nawili - mes.gov.ge...mzis sistema 5 yvavilovani mcenareebi 26 varskvlaviani ca ...
Transcript of nawili - mes.gov.ge...mzis sistema 5 yvavilovani mcenareebi 26 varskvlaviani ca ...
3 bunebamoswavlis wigni
nawili
maia bliaZe
rusudan axvlediani
mzis sistema ............................................................................................................................................5
yvavilovani mcenareebi .............................................................................................. 26
varskvlaviani ca .................................................................................................................................................6mze varskvlavia ....................................................................................................................................................9mzis sistema ............................................................................................................................................................12dedamiwa – Cveni planeta .......................................................................................................................14dRe da Rame .............................................................................................................................................................16mTvare ............................................................................................................................................................................19Crdili ..........................................................................................................................................................................21mzis saaTis damzadeba ...............................................................................................................................24
1. 2.3.4.5. 6.7.
proeqti.
8.9.
10.11.12.13.14.15.16.17.18.19.20.21.22.
kvleva.
yvavilovani mcenareebi .........................................................................................................................27rogori fesvi aqvs mcenares? .........................................................................................................29risTvis sWirdeba mcenares fesvi? ..........................................................................................31mcenaris Rero ....................................................................................................................................................33mcenaris Reros mniSvneloba ..........................................................................................................35foToli .......................................................................................................................................................................38mcenaris kveba ......................................................................................................................................................41mcenaris sunTqva .............................................................................................................................................43yvavilis agebuleba da mniSvneloba .......................................................................................46nayofi da Tesli ...............................................................................................................................................49nayofisa da Teslis gavrceleba .................................................................................................51mcenare da garemo ..........................................................................................................................................55mcenareebis Tavdacva ................................................................................................................................58sakvebi mcenareebi ........................................................................................................................................60mcenareebis dacva ..........................................................................................................................................62sinaTlis roli Teslis aRmocenebaSi ................................................................................65
Sinaarsi
1
2
leqsikoni ..................................................................................................................................................................93danarTi ........................................................................................................................................................................98
bunebrivi movlenebi ..........................................................................................................67
23.24.25.26.27.28.29.30.31.32.
proeqti.
bunebrivi movlenebi ...................................................................................................................................68haeris temperatura ....................................................................................................................................70Rrublebi ...................................................................................................................................................................72wvima da Tovli ....................................................................................................................................................74elva da Weqa-quxili .....................................................................................................................................77qari ....................................................................................................................................................................................79rogori amindia? ...............................................................................................................................................81amindze dakvirveba ........................................................................................................................................83stiqiuri movlenebi .....................................................................................................................................86rogor aviciloT Tavidan stiqiuri movlenebi? ..................................................88rogor davamzadoT flugeri? ......................................................................................................90
3
mzis sistemamzis sistemamzis sistemamzis sistemamzis sistemamzis sistemamzis sistemamzis sistemamzis sistemamzis sistemamzis sistemamzis sistemamzis sistema1Tavi mzis sistema
ra aris mze, varskvlavebi da mTvare;
rogor anaTebs mze da mTvare;
ra aris Crdili da rogor icvleba
misi sigrZe;
rogor icvleba mTvaris forma.
aRwero, rogor icvleba mzis mdebareoba dRis
ganmavlobaSi;
daakvirde, rogor icvleba Crdilis sigrZe dRis
ganmavlobaSi;
Seadaro mze da mTvare naTebis mixedviT.
aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:aq Seityob:
SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:SeZleb:
6 • Tavi 1
varskvlaviani ca1
sityva `kosmosis~ xsenebisas ra gaxsendeba pirve-
lad? albaTY varskvlavebiT moWedili ca.
Ramis caze TvaliTac ki ramde ni me aTasi var-
skvlavis danaxva SeiZleba. samya ro Si uT va lavi
var skvlavia.
samyaros meorenairad kosmosi hqvia. kosmosi
miliardobiT varskvlavs, planetasa da mTvares
moicavs. zogi maTgani Cvengan ise Sorsaa, rom maT-
Tan miRwevas milionobiT weli sWirdeba.
var s kvla ve bi Cvengan Zalia n Sorsaa, amito-
mac gveCveneba ase pata rebad. si nam dvi leSi bevri
varskvlavi mzeze ufro didia. varskvlavi cxeli
gazis uzarmazari burTia, romelic sinaTlesa da
siTbos asxivebs. varskvlavebi sinaTlis bunebrivi
wyaroebia.
uZveles droSi adamianebma er TmaneTTan ax-
los mdebare varskvlavebi sxvadasxva figuras mi-
didi daTvis Tanavarskvla vedSi kar-gad Cans Svidi kaSkaSa varskvlavi.
is, rasac Ramis caze xedav, kosmosis mxolod patara nawilia.
Tu gsurs, meti Seityo
Cveni galaqtikis Sesaxeb,
estumre vebgverdebs:
http://www.kidsastronomy.com
https://www.youtube.com/watch?v=6m6lQJE3GFE
Tavi 1 • 7
amsgavses da Sesabamisi saxeli daarqves. ase daj-
gufebul varskvlavebs Tanavarskvlavedi ewodeba.
sul 88 Tanavarskvlavedia da yovel maTgans
Tavisi saxeli aqvs. zogs cxovelis saxeli hqvia,
zogs – adamianis an miTiuri arsebisa.
erTad Tavmoyril miliardobiT varskvlavs
galaqtika ewodeba.
„irmis naxtomSi“ 400 miliardamde var-skvlavia. `irmis nax-tomi~ Caketili spi-raluri galaqtikaa, amitom brtyeli da SuaSi amoburculia da grZeli, boloSi momrgvalebuli `mklavebi~ aqvs.
varskvlavTa am jgufs `didi qofakis~ Tanavarskvlavedi hqvia.
praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli 111111111111
kosmosSi miliardobiT galaqtikaa. isini erT-
maneTisgan zomiT, formiT da woniT gansxvavde-
bian. zogierTs spiralis forma aqvs, zogs – bur-
Tis, zogic saerTod uformoa. Cveni mze da dedami-
wa erT-erTi galaqtikis nawilia. am galaq tikas
„irmis naxtomi“ hqvia. yvela Tanavarskvlavedi da
varskvlavi, romlebsac RamiT caze xedav, Cvens
galaqtikas ekuTvnis.
saWiro masala: Savi furceli, TeTri saRebavi.
msvleloba:
Savi feris furcelze TeTri saRebaviT daxate galaqtika.
saRebavis wvrili winwklebiT da SxefebiT `Seqmeni~ varskv-
lavebi da gaaforme Seni galaqtika. aRwere igi, ra formisaa,
ramdeni varskvlavia masSi, ra hqvia mas da mis yvelaze did
varskvlavs.
8 • Tavi 1
savarjiSoebi
1 ratom gveCveneba varskvlavebi patarebad?
2 rogori forma aqvs var skvlavs?
3 Seni azriT, ratom ver vxedavT var skvla vebs dRisiT?
4 rogor fiqrob, Tanavar skvla vedSi meti varskvlavia Tu galaqtikaSi? ratom fiqrob ase?
5 daakvirdi suraTs. Seni azriT, varskvlavebis am jgufs ratom daarqves morielis Tanavarskvlavedi?
saWiro masala: binokli, astrologiuri ruka (danarTi №1 da
№1a).
msvleloba:
RamiT daakvirdi varskvlavian cas. amoarCie varskvlavebi da
maTi ganlageba Caixate rveulSi. es varskvlavebi ise SeaerTe
xazebiT, rom romelime cxovels an mcenares miamsgavso. Sens
daxatul `Tanavarskvlaveds~ daarqvi saxeli.
SegiZlia varskvlavTa ruka Tavad Seadgino. uRrublo Rames
(sasurvelia mTvare ar anaTebdes, rom meti varskvlavi Can-
des) daakvirdi cas da furcelze varskvlavebi sikaSkaSisa da
ganlagebis mixedviT gadaitane. ufro mkrTali (susti na-
Tebis) varskvlavebis dasanaxad SegiZlia binokli ga moiyeno.
Sen mier Sedgenili ruka astronomiul rukas Seadare (dan-
arTi ######№1). ra msgavseba-gansxvavebebi aRmoaCine maT Soris? ##
praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli praqtikuli 222222222222