Njohuri statistikore

7/24/2019 Njohuri statistikore

1/32

NJOHURI STATISTIKORE

PRMBAJTJA

KAPITULLI 1: Rndsia e njohurive statistikore1.1 . !ar ku"toj# #e njohuri statistikore$ "se na shr%ejn1.& . 'tatistikat n #onitori#in dhe v(ersi#in e "o(itikave1.) . Ba*a dhe "ari#et e statistiks1.+ . P,etje "r njohurit statistikore

KAPITULLI &: T dhnat sasiore dhe -i(sore&.1 . !ar jan t dhnat&.& . ,rje n statistik$ kon-e"te %a*&.) . 'tatistika deskri"tive

&.+ . T dhnat sasiore dhe -i(sore&./ .Ushtri#e "r statistikat deskri"tive dhe inter"reti#in e t,re

KAPITULLI ): Metodo(o0jia e #%(edhjes s t dhnave).1 . Buri#et kr,esore t t dhnave).& . rojti#et#e *0jedhje).) . rojti#et sasiore dhe -i(sore ndr,shi#et #idis t,re).+ .Ushtri# "r #%(edhjen e t dhnave

KAPITULLI +: Tre0uesit+.1 .!ar jan tre0uesit

+.& . 'i t *0jedhi#tre0uesit+.) . 'he#%uj t#onitori#it t tre0uesve+.) . Ushtri#e "r tre0uesit dhe inter"reti#in e t,re

KAPITULLI /: 'h"en*i#et "u%(ike2tre0uesit$ #atja dhe ndjekja e t,re/.1 . Matja e tre0uesve "r harti#in e "o(itikave/.& . 'h"en*i#et "u%(ike/.) . Ushtri#

KAPITULLI 3: Kartat e Ra"orti#it t 4,tetareve3.1. !ar jan kartat e ra"orti#it t 5,tetarve

3.&. 'he#%uj

A67K': Ushtri#e


2/32

KAPITULLI 1. Rndsia e njohurive dhe ku(turs statistikore1.1 !ar ku"toj# #e njohuri statistikore$ "rse na sher%ejn'tatistika$ do t thot t n8jerrsh konk(u*ione n0a t dhnat. Psh.: Jan %otuar t dhna "rshka((n e var!ris n vend. 'i jan #arr kto t dhna9 Jan anketuar !a#i(je n t 0jithvendin (idhur #e nive(in e t,re t jetess. P,etjet konsistonin n#arrjen e in!or#a-ionit "r

konsu#in dhe t ardhurat$ "unsi#in dhe "a"unsin$ "ajisjet a!ta0jata dhe dr0esat n0ae#i0ra-ioni$ nive(in arsi#or dhe %raktisjen e shko((s. Kto t dhna %n t #undur ((o0aritjene konsu#it n v(er dhe ka(ori "r t 0jith "o"u((sin dhe si"as rajoneve kr,esore t vendit. Mtej$ u ((o0aritn disa (inja ose "ra0je var!rie dhe u ((o0aritn tre0ues t var!ris "r *ona tndr,sh#e t vendit$ "r 0ru"2 #osha dhe "r !e#ra e #eshkuj$ duke#arr kshtu nj "anora#t 5art t situats s var!ris n vend. 6 kt "ro-es$ kan 5n statisti-ient 5 kan *0jedhur!a#i(jet "r studi# dhe kan n8jerr konk(u*ione #%i %a*n e t dhnave.

Ba*a e statistiks sht teoria e "ro%a%i(itetit$ 5 %a*ohet n #ate#atik. Kshtu$ duke su"o*uar5 do nu#r n ((oto ka #undsin njjt "r t;u trhe5ur$ #und t 0jej# se sa shanse ke#i"r t !ituar n ((oto #e nu#rat 5 ke#i *0jedhur. Kshtu *0jedhi#nj nu#r t !ardosh#


3/32

"u%(ike. 60a ana tjetr 0(o%a(i*i#i i ekono#is dhe "r"ari#et tekno(o0jike krkojn n0a"unonjsit t ken njohuri statistikore$ a!tsi "r t (e8uar statistika dhe t *otrojn nj ars,eti#statistikor. Tre0jet e "uns o!rojn #undsi t shu#ta "r ata 5 *otrojn (o0jik statistikore.

6 ad#inistratn "u%(ike$ eduki#i statistikor sht veanrisht i nevojsh# "r ata 5 #%ajn

"o*i-ione #ena8hersh. De-entra(i*i#i i vendi##arrjes ad#inistrative dhe#ena8hi#i#%i %a*ne re*u(tateve krkojn *hvi((i#in e "(ani!iki#it e!iient dhe siste#e#onitori#i 5 #%shtetenn0a siste#e t in!or#a-ionit statistikor. 'i"as studiuesve dhe eks"ertve eduki# statistikor nukdo t thot njohje n the((si t statistiks$ 0j 5 #und ta %jn vet# nj nu#r i ku!i*uareks"ertsh.Me0jithse n kt eduki#$ njohurit #%i kon-e"tet %a* t statistiks dhe"ro%a%i(itetit jan t do#osdosh#e$ t ku"tuarit e "r#%ajtjes s in!or#a-ionit sht e(e#enti#kr,esor. sht e do#osdosh#e t ke#i a!tsin "r t njohur ku!i*i#et e t dhnave statistikoredhe saktsin #e t -i(n #und t v(ersohen re*u(tatet statistikore.

1.& 'tatistikat n #onitori#in dhe v(ersi#in e "o(itikaveIn!or#a-ioni dhe statistikat jan nj instru#ent i !u5ish# n kriji#in e nj ku(ture

"r0je0jsh#rie n rea(i*i#in e *hvi((i#it njer*or. Tre0uesit statistikor #%i *hvi((i#in$ #atja et,re n #n,r t va*hduesh#e$ %jn t #undur #onitori#in e strate0jive dhe "o(itikave t*hvi((i#it. 6j n0a tre0uesit e E%jektivave t Fhvi((i#it t Mijvjearit sht dhe tre0uesi ishka((s s var!ris. E%jektivi i vendosur deri # &G1/ sht 5 k, tre0ues t "r0j,s#ohet.Kt an0a*hi# e ka #arr edhe shteti sh5i"tar. 6se k, o%jektiv do t arrihet a"o jo$ na duhet t#asi# kt tre0ues n nj vit %a* dhe t di# v(ern e tij dhe # "as t vendosi# "r0j,s#i#ine tij deri # &G1/.

'i %uri# t dhnash u "rdor vrojti#i i 5uajtur L'M'&GG&$ nj instru#ent i ndrtuar "ikrisht"r t #atur var!rin dhe "a%ara*in dhe #onitori#in e tre0uesve. 'i"as kt,re t dhnave dheduke ndjekur#etodo(o0ji t reko#anduara "r kt 5((i#$ tre0uesi i shka((s s var!ris ishte&/.+H. K, tre0ues ka nj #etadat "rkatse 5 e %n si t thuash t (i0jsh#"r t 5n njtre0ues i #onitoruesh#. M%i kt %a*$ n doku#entin e 'trate0jis Ko#%tare "r Fhvi((i#7kono#ik dhe 'o-ia($ u vendosn o%jektivat "r ta u(ur n &GH deri n vitin &GG3$ dhe n 1)Hn vitin &G1/


4/32

vendi##arrsve$ shken-tarve dhe "u%(ikut t 0jr$ duke o!ruar nj "anora# t 0jithansh#et jets n vend. Ato #%shteten n "rin-i"e si jan: >+ dhe#e Rre0u((oren e Kshi((it t Bashki#it 7uro"ian n.)&&>?= "rin-i"et e"aansh#ris$ %esuesh#rise$ ri(evan-s$ e!ektivitetit$ !shehtsis dhe trans"aren-s. Res"ekti#ii kt,re "rin-i"eve 0aranton -i(sin e in!or#a-ionit t "rodhuar dhe t sh"rndar.

I6'TAT sht institu-ioni "r0je0js "r t dhnat *,rtare. Ai "rodhon statistika *,rtare si"as nj#andati "u%(ik dhe institu-iona( 5 sanksionohet n (i0jin "r statistikn. Kto statistika vijnn0a nevoja e 0jer "r in!or#a-ion. 'hr%i#i statistikor n 'h5i"ri sht institu-iona(i*uar #1>+G dhe siste#i statistikor # 1>+/$ i "r!a5suar n0a nj drejtori e atashuar n Kshi((in eMinistrave dhe # von n Ko#isionin e P(anit t 'htetit. 6 "ri(( 1>>)$#e a"rovi#in n"ar(a#ent t (i0jit "r statistikn$ I6'TAT u the#e(ua si nj or0ani*#i veant nn varsin eKeshi((it t Ministrave. Ro(i dhe "r0je0jsit e tij ndr,shuan n "rshtatje #e evo(u-ionin evendit drejt de#okra-is. I6'TAT drejtohet n0a Drejtori i Pr0jithsh# dhe Kshi((i i 'tatistiks$5 "ro0ra#ojn$ drejtojn dhe v(ersojn aktivitetet. Instituti "r%het n0a de"arta#ente$ siDe"arta#enti 7kono#is$ i statistikave so-ia(e$ i#etodo(o0jis dhe IT dhe #ardhnjeve #e

jasht. I6'TAT ka *,rat e tij n t 0jitha rrethet e vendit.

KAPITULLI &. AR JA6 T D6AT@Puna #e t dhnat sht art dhe shken- David Moore&.1 ,rje n statistik$ kon-e"te %a*Me ter#in @t dhna ku"toj# shi!ra$ v(era t ndr,sh#e$ !akte t #%(edhura #%i njer*$ sende$o%jekte$ n"r#jet vrojti#eve$ #atjeve$ re0jistri#eve. T dhnat jan in!or#a-ion i "a"r"unuar.Ato n vetvete nuk jan dije. Pr t ka(uar n0a t dhnat n dije rru0a sht e ti((: n0a t dhnattek in!or#a-ioni$ n0a in!or#a-ioni tek !aktet dhe n !und n0a !aktet tek dijet


5/32

T dhnat %hen in!or#a-ion$ kur duhet #arr nj vendi#. In!or#a-ioni %het !akt$ kur#%shtetet n0a t dhnat. aktet %hen dije$ kur "rdoren n "r#%ushjen e suksessh#e t nj"ro-esi vendi#i. i0ura 1 tre0on "ro-esin e t #enduarit statistikor 5 %a*ohet n t dhna "r tndrtuar#ode(e statistikore$ t -i(at ti shr%ejn vendi##arrjes. Prandaj ne ke#i nevoj "r

ana(i* statistikore t t dhnave. 'tatistika vjen n0a nevoja "r t vendosur dijet n nj %a*evidenti#i siste#atik. Kjo krkon njohjen e (i0jeve te "ro%a%i(itetit$ #atje te veorive t tdhnave si dhe (idhjet 5 ek*istojn. 'tatistika sht nj var0 #etodash 5 "rdoren "r t#%(edhur$ ana(i*uar$ "re*antuar dhe inter"retuar t dhnat.

Ana(i*a e t dhnave statistikore "r#%(edh + eta"a:1. Pr-akti#i i nj "ro%(e#i&. M%(edhja e t dhnave). Ana(i*a e t dhnave+. Ra"orti#i i re*u(tateve

Kur "unoj# #e t dhna$ ne ndeshe#i n no-ionin varia%(. 6j aria%( sht karakteristik e"ersonave$ o%jekteve ose n0jarjeve 5 ndr,shojn n v(er n0a njeri2tjetri.Mosha sht njvaria%($ njer*it ndr,shojn n0a njeri2tjetri n0a #osha. Ko#%sia sht nj tjetr varia%($njer*it ndr,shojn n0a njeri2tjetri n0a ko#%sia. T ardhurat 0jithashtu jan nj varia%($njer*it ndr,shojn n0a njeri tjetri n0a v(era e t ardhurave 5 #arrin. Pra$ varia%(i tre0onkarakteristika$ 5 ndr,shojn ndr#jet njer*ve$ sendeve a"o o%jekteve. do 0j 5 nukndr,shon$ sht nj konstante. aria%(at ndr,shojn n0a !akti sesa t #atsh# jan$ "ra sain!or#a-ion t #atsh# si0urojn ata. aria%(at ndr,shojn 0jithashtu n0a ti"i i shka((s s#atjes.Kshtu nj varia%(k(asi!ikohet n kto shka(( #atjeje: no#ina(


6/32

aria%(at nu#erik


7/32

Me 6jsi t ana(i*s ku"toj# "ersona$ n0jarje$ sende 5 studiohen$ "r t -i(at ne dua# t the#idika. 6jsia e ana(i*s "r%n n !akt nive(in n t -i(in kr,hen ana(i*at. 6jsia # e u(t do tishte individi$ ".sh. "jestart e nj !a#i(jeje n nj vrojti# "ran !a#i(jes$ n8nsit e nj k(ase$#suesit e nj shko((e$ nj ndr#arrje "rodhi#i$ nj "ik !urni*i#i#e shu#i-$ etj. Por nive(et#und t jen edhe #e t a0re0uara. P.sh. !a#i(je$ nj shka(( # e (art a0re0i#i$ 5,teti$ rajoni$

vendi.Ese n8nsi$ k(asa$ shko((a$ shko((at e 5,tetit$ t rajonit$ t vendit.

aria%(at ndahen n varia%(a t varur dhe t "avarur.aria%(a t varur 5uhen ata varia%(a 5 kan nj ro( "asues ose t in!(uen-uar n0a varia%(a t"avarur$ os # thjesht varia%(a "asoj.aria%(a t "avarur 5uhen ata varia%(a 5 kan nj ro( "ara"rirs ose shkaksor n (idhje #evaria%(a t varur$ ose # thjesht varia%(a shkaksor.aria%(at e varur dhe t "avarur "rdoren 0jersisht n ana(i*a dhe studi#e krki#ore. 6studi#e 0jith#on krkohen t *%u(ohen "ikrisht (i0jsit$ rre0u((at$ (idhjet ndr#jet varia%(ave.Lidhja #idis varia%(ave. D, ose # shu# varia%(a jan t (idhur #e njeri2tjetrin. D, varia%(akonsiderohen t (idhur$ kur n nj var0 vrojti#esh v(erat e t,re n do rast i kores"ondojn

njera2tjetrs. Pr she#%u(($ n nj var0 vrojti#esh t nj nu#ri t -aktuar individsh "esha sht0jith#on e (idhur #e 0jatsin$ se"se njer*it shtat(art jan# t rnd se njer*itshtatshkurtr.

6j sh#%u(( 5 tre0on nj (idhje t nj varia%(i t varur n0a ai i "avarur sht dhn n ta%e(n +varia%(i @"undhnsi sht i "avarur$ ai sht shkak 5 varia%(i @"a0a #esatare #ujore tndr,shoj n !unksion t "undhnsit. jithashtu varia%(at i ndaj# n diskret dhe t va*hduar.aria%(a diskrete k(asi!ikojn "ersona$ o%jekte ose n0jarje si"as ((ojit a"o -i(sis s atri%uteve tt,re. aria%(a diskret #und t konsiderohen: 0jinia$ ra-a$ 0jndja -ivi(e$ etj.

aria%(a t va*hduar jan varia%(at 5 teorikisht #und t #arrin t 0jitha v(erat nu#erike t#undsh#e n nj interva( t dhn. 'h#%uj t varia%(ave t va*hduar jan "esha$ 0jatesia$sh"ejtsia$ t ardhurat$ etj.


8/32

o(# deri tani "r varia%(at dhe ti"et e t,re. 60a vet !ja(a varia%($ ke#i t %j# #ekarakteristika 5 variojn$ ndr,shojn n varsi t disa karakteristikave$ n0jarjeve t tjera. 'i e"rshkruaj# kt ndr,shuesh#ri t karakteristikave t varia%(ave t ndr,sh# n "r"uni#indhe ana(i*n e t dhnave. L(o0aritja e !rekuen-ave sht nj "r"uni# i thjesht i t dhnave.

!ar 5uaj# !rekuen-9rekuen-a sht sh"eshtsia e ndeshjes s nj karaktertistike t -aktuar n nj var0 t dhnash.Kur ne kr,ej# nj vrojti#$ dhe dua#t ana(i*oj# re*u(tatet$ n radh t "ar ((o0arisi#!rekuen-at e varia%(ave t ndr,sh# "r t -i(t ke#i #%(edhur t dhna. Para5itja 0ra!ike shtnj #n,r tjetr "r t "ara5itur !rekuen-at. isto0ra#at jan !or#a # e "rha"ur dhe # ethjesht e "ara5itjes s nj !rekuen-e.

6 kt 0ra!ik teorik


9/32

6j tjetr !or# e "ara5itjes 0ra!ke t t dhnave jan 0ra!ikt n !or# %,reku. Kto jan0ra!ik 5 "ara5esin sh"rndarjen e nje varia%(i t va*hduar ose t kate0ori*uar.6 rastet kurvaria%(i ka shu# kate0ori nuk sht e v(e!sh#e "ara5itja n kt !or#. 6e 0ra!ikun # "oshtje"et "ara5itja ne !or# t ti(( e varia%(it te ardhurat.

Ako#a # in!or#uese %hen ta%e(at e !rekuen-ave$ kur "rve !rekuen-ave "r do kate0ori neja"i# edhe shu#n "ro0resive t t,re$ "r t ku"tuar# #ir sh"rndarjen. 60a ((o0aritja e!rekuen-s "ro0resive#und t derivojn statistika t nevojsh#e 5 5uhen "er-enti(et.

!ar jan "er-enti(et9Per-enti(et jan !raksione 5 ndajn nj var0 t renditur v(erash n "jes t %ara%arta. do v(er et,re "r!a5son nj "jes t -aktuar t nj sh"rndarjeje v(erash t vendosura n rend rrits.


10/32

Per-enti(et jan nj rast i veant i kuanti(eve. Kuanti(et ndajn nj var0 v(erash< vrojti#esh= ne0ru"e ne "ro"or-ione te njohura ne se-i(in 0ru". Raste te kuanti(eve jane kuarti(et$ kuinti(et dhede-i(et. Kuarti(et jane 0ru"e #e n0a &/H$ "ra jane v(era 5e ndajne var0un ne + "jese te %ara%arta$ku -do "jese "er!shin &/ te vrojti#eve. De-i(et jane 0ru"e #e n0a 1GH$ "ra jane v(era 5e ndajnevar0un ne 1G "jese te %ara%arta$ ku -do "jese "er!shin 1GH te vrojti#eve.

6 ta%e(n 3 "as5,rohet sh"rndarja e "o"u((sis

1$3G (eksh sht nj statistik e ((o0aritur n0a t dhnat e do individi t ",etur "r "a0n#ujore n nj vrojti# "ran !a#i(jeve. Metodat e ana(i*ave statistikore na ndih#ojn t((o0arisi# dhe inter"retoj# statistika 5 na duhen. 'tatistikat 5 na ndih#ojn t"rshkruaj# nj "o"u((si 5uhen statistika deskri"tive. 'h#%uj t statistikave deskri"tive jan"r5indjet$ #esataret$ #oda$ varian-a dhe kore(a-ionet. 'tatistikat 5 vijn si re*u(tat i"r0jithsi#it n0a nj *0jedhje "ro%a%i(itare 5uhen statistikat e "r0jithsi#it.

Ato "rdoren "r t "rshkruar nj "o"u((si n"r#jet studi#it t karakteristikave t njka#"ioni t *0jedhur t "o"u((sis. Kshtu kto statistika#und t jen edhe deskri"tive.!ar jan #atjet e tenden-s 5ndrore9 Matjet e tenden-s 5ndrore "r!shijn : #odn$#ediann dhe #esataren. Moda sht v(era 5 haset # sh"esh n nj sh"rndarje t

!rekuen-ave. Mediana sht nj tjetr #atje e tenden-s 5ndrore. Mediana sht v(era ndarse enj sh"rndarje v(erash t renditura n0a # e u(ta tek # e (arta. Mediana e ndan kt var0v(erash t renditura n d, 0j,s#a t %ara%arta.

Mesatarja sht shu#a e t 0jitha v(erave t vrojtuara t nj varia%(i t va*hduar$ "jestuar #enu#rin tota( t vrojti#eve. Mesatarja sht e thjesht dhe e "onderuar.

6 ta%e(n ? ke#i 1& raste t vrojtuara "r #oshn dhe 0jinin.


11/32

Pr t ((o0aritur #oshn #esatare t kt,re "ersonave *%atoj# !or#u(n e#esatares s thjesht:

6se n var0un e t dhnave nj v(er ndeshet # shu# se nj her$ na duhet t ((o0arisi#

#esataren e "onderuar.

6 nj sh"rndarje "othuajse si#etrike nor#a(e t nj varia%(i t va*hduar$ 5 #und t jet eardhura #ujore$ etj. #oda$ #ediana dhe #esatarja %ien shu# a!r #e njera2tjetrn. Por n njsh"rndarje asi#etrike kto tri #atje t tenden-es 5ndrore ndr,shojn n0a njera2tjetra. 6 njsh"rndarje t !ardosh#e$ v(era e #edians sht rreth &GH # e u(t se #esatarja.

Mesatarja dhe #ediana ndr,shojn$ se"se n #esatare ndikojn v(erat ekstre#e$ 5 n rastin tonjan #ini#u#i "rej 1&$GGG (eksh dhe #aksi#u#i "rej >G$GGG (eksh. 6drsa #ediana nukin!(uen-ohet n0a v(erat ekstre#e$ se"se sht nje v(er n #esin e var0ut 5 e ndan at"r0j,s#. Pra sht nj v(er e #es#e. Prandaj sh"esh "re!erohet #ediana n vend t#esatares.


12/32

aria-ioni: Pr#atjen e varia-ionit t varia%(ave diskrete dhe t va*hduar ka shu# #n,ra. Disa"rej t,re 5 ne vet# do t;i "r#ndi# jan: indeksi i ndr,shuesh#ris


13/32

sh"eshta jan drejt v(erave#ini#a(e t konsu#it. Teorikisht kjo sh"rndarje duhet t ket krahtt %aras(ar0uar n0a#esatarja : ku kr,5*ohen d, varia%(a$ t-i(et kan n0a d, kate0ori$ varia%(i @jinia dhe @a keni ndjekur shko((en.4e(i*at 5 "r%jntru"in e do ta%e(e tre0ojn re*u(tatin e "r%ashkt t d, varia%(ave. Tota(i n ann e djathttre0on tota(in e rrjeshtave dhe ato n !und t ta%e(s tre0ojn tota(in n ko(ona.

Tota(i n rreshta dhe n ko(ona 5 5uhet ndr,she edhe sh"rndarje #ar0jina(e$ tre0on njsh"rndarje !rekuen-ash t d, varia%(ave t kr,5*uar. Por shi!rat a%so(ute t "as5,ruara n ktta%e($ nuk tre0ojn ndonje (idhje t #undsh#e$ t "ritsh#e t d, varia%(ave 5 "o sh5,rtoj#.Pr5indjet n nj ta%e( t kr,5*uar ((o0ariten %renda kate0oris s varia%(it t "avarur$ n rastinton %renda kate0oris s 0jinis s "o"u((sis +.H e #eshkujve kan ndjekur shko((en krahasuar #e >1.&Ht!e#rave. 6se varia%(at nuk do t ishin t (idhur atehere sh"rndarja e "o"u((sis 5 ka ndjekurshko((n do t ishte e njjt "r t d, 0jinit$ dhe "r "asoj edhe tota(i n rrjeshta do t ishte injjt.


14/32

Kore(a-ioni:eno#enet e ndr,sh#e jan t (idhur#e njri2tjetrin. 6 ana(i*n #ate#atike studiohet nj (idhjee ti(( 5 sht varsia !unksiona(e. unksioni sht (i0ji i vendosjes s korres"onden-s ndr#jet#adhsive$ ku "r do v(ern t njrs #adhesi (e ta 5uaj# 8$ i "r0ji0jet nj v(er e vet#e

"(otsisht e "r-aktuar e tjetrs$ 5 e 5uaj# ,. e kesaj varsie$ ka edhe varsi t tjera 5 ja"in(idhjet ndr#jet !eno#eneve. Bhet !ja( "r varsi nn ndiki#in e disa !aktorve njkohsisht.6 ket rast$ "r -do v(er t #adhesis 8 ka # shu# se nj v(er t #adhesis ,. 6 ket rastke#i t %j##e varsi statistikore ose kore(ative.

Kore(a-ioni #at (idhjet #idis d, ose# shu# varia%(ave. Lidhjetkore(ativek(asi!ikohen si"as!or#s: drejtvi*ore ose e(akuar. Lidhjet kore(ative k(asi!ikohen si"as drejti#it : "o*itive dhene0ative. K(asi!ikohen si"as nu#rit t #adhsive 5 studjohen: t thjeshta ose %ashksiore.Koe!i-ientt e kore(a-ionit variojn n0a 21.GG to 1.GG. (era 21.GG n !akt "r!a5son njkore(a-ion "er!ekt ne0ativ$ ndrsa v(era 1.GG "r!a5son nj kore(a-ion "er!ekt "o*itiv. (eraG.GG tre0on 5 nuk ka kore(a-ion. (erat e vrteta 5 tre0ojn shka((n e (idhjes ndr#jet

varia%(ave ndodhen #idis 1 dhe 1.

Kore(a-ioni drejtvi*or GH$ v(erat jan shu# a!r njra2tjetres dhe

(injs s re0resionit$ duke tre0uar nj (idhje "ro"or-iona(e.


15/32

&. ) T dhna -i(esore ana(i*a sasiore9o(# "r t dhnat sasiore$ atri%utet$ vetit$ #n,rat %a* t ana(i*es dhe #ani"u(i#it. Pa# set dhnat #und t jen n !or# teksti$ "ra no#ina(e$ n !or# nu#erike$ interva(i dhe ra"orti.6 rastin kur ato jan n !or# no#ina(e$ sht vshtir t;i nnshtrohen ana(i*s. Athere ne"a# se duke iu ven "r%ri kode 5o!t t renditura a"o t "arenditura$ ato kthehen n t

dhna nu#erike dhe #und t konsiderohen sasiore dhe t #ani"u(ohen njsoj si varia%(atnu#erike. Da((i#i#idis t,re sht se kto do t jen varia%(a kate0orike #e d, a"o # shu#kate0ori$ "or "r to njsoj a"(ikohen !rekuen-at$ "r5indjet$ ta%e(at e thjeshta dhe t kr,5*uara$0ra!ikt$ etj.6jsoj #und t studiohet kore(a-ioni#idis d, a"o# shu# varia%(ave si dhe tndrtohen #ode(e t ndr,sh#e duke "rdorur ekua-ionet e re0resionit. or#at e "r"uni#it nket rast kan !a*a t ndr#jet#e si jan "ra kodi#et$ t -i(at kan rndsin e t,re dhe %hensi"as nj #etodike t -aktuar.

7 njjta (o0jik !unksionon "r ",etsor a"o vrojti#e -i(sore. Kto jan instru#enta t dhnash5 ko#%inojn ",etje t strukturuara dhe 0j,s# t strukturuara. Pr t;i kth,er n sasioredhe nnshtruar# "as ana(i*s$ "rdoren (ista kodesh$ t -i(at %jn t #undur "r"uni#in e

#tejsh#. 6 krki#et shken-ore -i(sore tentohet t arrihet n 0jetje t -aktuara (idhur#ehi"ote*a t n0ritura 5# "ar.6 ket ku"ti#$ studiuesit 5 #erren #e krki#e -i(sore


16/32

'tudi#et sasiore %ejn #%(edhjen dhe @trans!or#i#in e in!or#a-ionit n t dhna statistikore.Teknikat 5 "rdoren jan: #onitori#i i shikuesve t nj kana(i t -aktuar T$ intervistat #e",etsor$ te(e!on$ "ost$ etj. rojti#et "ran !a#i(jeve jan sasiore. In!or#a-ioni i #%(edhur "rejt,re "r"unohet statistikisht$ #onitorohen tre0uesit dhe n8irren konk(u*ione.

'tudi#et -i(sore krkojn in!or#a-ion# n the((si dhe nu#ri i "jes#arrsve *akonisht shti vo0e(. K, ti" vrojti#i nuk sht @i #atshe#. Kerkuesit krkojn t dhna -i(sore "r t

!or#uar o"inione dhe jo "r t "rku!i*uar nj tre0 a"o nj 0ru" t -aktuar. Metodat krki#ore# t *akonsh#e jan intervistat individua(e dhe 0ru"et e !okusit. rojti#et ose krki#et "rv(ersi#in e nevojave jan -i(sore$ ato #%(edhin o"inione n0a "jes#arrsitn vrojti#.

KAPITULLI ). Metodo(o0jia e #%(edhjes t t dhnave).1 Buri#et kr,esore t t dhnaveIn!or#a-ioni statistikor sht nj#jet i !u5ish#"r t "re*antuar eshtje ko#"(ekse n nj!or# t 0jithansh#e$ duke (ejuar krahasi#et #idis rajoneve dhe "eriudhave kohore. 6j shi!ra"o nj tre0ues statistikor #und t sh"reh situata dhe *hvi((i#e n #n,r t sh"ejt dhe t"r#%(edhur "rtej kuj!ijve "o(itik dhe 0juhsor. 'i ke#i "r#ndur # si"r #%(edhja e t

dhnave sht ha"i i d,t n nj "ro-es t ana(i*s statistikore t t dhnave.a"i i "ar sht ai i identi!iki#it t nj "ro%(e#i. Pa "asur t 5art se -i(i sht "ro%(e#i$ "rseduhet t;i nnshtrohet nj studi#i$ nuk #und t "unohet "r #%(edhjen e t dhnave. Pa# se si tdhnat kthehen n in!or#a-ion$ "astaj n !akte$ dhe n !und n dije. Dijet jan nj ha((k shu# erndsish#e n "ro-esin e vendi##arrjes. Kerkesa "r t dhna t sakta "r #atjen e var!risdhe siste#e #onitori#i ka ardhur n rritje "r shkak t theksit 0jithnj e # t #adh n


17/32

#ena8hi#in #%i %a*n e re*u(tateve. Doku#enti i 'trate0jis Ko#%tare t Fhvi((i#it7kono#ik dhe 'o-ia( dhe E%jektivat e Mijvjearit "r#%ajn an0a*hi#e strate0jike t5everis "r u(jen e var!ris dhe rritjen ekono#ike. Monitori#i i t,re ka t %j#e !aktin nseo%jektivat e vna dhe an0a*hi#et e #arra jan duke u arritur. Pr t#atur var!rin$ "r t#onitoruar "ro0ra#et dhe "o(itikat e 5everis$ nse ato jan n "r"uthje #e an0a*hi#et e

#arra$ jan t nevojsh#e t dhna 5 %ejn t #undur #atjen e var!ris$ #onitori#in$ ana(i*a t"o(itikave$ "r-akti#i i shka5eve$ kush jan 0ru"et e tar0etuara$ v(ersi#in e i#"aktit dhesi#u(i#in e ndr,shi#eve.

Buri#et e t dhnaveBuri#et kr,esore t t dhnave 5 nevojiten "r #onitori#in dhe v(ersi#in jan:L(o0arit Ko#%etare'tatistikat e 'h"en*i#eve Pu%(ike#i#etBuri#etAd#inistrative(ersi#e t var!ris#e an t "jes#arrjes

rojti#e:rojti#e shu#5((i#she


18/32

60a t dhnat 5 vijn n0a siste#i i Ministris s 'hendetsis "r!shir edhe Institutin e'hndetit Pu%(ik$ ndrtohen tre0ues$ si tre0uesit e vdeksh#ris


19/32

Ra"orti i nu#rit t !a#i(jeve "r do *on#e tota(in e "o"u((sis s *ons$ na je" nj koe!i-ient5 n !akt 5uhet koe!iienti i *0jedhjes. K, "rdoret # "as "r ekstra"o(i#in e t dhnave tkt,re !a#i(jeve "r t 0jith *onn$#e korekti#et "rkatse. Madhsia e ka#"ionit t *0jedhur"r nj vrojti# t -aktuar ndr,shon n "r#asa dhe varet n0a ti"i i vrojti#it$ shka((a e detaji#it

t in!or#a-ionit$ etj. 6se duhet t studioj# tre0un e "uns$ duhet t ke#i nj ka#"ion shu#t #adh !a#i(jesh$ n #n,r 5 "r!a5si#i i t,re n ka#"ion t jet n#asn e duhur dhekarakteristikat e t,re t da(in n "ah dhe t studjohen.

Madhsia e ka#"ionit nuk varet n0a #adhsia e nj vendi$ "or n0a varia%(at 5 studioj#$karakteristikat dhe shka((a e detaji#it t t,re. Ka#"ioni do t ishte i njjt si n nive( vendi ashtuedhe n nive( 5arku n rastin e nj vrojti#i t standarteve t jetess. 6se "r nj ti" t ti((vrojti#i na duhet nj ka#"ion "rej )GGG !a#i(jesh$ "o a5 do t na duhej sikur kt vrojti# takr,eni# vet# n 'hkoder$ jirokastr a"o 'arand. Prandaj edhe vrojti#et #e *0jedhje kr,henn nive( vendi dhe arrijn t detajojn in!or#a-ionin deri n nive( t "ar: 5,tet2!shat. 6 varesin0a #adhsia e ka#"ionit#und t %het detaji#i edhe n nive( 5arku$ "or#e nj shka((# t

u(t saktsie


20/32

+.1 !ar jan tre0uesitTre0uesi sht nj varia%e( i thjsht ose nj varia%e( i ndertuar duke "rdorur ko#%ini#in e d,ose # shu# varia%(ave. Tre0uesit jan ekono#ik dhe so-ia(. Prodhi#i i Brendshe# Bruto


21/32

rea(ist dhe #e a!ate.

'"e-i!ikeTre0uesi duhet t#as "r!undi#in$ re*u(tatin ose ndiki#in dhe jo e(e#ente t tjera. Psh nseo%jektivi i nj "ro0ra#i arsi#i#i sht t ndrtoje / shko((a n 5arkun 8$ athere tre0uesi

s"e-i!ik 5 duhet t #atet sht nu#ri i shko((ave t ndrtuara. Ka edhe shu# tre0ues t tjer$ si".sh. koha e sh"en*uar "r ndrti#in e shko((ave ka (idhje$ "or nuk sht s"e-i!ike "r o%jektivine vn. 6se nj tar0et do t ishte redukti#i i ke5ush5,erjes akute t !#ijve nn / vje$ atheretre0uesi s"e-i!ik do t ishte "r5indja e !#ijve nn / vje 5 jan shu# t ke5ush5,er


22/32

redukti#in e var!ris nuk#und t jet i #enjhersh#$ kjo duhet t re!(ektohet n #%(edhjen et dhnave.

+.) 'he#%uj t tre0uesve t #onitori#itTre0uesit tar0et jan o%jektiva sasior$ t #atsh#e$ t #onitoruesh#e 5 vendosen n0a 5everit

n (idhje#e *hvi((i#et ekono#ike dhe so-ia(e. Kto jan nj instru#ent "r t v(ersuar"r!or#an-n e shteteve "r t arritur s,ni#et 5 ato kan vendosur "r nj koh t -aktuar.Ini-iativa EFM$ "r#%an s,ni#e t #dha$ t -i(at duhen arritur deri n vitin &G1/.

'i i #asi# keta tre0ues9Ba* t dhnash t dhna t "r"unuara ndrti# varia%(ash ((o0aritje indikatorshkrahasi# dhe #onitori# "o(itikash.

Pr t #atur dhe ((o0aritur tre0uesin e "ar @"r5indja e "o"u((sis nn (injn a%so(ute tvar!ris duhet t ka(oj# n disa !a*a.

a*a e "ar: harti#i i nj ",etsori#e nj "r#%ajtje dhe struktur 5 t si0uroj nj in!or#a-ionshu#"(anesh "r !a#i(jet dhe "jestart e t,re


23/32

a*a e d,t: #%(edhja e t dhnave$ kontro((i -i(sor i t,re$ "r"uni#i

a*a e tret: ((o0aritja e nj varia%(i a0re0at$ 5 "r!shin n vetvete t 0jith e(e#entt ekonsu#it t nj !a#i(je. T dhnat e "r"unuara n0a anketi#i jan %a*a "r kt. Jan t

nevojsh#e t "rdoren teknika statistikore t kriji#it t varia%(ave t ti((.

a*a e katrt: ((o0arisi#nj sh"ort "roduktesh ush5i#ore ti"ike "r !a#i(jet e anketuara$ ikonvertoj# n ka(ori si"as#etodave t reko#anduara "r kt 5((i#$ dhe # "as e kthej# nv(er (eku duke vendosur #i#et "rkatse.

a*a e "est: duke "rdorur "rku!i*i#et dhe !or#u(at e ((o0aritjes$ #asi#tre0uesin e var!risn "r5indje. Kjo %ehet si # "osht: Koe!i-ienti i var!ris sht ajo "jes e "o"u((sis$ konsu#ii t -i(s


24/32

#undur 5 # "as$ 0jat "r"uni#it t t dhnave$ t ndrtohen ta%e(a dhe tre0ues t ndar n!e#ra2#eshkuj.

K, "ro-es i kr,er n !a*n e ana(i*s$ 5uhet disa0re0i#. Disa0re0i#i si"as njsive ad#inistrativen nive(e t ndr,sh#e sht "o a5 i rndsish# n0a "ik"a#ja e ((o0aritjes s tre0uesve

rajona(. Kur ndarja n nn0ru"e %het n !a*n e harti#it dhe hedhjes s shortit "r nj vrojti##e *0jedhje "ro%a%i(itare$ k, "ro-es 5uhet strati!iki#. 6darja e ka#"ionit 5 n !a*n e*0jedhjes n strata si"as "ara#etrave dhe teknikave t -aktuara. P.sh. 0jat hedhjes s shortit "rL'M' ka#"ioni u nda n + strata si"as !aktorve a0ro2k(i#atik dhe ekono#ik e so-ia($ si dhenu#rit t "o"u((sis "r se-i(n n0a kto strata. K, "ro-es ndih#on 5 n !a*n e ana(i*s$ kto*ona t shr%ejn si *ona "r0jithsuese t veorive dhe tre0uesve so-ia(2ekono#ik 5 jankarakteristik e t,re.

KAPITULLI /. Instru#enta t #onitori#it t "o(itikave: ndjekja e sh"en*i#eve "u%(ike@Fakonisht njer*it #endojn


25/32

Buri#e t ndr,sh#e t dhnash ja"in in!or#a-ion t ndr,sh# #%i #n,rn e sh"rndarjes sndih#s ekono#ike n "ara. L'M'&GG& sje(( in!or#a-ionin 5 tre0on se tre t katrtat e at,re 5#arrin ndih# sht e var!r$ "or "ro0ra#i ka (n jasht tre t katrtat e !a#i(jeve t var!ra dhed, t tretat e !a#i(jeve shu# t var!ra


26/32


27/32

Tre0uesit kr,esore jan:2sh"en*i#e "u%(ike DP2sh"en*i#e "u%(ike "r shndetin >> #e +.& "ike "r5indje dhe "as vitit &GGGvijn n u(je$ "or jo t ndjesh#e.

Tre0uesit #%i sh"en*i#et "u%(ike jan nj instru#ent n duart e 5everis 5 t vendos "rioriteten#ena8hi#in e sh"en*i#eve "u%(ike duke "r"uthur %uri#et#e nevojat. Prioritetet strate0jiket 5everis "as5,rohen n o%jektivat a!at#es# dhe n doku#entin strate0jik t P(anitBu8hetorA!at#es#


28/32

jan katr o%jektivat # kr,esore dhe # t njohurat. 'e-i(a "rej t,re ka nevoje "r nive(e tkonsideruesh#e %uri#esh "r t;u *%atuar.

E%jektivat "rioritare si"as 'trate0jis Ko#%tare "r Fhvi((i#in 7kono#ik dhe 'o-ia( jan t"r#%(edhura si # "osht:

>+$ 1>>> dhe &GG). 6"r#jet anketi#eve "ran !a#i(jeve #erret!eed%a-k n0a 5,tetart #%i -i(sin e shr%i#eve t a0jen-ive kr,esore t shr%i#eve "u%(ike. U"rdorn 0jithashtu edhe Karta t s"e-ia(i*uara t Ra"orti#it. 4((i#i i studi#it sht t studjojn#n,r t "avarur kontri%utin e Kartave t ra"orti#it t 4,tetarve


29/32

1. Pr#irsi#i i -i(sis s shr%i#eve&. Rritja e aktivi*i#it 5,tetar (idhur#e shr%i#et "u%ike). Rritja e ndr0je0jes "u%(ike t -i(sis s shr%i#eve dhe !akti 5 5,tetart kan t drejtn dhe!u5in t krkojn shr%i#e# t #ira+. Erienti#i ndaj k(ientit n "jesn e a0jensive t shr%i#eve "u%(ike

/. Prsritja e Kartave t Ra"ortit 4,tetar n vnde t tjera.

(ersi#i sht %r n0a :

a= intervista individua(e #e nj ka#"ion she!ash t a0jen-ive dhe sta! t nive(it t (art ta0jen-ive t #%u(uara n0a Kartat e Ra"orti#it. Jan kr,er 1> intervista. K, ka#"ion nuk ishte"r!a5sues i a0jen-ive. Ka#"ioni u *0jodh n #n,r t ti(( 5 t "r!shihen n t *,rtar ta0jensive t -i(t ishin t !a#i(jari*uar #e CRC dhe re*u(tatet e t,re dhe kishin njohuri "r"rdori#in e t,re.

%= Intervista #e disa *,rtar t (art t 5everis. U intervistuan "es *,rtar 5 nor#a(isht kishin

njohuri #%i re*u(tatet e CRC dhe "rdori#in e t,re. 6 anketn L'M'&GG& si dhe n vrojti#et"ane($ i sht kushtuar nj#odu( i veant

Bibliografi:

1. Bohrnstedt and Knoke$ 'tatisti-s !or 'o-ia( DataAna(,sis$ se-ond 7dition.&. '-hie(d M.$Au0s%ur0 Co((e0e$ 'tatisti-a( Litera-, and 7videntia( 'tatisti-s.). '-hie(d M.$ Au0s%ur0 Co((e0e$ Des-ri%in0 rates and Pr-enta0es in Ta%(es.+. o(#esP.$ 6ottin0ha# Trent Universit, 'tatisti-a( Litera-,$ nu#era-, and the !uture./. '-hie(d M.$Au0s%ur0 Co((e0e 'tatisti-a( Litera-,: readin0 ta%(es o! rates and

"r-enta0es .3. AE$ 4uantitative DataAna(,sis$ an Introdu-tion.?. The statisti-s ho#e"a0e.. '-hie(d M.$Au0s%ur0 Co((e0e$ Corre(ation$ Deter#ination and -ausa(it, in introdu-tor,

statisti-s.>. U6DP$ Ra"orti i Fhvi((i#it 6jer*or "r 'h5i"rin$ &GG/.1G. 'trate0jia Ko#%etare e Fhvi((i#it 7kono#ik dhe 'o-ia($ Ra"orti i Pro0resit &GG).11. or(d Bank$A(%ania Povert,Assess#ent &GG).1&. I6'TAT$ artat e var!ris dhe "a%ara*is$ &GG+.1). U6DP$ 'o-ia( Indi-ators hand%ook$ studies and #ethods.1+. IM$A-hievin0 the MDs and re(ated out-o#es:a !ra#eSork !or #onitorin0 "o(i-ies and

a-tions.1/. or(d Bank$AnAssess#ent o! the I#"a-t o! Ban0a(ore Citi*en Re"ort Cards on the

Pr!or#an-e o! Pu%(i- A0en-ies 7CDorkin0 Pa"r 'eries ! 1& .13. Audre, R. Cha"#an$ Ph.D. Indi-ators and 'tandards !or Monitorin0 7-ono#i-$ 'o-ia(

and Cu(tura(Ri0hts.1?. DPC &GG&$ The A(%anian res"onse to the Mi((eniu# Deve(o"#ent oa(s.


30/32

ANEKS

KAPITULLI 1P,etje:V !are sht kur%a e ausit9

V 'a dini "er Kur%en e Loren*itV 'a dini "er Koe!i-ientin ini

Ka"itu((i &Ushtri# 1. 6 ta%e(n e #"osht#e je"en t dhna "r "es "eda0o0 t aku(tetit t7kono#is.

a. 'a e(e#ent "r#%an k, studi#9%. 'a varia%(a jan9-. 'avrojti#e jan9d. Ci(a shka(( e#atjes sht "rdorur "r se-i(in varia%(9

Ushtri# &. 6 ta%e(n e#"osht#e je"en t dhna "r ko#"ani t suksessh#e n rrethin eTirans si"as v(ersi#it t %r n0a nj studjues:


31/32

a. 'a e(e#ent jan n kt "ara5itje t t dhnave9%. 'a varia%(a jan9-. 'avrojti#e jan9d. Ci(a shka(( e#atjes sht "rdorur "r se-i(in varia%(9Ushtri# ). 6 ta%e(n e #"osht#e je"et sh"rndarja e 1G studentve t siste#it t

korres"onden-s si"as #oshs.

a. 'a H e studentve t *0jedhur jan nn &/ vje9%. 'a H e studentve t *0jedhur jan t "aktn )/ vje9-. Ba*uar n *0jedhje$ sa H e studentve t "o"u((i#it jan nn )G vje9

KAPITULLI )Ushtri# +. Tre "ortoka((e 5 nj %(ers ka %(er n su"er#arket "eshojn "rkatsisht G$ >G dhe1)G 0ra# se-i(a.Ci(i n0a konk(u*ionet e #"osht#e sht thjesht i n8jerr n0a statistikadeskri"tive dhe -i(i krkon "r0jithsi#e9 Je"ni sh"je0i#e "r se-i(in konk(u*ion.a. "esha #esatare e tre "ortoka((eve sht 1GG 0ra#%. "esha #esatare e "ortoka((eve t shitura n kt su"er#arket sht 1GG 0ra#

Ushtri# /Po(i-ia rru0ore "r t "r-aktuar sh"ejtsin#esatare t#akinave n autostrad$ #ati sh"ejtsine 1 n do 1G#akina 5 udhtonin.a. A#endoni se ke#i t %j# #e "o"u((i# a"o #e *0jedhje9%. Ci(i sht "o"u((i#i "r kt studi#9-. Ci(a sht *0jedhja9d. !ar shka(( #atje sht "rdorur9

Ushtri# 3.Po"u((i#i shta= i %ara%art #e *0jedhjen$%= *0jedhje n0a nj *0jedhje e rastit$-= trsia e t 0jith njsive 5 i interesojn studi#it$d= asnjra

Ushtri# ?.Pjesa e "o"u((i#i te *0jedhur si "r!a5suese e saj shta=statistik "rshkruese$%= statistik ana(itike$-=statistik$d= *0jedhje.


32/32

Ushtri# .6 nj *0jedhje t rastit t &GG njsive$ / jan #e di!ekt.(ersi#i i H s njsive #e di!ekt "r "o"u((i#shta= /H$%= &./H$

-= &GG$d= asnjra

KAPITULLI I KATRTUshtri# >:'a do te jete shka((a e var!erise 3GG6u#ri i !e#ijve 0jithsej te #oshes 11 vje-are eshte >GG'a do te jete shka((a e rre0jistri#it ne shko((e ne k(asen e "este9%.6u#ri i !e#ijve te rre0jistruar ne k(asen e /te eshte >GGG6u#ri i !e#ijve 0jithsej te #oshes 11 vje-are eshte GG'a do te jete shka((a e rre0jistri#it ne shko((e ne k(asen e "este9

Ci(i eshte ndr,shi#i #idis tre0uesit a dhe %9

KAPITULLI /Ushtri# 11:6ese the#i 5e ke#i nje rritje te PBB #e +H$ nje rritje t "a%ara*is #e &H dhe nje rritje teshka((es se kri#eve #e )H$:a. Ke#i rritje ekono#ike se"se eshte rritur PBB%. Ke#i rritje ekono#ike "or rritja nuk ka ndikuar te t var!rit-. Rritja e PBB ka kosto so-ia(ed. Rritja e kri#eve vjen si re*u(tat i rritjes se "a%ara*ise

Ushtri# 1&6j n0a tre0uesit e tar0et 1 t EFM sht: konsu#i i "jess#e t var!r t "o"u((sis ndajtota(it t konsu#it.6se do t;ju duhet t vendosni se si do t jet k, tre0ues n &G1/ ju do"arashikonit:a. nj tre0ues n u(je%. nj tre0ues n rritje-. nj v(er t -aktuard. asnjra n0a #e si"r

Njohuri statistikore

Documents

Transcript of Njohuri statistikore