payına düşür, o cümlədən :

“Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının

inkişafı üzrə 2010-2012-ci illər üçün Dövlət Proqramı”-nın həyata

keçirilməsi üzrə Tədbirlər Planına əsasən mərkəzləşdirilmiş

radiomonitorinq şəbəkəsinin yaradılması;

Dövlət strukturlarında istifadə olunan komputerlərdən 10.000 ədədinin

“Microsoft” şirkətinin proqram təminatı ilə mərhələlərlə

lisenziyalaşdırılması və s.

Azərbaycan iqtisadiyyatına yönəldilmiş xarici investisiyalar(mln dollar)

  2005 2006 2007 2008 2009 2010 1995-2010

2011

6 ay

Cəmi Xarici investisiyalar 4893,2 5052,8 6674,3 6847,4 5468,6 8247,8 54250,3 3448,8

Maliyyə Kreditləri 698,4 983,5 1576,6 2357,9 1438,3 3405,9 12644,2 1469,9

Ondan neftsektoruna kreditlər 287,9 274,7 160,4 4,8 0,0 0,0 727,8  

Birbaşa investisiyalar 4030,4 3790,7 4442,4 3844,8 3037,1 3614,9 37437,8 1719,2

Neft bonusu 1,0 17,0 68,2 3,5 1,0 2,0 172,9  

Portfel investisiyalar 78,4 57,8 156,4 152,4 305,8 0,0 781,7  

Digər investisiyalar 85,0 203,8 430,7 488,8 686,4 1225,0 3213,7 259,7

Böyük Britaniya 48%

ABŞ 20%

Yaponiya 10%

Norveç 6%

Türkiyə 7%

Almaniya 2%

Səudiyyə Ərəbistanı 1%

Fransa 1%

Çexiya 1%

Rusiya 1%

Digər 3%

Böyük Britaniya ABŞ Yaponiya Norveç Türkiyə Almaniya Səudiyyə Ərəbistanı Fransa Çexiya Rusiya Digər

2002-2010-cu ill2002-2010-cu illər üzrəər üzrə

Neft və q/neft sektoru üzrə ƏK yönəldilmiş cəmi investisiyalar

924.6

429.4 535.9770.3

398.6 501.9686.6

1,448.4

2,771.1

3,708.1 3,756.2

3,408.5 3,529.9

2,922.4

2,058.3

2,947.6

135.5 215.1374.4 332.1

529.9 465.9 484.3658.6

1,015.31,214.6

2,013.7

2,826.0

3,941.3

7,021.7

5,666.6

6,767.6

0.0

1,000.0

2,000.0

3,000.0

4,000.0

5,000.0

6,000.0

7,000.0

8,000.0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

İllər

mln

. A

ZN

Neft Sektoru Q/neft Sektoru

2012-ci il2012-ci il üçün üçün proqnozlaşdırılmışdır:proqnozlaşdırılmışdır:

ƏK yönəldilmiş 13,5 mlrd. manat investisiya

Cari ilə nisbətən 9,7 faiz çox

Daxili investisiyaların payı 70,3 faiz

Xarici investisiyaların payı isə 29,7 faiz

Qeyri-neft sektoruna 68,4 faiz

SWOT ANALİZ

GÜCLÜ TƏRƏFLƏRGÜCLÜ TƏRƏFLƏR ZƏİF TƏRƏFLƏRZƏİF TƏRƏFLƏR

Makroiqtisadi

• Stabil bir mühitin mövcud olması

• Xarici borcların ÜDM-yə nisbətininin

yüksək olmaması

• Valyuta kursunun stabil olması

• Ucuz iş-gücü

• Aşağı inflyasiya dərəcəsi

• İkitərəfli ticarət və investisiya

razılaşmalarının mövcudluğu

• Dövlətin həvəsləndirmə siyasətlərinin

olması

Makroiqtisadi• İşsizlik problemi, Xaricə beyin axını • Özəlləşdirmə prosesinin yavaş getməsi • Korrupsiya və rüşvət dərəcəsinin yüksək olması • İxracat və büdcənin neft sektoruna bağlılığı

• Gəlir səviyyəsinin aşağı olması

• Gəlir dağılımının ədalətsiz olması

• Yeni pul vahidinə inamsızlıq

• Kölgə iqtisadiyyatının mövcudluğu

• Haqsız rəqabət mühitinin olması

GÜCLÜ TƏRƏFLƏRGÜCLÜ TƏRƏFLƏR ZƏİF TƏRƏFLƏRZƏİF TƏRƏFLƏR

Sektoral və regional• Əkinçilik və heyvandarlıq sektoru üçün əlverişli iqlim və əraziyə sahib olması• Turizmin inkişafına uyğun ekoloji, təbii, tarixi və mədəni zənginliklərə sahib olması.

• Əkinçilik və heyvandarlıq məhsullarının

istehsalı üçün imkanların mövcud olması.

• Neft və təbii qaz sektorunun varlığı.

• Nəqliyyat və rabitə sektorlarının

inkişaf potensialı.

• Maliyyə sektorunun inkişaf potensialı.

• İnşaat məhsulları üçün inkişaf potensialı.

• Xəzərin balıqçılıq və kürü istehsalına

əlverişli olması.

Sektoral və regional

• Köhnə texnologiya və infrastrukturun

qeyri-kafiliyi

• Maliyyə sektorunun kifayət qədər

inkişaf etməməsi

• Sektoral monopoliyaların mövcudluğu

• "Holland Sindromu" təhlükəsi.

• Turizm sektorunun lazımi səviyyədə

inkişaf etməməsi

• İctimai Təhlükəsizlik xidmətləri

xərclərinin yüksək olması

GÜCLÜ TƏRƏFLƏRGÜCLÜ TƏRƏFLƏR ZƏİF TƏRƏFLƏRZƏİF TƏRƏFLƏR

İqtisadiyyatdan kənar

• Əhalinin təhsil səviyyəsi

• 38 % nisbətində gənc əhalinin

olması

• Əhalinin 51 %-inin fəal əhali olması

• Siyasi sabitliyin və iradənin

mövcudluğu

İqtisadiyyatdan kənar

• Əhalinin 46.9 %-inin kəndlərdə

yaşaması

• Bölgələrarası nəqliyyat problemi

• İnsanların dünyagörüşündəki

dəyişiklik

• Ölkənin beynəlxalq səviyyədə

tanıdılmasının yetərli olmaması

FÜRSƏTLƏRFÜRSƏTLƏR TƏHDİDLƏRTƏHDİDLƏR

İqtisadi• Müstəqillik qazanan ölkələr arasında ən çox xarici investisiyanın yatırıldığı ölkələrdən olması• Sərbəst bazar iqtisadiyyatına keçiddə regiondakı ölkələrə görə daha öndə olması• Neft və təbii qaz ixracatçısı ölkəsi olması• Sürətli sənayeləşmə və inkişaf imkanı• Beynəlxalq neft müqavilələrininimzalanmış olması

İqtisadi

• Neft qiymətlərindəki dalğalanmalar

• Neft və təbii qaz istehsalından asılı

bir iqtisadi quruluş olması səbəbi ilə

digər sektorların lazım olan

diqqətdən məhrum olması və bu

səbəblə önümüzdəki on illiklərdə

neft qaynaqlarının tükənməsindən

sonra iqtisadi çətinliklərin

qaçınılmaz olması

FÜRSƏTLƏRFÜRSƏTLƏR TƏHDİDLƏRTƏHDİDLƏR

İqtisadiyyatdan kənar

• Tarixi keçid ticarət yollarının

üzərində olması

• Region ölkələri içində sabit və daha

demokratik bir idarəetmə

strukturunun mövcudluğu

• Strateji mövqeyi

• Orta Asiya və Qafqaz neftini ölkə

üzərindən dünyaya nəqli fürsəti

İqtisadiyyatdan kənar

• Dağlıq Qarabağ probleminin

davam etməsi.

• Xəzərin statusu problemi.

• Dəniz və okean çıxışının

olmaması.

• Çevrəylə bağlı problemlər

EKONOMETRİK MODELEKONOMETRİK MODEL

ÜDM = aÜDM = a00+a+a11*Dİ (daxili investisiya) (1)*Dİ (daxili investisiya) (1)

ÜDM = aÜDM = a00+a+a11*Xİ (xarici investisiya) (2)*Xİ (xarici investisiya) (2)

UDM = 2119.951256 + 5.264538539*DAXINVESTUDM = 2119.951256 + 5.264538539*DAXINVEST

UDM = -5992.221858 + 6.427249573*XARINVESTUDM = -5992.221858 + 6.427249573*XARINVEST