Ogrenen Orgutler Ve Orgut Kulturu Learning Organizations and Organizational Culture

8/7/2019 Ogrenen Orgutler Ve Orgut Kulturu Learning Organizations and Organizational Culture

1/320

ATRK NVERSTESSOSYAL BLMLER ENSTTS

LETME ANABLM DALI

lhami YCEL

RENEN RGTLER VE RGT KLTR -BR UYGULAMA-

DOKTORA TEZ

TEZ YNETCSProf.Dr. DURSUN BNGL

ERZURUM-2007


2/320


3/320

I

NDEKLER ZET ........................................................................................................................................VABSTRACT.............................................................................................................................VI

TEEKKR .......................................................................................................................... VIITABLOLAR LSTES........................................................................................................VIIIEKLLER LSTES..........................................................................................................XIIIKISALTMALAR DZN...................................................................................................XIVGR.........................................................................................................................................1

BRNC BLM....................................................................................................................51. RENEN RGTLER ....................................................................................................5

1. 1. renme Kavramnn Tanm.........................................................................................51.2. rgtsel renme............................................................................................................6

1.2.1. rgtsel renme kavram........................................................................................81.2.2. rgtsel renme ortam ........................................................................................131.2.3. rgtsel renme sreci .........................................................................................15

1.3. renen rgtler ...............................................................................................................181.3.1. renen rgt kavram ...........................................................................................201.3.2. renen rgtn geliimi .......................................................................................23

1.3.2.1. Bilen rgt .......................................................................................................241.3.2.2. Anlayan rgt ..................................................................................................251.3.2.3. Dnen rgt..................................................................................................261.3.2.4. renen rgt ..................................................................................................26

1.3. 3. renen rgtlerin geleneksek rgtlerden farklar ..............................................281.3.4. renen rgtn disiplinleri ...................................................................................30

1.3.4.1. Kiisel ustalk...................................................................................................321.3.4.2. Dnsel modeller ...........................................................................................331.3.4.3. Paylalan vizyon .............................................................................................361.3.4.4. Takm halinde renme ...................................................................................391.3.4.5. Sistem dncesi..............................................................................................41

1.3.5. renen rgtte renmenin llmesi..................................................................431.3.5.1. renme ve tecrbe erileri.............................................................................431.3.5.2. Yar-hayat erisi ..............................................................................................45

1.3.6. rgtlerde renme zorluklar................................................................................471.3.6.1. Sorunlar kabullenmeme..................................................................................47


4/320

II

1.3.6.2. Kk deiimleri grememe ..........................................................................481.3.6.3. Bilgi retilmesini engelleme............................................................................481.3.6.4. Bilgiyi paylamama .........................................................................................49

1.3.6.5. Greve odaklanma - Pozisyonum neyse ben oyum sendromu ........................491.3.6.6. Sorunlardan kiileri sorumlu tutma Dman darda sendromu..................491.3.6.7. Olaylara odaklanma .........................................................................................501.3.6.8. Gemiten ders almama...................................................................................501.3.6.9. Tecrbeyle renme yanlgs..........................................................................511.3.6.10. Ynetici takmlarla ilgili sorunlar..................................................................51

1.3.7. rgtlerde renmenin gelitirilmesi .....................................................................52

KNC BLM.....................................................................................................................542. RGT KLTR...........................................................................................................54

2.1. Kltr Kavram..............................................................................................................542.2. rgt Kltr.................................................................................................................60

2.2.1. rgt kltr yaklamlar......................................................................................662.2.2. rgt kltrnn temel unsurlar ...........................................................................68

2.2.2.1. Temel deerler, normlar, inanlar ve varsaymlar ...........................................682.2.2.2. Hikye ve mitler...............................................................................................71

2.2.2.3. Liderler ve kahramanlar...................................................................................722.2.2.4. Semboller .........................................................................................................732.2.2.5. Trenler............................................................................................................752.2.2.6.Dil .....................................................................................................................762.2.2.7.rgtsel uygulamalar........................................................................................76

2.2.3. rgt kltr modelleri ..........................................................................................772.2.3.1. Parsons modeli ...................................................................................................782.2.3.2. Deal ve Kennedy modeli.....................................................................................80

2.2.3.3. Jeffery Sonnenfeld modeli ..................................................................................822.2.3.4. Byars modeli......................................................................................................832.2.3.5. Schein modeli.....................................................................................................842.2.3.6. Kilmann modeli..................................................................................................852.2.3.7. R. E. Miles ve C. C. Snow modeli ......................................................................862.2.3.8. Ouchi nin Z kltr modeli ...........................................................................872.2.3.9. Peters ve Waterman n mkemmellik modeli......................................................892.2.3.10. Geert Hofstede modeli ......................................................................................902.2.3.11. Harrison ve Handy modeli ................................................................................93


5/320

III

2.2.3.12. Quin ve Cameron modeli ..................................................................................972.2.3.12.1. Hiyerari kltr........................................................................................982.2.3.12.2. Pazar kltr..............................................................................................98

2.2.3.12.3. Klan kltr...............................................................................................982.2.3.12.4. Adhokrasi kltr ......................................................................................99

2.3. rgt Kltrnn Deiimi .........................................................................................1012.4. renen rgt ve rgt Kltr.................................................................................102

2.4.1. renen rgtlerde Kltrn Yeri ve nemi ......................................................1032.4.2. rgtsel g kayna olarak renen rgtlerde kltr .......................................1042.4.3. Yapy etkilemesiyle renen rgtlerde kltr ...................................................105

2.5. renen rgtlerin Kltrel Karakteristikleri ............................................................107

2.5.1. renen rgtlerde liderlik tarz...........................................................................1072.5.2. renen rgtlerde iletiim sistemi......................................................................1112.5.3. renen rgtlerde vizyonun paylalmas ..........................................................1122.5.4. renen rgtlerde katlmc ynetim..................................................................1142.5.5. renen rgtlerde alanlarn glendirilmesi..................................................1162.5.6. renen rgtlerde bilginin paylalmas.............................................................1202.5.7. renen rgtlerde takm almas ve ibirlii ...................................................1232.5.8. renen rgtlerde esnek rgt yaps .................................................................126

2.5.9. renen rgtlerde performans deerleme ve dllendirme sistemi...................127

NC BLM...............................................................................................................1313.RGT KLTR VE RENEN RGT LKSNE YNELK BR PLOTARATIRMA........................................................................................................................131

3.1. Aratrmann Amac.....................................................................................................1313.2. Aratrma Modeli ve Deikenleri...............................................................................132

3.2.1.Aratrmann hipotezleri ........................................................................................134

3.3. Aratrmann Kapsam ve Kstlar ..............................................................................1363.4. rnekleme Sreci ........................................................................................................1373.5. Veri ve Bilgi Toplama Yntemi ..................................................................................1373.6. Veri ve Bilgilerin Analizi ............................................................................................1383.7. Aratrmaya Dahil Edilen letmelerin Sosyo-Demografik zellikleri.......................142

3.7.1. rgt kltrne ynelik frekanslar, ortalama ve standart sapma deerleri..........1443.7.2. renen rgte ynelik frekanslar, ortalama ve standart sapma deerleri...........146

3.8. Aratrmada Yer Alan leklerin Geerlilik Analizleri ..............................................1493.8.1. rgt kltrne ynelik lein geerlilik analizi ...............................................152


6/320

IV

3.8.2. renen rgte ynelik lein geerlilik analizi ................................................1543.8.3. Geerlilik analizlerinin zet sonular ..................................................................157

3.9. Aratrmada Yer Alan leklerin Gvenilirlik Analizleri ..........................................158

3.9.1. rgt kltrne ynelik 20 maddeden oluan lein gvenilirlik analizi..........1603.9.2. renen rgt boyutlarna ynelik lein gvenilirlik analizi ...........................1613.9.3. Gvenilirlik analizlerinin zet sunumu.................................................................164

3.10. Yapsal Eitlik Modeli (Structural Equation Modeling) Uygulamas .......................1663.10.1. Yapsal eitlik modeli ile ilgili temel bilgiler .....................................................1663.10.2. Yapsal eitlik modelinin aamalar ....................................................................167

3.10.2.1.Teorik temelli bir model gelitirilmesi .........................................................1673.10.2.2.Nedensel ilikilerin rota diyagramnda (path diagram) gsterilmesi............167

3.10.2.3.Rota diyagramnn yapsal eitliklere dntrlmesi ve lm modelinin belirlenmesi.................................................................................................................1693.10.2.4. Uyum iyilii (goodness of ft) kriterlerinin deerlendirilmesi ....................1703.10.2.5. Sonularn yorumlanmas ve modelde deiiklikler yaplmas ...................171

3.10.3. Yapsal eitlik modeli analizleri .........................................................................1713.10.3.1. renen rgt boyutlarnn birbirleri ile ilikilerinin gsterildii yapsaleitlik modeli ve analiz sonular................................................................................1723.10.3.2. renen rgt boyutlarnn arlklandrlmasna ilikin yapsal eitlik

modeli ve analiz sonular ..........................................................................................1843.10.3.3. renen rgt zerine rgt kltrnn etkisine ilikin yapsal eitlik modelive analiz sonular ......................................................................................................1943.10.3.4. Yapsal eitlik modeli analizlerinin zeti.....................................................202

3.11. letmelerin rgt Kltr Tipini Ortaya karabilmek Amacyla UygulananKmeleme Analizi Sonular..............................................................................................2043.12. Farkl rgt Kltrne Sahip Olan letmelerin, renen rgt Olma Durumlartibariyle Farklarn Belirlemeye Ynelik Uygulanan oklu Diskriminant Analizi Sonular

............................................................................................................................................223

ARATIRMANIN GENEL SONULARI VE NERLER ...........................................245ARATIRMANIN KATKILARI........................................................................................254GELECEKTE YAPILACAK ALIMALAR N NERLER .................................256KAYNAKA..........................................................................................................................257EK 1: FREKANS TABLOLARI...........................................................................................275EK 2: RENEN RGT VE RGT KLTR DEERLENDRME ANKET......299ZGEM...........................................................................................................................304


7/320

V

ZETDOKTORA TEZ

RENEN RGTLER VE RGT KLTR

lhami YCELDanman: Prof.Dr. Dursun BNGL

2007 SAYFA: 304+XIVJri : Prof.Dr. Dursun BNGL

Prof.Dr. Muammer YAYLALIDo.Dr. Atlhan NAKTYOK Do.Dr. Fatih KARCIOLU

Do.Dr. kr ZEN

Bu tez almasnn temel amac, rgt kltr ile renen rgt olma arasndakiilikiyi test etmek ve farkl rgt kltrne sahip olan iletmelerin renen rgt olma bakmndan farkllklarn tespit etmektir. Bununla birlikte, renen rgt boyutlar arasndakiilikilerin belirlenmesi ve renen rgt boyutlarnn renen rgt oluumundakiarlklarnn belirlenmesi de tez almasnn amalar arasndadr. Tez almasnn bu

amalar dorultusunda gelitirilen aratrma hipotezleri, ok deikenli istatistiksel analizler ve yapsal eitlik modeli aracl ile test edilmitir.

Bu almada renen rgt ve rgt kltr arasndaki iliki incelenerek bu konudaki boluk giderilmeye allm; renen rgt boyutlar, renen rgt boyutlarnn renenrgtteki arl, rgt kltrnn renen rgt zerindeki etkisi ile farkl rgt kltrnesahip iletmelerin renen rgt olma durumlarnn farkllklar ve bunlarn sebepleriayrntlar ile aklanm ve bylece literatre nemli katklarda bulunulmutur. renenrgt olmak isteyen iletmelere nemli bir rehberlik hizmeti sunulmutur.


8/320

VI

ABSTRACTPh. D. THESIS

LEARNING ORGANIZATIONS AND ORGANIZATIONAL CULTURE

lhami YCELSupervisor: Prof.Dr. Dursun BNGL

2007 PAGE: 304+XIVJury : Prof.Dr. Dursun BNGL

Prof.Dr. Muammer YAYLALIAssoc. Prof.Dr. Atlhan NAKTYOK Assoc. Prof.Dr. Fatih KARCIOLU

Assoc. Prof.Dr. kr ZEN

The main objective of this thesis is to test the relationship between organizationalculture and being a learning organization and to determine the differences betweencorporations with different organizational cultures in terms of being a learning culture.Determining the relationships between the dimensions of learning organizations anddetermining the importance of the dimensions of learning organizations in the formation of

learning organizations are also among the objectives of this thesis. Research hypothesisdeveloped in line with these objectives of the thesis are tested using statistical analysis withmulti-variables and structural equity model.

In this thesis, the relationship between a learning culture and organizational culture isinvestigated and the gap between them is tried to be closed; the dimensions of learningculture, the importance of the dimensions of learning organizations in learning organizations,the influence of organizational culture on learning organizations, differences of corporations

having different organizational cultures in terms of being a learning organization and thereasons for these are explained in detail and thus, significant contributions have been made tothe literature. Considerable guidance has been provided for corporations wanting to becomelearning organizations.


9/320

VII

TEEKKR

Doktora almam sresince destekleri nedeniyle hocalarma, aileme, eime ve mesaiarkadalarma ncelikle teekkr ederim. Tez almasnn balangcndan sonlandrlmasnakadar geen srede beni her konuda destekleyen ve katklarn esirgemeyen deerli danmanhocam Sayn Prof.Dr. Dursun BNGLe, alma disiplini kazanmama katklarndan dolayProf.Dr. Muammer YAYLALIya, her konuda fikirlerine bavurduum kymetli hocalarmDo. Dr. Atlhan NAKTYOKa, Do.Dr. Fatih KARCIOLUna Do. Dr. mer Faruk CANa gnlden teekkrlerimi sunarm.

Tezin her aamasnda olduu gibi zellikle analizlerin yaplmasnda byk katklarndan dolay ablam Yrd. Do.Dr. Tlay YENERye ve ei Yrd. Do. Dr. HarunYENERye teekkr etmeyi bir bor bilirim.

Ayn zamanda tm yaamm boyunca yanmda olan ve beni destekleyen, bugnleregelmem de katks byk olan aileme ve tez almam srasnda bana uygun alma ortamsalayan ve desteini her an hissettiim sevgili eime de sonsuz teekkr ederim.


10/320

VIII

TABLOLAR LSTES

Tablo 1.1: rgtsel renme Tanmlar...................................................................................12

Tablo 1.2: renen rgt ile Klasik rgt Arasndaki Farklar ...............................................29Tablo 2.3: Kltr Kavramnn Temel Boyutlar .......................................................................59Tablo 2.4: rgt Kltr Kavramnn Geliimi .......................................................................61Tablo 2.5: rgt Kltr zerine Teorik Yaklamlar ............................................................68Tablo 2.6: Byars Modeli ...........................................................................................................83Tablo 2.7: Z Teorisi Modeli......................................................................................................88Tablo 2.8: rgt Kltr Trleri ............................................................................................100

Tablo 2.9: Balln Trleri ...................................................................................................118Tablo 2.10: renen rgtte dllendirme Sisteminin Yapsn Belirleyen Unsurlar .........129Tablo 3.11:rgtlerin Sektrler tibariyle Dalm (M1)......................................................142Tablo 3.12: rgtlerin Kurulu Yl tibariyle Dalm (M2) ...............................................143Tablo 3.13: rgtlerin Faaliyet Gsterdikleri ller tibariyle Dalm (M3).........................143Tablo 3.14:rgtlerin altrdklar Personel Says tibariye Dalm (M4)......................143Tablo 3.15: rgtlerin Sermaye Yaps tibariyle Dalm (M5)..........................................144Tablo 3.16: rgtlerin Pazarlar tibariyle Dalm (M6) .....................................................144

Tablo 3.17: rgt Kltrne Ynelik Frekanslar, Ortalama ve Standart Sapma Deerleri...145Tablo 3.18: renen rgte Ynelik Frekanslar, Ortalama ve Standart Sapma Deerleri ...147Tablo 3.19: rgt Kltrne Ynelik Maddeler in Uygulanan Faktr Analizi Sonular..153Tablo 3.20: renen rgte Ynelik Maddeler in Uygulanan Faktr Analizi Sonular...155Tablo 3.21: Aratrmada Yer Alan leklere likin Geerlilik Analizi Sonularnn zeti.157Tablo 3.22: rgt Kltrne Ynelik 20 Maddeden Oluan lein Gvenilirlik Analizinelikin statistiki Deerler .......................................................................................................160

Tablo 3.23: renen rgt Boyutlarna Ynelik lein Gvenilirlik Analizine likinstatistiki Deerler...................................................................................................................162Tablo 3.24: rgt Kltr ve renen rgt leine likin Gvenilirlik AnaliziSonularnn zeti ..................................................................................................................164Tablo 3.25: Model Ada Yer Alan Deikenler .....................................................................172Tablo 3.26: Veri ile Model A Arasndaki Uyumu Deerlendirme Kriterleri .........................176Tablo 3.27: Model Aya likin Standardize Edilmemi Regresyon Katsaylar....................178Tablo 3.28: Model A ya likin Standardize Edilmi Regresyon Katsaylar .......................180Tablo 3.29: Kovaryans Deerleri............................................................................................182


11/320

IX

Tablo 3.30: Model Bde Yer Alan Deikenler......................................................................184Tablo 3.31: Veri ile Model B Arasndaki Uyumu Deerlendirme Kriterleri .........................187Tablo 3.32: Model B ye likin Standardize Edilmemi Regresyon Katsaylar...................190

Tablo 3.33: Model Bye likin Standardize Edilmi Regresyon Katsaylar.........................192Tablo 3.34: Model Cde Yer Alan Deikenler......................................................................195Tablo 3.35: Veri ile Model C Arasndaki Uyumu Deerlendirme Kriterleri .........................199Tablo 3.36: Model Cye likin Standardize Edilmemi Regresyon Katsaylar....................200Tablo 3.37: Model Cye likin Standardize Edilmi Regresyon Katsaylar.........................201Tablo 3.38: Yapsal Eitlik Modeli Analizlerinin zeti .........................................................202Tablo 3.39: Kmelerde Bulunan letme Saylar ve Bykl...........................................205

Tablo 3.40: Nihai Kme Merkezleri (Final Cluster Centers) .................................................206Tablo 3.41: Varyans (ANOVA) Analizi Sonular ................................................................208Tablo 3.42: Kmeler Aras kili Karlatrmalar (Scheffe Testi) ..........................................211Tablo 3.43: Kanonikal Diskriminant Fonksiyonlarnn zeti ................................................224Tablo 3.44: Fonksiyonlarn Wilks Lambda Deerleri...........................................................225Tablo 3.45: Kademeli Diskriminant Analizinde Yer Alan Maddeler.....................................226Tablo 3.46: Wilks Lambda....................................................................................................230Tablo 3.47: Diskriminant Analizi Sonucu Elde Edilen Yap Matrisi .....................................231

Tablo 3.48: Drt Gruplu Diskriminant Analizinde Etki Endekslerinin Hesaplanmas ..........235Tablo 3.49: Anlaml Olan Maddelere Ynelik Hesaplanan Genel Etki Endeksi Deerleri ...237Tablo 3.50: Adokrasi, Klan, Hiyerari ve Pazar rgt Kltr Tiplerine likin GrupOrtalamalar ............................................................................................................................239Tablo 3.51: Diskriminant Fonksiyonlar ile Yaplan Snflandrma Analizi Sonular..........241Tablo 3.52: letmemiz, alanlarn birok eyi paylatklar geni bir aile gibidir (M7).....275Tablo 3.53: letmemiz, alanlarn risk almaktan holandklar dinamik bir giriimcilik

yeridir (M8).............................................................................................................................275Tablo 3.54: letmemiz, alanlarn ne yapacaklarnn resmi sreler ile tayin edildii ok kontroll ve yapsal bir yerdir (M9)........................................................................................275Tablo 3.55: letmemiz, rn odakl ve temel ilginin iin yaplmasna ynelik olduu bir yerdir (M10)............................................................................................................................276Tablo 3.56: letme ierisinde kendimi; rehber, bilge ve bir baba ve anne olarak gryorum(M11) ......................................................................................................................................276Tablo 3.57: letme ierisinde kendimi; giriimci, yeniliki ve risk almaktan holanan biriolarak gryorum (M12) ........................................................................................................276


12/320

X

Tablo 3.58: letme ierisinde kendimi; koordinatr, rgtleyici ve bir ynetici olarak gryorum (M13) ...................................................................................................................277Tablo 3.59: letme ierisinde kendimi; retici, tekniker ve otoriter bir uygulayc olarak

gryorum (M14) ...................................................................................................................277Tablo 3.60: alanlar arasndaki ballk; iletmemizin ykselmesini salar (M15)............277Tablo 3.61: alanlar arasndaki ballk yenilii ve gelimeyi salar. Yeniliklere nayak olmak nemlidir (M16)...........................................................................................................278Tablo 3.62: alanlar arasndaki ball salayan biimsel kural ve politikalardr (M17) 278Tablo 3.63: alanlar arasndaki ballk; grev ve amalarn baarlmasna nem verir.retime odaklanma esastr (M18) ..........................................................................................278

Tablo 3.64: letmemizdeki ynetim stili; takm almasna, fikir birliine ve katlma nemverir (M19)..............................................................................................................................279Tablo 3.65: letmemizdeki ynetim stili; bireysel risk almaya, yenilie, zgrle ve benzersiz olmaya nem verir (M20).......................................................................................279Tablo 3.66: letmemizdeki ynetim stili; alanlarn gvenliine ve ilikilerde istikraranem verir (M21)....................................................................................................................279Tablo 3.67: letmemizdeki ynetim stili; rekabeti yapya, yksek talebe ve pazarda baaryanem verir (M22)....................................................................................................................280

Tablo 3.68: letmemiz baary; insan kaynaklar, takm almas, alan katlm ve insanailgi ile tanmlar (M23).............................................................................................................280Tablo 3.69: letmemiz baary; rakiplerin retemedii rnleri retme ile tanmlar.sletmemiz piyasada rn lideri ve yenilikidir (M24) ..........................................................280Tablo 3.70: letmemiz baary; verimlilik temeli zerine tanmlar. Gvenilir teslim, esnek planlama ve dk maliyetli retim esastr (M25) .................................................................281Tablo 3.71: letmemiz baary; pazarda kazanma ve rakipleri geride brakma temeli zerine

tanmlar (M26)........................................................................................................................281Tablo 3.72: letmemizde yneticiler, astlarna bire bir ilgi gsterirler (M27) ......................281Tablo 3.73: letmemizde yneticiler, astlarn karar verme srecine dahil ederler (M28)....282Tablo 3.74: letmemizde yneticiler, alanlar renme konusunda tevik ederler(M29).282Tablo 3.75: letmemizde yneticiler, alanlarn yeni fikir retmelerine imkan tanyan bir ortam yaratrlar (M30) ............................................................................................................282Tablo 3.76:letmemizde yneticiler, vizyonun alanlara etkili bir biimde iletilmesinisalarlar (M31) .......................................................................................................................283Tablo 3.77: letmemizde yneticiler, kiisel risk almaya eilimlidirler (M32) ....................283


13/320

XI

Tablo 3.78: letmemizde yneticiler, rnek davranlaryla alanlar etkilerler (M33) .....283Tablo 3.79: letmemizde alanlar gerek duyduklar bilgilere zamannda ularlar (M34) .284Tablo 3.80: Tm alanlar iletmenin faaliyetleri hakknda bilgilendirilir (M35)................284

Tablo 3.81: Elde edilen ya da yaratlan bilgiler, iletme iinde hzl ve verimli bir biimdeyaylr (M36)...........................................................................................................................284Tablo 3.82: letmemizde farkl departmanlarda alanlar aras iletiim mevcuttur (M37)..285Tablo 3.83: Mevcut bilgi tm alanlar tarafndan doru ve alanlarn ayni eyianlayacaklar ekilde iletilir (M38).........................................................................................285Tablo 3.84: letmemizin belirlenmi bir vizyonu vardr (M39) ............................................285Tablo 3.85: letmemizin belirledii vizyon, kaynaklarn istenen ynde hareketine imkan tanr

(M40) ......................................................................................................................................286Tablo 3.86: letmemizin vizyonunun oluturulmasnda alanlarn katks vardr (M41)...286Tablo 3.87: Vizyonumuz, alanlar iletmemizin amalar etrafnda birletirerek tek bir vcut halinde hareket etmelerini salar (M42) .......................................................................286Tablo 3.88: Vizyonumuz dorultusunda alanlarmz kendi vizyonlarn belirler (M43) ...287Tablo 3.89: Vizyonumuz, renme iin gerekli odaklamay salar (M44) ..........................287Tablo 3.90: alanlarn bizzat yapm olduklar ileri ile ilgili karar almalar tevik edilir (M45) ....................................................................................................................287

Tablo 3.91: alanlardan gelen neriler deerlendirilerek iletmeye salad katklar ileorantl olarak dllendirilirler (M46) ....................................................................................288Tablo 3.92: Gerekletirilmeyen neriler hakknda geribildirim salanr (M47) ..................288Tablo 3.93: Katlm destekleyen etkin bir bilgi ak ve haberleme sistemi mevcuttur (M48)................................................................................................................................................288Tablo 3.94: En alt kademede alanlara kendi ilerinde sz hakk verilir (M49) .................289Tablo 3.95: alanlarn aldklar eitim sayesinde kazandklar becerileri iletme iinde

kullanmalarna imkn tannr ve bylece kendilerine olan gvenleri artrlr (M50) .............289Tablo 3.96: alanlar iletmemizin en nemli kaynadr (M51) .........................................289Tablo 3.97: alanlarmzn yeni fikirler gelitirmeleri tevik edilir (M52) .........................290Tablo 3.98: alanlara deiim ve gelimelere bal olarak srekli eitim verilir (M53) ....290Tablo 3.99: Eitim sonucunda renilen bilgi, beceri ve faaliyetlerin uygulanmas iin gerekliortam yaratlr (M54) ..............................................................................................................290Tablo 3.100: alanlar uzmanlk alan dahilinde insiyatif kullanma hakkna sahiptir (M55)................................................................................................................................................291Tablo 3.101: alanlarn ile ilgili konferans ve seminerlere katlm desteklenir (M56) ....291


14/320

XII

Tablo 3.102: alanlar, rettikleri bilgileri paylamalar iin tevik edilir ve dllendirilir (M57) ......................................................................................................................................291Tablo 3.103: Bilgi paylamnn etkin bir ekilde gereklemesi iletmemiz iin nemlidir

(M58) ......................................................................................................................................292Tablo 3.104: alanlar, kendilerinde sakl olan bilgiyi i gvencesi olarak grmezler (M59)................................................................................................................................................292Tablo 3.105: letmemizde bilgiyi kodlayan, muhafaza eden, ileten ve yeniden kullanlmasnaolanak veren bir elektronik veri sistemi mevcuttur (M60) .....................................................292Tablo 3.106: alanlar iletmenin tm veri bankalarna ulaabilirler (M61)........................293Tablo 3.107: st kademe ile alt kademe arasndaki hiyerarik kademelerin says azdr (M62)

................................................................................................................................................293Tablo 3.108: Karar verme ile ilgili prosedr ve talimatlar basittir (M63)..............................293Tablo 3.109: letmemiz mteri isteklerine ksa srede uyum salar (M64)........................294Tablo 3.110: letmemiz rakipleri ataklarna hemen kar cevap verir (M65) .......................294Tablo 3.111: letmemizde karar verme yetkisi alt kademelere kaydrlmtr (M66) ...........294Tablo 3.112: alanlarn yaptklar iler iletmenin genel amalarndaki deiikliklere greyeniden tasarlanr (M67).........................................................................................................295Tablo 3.113: Belirli projeleri gerekletirmek iin amaca ynelik takmlar kurulur (M68) ..295

Tablo 3.114: letmemizde kurulan takmlar aras ibirlii nemlidir (M69) ........................295Tablo 3.115: Takmlar, iletmemizin belirledii ama dorultusunda kendi amalarn belirlerler (M70) .....................................................................................................................296Tablo 3.116: Takmlar arasnda etkin bir geribildirim sistemi, mevcuttur (M71)..................296Tablo 3.117: Takmlarn kendi iindeki karar alma sreci adildir (M72) ..............................296Tablo 3.118: Takm yeleri karar alrken fikir atmalar yaanr (M73) .............................297Tablo 3.119: letmemizde bir performans deerleme sistemi mevcuttur (M74) ..................297

Tablo 3.120: alanlara performanslar ile ilgili stlerinden, astlarndan, almaarkadalarndan, mterilerden vb. oluan bir grup tarafndan geri bildirim salanr (M75).297Tablo 3.121: letmemizdeki dllendirme sistemi, renmeyi destekler (M76)..................298Tablo 3.122: dl kriteri olarak alann belli bir dnemde gereklesen performans ele alnr (M77) ......................................................................................................................................298Tablo 3.123: Yeni fikir gelitiren alanlar dllendirilir ve verilen dl dier alanlar iinzendirici nitelik tar (M78) ..................................................................................................298


15/320

XIII

EKLLER LSTES

ekil 1.1: Srekli renme Dngs .......................................................................................14ekil 1.2: rgtsel renme Sreci .........................................................................................16ekil 1.3: rgtsel renme Srecinde Bireyin renme Sreci ...........................................17ekil 1.4: renen rgt geni .............................................................................................23ekil 1.5: renen rgtlerin Geliimi ....................................................................................24ekil 1.6: renen rgtlerin Be Disiplini.............................................................................31ekil 1.7: Takm Halinde renme ..........................................................................................39ekil 1.8: renme Erisi.........................................................................................................44ekil 1.9: rgtsel Aratrma, Yorumlama ve renme Arasndaki likiler..........................45ekil 1.10: Yar-Hayat Erisi....................................................................................................46ekil 2.11: Parsonsun AGIL Modeli .......................................................................................79ekil 2.12: Harrison ve Handy nin Kltr Snflamas............................................................93ekil 3.13: Aratrma Modeli..................................................................................................132ekil 3.14: renen rgt Boyutlarnn Birbirleri ile likisine Ynelik ModelinTanmlanmas ve Semboller Halinde Gsterimi.....................................................................174

ekil 3.15: renen rgt Boyutlarnn Birbirleri ile likisine Ynelik Yapsal Eitlik Modeli Uygulamasnda Elde Edilen Sonular........................................................................175ekil 3.16: renen rgt Boyutlarnn Arlklandrlmasna likin Modelin Tanmlanmasve Semboller Halinde Gsterilmesi ........................................................................................185ekil 3.17: renen rgt Boyutlarnn Arlklandrlmasna likin Yapsal Eitlik ModeliUygulamasnda Elde Edilen Sonular ....................................................................................186ekil 3.18: renen rgt zerinde rgt Kltrnn Etkisine Ynelik Modelin

Tanmlanmas ve Semboller Halinde Gsterilmesi ................................................................197ekil 3.19: renen rgt zerinde rgt Kltrnn Etkisine Ynelik Yapsal Eitlik Modeli Uygulamasnda Elde Edilen Sonular........................................................................198


16/320

XIV

KISALTMALAR DZN

A.g.e. : Ad Geen Eser A.g.m. : Ad Geen MakaleA.e. : Ayn Eser KOB : Kk ve Orta Byklkteki letmeYEM : Yapsal Eitlik Modeli (Structural Equation Modeling)GFI : Uyum yilii ndeksi (Goodness of Fit Index)AGFI : Dzeltilmi Uyum yilii ndeksi (Adjusted Goodness of Fit)CFI : Karlatrmal Uyum ndeksi (Comparative Fit Index)

NFI : Normlatrlm Uyum ndeksi (Normed Fit Index)RFI : Greceli Uyum ndeksi (Relative Fit Index)IFI : Artrmal Uyum Indeksi (Incremental Fit Index)RMSEA : Yaklak Hatalarn Ortalama Karekk (Root Mean Square of Approximation)LISREL : Linear Structural RelationsAMOS : Analysis of Moment Structure


17/320

1

GR

letmecilik alannda alan bilim adamlar hzla deien, kreselleen ve artanrekabet ortamna, en uygun decek rgt yapsnn renen rgtler olduunudnmektedirler. Bu dncenin altnda yatan neden ise; yksek performans salamak,kaliteyi artrmak, mteri memnuniyetini ve rekabet avantajn salamak, takm ruhunuoluturmak, zamana adapte olabilmek ve deiimi salamaktr. rgtler deien evreartlarnda varlklarn srdrebilmek iin renme yeteneklerini srekli gelitirmelidirler.Gelecein baarl rgtleri, bu yeteneklerini srekli gelitirebilen renen rgtler olacaktr.

rgt kltr ise rgtlerin nasl ilediini anlamaya yardm eden bir kavramdr.

Ayrca kltr, bir kiinin belirli bir rgte nasl uyum saladn gstermeye de yardm eder.nk uyum, kltr iinde rahat hissetmeyi salar. Aratrmaclar, bireylerin rgte ne kadar ve nasl uyum saladn belirlemede kltrn nemli bir faktr olabilecei konusundahemfikirdirler. rgt kltr; bir rgt ierisindeki bireylerin ve gruplarn davranlarnynlendiren normlar, davranlar ve inanlar setidir.

Hzl deien, dinamik, belirsizliklerle baa kabilmenin nemli olduu, younrekabetin yaand, esas sermayenin insan ve bilgi olduu karmak i dnyasnda rgtlerin

renen rgtler olmalar daha da nem kazanmtr. renen rgt yapsn kurmak ya dasrdrmek ise sahip olunan rgt kltryle ok yakndan ilikilidir. rgt kltr yarenen rgt olmay kolaylatrc ya da engelleyici olacaktr. renen rgt olmaykolaylatran ya da engelleyen rgt kltr unsurlarnn neler olduu saptanp, kolaylatrcunsurlar rgt yaps ierisinde barndrlarak ve tam aksine engelleyici unsurlar rgtyapsndan arndrlarak rgtlere renen rgt olma yolunda bir rehber hizmeti salanmolunabilir.

lkemizde renen rgt ve rgt kltr arasndaki ilikiyi test etmeye ynelik olarak kapsaml bir almaya rastlanmam olmas ve konunun nemine binaen bu konudaalma yaplmas ihtiyac hissedilmitir. Bu balamda rgt kltr ile renen rgtarasndaki ilikinin nasl olduunu bilmek youn rekabetin yaand, ilk olmann ok fazlanemli olduu ve bundan dolay bilginin barol oynad i dnyasnda rgtlerin yksek performans elde etmek ve srdrmek amacna katk salayabilecektir. Bu tez almasndakitemel ama, renen rgt olma zerinde rgt kltrnn etkisini ortaya karmaktr.

Bununla beraber, renen rgt boyutlarnn renen rgt zerindeki arln belirlemek,


18/320

2

renen rgt boyutlarnn birbirleri ile ilikisini ortaya koymak da tez almasnn amalararasndadr. rgtlerin kltrleri, renen rgt olma durumlar ve sosyo- demorafik zellikleri arasndaki ilikileri ortaya karmak amacyla yaplan bu almann rgtlerin

stratejik ve yapsal kararlarna katkda bulunabilecei beklenmektedir. Bu almannrgtlerin, zellikle rgt kltr ve yapsal deiimler ile ilgili olan stratejik iletmekararlarnda yararl olabilecei dnlmektedir. Ayrca, bu konuda alma yapacak olanakademisyenler ve aratrmaclar iin de faydal olabilecek bilgi ve bulgulara ulalabileceidnlmektedir.

rgtlerin sahip olduu rgt kltr, renen rgt olma durumlar ve sosyo-demorafik zellikleri arasndaki ilikiyi tespit etmeye ynelik olan bu tez almas toplam

olarak blmden olumaktadr. almann birinci blmnde, renme kavram, renenrgt kavram ve geliimi, renen rgtlerin geleneksel rgtlerden farkllklar, disiplinleriirdelenmi ve renen rgtte renmenin llmesi, renme zorluklarn ve renmeningelitirilmesine yer verilmitir. kinci blmde, kltr ve rgt kltr kavram, rgtkltrnn deiimi incelenmi ve renen rgt ve rgt kltr ile renen rgtlerinkltrel karakteristikleri kavramsal olarak aklanmtr.

Konunun teorik alt yaps ayrntlar ile ele alndktan sonra, teorik altyapya dayal

olarak yaplm olan aratrma ve bu aratrmann sonular tez almasnn nc blmn oluturmaktadr. nc blmde, rgt kltrnn renen rgt olma zerindekietkisini tespit etmeye ynelik aratrmann dayand metodolojik bilgiler bulunmaktadr. Bu blmde aratrmann konusu, amac, maddeleri ve modeli, hipotezleri, kapsam ve kstlar,rnekleme sreci, bilgi toplama yntem ve arac ile veri ve bilgilerin analizlerine ilikinayrntl bilgilere yer verilmitir. Gerek literatr taramas gerekse odak grup grmesisonucunda oluturulan anket formunda yer alan soru maddeleri bu blmde ayrntlaryla

sunulmutur. Tez almasnn nc blmnde aratrma kapsamnda yer alan Kk veOrta lekli letme (KOB) saysna, rgtlerin sosyo-demorafik zelliklerine, rgtkltr tiplerine ve bu rgt kltr tiplerine sahip rgtlerin renen rgt olma durumlarnayer verilmitir. Anket formunda yer alan dier sorulara verilen cevaplarn frekanslar veyzdeleri ise eklerde frekans tablolar blmnde ayrntlaryla yer almtr.

Aratrma hipotezlerini test edebilmek amacyla ok deikenli istatistikselanalizlerden faydalanlmtr. Bu balamda ncelikli olarak aratrmada yer alan leklerinilgili kavram ya da kavramsal yapnn tmn lme yeteneini gsteren yapsal geerliliin


19/320

3

test edilmesinde faktr analizi kullanlmtr. Uygulanan faktr analizinde toplam aklananvaryans ve maddelerin faktrle ilikisini gsteren faktr ykleri esas alnmtr. Faktr analizivarsaymlarndan birisi de, analizde kullanlan maddelerin normal dalma sahip olmasdr.

Bu almada kullanlan veriler, oranlama dzeyinde llm maddelerdir. Bu maddelerinnormal dalma yakn bir dalm gsterip gstermediini snamak iin Bartlett Testi verneklem byklnn yeterliliini test etmek iin ise Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) testiyaplmtr.

Daha sonra aratrmada yer alan leklerin isel tutarllklar gvenilirlik analiziyle belirlenmitir. Burada Alfa katsays (Cronbach Alpha) ynteminden faydalanlmtr.Aratrmada kullanlan leklerin geerlilii ve gvenilirlii belirlendikten sonra aratrma

sonucunda elde edilmi olan verilerin aratrma modeli ile uyumlu olup olmadn tespitedebilmek amacyla yapsal eitlik modeli uygulamalarna yer verilmitir. Bu balamdancelikli olarak yapsal eitlik modeli ile ilgili temel bilgilere yer verilmi ve yapsal eitlik modeli uygulamasnn aamalar ayrntlaryla aklanmtr. Daha sonra, aratrmamznamalar dorultusunda oluturulan modele ilikin yapsal eitlik modeli uygulamasna yer verilmitir. lk olarak renen rgt boyutlarnn ayrntlaryla irdelenmesine ynelik olarak oluturulmu modelin veri ile uyumlu olup olmad yapsal eitlik modeli ile aratrlmtr.

renen rgt boyutlarnn birbirleri ile ilikisini tespit etmeye ynelik bu modelin veri ileuyumlu olduu tespit edildikten sonra, renen rgt boyutlarnn renen rgttekiarlklarn tespit etmeye ynelik modelin geerlilii yapsal eitlik modeli ile aratrlmtr.Son olarak rgt kltrnn renen rgt olma zerine etkisini gsteren modelin geerliliiyapsal eitlik modeli uygulamas ile aratrlmtr. Aratrmann amalar dorultusundaoluturulan birbirinden tretilmi modelinde veri ile mkemmel ya da mkemmele yakn bir uyum gsterdii tespit edilmitir.

Aratrma sonucunda elde edilmi olan verilerin aratrma modeli ile uyumlu olduklartespit edildikten sonra aratrma rneimiz kapsamnda yer alan iletmelerin rgt kltrtipine gre farkl gruplar oluturup oluturmadklarn tespit etmek amacyla kmelemeanalizi uygulanmtr. Aratrma rneimiz byk olduundan dolay (n=313), K-Ortalamalar yntemi uygulanmtr. Analiz sonularna gre rgt kltrnn renen rgt olmazerindeki etkisi itibariyle drt farkl rgt kltr tipi (adokrasi, hiyerari, pazar ve klan)oluturduklar tespit edilmitir. Kmeler arasndaki farkll daha salkl yorumlayabilmek bakmndan kmeler aras ikili karlatrmalar Scheffe testi ile tespit edilmitir.


20/320

4

nc blmn sonunda ise, farkl rgt kltrne (adokrasi, hiyerari, pazar veklan) sahip olan iletmelerin, renen rgt olmalar bakmndan anlaml farkllklarn olupolmadn incelemek ve ayrc maddeler aracl ile tahminler yapabilmek amacyla

kademeli diskriminant analizi uygulanmtr. Burada drt grubu birbirinden ayran ayrcmaddelerin tespit edilmesi ve bu maddeler aracl ile istatistiksel olarak anlaml tahminler yaplmas amalanmtr. Uygulanan analiz sonucunda drt grubun birbirinden farkl olduklartespit edilmi ve diskriminant fonksiyonu elde edilmitir. Diskriminant fonksiyonu birdenfazla olduu iin anlaml kan maddelerin bu farklla olan katklarn belirleyebilmek bakmndan genel etki endeksi (potency index) hesaplanmtr. Genel etki endeksihesaplanmas ile birlikte drt grubun birbirinden farkl olmasn salayan maddelerin

farklla olan katk srasnn belirlenmesi mmkn hale gelmitir.rgt kltrnn renen rgt olma zerindeki roln belirlemeye ynelik

aratrmann son blmnde ise aratrma sonucunda elde edilen genel sonular ve busonular dorultusunda kiisel neriler yer almaktadr.

Ekler blmnde ise anket formunda yer alan sorulara ilikin frekans ve yzdedeerleri bulunmaktadr. Ayrca ekler blmnde aratrmada kullanlan anket formuna yer verilmitir.


21/320

5

BRNC BLM1. RENEN RGTLER 1. 1. renme Kavramnn Tanmrenme tm canl varlklarn yaamnda nemli yer kaplar. renme olmadan ne

konuabiliriz ne de ihtiyalarmz giderebiliriz. renme insan davranlarnn ayrlmaz bir parasdr. renmenin z insanolunun kendisini deitirerek, deiimle ba etmeyeteneidir. renme sayesinde daha nce yapamadmz eyleri yapabilmeye balarz.renmenin oluabilmesi iin ncelikle, bilginin elde olmas gerekir. renme, bireylerindavranlarnda ve hareketlerinde deiiklik yaratacak yeni bilgi ve kavraylar kazandklar bir sretir 1. renmenin olumlu sonu verebilmesi iin katlm ve tekrar, bunun yanndakonunun anlam, i ortam ile badak olmas ve kolay uygulanabilirlii ve son olarak geri bildirim nem tar. likilendirme yetersizlii, bilginin paylalmamas ya da bilgi fazlalrenmeyi olumsuz etkileyen unsurlardr. renmenin gerekleebilmesi ncelikle bazunsurlarn varln gerektirir. Bu unsurlardan birincisi kiinin daha nce bilmedii bir kavramve dnceyi renmek istemesidir. kincisi, kiinin nceden sahip olmad yetenek ve becerilere sahip olmas veya nceden yapamad davranlar yapabilmesi gerekir.renmenin gerekleebilmesi iin gerekli bir baka unsur ise, kiinin nceden sahip olduu

deiik kabiliyet, bilgi ve davranlar yeni bir bak asyla birletirebilmesidir. Son unsur ise, kiinin yeni bilgi, beceri ve davran biimlerini anlayabilmesi ve/veyauygulayabilmesidir 2.

renme duygusu btn insanlarn ortak bir zellii olmakla birlikte, her insann aynekilde rendii sylenemez. Baz insanlar okuyarak, bazlar ise duyarak renmede zorluk yaarlar. Resimlerle renme bazlar iin en iyi renme yolu olurken, bazlar taklit ederek renmeyi tercih ederler. Bununla birlikte, genelde insanlarn, eitli renme yntem ve

aralarn bir arada kullandklar sylenebilir 3. Hangi yntem kullanlrsa kullanlsn,renmede hayal gcnn, yaratcln ve rgt kltrnn nemli bir yeri vardr.Yeniliklerin dllendirilerek tevik edildii, bireysel farkllklarn desteklendii, farkl bakalarna yaama hakknn tannd iletmelerde, kiisel ve rgtsel renme iin elverili bir ortam oluturulmu demektir. Herkesin ayn fikirde olduu veya farkllklarn sz konusu

1 Michael Marquardt, Angus Reynolds,The Global Learning Organization, New York, lrwin, 1994, s. 35.2 zlem gtveren,"renen rgtlerde Srekli iyiletirme Modeli: iletme Eitimi zerine Bir

Uygulama", 8. Ulusal Ynetim ve Organizasyon Kongresi, Nevehir, 25-27 Mays 2000,s. 648-649.3 Robert H. Rosen,nsan Ynetimi, (ev: Gndz Bulut), BZD Yaynclk, Nisan 1998, stanbul, s. 176177.


22/320

6

olmad ortamlarda, renmenin gereklemesi olduka gtr. nk farkllklar,renmeyi canlandran birer katalizr ilevi grmektedirler 4.

1.2. rgtsel renmeGnmzde bilgi nemli bir rekabet stnl arac haline gelmitir. Bununla

birlikte srekli baary garanti edecek duraan bir bilgi topluluundan sz etmek olanakldeildir. letmelerin ierisinde faaliyette bulunduklar evre artlar artan bir hzladeimekte, karmaklamakta ve belirsizlemektedir. Gnmzde yaanan bu deiim,gemite yaanan deiimlerden daha hzl olmakta ve iletmeleri sahip olduklar yaplar vealma tarzlarn deitirmeye zorlamaktadr. Bu ba dndrc deiim karsnda

iletmelerin ksa ve uzun dnemli amalarn gerekletirebilmeleri, yelerinin belli bir takmyetenek ve bilgilerle donanmasn, salkl bir renme ortamnn varln ve olas zorluklarama konusunda tek vcut olarak hareket edebilme alkanlnn kazanlmasn gerekliklmaktadr 5. Hemen her eyin mthi bir hzla deitii bu ortamda, ynetici ve igrenlerindnce kalplarnda ve rgtsel yaplarda bir deiiklik yaplmakszn, bugnn problemlerini dnn rgt biimleri ve ynetim anlaylaryla zmeye almak, anlaml bir yaklam olarak kabul edilemez. Herhangi bir konuda uzmanlk ve bilgi sahibi olan bir kii ya

da rgt, her drt ya da be ylda yetersiz hale gelmektedir. Bu nedenle bu kii ve rgtsrekli olarak kendilerini yenileme zorunluluu hissederler 6.

Gnmzn ok hzl deien ve karmak artlarnda uzun dnemde hayatta kalma,rekabeti olabilme ve daha iyi performansa ulama tamamyla rgtlerin dsal evredekisrekli deiikliklere ayak uydurma kapasitesine baldr 7. Bu ise ancak renme ilegerekleecek bir olgudur. renme kapasitesi ise bireyin ve dolaysyla bu bireylerdenoluan bir rgtn etkinliinin ve yenilik yapma ve byme potansiyelinin anahtar kavram

olarak dnlr 8

. renmenin temeli insanolunun kendisini deitirerek, deiimle baetme yeteneidir. rgtler hzl deien dnyada varlklarn srdrebilmek iin yeni beceriler 4 Pamela R. Haunschild,The Role of Volution in Organizational Learning: The Case Of AutomotiveProduct Recalls, Management Science, Vol. 50, No.11, November 2004, s.1546.5 Christopher Grey, Elena Antonacopoulou,Essential Readings in Management Learning, SAGEPublications, London, 2004, s. 125.6 Tamer Koel,letme Yneticilii,stanbul, Beta, 2001, s. 303.7 Fco. Javier Llorens Montes, Antonia Ruiz Moreno, Victor Garca Morales,Influence of Support LeadershipAnd Teamwork Cohesion on Organizational Learning, Innovation and Performance: an EmpiricalExamination, Technovation 25, 2005, s.1160.8 Pilar Jerez-Gomez, Jose Cespedes-Lorente, and Ramon Valle-Cabrera, Organizational Learning And

Compensation Strategies: Evidence From The Spanish Chemical Industry, Human Resource Management,Fall 2005, Vol. 44, No. 3, s. 279.


23/320

7

ve tutumlar edinme yeteneini gelitirmelidirler 9. Deiim kapasitesi ve iyiletirme youn bir ekilde rgtsel renmeyle yerleik hale gelmitir. Aratrmaclar ve uzmanlar rgtlerin ani bir ekilde ortaya kan artlara uyum salayabilmeleri iin, tecrbelerinden renmeleri ve

bu rendiklerini tm rgte aktarmalar gerektiini ileri srmleridir 10. rgtsel renme,taklit etme zorluu ve rekabet avantaj salama gibi tketiciler tarafndan deerlendirilenyeteneklerin gelitirilmesi olarak ifade edilmitir 11.

Deiime adapte olabilmek ve hatta deiimi yaratabilmek iin iletmelerin, sreklirenebilme yeteneini edinmeleri gerektiini savunan rgtsel renme, bunun naslgerekletirileceini de gstermektedir 12. letmeler temelde yneticileri ve igrenleriaraclyla renirler. nsanlar renme merak ve renmeden tat alma duygularyla birlikte

dnyaya gelmektedirler. Dier bir deyile, insanlar renmeleri iin dizayn edilmilerdir 13.letmeler alanlar araclyla elde ettikleri bilgileri rn, hizmet, sre ve

yntemlere aktararak rendikleri gibi, dier iletmelerin deneyimlerinden yararlanarak darenirler. Dier iletmelerle eitli ekillerde gerekletirilebilecek olan stratejik ibirlikleri, iletmelere bu konuda zengin renme olanaklar sunmaktadrlar. renmeyoluyla elde edilen bilgi ve deneyimlerin uygulamalara aktarlmas kadar, ileride kullanlmak zere saklanmas da, srekli iletme baars iin nemli bir zorunluluktur. Bylece, rgtsel

hafzaya kaydedilen kazanmlar dier blmlere aktarlarak, tekerlein yeniden icatedilmesi zahmetinden de kanlm olacaktr 14. Bireysel ve rgtsel renmeye nem vereniletmeler, yeni bilgi-teknoloji yaratma, depolama ve transfer etme konusundaki abalarsistemli eitim faaliyetleriyle de desteklemektedirler 15. rnein, klasik eitim sisteminin,istedikleri kalitede insan kayna yetitirip sunamadn gren Disney, McDonalds,Motorola, Body Shop ve British Aerospace gibi (rgtsel renmede iyi) iletmeler, kendiniversitelerini kurma yoluna gitmilerdir 16. gren ve yneticilerine kariyerleri boyunca

9 Arie De Oeus,Yaayan irket, ev. Ahmet nver, stanbul, Rota, 1999, s. 39.10 William M. Snyder and Thomas G. Cummings,Organization Learning Disorders: Conceptual Model andIntervention Hypotheses, Human Relations, Vol. 51, No.7, 1998, s. 873.11 Mary M. Crossan, Iris Berdrow,Organizational Learning and Srtagic Renewal, Srtategic ManagementJournal 24, 2003, s. 1089.12 Peter M. Senge,The Leaders New Work: Building Learning Organizations, Sloan ManagementReview, Fall 1990, s.7.13 Daniel R. Tobin,Transformational Learning, John Wiley & Sons, Inc., 1996, s.158.14 Eric W. K. Tsang,Organizational Learning and the Learning Organization: A Dichotomy BetweenDescriptive and Prescriptive Research, Human Relations, Vol. 50, No. 1, 1997, s.79.15 Richard M. Hodgetts; Fred Luthans ve Sang M. Lee,New Paradigm Organizations: From Total Qualityto Learning to World-Class, Organizational Dynamics, Vol. 22, Winter 1994, s. 12-13.16

Peter Jarvis,Global Trends In Lifelong Learning And The Response of The Universities, ComparativeEducation, Vol. 35, Issue 2, June 1999, s. 249258.


24/320

8

yararlanabilecekleri eitim olanaklar sunan bu iletmeler, d dnyaya aklk ve kendileriniyenileme konusunda da son derece baarldrlar.

rgtsel renme renen rgt kapsamnda bir alt kme durumundadr ve onun

sadece bir boyutu ve unsuru gibidir. rgtsel renme bireysel renmenin alma ortamnaaktarlmasyla oluur. rgtsel renme ile ilgili bu nbilgiden sonra imdi rgtsel renmekavram, ortam ve sreci aklanacaktr.

1.2.1. rgtsel renme kavramBu kavram, i dnyasnda 1970'lerin ortasnda ortaya km ve ilk olarak Argyris

tarafndan "hatalarn yakalanmas ve dzeltilmesi" olarak tanmlanmtr. Bu yllarda,

irketlerin renme aktivitelerinin kendileri iin alan kiiler araclyla gerekletii kabulediliyordu. letmelerin bu renme aktivitesindeki rol, iletmenin iinde barndrd"rgtsel renme sistemi" ad verilen bir evresel etken sistemiyle, ahslarn, renmeaktivitelerinin kolaylatrlmas ya da zorlatrlmasyd. rgtsel renme rekabet avantajelde etmek amacyla rgt apnda bilginin yaratlmasn ve kullanlmasn ifade eder 17.Deien bir evreyle dinamik bir ekilde ilgilenen rgtn sadece bilgiyi etkili bir ekildeilemesi deil ayn zamanda bilgiyi ve enformasyonu yaratmas da gerekir 18.

Levitt rgtsel renmeyi rutin temelli, gemie bal ve grev ynelimli diyenitelemitir. rgtler gemiten elde ettikleri karmlar davrana rehberlik eden rutinler haline dntrerek renmi olurlar. Rutinler; ekilleri, kurallar, ilemleri, gelenekleri,stratejileri ve teknolojileri kapsamaktadr 19.

McGill ve Slocuma gre rgtsel renme; rgtn deney, gzlem, analizler sonucunda edindii tecrbelerden bir bak as ve anlay elde etme kabiliyeti ve hatalarnve baarlarn deerlendirme istekliliidir. Yani, rgtlerin deneyimlerinin, zellik, ekil vesonularnn farkna vardklar ve bu deneyimleri anlamaya ynelik zihni modeller

gelitirdikleri ilemler btndr 20

.

17 Photis M. Panayides,The Impact of Organizational Learning on Relationship Orientation, LogisticsService Effectiveness and Performance, Industrial Marketing Management, 2005, s. 2.18 Susana Perez Lopez, Jose Manuel Montes Peon and Camilo Jose Vasques Ordas,Organizational Learningas a Determining Factor in Business Performance, The Learning Organization, Vol.12, No. 3, 2005, s. 227.19 Barbara Levitt, James March,Organizational Learning, Annual Review of Sociology, Vol.14, 2002, s.320.20

Michael McGill, John Slocum,Unlearning the Organization, Organizational Dynamics, Vol.22, 1993, s.67.


25/320

9

DiBella ise rgtsel renmeyi, deneyime dayal performans gelitirme veya korumakapasitesi (veya ilemi) olarak tanmlamaktadr. Bu ilem bilginin edinimi, paylam, yorumuve kullanmn kapsar 21.

rgtsel renme konusunda bir baka tanm ise Duncan ve Wies tarafndanyaplmtr: rgtsel renme rgtsel bilginin deimesi ve bymesidir. rgt yelerininneden-sonu ilikileri ve evrenin bu ilikiler zerindeki etkisine ilikin bilgilerinigelitirdikleri bir sretir. Bu bilgi kanlmaz olarak rgtteki bireylerle ilikilidir. Fakat bireylere ait zel bilgilere edeer deildir. Daha ok iletilmeye uygun, oy birlii salanmentegre bilgiyi iermektedir ve bu bilgi rgtn byk ounluu tarafndan paylalmaktadr. renme, kiisel bilginin, rgtn dier yeleri tarafndan paylalmas,deerlendirilmesi ve uyumlu hale dntrlmesi ilemlerini kapsamaktadr. Bu ileminformal olmas gerekmez, fakat kiisel renme dierlerine aktarlmaz ise uyum gereklemezve snrlandrlm olur 22.

Probst ve Bchel, rgtsel renmeyi, rgt ierisindeki bilgi ve deer sistemlerinindeiimi ve genilemesi; sorun zme ve eylem kapasitelerinin gelitirilmesi ve alanlarnortak referans erevesinin deiimi olarak tanmlarlar. rgtsel renme tm rgtalanlarnn aktif katlmn gerektiren, ortak deneyimlere, kararlara ve normlara dayal bir sretir 23.

Ray Stata rgtsel renmenin ortak kavraylar, bilgi ve dnsel modeller ilegerekletiini ve gemi bilgi ve deneyimler zerine kurulduunu yani bellee dayandn belirtmitir. George P. Huber'e gre ise bir rgt, "bilginin doru kullanlmasyla potansiyeldavranlar deiirse renir". Daha genel bir ifadeyle yani bir varln renmesi, onunhaber ilemesi ve potansiyel davran dizgesinin deiimine baldr 24.

Lyles ise rgtsel renmeyi u ekilde tanmlamtr; rgtsel renme kavramgemi eylemler, bu eylemlerin etkinlii ile gelecekteki eylemler arasndaki anlay, bilgi ve birlik oluturulmas ilemidir. Yapsal unsurlar ve ktlarda yaanan sorunlarn baarl bir ekilde yeniden yaplanmas ve kavram gelitirme srecidir. renme hem eylemlerinsonularnda hem de bilgide meydana gelen deiimidir 25.

21 Anthony DiBella, Edwin C. Nevis,Understanding Organizational Learning Capability, Journal of Management Studies, Vol. 33, 1996, s. 363.22 R. Duncan, A. Wies,Organizational Learning: Implication for Organization Design, Research inOrganizational Behavior, Vol. 11, s. 75.23 Gilbert J. B. Probst, Bettina S. T. Bchel,Organizational Learning: The Competitive Advantage of TheFuture, London: Prentice-Hall, 1997, s. 19.24 David A. Garvin,"Building a Learning Organization", Harvard Business Review, Austos, 1993, s. 80.25

M. A. Lyles,Learning Among Joint Venture Sophisticated Firms, Management International Review,Vol. 28, 1988, s. 85.


26/320

10

Shirivastava rgtsel renmeyi makro dzeyde bir uyum ilemi olarak grmektedir.rgtler amalarn, ilkelerini ve stratejik kararlarn olutururken, evresel deiime uyumsalayabilmek iin bilgiyi aratrma yntemlerinde uyarlamaya bavururlar. Amalarn

uyumlatrlmas rgtsel amalarda deiime neden olur. Bir rgtn renme kabiliyetlerikarar almaya katlm ve karar alclar arasndaki iletiimin artrlmas tevik edilerek glendirilebilir 26.

Edwin Nevis ve arkadalar rgtsel renmeyi rgtn tecrbelerine dayanarak performansn gelitirme kapasitesi veya sreleri eklinde tanmlamtr. Onlar renmeyi,rgtteki bireyler deise de renme rgtte kald iin, rgt sistemi baznda dnlmesigereken bir olgu olarak grrler. Nevis ve arkadalarna gre rgtler rettike renirler.Yani retim sistemleri birer renme sistemidirler 27.

Mark Dodgson ise rgtsel renmeyi rgtn bilgiyi yaratt, artrd, organizeettii ve iselletirerek faaliyetlerinde ve kltrnde kulland ve ayn zamanda alanlarnnyeteneklerini gelitirerek rgtsel etkinlii artrmak iin kurduu yollar eklindetanmlamtr. Dodgsonn tanm birtakm varsaymlar da beraberinde getirmektedir 28:

renme genellikle olumlu sonular doursa da, her zaman olumlualmalarn sonucu meydana gelmeyebilir (hatalardan renme gibi). renme temel olarak rgt yelerinde meydana gelir. Ancak rgt yelerinin

katks sonucu tm rgt baznda renme gerekleebilir. Burada rgt kltr vegrup dinamii renmenin etkinliini etkileyen balca faktrlerdir. renme rgtn tm faaliyetleri sonucu deiik seviyelerde ve deiik hzlarda meydana gelebilir.Dixona gre rgtsel renme rgt paydalarnn istek ve ihtiyalarn daha fazla

tatmin etmek iin, renme srecinin birey, grup ve rgt sistemi dzeyinde bilinli olarak kullanlarak, rgtn srekli olarak yenilenmesidir. Dixon rgtsel renmeyi, bir bilgi birikimi olarak deil, alanlarn yeni anlay ve bak alar kazanmas ve eskilerinidzeltmesi olarak alglamaktadr 29.

26 Rune Lines,How Social Accounts and Participation During Change Affect Organizational Learning,Journal of Workplace Learning, Vol.17, No.3, 2005, s.161.27 Edwin C. Nevis, Anthony J. DiBella, Janet M. Gould,Understanding Organizations as LearningSystems, Sloan Management Review, Vol. 36, No.2, Winter 1995, s. 73.28 Mark Dodgson,Organizational Learning: A Review of Some Literatures, Organization Studies, Vol. 14, No. 3, 1993, s.377.29

Nancy Dixon, The Organizational Learning Cycle: How We Can Learn Collectively, London:McGraw- Hill Book Company, 1994, s. 5.


27/320

11

rgtsel renme dinamik bir sretir ve renen bir rgtten sz edebilmek iinrenmenin rgtsel boyutta gereklemesi gerekir. rgtler, kiilerin geliimine uygun bir ortam hazrlayp kiisel geliimlerinde takm renmesi iinde kullanlmasn salayacak bir

sinerji ortaya karmaldr 30. rgtsel renmeyi kavramlatrrken, renen kiinin kapasitesikadar bu kapasiteyi arttran veya snrlayan unsurlar da incelemek gerekir 31.

rgtsel renme, rgtlerin kendilerine zg uygulamalar ve farkllklar yaratmas,kazanmas ve iletmesidir. rgtn evresine olan uyumunun artmas ile etkili olabilir 32.rgtsel renme, veri ve bilgi toplamadan ziyade mevcut durumlar sorgulamay vedeerlendirmeyi ve yeni fikirlere ak olmay salar. rgtler yeni bilgi elde etme konusundagenellikle fazla sorunla karlamazlar. Fakat eski alkanlklarn ve zm yollarnn terk edilmesi g olduundan dolay bu yeni bilgilerin fark yaratacak biimde uygulamayakonulmasnda genellikle zorlanlmaktadr. renme, bilginin kullanm ile davrandeiiklii yaratlmasn salar ve bu deiiklik fark edildii lde renme olumutur denilebilir 33.

Daha nce de ifade ettiimiz gibi rgtsel renme, kiisel renmeden daha karmak ve dinamiktir, rgtler, rgt oluturan bireyler vastas ile renirler. Dolays ile renmekiisel dzeyde gerekleir. Ancak rgtler sadece kendi bireylerinin bir araya gelmesi ileolumamlardr. Kiisel renme, karlkl olarak ekolojik sistemi oluturan faktrler

tarafndan kolaylatrlr ya da engellenebilir. Bu olaya, rgtsel renme sistemi diyoruz34.rgtsel renmede renme kavram kiisel renme ile temelde ayn olsa da renmesrecinin ileyii rgt dzeyinde farkllk gsterir 35.

rgtsel renme, kiisel renmeden iki noktada ayrlr 36. rgtsel renme, rgt alanlarnn ortak kavraylar, bilgileri ve dnselmodelleri aracl ile ortaya kar. rgtsel renme, var olan rgtn gemi bilgi ve deneyimi zerine kurulur.

30Melih Arat, "Yaayan ller - renemeyen Organizasyonlar", (evrimii)http://karizma.vitualave.net/manager/m_arat040198.htm,21 ubat 2001.31 renen Organizasyonlar, KALDER, No: 16, Kasm 1997, (evrimii)http://www.kho.edu.tr/akademik/arastirma/btym/yonetim/per.htm, 19 Nisan 2000.32 tveren,a.g.e., s.649.33 Dusya Vera, Mary M. Crossan, Strategic Leadership and Organizational Learning, Academy of Management Review, Vol. 29, No.2, 2004, s.224-225.34 Chris Argyris,Managers, Workers, and Organizations, Society, C.35, No:2, 1998, s.45.35 Daniel H. Kim,"The Link Between Individual and Organizational Learning", Sloan ManagementReview, Sonbahar, 1993, s. 40.36 Marquardt, Reynolds,a.g.e., s. 37., Mary M. Crossan, Henry W. Lane, "Organization Learning:Theory to

Practice", Strategic Thinking: Leadership and the Management of Change, Ed. J, Hendry, G. Johnson , J. Newton, John Wiley & Sons , 1993, s. 230.


28/320

12

Tablo 1.1: rgtsel renme TanmlarYAZAR TANIMLAMA

Argyris ve Schn

(1978)

rgtsel renme hatalarn aratrlma ve dzeltilmesi srecidir.

Crossan vd.(1995)

renme kavray ve davrantaki deiim srecidir fakat bu deiim performans artnda dorudan bir deiimi getirmeyebilir.

Daft ve Weick (1984)

rgtsel renme, rgtn aksiyonu ve evresi arasndaki ilikiyeynelik bilgidir.

DiBella(1996)

rgtsel renme, deneyime dayal performans gelitirme veya korumakapasitesidir. Bu ilem bilginin edinimi, paylam, yorumu vekullanmn kapsar.

Fiol ve Lyles(1985)

rgtsel renme, daha iyi bilgi ve anlay yoluyla aksiyonlarngelitirilmesi srecidir.

Garvin(1993)

renen rgt, bilginin yaratm, edinimi ve transferinde ve yeni bilgi ve bak alar yanstmak iin kendi davranlarn uyarlamada yeteneklirgtlerdir.

Huber (1991)

Bir varln renmesi, onun haber ilemesi ve potansiyel davrandizgesinin deiimine baldr.

Levinthal veMarch(1993)

rgtsel renme, birbiriyle rekabet halindeki, yeni bilgi gelitirme vemevcut yeterlilikleri kullanma amalar arasnda denge oluturmaabalardr.

Levitt ve March(1988)

rgtler, gemiten elde ettikleri karmlar davranlara rehberlik edenrutinlere dntrerek renirler.

Marquardt(1996)

Gl ve kolektif renen ve srekli kendini daha iyi bilgi toplamaya,ynetmeye ve kullanmaya ynelten rgtler renendir.

McGill veSlocum(1993)

rgtsel renme, rgtlerin deneyimlerinin, zellik, ekil vesonularnn farkna vardklar ve bu deneyimleri anlamaya ynelik zihnimodeller gelitirdikleri ilemler btndr.

Miller (1996)

renme, karar vermeden farkllatrlmaldr. renme rgtsel bilgiyiartrrken karar vermenin ise byle bir rol yoktur. renme taknlanaksiyondan ok nce veya ok sonra gerekleebilir.

Mills ve Friesen(1992) renen rgt, kalite geliimi, mteri/tedariki ilikilerinizenginletirme veya daha etkin i stratejileri ynetimi ile isel yeniliikalc klar.

Senge(1990)

renen rgtler, insanlarn kendi gereklerini ne ekildeoluturduklarn ve nasl deitirebileceklerini kefettikleri yerdir.

Stata(1989)

rgtsel renme, yeniliin olutuu temel sretir. Ayrca zellikle bilgi youn endstrilerde kiilerin ve rgtlerin renme oran tek kalcrekabet avantaj olmaktadr.

(Kaynak: Nick Bontis,Managing an Organizational Learning System by Aligning Stocks

and Flows of Knowledge, UMI, 1999, s. 14)


29/320

13

rgtsel renmenin gereklemesi takm oyuncular ile mmkndr. Bireyin ibirliiyapmak ve katkda bulunmak iin gsterdii aba rgt iin nemlidir. Bilgininiletilmesindeki karmaklk ve karar verirken dikkate alnmas gereken birok saydaki

deikenin eitlilii, sorunlar ve zmleri ierisinde barndran karmak bir modelegereksinimi arttrmaktadr. rgtsel renme, grup faaliyetleri ile desteklenmi srekli bir renmeye ball iermektedir 37.

rgtsel renme ele alndnda renmenin hem psikolojik hem de rgtsel ynnem kazanr. Yani renme sadece sonular itibariyle deil sre olarak da nemlidir.rgtlerde bireyler ve onlarn oluturduklar gruplar bilinli veya bilinsiz olarak srekli bir ekilde renme sreci iindedir. Bireylerin iindeki bulunduklar renme sreci bilgi,

duygu, dnce ve tecrbelerinde deiiklikler oluturur 38

. Bireyler yesi olduklar rgtnalma tarzndan ve rgtn uygulamakta olduu faaliyet ve srelerinden birtakm olumluveya olumsuz sonular karabilirler. Kendilerine gre hatal bulduklar ynleri bularak rgtsel renme faaliyetini gerekletirirler. Bulduklar hatalar dzeltmek iin hareketegemeleri ve bir deiim ajan gibi almalar ile birlikte rgtsel renme somut olarak ortaya kar 39.

rgtsel renme, rgt ierisindeki bireylerin karlarna kan problemleri rgtadna zmeleri ile balar. Bireyler hareketlerinin sonunda ortaya kan sonular ile kendi bekledikleri sonular karlatrrlar ve arada bir fark grdkleri zaman bu fark ortadankaldrmak iin mevcut dnce ve davran biimlerinden daha farkl dnce ve davrantarz gelitirmeye balarlar. Bireyin yaad olaylar sonunda rendiklerini rgte mal etmesiile ancak rgtsel renme gerekleebilir. rgtsel renmeyi gerekletiremeyen rgtler eski davran kalplarn srekli olarak tekrar edecekleri iin gelime salayamayacaklar vedeien artlara uyum salamada ok zorlanacaklardr.

1.2.2. rgtsel renme ortamrenme ortam, renmenin gereklemesine etki eden i ortamnn durumunu ifade

eder. Bireysel dzeyde srekli renme bir dng olarak dnlebilir. Srekli renme rgtkltrlerinin temel direi olan sadakat olgusunun yerini alabilecek bir sretir. Sreklirenmeye dayal bir rgt kltr rekabet avantaj yaratacandan hem rgtn hem de

37 Marcia Salner,Preparing for the Learning Organization,Journal of Management Education, C. 23, No.5, 1999, s.489.38 idem Dikmen,"Organizayonel renme ve renen Organizasyonlar", . . letme Fakltesi letme

ktisad Enstits Ynetim Dergisi, C, 10, No: 34, I999, s.59.39 Erol Eren,rgtsel Davran ve Ynelim Psikolojisi, stanbul, Beta, 2000, s. 573.


30/320

14

alanlarnn stratejik karlarna uygun der 40. Srekli renmenin bulunduu rgtlerdergtn ve alanlarn bak alar birbiriyle ters dmez. rgtn bak as udur:alanlarmzn renmesi iin alyoruz; nk renen birey esnektir, uyumludur ve

kendisini yenilemeyi bilir. Bu da bizim stratejik amalarmz iin uygundur. alanlar iseyle bakarlar: Sadece yeni bilgiler edinmekle kalmyorum, ayn zamanda nasl renmemgerektiini de reniyorum. Bu da benim iin her ortamda deerimi ve pazarlk gcmartran bir gtr 41.

Tm canl varlklarn yaamlarn srdrmelerinin temel yolu renmedir. Aynekilde modern ynetim anlaynda canl birer organizma olarak nitelendirilen rgtlerin derenmeleri ayn derecede neme sahiptir. renme olgusu gnmzde; deiim, yenilik,

yaratclk, byme ve kendini gelitirme gibi kavramlar da kapsadndan dolayrenmenin rgtler iin tad nem gemite olduundan ok daha fazladr 42. Bu balamda rgtlerin deiimin gerisinde kalmamak iin rgtsel renme ortamoluturmalar zorunludur.

ekil 1.1: Srekli renme Dngs(Kaynak: Scott I. Tannenbaum, Enhancing Continuous Learning: Diagnostic Findings fromMultiple Companies", Human Resource Management, C. 36, No: 4, 1997, s. 438.)

40 Salim am,renen Organizasyon ve Rekabet stnl, Papatya Yaynclk, stanbul, 2001, s.43.41 M. A. Lyles, Marlene Fiol,Organizational Learning, Management Review, Vol.10, No. 4, 1985, s.804.42 Dave Ulrich, Todd Jick, Mary Ann Von Glinow,High Impact Learning: Building and Diffusing

Learning Capability, Organizational Dynamics, Vol. 22, No.2, Autumn 1993, s.54.

renmeDeneyimi

renmeyeMotive Olma

Tannma veKabul Grme

Uygulama


31/320

15

ekil 1.1de grld zere bu srekli renme dngs; renme deneyimi,uygulama, tannma ve kabul grme ve renmeye motive olma gibi drt unsurdanolumaktadr. Birey, birtakm deiik abalar vastasyla (seminerlere katlarak, i

arkadandan t alarak ya da bir proje grubunda grev alarak) renme deneyimini artrr.renme deneyimi bireyin yeni yetenekler gelitirmesine yardmc olarak bunlar iindekullanmasn salar. Bireylerin yeni fikir ve beceriler gelitirmesi rgtte tannr vedllendirilir. Bireyin kendine duyduu gveni ya da yeni beceriler gelitirebilmek ve baarl bir ekilde uygulayabilmek iin duyduu inanc arttran ve renmeye kar daha motiveolmasn salayan renme deneyimi, uygulama ve tannmadan oluan olumlu olaylar zinciridir. Bylece bireyin kendisine deneyim kazandracak faaliyetlerde renme hz

eskisine gre artacak ve yeni renme deneyimlerine katlmaya daha da istekli halegelecektir 43.

Srekli renme dngs'nde, baz bireyler iin renmenin kendisinin motive edici bir unsur olduunu gsteren ve renme deneyiminden motivasyona doru giden iselgeribildirim mevcuttur. Bu tevik edilmesi gereken pozitif bir ilikidir. Ancak rgt yelerirendiklerine bavurma ve onlar uygulama frsat bulamazlarsa rgtn alanlarndanyararlanma oran azalr. renme deneyimi ile tannma ve kabul grme arasndaki

geribildirim, baz rgtlerde kazanlan becerilerin uygulanmasna baklmakszn renmedeneyimine katlan ve yeni beceriler kazananlarn dllendirildiklerini gsterir. Bu dng,tm unsurlarn uygun bir ekilde sraland bir ortamda srekli renmenin nasl arttngsterir. Ancak unsurlar arasndaki herhangi bir yerdeki bir kopukluk hali srekli renmeyezarar verir. Yeterli renme deneyiminin salanamamas sonrasnda yeni becerilere bavurulmasndaki engeller ve yetersiz tannma bir sonraki renmeyi engeller. Baka bir ifadeyle, renme ortam srekli renmeyi ya tevik eder ya da engeller 44.

1.2.3. rgtsel renme sreci rgtsel renme alannda, alann geliim srecinin erken aamalarndan itibaren,

farkl teorik yaklamlar yararl olabilecek bir birlie kavuturma ve ayn zamanda farklyaklamlarn sunduu bak alarnn zenginliinden faydalanma araylar birlikte var olmutur. nsan yaamnda renme nasl bir sre eklinde gerekleiyorsa, yaayan bir

43 Scott, I. Tannenbaum, Enhancing Continuous Learning: Diagnostic Findings from Multiple

Companies, Human Resource Mnagement, C.36, No:4, 1997, s.438.44 Tannenbaum,a.g.e.,s.439.


32/320

16

sistem olarak nitelendirilen rgtlerde de renme bir sre olarak gerekleir 45. rgtselrenme sreci deiik yazarlar tarafndan farkl biimlerde ele alnm olsa da hepsinin kabulettikleri ve zerinde uzlatklar temel noktalar da bulunmaktadr. Bu noktalar ekil ile ifade

etmek gerekirse (ekil 1.2);

ekil 1.2: rgtsel renme Sreci(Kaynak: Nancy Dixon,The Organizational Learning Cycle: How We Can Learn Collectively,London: McGraw- Hill Book Company, 1994, s. 46.)

Dixon, renme srecini oluturan bu temel zellikleri dngsel bir zellik tayandrt aamada toplamaktadr. Ayn ekilde Huber ve Sinkula da rgtsel renme srecini 4aamal bir sre olarak tanmlamlardr 46.

Bilginin yaratlmas, Bilginin paylalmas, Bilginin yorumu, Bilginin saklanmas ve kullanlmas ( rgtsel hafza).

rgtsel renme uzun vadede bilgi ile performans birletiren bir sretir. Bazlarnagre alanlarn davranlarnda deiiklik yapma olaydr ve dierlerine gre de rgtsel

45 Olav Sorenson,Interdepence and Adaptability: Organizational Learning and the Long-Term Effect of Integration, Management Science, Vol. 49, No.4, April 2003, s.447448.46

Destan Kandemir, G. Tomas M. Hult,A Conceptualization Of An Organizational Learning Culture inInternational Joint Ventures, Industrial Marketing Management 34, 2005, s.432.

BilgininPaylalmas

Bilginin Saklanmasve Kullanlmas

BilgininYaratlmas

BilgininYorumlanmas


33/320

17

renme kavram bir felsefe ve dnce sistemidir 47. rgtsel renme srecini bireydzeyinde incelersek bu sre aamada gereklemektedir (ekil 1.3)48:

1. Bilginin elde edilmesi ve paylalmas,

2. Paylalan bilginin kullanlmas ve alanlarn davranlarnda deiimleringzlemlenmesi,3. alanlarn performansnda artlarn saptanmas.

ekil 1.3: rgtsel renme Srecinde Bireyin renme Sreci(Kaynak: David A. Garvin,"Building a Learning Organization", Harvard Business Review,Temmuz-Astos, 1993, s. 90.)

Bilginin paylalmas evresi, elde edilen bilginin anlalmasn ve bu bilgileringelitirilmesini ifade eder. Farkl bir ekilde dnmeye balanmas alanlarn bilgilerinigenilettiini gsterir. Bylece ikinci evreye gei balar ve ikinci evre, alanlarn

davranlarndaki deiiklikleri ifade eder. alanlar edindikleri bilgileri iselletirmeye balamalaryla davranlarnda yava yava deiiklikler gerekleir. nc evre ise, performansn art ya da gelitirilmesi aamasdr 49. alanlarn davranlarndaki deiimler performans dorudan etkileyen bir sretir. Bu artla birlikte rgt pazar paynn artmasn,servisinin iyiletirilmesini, kalitesinin artmasn ve bunun gibi somut kazanlar eldeedilmesini salar. Bilginin alanlar tarafndan anlalmas ve alanlarn davranlarndakideiimler genellikle performans geliimlerinden nce geldii iin eksiksiz bir renmenin bu

evreyi de kapsamas gerekir 50

. renme kavram ve rgtsel renme izah edildikten sonratezimizin esas konusunu tekil eden renen rgt kavram ayrntlaryla ele alnacaktr.

47 Dev K. Dutta, Mary M. Crossan,The Nature of Entrepreneurial Oppurtunities: Understanding TheProcess Using The 4I Organizational Learning Framework, Entrepreneurship Theory and Practice, July2005, s. 433-435.48 Garvin,a.g.m., s. 90.49 Pilar Jerez-Gomez, Jose Cespedes-Lorente, and Ramon Valle-Cabrera,Organizational Learning

Capability: A Proposal Of Measurement, Journal of Business Research 58, 2005, s. 716-717.50 Garvin,a.g.m., s. 90.

Bilginin paylalmas

Performans

artDavran

deiiklii


34/320

18

1.3. renen rgtlerYakn gemite yaplan bir aratrma, 1970de Fortune dergisinde yaynlanan 500

rgtn te birinin 1983e gelindiinde ortadan kaybolduunu ortaya koymaktadr.

Gnmzde en byk endstriyel rgtlerin ortalama mr muhtemelen endstriyel topluluk ierisinde bulunmu bir ahsn ortalama mrnn yarsndan azdr. Bu durumda hayattakalmann anahtarnn, yeni byme kaynaklar meydana getirmek, yeni i olanaklar ve rgtfrsatlarn srekli kefetmek, deney yapmak yani renmek olduu grlmektedir. Dnyakendi iinde birbiriyle daha balantl hale geldii ve i dnyas iinde karmak ve dinamik zellikler ar bast srece, alma daha renmeci olmaktadr. Artk tepe yneticinin rgtiin renmesi ve dierlerinin yneticinin emirlerini izlemesi modeli yerini btn seviyelerde

entegre dnme ve uygulamaya brakmaldr. Gelecekte gerekten rekabet avantajsalayacak rgtler, kiilerin bir rgtn tm seviyelerinde renme ykmllk vekapasitesini nasl deerlendireceini kefedenler olacaklardr 51.

Kreselleme srecinde yaanan ok ynl ve srekli deiim rgtleri de ok fazlaetkilemitir. rgtler hayatlarn srdrebilmek iin deiime uyum salamay renmek zorundadrlar. Kresellemenin hzlandrd deiim ortam rgtlerin bu deiime uyumunusalayacak yaplar kurmalarn gerekli klmtr. Bunu gerekletirmede ise rgtte en nemli

rol insan unsuruna dmektedir.renen rgt kavram bireyi, bireysel gelimeyi merkez alan ve rekabet stnln

salt renmenin tesinde; aktif renmeyi, dier bir deyile, renmeyi renmeyi ve bununsonularn, rakiplere gre fark yaratacak ekilde kullanmay hedefleyen bir ierik tamaktadr. Bu ierik, rgtlerin bugn en ok ihtiya duyduklar pozitif sinerji yaratabilmezelliini byk oranda destekler niteliktedir 52.

rgt apnda renme kavram 1980lere kadar pek fazla dikkate alnmamtr. Ne

zamanki Shell, stratejik planlama ile ilgili olan rgtsel renmeyi dnmeye balad, ozaman renen rgte ilgi artmtr. Shellin yapt bu almada takm almas ve younhaberleme, bireylere daha ok hareket yetenei veren, daha sorumlu ve baarl rgtoluturmada temel faktrler olarak deerlendirilmitir 53. Shell, renen rgt kavramnaratrmak ve grup almasn tecrbe etmek iin 12 ay harcamtr. Sonu olarak, Shell,

51 Cevdet Mocan,"renen Organizasyonlar", Executive Excellence, Austos, 1998, s. 10.52 Deniz Tas, Erhan Erolu,letmelerin renen Organizasyon Olma Yolundaki abalarnnTrkiyedeki Grnm, Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 4, Say 2, Yl 2004, s. 82.53

Arie De Geus,Yaayan irket: Dnyasnda Byme, renme ve Uzun mr, ev: Ahmet nver,Rota Yayn, 1998, stanbul, s. 18-23.


35/320

19

renmenin stratejik planlama ve irket baars iin deer salad yargsna ulamtr. Bustratejiyi uygulayan Shell, bir yl ierisinde rakiplerine kyasla iki misli kazanmtr 54.

renen rgtn ortaya kmasnda evresel koullarda gerekleen deiimler nemli

rol oynamtr. evreyi etkileme rgtn aratrma, gelitirme ve yenilik yapma gibizellikleri ieren ynn ifade ederken, evreden etkilenme ve bu etkiye uyum gibi olumlutepkiler verme, rgtn ak sistem ve organik yap ynn ifade eder. renme yalnzcargtn rekabet etme yeteneini artrmaz, ayn zamanda performans dzeyini ve dorukararlarn yzdesini de ykseltir. Bundan baka etkinlik ve verimlilik de buna bal olarak artar 55. Globalleme, rekabet ve teknoloji alannda meydana gelen hzl deiimler, dahayatay, daha az kademeye sahip yaln rgtlerin ortaya kmasna neden olmutur. rgtlerin

yaln rgtler haline gelmesi, bilginin, rgt ierisinde daha hzl ve etkin bir ekildeyaylmasn salamtr. yapma becerisine ve bilgiye kolay ulaabilme yeteneine sahip bilgi iileri, daha etkin ve verimli alabilmek iin, stlerini yetki ve sorumluluk devrinezorlamaktadrlar. Mteri istek ve ihtiyalarnn artmas, rgtleri bu istek ve ihtiyalarkarlamada yeni yollar aramaya sevk etmitir. Bilgisayar ve iletiim teknolojilerindeki hzlgelime, bilgi transferini daha da kolay hale getirerek zaman ve uzaklk farklarn ortadankaldrmtr. rgt yelerinin kendilerini srekli olarak yeni beceriler gelitirmek zorunda

hissetmesi, onlarn eitilmek iin bekleme lksn ortadan kaldrarak, srekli olarak renen bireyler olmaya itmektedir 56.

renen rgtler bir yandan srelerini srekli iyiletirmenin yollarn ararken, dier yandan da en doru srelerin bunlar olup olmadn, kendilerinin en doru i alanndafaaliyet gsterip gstermediklerini sorgulayan kurumlardr. Gelecein baarl kurumlarrenen rgt olarak adlandrlan bu tr kurumlar olacaktr 57. rgtlerin rakiplerden dahafazla renme yeteneine sahip olmas ok nemli rekabet avantaj olabilir. rgt iinde

renen tek bir kiinin olmas artk yeterli olmamaktadr 58

. rgtler ierisinde bireyler renme ajanlar haline getirilerek rgtn renmesi yolunda ok nemli bir adm atlmolacaktr. Bu ise rgt alanlarnn seimiyle balayan bir sretir. Yani renen rgtolmak isteyen iletmelerin alan seimi srecine ok titizlikle yaklamas gerekir.

54 am,a.g.e., s. 55.55 Mehmet Sadk ncl,"rgtsel renme", Verimlilik Dergisi, No: 2,1999, s. 13.56 Michael J. Marquardt,Building the Learning Organization:A Systems Approach to QuantumImprovement and Global Success, New York: McGraw Hill, 1996, s.16.57 Arman Krm,Yeni Dnyada Strateji ve Ynetim, stanbul, Sistem Yaynclk, 1998, s. 79.58

Peter Senge,Beinci Disiplin, ev. Ayegl ldeniz - Ahmet Doukan, stanbul, Yap Kredi Kltr SanatYaynclk, 1998, s.12.


36/320

20

1.3.1. renen rgt kavramrenen rgt kavram zellikle Massachusetts Instute of Technology (MIT)

profesrlerinden biri olan Peter M. Sengenin, 1990 ylnda yaynlad Beinci Disiplin

(The Fifth Discipline)59 isimli kitabyla ynetim literatrnde yer almaya balamtr.Sengeden nce de konu ile ilgili eitli almalar yaplm olmasna ramen, rnekleri vesomut sonular ile kavram ak bir ekilde ortaya koyan Senge olmutur. Senge ad geenkitabnda renen rgtleri u ekilde tanmlamtr: renen rgt, kiilerin gerekten arzuettikleri sonular elde etmek iin kapasitelerini srekli olarak gelitirdikleri; yeni, snrlarzorlayan dnce ekillerinin ortaya atld; insanlarn srekli bir biimde beraber renmeyirendikleri rgtlerdir 60.

renen rgtlerde kiiler gerekten istedikleri sonular yaratma kapasitelerinidurmadan geniletirler, buralarda yeni ve cokun dnme tarzlar beslenir, kolektif zlemleregem vurulmaz ve insanlar nasl birlikte renileceini srekli olarak renirler. Sengeintemelini bu ekilde ortaya koyduu renen rgtler deiik ekillerde tanmlanmtr 61.rgtler "bilgi yaratan veya reten"(knowledge-creating) birimler olarak grlmelidir. Budurum bazen entelektel sermaye(intellectual capital)veya beyin gc(brain power) gibikavramlarla da ifade edilmektedir 62. Ikujir

Ogrenen Orgutler Ve Orgut Kulturu Learning Organizations and Organizational Culture

Documents

Transcript of Ogrenen Orgutler Ve Orgut Kulturu Learning Organizations and Organizational Culture