NËNTOR 2008 NGJALLJA 1

NGJALLJANr. 11 (190) Viti XVII i botimit NËNTOR 2008 Çmimi 20 lekë

Në ceremoninë e nënshkrimit të Marrëveshjes mbi “Rregullimin

e lidhjeve të ndërsjella” midis Këshillit të Ministrave dhe Kishës

Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë përshëndeti edhe

Fortlumturia e Tij, + Anastasi.

Kushtetuta e vitit 1998 e Republikës së Shqipërisë është një nga më të mirat e Ballkanit, veçanërisht për sa i takon lirisë fetare. Në

nenin 10 të saj, parashikohet një marrëveshje zyrtare midis Qeverisëdhe Komuniteteve Fetare Tradicionale, meqenëse ato përbëjnë thesarinkulturor dhe shpirtëror të vendit. Megjithëse shteti është laik, ai e njehfaktin se komunitetet fetare kanë një rol të rëndësishëm në shoqëri dhejapin kontributin e tyre, jo vetëm në bashkekzistencën paqësore fetare,por edhe në një atmosferë të përgjithshme tolerance, mirëkuptimi, drejtësiedhe paqeje.

Prandaj ne përshëndesim me kënaqësi dhe gëzim nënshkrimin historiktë sotëm të Marrëveshjes mbi “Rregullimin e lidhjeve të ndërsjella” midis

Qeverisë Shqiptare dhe Komuniteteve Fetare Tradicionale dhe do tëdonim të shprehnim në emër të Kishës Orthodhokse Autoqefale tëShqipërisë, mirënjohjen tonë për të gjithë ata që kanë kontribuar në këtëngjarje të shënuar. Para së gjithash, për Shkëlqesinë e Tij, Kryeministrinprof. dr. Sali Berisha, për Kryetarin e Komitetit Shtetëror të Feve, av.Rasim Hasanaj dhe për të gjithë ata që kanë punuar për finalizimin ekësaj marrëveshjeje.

Pas kësaj ngjarjeje historike të shënuar, komunitetet fetare, dukepunuar në harmoni njëra me tjetrën, do të kenë më tepër mundësi përaktivitetet dhe iniciativat e tyre, me qëllim lartësimin e njerëzve nga anashpirtërore, në mënyrë të veçantë të të rinjve, për të bërë një jetëndershmërie, krijimtarie dhe solidariteti. Duke u shprehur në gjuhën efesë, për një jetë besimi te Perëndia, dashurie për të afërmin dhe shpresepër të ardhmen, duke dhënë në këtë mënyrë një kontribut vendimtar përzhvillimin e Shqipërisë, për progresin e përgjithshëm shpirtëror dhe kulturortë shoqërisë shqiptare.

Qeveria Shqiptare ka firmosurnjë marrëveshje historike meKomunitetet Fetare Tradicionale nëvend, me Komunitetin Mysliman,Kishën Orthodhokse Autoqefale tëShqipërisë dhe KomunitetinMysliman Bektashi. Marrëveshja

mes Qeverisë Shqiptare dheVatikanit ishte firmosur më parë.

Në bazë të marrëveshjes, qëështë një detyrim kushtetues, shtetirespekton pavarësinë e komunite-teve fetare për t’u organizuar dhepër të ushtruar veprimtarinë, si dhe

për të administruar pasurinë qëzotërojnë, në bazë të parimeve, rre-gullave, traditave e statutit të tyre.Qeveria angazhohet t’i përjashtojëato nga taksat dhe merr përsipërtë përshpejtojë punën për rikthimindhe kompensimin e pronave.

Për nënshkrimin e kësaj marrë-veshjeje, në datën 24 tetor, në hotel“Tirana Internacional” në krye-qytet, u zhvillua një ceremoni eposaçme nga Ministria e Kulturës,me pjesëmarrjen e Kryeministrit

Nënshkruhet marrëveshja midis Qeverisëdhe Komuniteteve Fetare Tradicionale

- Për Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë nënshkroi Kryepiskopi Anastas -

(vijon në faqen 2)

Komunitetet Fetare Tradicionale përbëjnë thesarin kulturor dhe shpirtëror të vendit

2 NGJALLJA NËNTOR 2008

z. Sali Berisha, Kryepiskopit të Ki-shës Orthodhokse Autoqefale tëShqipërisë, Fortlumturisë së TijAnastasit, Kryetarit të KomunitetitMysliman, z. Haxhi Selim Muça,Kryegjyshit të Kryegjyshatës Botë-rore të Bektashinjve, Haxhi DedeReshat Bardhi dhe Arqipeshkvi iTiranës dhe Durrësit, Imzot RrokMirdita. Në ceremoni ishin të ftuaredhe personalitete të tjera të politi-kës, të kulturës, të komunitetevefetare, të përfaqësive diplomatikenë vend si dhe përfaqësues të medias.

Nga Komuniteti Orthodhoksmerrnin pjesë edhe Mitropoliti iBeratit, Hirësi Ignati, Mitropoliti iGjirokastrës, Hirësi Dhimitri, Epi-skopi i Apollonisë, Hirësi Nikolla,Episkopi i Krujës, Hirësi Andoni,klerikë dhe besimtarë.

* * *Pas hapjes nga Kryetari i Ko-

mitetit të Kulteve, z. Rasim Hasa-naj, e morën fjalën drejtuesit e ko-muniteteve fetare tradicionale.

Kryetari i Komunitetit Mysli-man të Shqipërisë, z. Haxhi SelimMuça tha: “Ky është një eveni-ment i rëndësishëm dhe i shumë-pritur në fushën e zhvillimit fetarnë vendin tonë. Ajo rregullon çë-shtje të njohjes si dhe marrëdhë-nieve të bashkëpunimit midis

shtetit dhe komuniteteve fetare nëtë mirë të shoqërisë shqiptare...”.

Pastaj përshëndeti KryepiskopiAnastas, fjalë e cila botohet nëfaqen e parë të “Ngjallja”.

Ndërsa Kryegjyshi Botëror iBektashinjve Haxhi Dede ReshatBardhi, në fjalën e tij tha: “Jam ilumtur, sepse 41 vjet më parë kurshteti i diktaturës së urryer uvërsul me kazma, lopata për tëprishur teqetë, xhamitë, kishat,është e vështirë të sjellim ndërmend një ditë të tillë historike”.

Arqipeshkvi i Tiranës dheDurrësit, Imzot Rrok Mirditatheksoi në fjalën përshëndetëse:“Uroj që kjo marrëveshje të mosjetë një akt simbolik, por njëshprehje e qartë e vullnetit të për-bashkët të komuniteteve fetaredhe shtetit shqiptar, jo vetëm përçështjet e natyrës ekonomike etatimore, por për gjithçka çfarëështë e nevojshme për ecurinënormale të veprimtarisë së tyre”.

* * *Marrëveshja parashikon harti-

min e një ligji specifik për financimine bashkësive fetare nga shteti, du-ke u bazuar në përvojën evropianepër mbështetjen e veprimtarive tëbashkësive fetare.

Kryetari i Komitetit të Kulteve,z. Rasim Hasanaj theksoi se në

Neni 10:————

1. Në Republikën e Shqipërisë nuk ka fe zyrtare.2. Shteti është asnjanës në çështjet e besimit e të ndërgjegjes

dhe garanton lirinë e shprehjes së tyre në jetën publike.3. Shteti njeh barazinë e bashkësive fetare.4. Shteti dhe bashkësitë fetare respektojnë në mënyrë të ndërsjellë

pavarësinë e njëri-tjetrit dhe bashkëpunojnë në të mirë të secilit dhetë të gjithëve.

5. Marrëdhëniet ndërmjet shtetit dhe bashkësive fetare rregu-llohen mbi bazën e marrëveshjeve të lidhura ndërmjet përfaqësuesvetë tyre dhe Këshillit të Ministrave. Këto marrëveshje ratifikohen nëKuvend.

6. Bashkësitë fetare janë persona juridikë. Ato kanë pavarësi nëadministrimin e pasurive të tyre sipas parimeve, rregullave dhekanoneve të tyre, për sa nuk cenohen interesat e të tretëve.

Neni 24:————

1. Liria e ndërgjegjes dhe e fesë është e garantuar.2. Secili është i lirë të zgjedhë ose të ndryshojë fenë ose bindjet,

si dhe t’i shfaqë ato individualisht ose kolektivisht në publik ose nëjetën private, nëpërmjet kultit, arsimimit, praktikave ose kryerjes sëriteve.

3. Askush nuk mund të detyrohet ose të ndalohet të marrë pjesënë një bashkësi fetare ose në praktikat e saj, si dhe të bëjë publikebindjet ose besimin e tij.

Kushtetuta e Republikës,nenet për besimin fetar

projektligjin për fenë që do të për-gatitet do të gjejnë pasqyrim edheproblemet që do të kenë komuni-tetet dhe grupet e tjera fetare. “Kjomarrëveshje iu rikthen statusinkomuniteteve fetare që e kishinhumbur në vitin 1967. Në këtëmarrëveshje parashikohet njëligj specifik për ndihmën finan-ciare nga shteti ndaj komunite-teve fetare, duke u bazuar nëstandardet evropiane. Do dojatë falënderoja klerikët, të cilëtruajnë traditat fetare të venditdhe harmoninë mes tyre, e njohurtashmë edhe në botë” - nënvizoiz. Hasanaj.

Ndërkohë që kreu i qeverisë z.Sali Berisha, e vlerësoi marrëve-shjen një dokument historik dhe uzotua për zbatimin e saj dhe përhartimin e një ligji për financimin etyre. “Marrëveshja që ne sot fir-mosim me autoritetet më të lartafetare të vendit shënon një kapi-tull të ri në marrëdhëniet midisshtetit shqiptar dhe besimeve fe-tare në Shqipëri. Ndaj marrëve-shja është një dokument historik

(vijon nga faqja 1)

Nënshkruhet marrëveshja midisQeverisë dhe Komuniteteve Fetare

Tradicionale

dhe dua t`ju garantoj ju udhë-heqësve më të lartë të besimevetë mëdha të kombit se do të bëjçdo përpjekje për zbatimin e saj,për jetësimin e saj në interesinmë të mirë të vendit dhe kombit”,- tha Kryeministri.

Gjithashtu, ai u kërkoi ndjesëpublike të gjitha përfaqësive tëkomuniteteve fetare në vend dhetë gjithë besimtarëve, që përdekada me radhë u privuan nga edrejta e besimit, duke u shprehurse: “Nuk mund të mos theksoj sekjo marrëveshje në vetvete mbartdetyrimin madhor të këtij shtetipër t’u paraqitur një ndjesë tëthellë, një falje të gjithë atyreklerikëve shqiptarë, besimtarëveshqiptarë që për besimin te Zoti,tek e vërteta u flijuan, u sakrifi-kuan, por qëndruan të pampo-shtur, pasuruan altarin e marti-rëve të këtij kombi, me vlera qëndrisin dhe do ndrisin përjetë”- theksoi Berisha.

Korresp. i gazetës“Ngjallja”

NËNTOR 2008 NGJALLJA 3

Dikur kambana e saj dëgjohejderi në Sarandë. Komunizmi ezhduku atë si shumë objekte të tjeratë kultit. Vetëm 12 vjet më parë,me ndihmën dhe mbështetjen eKryepiskopit Anastas ajo u rindër-tua. Ndërkohë që këtë të diel, përherë të parë është vendosur kamba-norja, e shoqëruar kjo me një me-shë të veçantë.

Në këtë kishë historike në lagjenLlakë, Mitropoliti i Gjirokastrës,Dhimitri, ka drejtuar meshën e tëdielës dhe gjithë komuniteti i ardhur,edhe nga Saranda e Gjirokastrakanë ridëgjuar kambanat në të.Kambanorja e re ngrihet tani 22.5

metra e lartë dhe në krye të sajjanë tri kambana. Por në këtëceremoni morën pjesë edhe mjaftqytetarë të besimit mysliman. Pasmeshës, Mitropoliti ka bekuar ka-mbanoren e re, në prani të qindrabesimtarëve dhe qytetarëve, mestë cilëve ndodhej edhe kryetari ibashkisë së Delvinës, z. DhurimAlimani.

HistoriaDelvinjotët thonë se kisha e

Shën Marisë është më e vjetra e 9kishave që ka pasur Delvina. Ajongrihet në zemër të lagjes Llakë,

më tradicionalja e qytetit të njohurpër qytetarinë 500-vjeçare. Besim-tari Spiro Zaharo, studiues i pasio-nuar i lashtësisë së qytetit të vet,na thotë se ajo ka vetëm 12 vjetjetë, pasi është bërë e re nga the-melet dhe është inaguruar më 1996.Spiro na tregon me dorë nga kodrapërballë, ku tani ngrihen varrezate dëshmorëve. “Ja, atje ishte kishaqë dikur quhej e Panajasë, ndërtimi shekullit të 17-të”, - kujton SpiroZaharo e Jorgo Papa, një piktor qëDelvinën e vjetër e ka hedhur nëtelajo me teknikën e grafikës. Tëdy delvinjotët kujtojnë atë që kanë

përjetuar kur kishën e dikurshme,të njohur në gjithë Jugun, e rrafshoikazma komuniste më 1967. Lëvizjakomuniste mbi fenë e nxori atë nëthemele dhe vetëm pas gati 30vjetësh u zëvendësua ky objekt kulti,nga më të pasurit.

FinancimiKisha e Shën Marisë u finan-

cua nga vetë Kryepiskopi Anastas,i cili jo vetëm e vlerësoi, por edhenxiti projektimin dhe rindërtimin esaj nga e para. Ndërkaq, familjaCimiu, nga më autoktonet në Del-vinë, u kujdes dhe përballoi shpen-zimet për ngritjen e altarit të kësajkishe.

(s.g/GazetaShqiptare/BalkanWeb)

Kambanore për Kishën e Delvinës

Të krishterë e myslimanë marrin pjesë në ceremoninë e përurimit tëkambanores së Shën Marisë. Më 1967, në vendin e saj u ndërtuanvarrezat e dëshmorëve. Kambanorja e re ngrihet tani 22.5 metra e lartë.

Nga Viktor Dai

Rexhep Begaj u befasua ngamikpritja. Mësuesi i vjetër nëmoshë dhe me përvojë të gjatë nëarsim, u shpreh se “Nuk e kishamenduar më parë këtë kohë qëkaluam këtu në Shqipëri. KishaOrthodhokse Autoqefale e Shqipë-risë na ka bërë një pritje të jashtë-zakonshme. Por më shumë, dua tëveçoj takimin me KryepiskopinAnastas. Ai është një lider i mreku-llueshëm dhe me të drejtë na thase ne shqiptarët kemi jo vetëmtolerancë fetare, por edhe toleran-cë vëllazërore”. Rexhepi ishte njënga pjesëmarrësit në një seminar,ideuar posaçërisht për t’u ardhurnë ndihmë mësuesve kosovarë tëkomunës së Malishevës, me të cilëtstafi i Zyrës së Fëmijëve të Kishës,ka nisur bashkëpunimin prej vitesh,përmes aktiviteteve me fëmijët qëkryhen çdo verë. Këtë herë bashkë-punimi u përqendrua në një vend-takim tjetër…

Nga 14-16 nëntor, në një ngahotelet e bregdetit të bukur të Du-rrësit, 16 mësues të shkollave 9-vje-çare nga Malisheva dhe 15 pjesë-tarë të stafit të veprimtarive që or-ganizon Kisha jonë në Kosovë,morën pjesë në seminarin me ka-rakter trajnues “Metodat bashkë-kohore të mësimdhënies”. Lektoreishte Ann Braynt, mësuese ameri-

kane me 30 vjet përvojë dhe kuali-fikim të gjerë në arsim. Prej ko-hësh ishte menduar një takim i tillëdhe duket se u arrit qëllimi në for-mën më të mirë të mundshme, për-mes një programi të pasur aktivite-tesh dhe shkëmbimi njohurish.

Fjalën përshëndetëse të fillimittë seminarit, e mbajti Episkopi iKrujës, Hirësi Andoni, i cili shprehudëshirën që ky bashkëpunim tëvazhdojë edhe gjatë viteve të ardh-shme. Disa nga tematikat e trajni-mit ishin rreth organizimi të mësimitnë një klasë ku përdoren shumëshqisa, sepse në bazë të kërkimevetë fundit është parë se nxënësitmësojnë në mënyra të ndryshme.Në klasë duhet të përdoren meto-

dat dëgjimore, vizuale dhe kineste-tike. Përdorimi i hartave ose skica-ve në bazë të një funksioni logjikgjatë orës së mësimit janë mjetenëpërmjet të cilave mësimi mundtë përmbajë të tri metodat e sipër-përmendura, kjo në mënyrë që nxë-nësit të mësojnë në mënyrë aktive.“Kjo është një përpjekje nga KishaOrthodhokse Autoqefale e Shqipë-risë për të dhënë ndihmesën e sajnë rritjen e nivelit të arsimimit nëKosovë. Pjesëmarrësit nuk janëvetëm mësues, por edhe miqtë tanëmë të mirë, me të cilët kemi ba-shkëpunuar në Kosovë dhe ështëgëzim që jemi të gjithë bashkë nëShqipëri”, theksoi z. Hoppe.

Pas trajnimit, të dielën, pjesëma-

rrësit morën pjesë në LiturgjinëHyjnore që u zhvillua në kishën“Ungjillëzimi i Hyjlindëses” në Tiranëdhe më pas drekuan në mjediset eAkademisë Theologjike, ku u pritënngrohtësisht nga zv/drejtori HirësiNikolla, me të cilin patën një ba-shkëbisedim miqësor dhe vizituanambientet e Manastirit dhe të Aka-demisë. Ditën e fundit të veprimta-risë, për miqtë nga Kosova u reali-zua një ekskursion në qytetin e la-shtë të Krujës, në muzeun e heroittonë kombëtar Gjergj Kastriotit.Pjesëmarrësit ndanë me njëri-tje-trin përshtypjet rreth kësaj përvojetë paharruar.

Ndihma dhe prania e KishësOrthodhokse të Shqipërisë në Ko-sovë ka qenë e vazhdueshme, që ngaviti 1999 dhe ka ndjekur një traditëtë pasur përgjatë këtyre viteve. Për-mes kampeve me natyrë edukativedhe argëtuese me fëmijët e familjevekosovare është realizuar një bashkë-punim i ngushtë në shkëmbimin eideve dhe thellimin e miqësisë, e cilanisi gjatë kohës së luftës dhe rritetçdo vit. Ky aktivitet, i pari i realizuarnë Shqipëri me arsimtarët kosovarë,shërbeu si një nxitje për të vijuar mëtej bashkëpunimin dhe miqësinë menjëri-tjetrin.

Isidor Koti

Kisha Orthodhokse ndihmon me metoda bashkëkohore në mësimdhënie

- Seminar në Durrës me 16 arsimtarë kosovarë -

4 NGJALLJA NËNTOR 2008

Do dëshiroja të bëja disa ko-mente rreth qëndrimit të Nolit

ndaj komunizmit.

...Në periudhën kur Noli ishtekryeministër, Shqipëria ishte e rre-thuar nga shtete fqinje monarkistedhe aspak demokratike, siç e kup-tojmë fjalën sot (d.m.th. Serbia,Greqia, si dhe Italia fashiste)...Edhe refuzimi i fuqive perëndimorenë Lidhjen e Kombeve në Gjenevëpër të ndihmuar qeverinë e renoliane të vitit 1924 në nevojat esaj ekonomike emergjente nuk i laNolit shumë rrugëzgjidhje (Lidhjae Kombeve të asaj kohe ishteshndërruar në një organizatë “krejtpa dhëmbë” me refuzimin e Ameri-kës për të marrë pjesë në të, re-fleksioni i frymës së izolimit ishtenjë vendim që e dëshpëroi shumëPresidentin Uillson dhe mbaseshpejtoi sëmundjen e tij).

Njohja e Bashkimit Sovjetik më1924 u bë nga Britania e Madhe, sidhe mjaft shtete të tjera perë-ndimore dhe jo vetëm nga qeveriashqiptare e Fan Nolit, duke e bërëvitin 1924 të njihet në historinë eRusisë si “viti i njohjeve”. Histo-rianë e shkencëtarë të politikësshqiptare si Nikola Pano dhe Ro-bert Austin gjithashtu kanë vërte-tuar këto fakte. Interpretime dhevlerësime të gabuara mbi njohjene Bashkimit Sovjetik nga qeveria eNolit janë bërë nga shumë mendim-tarë e politikanë të tjerë. Vlen tëpërmendet mbajtja nga Noli e njëfjalimi të gjatë vlerësues, si dheruajtja e një momenti heshtjeje nëParlamentin shqiptar në respekt tëpresidentit amerikan Udro Uillsonqë ndërroi jetë në atë vit. Sipas me-ndimit tim, Noli u përpoq të mbantenjë qëndrim balancues dhe realistmidis shteteve të Lindjes dhe Perë-ndimit të asaj kohe. Qëllimi i vetëmmadhor i Nolit ishte: Një Shqipërie pavarur. Ai shpresonte që gjeratdo të evoluonin bashkë me përmi-rësimin e gjendjes ekonomike dhearsimore të vendit. Mosmbajtja e

zgjedhjeve brenda 6 muajve të qe-verisë demokratike është një pro-blem serioz; megjithatë të gjithëjemi dëshmitarë që kjo nuk ështëpunë e lehtë, mjaft të shikojmëproblemet zgjedhore në Shqipërinëe sotme, shumë dekada më pas.Presionet ishin të mëdha dhe nukkishte (siç kemi sot) organizata tëfuqishme për të këshilluar apo pa-rashikuar mbarëvajtjen e zgjedhjeve.Zgjedhjet elektorale kërkonin kohë,dhe kohë Noli nuk kishte. A bëriNoli gabime? Sigurisht që po. Siçthotë edhe fjala e urtë popullore:“Kush ha bukë, do bëjë thërrime”.

Është e vërtetë dhe domethënë-se që Noli kishte mendime të majtapolitike, pasi shikonte se Shqipëriae asaj kohe kërkonte reforma tëthella agrare për të kapërcyer ku-shtet e rënda të trashëguara nga ekaluara. Mendimet demokratikeNoli i mësoi dhe kultivoi nga studi-met në Harvard, si dhe nga përvojae jetës së tij në shoqërinë ameri-kane. (Edhe si fetar, mund të themise Noli do ishte me një mendje meklerikë të ndryshëm të çdo besimiqë kërkuan ndryshime për të mirëne popujve të tyre më të varfër e tënevojshëm. Noli vetë jetonte ta-mam si murg i thjeshtë në kushtepersonale tepër të përulur: vegje-tarian gjatë jetës, pa veturë, nëapartamentin modest dhe rrethuarme libra). Qëndrime të ndryshmetë tij, që sot mund të shihen si tëprirura ose krejt të së majtës mark-siste, i bënë edhe shumë shtete tëtjera të asaj kohe, sado të gabuaraqë ato ishin. Nuk duhet të foku-

sohemi në veprime të izoluara gjatënxjerrjes së konkluzioneve histo-rike, por gjërat duhen parë në njësfond më të gjerë. Një gjë është evërtetë: Noli nuk ishte komunist.Këtë fakt e vërtetojnë shkencëtarëtë historisë sonë më kompetentë seunë. Mund të themi se në fushënpolitike Noli mund quhet si social-demokrat, po të gjejmë një parti tëkrahasueshme evropiane...

Është interesant vlerësimi i vetëNolit për rënien e qeverisë së tij të’24-s kur thotë: “Qeveria jonë nukfitoi për këto arsye: premtuamreforma agrare që fermerët prisnin

nga ne, por që bejlerët nuk i pël-qenin.... Për më tepër, përmbysjae qeverisë së Nolit gjeti edhe për-krahjen e shteteve fqinje. Për Nolindhe Zogun, në veçanti pas asimi-limit të Shqipërisë nga Italia fashistee Musolinit më 1939. Është dome-thënëse se Noli ishte i mirënjohursi një nga kundërshtarët politikë tëZogut. Por ka edhe disa përjashtimeinteresante. Kur erdhën motrat eZogut në Amerikë në një udhëtimmë 1938, qëndruan në Boston, dukei shfaqur Nolit homazh respekti nëKatedralen e Shën Gjergjit. Mëvonë, pas largimit të Zogut me pa-hir, nga shkaku i pushtimit italian,Noli përkrahu lëvizjen “Bashkimi i

Shenjtë” në Boston, për rikthimine mbretit në Shqipëri për arsyen ethjeshtë: “Më mirë një Shqipërimonarkiste e pavarur, se një Shqi-përi hiç fare”.

Marrëdhëniet e Nolit me qeve-rinë e Enver Hoxhës kishin vetëmdy arsye kryesore: Ruajtjen e pava-rësisë së shtetit shqiptar, mbrojtjepër moscopëtimin e Shqipërisë pasLuftës së Dytë Botërore, si dhepjesëmarrjen e Shqipërisë në OKBqë po formohej në Nju Jork. Prem-timet e shumta të qeverisë së atë-hershme për reforma progresive.Pasi Noli mësoi mbi egërsitë erënda të regjimit komunist nëShqipëri, ai u distancua, gjë qëduket qartë kur ai nuk pranoi tëkthehej në Shqipëri, as për të marrëtitujt e ofruar nga qeveria komu-niste (patjetër për qëllime të errëtakompromentuese), as për hulumti-me shkencore, as për hyrje në çë-shtje të mjegulluara fetare. A kishteNoli mendime të lëkundura përndonjë udhëtim të tillë në atdhe?Sigurisht që po. Si çdo shqiptar qëe do vendin e tij, është e vështirëtë ndahet dashuria për Shqipërinëme realitetin e qeverisë në pushtet.Qeveritë ikin e vijnë, por dashuriapër atdheun nuk lëviz.

Mendësia politike e Nolit duhetparë në evoluim; përndrysherrezikojmë të bartim opinione tëpavërteta. Në fund, si mund taftonte senati i shtetit të Masacusets(Boston) Nolin për të dhënë beki-min e hapjes se sesioneve të vitit1963, nëse Noli do ishte “komu-nist”? Apo si mund ta ftonte Nolin“komunist” presidenti LindonXhonson posaçërisht në Shtëpinëe Bardhë, në korrik 1964, për tëbekuar në Uashington dhe për tëdhënë fjalim me rastin e 400- vje-torit të Shekspirit? Argumentendryshe nuk pinë ujë.

Noli dhe komunizmi

Nga Atë Artur LiolinKryekancelar

i Kishës Orthodhokse AutoqefaleShqiptare në SHBA

22 shtator 2008

Adresa e Kishës Orthodhokse Autoqefaletë Shqipërisë në Internet:

www.orthodoxalbania.orgE-mail: orthchal@orthodoxalbania.org

NËNTOR 2008 NGJALLJA 5

Parajsa, është kurora që përgatitet të fitojëçdo besimtar orthodhoks. Por a fitohet lehtë kjo?Jo, duhen shumë përpjekje.

“Atleti nuk e merr dot kurorën po të mosluajë sipas rregullave të caktuara”, thotë ShënJoan Gojarti. E pra, edhe ne patjetër duhet t’iupërmbahemi rregullave që ka caktuar Kishajonë që të mund të fitojmë këtë kurorë. Dhekur nuk zbaton rregullat, humbet. Këtë e katreguar historia e njerëzimit qysh nga fillimi,madje edhe Adami me Evën duke mos iupërmbajtur rregullave, ranë.

Edhe pse nga Kisha është bërë një punë ekënaqshme për të vënë në pah të mirat ekreshmimit, përsëri te disa besimtarë nukekziston një mendim i qartë për të. Pa dyshim,që periudha ateiste që ne kaluam shkaktoishumë plagë në trupin e Kishës, plagë që savinë e po shërohen. Disa mendojnë se kreshmëdo të thotë të mbash një dietë të rreptë, dukemos ngrënë disa ushqime si mishin,djathin,vezënetj. Duke i dhënë përparësi këtij mendimi, lënëmënjanë kreshmën shpirtërore. Shën JoanGojarti thotë: “Jo, kreshmë e vërtetë nuk ështëtë largohesh vetëm nga disa gjellë,por së bashkume këto të heqësh dorë edhe nga ligësitë dhenga mëkatet.”

Një pjesë tjetër kanë mendim të kundërt dhei japin përparësi më tepër kreshmës shpirtëroredhe lënë mënjanë dhe nuk respektojnë kreshmënushqimore. Por këto janë të lidhura aq ngushtëme njëra-tjetrën, saqë një nënvleftësim i njërës,kushdo qoftë ajo, do të prishë patjetër imazhinkonkret të saj. Në letrën e Apostullit Jakov(2:10), thuhet: “Sepse kushdo që e zbaton gjithëligjin,por e shkel në një pikë,është fajtor në tëgjitha pikat.”Pra, nuk mund të quhet kreshmë e

Tregoje kreshmënme vepra

KRESHMA - ILAÇ PËR SHPIRTINrregullt nëse nuk e zbatojmë atë me përpikmëriduke mos anashkaluar të dyja anët e saj.

Përveç këtyre dy mendimeve që theksuammë lart, në grupe besimtarësh të ndryshëmhasim praktika të tjera të gabuara. Ka qëpraktikojnë mbajtjen e Kreshmës së Madhe tëPashkëve vetëm javën e parë të saj, pra ngadita e fillimit deri në të kremten e mrekullisë sëgrurit të Shën Theodhorit, kur marrin edhekungatën e shenjtë. Që nga kjo ditë ata endërpresin kreshmën për ta filluar përsëri nëJavën e Madhe përpara Pashkës. Një pjesëtjetër kreshmojnë vetëm Javën e Madhe dheditën e Pashkës ata kungohen dhe mendojnëse të mbajturit kreshmë vetëm këtë javë ështëe mjaftueshme. E njëjta praktikë ndiqet edhenë kreshmën e Krishtlindjeve. Këto praktikajanë shumë të gabuara dhe është mirë tëmundohemi që të largohemi dhe të fillojmë tëzbatojmë ato rregulla që na cakton Kisha jonë.

Kreshmë duhet të mbajë çdo besimtar ipagëzuar dhe jo siç mendojnë disa se duhet tëkreshmojnë vetëm klerikët dhe ata që punojnënë kishë. Kisha ka caktuar edhe periudhat nëtë cilat duhet të kreshmojmë dhe në shtypin ekishës jepet përherë informacion edhe përmënyrën e kreshmimit dhe për ushqimet qëduhet të konsumojmë.

Çdo besimtar duhet të zbatojë me përpikmëriçdo porosi ose “dënim” që i jep ati i tij shpirtëror.Cili do të ishte ai njeri që nuk do të zbatonte mepërpikmëri porositë e mjekut kur jeta e tij ështënë rrezik? Asnjë. E pra edhe ne le të zbatojmëkëto rregulla, le të marrim këto ilaçe, të cilat dotë na shërbejnë për të kuruar shpirtin tonë dhedo ta bëjnë atë të denjë për të trashëguar jetëne përjetshme. Shën Joan Gojarti thotë: “Kresh-mët janë ilaç, po ilaçi sado i dobishëm që të jetë,shpesh nuk vlen krejt, nga mungesa e përvojëssë atij që e përdor. Sepse, duhet që njeriu tëdijë kohën e përdorimit, sasinë e nevojshme,gjendjen e trupit që do të marrë ilaçin, kushtetklimaterike, dietën që duhet të mbajnë, stinënmë të përshtatshme të vitit, e shumë të tjera, tëcilat po të mos i ketë parasysh, ilaçi nuk sjellasnjë dobi”.

Ndaj duhet t’i zbatojmë këto rregulla, t’ipërdorim këto ilaçe sipas recetës që na jep Kisha,se një marrje e gabuar dhe jo e përshtatshmesjell pasoja jo të mira për veten tonë aq më tepërkur këtu bëhet fjalë për diçka që vlen më tepër,për diçka shpirtërore. Dhe një anashkalim nëzbatimin e kësaj recete, patjetër që nuk do tëna lejojë të shkojmë atje ku edhe dëshirojmë,në Mbretërinë e Qiejve.

Atë Spiro Bulika

Kreshma e Krishtlindjeve

Më 15 nëntor filloi Kreshma eKrishtlindjeve dhe mbaron më 24dhjetor. Në këtë kreshmë, deri më 17dhjetor lejohet, me përjashtim të sëmërkurës dhe së premtes, përdorimi ipeshkut. Nga 18 deri 24 dhjetorlejohet vaji e vera, me përjashtim tësë mërkurës dhe të premtes.

Nëse e kremtja e Hyrjes së Hyjli-ndëses në tempull (21 nëntor), bie tëmërkurë ose të premte lejohet të hahetpeshk.

“Mban kreshmë? Tregoje me vepra.Çfarë veprash? Kur shikon ndonjë tëvarfër, ndihmoje. Kur shikon armikuntënd, të pajtohesh dhe të bëhesh mik metë, të mos shash, të mos shpifësh, të mosvjedhësh, të mos bësh ndonjë padrejtësi,të mos mbash nëpër gojë njerëzit etj.Me fjalë të tjera, nuk duhet të mbajëkreshmë vetëm goja, por edhe syri, edheveshi, edhe këmbët dhe të gjitha pjesëte trupit tënd.

Le të mbajnë kreshmë duart dukemos u ndotur me vjedhje dhe grabitje.

Le të mbajnë kreshmë këmbët dukeu larguar nga rruga që të çon nëpër qendramëkatare dhe nëpër mbledhje imoralësh.

Le të mbajnë kreshmë sytë duke mosu hedhur në fytyra të bukura me qëllimsatanik e shtazor, sepse do të ishte njëgjë qesharake sikur gojën ta largoshnga gjellët, të cilat në fund të funditnuk janë të këqija në vetvete, kurse syvet’u japësh leje të shohin gjëra që janëtë ndaluara dhe që janë vetvetiu të liga.

Nuk ha mish? Mirë bën, por mos i lërsytë e tu të hanë imoralitet dhe paturpësi.

Le të mbajë kreshmë edhe veshi. Porkur mban kreshmë veshi? Kreshma eveshit është të mos dëgjojë e të mos pra-nojë as sharje, as shpifje, as qortime. Se-pse Shkrimi i Shenjtë thotë: “Të mos pra-nosh të dëgjosh kallëzime dhe fjalë të liga”.

Le të mbajë kreshmë edhe goja, egoja mban kreshmë kur nuk nxjerr asnjëfjalë të keqe. Se me të vërtetë, çfarë dobievjen kur nga njëra anë nuk hamë mishdhe peshk e ushqime të tjera kreshmore,e nga ana tjetër, kafshojmë dhe copëtojmëtë afërmit tanë?

(Shën Joan Gojarti)

6 NGJALLJA NËNTOR 2008

Manastiret e Mitropolisë së Hirshme të Gjirokastrës

1. Manastiri i Spilesë, midisfshatrave Qesarat e Saraqinishtëtë Lunxhit. Themeluar në shek. e16-të. Ka një shpellë në një vendtë rrezikshëm, brenda së cilësndodhej një kishë e vogël e vjetër,ku hyhej me shumë vështirësi. Tëardhura 200 lira turke në vit.Festonte më 8 shtator.

2. Manastiri i Kamenës, midisDelvinës dhe fshatit Kakodhiq.Themeluar në shek. e 12-të. Tëardhura 300 lira Turqie në vit.Festonte më 15 gusht.

3. Manastiri i Dhiurit, mbimalin e fshatit Dhiuri të Delvinës,themeluar nga mesi i shekullit XV.Të ardhura vjetore 180 lira Turqie.Festonte më 15 gusht.

4. Manastiri i Teologos, pranëfshatit Carkovicë, rrethi i Delvinës.U themelua në shek. VII dhe urindërtua më 1846. Të ardhuravjetore 200 lira Turqie.

5. Manastiri i Shën Ilias,midis Jergucatit, Dhrovjanit eMuzinës. Themeluar në shek. e12-të. Të ardhura vjetore 400 liraTurqie. Festonte më 20 korrik. Kapasur 800 hektarë tokë e luadhe.

6. Manastiri i Dhrianos, midisfshatrave Zervat e Dhrovjan.Ndërtuar për herë të parë në shek.VI pas Krishtit. Të ardhura vjetore300 lira Turqie. Ka pasur 600hektarë tokë e luadhe. Festonte më15 gusht.

7. Manastiri i Pepelit, mbikodrën e fshatit Pepel. Ishtemanastir i vjetër, i rindërtuar më1748 prej jeromonakut nga DhiuriFilote. Të ardhura vjetore 500 liraTurqie. Pjesa më e madhe e të ar-dhurave sigurohej nga ndihmatvullnetare të besimtarëve të të gji-thë dioqezës. Festonte ditën e ShënTrinisë që është pas Rrëshajëve.

8. Manastiri i Koshovicës nëzonën e Dropullit është ndërtuar nëshek. XVIII. Të ardhura vjetore 40lira Turqie. Festonte më 15 gusht.

9. Manastiri i Zonarëve apo iKaqomenos, afër fshatit Katunatë Dropullit. Është ndërtuar në vitin1566. Të ardhura vjetore 100 liraTurqie.

Kjo është një listë e manastireve që kanë ekzistuar në Mitropolinëe Hirshme të Gjirokastrës gjer në vitin 1967, kur regjimi ateist-komunist i kohës me një ligj të posaçëm ndaloi çdo veprimtari fetare,konfiskoi gjithçka që ata kanë pasur me vlerë dhe u ndryshoidestinacionin duke ruajtur vetëm disa si monumente kulturore.

Kjo listë është përpiluar në bazë të një dokumenti të vitit 1911,i cili është botuar në shtypin e kohës dhe që kanë ekzistuar derikohët e fundit.

Përveç emërtimit të manastirit dhe të vendndodhjes së tij,dokumenti ka edhe të dhëna të tjera. Nga këto ne e quajtëm si tëdomosdoshme për njohje dhe studim të shënojmë kohën e themelimittë manastirit dhe të ardhurat vjetore të tij, që janë në lira Turqie tëkohës. Autori i dokumentit nuk dihet.

19. Manastiri i Gjatit pranëfshatit Gjat. I përket periudhësbizantine. Të ardhura vjetore 20lira. Festonte më 15 gusht.

20. Manastiri i Nokovës midisfshatrave Nokovë e Mingul nëLunxhëri. Është ngritur gjatëshekullit të 18-të. Të ardhura vje-tore 80 lira. Festonte më 6 gusht.

21. Manastiri i Stegopulit, nëveri të fshatit Stegopul të Lunxhë-risë. Themeluar në shek e 6-të mekontributin e J. Nami Dragos ngaSaraqinishta. Të ardhura vjetore100 lira. Festonte më 20 korrik,ditën e Shën-Ilias.

22. Manastiri i Nivanit, midisfshatrave Nivan e Nderan në Za-gori të Gjirokastrës. Është ndër-tuar në shek. e 16-të. Të ardhura100 lira. Festonte më 8 nëntor.

23. Manastiri i Hoshtevës nënjë pozicion të bukur të malit tëfshatit Hoshtevë në Zagori. Ështëndërtim i periudhës bizantine. Katë shënuar vitin 999 pas Krishtit.Të ardhura vjetore 60 lira. Festontemë 6 gusht, ditën e Metamorfozës.

24. Manastiri i Konckës nëfshatin anonim të Zagorisë. I ështëkushtuar Fjetjes së Shën Marisë të15 gushtit. Të ardhura vjetore 40 lira.

25. Manastiri i Zhejit. Ndodhejnë fshatin Zhej të Zagorisë. I ishtekushtuar Ipapandisë së Burimit Jetë-dhënës. Të ardhura vjetore 50 lira.

26. Manastiri i Poliçanit. Afërfshatit Poliçan të Pogonit. Ështëthemeluar në shek. e 14-të. Ështëmetoq i një manastiri tjetër më tëvjetër, i Shën Marisë së Brodecit.I është kushtuar Shën Thanasit. Tëardhura vjetore 50 lira.

27. Manastiri i Çatistës, gjys-më ore në perëndim të fshatit Ça-tistë të Pogonit. Është themeluarmë 1619 pas Krishtit. Të ardhuravjetore 100 lira.

28. Manastiri i Ajellastit nëLeshnicën e Sipërme të rrethit tëDelvinës. Është themeluar në shek.e 17-të. Të ardhura vjetore 80 lira.I është kushtuar Ipapandisë.

10. Manastiri i Derviçanit nëDropull. Është themeluar në fillimtë shek. të 16-të. Të ardhura vje-tore 100 lira Turqie. Festonte më 8nëntor.

11. Manastiri i Ravenës mbifshatin Kallogoranxi. Në fillim ishtendërtuar mbi një tempull pagan nëshek. VI. Më vonë është rindërtu-ar. Të ardhura vjetore 150 lira.Festonte më 15 gusht.

12. Manastiri i Vanishtës mbifshatin Vanisht në Dropull. Është ikohës bizantine, Të ardhura vje-tore 100 lira. Festonte më 25 mars.

13. Manastiri i Dhuvjanit nëjug-perëndim të fshatit Dhuvjan.Është ndërtuar më 1089 pasKrishtit dhe është rindërtuar para250 vjetësh, prej një igumeni ngaGadiqi. Të ardhura vjetore 180 lira.Festonte më 8 shtator.

14. Manastiri i Frashtanit, mbinjë kodër të fshatit Frashtan. Ështëndërtuar gjatë shek. të 6-të. Të

ardhura vjetore 30 lira. Festonte më15 gusht.

15. Manastiri i Cepos afërfshatit Gradiq, nja 2 orë larg Gjiro-kastrës. Është themeluar së pari nëkohën e perandorit të Bizantit Kon-stantin Pogonatit dhe i ripërtëriturprej Andronikut të mëshirueshëm.Të ardhura vjetore 250 lira. Për njëperiudhë ka qenë qendër e mitropo-lisë së Gjirokastrës. Festonte më 6dhjetor, ditën e Shën Kollit.

16. Manastiri i Hormovës, nëfshatin Hormovë të Tepelenës.Është ndërtuar në shek. e 17-të.Të ardhura vjetore 50 lira. Festontemë 6 dhjetor.

17. Manastiri i Tërbuqit nëfshatin Tërbuq. U rindërtua më1864. Të ardhura vjetore 100 lira.Festonte më 15 gusht.

18. Manastiri i Erindit nëfshatin Erind. Është ndërtuar nëshek. e 16-të. Të ardhura vjetore 40lira. I ishte kushtuar Shën Thanasit.

(vijon në numrin e ardhshëm)

- Dëshmi të pasurisë shpirtërore të historisë, por edhe për pronat që iu morën Kishës -

DH.B.

NËNTOR 2008 NGJALLJA 7

(vijon në faqen 8)

Në Sinodin e Kishës Katolike, i cili u mblodhnë Vatikan, në Kapela Sistina, nga 5-26 tetor,për herë të parë në histori ishte ftuar dhemori fjalën Patriarku Ekumenik Vartholomeu.

Patriarku ishte vendosur në të djathtë të asa-mblesë sinodale dhe u prezantua me shumëngrohtësi nga Papa Benedikti XVI, i vendosurnë të majtë të sallës, ku si sfond ishte afreskui famshëm i Gjyqit të Fundit i Mikelanxhelos.

Fjala e Tërëshenjtërisë së Tij Vartholomeutishte e konceptuar në tri pjesë dhe kishte sibosht qendror se si “të dëgjohet dhe shprehetFjala nëpërmjet Shkrimit”.

“Kisha e krishterë, është mbi të gjitha, një Ki-shë e shkrimeve. Metodat e interpretimit mundtë ndryshojnë nga një Atë i Kishës tek tjetri,nga një shkollë tek tjetra dhe nga Lindja nëPerëndim, por me gjithë këto, Shkrimi ështëmarrë gjithmonë si një realitet i gjallë dhe jo

Patriarku Ekumenik mban një fjalim historik para Sinodit Romanokatolik

si një libër i vdekur”, tha Patriarku Ekumenik.

Së dyti, ai nënvizoi se si duhet të “të shikoshFjalën e Perëndisë”, veçanërisht nëpërmjet“bukurisë së ikonave dhe të natyrës”. “Çdopenelatë e një ikonografi, si çdo fjalë e njëpërcaktimi teologjik, çdo notë muzikore ekënduar në psalmodinë dhe çdo gur i gdhenduri një kishëze të vogël apo i një katedralejemadhështore, të gjitha këto shprehin Fjalën

Hyjnore në krijimin, që lavdëron Perëndinënë çdo qenie njerëzore dhe në çdo gjallesë.”

Së treti, Patriarku Ekumenik shpjegoi se si“të preket e ndahet Fjala e Perëndisë, veça-nërisht “nëpërmjet kungimit të Shenjtorëvedhe Mistereve të Jetës”.

“Fjala e Perëndisë ka mishërimin e saj të plotënë krijimin, dhe sidomos në Misterin e Eukari-stisë së Shenjtë. Atje ku Fjala bëhet mish dhena lejon jo vetëm ta dëgjojmë e shohim, poredhe ta prekim me vetë duart tona”,- tha ai.

Pas kësaj, Papa falënderoi Patriarkun Eku-menik dhe tha se: “Të dëgjosh fjalën e Perë-ndisë hap sytë edhe për realitetin e sotëm”dhe se pjesëtarët në Sinod “do t’i vazhdoninpunimet të ndriçuar nga fjalët” e PatriarkutEkumenik. Ai do të deklaronte ndër të tjera,se “Etërit tuaj, janë dhe Etërit tanë. Atëherësi mund të mos jemi vëllezër?!”

(1) Feja është përhapur në Evropë Krishterimi, Islami dhe Judaizmi janë pjesë

e historisë evropiane. Sot tradita të tjera fetarekanë zënë gjithashtu një vend në kontinent. Nëçdo qytet apo fshat të Evropës ndodhet të paktënnjë vend adhurimi: një kishë, një xhami ose njësinagogë. Për të siguruar një të ardhme harmo-nike dhe me prosperitet për Evropën, njerëzit ebesimeve të ndryshme duhet të jetojnë sëbashku në paqe.

(2) Dialogu ndërfetar nxjerr në pahngjashmëritë dhe ndryshimet tona

Ne pranojmë faktin se në dialogun ndërfetarnjerëzit e të gjitha besimeve ndajnë të njëjtatpërvoja e nevoja. Ne gjithashtu pranojmë se jemitë ndryshëm nga njëri-tjetri në shumë anë dhedo të jemi të tillë. Traditat e ndryshme fetarekanë formuar rregulla e skema të ndryshmeshoqërore, të cilat ndonjëherë kundërshtojnënjëra-tjetrën. Një nga qëllimet e dialogut ndër-fetar është të pakësojë perceptimet e gabuara

të ndryshimeve kulturore, ndërkohë që kuptoj-më se diçka e partnerit të dialogut është e nevoj-shme të qëndrojë e ndryshme ose e huaj për ne.

(3) Dialogu ndërfetar duhet të rrisërespektin për të drejtat e njeriut

Dialogu ndërfetar duhet të respektojë vleratshoqërore që gjenden në gjithë traditat e mëdhafetare dhe që janë përfshirë në Deklaratën Uni-versale të të Drejtave të Njeriut. Zbatimi i tëdrejtave të njeriut nuk lë mënjanë shumëlloj-shmërinë e këndvështrimeve apo sistemeveetike dhe interpretimeve.

(4) Ftesa për dialog është e hapurSa më tepër ne ndryshojmë, aq më shumë

kemi nevojë për dialog. Nuk është kushti idialogut që të kemi një spektër të gjerë vlerashdhe idesh.

Vetëm në rast mosrespektimi të vlerave mëelementare, siç është e drejta për të jetuar dhee qeverisjes, duhet të përjashtohen njerëzit nga

Këshilli Evropian i Drejtuesve Fetarë-Deklarata e Berlinit mbi Dialogun NdërfetarViti 2008 është deklaruar si viti evropian i dialogut ndërfetar. Në Evropënpluraliste dialogu ndërmjet linjave ndarëse, qofshin ato kulturore,linguistike ose fetare, ka një rëndësi të madhe. Në mbarë Evropënçështjet që lidhen me identitetin janë në qendër të debatit dhe shpeshfeja është në qendër të diskutimeve. Evropa dhe evropianët kanë qenëduke bashkëpunuar në vazhdimësi me pjesën tjetër të botës, dukepërjetuar gëzimin dhe sfidat e komunikimit ndërmjet ndarjeve kulturoredhe fetare.

Shpeshherë feja është parë si pengesë për një bashkëjetesë paqësoredhe ndërlidhje shoqërore. Ndërkohë ne e dimë se disa nga sfidat më

urgjente të kohës sonë, si ndryshimet klimatike, varfëria, emigracioni,diskriminimi dhe terrorizmi mund të zgjidhen nëse bashkojmë burimetmidis linjave tradicionale ndarëse.

Në datat 3 - 5 mars 2008, Këshilli Evropian i Drejtuesve Fetarë “Fetëpër Paqen” u takua në Berlin, një qytet i cili simbolizon historinë e ndarjesnë Evropë por edhe bashkimin dhe fillimet e reja. Si drejtues fetarë nembështesim iniciativat për dialogë të mëtejshëm në këtë kontinent. Nëmënyrë që të zhvillojmë dialogë të pastër, të përgjegjshëm dhe të mirinfor-muar, në të gjitha nivelet e shoqërisë evropiane ne ofrojmë më poshtëDeklaratën e Berlinit mbi Dialogun Ndërfetar:

Njerëzit e besimeve të ndryshme duhet të jetojnë së bashku në paqe

8 NGJALLJA NËNTOR 2008

pjesëmarrja në dialog. Ndërsa ftesa është ehapur, gjithsecili duhet të zbatojë rregullat evendosura brenda një situate të caktuar dialogu.Gratë dhe të rinjtë kanë këndvështrime tërëndësishme dhe kontribut për të ofruar e duhettë dëgjohet zëri i tyre në dialogun ndërfetar.

(5) Dialogu ndërfetar është një mënyrëlidhjeje me besime të tjera dhe ka fuqitransformuese.

Dialogu ndërfetar përbën një mënyrë tëveçantë të bashkëveprimit me të tjerëtnëpërmjet të cilit, të gjithë që përfshihen në tëmund të transformohen. Dialogu mbi çështjet ebesimit dhe identitetit nuk ka të bëjë menegociatat, sepse ne nuk kërkojmë rënie dakord,nuk ka të bëjë me debatet, sepse nuk kërkojmëtë fitojmë mbi të tjerët dhe është më tepër sesanjë diskutim, sepse ne kontribuojmë jo vetëmme argumente logjike, por dhe me histori e për-voja personale e prekëse e në këtë mënyrë li-dhemi ekzistencialisht me njëri-tjetrin.

(6) Dialogu ndërfetar bën të mundurintegritetin e besimeve fetare.

Në dialog ne vijmë më pranë njëri-tjetrit paqenë e nevojshme të bëhemi të ngjashëm. Tëgjithë sa marrin pjesë në dialog ndërfetar, duhetta bëjnë këtë me integritet të plotë në traditën etyre fetare dhe pa rrezikuar atë që kanë më tëdashur. Në dialogun ndërfetar ne nuk synojmëtë krijojmë një besim të ri ose të përbashkët.

(7) Dialogu ndërfetar i trajton me nder-shmëri marrëdhëniet e pabarabarta të pu-shtetit.

Marrëdhënia e pushtetit midis grupeve tëndryshme fetare është ndonjëherë josimetrike.Kjo mund të shkaktohet për shembull nga var-fëria/pasuria, gjuha, gjinia ose numrat (pakicë/shumicë). Dialogu ndërfetar nuk duhet të për-doret për ta fshehur këtë raport. Në dialog faktetdhe përvojat e një fuqie të pabarabartë duhenpërmendur dhe duhen gjetur mënyrat për t’u lënëhapësirë atyre të cilët luftojnë për t’u dëgjuar.

(8) Dialogu ndërfetar bën të mundurpjesëmarrjen në shoqëri.

Dialogu ndërfetar duhet të merret me njëspektër të gjerë çështjesh. Është e rëndësishmetë studiohen vlerat e përbashkëta dhe të adre-sohen qëllimet e njëjta, por nuk duhet të lëmëmënjanë çështje në të cilat ka mospërputhjeidesh, pasiguri ose frikë ndaj tjetrit. Disa prirjebashkëkohore siç janë zhvillimi i shpejtë iteknologjisë së re në biologji, në mjekësi dhekomunikim, si dhe ndryshimet në perceptimin efamiljes lidhen ngushtë me çështjen e vleravedhe identiteteve. Besimet nuk bien dakord nëpërgjigjet që u japin këtyre çështjeve, por duhett’i diskutojnë ato me vizion e kurajë. Dialogunuk shërben si mjet drejt një fundi të paracaktuar,

por është e rëndësishme që dialogu të karak-terizohet nga mirëkuptimi i të dy palëve, respektindaj ndryshimeve, si dhe pjesëmarrja dhe vle-rësimi i të gjithëve në shoqëri e në këtë mënyrëtë forcojë lidhjet sociale.

(9) Dialogu ndërfetar sjell vepra të për-bashkëta.

Kuptimi i saktë i dialogut ndërfetar përfshinedhe veprën e përbashkët (diapraksis). Dinjitetii jetës njerëzore rreth të cilit janë përqendruartë gjitha besimet, sfidohet prej varfërisë, dhunës,abuzimit te gratë e fëmijët, diskriminimi i emi-grantëve dhe ndryshimet dramatike në mjedisinnatyror. Besimet e ndryshme studiojnë së ba-shku këto çështje, ndonëse etika jonë mund tëbazohet në burime të ndryshme. Dialogu ndër-fetar duhet të ketë si qëllim grumbullimin eburimeve të traditave të ndryshme fetare nëmënyrë që t’u bëjë ballë sfidave me të cilat Evro-pa përballet sot. Nëpërmjet veprimit të përba-shkët ne mësojmë të kuptojmë më mirë vetentonë, njeri-tjetrin, dhe botën në të cilën jetojmë.

(10) Struktura e bashkëpunimit ndërfe-tar ndihmon në kohë krize.

Vazhdimisht besimi luan rolin e vet në situatakonflikti. Strukturat e ndërtuarat dhe të besuarapër dialogun ndërfetar janë një fuqi mjaft emadhe kur marrëdhëniet ndërmjet komunitetevekeqësohen. Drejtuesit fetarë duhet të merrenme keqësimin e rrezikshëm e të dhunshëm tëbesimit brenda komuniteteve të tyre.

(11) Njohuria dhe lidhjet e ngushta menjë traditë motivon të kuptuarit ndërfetar.

Një dialog ndërfetar i hapur dhe i besueshëmpërparon më tej prej një njohurie të sigurt tëtraditës fetare të dikujt, si edhe të asaj të tëtjerëve. Kjo njohuri duhet transmetuar brendanjë fryme paqeje dhe respekti për traditat endryshme. Shumë besime pohojnë të vërteta tëcilat nuk qëndrojnë për besimet e tjera. Por kjonuk përbën më pengesë për dialog dhe pjesë-

marrje të plotë në shoqëri, në krahasim me tëvërtetat e pohuara apo të nënkuptuara tëideologjive sekulare. Dialogu midis besimeve,kulturave dhe grupeve sociale konsiderohetshpesh si dialog midis pohimeve kundërshtuesetë së vërtetës dhe pikëpamjeve botërore.

(12) Besimi zë një vend të natyrshëmedhe në sferën publike.

Besimi vazhdon të ketë një rol të rëndësi-shëm për të luajtur në jetën publike e me shumëbesime të Evropës. Kjo vlen si për minoritetet,ashtu dhe për shumicën. Paraqitja publike esimboleve fetare ose festimi i festave fetarenuk duhet parë as si një fyerje ndaj besimevetë tjera, dhe as si një kërcënim për bashkiminsocial. Minoritetet fetare në Evropë nuk ndihentë fyer për shembull prej festave të Krishtlindjesose të Pashkës në vendet ku kjo mbetet një tra-ditë për sa kohë respektohet liria e tyre fetare.

(13) Drejtuesit fetarë, besimtarët dheautoritetet ndajnë përgjegjësinë për dialo-gun ndërfetar.

Të bindur se dialogu ndërfetar është irëndësishëm për një Evropë të përparuar dhenë paqe u bëjmë thirrje drejtuesve fetarë të tëgjitha, traditave fetare, në çdo cep të Evropës,të bashkohen në dialog ndërfetar, të bazuar nëparimet e paraqitura në këtë deklaratë. U bëjmëthirrje të gjithë besimtarëve në Evropë të marrinpjesë me besim e kurajë në dialogun më tërëndësishëm, në dialogun e jetës, në komunitetete tyre lokale, në familjet dhe vendet e tyre tëpunës. U bëjmë thirrje autoriteteve në nivel lokal,kombëtar dhe evropian të bashkohen me komu-nitetet fetare, duke ruajtur respektin e të dy palë-ve për rolet e ndryshme të njëri-tjetrit, si edhetë krijojnë korniza brenda të cilave praktikatfetare dhe dialogu ndërfetar, i bazuar në parimete kësaj deklarate, të zhvillohen më tej dhe tëecin më përpara për të mirën e një bashkëjetesepaqësore në Evropë.

Deklarata e Berlinit mbi Dialogun Ndërfetar

Këshilli Evropian i Drejtuesve Fetarë (ECRL) mbledh së bashku 30 drejtues

kryesorë fetarë të besimeve historike në Evropë: Judaizëm, Krishterim dhe Islam,

së bashku me Budistë, Hinduistë, Sikë dhe Zoroastrianë si pjesëmarrës aktivë.

Informacion për kontaktin: www.rfp-europe.eu.

(vijon nga faqja 7)

Ajo transmeton 24 orë për ju programe shpirtërore,kulturore, sociale, historike etj., muzikë kishtare,

popullore e klasike, si dhe shërbesat kishtare.

NËNTOR 2008 NGJALLJA 9

Në fshatin Bubullimë të rrethit Lushnjë8 nëntori është një ditë feste. Të gjithëbesimtarët ia kushtojnë mbrojtësve të tyretë patrup dhe kryesisht KryeengjëllitMihail, emrin e të cilit mban dhe kisha.

Në këtë ditë, çdo punë ndërpritet dheështë një ditë e veçantë lutjeje për të gji-thë, për shëndet e mbarësi.

Fshati Bubullimë ndodhet 17 km në jugtë qytetit të Lushnjës, i shtrirë në fushatnë lindje të Manastirit të Ardenicës.Themelimin si fshat e ka patur rrethshekullit të XII-të. Në kohën e PerandorisëOsmane administrohej nga Berati dheElbasani. Sipas ndarjes që i bënin lumenjtëDevoll dhe Osum.

Në vitin 1777 vjen në Bubullimë ShënKozmai dhe predikon hapjen e kishës sëfshatit dhe të një shkolle (rrapi nën hijen etë cilit u bë predikimi ka ekzistuar deri nëvitin 1986). Në vitin 1785 hapet kisha eparë në këtë fshat me emrin e Kryeen-gjëllit Mihail. Episkop i Beratit në këtëperiudhë ka qenë Joasafi (plaku) nga kyfshat. Deri në këtë kohë shërbesat fetarekryheshin në kishën e Metamorfozës në

në Tiranë janë ekspozuar edhe dy ikona.Një e Shën Marisë me Krishtin dhe një eShën Thanasit. Njëra mban për autordinastinë Çetiri dhe tjetra anonim.

Gjatë kohës së diktaturës u shkatërruagjithçka me vlerë, sidomos biblioteka e saje pasur dhe regjistrat themeltarë. Është epikturuar në vitin 1961 nga Theodhori Qe-ndro nga Fieri. Mbas mbylljes ajo u përdorsi magazinë dhe nuk pati asnjë përkujdesjepër mirëmbajtjen e saj. Pikturat murale irezistuan mirë kohës.

Kjo kishë është rikonstrukturuar në vitin1997 me bekim dhe kontribut të Kryepi-skopit Anastas dhe tani meshohet rregu-llisht. Janë krijuar ambiente të mira përkatekizëm dhe rininë.

Klerikët që kanë dalë nga ky fshat:Nga fshati Bubullimë kanë dalë shumë

klerikë, dhe midis tyre edhe tre episkopë,konkretisht:

l. Episkop Metodi, ka shërbyer në Mi-tropolinë e Beratit në vitet 1736-1751.Episkop është hirotonisur në vitin 1720.Është i biri i atë Jakovit. Mësimet i morinë Korfuz të Greqisë dhe emrin e parë e

Këtë vit, me bekimin e Fortlumturisë së Tij, KryepiskopitAnastas, u bë i mundur realizimi i dëshirës së shumë tërinjve, për organizimin e kampionatit kombëtar të futbollitdhe volejbollit. Kjo e mbështetur edhe nga Zyra DiakoniaAgapes, dhe Zyra Rinore të Kishës, në kuadër të projektit:“Të rinjtë, duke punuar së bashku për një të ardhme mëtë mirë”.

Për Kryepiskopatën e Tiranës, ky kampionat u zhvilluamë18 tetor 2008, në fushën sportive në mjediset eManastirit të Shën Joan Vladimirit, në Elbasan. Aty morënpjesë grupe rinore nga Tirana, Durrësi, Elbasani dhefshatrat përreth. Fitues u shpall grupi rinor “Bijtë e Dritës”i Elbasanit.

Edhe për Dioqezën e Beratit, me bekimin e HirësiIgnatit, u zhvillua në datën 18 tetor, në fushën sportive tëfshatit Bubullimë, kampionati i futbollit dhe volejbollit.

Qindra të rinj nga 10 grupe rinore, nga Bubullima,Këmishtaj, Verria, Vajkani, Shën Pjetri, Topoja etj., udrejtuan fillimisht në kishën e Kryeengjëllit Mihail, për tafilluar këtë ditë me një lutje. Ashtu si sporti mban gjallëtrupin (e rinon atë), edhe lutja mban gjallë shpirtin, i ciliështë edhe më kryesori për njeriun. Dikë e shikoje dukeqëndruar në lutje përballë një ikone, dikë duke bërëkryqin, dikë duke ndezur një qiri.

Pastaj të gjithë u grumbulluan në mjediset sportive,ku fillimisht iu fol të rinjve që të kenë një kujdes për njëri-tjetrin. Sepse nëpërmjet këtij aktiviteti rinor, për ne tëkrishterët nuk është qëllimi të fitojmë thjesht një trofesportive, por të përpiqemi që nëpërmjet virtyteve tëkrishtera, të besimit, dashurisë, përulësisë, durimit, faljes,shpresës, gjykimit etj., të fitojmë “Mbretërinë ePerëndisë”.

Pastaj u hodh shorti dhe filloi gara e gjatë sportive.Skuadra e fshatit Shën Pjetër fitoi kampionatin evolejbollit, kurse atë të futbollit e fitoi grupi rinor “Bijtë eDritës” i fshatit Topojë, i enorisë Shën Pjetër.

Një javë më pas, më 25 tetor 2008, në fshatin Verri tëFierit, u zhvilluan ndeshjet finale të kampionatit kombëtartë futbollit dhe volejbollit për grupet rinore “Bijtë e Dritës”.Ndeshja finale në futboll ishte ajo e grupit rinor tëElbasanit me atë të grupit rinor të fshatit Topojë.

Fitues i kampionatit të futbollit doli grupi rinor “Bijtë eDritës”, i fshatit Topojë i enorisë Shën Pjetër nga Dioqezae Beratit.

Dhjak Niko Lushi

Duke shpresuar një fitoreFestohet dita e Kryeengjëjve

KorrigjimNë numrim e kaluar të gazetës, në

faqen 12, në mesazhin drejtuarEpiskopit Nikon, në paragrafin e funditfjala të trisubstancshëm, të lexohet tëtrinishëm.

Syrum të Fierit dhe në kishën e ShënMarisë në Bishqethëm. Kisha ka qenë epikturuar në vitin 1831, por në vitin 1927kisha u zgjerua si ndërtesë dhe këto pikturanuk ekzistojnë. Nga kisha e vjetër ngeliikonostasi dhe ikonat e tij, i cili gjatë kohëssë diktaturës u çmontua. Një pjesë e tijgjendet e ekspozuar në muzeun e Lush-njës, pjesët e tjera nuk dihet se ku për-funduan. Gjithashtu në Galerinë e Arteve

3. Episkop Joasafi i ri, nip i EpiskopJoasaf Plakut. Emri i parë i tij ka qenëJakov. Ka shërbyer në Mitropolinë e Be-ratit nga viti 1802-1855.

Priftërinjtë që kanë shërbyer në këtëkishë kanë qenë: atë Isaku, atë Marko, atëAvrami, atë Nikolla, atë Jakovi, atë Vasili,atë Eftimiu, atë Stefani i Ohrit, atë Joani,atë Kristoja, atë Ilia dhe i fundit deri më1967 kur u mbyllën kishat ikonom stra-vrofor atë Kristo Papa, të cilit në mënyrëtë dhunshme i heqin mjekrën dhe për njëvit papa Kristoja nuk doli nga shtëpia, derisa vdiq më 1968.

Atë Gori Ndreko,Bubullimë

ka patur Marko.2. Joasafi, nip i

Episkop Metodit.Ka shërbyer në Be-rat në vitet 1752-1801 (I thoshin edheJoasaf plaku). Emrii tij i parë ka qenëJoan.

Të dy këta epi-skopë janë varrosurnë Manastirin e Ar-denicës nga e majtadhe e djathta e de-rës që hynë në pa-rakishë.

10 NGJALLJA NËNTOR 2008

Kalendari i

Liturgjive Hyjnore,

DHJETOR 2008

Është oshënar i ri i shquar, injohur zyrtarisht si shenjt më 1986.E bëri të njohur “nxënësi” i tij,jeronti i shenjtëruar Pais nga Malii Shenjtë. Lindi rreth vitit 1840 nëFarasa të Kapadokisë së bekuar,në mes të Turqisë, nga prindër tëvirtytshëm, Elefteri, mësues, dheVarvara. Theodhori, siç quhej mëparë, dhe vëllai i tij mbetën jetimëpara kohe. Për ta kujdesej një gruanga fisi i tyre. Kur ishte i vogël,ndërsa po mbytej në një përrua, ishpëtoi jetën një kalorës që ngjanteme monak. Pra dëshiroi t’i përku-shtohej Perëndisë.

Kështu në moshën 26 - vjeçare,muskuloz, me gjuhë të huaja dhetepër i shkolluar edhe në Izmir,shkoi në manastirin e afërm, nëmanastirin e lashtë të Flavianëve.U qeth monak Arseni, por për shkaktë nevojave e dërguan si mësues nëfshatin e tij pasi e hirotonisën dhjak.Në moshën 30 vjeç u bë arkimandritdhe atë shpirtëror. Me mençurinëdhe mrekullitë e tij ruante grigjën

“Jam murg”, thoshte, pra jetonteme mundime dhe nuk lejonte gratëqë t’i shërbenin.

Shijoi zbulesa, u dëftua si krua içudirave të mrekullueshme për tëkrishterët dhe myslimanët, si i bara-bartë me shenjtorët e mëdhenj! Nëshenjë respekti e thërrisnin “haxhi-efendi” dhe meqenëse e adhuronin,bënte “marrëzi”, pra e konsidero-nin si shenjtor, por edhe trillannjëkohësisht! Lutjet e tij i kërkonteedhe patriarku. Refuzonte herë pashere të bëhej episkop, u bë vetëmeksark i Varrit të Tërëshenjtë dhezëvendës mitropolitan. Në rrëfimepërpiqej të ngrinte sedrën dhe jo tëishte i rreptë.

Gjatë shkëmbimit të popullsivemidis Greqisë dhe Turqisë, në vitin1924 përfundoi në Korfuz, kushpejt u sëmur dhe ndërroi jetë(10.11.1924). Zhvarrosja e lipsanevetë tij mrekullibërëse u bë në vitin1958 dhe që nga viti 1970 ruhen nëManastirin e Hyjlindëses në Suro-tinë, afër Selanikut.

Është rrënja teologjike e “Etërve kapadokë”. I dhaemrin e tij jetëshkruesit të tij, Grigorit të Nisës (10 janar)dhe Grigor Theologut (25 janar) dhe nëpërmjet tij shu-më të tjerëve. Theodhori, siç quhej fillimisht, u lindrreth vitit 213 nga aristokratë idhujtarë. Kur ishte 14 vjeçi vdes i ati. Duke qenë i mençur dhe i vetëpërmbajturstudioi për drejtësi në qytetin e tij Neoqesari të Pontitlindor të Azisë së Vogël, në bregdetin e Detit të Zi,bashkë me vëllain e tij. Studioi dhe në Aleksandri, kunjë prostitutë, e shtyrë nga të tjerë, u lodh më kot qëtë shpifte dhe ta tërhiqte. Madje në çastin kur ai, përta hequr qafe, ia dha vetë asaj paratë që ia kishinpremtuar, ajo u demonizua. Kur shenjti e shëroi, atëherëajo pohoi intrigën. Të dy vëllezërit shoqëruan familjene motrës së tyre në Qesari të Palestinës, ku u magjep-sën nga theologu dhe filozofi Origjen, pra u pagëzuandhe mësuan pranë atij (233-238). Pastaj shenjtori ubë eremit në vendlindjen e tij. Kryepiskopi i tyre ezgjodhi episkopin e parë të Neoqesarisë plot me idhuj,por ai fshihej si i përulur. Prandaj ai e “përkushtoi”(duket se e hirotonisi nga larg!! fenomen unik). Atëherëu bind (240), dhe “ të gjitha u bënë sipas ligjit”. Pasnjë lutjeje të tij vëzhgoi Perëndilindësen dhe JoanTheologun (26 shtator), i cili i sqaroi çështjen e ShënTriadhës. Një kujdestar i një tempulli pagan besoi, pasihierarku lejoi dhe u kthyen demonët e dëbuar ngaprania e tij dhe pasi lëvizi një kodër, çudira që ua kishtekërkuar ky pagan, që të bindej. Gjatë një tërmeti shka-tërrues, qëndroi vetëm kisha. Thau një liqen, burim tëmirash, që të mos vriteshin mes tyre dy vëllezër, tra-shëgimtarët e tij. Lumi që përmbytte dhe shkaktonte

nga tinëzitë e turqve, kryesisht ngakusarët dhe nga misionarë heretikë.Nuk ishte koprrac. Ai ishte asketik,i urtë dhe dijetar “me dallueshmëri”dhe shquhej për aftësi didaktike.Dinte të urtësonte, i ndjeshëm nëdashuri, që të mos lodhte kafshët,asnjëherë nuk hipi në to, edhe pseecte më këmbë me ditë të tëra, përshembull, kur shkonte larg, në breg-det (rrugë që e bënte pesë herë)që të lundronte në tokën e Shenjtë.

katastrofa, u kufizua përgjithmonë atje ku nguli shkopine tij, madje nxori dhe filiz! Lexonte zemrat dheshikonte larg. Një hebre “i vdekur”, shtirej si i tillë, tëcilin e “vajtonte” një patriot i tij që të mashtroninkryepriftin, vdiq me të vërtetë. Gjatë përndjekjes sëvitit 250 u fsheh për pak kohë dhe përndjekësit e tijdështuan, sepse iu duk si pemë etj. Kur vdiq ( 270) nëdioqezën e tij kishte vetëm 17 idhujtarë, ndërsa kur uhirotonis vetëm 17 të krishterë! S’kishte pasuri dhe uvarros në një varr të huaj, siç kishte kërkuar. Dimëgjashtë shkrimet e tij.

Atë Justini

Arseni kapadok (10 nëntor)

Grigori çudibërës (17 nëntor)

1 E Hënë † Pr. Naum. FilaretPërdëllimtari. Theokliti iLakedhemonisë.4 E Enjte † Dëshmg. Varvara.Osh. Joan Damaskini. Hierod.Serafimi.5 E Premte * Osh. Sava iShenjtëruar. Dësh. Diogjeni.Osh. Noni.6 E Shtunë† Nikolla i Mirëssë Likisë. Dësh. Niseri. Dësh.i ri Nikolla.

7 E DIEL † 10 LLUKAIT.Ambrozi i Milanos. Osh.Grigori në Athos.12 E Premte † * Spiridhoni iTrimithundës. Hermani iAlaskës.13 E shtunë † Dësh. Efstrati,Afksenti, Oresti, Evgjeni etj.Dëshg. Luçia.

14 E DIEL † 11 LLUKAIT.E Paraetërve të ZotitKrisht. Dësh. Ariani.15 E Hënë † Hierod. Elefterii Vlorës dhe Anthia. Oshdg.Suzana.17 E Mërkurë * Pr. Daniel e 3djemtë. Dionisi i Egjinës.20 E Shtunë † Ignat Hyjmbaj-tësi. Filogoni i Antiokisë. Joaninë Kronshtad.

21 E DIEL † PARAKRISHTLINDJES. Dëshg.Juliana etj. (Bëhet efqeli.)22 E Hënë † Dëshmg.Anastasia. Dësh. Krisogoni,Zoili, Theodhota.23 E Martë † Osh. Naumi nëOhër. 10 dëshmorët e Kretës.24 E Mërkurë † Dësh. Evgje-nia e Filipi. Dësh. i ri Ahmeti.(Shërbesa e Orëve.)25 E Enjte † LINDJATRUPORE E ZOTITTONË JISU KRISHT.26 E Premte † Mbledhja eHyjlind. Mari. Nikodhimi nëRumani. (Hahen të gjitha.)27 E Shtunë † Kr/dhjak.Stefani, dësh. i I-rë. Hierod.Maurici.

28 E DIEL † PAS KRISHT-LINDJES. Josifi i Marisë. Pr.David.

NËNTOR 2008 NGJALLJA 11

NGJALLJA

Kryeredaktor: Thoma Dhima

Adresa:Kryepiskopata Orthodhokse,

Rruga e Kavajës, Nr. 151Tiranë

Tel: (04) 234 117, 235 095.Fax: 232 109

Shtypur në shtypshkronjën “Ngjallja”

Organ i Kishës OrthodhokseAutoqefale të Shqipërisë

Del nën kujdesine Këshillit Botues

Themelues:Kryepiskopi Anastas

Kisha orthodhokse nuk fabri-kon shenjtorë. Shenjtëria ështëqëllimi, drejtimi, kuptimi i jetës sëkrishterë. I krishteri jeton në Kishë,e cila është e shenjtë. Ai është i va-josur me miron e shenjtë dhe kamarrë vulën e Shpirtit të Shenjtë. Ikrishteri i përgjigjet thirrjes sëPerëndisë, tashmë e formuluar nëDhiatën e Vjetër, në të cilën përsë-ritet katër herë: “Jini të shenjtë,sepse edhe unë jam i shenjtë” (Lv.Lv. 11, 44-45; 19, 1; 20, 7; 20, 26).Kjo thirrje është marrë edhe ngaapostulli Petro në letrën e tij të parë:“Por siç është shenjt ai që ju thirri,kështu edhe ju bëhuni shenjtorë nëgjithë sjelljet tuaja” 1,15). Për këtëthirrje e kishte fjalën shën Pavli kuri shkruan Kishës së Korinthit, “tëshenjtëruar përmes Jisu Krishtit, tëthirrur për të qenë të shenjtë” (1Kor. 1,2).

Në Kishën e hershme, në epo-kën e persekutimeve, ideali i jetëssë krishterë realizohej me marti-rizimin. Në greqisht fjala martis dotë thotë dëshmitar. Kështu edhekuptimi i parë i fjalës martir nën-kupton një të krishterë që pohonpublikisht besën më Krishtin dhe qësi pasojë keqtrajtohet me mënyranga më mizoret. Martirët vuajtën,pësuan dhe u vranë për Krishtin, dheshenjtëria e tyre ilustrohet me fak-tin se ata braktisën gjithçka për tëdëshmuar Krishtin. Ata mishërojnëkështu thirrjen e Zotit në Ungjill:“Ai që do të më dëshmojë para nje-rëzve do ta dëshmoj para Atit timnë qiej.” Martirët janë të krishterëte parë të shenjtë dhe nuk ështëgabim të themi se Kisha prehet mbita. Që në shekujt e parë, Kisha

kremtonte kujtimin e martirëve tëparë duke i përkujtuar ditën e marti-rizimit të tyre, të lindjes së tyre nëqiell, duke kremtuar edhe Eukari-stinë hyjnore mbi varret e tyre dhegjithashtu duke shkruar emrat etyre në listat e shenjtorëve.

Shumë burra e gra në kushtenga më të ndryshmet kanë gjeturshpëtimin. Prandaj edhe Kisha njehkategori të ndryshe shenjtorësh.Por shenjtorët nuk janë vetëm mo-dele, ata ndërmjetojnë dhe luten papushim për ne, dhe iu përgjigjenlutjeve tona duke kryer edhe mreku-lli. Bashkimi në lutje i Kishës mili-tante e asaj triumfale quhet “kungi-mi i shenjtorëve”.

Kështu, në lutjen e pandërprerëtë shenjtorëve, Kisha dallon pas tëTërëshenjtës Mari dhe shën JoanPagëzorit, grupe të ndryshme shenj-torësh. Fillimisht kemi shenjtorëtprofetë të cilët lajmëruan ardhjene Krishtit dhe apostujt që predikuanUngjillin në tërë dhenë. Kisha gji-thashtu ka dhënë edhe emërtiminisapostuj, pra i barabartë me apo-stujt, që punuan në kohë të ndry-shme si apostujt. Dhe është rasti ishën Kirilit e Metodit, që ungjillëzu-an sllavët, shën Vladimiri që e bëritë krishterë Rusinë. Më pas vijnëedhe martirët që dëshmuan Krishtindhe hoqën shumë për të. Kisha ruantitullin “konfesor, ose omologjet”për të krishterët që dëshmuanKrishtin gjatë persekutimeve, pornuk u vranë, por duruan tortura.Megjithëse periudha më e madhee persekutimeve përfundoi më 313,

Kisha njohu më vonë valë të tjerapersekutimesh prandaj ka edhemartirë të tjerë pas shekullit të 4-t.Përgjithësisht termi “martir i ri”shënon martirët e epokës së push-timit turk apo nën pushtetin komu-nist. Kisha nderon edhe murgjit eshenjtë edhe gratë e shenjta. Mestyre disa mishëruan “marrëzinë mëKrishtin”, për të cilën flet shën Pavli(1 Kor. 1,18-25). I emërtojmë metermin “të marrë më Krishtin”. Ke-mi edhe Hierarkët e shenjtë, titullrezervuar për episkopët e shenjtëqë nga shenjtëria e jetës së tyre,kanë shkëlqyer në predikimet, nëshkrimet, në mësimet e tyre si shënJoan Gojarti, shën Grigor Theologu,ose edhe nga zelli baritor që kanëpasur si shën Nikolla, shën JoanPërdëllimtari. Pak më vonë shikoj-më edhe priftërinj të martuar, të ci-lët shkëlqyen me anë të përkushti-mit të tyre baritor, me mësimin dhemëshirën e tyre si shën Joan i Kron-shtadit, shën Nikolla Planasi. Kishajep edhe emërtimin “i drejtë” përpatriarkët dhe disa personazhe tëDhiatës së Vjetër si Jovi i drejtë dhelaikët e shenjtë si shën Joakimi, shënAna, shën Zakaria e shën Elisabeta.Kemi shenjtorët anargjendë, shumi-ca e të cilëve ishin martirë si shënPandeleimoni, shenjtorët Kozma eDamian, arabë e romanë, shën Joanie shën Kiri, të cilët shëronin falasnjerëzit. Dhe sot nuk pushojnë sëbëri mrekulli të tjera. Këta shenjtorëmishëruan fjalët e Krishtit kur thotë:“Falas morët, falas jepni” (Mt. 10, 8).Termi çudibërës shënjon shenjtorët

që kryejnë vazhdimisht mrekulli tëshumta dhe mund ta marrin sihierarkët p.sh. Shën Nikolla, shënNektari, murgjit e shenjtë si shënSergji i Radonezhit, ose edhe marti-rët shën Gjergji, shën Dhimitri.

Nuk duhet të shikojmë asnjë llojgrade në këtë klasifikim, nuk kandonjë kategori që të jetë më i shenjtëse një tjetër. Këto grupe shprehinuniversalitetin e shenjtërisë -faktinse çdo njeri, burrë, grua është thirrurtë jetë i shenjtë si dhe shumëllojsh-mërinë e shenjtërisë - faktin se ka shu-më rrugë që të çojnë në shenjtëri.Të rrethuar nga një re e madhe dësh-mitarësh (Heb. 12,1), çdo i krishterëdo të gjejë jo vetëm një model që ipërshtatet më shumë, por do t’i lutetedhe një shenjtori që të mund tadrejtojë e të ndermjetojë për të nësituatën që ndodhet.

Përktheu E. P.Nga Ark. Job. Getcha

Të thirrur shenjtorë

Vlerat e përbashkëta - çelësi i paqesdhe prosperitetit

Përfaqësues të Kishave Orthodhokse, Islamit dhe Judaizmit, si dheanëtarë të Parlamentit Evropian të grupit të Partive Popullore dheatyre Demokratike, shqyrtuan së bashku potencialin e feve dhe tëdialogut ndërfetar, për të zgjidhur konfliktet. Kjo u bë në sesionin e IX-të

të Konferencës Orthodhokse për Dialogun, qe u mbajt nga 16-17 tetor,në Jashi të Rumanisë. Konferenca u hap me përshëndetjen e PatriarkutEkumenik dhe fjalën e mirëseardhjes së Patriarkut Daniel të Rumanisë,për të vazhduar me diskutime të shumta.

Në këtë sesion u diskutua dhe për të ardhmen e këtij dialogu, si tëmbahet paqja dhe prosperiteti në Evropë dhe se si vlerat e përbashkëtamund të përdoren si instrument pajtimi.

Në veprimtari merrte pjesë edhe Kisha jonë.

12 NGJALLJA NËNTOR 2008

Në kuadrin e vitit ku-shtuar Apostull Pavlit dhenë kuadrin e Takimit Hi-storik të Primatëve Ortho-dhoksë, që u mblodhën nëFanar, nga 11-17 tetor, u or-ganizua edhe një Simpo-zium kushtuar Apostullit tëKombeve, i konceptuaredhe si një pelegrinazh nëdisa qytete të Azisë sëVogël dhe Greqisë, të cilatishin vizituar nga Apostulligjatë udhëtimeve të tij.

Komiteti akademik qëdrejtoi Simpoziumin krye-sohej nga Kryepiskopi i Ki-shës Orthodhokse të Ame-rikës, Hirësia e Tij Dhimitri,dhe ai organizator nga Mi-tropoliti i Sasimës, Hirësiae Tij Genadi.

Studiues të njohur ngaKishat e ndryshme të Kri-shtera dhe drejtues institu-tesh akademike nga të gji-tha anët e botës, paraqitënpara pjesëmarrësve të lartënjë larmi temash që kishin

Simpozium - pelegrinazh,kushtuar Apostullit të Kombeve, Pavlit

2008 - Viti kushtuar Apostullit të Kombeve, Pavlit

të bënin me jetën dhe letrate Apostullit të madh. Hapjau veprimtarisë u bë ngaPatriarku Ekumenik Var-tholomeu I.

Patriarku Ekumenikdrejtoi simpoziumin ishoqëruar nga Patriarku iAleksandrisë, Kryepiskopii Qipros, Kryepiskopi i Athi-nës, Kryepiskopi i Shqipë-risë, Kryepiskopi i Pragësdhe Sllovakisë, si dhe ngapërfaqësues të shumtë tëKishave orthodhokse auto-qefale dhe autonome.

Ndër folësit mund tëpërmendim Kryepiskopin eAmerikës, Dhimitrin (ShënPavli si Apostull, bari dhetheolog), Episkopin TomWright të Durhamit (Eska-tologjia tek Apostull Pavli),prof. Petros Vasiliadhis(Liria te Shën Pavli), prof.Kristos Vulgaris (PërmasaKozmike e Shpëtimit mëKrishtin), prof Helmut Ko-ster (Karizma e Shpirtit),

prof. Karl Donfried (Jetamë Krishtin), prof. BrianDaley (Pavli tek Etërit e Ki-shës), prof. Joanis Karavi-dopulos (Pavli, si urë teolo-gjike midis Lindjes dhe Pe-rëndimit), Rev. Dr. JacquesKhalil (Episkopi në letratpastorale të Pavlit), dheprof. Turid Karlesen Seim(Raca dhe gjinia te Pavli).

90 pjesëmarrësit e Sim-poziumit provuan mikpritjene Patriarkanës Ekumenikekur udhëtuan në qytetet eIzmirit (Smirnit) dhe Efesit,Antalias dhe Pergamit, sidhe në Kretë e Rodos, kuSimpoziumi u mikprit ngroh-të nga hierarkë e besimta-rë të Kishave lokale.

Patriarku Ekumenikmbylli zyrtarisht veprimta-ritë në kishën e njohur tëShën Titit, apostull, episkopii parë i Kretës, i vendosurnga Shën Pavli.

Korresp. i gazetës“Ngjallja”

Prandaj ul gjunjët e mi përpara Atit të Zotittonë Jisu Krisht, prej të cilit quhet çdo Atësinë qiejt e mbi dhé,

Që t’ju japë juve sipas pasurisë së lavdisësë tij të forcoheni në fuqi me anë të Shpirtit tëtij në njeriun e brendshëm;

Që të rrijë Krishti në zemrat tuaja me anëtë besimit,

Që të rrënjosur e të themelosur në dashuritë mund të kuptoni bashkë me gjithëShenjtorët ç’është gjerësia dhe gjatësia dhethellësia e lartësia,

Edhe të njihni dashurinë e Krishtit, e cilakapërcen çdo dituri, që të mbusheni me tërëplotësinë e Perëndisë.

Edhe atij që sipas fuqisë që veprohet tek nemund të bëjë shumë më tepër nga gjithë sakërkojmë ose mendojmë,

Atij i qoftë lavdia në kishë me anë të JisuKrishtit në gjithë brezat e jetës së jetëve. Amin.

Ju lutem pra juve unë i burgosuri në Zotin,të ecni denjësisht në thirrjen që u thirrët,

Me çdo përulësi e butësi, me zemërgjerësi,duke duruar njëri-tjetrin me dashuri,

Duke u kujdesur të ruani unitetin e Shpirtitme anë të lidhjes së pajtimit.

Efes. 3:14-21; 4:1-3

Të ruani unitetin e Shpirtitme anë të lidhjes së pajtimit

- Simpoziumi përveç pjesës së referimeve, u zhvendos nëgjurmët e Apostullit në Izmir, Efes, Rodos, Kretë -

Çast lutjeje në Efes. Sesioni përmbyllës në kishën e Apostull Titos në Kretë.