Deutschsprachige Literatur im XIX Jahrhundert Levan Tsagareli.
naTia rurua autoimunuri Tireoiditis (Hashimoto...
Transcript of naTia rurua autoimunuri Tireoiditis (Hashimoto...
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti
aleqsandre naTiSvilis morfologiis instituti
naTia rurua
autoimunuri Tireoiditis (Hashimoto) histologiuri da
imunohistoqimiuri kvleva
D
disertacia medicinis dargSi doqtoris
akademiuri xarisxis (PhD) mosapoveblad
avtoris stili daculia
Tbilisi - 2015
sarCevi
Sesavali .................................................................................................................................................................................3
sakiTxis aqtualuroba ............................................................................................................................................3
gamokvlevis mizani da amocanebi ..................................................................................................................6
Tavi I literaturis mimoxilva ...................................................................................................................9
Tavi II gamokvlevis dizaini, masala da meTodebi .................................................................23
2.1 klinikuri masalis SemTxvevaTa SerCeva da Sefaseba
(ZiriTadi da sakontrolo jgufebi)................................................................................23
2.2 histologiuri kvlevis meTodebi.........................................................................................25
2.3 imunohistoqimiuri kvlevis meTodebi ............................................................................26
Tavi III sakuTari gamokvlevebis Sedegebi ...................................................................................32
3.1 Hashimoto-s Tireoiditis klinikuri laboratoriuli
monacemebis Sefaseba procesis aqtivobis TvalsazrisiT …………..32
3.2 difuzuri toqsikuri Ciyvis zogadhistologiuri kvlevis
Sedegebi ……………………………………………………………………………40
3.3 farisebri jirkvlis funqciuri erTeulebis parametrebi Hashi-
moto-s Tireoiditisa da difuzuri toqsikuri Ciyvis dros ………..48
3.4 autoimunuri Tireoiditisa da difuzuri toqsikuri Ciyvis
imunohistoqimiuri kvlevis Sedegebi ………………………………………56
Tavi IV. kvlevis Sedegebis ganxilva ......................................................................................................73
daskvnebi ............................................................................................................................................................................87
literaturis saZiebeli ....................................................................................................................................89
2
Sesavali
Temis aqtuალუროba.
farisebri jirkvlis daavadebebis ricxvis zrdis pirobebSi didi
mniSvneloba eniWeba jirkvlovani qsovilis morfologiuri cvlilebebis
identifikacias, radgan Ciyviseburi transformacia, rogorc wesi dakavSi-
rebulia ara marTo Tireonebis sistemis cakleuli elementebis prolife-
raciul cvlilebebTan, aramed organos histo-hematuri barieris normuli
struqturebis dezorganizaciasTan, rasac Tan axlavs trofikuli,
diferenciuli da specializebuli struqturebis funqciis darRveva.
Tanamedrove endokrinologiSi da paTologiaSi farisebri jirkvlis
gaumjobesebulisadiagnostiko kriteriumebis damuSavebas gansakuTrebuli
adgili uWiravs. literaturuli monacemebis (КоганЕ.А. и соавт.,2006;Полоз Т.Л. и
соавт.,2006; Gogiashvili L. et al., 2007; Магеррамова З.З.,2010) mixedviT maRalgaje-
rebis unaris mqone warmonaqmnebis skanirebis dros yovel meore gamokv-
leuls farisebr jikvalSi aRmoaCnda kvanZebi. ase, magaliTad, ultra-
bgeriTi gamokvlevis gamoyenebam azerbaijanis navTobis mompoveblebis
profesiuli gasinjvisas 100 gamokvleulze gamoavlina 6,13±0,6 paTologiis
axali SemTxveva, rac, avtoris azriT, warmoadgens maCvenebels aucilebeli
sadiagnostiko testirebis CatarebisaTvis saxifaTo profesiis pirebis
profgasinjvebisas. janmo-s informaciiT, planetis sxvadasxva regionebSi
gaizarda farisebri jirkvlis kibos SemTxvevaTa ricxvi, romelic
organoSikeTilTvisebiani winamorbedi procesebis fonze aRmocenda(From,
Mallemgaard et al.,2000; Angini-Lombardi, Antonangeli et al.,2007; Zimmerman, Wegmuller et
al.,2010;Василъева О.А., 2011)
farisebri jirkvlis (fj) paTologia mniSvnelovnad aris damokide-
buli garemos mdgomareobaze. farisebri jirkvali natifad reagirebs
bunebriv da teqnologiur faqtorebze, amitom igi xSirad ganixileba,
rogoc regionis ekologiuri arakeTilsaimedoobis maCvenebeli.
bolo wlebSi specialistebis yuradReba fokusirdeba angiogenezis
faqtorebze, radgan angiogenezi iTvleba zrdis xelSemwyob gadamwyvet
faqtorad; aseve simsivnis metastazirebis, de novo sisxlZarRvebis warmo-
qmnis mastimulirebel faqtorad, rogorc normaSi, aseve paTologiis dros.
neoangiogenezi warmoadgens axali warmonaqmnebis potencialis Sefasebis
3
sakvanZo reaqcias. mkvlevarebi afaseben mas, rogorc mravalsafexurian
process, dakavSirebuls ujredSoris matriqsis modelirebasTan (Gerber,
Ferrara, 2003; Solen et al., 2010) msgavsi midgoma aRiniSneba sarZeve jirkvlis
(Anan K., Moriasaki T., Katano M et al., 1996), saSarde buStis, kuWis, sakvercxis,
saSvilosnos yelis adamianis simsivneebSi, sadac gaZlierebuli angiogenezi
asocirdeba metastazebis ganviTarebasTan da xasiaTdeba mZime prognoziT
(Nagura, Katoh et al.,2001; Vicara et al., 2007)
angiogenezis faqtorebidan aRsaniSnavia sisxlZarRvovani panendo-
Teliuri zrdis faqtori(VEGF), romelic Tavis mxriv ori saxiT arsebobs –
VEGF1 da VEGF2. igi aris mikrosisxlZarRvebis gamomfeni endoTelioci-
tebis zrdis stimulatori, SeuZlia gaaZlieros maTi proliferacia
rogorc fiziologiur, ise paTologiur pirobebSi. VEGF-ganpirobebuli
zogadi efeqti vlindeba endoTeliocitebSi VEGF-2 eqspresiiT, amave
dros,VEGF-1 asrulebs angiogenezis regulatoris rols parakrinuli
efeqtis saSualebiT, aseve autokrinuli regulatoruli rgolis inhibi-
rebiT da sxv. (Gerber, Ferrara, 2003; Iton et al., 2010). neovaskularizaciis
mniSvneloba mikrosisxlZarRvebis simWidrovis cvlilebebTan erTad
farisebri jirkvlis hipofunqciis potencialis gamovlinebas Soris
korelaciis Sesafaseblad ar aris damtkicebuli.ufro metic, arsebobs
gamokvlevebi, romlebic Tireomastimulirebeli hormonis (TSH) aqtivobas,
daavadebis klinikuri gamovlinebas, (hipoTireozi) da zrdis biologiuri
potencials Soris disbalansze miuTiTeben.
Cveni kvlevis specialuri interesidan gamomdinare, unda aRiniSnos,
rom Ciyvisebr-transformaciis ganviTarebaSi angiogenezi mniSvnelovan
rols asrulebs. aRwerilia faqti endoTeluri ujredebis proliferaciis,
romelic win uswrebs Tireocitebis hiperplazias folikulebSi, rac iwvevs
VEGF-s koncentraciis momatebas rogorc sisxlis SratSi, aseve
intraTireoiduli sisxlZarRvovani arealis SigniT, rogorc toqsikuri
Ciyvis dros, ise pacientebSi Hashimoto-s TireoiditiT (Yamada et al.,2006).
aqtualuria vaskularizaciis procesebis aqtiuri kvlevafarisebri
jirkvlis im anTebiTi da proliferaciuli procesebis samkurnalo meTo-
debis gafarToebisTvis, romlebic xSirad ar eqvemdebareba radioaqtiuri
iodiT zemoqmedebas. (АдамоваЯ.Е.,ЧумашенкоА.Н.,РайхлинН.Т., БукаеваИ.А., исоавт.,
4
2011)yuradReba unda mieqcesim garemoebas, rom sxvadasxva avtoris
damokidebuleba am daavadebis mimarT atarebs araerTgvarovan xasiaTs
struqturuli elementebis rolis gansazRvris TvalsazrisiT (Мазурик
М.Ф.,Кузнецова А.А., и соавт., 1981; Камардин Л.Н., Зелъцер М.Е., 1988; Чачбая В.А., 1992;
БубновА.Н., 1997, Кожанов Л.Г., 1999; Harley D.L., 1995; Arlen, Livolsi, 2000; Brekken,
Thorpe, 2001); Hilly, Korea et al., 2013; Ward, Steian L., 2014).
aqedan gamomdinare, mniSvnelovnad gaizarda interesi Hashimoto-s tipis
kvanZovani da autoimunuri paTologiis mimarT, miTumetes, rom xSirad
adgili aqvs Tireoiduli parenqimis hipoTireoidul transformacias
(Хмелъницкий О.К.и соавт., 1996; 1998; Хмелъницкий О.К.,1999) araiSviaTad SeiZleba
gamovlindes raodenobrivi cvlilebebis safuZvelze, rodesac daavadebis
axali substrati jer kidev ar aris Camoyalibebuli (McHenry, Phitaykorn,
2012).
amis garda, hiper- da hipoTireoiduli formebis Ciyvis sxvadasxva
variantebis mravalricxvovani gamokvlevis miuxedavad (Лившиц Ф.Х.,Олейник
Е.Л., 1985; Епишин А.В.,1990; Мамаев Н.Н.,и соавт., 1994; Хмелъницкий О.К.и соавт.,1996;
1998; 2000; Хмелъницкий О.К.,1999; Авдеенко Ю.Л.,2001; Yagi et al., 1979; Mornex et
al.,1980; Shey S.Y., Gorges R. et al.,2003; Mazeto G.M. et al.,2004; Olivera M.L. et al.,2004;
Melello et al., 2010), informacia autoimunuri komponentiT mimdinare farisebri
jirkvlis paTologiis imunohistoqimiur TaviseburebaTa Sesaxeb jer kidev
arasrulia.
zemoTTqmulTan dakavSirebiT, mizanSewonilad miviCnieT Tireoidul
parenqimaSi mimdinare struqturuli cvlilebebis ufro detaluri
gamokvleva - histologiuri, morfometriuli da imunohistoqimiuri kvlevis
meTodebis gamoyenebiT organos sxvadasxva hormonaluri da funqciuri
aqtivobis pirobebSi. kompleqsuri midgoma farisebri jirkvlis gamokvle-
vebis mimarT iZleva informacias struqturuli da funqciuri gardaqmnebis
da maTi „biologiuri qcevis“ tendenciebis Sesaxeb.
sadReisod arsebuli monacemebi gvarwmuneben, rom farisebri jirkvlis
arasimsivnuri da anTebiTi daavadebebis paTomorfozis sakiTxebi klinikuri
endokrinologiis da paTologiis aqtualur problemad rCeba. mraval-
ricxvovan mimoxilviT statiebSi sakmarisad dawvrilebiT da sxvadasxva
poziciebidan ganxilulia klinikuri Taviseburebani, diagnostikis
5
sakiTxebi da mkurnaloba (АдамоваЯ.Е.,ЧумаченкоА.Н., 2007;ШадлинскийИ.Б.исоавт.,
2008; АбросимовА.Ю., КожучнаяС.М., 2011;ВасилъеваО.А., Lasithiootakis,Grisbolakis et al.,
2012).
gansakuTrebiT aqtiuria kvlevebi zrdis faqtorebis rolis Sesaxeb
farisebri jirkvlis(growth factors) (Bidey et al., 1999; Eslinger et al., 2001; Zimmerman
et al., 2004; Lared et al., 2010 McHenry C., Phitayako, 2012;Dardano et al., 2012; РуруаН.З.,
ГогиашвилиЛ.Е., ЦагарелиЗ.Г., 2013.)`klasikuri” da autoimunuri kvanZovani
procesebis ganviTarebaSi.
zemoTTqmulis safuZvelze ganisazRvra kvlevis miznebi da amocაnebi:
1.limfoidurujredovani infiltraciiT mimdinare farisebri jirkvlis hipo
da hiperTireoiduli mdgomareobis struqturuli diferenciacia zrdis
faqtorebis eqspresiis da Hurthle-s ujredebis populaciis aqtivobis
mixedviT;
2.Hashimoto-s Tireoiditis da difuzuri toqsikuri Ciyvis histologiuri da
imunohostoqimiuri variantebis gamovlena da Sefaseba antiperoqsidazul
(TPO) antisxeulebTan mimarTebaSi;
3.farisebri jirkvlis qsovilSi sisxlZarRvovani zrdis faqtorebis
receptoruli aqtivobis da sisxlZarRvTa simWidrovis kvleva Hashimoto-s
Tireoiditis sxvadasxva variantebisa da difuzuri toqsikuri Ciyvis dros;
4.Hurthle-s ujredebis histologiuri da imunohistoqimiuri kvleva Hashimoto-s
Tireoiditis da difuzuri toqsikuri Ciyvis dros, maTi paTologiur
cvlilebebSi monawileobis dadgenis mizniT organos sxvadasxva hormonuli
da funqciuri aqtivobis gaTvaliswinebiT;
5.farisebri jirkvlis struqturuli elementebis –(parenqimis da stromis)
morfometriul, statistikur analizze dafuZnebuli Seswavla da
sistematizacia hiper da hipoTireoidizmiT mimdinare paTologiis dros
Ffarisebri jirkvlis ioddeficituri paTologiis SemdegHashimotoH-s
autoimunuri Tireoiditi (HT) miekuTvneba erTerT yvelaze gavrcelebul
Tireoidul paTologiaTa ricxvs. (Amino, 1998). umravlesoba mkvlevarebisa
aRniSnavsHHashimoto-s TireoiditiTavadobis gaxSirebas ukanasknel aTwle-
ulSi (Braverman, 1997; Kandror V.I 1999; Pearce E.N., Farwell A.P, Braverman L.E 2003; Li
Y, Nishihara E., Hirokawa M et al., 2010) rigi mkvlevarebis monacemebiT,
6
mosaxleobis 4-11% Hashimoto-s TireoiditiTaa daavadebuli (ФадеевВ.В., 2000
Двинский Н.Ю 2010). rogorc pirveladi hipoTireozis erT-erTi mTavari
mizezi, swored manifestirebuli pirveladi Tireoiditi warmoadgens
daavadebis wamyvan klinikur niSans(Tsagareli et al., 2011; Konturek et al., 2013).
autoimunuri, maT Soris Hashimoto-s Tireoiditis paTogenezi naklebadaa
Seswavlili, ris gamoc praqtikulad ar aris cnobili paTogenezurad
dasabuTebuli mkurnalobis meTodebi (Chiovato et al., 1993; Bournard, 2003, Flynn et
al., 2004; Zhou, Ozaki et al., 2012).
msoflios jandacvis organizaciis (WHO) rekomendaciebis
Tanaxmad,Hashimoto-s Tireoiditis sadiagnostiko niSnad unda gamoyenebul
iqnas iseTi „didi“ sadiagnostiko niSnebis erToblioba: antisxeulebi
farisebri jirkvlis qsovilis mimarT, autoimunuri dazianebis da
pirveladi hipoTireoidizmis ultrasonografiuli niSnebi. erTerTi
maTganis ararseboba eWvqveS ayenebs da saTuos xdis diagnozs; Tumca
Tireoperoqsidazas mimarT antisxeulebis SeiZleba vnaxoT farisebri
jirkvlis sxva paTologiis drosac, aseve 0-16% janmrTel pirebSi.
(Landenson P.W. et al.,2000;LiY. et al., 2010-2012;) ultrasonografiuli suraTi ki
yovelTvis ar iZleva Hashimoto-s Tireoiditisa da endemuri da kvanZovani
Ciyvis diferencirebis saSualebas. cnobilia, rom hipoTireozi SeiZleba
ganviTardes genetikurad ganpirobebuli defeqtebis Sedegad, aseve
farisebri jirkvlis endemuri dazianebis dros.
problemis kvlevis Tanamedrove etapze eleqtroforezisa(Невинский
Г.A., 2000) da xazovani diqroizmis meTodebis gamoyenebiT (Подшивалина E.Ю.,
2008) naCvenebia, rom dnm mimarT antisxeulebifermentebis hidrolizuri
Tvisebebis gamo monawileoben apoptozis induqciaSi, (Hammand et al., 1997)
romlis siCqare mravaljeradad izrdeba Hashimoto-s Tireoiditis dros
(Patel et al., 2000) dnm -hidrolizuri antisxeulebi amJamad ganixileba rogorc
autoimunizaciis paTogenezis erT-erTi sakvanZo faqtori, ris dadastu-
rebasac maRalteqnologiuri meTodebi sWirdeba. mimdinare etapze auci-
lebelia sxvadasxva biosensoruli kvlevis meTodebis SemuSaveba, romel-
Tac eqnebaT maRali mgrZnobeloba, seleqtiuroba da kvlevis simartivis
7
meTodologiuri maxasiaTeblebi (Suchkov, 2005; Atashbat et al., 2005; Bournard 2003;
Hg HP.Chistiakov D.A 2005)
8
Tavi I
literaturis mimoxilva
sakiTxis kvlevis Tanamedrove etapze farisebri jirkvlis hiperplazia
Tireoiduli paTologiis erT-erTi uxSiresi gamovlinebaa. qsovilis
hiperplazia gvxvdeba, rogorc hormonis gamoyofis gaZlierebis dros
(hiperTireozi), aseve Tireoiduli hormonis naklebobis (hipoTireozi).
endemuri (euTireoiduli) Ciyvis da hipoTireozis SemTxvevaSi Tireoiduli
qsovilis zrda ganixileba rogorc adaptaciuri reaqcia, romelic viTar-
deba rogorc kompensatoruli pasuxi Tireoiduli hormonis naklebobaze
(Прокопчук В.С., 1980; Алешин Б.П., 1981; Талантов В.В., 1983; Зелъцер М.Е., 1988; Назаров
А.Р., и соавт., 1989; Шадлинский В.Б., 1999; Мычка Н.В., и соавт., 2006; Балаболкин Б.И., и
соавт., 2007; Alexander et al., 2003. Ганиева Г. и соавт. 2012, 2014).
arsebobs hiperTireozis sami varianti: greivsis daavadeba (Graves),
toqsikuri multinodularuli Ciyvi da erTeuli toqsikuri kvanZebi (Michael
E, Mc Dermott, 1998; Blum, Hussian, 2003) Tireotoqsikozis 80% modis difuzur
toqsikur Ciyvze (Баранов В.Г., 1977) toqsikur mravalkvanZovan Ciyvs, romel-
sac aseve uwodeben plameris daavadebas (Plummer H.S) da greivsis daavadebas
aqvT identuri klinikuri gamovlineba, magram gansxvavdebian paTogeneziT.
difuzuri-toqsikuri Ciyvis dros jirkvlis TiTqmis yvela wilaki Tanab-
radaa gadidebuli, mravalkvanZovani toqsikuri CiyvisTvis ki damaxasia-
Tebelia parenqimuli nawilis araTanabari gadideba (Zimmerman et al., 2004; De
la Torre et al.,2006; Cannon, 2011).
bolo wlebSi farisebri jirkvlis daavadebis problema sul ufro
aqtualuri xdeba, rac ganpirobebulia, upirveles yovlisa imiT, rom
avadobis maCveneblebi izrdeba. es garemoeba aisxneba bolo aTaswleu-
lisaTvis damaxasiaTebeli ramdenime faqtoriT: biosferos radiaciuli
dabinZurebis gaZlierebiT, sasmel wyalsa da sakvebSi iodis deficitiT,
nervuli sistemis gadaZabviT, teqnologiuri progresiT (farisebr jirk-
valSi Tireoiduli hormonogenezis mudmivi cvladoba, monawileoba
organizmis adaptaciur reaqciebSi), medikamentebis arasafuZvliani farTe
moxmarebiT, maT ricxvSi iodis preparatebisac, da SesaZlebelia,
diagnostikis gaumjobesebiT.
9
meore mxriv, farisebri jirkvlis mTel rig daavadebaTa paTogenezSi
wamyvan rols aniWeben autoimunur meqanizmebs (Быков В.Л., 2004; Nagy E.V. et al.,
1995; Raju R., Navaneetham D.et al., 1997; Zantur B., Messaoud R et al., 2003; Pearce et al., 2003;
Burek, Rose, 2008) jer kidev 1972 wels G. Werner-ma gamoTqva mosazreba,rom
greivsis daavadebas aqvs autoimunuri xasiaTi da misi klinikuri suraTi da
ganviTarebis Tavisebureba damokidebulia mxolod imunuri pasuxis ama Tu
im komponentze, e.i. Tu imunuri pasuxis done maRali ar aris, Warbobs
hormonmastimulirebeli efeqti difuzuri toqsikuri Ciyvis ganviTarebiT.
avtorma farisebri jirkvlis autoimunuri daavadebebisaTvis SemoiRo
specialuri termini „imunoTireoidizmi“
Catarebuli epidemiologiuri gamokvlevebis safuZvelze Toreoiduli
hiperplaziis warmoSobis mTavar risk-faqtorebad miCneulia jirkvlis
radiaciuli dasxiveba bavSvobis asakSi, gadametebuli hormonaluri
stimulacia hipofizis mxridan, gamowveuli iodis arasakmarisi miwodebiT
wyliT da sakvebi produqtebiT, agreTve memkvidreobiTi midrekileba.
gamoyofen egzogenur da endogenur risk-faqtorebs. erT-erTi egzo-
genuri faqtori aris alimenturi. dadgenilia korelaciuri kavSiri
farisebri jirkvlis disfunqciasa da moxmarebul sakveb produqtebSi
cximis, cximovani mJavebis, kalciumis, boris da siliciumis marilebis,
aseve zogierTi samkurnalo nivTierebebis (rezorcini, PASC, Tireosta-
tikebi, fenobarbitali) gadametebul raodenobas Soris.
Tireoiduli ujredebis hiperplazias iwvevs agreTve iodis, AA da C
vitaminebis da cilebis nakleboba.CamoTvlili nivTierebebidan upiratesi
roli eniWeba iods.am elementis nakleboba ueWvelad xels uwyobs
Tireoiduli qsobilis hiperplaziis ganviTarebas, romlis fonze SemdgomSi
SeiZleba toqsikuri zrdis kera [thyromed.com/urjercy.php 24.12.2011] aRmocendes.
iodis normuli miwodeba astimulirebs farisebri jirkvlis kibos
ujredebis apoptozs, xels uSlis farisebri jirkvlis diferenciaciis
procesebis transformacias aradiferencirebulSi. Tumca, iodis
kompleqsuri SenaerTebis da maTi moqmedebi meqanizmebi farisebri
jirkvlis funqciebze bolomde araa gamokvleuli.Aaqve unda aRiniSnos, rom
Tireoiduli kvanZebis gamovlena ufro xSiria im regionebSi, sadac kvebis
produqtebSi adgili aqvs iodis naklebobas, im regionebTan SedarebiT,
10
sadac iodis mowodeba sakvebTan erTad sakmarisia. varaudoben aseve, rom
farisebri jirkvlis disfunqciis sixSire ufro maRalia im regionebSi,
sadac iodis SeRweva organizmSi araa sakmarisi, magram es warmodgena
iTxovs damtkicebas. amis miuxedavad, regionebSi, sadac organizmSi
arasakmarisi iodi Semodis da endemuri Ciyvis SemTxvevaTa maRali donea,
ufro xSirad aRiniSneba histologiurad verificirebuli kibo im
regionebTan SedarebiT, sadac organizmi iodis sakmaris raodenobas iRebs.
meore mxriv, kvlevis Sedegad dadgenilia, rom profilaqtikis mizniT
iodis moxmareba iwvevs papilaruli kibos procentuli Sefardebis zrdas
da folikuluri da aradiferencirebuli kibos sixSiris mniSvnelovnad
Semcirebas, es eTanxmeba im faqts, rom papiluri kibos sixSire
mniSvnelovnad dominirebs im regionebSi, sadac iodis SeRweva organizmSi
momatebulia (Попов, 2011).
zogierTi mkvlevari fiqrobs, rom farisebr jirkvalze iodis an misi
deficitis zemoqmedebis meqanizmi gamowveulia cvlilebebiT hipofizis
Tireotropuli hormonis sekreciaSi, sxvebi Tireoidul homeostazSi
amdagvar gadaxras ar eTanxmebian. gamoiTqmeba azri imis Sesaxeb, rom iodis
qronikuli moxmareba mniSvnelovnad zrdis kvanZovani, hipoTireoziT
mimdinare procesebis ganviTarebis riks qalebSi, romlebsac anamnezSi
gaaCniaT farisebri jirkvlis subklinikuri disfunqcia da problema
reproduqciuli funqciis mxriv (Павлова Т.В., Малютина Е.С. и соавт.,2012;
Hennessey, 2011).
eqsperimentSi naCvenebia hipofizis Tireotropuli hormonis Semcve-
lobis zrda sisxlSi, aris agreTve sxva mniSvnelovani etiologiuri da
paTogenuri faqtori, romelic farisebri jirkvlis disfunqcias iwvevs.
N(Nishihara, Hirokawa et al., 2010; Dahlgren et al., 2010).
miuxedavad imisa, rom Tireotropuli hormonis, rogorc folikulebis
hiperplaziis uSualo stimulatoris roli eWvis qveSaa, mis gadaWarbebas,
sakvebSi iodis arasakmarisi Semcvelobis da strumogenuri moqmedebis
preparatebis xangrZliv moxmarebisas, ukavSireben hipoTireozis
ganviTarebas. zogierTi avtoris TvalsazrisiT, rigi qimiuri kancerogeni,
Tireotropuli hormoniT farisebri jirkvlis stimulaciasTan erTad
11
zrdis kvanZebis ganviTarebis sixSires da amcirebs maTi gamovlenis
latentur periods [thyromed.com/urjercy.php 24.12.2011]
xazi unda gaesvas imas, rom bavSvobaSi kisris areSi garegani dasxiveba
ariserTaderTi dadgenili garegani faqtori, romlis mimarT dadastu-
rebulia farisebri jirkvlis paTologiis ganviTarebasTan kavSiri.
maRalmTiani regionebis mcxovrebni ganicdian kosmosuri sxivebis
gansakuTrebiT intensiur zemoqmedebas. dResdReobiT, am zonis mosaxle-
obaze Catarebulia ori gamokvleva da orives Sedegebi aRmoCnda uaryo-
fiTi. Tumca gamokvleuli pirebis SedarebiT mcire raodenoba, maTi
ukiduresad mcire diapazoni da dasxivebis dabali dozebi arTuleben am
Sedegebis gansjas (Браверманн Л.И., 2000)
iodis deficitis dominanturi mniSvneloba endemuri Ciyvis paTo-
logiaSi sazogadod miRebulia, magram Znelia aisxnas regionebSi mZime
Ciyvis endemiiT ratom ar avaddeba yvela da iodiT profilaqtika ar axdens
daavadebis srul likvidacias. garkveuliTvalsazrisiT es samarTliania
farisebri jirkvlis kibos da Hashimoto-s autoimunuri Tireoiditis mimarT
Cernobilis Semdgom periodSi, rodesac gamovlinda sxvaoba prognozirebad
da realur avadobas Soris. Sesabamisad, arsebobs sxva mizezebi,
ganpirobebuli TviT organizmis individualuri TaviseburebebiT - adaminis
genetikuri midrekilebebiT da gansxvavebuli reaqciiT garesamyaros
faqtorebis zemoqmedebaze (Пушников Е.Ф., 2006)
sadReisod, Tanamedrove koncefcia euTireoiduli Ciyvis paTogenezis
Sesaxeb arasrulyofilia. am daavadebis klasifikaciac arasakmarisad aris
warmodgenili. organos difuzuri gadidebis da koloid-kvanZovani formis
ganviTarebis mizezebi realurad araa cnobili, Tumca, Li Volsi (1994), Colin da
Tanaavt. (1990) gamoTqves mosazreba, rom autoimunuri Ciyvis paTogenezSi
arsebobs genetikuri komponenti.maTi mosazrebiT, sxvadasxva SemTxvevaSi es
komponenti warmodgenilia sxvadasxva moculobiT. Blum M., Kranjac T. (1976);
Chistiakov D. (2006), Werner G.S et al. (1986) aRniSnaven, rom mniSvnelovani roli
eniWeba ara marto iodis deficits da tranzitorul hipoTireozs.
Bottazzo, Pujot, BornellBda Tanaavt. (1983) Cuturegli Yejaz da Tanaavt. (2000)
wamoayenes autoimunuri Tireoiditis – Hashimoto-s Ciyvis tropogenuri Teo-
ria: mkvlevarebma Tireotropinis da antiTireoiduli antisxeulebis sekre-
12
ciis gaZlierebaSi wamyvani roli mianiWes gen HLA-DR eqspresias, rasac
Sedegad organos atrofia moyveba.
Hashimoto-s Tireoiditi, aseve cnobili, rogorc qronikuli autoimu-
nuri limfocituri Tireoiditi anu limfomatozuri Ciyvi, pirvelad aRwera
hakaru haSimotom (1912w). amJamad igi ganixileba, rogorc autoimunuri
Tireoiduli paTologia, romelsac axasiaTebs mocirkulire antisxeulebis
titri Tireoglobulinisa da Tireoidperoqsidazas mimarT (Costa, Weller,
Galli, 1997).
tipiuri qsovilovani cvlilebebi Hashimoto-s Tireoiditis dros
warmodgenilia limfoplazmocituri infiltraciiT da limfoiduri foli-
kulebis formirebiT, kargad ganviTarebuli germinaciuli centrebiT.
amavdroulad, Hashimoto-s Tireoiditi histologiurad da histopaTolo-
giurad ar warmoadgens erTgvari rigis dazianebebs. ramdenime qvetipi
Hashimoto-s Tireoiditisa, Sesabamisi kliniur-paTologiuri
TaviseburebebiT, sakmarisad gansxvavdeba tipuri Hashimoto-s Tireoiditis
suraTisagan, rac ukanasknel wlebSi iyo aRwerili (Kamisawa, Funata, Haiashi et
al.,2003; Zen, Harada et al., 2004), rogorc jirkvlovani parenqima, Canacvlebuli
mkveTrad gamoxa-tuli fibroziT, SemomsazRvrel qsovilSi tipuri
Hashimoto-s damaxasia-Tebeli suraTiT. Riedel-is Tireoiditisagan
gansxvavebiT (Pearce, Farwell, Braverman, 2003) Hashimoto-s fibrozuli variantis
dros ar aris gamoxatuli eqstraTireoiduli fibrozi.
ukanaskneli wlebis ganmavlobaSi gamoqveynda kvlevebi IgG4 Tan
dakavSirebul daavadebebTan autoimunuri Tireoiditis damokidebulebis da
kavSiris Sesaxeb. 2001 wels dadasturda pirvelad diagnostirebuli
autoimunuri pankreatitis kavSiri Hashimoto-s Tireoiditis cvlilebaTa
jgufTan. am periodidan Seswavlilia ramdenime aTeuli IgG4–Tan asoci-
rebuli paTologia, autoimunuri pankreatitis msgavsi, magaliTad repro-
peritonealuri fibrozi, masklerozebeli qolangiti (Hamano H, Kawa S, Ochi
Y. et al., 2002) sklerozuli sialoadeniti (Kitagawa S et al., 2005) da aortis
anTebiTi anevrizma (Kasashima S et al., 2008). miuxedavad IgG4 maRali titrisa,
yvela dasaxelebuli paTologia emorCileba steroidul Terapias, Tumca
organoTa dazianeba, saxeldobr, paTologiuri procesi moicavs msgavs
13
cvlilebaTa suraTs.limfoproliferaciuli infiltraciis, fibrozis,
maobliteraciebeli flebitis da IgG4 pozitiuri plazmuri ujredebis
dagrovebis saxiT.
Cveni naSromis ZiriTadi amocanidan gamomdinare, gansakuTrebiT
sayuradReboa hipoTireozis sixSire pacientebSi autoimunuri pankreatitiT,
rac adasturebs axlo paTogenezir kavSirs Hashimoto-s Tireoiditsa da IgG4
dakavSirebul daavadebebs Soris.
2009 wels iaponel mecnierTa jgufma (Kakudo K, Ozaki 2009 da sxv.) aRwera
autoimunuri Tireoiditis ramdenime morfologiuri qvetipi parenqimis
plazmuri ujredebiT infiltraciisa da Tireoiduli qsovilis anTebiTi
cvlilebebis saxiT; rac emsgavseboda IgG4 dakavSirebul sxva daavadebaTa
suraTs.amJamad, Cveni interesi imunohistoqimiuri kvlevebis mimarT
safuZvels gvaZlevs vixelmZRvaneloT arsebuli mosazrebiT da SevafasoT
sakuTari morfologiuri dakvirvebis Sedegebi Hashimoto-s Tireoiditis
dros dazianebis heterogenobis da qveklasebis mixedviT, miTumetes, rom
genderuli Tanafardoba am SemTxvevaSi gamoxatulia maRali proporciiT
qali/mamakaci, procesis ufro swrafi progresiiT, subklinikuri
hipoTireoidizmiT da mocirkulire antisxeulebis maRali titriT.
Cveni masalebis Sefasebis procesSi gamovitaneT daskvna, rom tipuri
Hashimoto-s Tireoiditis garda aris histopaTologiuri maxasiaTeblebis
detalebi, romlebic calkeul qvetipebs Soris gansxvavebis safuZvels
gvaZlevs. Hashimoto-s Tireoiditis SemTxvevebis 2-6%-Si gamovlinda
subklinikuri hipoTireozi. antiTireoiduli antisxeulebis done mniSvne-
lovnad Semcirda, korelacia Tireoiduli disfunqciasa da antiTire-
oiduli antisxeulebis dadebiT titrs Soris ar gamovlinda (Ward, 2014).
eqspertebi askvnian, rom iodis doza 190mg avsebs iodis deficits da
amcirebs endemuri Ciyvis risks moswavleebSi. UIE-s gadidebas Tan axlavs
Tireoiduli autoantisxeulebis titris gazrda da hiper da
hipotropinebis mateba, romelic ar iyo ganpirobebuli autoimunuri
meqanizmiT. HHashimoto-s Tireoiditi, piriqiT, aris multifaqtoruli,
genetikurad da ekologiurad ganpirobebuli paTologia, TireocitebSi
IgG2 dominirebiT (Weibolt, Achterberg et al., 2011).
14
miTiTebul kvlevebSi naCvenebia, rom farisebri jirkvlis paTologiis
dros Tireoiduli parenqimis dazianebebi: kvanZovani, difuzuri, autoi-
munuri, agreTve daavadebis prognozi da sicocxlis xangrZlivoba ar aris
damokidebuli procesis hitologiur tipsa da stadiaze.
endokrinologebis evropuli asociaciis da jandacvis msoflio
organizaciis monacemebi (2001, 2003) cxadyofen, rom farisebri jirkvlis
paTologiis dros („human syndrom”), iseve, rogorc sxva endokrinologiuri
daavadebebis dros ZiriTadia disbalansi saregulacio hipoTalamo-
hipofizur-farisebr rgolSi (HPT-axis), aseve Tireomastimulirebeli
hormonis (TSH) sekreciis da gamoyofis mimarT Tiroqsinis β receptorebis
epitopebis dakargva, rac qmnis fundamenturi ujreduli procesebis:
apoptozis, proliferaciis, ujreduli diferencirebis, angiogenezis,
invaziis da agreTve ujredSorisi kontaqtebis darRvevis winapirobas.
farisebri jirkvlis paTologiis Seswavlisadmi Tanamedrove midgoma
unda iTvaliswinebdes Semdeg komponentebs:
1. qsovilovani erTeulis, e.w. „histionis“, kerZod, stromis da paren-
qimis elementebis da maTi aRdgenis SesaZleblobebis Seswavlas.
2. citokinebis, maT Soris panendoTeluri sisxlZarRvovani zrdis faq-
torebis receptorebis Sefasebas, (VEGF), romlebic, Cveni warmodgeniT,
organos sisxlmomaragebis kritikuli mniSvnelobis koncepciidan
gamomdinare, ZiriTadi paTogenuri meqanizmis erT-erT Semadgenels
warmoadgenen.
angiogenezis fundamenturi gamokvlevebi erTeulia (Спринджук М.В. и
соавт., 2010) aSS janmrTelobis erovnuli instituti (NIH) flobs stati-
stikas 50 relevanturi gamokvlevis Sesaxeb, romlebic adastureben, rom:
1) VEGF eqspresia adenomatozur zrdis dros ufro maRalia, vidre
normul farisebr jirkvalSi;
2) karcinomebis dros arsebobs sisxliT momaragebis gansakuTrebuli
saxe _ glomeruluri, romlis wyaro aris organos fibrozuli kaf-
sula;
3) axali kvanZovani warmonaqmnebi ( Ciyvi) xasiaTdeba VEGF–is dabali
eqspresiiT (Vicava, Bocci eg al., 2007; Demellawy et al., 2008)
15
sakuTari kvlevis masalebze dayrdnobiT da maTi SedarebiT pirobiTi
normis monacemebTan mogvyavs zogierTi zogadbiologiuri cnoba farisebri
jirkvlis struqturisa da fiziologiis Sesaxeb. (Алсимова Н.П., Шизиченко
Н.Д., 1994, Шадлинский В.Б., 1999; Current IDD Status Datafe, http:/www.Iccidd.org.,2003;
Rzegzutko et al., 2004).
farisebri jirkvali akontrolebs, Tu rogor iRebs da anawilebs
organizmi energias, asinTezebs proteinebs, aregulirebs sxvadasxva
hormonebis mimarT mgrZnobelobas, romelTa Soris mTavaria T3 da T4
regulacia. rac xorcieldeba Tireotropuli hormoniT. T4-is dones
TrgunavsTSH, xolo TSH, Tavis mxriv, astimulirebs Tireotropin-rilizing
hormoni.TSH produqcia iTrguneba T4 maRali doniT. Tavis mxriv, TSH done
modulirdeba Tireotropin-rilizding hormoniT TRHH, romelic gamoiyofa
siciviT zemoqmedebisas. TSH produqcia blokirdeba somatostatiniT,
xolo es faqti, Tavis mxriv, zrdis iodis koncentracias sisxlSi.
Ca2+ done sisxlSi aseve regulirdeba farisebri jirkvliT,
saxeldobr, parafolikuluri ujredebi gamoimuSaveben kalcitonins,
Zvlovan qsovilSiCa2+ gadasvlis sapasuxod, paraThormonis (PTH)
efeqtisgan gansxvavebiT kalcitoninis saregulacio done ufro dabalia,
vidre paraThormonis, Ca2+ metabolizmi Tiroideqtomiis Semdgom ar
irRveva.
Tireoiduli paTologia moicavs:
_ hiperTireoidizms (aqtivobis gaZliereba normaze maRla)
_ hipoTireoidizms (aqtivobis Semcireba normaze dabla)
yvela aRniSnulma cvlilebam SeiZleba gamoiwvios farisebri jirkvlis
gadideba, anu gamoixatos Ciyvis saxiT (goiter)
hiperTireoidizmi _ farisebri jirkvlis hiperaqtivobaT3 da T4 Warbi
sekreciis Sedegad aris greivsis daavadebis da autoimunuri Tireoiditis
ganviTarebis xSiri mizezi. autoantisxeulebi gamomuSavdebian Tireoiduli
jirkvlis stimulaciis mizniT, rom ganaxorcielon Tireohormonebis
damatebiTi raodenobis sekrecia. Sedegad viTardeba toqsikuri Ciyvi,
rogorc sapasuxo reaqcia negatiuri ukumeqanizmis principiT.hiperTireozis
simptomebis kupirebisTvis gamoiyeneba β-blokatorebi da antiTireoiduli
16
preparatebi hormonis produqciis Sesamcireblad, gansakuTrebiT, greivsis
daavadebis SemTxvevaSi.
hipoTireoidizmi:
mizezi _ T3 da T4 produqciis darRveva, ZiriTadad Semcireba an
disbalansi.
hipoTireoidizmis mizezi SeiZleba iyos Tandayolili anomalia
_ autoimunuri darRvevebi Hashimoto-s Tireoiditi;
_ iodis deficiti, gansakuTrebiT, ganuviTarebel, CamorCenil qveynebSi;
_ farisebr jirkvalze totaluri an nawilobrivi qirurgiuli Careva;
_ mSobiarobis Semdgomi Tireoiditi;
tipiuri simptomebi - daRliloba, oflianoba, bradikardia.
hipoTireozi ikurneba hormonebiT (CanacvlebiTi Terapia)
zogadi Sexeduleba Semdegia - iodis deficitis dros gamomuSavdeba
Warbi raodenobiT T3 daT4, rac iwvevs organos zrdas aratoqsikuri Ciyvis
formirebiT.
jer kidev klasikur gamokvlevebSi naCvenebi iyo Tireoiduli
epiTeliumis heterogenoba (Bader E.C., 1878; Hurtle, Nonidez, 1932) eleqtronul-
mikroskopiuli kvlevebis SedegebiT Heimann-ma aRmoaCina ujredebi,
romlebic Seicaven mitoqondriebis did raodenobas, iTvleba, rom es
ujredebi Seesabameba Hurtle, Askenazy, Lennox-s mier aRweril ujredebs, maT
Sesabamisad ewodaT Hurtle-ujredebi, B-Tireocitebi an aSkenazis ujredebi,
onkocitebi (Hamperl, 1960). am ujredebis Sesaxeb informacia arasakmarisia.
fiqroben, rom BBtipis ujredebi, ganlagebuli inferfolikulur sivrceSi
farisebr jirkvalSi warmoadgenen difuzuri neiroendokrinuli sistemis
nawils, e.w APUD-ujredebs (Stojadinovic A.et al.,2001) am ujredebis roli
ucnobia, Tumca kondalenko i.f da odinokovam v.a euTireoiduli Ciyvis
parenqimaSi aRmoaCinesHurtle ujredebis ori saxe, romelTa ultra-
struqtura, maTi warmodgeniT, Seesabameba ujredebs, romlebic farisebri
jirkvlis avTvisebiani simsivneebis drosaa aRmoCenili.
mravalricxvovani avtorebi Tvlian, rom mitoqondriebis didi
raodenoba Hurtle ujredebSi ganpirobebulia am ujredebis kompensaciur-
regulaciuri roliT (РайхлинН.T., 1970, 1974) amis damadasturebeli gaxda n.a.
kraevskis da Tanaavtorebis gamokvleva sadac naCvenebia, rom Hurtle
17
ujredebi Seicaven sxvadasxva biogenuri aminebis did raodenobas. isini
miekuTvnebian neiroeqtodermuli genezis ujredebs, romlebic axdenen cila
S-100-s da antimitoqondrialuri antisxeulebis eqspresias (Caplan et al.,1994;
Pusztpszeri et al., 2013).
Hurtle ujredebis reaqcia dazianebaze, gansxvavebiTAtipis folikulebis
gamomfeni ujredebisgan, vlindeba kafsuluri da sisxlZarRvovani invaziiT.
uaxlesi gamokvlevebis monacemebidan gamomdimareobs, rom kvanZovani
euTireoiduli Ciyvis parenqimaSi, aseve Hashimoto-s Tireoiditis dros
aRiniSneba Hurtleujredebis populaciis 40%-mde zrda (ГиоргадзеЕ.Р.,
ГогиашвилиЛ.Е. исоавт, 2007; Tsagareli et al., 2011).
n.ruruas, l.gogiaSvilis, z.cagarelis (РуруаН.З.исоавт., 2013; Rurua N, 2014)
mier naCvenebia, rom Hurtle-ujredebis hiperplazia, sisxlsavseobis da
mikrocirkulaciuri kalapotis simWidrovis gadidebis fonze, aris
ujredebis displaziisa da hipoTireozis (Caturego et al., 2000) prognozuli
niSani. sxva avtorebi HHurtle-ujredebiT ganpirobebul hipoTireoidizms
xsnian interferon γ-s eqspresiiT.
farisebri jirkvlis dazianebas Hurtle-ujredebis monawileobiT
axasiaTebs organos normuli arqiteqtonikis darRveva, xangrZlivi
hipoTireoidizmi da Hurtle-ujreduli metaplazia, romelTa asaxsnelad
gansakuTrebiT mniSvnelovania dasaxelebuli tipis populaciis Seswavla.
Bhatacharyga et al., (2003) mier transgenuri xazis Castle Tagvebze, Stami C57/58
Catarebuli eqsperimentis Sedegebma daadgines cvlilebebis maRali
msgavseba adaminis farisebri jirkvlis paTologiasTan. naCvenebia, rom
Hurtle ujredebis dazianeba aris hipoTireoidizmis prediqti, axasiaTebs
ruxi cximovani qsovilis mniSvnelovani akumulacia interfolikulur
sivrceSi, monocituri homopoezuri ujredebis infiltracia da sakuTriv
Hurtle-ujredebis metaplazia. (Canon et al., 2011)
unda aRvniSnoT, rom toqsikuri Ciyvisgan gansxvavebiT, euTireoiduli
Ciyvis dros konstantirebulia Hurtle-ujredebis (onkocitebis) populaciis
zrda 40 %-iT, rac ujreduli displaziis prognozuli maCvenebelia da
vlindeba moleklur-biologiuri da genetikuri markerebis Tavisebure-
bebiT, saxeldobr, bcl-2 mimarT epitopebis arseboba, Ki-67 dabali eqspresia,
18
C-mycgenebis maRali eqspresia, apoptozis SedarebiT dabali indeqsi
(Renshaw, 2002).
araiSviaTad, punqciur-aspiraciuli biofsiis (FNAB) dros wagrZele-
buli formis epiTelioiduri ujredebi aspiratSi SeiZleba miRebul iqnas
Hurtle ujredebad, romlebic FNAB drosrealurad mxolod nimuSebis 5%-Si
gvxvdeba.sadiagnostiko Secdomis mizezia farisebr jirkvalSi
epiTelioiduri cistis arseboba, romelic gamofenilia wagrZelebuli da
poligonaluri Hurtle msgavsi ujredebiT, mkvrivi, eozinofiluri cito-
plazmiT. umravles SemTxvevaSi es Seesabameba farisebri jirkvlis FNAB
maCveneblebs keTilTvisebiani Hurtle-metaplaziis dros. (Faquin et al., 2005).
mxedvelobaSi misaRebia, rom folikuluri ujredebis raodenobis momateba
mitozuri koeficientis cvlilebebis gareSe aRwerilia eqsperimentuli
Ciyvis drosac (РухадзеР.Г.,2004).
normuli farisebri jirkvlis Tireoiduli epiTeliumis mitozuri
aqtivobis monacemebi upiratesad eqsperimentul xasiaTs atarebs. rigi
avtorebis monacemebiT (ТрехверЮ.Т.,1972; Crisatov et al.,1973) cxovelebis
farisebri jirkvali xasiaTdeba Zalian dabali mitozuri aqtivobiT, Tumca
Redmond da Tanaavt. (1978) aRniSnaven, rom virTagvebis farisebri jirkvlis
folikuluri ujredebis mitozuri aqtivoba sakmaod didia.amave dros eWvs
ar iwvevs is faqti, rom farisebri jirkvlis erT-erTi Tavisebureba aris
misi parenqimis maRaliproliferaciuli potenciali. amis damadasturebelia
misi swrafi regeneraciuli Tviseba rogorc travmis, ise nawilobrivi
Tireoideqtomiis Semdeg da aseve Ciyvis formirebis procesSi
(АлешинБ.В.исоавт.,1988) maRali proliferaciuli aqtivobis miuxedavad
folikulur ujredebSi mitozuri figurebis aRmoCena sakmaod rTulia
(ЦагарелиЗ.Г.исоавт.,2011).
farisebri jirkvlis funqciis cvlilebaTa induqciaSi did rols
TamaSobs misi sisxlis mimoqcevis sistemis cvlileba, gaZliereba an
reduqcia, angiogenezis raodenobrivi an Tvisobrivi gadakeTeba.
angiogenezi warmoadgens mravalsafexurovan process, qsovilis
biopotencialis Sefasebis wamyvan faqtors. (Rzeszutko et al., 2004).
am TvalsazrisiT endokrinuli jirkvlebi yvelaze ufro xelsayreli
eqsperimentuli modelia angiogenezis SeswavlisTvis. neovaskularizacia,
19
romelic isazRvreba mikrosisxlZarRvTa simWidroviT (density) imyofeba
pirdapir kavSirSi angiogenezis fenomenTan (КрючковаА.Н.,ФрейндГ.Г.,2008).
sisxlZarRvovani endoTeluri faqtori (VEGF) endoTeluri ujredebis
zrdis stimulatoria da SeuZlia gaaZlieros maTi hiperplazia rogorc
fiziologiur, ise paTologiur procesSi (Rzeszusko eg al., 2004; Gabreel, England
et al., 2007; Viacava, Bocei, Tonachera et al., 2007) VEGF- iT ganpirobebuli efeqti
vlindeba VEGFR-2 meSveobiT endoTeliocitebze, VEGFR-1 asrulebs
angiogenezis receptorebis regulatoris rols parakrinuli efeqtis
saSualebiT, autokrinuli regulatoruli rgolis inhibirebiT (Gabreel,
Ferrara, 2003 Saleh H.A et al., 2010).
neovaskularizaciasa da mikrosisxlZarRvebis simkvrives Soris damtki-
cebuli korelaciis miuxedavad, farisebri jirkvlis struqturuli Zvrebi
am poziciidan arasakmarisad aris Seswavlili. ufro metic, arsebobs
gamokvlevebi, romlebic miuTiTeben daavadebis gamovlinebis da zrdis
biologiur potencials Soris disbalansze (Sanders, Silverman, 1998; Akslen,
LiVolsi, 2000; Cristopher et al., 2011).
angiogenezimniSvnelovan rols TamaSobs transformirebuli fari-sebri
jirkvlis funqciaSi, rodesac endoTeluri ujredebis proliferacia
uswrebs Tireocitebis hiperplazias.
rig naSromebSi naCvenebia, rom angiogenezis daTrgunva
SesaZlebeliazogierTi zrdis faqtoriT, kerZod, endoTeliocitebis
apoptozis stimu-latoriT, magaliTad, endostatiniT. endostatins SeuZlia
gamoiwvios endoTeliocitebisa da maTi winamorbedebis
endostatindamokidebuli apop-tozi (Hoffman, Hofbauer et al., 2004; Klubo-
Gwedzinska et al., 2007; Saleh Y., Jin et al., 2010). avtorebi erTsulovnebi arian imaSi,
rom imunomarkerebi CD34, CD31, p27 Tireoiduli parenqimis zrdis
potencialis adekvaturi indikatorebia. VEGF produqcias Tvlian
Tireotropin (TSH)-inducirebulad (Hoffman, Hofbauer et al., 2004), radgan TSH
zrdis qsovilSiVEGFmRNA cilis Semcve-lobas. angiogenezi xorcieldeba
axali sisxlZarRvebis formirebis stimulaciiT ukve arsebuli
endoTeliocitebidan.
20
VEGF sisxlZarRvovani endoTeluri zrdis faqtori specialuri
mitogenia endoTeluri ujredebisTvis. dadgenilia angiogenezSi misi mTa-
vari mediatoris funqcia farisebr jirkvalSi (Klubo-Gwedzonska et al., 2007),
angiogenezis biopotencialis Sefasebis safuZvlad miRebulia
perivaskuluri zonebis zrdis Sefaseba, romlebic mgrZnobiarea Semdegi
faqtorebis mimarT:
_ insulinis msgavsi zrdis faqtori - IGF-1 moqmedebis faqtori; TGF –
β1 apoptozis induqtiuri da kolagenis produqciis mastimulire-beli, rac
fibrozis gavrcelebas uwyobs xels.
Rogorc Rzeszutko et al.(2004) Sromebidan irkveva, angiogenezi farisebr
jirkvalSi warmoadgens mravalsafexurian process, dakavSirebuls
ujredSoris matriqsTan, proliferaciasTan da endoTeluri ujredebis
migraciasTan.
bevri mkvlevaris daskvniT farisebr jirkvalSi sxvadasxva antisxeu-
lebis gamoyenebam angiogenezis vizualizaciisTvis da misi Sefasebis
mizniT cvladi parametrebis gamoyenebam SeiZleba migviyvanos gansxvavebul
Sedegebamde da daskvnebamde (Saleh et al., 2010; McHenry et al., 2011).
mikrosisxlZarRvebis raodenoba avlens gansxvavebas sxvadasxva
histologiuri tipis cvlilebebSi. keTilTvisebian procesSi sisxlZarR-
vebis raodenobam gadaaWarba maT ricxvs avTvisebian simsivneebSi. ase
magaliTad, avTvisebian simsivneebs Soris mikrosisxlZarRvebis maqsimumi
aRmoCenili iyo papilur karcinomaSi, rac SeiZleba aisxnas swored
dazianebis konkretuli histologiuri tipiT. am monacemebis saSualebiT
SeiZleba gakeTdes daskvna, rom angiogenezi, romelic Tan axlavs
keTilTvisebian hipertroful cvlilebebs, maT Soris, difuzur toqsikur
Ciyvs, realizdeba mcire diametris mravalricxvovani sisxlZarRvebis
formirebiT, maSin, rodesac avTvisebian simsivneebSi warmodgenilia didi
diametris sisxlZarRvebi.
farisebri jirkvlis dazianebis droscalkeul histologiur tipebis
mixedviT erTidaigive parametris (MVA) Sefasebisas mniSvnelovani
gansxvaveba ar iyo naCvenebi (Ling Lan et al.,2007). sisxlZarRebiT dakavebuli
farTobi farisebri jirkvlis calkeul kvanZovan warmonaqmnebSi iyo
analogiuri, miuxedavad sxvaobisa axalwarmoqmnil mikrosisxlZarRvTa
21
raodenobaSi, amitom, Rzeszutko da Tanaavtorebi(2004), Tseleni-Balafuta et al.(2006)
farisebr jirkvalSi angiogenezis Seswavlisas gamoyofen axali
warmonaqmnebis or saxeobas: hipo da hipervaskularuls. farisebri
jirkvlis kvanZebSi gamoxatuli angiogenezi miuTiTebs keTilTvisebian
procesze, n.rurua, l. gogiaSvili, z. cagareli(2013) Tireoidul qsovilSi
angiogenezis aqtivobis Sefasebis dros mividnen daskvnamde, rom VEGF-
reaqciis dabali intensivoba aRniSnuli iyo farisebr jirkvalSi mcire
hiper da hipoaqtiur ubnebSi.gamoxatul angiogenezs adgili hqonda
avTvisebian kvanZebSi, romlebic gansxvavdebodnen sisxlZarRvebis simWid-
roviT, rac Tavis mxriv, damokidebuli iyo procesis histologiur tipze
(raobaze).
22
Tavi II
gamokvlevis dizaini, masala da meTodebi
2.1 klinikuri masalis SemTxvevaTa SerCeva da Sefaseba
(ZiriTadi da sakontrolo jgufebi)
gamokvlevis relaciur monacemTa bazas warmoadgens orive sqesis
pacientebidan miRebuli operaciul-biofsiuri masala totaluri
Tireoideqtomiis, f.j calmxrivi lobeqtomiis da nawilobrivi rezeqciis
Semdeg. naSromSi aseve gamoyenebulia retrospeqtiuli masala.
mTlianad Seswavlilia Hashimoto-s Tireoiditis 59 SemTxveva,
endokrinologiis erovnuli institutis saarqivo masalebis mixedviT (2006-
2010) _ 21 SemTxveva da 38 axali dakvirveba igive samkurnalo dawesebu-
lebidan (2011-2014) pacientebidan – 10 mamakaci da 49 qali. warmodgenil
kvlevaSi pacientebis saSualo asaki 47 weli (23 dan 70 wlamde) pacientebs
CautardaT totaluri Tireoideqtomia sxvadasxva mizeziT. maT Soris,
Zlieri gadideba (n=12) traqeis stenozi sunTqvis gaZnelebiT gadidebuli
farisebri jirkvlis gamo (n=19), tkivili (n=7) kvanZovani dazianeba (n=17),
papilur karcinomasTan Serwyma (n=4).
klinikuri monacemebi, laboratoriuli da ultrasonografiuli
maCveneblebi, mkurnalobisa da operaciuli Carevis meTodebi miRebulia
Sesabamisi referaluri sabuTebidan pacientis werilobiTi informirebuli
Tanxmobis Semdeg.
laboratoriuli monacemebi miuTiTebdnen antiTireoiduli peroqsi-
dazis mimarT antisxeulebis arsebobaze, calkeul SemTxvevaSi (n=6) aRi-
niSneboda antiTireoglobulinuri antisxeulebi. Hashimoto-s Tireoiditis
klinikuri diagnozi efuZneboda endokrinologTa evropis asociaciis, aSS
klinikur endokrinologTa asociaciisa[ACCE–http://www. aace.com] da
msoflio jandacvis organizaciis gaidlainebs. xolo Semdgom dadasturda
operaciuli masalis histopaTologiuri kvlevebis SedegiT.
rogorc wesi, Hashimoto-sTireoiditis tipiur histopaTologiur
suraTSi warmodgenilia limfoplazmocituri infiltracia, folikulebis
23
germinaciuli centrebis formirebiTa da araiSviaTad, maTi destruqciiT,
Hurtle-s ujredebis cvlilebebi, aseve fibrozis sxvadasxva xarisxi.
fokaluri (araspecifikuri) limfocituri Tireoiditi farisebri
jirkvlis simsivnurad transformirebul qsovilSi kvlevaSi ar aris
Setanili.
aseTive wesiT moZiebulia difuzur-toqsikuri Ciyvis operaciuli
masala (n=83).
yvela dakvirvebis da manipulaciis dros gaTvaliswinebul iqna
iv.javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis bioeTikuri
komisiis moTxovnebi.
difuzuri toqsikuri Ciyvis klinikur-laboratoriuli monacemebi
dakvirvebaSi CarTuli iyo 83 pacienti difuzur-toqsikuri Ciyvis
diagnoziT. asaki 19-49 weli, aqedan mamakaci (n=44) qali (n=39). yvela
gamokvleul SemTxvevaSi farisebri jirkvali iyo difuzurad gadidebuli.
SemTxvevaSi 64.5%-Si aRiniSneboda III xarisxis difuzurad gadidebuli
farisebri jirkvali, 27,9%-Si IV xarisxi, 6,38%-Si V xarisxis Ciyvi.
pacientebs aReniSnebodaT hiperTireozis simptomatika da sindromebi:
arastabiluri hemodinamika, taqikardia, saerTo sisuste, ofTalmopaTia,
oflianoba, Sromisunaris daqveiTeba, uZiloba, tremori, sunTqvisa da
ylapvis gaZneleba, Termoregulaciis moSla. reproduqciuli asakis
qalebSi aRiniSneboda dismenorea, spontanuri aborti. pacientebis 94,6%-s
aReniSneboda saSualo simZimis Tireotoqsikozi. hormonalur fonSi
dafiqsirda Semdegi Zvrebi: sisxlSi T3,T4 da TSH gamokvleuli iyo
standartuli Kit nakrebiT (“Humman”) T3– 0,69-2,02 ng/mlT4 4,4-11.6 mg/dl TSH
0,4-6,4 ml/l. dadginda T3 da T4 zrda sisxlSi, TSH mkveTri Semcireba
SemTxvevaTa 21.5%-Si aRiniSna mZime formis Tireotoqsikozi, rac TSH
nulovani raodenobiT gamoixata TSH=0
msubuqi formis dros 5,3% pacientebSi T3T4 da TSH ar gansxvavdeboda
normisagan, Tumca TSH saSualo done normis yvelaze mcire zRvars
scildeboda.
klinikuri masalis kvleva mimdinareobda Cvens mier SemuSavebuli anke-
tis mixedviT, romelSic gaTvaliswinebuli iyo: 1) sqesi, 2) asaki, 3) sa-
24
cxovrebeli adgili, 4) anamnezis xangrZlivoba, 5) operaciuli mkurnaloba,
6) memkvidreoba (endokrinologiuri daavadebebi mSoblebSi, axlo naTesa-
vebSi) qalebSi fiqsirdeboda ginekologiuri anamnezi 7) sxva qirurgiuli
Carevebi, kohortul jgufs warmonadgenda 59 pacienti Hashimoto-s Tireoi-
ditiT da 83 difuzur-toqsikuri CiyviT. masala miRebulia endokrino-
logiis erovnuli institutidan (bioqimiuri kvleva, ultrasonografia,
operaciul-biofsiuri masalaa).
sakontrolo jgufi 25 SemTxveva (e.w pirobiTi `norma”) warmodgenilia
sasamarTlo kveTis eqspertizis masaliT (anamnezSi endokrinuli paTo-
logiis gareSe). aseve Sedarebis jgufSi CavrTeT kvanZovani euTireoiduli
Ciyvis 20 SemTxveva.
memkvidreobiTi datvirTva gamovlinda kohortuli kvlevis pacientTa
47%-Si. rogorc msoflio statistikis maCveneblebi adastureben, Cvens
masalazec qalebi Seadgendnen pacientTa umravlesobas, Sefardeba 8:1. aqve
unda iTqvas, rom Hashimoto-s Tireoiditis dros Sefardeba Seadgenda 12:1.
calkeul SemTxvevaSi kvanZovani procesis Sefasebisas gamoyenebuli iyo
wvrilnemsiani aspiraciis meTodiT miRebuli (FNA) monacemebi, romelmac
daadastura koloiduri moproliferacie Ciyvis diagnozi. Sesadarebel
jgufSi (kvanZovani euTireoiduli CiyviNn=20), klinikur suraTs gansa-
zRvravda hormonuli foni, farisebri jirkvlis zomebi, forma, dazianebis
simetria. iseve, rogorc Hashimoto-s Tireoiditis dros, farisebri jirkvlis
zomebi meryeobda II-V xarisxamde, didi zomis kvanZis dros viTardeboda
sasunTqi gzebis kompresia, aseve irgvliv myofi qsovilebis zewola, rac
Hashimoto-s Tireoiditis pirobebSi operaciis Cvenebis erT-erT dominants
wamoadgenda.
2.2 histologiuri kvlevis meTodebi
farisebri jirkvlis sxvadasxva ubnebidan aRebuli qsovilovani nimuSebi
fiqsirdeboda 10% formalinis buferul xsnarSi (pH=7.35). dehidrataciis
Semdeb masalis Cayalibeba xdeboda parafinis blokebSi. seriuli anaTlebi
iRebeboda hematoqsiliniTa da eoziniT. (H&E), zogierT SemTxvevaSi
pikrofuqsiniT van gizonis wesiT.
25
morfologiuri kvlevis mizniT Seswavlilia: folikulaTa ganakveTis
farTobi, Tireocitis, misi birTvebisa da citoplazmis farTobi, kapilaris
ganakveTis farTobi. agreTve gansazRvruli iqna folikulebisa da
Tireocitebis saSualo raodenoba erT folikulSi.
am miznebisaTvis gamoyenebuli iqna trinokularuli mikroskopi Daffodil
MCX100, okular-mikrometri MOB-1 15X . yvela metriuli procedura
tardeboda obieqtivi 90X, okulari 7X gadidebis pirobebSi.
folikulebis da Tireocitebis ricxvis dadgenisas mxedvelobis velSi
viTvlidiT im struqturebs, romelTa diametris 2/3 ze meti iyo misawvdomi
gasazomad. aRebuli iyo 50 (mina) nimuSi Seswavlili jgufebidan. TiToeul
jgufSi aiTvleboda 50 mxedvelobis velze ganlagebuli parametrebis
farTobi da raodenoba. viTvlidiT saSualo mniSvnelobebs, roca
calkeuli maCveneblebis ricxvi Nn=50. farTobi gamosaxulia mkm2-Si.
folikulebis, Tireocitebis, kapilarebis, birTvebis farTobi
gamoiTvleboda formuliT: V=a2bπσ
π = 3.14
a da b – didi da mcire diametri
σ – saSualo ariTmetikuli cdoma (±M)
statistikuri kvlevis mizniT gamoyenebulia paketi IBM SPSS versia 22.0.
Man-Whitney-s koeficientis gamoTvla. statistikurad sarwmuno sxvaobad
iTvleboda p≤0,05
yvela gamokvleuli maCvenebeli Sedarebulia rogorc normasTan, iseve
Seswavlil jgufebs Soris.
2.3 imunohistoqimiuri kvlevis meTodebi
kvlevis mizani iyo sisxlZarRvTa endoTeluri zrdis faqtoris (VEGF),
Tireoidmastimulirebeli hormonis (TSH), S-100 cilis da TTF-1 da CD34
eqspresiis aqtivobis kvleva farisebri jirkvlis yvela Seswavlili
dazianebis dros.
sisxlZarRvTa endoTeliumis zrdis faqtori (VEGF) warmoadgens
endoTeliocitebis sasignalo cilas da SeuZlia gaaaqtiuros maTi zrda
26
rogorc fiziologiur, ise paTologiur pirobebSi (Senino, McDonald 2012;
Tohyama, Matsui, Kodama et al, 2014).
angiogenezi asrulebs sakvanZo rols farisebri jirkvlis Ciyvisebri
transformaciis msgavs procesebSi, gansakuTrebiT, rodesac endoTeluri
ujredebis proliferacia win uswrebs folikulebis zrdas, gansazRvravs
VEGF donis matebas sisxlis SratSi da intraTireoidul arealSi
toqsikuri da Hashimoto-s tipis goitrogenezis dros (Tseleni-Balafouta et al,
2006).
cila CD34- warmoadgens endoTeluri ujredebis proliferaciis mTavar
xelSemwyob faqtors ara marto nodularul procesebSi, aramed anTebiT,
maT Soris autoimunuri aqtivobiT mimdinare procesebSi.
dagegmili amocanis farglebSi cila S-100 receptoruli statusis
kvleva Hurthle-s TireocitebSi, romlebic ar eqspresireben TSH-s,
gamoavlens am ujredTa proliferaciiT mimdinare procesebs
(gamoyenebulia poliklonuri antisxeulebi RTU-S100p neiroendo-krinuli
genezis struqturebisTvis,.
adamianis TTF-1 aris 38 Kd birTvuli proteini (NK-2 jgufis
transkripciis faqtori. asrulebs saregulacio cilisa da organogenezis
maregulirebeli faqtoris rols.Mmas axasiaTebs filtvis, tvinis da
farisebri jirkvlis normul da neoplaziur qsovilSi maRali eqspresia,
ris gamoc warmoadgens farisebri jirkvlis avTvisebiani zrdis
mniSvnelovan markers. VEGF da CD34 prognozuli Rirebuleba ukavSirdeba
operaciis Semdgomi recidivebis prognozis SesaZleblobas.
Cveni kvlevis specialuri amocanebidan gamomdinare mizanmimarTulad
Seswavlilia VEGF, CD34 da TSH eqspresiis Taviseburebani aseve S-100 cilisa
da TTF-1-s aqtivoba farisebri jirkvlis qsovilSi difuzuri toqsikuri
Ciyvis da Hashimoto-s Tireoiditis dros. aseTi midgoma mniSvnelovani da
ganmsazRvrelia, radgan ori dasaxelebuli nozologiuri erTeuli
gansxvavdeba funqciuri aqtivobiT, magram paTogeneziT autoimunur
daavadebaTa gamovlenis or saxeobas warmoadgens. amave dros SeiZleba
vupasuxoT kiTxvaze: aris Tu ara Hurthle-s ujredebis proliferacia
asocirebuli A-tipis Tireocitebis apoptozTan, ris Sedegad adgili aqvs
27
farisebri jirkvlis parenqimis Canacvlebas difuzuri limfoiduri
infiltraciiT hipoTireozis gamosavaliT.
crudadebiTi da cruuaryofiTi Sedegebis gamoricxvis mizniT
imunohistoqimiuri reaqciebi Catarda ganmeorebiT reJimSi, aseve sxva
Tireoiduli paTologiis dros.
WHO klasifikaciis Tanaxmad Cvens masalaSi yvela Seswavlili
Tireoiduli paTologia dayofilia 3 jgufad:
1). Hashimoto-s Tireoiditi (n=20),
2), difuzuri toqsikuri Ciyvi (n=20)
3). kvanZovani Ciyvi (n=20)
aseve 10 SemTxveva, “normuli” qsovilis nimuSebi, moZiebuli
sasamarTlo-samedicino eqspertizis biurodan, e.w “sasamarTlo gakveTis”
masalebi.
yvela anaTali aRebulia poli-L-lysine-T dafarul sasagne minaze. reaqciis
msvleloba Semdegia:
1). deparafinizacia, rehidratacia da inkubacia 30 wT 3% H2O2xsnarSi;
2). 20 wT fosfatur buferSi dayovneba (PBS),
3). antigenis demaskireba mikrotalRuri Rumelis reJimSi (600W) 20 wT)
citratul buferSi gacivebis fazebiT (0.01µ;PH 6.0)
anaTlebis inkubacia xdeboda pirvelad antisxeulebTan 1 saaTiT
oTaxis temperaturaze, 3-jeradi garecxviT PBS oTaxis temperaturaze,
meoradi antisxeulebiT zemoqmedeba da imunuri kompleqsebis identifikacia
streptavidinperoqsidazas saSualebiT. inkubacia xdeboda:
1) poliklonuri anti-VEGF -165 antisxeulebiT 1:50 ganzavebiT
2) poliklonuri anti TSH-antisxeulebTan (BioGenex, aSS)
3)Mmonoklonuri anti CD34-clone QBEnd/10 – ganzaveba 1:20 (BioGenex, aSS)
4) cila S-100 – deteqcia RTU-S100p poliklonuri antisxeulebi (BioGenex,
aSS)
5) TTF-1antisxeulebi, ganzaveba 1:25 (clone SPT24, “Novocastra”).
Sedegebis vizualizacia tardeboda 0,05% 3,3 diaminobenzidinisa da
wyalbadis zeJangis garemoSi, birTvebis daRebva xdeboda hematoqsiliniT,
28
gamWvirvalobis uzrunvelyofa – DPX. yvela proceduras vatarebdiT
mwarmoebeli firmis rekomendaciiT (“BioGenex”, “Novocastra”).
mikrosisxlZarRvTa simWidrovesa da raodenobas vafasebdiT Rzeszutko
da Tanaavt (2004) da Yamamoto da Tanaavt.(2004) mier mowodebuli rekomen-
daciebiTa da meTodologiiT. mikrosisxlZarRvTa simWidrove (MVD)
SeswavliliaVEGF eqspresiis mixedviT 50 mxedvelobis velSi, miuxedavad
imisa, aris Tu ara (vizualizdeba Tu ara) sisxlZarRvTa sanaTurebi,
amdenad,VEGF eqspresiis dros SeRebili endoTeluri ujredebi an maTi
klasterebi identificirebuli iyo rogorc calkeuli mikrosisxlZarRvi.
patara gadidebiT (X40) Seswavlis Semdeg SerCeul iqna sami mxedvelobis
veli fibrozisa da limfoiduri infiltraciis gareSe, sisxlZarRvTa
maqsimaluri koncentraciiT (“hot spots”). momdevno etapzeSuqoptikuri
mikroskopis did gadidebaze (200X) ganisazRvra mikrosisxlZarRvTa
raodenoba da simWidrove (AMC/Field)(Rurua N.Z et al. 2013).
imunohistoqimiuri kvlevis Sedegebisa da mikrosisxlZarRvTa
simWidrovis Sefaseba xdeboda Suqoptikur mikroskopze “Daffodil” MCX-100 (
avstria), romelic aRWurvilia “Sony”-s cifruli fotokameriT mikrosko-
puli gamosaxulebis kompiuterul ekranze gardaqmnis SesaZleblobiT.
TSH, CD34, VEGF, cila S-100 da TTF-1 eqspresiis intensivobas viTvlidiT
naxevradraodenobrivi meTodiT (Rydlova et al., 2008) Semdegi sqemiT: uaryofiTi
(0), 1=≤10%; 2=11-50%; 3=51-80%; 4=>80%
statistikuri analizisTvis gamoiyeneboda programa Microsoft Excel 7.0,
aseve SPSS/PS versia 22.0 Windows-Tvis, saWiroebis dros CarTuli iyo X2
kriteriumi, ranguli, man-uitnisa da livinis dispersiuli
parametrebi.Sesadarebel jgufebs Soris zRvari P≤0.05 iTvleboda
statistikurad sarwmunod.
masalis ganawileba gamoyenebuli morfologiuri kvleviT meTodebis
mixedviT naCvenebia cxrilSi 1:
29
cxrili 1
იმუნოჰისტოქიმია ჯგუფები
SemTxvevaTa raodenoba
VEGF TSH CD34 S100 TTF-1 მორფომეტრია
საკონტროლო(ნორმა)
25 10 10 10 10 10 10
დტჩ 83 45 40 40 40 40 50
ჰაშიმოტოსთირეოიდიტი
59 45 40 40 40 40 50
ეუთირეოიდულიჩიყვი
20 10 10 10 10 10 10
angiogenezis Sefaseba
mikrosisxlZarRvTa simWidrovis mixedviT (microvessels density test)
umravlesoba Seswavlili anaTlebisa farisebri jirkvlis qsovilis
nimuSebidan iyo araerTgvarovani mikrosisxlZarRvebis sxvadasxva
raodenobis da ganawilebis mixedviT. mikrosisxlZarRvTa Semcveli
dadebiTi velebi aiTvleboda dadebiTi reaqciiT VEGF da CD34 mimarT,
VEGF pozitiuri ki gamoiyeneboda sisxlZarRvTa simWidrovis dasadgenad
farTobis erTeulze.
kvlevis pirveli etapi:
sinaTlis mikroskopis gadidebiT X40 SerCeul iqna 3 mxedvelobis veli
mikrosisxlZarRvTa yvelaze maRali simWidroviT (density) e.w `cxeli” werti-
lebi (hot spots) sisxlZarRvebi iTvleboda gadidebiT 200X. CD34 da VEGF
dadebiTi sisxlZarRvovani velebi cifrul mikroskopze Daffodil MCX-100
(avstria) Seswavlis Semdeg procesirdeboda kompiuterul versiaSi
programiT MultiScan 5.10
yvela Seswavlil SemTxvevaSi sisxlZarRvebis totaluri raodenoba
gaTvlili iyo gadidebisTvis 200X (velze) - (MVC). xolo are, dakavebuli
VEGF dadebiTi sisxlZarRvebis mier igive velSi izomeboda, rogorc MVA.
viTvlidiT 10 reprezentul vels da TiToeul ares samjeradad.
30
masalis statistikuri analizi CatardaMicrosoft Excel-7.0 da
SPSSProfessional Statistics-20.0 (USA) versiaSi.saWiroebis dros gamoviyeneT arapa-
rametruli kriteriumi Spearman Rank test VEGF aqtivobis da erTi mxriv
sisxlZarRvTa raodenobis (MVC) da meore mxriv MVA SedarebisTvis.
31
Tavi III. sakuTari gamokvlevis Sedegebi
3.1. Hashimoto-s Tireoiditis klinikur-laboratoriuli monacemebis
Sefaseba procesis aqtivobis TvalsazrisiT
qirurgiuli wesiT amokveTili farisebri jirkvlis qsovilovani
fragmentebi fiqsirebul iqna formalinis 10% neitralur buferul xsnarSi
da Cayalibda parafinSi. seriuli anaTlebi (4mkm sisqis) yvela gamokvleuli
blokidan iRebeboda hematoqsiliniT da eoziniT, aseve imunohistoqimiuri
meTodebiT. ori paTologanatomis z.c da l.g mier Seswavlilia TiToeuli
SemTxvevidan xuTze meti hematoqsiliniT da eoziniT SeRebili
anaTali.erTi blokis principiT SerCeuli iyo masala imunohistoqimiuri
markere-bisTvis. yuradRebas vaqcevdiT Semdeg histologiuri
Taviseburebebs: stromis fibrozi, limfoplazmocituri infiltracia,
farisebri jirkvlis folikulebis zoma, folikulur ujredTa
degeneracia, limfoiduri folikulebis warmoqmna, giganturujredovani
da/an histiocituri infilt-racia, aseve solidur ujredTa budobrivi
hiperplazia da brtyelujre-dovani metaplazia. dasaxelebuli
kriteriumebis gamoyeneba xels uwyobs stromis fibrozis xarisxis
Sefasebas: 3+, Tu Tireoiduli parenqimis naxevari Canacvlebulia
fobrozuli qsoviliT, 2+, Tu 1/3 parenqimisa Canacvlebulia fibrozuli
qsoviliT; 1+, Tu 1/3-ze naklebi Tireoiduli parenqima Canacvlebulia
fibrozuli qsoviliT da _, Tu fibrozi ar aris TvalsaCino.
anaTlebi, romelTa Sefaseba Seadgenda 3+ an 2+ gamoyenebuli iqna
Hashimoto-s Tireoiditis fibrozuli variantis sadiagnostiko kriteriume-
bad, amasTan folikulebis zomebi Sefasda Semdegnairad: mikrofoli-
kulebi, zomiT naklebi vidre normaSi, diametri d<100nm)
normofolikulebi (d 200-400 nm) da makrofolikulebi (normaze ganieri,
d> 500 nm). folikuluri ujredTa degeneracias vafasebdiT degeneraciuli
folikuluri ujredebis procentuli raodenobiT did gadidebaze: mZime (3+,
>50%), zomieri (2+, 33-50%) msubuqi (1+, <33%) aseve “_” negatiuri (degene-
raciuli cvlilebebi ar vizualizdeba).
limfoiduri folikulebis formirebis xarisxi Sefasda limfoiduri
folikulebis siWarbiT Tireoidul stromaSi rogorc: 3+ (xSiri); 2+
32
(zomieri); 1+ (iSviaTi formireba); _ (formacia ar aris). histiocitebis
ricxvi infiltratebSi Seadgenda: didi raodenoba 3+; (>10/ did gadidebaze
erT mxedvelobis velSi), 2+ (zomieri, ≥5 ujredi imave farTobze), 1+
(susti, <5) da _(negatiuri Sedegi).
klinikuri da laboratoriuli monacemebis analizi Sejamebulia
cxrilSi 2; mocirkulire antisxeulebis titri (Tireoiduli peroqsidazasa
da Tireoglobulinuri antisxeulebis done Seadgenda saSualod 95% mde:
antiperoqsidazuli antisxeulebi 186 (63-438), antiTireoglobulinuri anti-
sxeulebi 510 (167-1178), antisxeulebis titri gansakuTrebiT ufro maRali
iyo Tireoiditis im SemTxvevaSi, romelic gamoirCeoda intensiuri plazmo-
cituri infiltraciiT vidre fibrozuli formis jgufSi (cxrili 2).
cxrili 2
ZiriTad klinikur simptomebsa da sisxlSi antiTireoiduli antisxeulebis titrs Soris korelacia
maCveneblebi P
pacientis asaki (wlebi) 47 ± 18
sqesi(mamakaci/qali) 16 / 21
Tireoideqtomiis Cveneba: 1/2/3/4/5 15 / 6 / 2 / 3 / 1
daavadebis xangrZlivoba (wlebi) a5 ± 4
farisebri jirkvlis funqciuri mdgomareoba (subklinikuri hipo/eu/hiperTireoidizmi) b
18 / 11 / 3
antiTireoglobulinuri antisxeulebi 510(167-1178)
antiTireoperoqsidazuli antisxeulebi 186(63-438)
Semoklebebi: 1-gadideba; 2-traqeis stenozi; 3-tkivili; 4-kvanZovani dazianeba;
5-Tanmxlebi papilaruli karcinoma
33
a _ ±Sd
b – yvela pacients ar hqonda sruli gamokvleva.
antiTireoiduli peroqsidazas antisxeulebis titri Seadgenda 85 (55-133),
xolo antiTireoglobulinis antisxeulebi Seadgenden 147 (72-303), (p=0.0086;
p=0.0168, Sesabamisad). unda gaviTvaliswinoT, rom Cveni pacientebis umrav-
lesoba operaciamde iRebda hormonoCanacvlebiT mkurnalobas
levoTiroqsiniT Tireomastimulirebeli hormonis supresiuli dozis
saxiT.
aRsaniSnavia, rom limfoplazmocituri infiltraciisa da msxvili
limfoiduri folikulebis warmoqmnis pirobebSi germinaciuli centrebis
formirebiT, rogorc wesi, gamoxatuli iyo subklinikuri hipoTireoidizmi.
amdenad, zemoT dasaxelebuli Sedegebi safuZvels gvaZlevs davaskvnaT,
rom Hashimoto-s Tireoiditi ar aris erTgvarovani dazianeba. is vlindeba
farisebri jirkvlis parenqimis sxvadasxva cvlilebebiT, romelTa xasiaTi
ganisazRvreba parenqimis limfoplazmocituri infiltraciis intensivobiT.
H&E mikroskopia
qirurgiuli wesiT amokveTili farisebri jirkvlis qsovilis
fragmentebi dafaruli iyo SemaerTebelqsovilovani SemomsazRvreli
kafsuliT, romelic ar iyo mWidrod mixorcebuli qveSmdebare
struqturebTan, rac, erTmniSvnelovnad gamoricxavda ridelis
Tireoiditis diagnozs. nekrozi an kalcifikacia ar aRiniSneboda.
34
b
sur. 1. Hashimoto-s Tireoiditi
a _ kerovani limfoplazmuri infiltracia, Warbujredovani stroma;
b _ difuzuri limfoplazmocituri infiltracia, H&E 100X
zogadmorfologiuri kvleviT dadginda, rom plazmuri ujredebi,
eqstensiuri limfoiduri infiltracia, stromis fibrozi warmoadgenen
mniSvnelovan ganmasxvavebel niSnebs fibrozul formasa da limfoidur
formas Soris. es monacemebi warmodgenilia cxrilSi 3, saidanac Cans, rom
mkveTri difuzuri an kerovani infiltracia fiqsirdeboda didi
raodenobiT plazmuri ujredebis mozidvis dros. (sur 1 a, b)
cxrili 3
zogadhistologiuri cvlilebebi Hashimoto-s Tireoiditis limfoiduri fibrozuli formebis dros
histologiuri varianti
Hashimoto-s Tireoiditis fibrozuli forman=30
Hashimoto-s Tireoiditis limfoiduri forman=29
P
fibrozuli varianti -interfolikuluri/interlobuluri
21 / 9 7 / 22 <0.001
stromis fibrozis xarisxi (3+, 2+, 1+, _)
15 / 11 / 4 / 0 12 /7 /10 / 0 <0.001
limfoplazmocituri infiltracia 3+, 2+, 1+, _
20 / 8 /2 / 0 7 / 10 / 12 / 0 <0.001
plazmuri ujredebis ricxvi mikroskopiT didi gadidebis dros
91 ± 31 57 ± 7 <0.001
35
sawinaaRmdego suraTs vxedavT limfoiduri formis dros. am SemTx-vevaSi
adgili hqonda plazmurujredovan infiltracias stromaSi, magram naklebi
intensivobiT,gansxvavebiT ganxiluli SemTxvevebisgan. mxolod 4
SemTxvevaSi warmodgenili iyo zomieri fibrozi.
sur. 2. Hashimoto-s Tireoiditi, limfoplazmuri ujredebis didi raodenoba, aqve interfolikuluri fibrozis fokusebi H&E, 100X
Hashimoto-s Tireoiditis fibrozuli formis dros SemaerTebel-
qsovilovani struqturebis gavrceleba, masalis mixedviT, SeiZleba daiyos
sam variantad:
1) interlobuluri (wilakTaSorisi) fibrozi;
2) interfolikuluri fibrozi;
3) nawiburovani fibrozi.
aqedan, interlobuluri fibrozi warmoadgens yvelaze xSir variants
Hashimoto-s Tireoiditis aRweril sklerozul cvlilebebSi.
ganmarteba _ interlobuluri fibrozi Seesabameba iseT mdgomareobas,
rodesac fibrozuli qsovili Semoexveva da gascdeba calkeuli wilebis
sazRvrebs (folikulTa mcire jgufebSi).
36
interfolikuluri fibrozi warmoadgens iseT cvlilebas, rodesac
izrdeba fibrozuli qsovilis Semcveloba folikulebs Soris sivrceSi da
hyofs cakleul Tireoidul folikuls (sur. 3 a,b).
calkeul SemTxvevaSi, mkvrivi, keloidis msgavsi fibrozi
gamoixateboda fibrozuli qsovilis CazrdiT calkeul folikuls Soris
sivrceSi. unda aRiniSnos, rom Hashimoto-s Tireoiditis fibrozuli formis
samive varianti SeiZleba arsebobdes sxvadasxva kombinaciaSi, magram
dominanturi iyos erT-erTi, romelic ikavebs organos qsovilis naxevars
mainc.
a
b
sur. 3. Hashimoto-s Tireoiditi: a _ interfolikuluri fibrozis histopaTologiuri suraTi, b _ calkeul folikulebs Soris
faSari Warbujredovani stromaH&E100X
37
Hashimoto-s Tireoiditis is variantebi, romelTac ar axasiaTebdaT
gamoxatuli sklero-fibrozuli kerebi, warmodgenili iyo vrceli limfo-
plazmocituri infiltraciis ubnebiT, didi zomis germinaciuli centriT
da araproporciulad msxvili folikulebis SerwymiT. Tumca am variantSic
adgili hqonda interfolikulur fibrozs parenqimuli elementebis Semci-
rebiT, mkvrivi fibrozuli konebis mier mosazRvreTireoiduli foliku-
lebis Canacvlebas (sur. 4). aqve warmodgenili iyo limfoepiTeluri dazia-
nebis sazRvari (sur. 5).
sur. 4. Hashimoto-s Tireoiditi: interfolikuluri fibrozi:
Tireoiduli folikulebi mcire zomis, kompresiuli gancalkevebuli
fibrozuli SemaerTebeli qsoviliT, foni – vrceli limfoidurujredovani infiltracia. H&E 100X.
38
sur. 5. Hashimoto-s Tireoiditi: mkveTri limfoplazmocituri infiltracia folikulur epiTelur ujredebs Soris, Tireoiduli folikulebis
atrofia limfoepiTeluri kontaqtis keraSi, koloidi mkvrivi, mcire raodenobiT. H&E, 200X
Hashimoto-s Tireoiditis ori aRwerili histologiuri variantisa da
difuzur-toqsikuri Ciyvis histopaTologiuri suraTis SedarebiT miRebu-
lia Semdegi Sedegebi: (cxr. 4).
cxrili 4 ujreduli cvlilebebi Hashimoto-s Tireoiditisa (HT)
da difuzur-toqsikuri Ciyvis (DG) dros
HT n=59
DG n=83 PP
Tireodiuli folikulebis zomebi micro / normo / macro 35 / 19 / 5 12 / 23 / 48 0.001
folikuluri ujredebis degeneracia 3+ / 2+ / 1+ / _
22 / 29 / 8 / 0 3 / 17 / 7 / 56 0.001
limfoiduri folikulebis forma 3+ / 2+ / 1+ / _
50 / 9 / 0 / 0 20 / 19 / 30 / 4 0.001
histiocituri infiltracia 3+ / 2+ / 1+ / _
2 / 2 / 5 / 50 0 / 0 / 4 / 79 0.001
brtyelujredovani metaplazia + / _
______ ______
39
Ffibrozuli variantis dros adgili aqvs didi raodenobiT
limfocitebisa da plazmuri ujredebis penetracias folikulur epiTelur
ujredebs Soris sivrceSi, rac iwvevs folikulebis bazaluri membranis
dazianebas da folikuluri ujredebis degeneracias (sur. 5). yovelive
zemoTTqmuli samarTliania antiTireoi-duli antixseulebis maRali
titris dros.
aRniSnuli cvlilebebi iwveven Tireoiduli arqiteqtonikis rRvevas,
fibrozuli qsoviliT parenqimis Canacvlebas, romelic ukavSirdeba
eqstensiur limfoplazmocitur infiltracias. reducirebuli folikulebi
warmodgenilia mcire zomis mikrofolikuluri kunZulebiT, mcire raode-
nobiT mkvrivi koloidiT an mis gareSe (sur. 5).
antiTireoiduli antisxeulebis dabali titris dros folikulur
ujredTa degeneracia ufro msubuq xasiaTs atarebs gavrcelebis mixedviT.
limfoidurifolikulebis arseboba kargad ganviTarebuli germinaciuli
centrebiT warmoadgens erT-erT sadiagnostiko kriteriums Hashimoto-s
Tireoiditis dasaxasiaTeblad.
giganturujredovani infiltracia qvemwvave Tireoiditis citologiur
Taviseburebas warmoadgens, magram calkeul SemTxvevaSi SeiZleba vnaxoT
masalaSi Hashimoto-s Tireoiditis drosac. Cvens masalaze naCvenebia, rom
antiTireoiduli antisxeulebis maRali titris paralelurad aRiniSneba
giganturi ujredebis maRali sixSire (p=0,0002) iseT SemTxvevebSi, sadac
aRniSnuli titri ar iyo mkveTrad momatebuli, giganturi ujredebis
akumulacia warmodgenilia fibrozul stromaSi. aq isini lagdebian
daSlili Tireoiduli folikulebis, limfocitebisa da plazmuri ujrede-
bisgan Semdgar ujredul detritul masaSi an folikulebis sanaTurSi
ganicdian penetracias.
3.2. difuzur-toqsikuri Ciyvis zogadhistologiuri kvlevis Sedegebi
H&E mikroskopia
toqsikuri Ciyvis dros folikulebis zomebis mkveTrad gamoxatul
heterogenobasTan erTad aRsaniSnavia folikulebis gamomfeni A tipis
Tireocitebis hiperplazia, msxvili birTviT, birTvakebiT. damaxasiaTebel
40
niSans warmoadgens bazaluri membranis gasqeleba, ujredis plazmuri
membranis modifikacia. am ukanasknelSi igulisxmeba zedapiruli mikro-
xaoebis, wanazardebis, papilebis da datotvili struqturebis formireba
(sur. 6).
sur. 6. difuzur-toqsikuri Ciyvis hitopaTologiuri suraTi folikulebis gamoxatuli heterogenobiT, H&E, 100X
toqsikuri Ciyvis erT-erTi mniSvnelovani niSani, Cvens masalebze, iyo
Tireocitebis nekrozi, birTvTa jgufis piknozi. parenqimaSi, aseT
pirobebSi gamoxatulia fibroplastikuri xasiaTis cvlilebaTa tendencia
kapilarebis bazaluri membranebis gasqelebiT da eqstrafolikuluri
fibroziT.
hiperTireozis dros araiSviaTad vnaxulobT mravalSrian bazalur
membranas, mis nakecebs, naoWebs, rac kapilarTan misi sakontaqto zedapiris
zrdas emsaxureba. kvlevis ZiriTadi amocanidan gamomdinare, Cveni
yuradReba fokusirdeboda stromisa da eqstrafolikuluri domenis
struqturaze, sadac SedarebiTi morfologiuri kvleviT vafasebdiT
limfoplazmocituri infiltraciis xarisxs, ujredTa Semadgenlobas,
fibrozuli qsovilis gavrcelebis xarisxs da mis struqturas.
41
toqsikuri formis dros Ciyvis qsovilSi mniSvnelovnad iyo
transformirebuli folikulebs Soris stromis elementebi.
difuzuri toqsikuri Ciyvis damaxasiaTebeli iyo fibrozuli qsovilis
grovebi Warbujredovani randomizebuli konebis saxiT. (sur. 7, 8).
sur. 7. difuzur-toqsikuri Ciyvi _ interfolikuluri limfoiduri infiltracia,H&E, 100X
kolagenis boWkoebis Sesivebis, defibrilizaciis da fragmentaciis
paralelurad adgili qhonda maT destruqcias, mTeli konebis homoge-
nizacias da liziss; araiSviaTad, aseTi suraTi morigeobda siderofagebisa
da giganturi ujredebis grovebTan, mudmivad gvxvdeboda fibrozi da
hialinozi stromisa da msxvili sisxlZarRvebis kedelSiD(sur. 8, 9).
SemaerTebelqsovilovani stromis cvlilebebs Tan sdevs mikrocirku-
laciuri kalapotis gardaqmnac. Aase, mag. toqsikuri Ciyvis damaxasiaTe-
belia kapilarizaciis maRali xarisxi, rac gamoixateba ara marto sanaTu-
rebis gaganierebiT, hiperemiiT, aramed kapilarebis Warbi klaknilobiT,
folikulebis kedelTan misi zedmiwevniT axlo dispoziciiT, araiSviaTad
Cans kapilarebis transgresia da zogjer penetraciac ki.
42
sur. 8. difuzuri toqsikuri Ciyvi: limfoidurujredovani infiltracia,
limfoiduri folikulebis warmoqmnis tendenciiT da eqstrafolikuluri fibroziT. H&E, 100X
sur.9. difuzuri toqsikuri Ciyvi, warmodgenilia inkafsulirebuli folikulebi, difuzuri sklerofibrozida hialinozi, H&E, 100X
hiperTireoidizmis mdgomareobisTvis damaxasiaTebelia folikulebis
gamomfeni A-tipis epiTeluri ujredebis hiperplaziis sami varianti:
43
1) nakecebisa da naoWebis warmoqmna folikulis kedelSi (sur. 9);
2) dvrilisebri gamonazardebi – e.w papiluri hiperplazia da hiper-
trofia (sur. 10);
3) mravalSriani, “baliSisebri” struqturebis formireba _ Tireocitebis
stratifikaciis fenomeni (sur. 11).
dakvirvebaTa 42% SemTxvevaSi nanaxia limfoplazmocituri
infiltracia, romelsac aqvs fokaluri xasiaTi da xSir SemTxvevaSi ar
iwvevs limfoiduri folikulebis formirebas stromaSi.
SemTxvevaTa 30%-Si adgili aqvs interfolikuluri stromis gasqelebas,
desmoplaziur reaqciebs, masiur limfoplazmocitur infiltracias
(sur.12), rac Cveni naSromis kvlevis interess warmoadgens, difuzuri
toqsikuri Ciyvis Hashimoto-s TiroiditTan Sedarebisa da diagnostikuri
kriteriumebis SemuSavebis TvalsazrisiT. es ki, stromis yvela elementis,
maT Soris, sisxlZarRvovani komponentis detalur aRweras da Sefasebas
moiTxovs.
sur.10. difuzuri toqsikuri Ciyvi, folikuluri epiTeliumis proliferacia folikulis kedelSi naoWebis da dvrilisebri gamonazardebis warmoqmniT,
stromis desmoplazia, H&E 100
44
sur. 11. difuzuri toqsikuri Ciyvi –Tiroiduli folikulis
sanTurSi asimetriuli, „baliSisebri“ struqturebi, Tireocitebis stratifikacia. H&E, 100X
Seswavlil masalaSi, rogorc wesi, vafiqsirebdiT sisxlSi antiTireo-
iduli antisxeulebis titris dones da calkeul SemTxvevaSi mis zrdas.
aseTi pacientebis rezecirebuli farisebri jirkvlis nimuSebSi vxedavdiT
limfoiduri infiltraciis araerTgvarovan kerebs. infiltraciis inten-
sivoba meryeobda interlobulur qsovilSi erTeuli limfocitis
arsebobidan soliduri mravlobiTi limfoiduri folikulebis formi-
rebamde. araiSviaTad warmodgenili iyo germinaciuli centrebis nekrozi.
araproporciulad didi, Serwymuli folikulebis warmoqmna(sur.12).
45
sur.12. difuzuri toqsikuri Ciyvi.
limfoplazmocituri infiltracia interfolikulur sivrceSi,H&E 100X
warmodgenilia inkafsulirebuli folikulebis jgufi, hemoragiuli ubnebi
da siderofagebi (sur.13).
sur.13. difuzuri toqsikuri Ciyvi stromaSi limfoiduri infiltraciis mcire fokusebi, inkafsulirebuli
folikulebis jgufi, siderofagebi. H&E, 200X
46
unda aRiniSnos ZiriTadi ganmasxvavebeli tendencia limfoplazmo-
cituri infiltratis formebs Soris Hashimoto-s Tireoiditisa da
difuzuri toqsikuri Ciyvis masalaSi.Aautoimunuri Tiroiditi, rogorc
wesi, mimdinareobs farisebri jirkvlis parenqimis kompresiiT, reduqciiT,
masSi cisturi transformaciis kerebis gaCeniT (sur. 14), aseve hormon-
maproducirebeli (TSH) Tireocitebis CanacvlebiT limfoplazmocituri
infiltraciiT, romelic xSirad gamoxatul limfo-epiTeluri dazianebis
niSnebs atarebs. vfiqrobT, rom nekrozi Hashimoto-s Tireoiditis dros T-
limfocitebis citotoqsiuri efeqtiT unda iyos inducirebuli, rasac sxva
mkvlevarebic iziareben (Burek, Rose, 2008).
sur. 14. difuzuri toqsikuri Ciyvi:
farisebrijirkvlis folikulebis Serwyma cisturi transformaciis tendenciiT. parenqimis reduqcia, koloidis gaTxeleba da ganleva. H&E,
200X
T-limfocitebiT inducirebuli nekrozi da difuzuri fibrozi aseve am
ori autoimunuri paTologiis ganmasxvavebel niSans warmoadgens.
47
3.3. farisebri jirkvlis funqciuri erTeulebis parametrebi
Hashimoto-s Tireoiditisa da difuzuri toqsikuri Ciyvis dros
cxrili 5
farisebri jirkvlis struqturuli elementebis raodenobrivi maCveneblebis cvlilebebi
Hashimoto-s Tireoiditis, difuzuri toqsikuri Ciyvis da kvanZovani euTireoiduli Ciyvis
dros “normasTan” SedarebiT
gamokvleuli jgufebi p (Asymp. Sig.)
Seswavlili parametrebi “norma”
difuzuri toqsikuri Ciyvi
Independent Samples T-
Test
Mann-Whitney U-Test
folikulebis farTobi
81.38 ± 0.08 86.40 ± 1.87 0.000000 0.000156
Tireocitebis farTobi
3.17 ± 0.14 8.65 ± 0.20 0.000000 0.000153
citoplazmis farTobi
2.11 ± 0.10 4.40 ± 0.30 0.000000 0.000156
birTvis farTobi 2.02 ± 0.04 4.25 ± 0.28 0.000000 0.000153 kapilaris kveTis farTobi
45.53 ± 1.25 91.20 ± 2.49 0.000000 0.000155
folikulebis raodenoba
42.20 ± 2.44 78.30 ± 4.47 0.000000 0.000153
Tireocitebis raodenoba
26.00 ± 4.97 43.00 ± 2.75 0.000000 0.000154
“norma” Hashimoto-s Tireoiditi folikulebis farTobi
81.38 ± 0.08 80.90 ± 3.84 0.000000 0.000154
Tireocitebis farTobi
3.17 ± 0.14 3.03 ± 0.12 0.031930 0.033889
citoplazmis farTobi
2.11 ± 0.10 1.83 ± 0.09 0.000004 0.000279
birTvis farTobi 2.02 ± 0.04 1.20 ± 0.02 0.000000 0.000153 kapilaris kveTis farTobi
45.53 ± 1.25 47.30 ± 0.55 0.000685 0.001917
folikulebis raodenoba
42.20 ± 2.44 37.50 ± 2.27 0.000308 0.001414
Tireocitebis raodenoba
26.00 ± 4.97 22.30 ± 1.57 0.037445 0.066813
“norma” kvanZovani
euTireoiduli Ciyvi folikulebis farTobi
81.38 ± 0.08 101.30 ± 1.57 0.000000 0.000147
Tireocitebis farTobi
3.17 ± 0.14 5.40 ± 1.87 0.001431 0.002807
citoplazmis farTobi
2.11 ± 0.10 2.50 ± 0.10 0.000000 0.000154
birTvis farTobi 2.02 ± 0.04 2.90 ± 0.11 0.000000 0.000142 kapilaris kveTis farTobi
45.53 ± 1.25 55.90 ± 1.25 0.000000 0.000157
folikulebis raodenoba
42.20 ± 2.44 36.10 ± 2.23 0.000016 0.000318
Tireocitebis raodenoba
26.00 ± 4.97 30.70 ± 2.06 0.012765 0.020796
48
statistikuri kvlevis Sedegebis analizma gviCvena, rom farisebri
jirkvlis struqturuli parametrebi araerTgvarovnad reagirebs
paTologiuri procesis mimdinareobaze. struqtura aris heterogenuli,
xolo kapilarizaciis xarisxi warmoadgens funqciuri aqtivobis
integralur maCvenebels.
amavdroulad dinamikaSi aRiniSneboda farisebri jirkvlis sxvadasxva
paTologiis dros ganviTarebuli cvlilebebis mkveTri sxvaoba “normis”
maCveneblebTan. unda aRiniSnos, rom normasTan SedarebiT (cxrili 5)
parametrebis zomebis erTmniSvnelovani xazovani mateba aRiniSna
difuzuri toqsikuri Ciyvis dros. gansakuTrebiT aRsaniSnavia kapilarebis
ganivkveTis zrda (maqsimaluri Cvens dakvirvebaSi 91.20±2.49), aseve
Tireocitebis da folikulebis raodenoba, rac hiperfunqciis
struqturul safuZvels iZleva. Mann-Whitney-s testis da P maCveneblis
xarisxi cvlaTa maRal sarwmunoobaze miuTiTebs normasTan SedarebiT.
haSimotos Tireoiditis dros, rogorc histologiuri kvlevis Sedegebidan
irkveva, cvlilebaTa dinamika ZiriTadad jirkvlovani elementebis
struqturis fibrozuli qsoviliT da limfodestruqciuli infiltraciiT
Canacvlebis tendencias adasturebs, rac me-5 cxrilSi asaxuli
morfometriuli monacemebidanac Cans. saxeldobr, kapilarebis ganivkveTis
umniSvnelo zrdis fonze iklebs “normasTan” SedarebiT folikulebis
raodenoba, folikulebSi Tireocitebis saSualo raodenoba, birTvisa da
citoplazmis farTobi, amavdroulad araparametruli koeficientis
mniSvneloba miuTiTebs Tireocitebis saerTo raodenobisa da maTi
farTobis cvlilebaTa dabali xarisxis sarwmunoobaze (U-test=0.66813 da
0.33889, Sesabamisad.) SegviZlia vivaraudoT, rom parenqimis calkeuli
elementebis araerTgvarovani cvlilebebi, siaxlove limfoidur
folikulebTan da limfoepiTeluri dazianebis sazRvarTan qmnis amgvarad
transformirebuli maCveneblebis mniSvnelobebs. aseTive tendenciiT
xasiaTdeba kvanZovani euTireoiduli Ciyvi. aRiniSna Tireocitebis
farTobis cvlilebis naklebi xarisxiT sarwmunooba. (U-test – 0.020796)
normasTan SedarebiT.
Seswavlili parametrebis Sedarebam Tireoiduli paTologiis calkeul
formebs Soris mogvca Semdegi suraTi (cxrili 6)
49
cxrili 6
farisebri jirkvlis struqturuli elementebis raodenobrivi maCveneblebis
cvlilebebi Tireoiduli paTologiis dros
gamokvleuli jgufebi p (Asymp. Sig.)
Seswavlili parametrebi
difuzuri toqsikuri Ciyvi
Hashimoto-s Tireoiditi
Independent Samples T-
Test
Mann-Whitney U-Test
folikulebis farTobi
86.40 ± 1.87 80.90 ± 3.84 0.001320 0.000657
Tireocitebis farTobi
8.65 ± 0.20 3.03 ± 0.12 0.000000 0.000153
citoplazmis farTobi
4.40 ± 0.30 1.83 ± 0.09 0.000000 0.000154
birTvis farTobi 4.25 ± 0.28 1.20 ± 0.02 0.000000 0.000153 kapilaris kveTis farTobi
91.20 ± 2.49 47.30 ± 0.55 0.000000 0.000154
folikulebis raodenoba
78.30 ± 4.47 37.50 ± 2.27 0.000000 0.000153
Tireocitebis raodenoba
43.00 ± 2.75 22.30 ± 1.57 0.000000 0.000144
difuzuri
toqsikuri Ciyvi kvanZovani
euTireoiduli Ciyvi folikulebis farTobi
86.40 ± 1.87 101.30 ± 1.57 0.000000 0.000146
Tireocitebis farTobi
8.65 ± 0.20 5.40 ± 1.87 0.000372 0.000153
citoplazmis farTobi
4.40 ± 0.30 2.50 ± 0.10 0.000000 0.000153
birTvis farTobi 4.25 ± 0.28 2.90 ± 0.11 0.000000 0.000142 kapilaris kveTis farTobi
91.20 ± 2.49 55.90 ± 1.25 0.000000 0.000155
folikulebis raodenoba
78.30 ± 4.47 36.10 ± 2.23 0.000000 0.000152
Tireocitebis raodenoba
43.00 ± 2.75 30.70 ± 2.06 0.000000 0.000152
Hashimoto-s Tireoiditi
kvanZovani euTireoiduli Ciyvi
folikulebis farTobi
80.90 ± 3.84 101.30 ± 1.57 0.000000 0.000144
Tireocitebis farTobi
3.03 ± 0.12 5.40 ± 1.87 0.000845 0.002478
citoplazmis farTobi
1.83 ± 0.09 2.50 ± 0.10 0.000000 0.000153
birTvis farTobi 1.20 ± 0.02 2.90 ± 0.11 0.000000 0.000142 kapilaris kveTis farTobi
47.30 ± 0.55 55.90 ± 1.25 0.000000 0.000156
folikulebis raodenoba
37.50 ± 2.27 36.10 ± 2.23 0.181714 0.195030
Tireocitebis raodenoba
22.30 ± 1.57 30.70 ± 2.06 0.000000 0.000144
gamoirkva, rom haSimotos Tireoiditis dros Semcirda sarwmunoobis
maRali xarisxiT:
50
1. folikulebis farTobi;
2. Tireocitebis raodenoba;
3. Tireocitebis, maTi birTvebisa da citoplazmis farTobi;
4. kapilaris ganakveTis farTobi.
rogorc cxrilis monacemebidan Cans, parenqimis reduqcias, misi
histologiuri elementebis zomebis da raodenobis TiTqmis orjer
Semcirebas mivyavarT klinikuri hipoTireoidizmis ganviTarebamde.
Cveni kvlevis ZiriTadi amocanidan gamomdinare, yuradRebas vaqcevdiT
struqturaTa, maT Soris, folikuluri erTeulebis zomebs da raodenobas
Hashimoto-s Tireoiditis dros, romelsac vadarebdiT difuzuri toqsikuri
Ciyvis monacemebTan, rac am ukanasknelis qsovilSi, aseve
limfoplazmocituri infiltraciis da qronikuli limfocituri
Tireoiditis suraTis arsebobiT aris ganpirobebuli.
histopaTologiuri,morfometriuli da klinikur-laboratoriuli kvlevis
Sedegebis mixedviT gamoirkva, rom Hashimoto-s Tireoiditis upiratesad
fibrozuli variantis dros – antiTireoiduli antisxeulebis SedarebiT
maRali titris pirobebSi – kapilarebis ganikveTis saSuali farTobi
naklebia difuzuri toqsikuri Ciyvis monacemebTan SedarebiT da udris
47,3±0,39mkm2 (P≤0,001), rac aseve naklebia “euTireozis “ saSualo
maCvenebelze.
Hashimoto-s Tireoiditis upiratesad limfoiduri variantis dros –
antiTireoiduli antisxeulebis dabali-zomieri titris pirobebSi
kapilarebis ganikveTis saSualo farTobi calkeul SemTxvevebSi ar
gansxvavdeba difuzuri toqsikuri Ciyvis monacemebisgan da Seadgens
89,3±2,07mkm2.
kapilarTa kveTis farTobis monacemebis analizidan irkveva, (cxrili 6)
rom sanaTuris saSualo maqsimumi aRiniSneba difuzuri toqsikuri Ciyvis
dros, rac, savaraudod, TSH mastimulaciebeli efeqtis Sedegs warmoadgens,
romelic aZlierebs ara marto neoangiogenezs, ris Sedegad izrdeba
kapilarebis raodenoba, aramed moqmedebs maTi sanaTuris ganakveTzec. am
mosazrebas adasturebs is garemoeba, rom kapilarebis sanaTuris kveTis
farTobis saSualo sidide kvanZovani euTireoiduli Ciyvis dros naklebia
difuzur toqsikur CiyvTan SedarebiT rac cvlilebaTa ufro
51
hipertrofiul monomorfuli tipis tendenciaze miuTiTebs. miuxedavad
imisa, rom folikulebis farTobi, ujredis parametrebi da Tireocitebis
raodenoba Hashimoto-s TireoiditTan SedarebiT metia.
amrigad, 1).difuzuri toqsikuri Ciyvis dros, farisebri jirkvlis
funqciuri erTeulebis raodenobrivma kvlevam daafiqsira misi yvela
parametris erTdrouli xazovani gadideba, rac gamovlinda cvlilebaTa
ori tipiT: Tireocitebis hipertrofiiTa da hiperplaziiT. am dros
neoangiogenezic intensiur xasiaTs atarebs.
2)Hashimoto-s Tireoiditis dros Seswavlil qsovilovan nimuSebSi
aRmoCnda parenqimis elementebis Canacvleba: a) aramofunqcie fibrozuli –
sklerozuli qsoviliT an b)parenqimaSi penetrirebuli limfo-
plazmocituri infiltraciis ubnebiT, rac limfoepiTeluri dazianebisa da
folikulebis reduqciis suraTs iZleva da eTanxmeba raodenobrivi
analizis Sedegebs .
euTireoiduli Ciyvi xasiaTdeba mofunqcie kapilarebis SemcirebiT, magram,
imavdroulad, maTi sanaTurebis gafarToebiT.Aamave dros kapilarebis
kalapotis sigrZis Semcireba, erTis mxriv, da sisxlZarRvebis gafarToeba
– meores mxriv, ueWvelad atarebs kompensaciur xasiaTs, SedarebisaTvis
SeiZleba vivaraudoT, rom dasaSvebia parenqimis funqciuri aqtivobis
daqveiTeba miuxedavad klinikurad euTireoiduli mdgomareobisa.
amrigad, Tireoiduli parenqimis mdgomareobis raodenobrivma analizma
aCvena, rom hipoTireozis dros adgili aqvs am ukanasknelis moculobis
gadidebas, folikuluri ujredebis funqciuri aqtivobis struqturuli
uzrunvelyofis xarjze. mofunqcie kapilarebis kalapotis sigrZis
momateba, folikulebis ganakveTis farTobisa da maTi raodenobis zrda
aRiniSneba difuzur-toqsikuri Ciyvis dros.
“normuli” farisebri jirkvlis parenqima umeteswilad warmodgenilia
mcire da saSualo zomis jgufebis folikulebiT. folikulebis sanaTurSi
aris homogenuri eozinofiluri koloidi.
Hashimoto-s Tireoiditis SemTxvevaSi `normasTan” SedarebiT
folikulebis raodenoba Semcirebulia.
Sesadareblad warmodgenili kvanZovani euTireoiduli Ciyvis
SemTxvevaSi aseve vlindeba giganturi folikulebi. amitom kvanZovani
52
euTireoiduli Ciyvis dros folikulebis kveTis saSualo farTobi
sWarbobs sakontrolo jgufis imave maCvenebels (U-test=0.000147). unda
aRiniSnos, rom folikulebis farTobis gadideba Cveni SefasebiT,
upiratesad mimdinareobs sanaTuris da koloidis raodenobis gadidebis
xarjze.
Hashimoto-s Tireoiditi, amrigad, TvalsaCinoa imiTac, rom raodenobrivi
analizi cxadyofs parenqimis kompresiis da reduqciis Sedegad
ganviTarebul cvlilebebs.
amrigad, sxvadasxva funqciuri aqtivobis farisebri jirkvlebis
Sedarebisas vlindeba, rom folikulebis farTobis saSualo maCvenebeli
maqsimalur mniSvnelobas aRwevs euTireozis (101.30 ± 1.57) minimalurs
_autoimunuri Tireoiditis dros (80.90± 3.84) (cxrili 5, cxrili 6)
mxedvelobis velSi folikulebis saSualo raodenobis Sefasebam
aCvena, rom difuzuri toqsikuri Ciyvis dros adgili aqvs aRniSnuli
maCveneblis maqsimalurzrdas. euTireozis pirobebSi Seswavlili
maCveneblis Semcireba normasTan SedarebiT minimaluria (U-test=0.000318)
erT folikulSi Tireocitebis raodenobis Seswavlam mogvca Semdegi
Sedegebi: Hashimoto-sTireoiditis dros folikuluri ujredebis saSualo
raodenoba orjer naklebia SesaZloa folikuluri ujredebis degeneraciis
gamo, gansakuTrebiT limfoiduri variantis dros.
asakis da sqesis mixedviT calkeuli parametrebis analizma Semdegi
procesebi gamoavlina: asakobrivi jgufebis mixedviT aRmoCnda, rom
struqturuli komponentebis Semcvelobas farisebri jirkvlis sxvadasxva
ubnebSi aqvT mkveTri asakobrivi mimarTuleba. ase, magaliTad, 15-19 wlis
asakis mamakacebis farisebr jirkvalSi aRiniSneba koloidis maqsimaluri
Semcveloba, stromisa – 30-39 wlis jgufSi, epiTeluri ujredebis – 60-50
asakSi.
15-19 wlis asakis qalebis farisebr jirkvalSi aseve aRiniSneba
koloidis maqsimaluri Semcveloba, xolo epiTeluri ujredebisa ki – 30-39
wlis asakobriv jgufSi, stromisa – 60 wlis zeviT. unda iTqvas, rom
Hashimoto-s Tireoiditis histologiuri suraTi paTo- da morfogenezis
specifikuri meqanizmebis gamo, ar eqvemdebareba aRniSnul kanonzomierebebs
53
da calkeul SemTxvevaSi parenqimis, stromisa da limfoplazmocituri
qsovilis TanafarToba procesis aqtivobis integraluri maCvenebeli xdeba.
farisebri jirkvlis folikulebis diametri da maTi ganivkveTis
farTobi ar aris damokidebuli sqesze. igi metia farisebri jirkvlis
marcxena wilSi. mamakacebSi folikuluri epiTeliumis simaRlis cvlileba
aRiniSneba 40 wlis Semdeg, aRwevs maqsimums 50 wlamde; xolo qalebSi
epiTeliumis simaRlis da folikulebis diametris cvalebadoba asakTan
mimarTebaSi ar avlens TvalsaCino paralelizms.
orive sqesis pacientebSi koloidis dagrovebis indeqsi erTnairia,
magram asakobrivad dinamika mamakacebSi da qalebSi gansxvavdeba
daaxloebiT 2,74 jer da 20 wlidan iZens asiqronul dinamikas. difuzuri
toqsikuri Ciyvis dros mamakacebSi da qalebSi farisebri jirkvlis yvela
nawilSi sWarboben folikulebi ganivkveTis momrgvalo formebiT.
rogorc vTqviT, farisebri jirkvlis evolucia ontogenezSi
mamakacebsa da qalebSi asinqronulad mimdinareobs.farisebri jirkvlis
struqturuli gardaqmnis Tanxvedra aRiniSneba 30-39 wlis, 50-59 wlis da 60-
70 wlebis asakobriv diapazonSi. farisebri jirkvlis mikrostruqturebis
mniSvnelovani cvalebadoba mamakacebSi xdeba 40-49 wlis asakSi, rac
gansazRvravs avadobaSi erT-erT ZiriTad _ genderul sxvaobas da
mniSvnelobas.
Uujreduli procesebis detaluri Sefaseba gviCvenebs, rom difuzuri
toqsikuri Ciyvis SemTxvevaSi upiratesad warmodgenilia msxvili birTvebi,
romlebic aRemateba Tavisi farTobiT euTireoiduli Ciyvis Sesabamis
monacemebs, Mmiuxedavad imisa, rom Tireocitebis farTobi am ukanasknelSi
momatebulia, rasac Cven hipertrofiis procesebis gaZlierebas mivawerT.
Hashimoto-s Tireoiditis SemTxvevaSi Tireocitebis birTvebis farTobi
mkveTrad mcirdeba, ujredisa da citoplazmis zomis proporciulad.
birTvTa farTobebis Semcireba - SeWmuxvna warmodgenilia limfoepiTeluri
dazianebis ubnebSi, sadac aseve aRiniSneboda nekrozuli birTvebis puli.
miRebuli Sedegebi mowmoben, rom hiperTireoidizmis funqciis
realizacia xdeba Tireocitebis mniSvnelovani hipertrofiis xarjze, xolo
Hashimoto-s Tireoiditis dros ki adgili aqvs yvela Seswavlili parametris
zomebis sxvadasxva intensivobiT Semcirebas. Tireocitebis farTobis
54
maqsimaluri mniSvneloba aRiniSna swored hiperTireozis dros, xolo
minimaluri ki - Hashimoto-s Tireoiditis dros, rac, savaraudod,
ganpirobebulia am ukanasknelSi parenqimis CanacvlebiT
limfoplazmocituri infiltratebiT an fibrozuli qsoviliT. es ki
funqciaSi monawile aqtiuri jirkvlovani qsovilis moculobis Semcirebas
ganapirobebs. Hashimoto-s Tireoiditis dros parenqimaSi vlindeba mofunqcie
ujredebis Camofcqvna, kariopiknozi, koloidis gamkvriveba, an piriqiT
vakuolizacia, rac regresiuli cvlilebebis speqtrs axasiaTebs.
Mmikrocirkulaciuri kalapotis, saxeldobr, kapilarebis ganivkveTisa
da kapilarizaciis intensivobis, aseve neoangiogenezis TvalsazrisiT, Cvens
masalaSi savaraudod, adgili aqvs Semdeg procesebs: Hashimoto-s
Tireoiditi gamoirCeva kapilarebis ganivkveTis SemcirebiT,
vaskularizaciis siRaribiT fibrozuli qsovilis sasargeblod,
neoangiogenezis araerTgvarovani stimuliT.
literaturaSi es sakiTxi aqtualur msjelobis sagans warmoadgens.
gansakuTrebiT, pirveladi hipoTireoidizmi, romlis yvelaze gavrcelebul
formas swored autoimunuri Tireoiditi warmoadgens. (Syreniez A., Syreniez
M.,et al., 2005; Scardina et al., 2007, Amani H.K., 2011) Hashimoto-sTireoiditi
ganixileba, rogorc kaapilaruli qselis sistemuri dazianebis erTerTi
varianti, dinamikaSi, mkvrivi Ciyvidan fibrozul Ciyvamde, minimaluri
funqciiT (Okamoto., 2006) msgavsi Sefaseba gamomdinareobs ara marto TviT
farisebri jirkvlis kapilarebis kvlevis masalebidan, aramed sxva
organoebis, saxeldobr, piris Rrus, enis da tuCebis kapilaruli qselis
anomaliebis gamovlenis safuZvelze Hashimoto-sTireoiditis dros. Cvens
monacemebs exmaureba aseTi cvlilebebis suraTi, rogoricaa sisxlZarRvTa
arqiteqtonikis dezorganizacia, U formis maryuJebisa da badeebis
formireba. tuCebisa da enis lorwovan garsSi aRiniSneboda kapilarebis
ricxvisa da maTi simWidrovis daqveiTeba, rac korelaciaSi imyofeboda
ZiriTad nivTierebaSi proteinuli depozitebis warmoqmnasTan. Pacientebs
Hashimoto-s TireoiditiT aReniSnebodaT makroglosia (Scardina, Messina ). Iseve,
rogorc Cvens masalaze, distanciurad lorwovan garsebSi gamovlinda
kapolaruli qselis reduqcia, cilovan-mucinozuri depozitebi, raac
55
periferiuli mikrocirkulaciis dazianeba da organos e.w “civi stresi”
mohyveba.
vTvliT, rom kapolarebis raodenobrivi da Tvisobrivi maxasiaTeblebis
msgavsi cvlilebebis mimarTeba: yalibis Semcireba, heterogenuli
arqiteqtonika, dezorganizaciis maRali xarisxi aris Hashimoto-s
Tireoiditis erTerTi mniSvnelovani maxasiaTebeli, ganpirobebuli
hipoTireoidizmis sistemuri efeqtebiT.
imavdroulad, ar SeiZleba im faqtis uaryofa, rom Hashimoto-s
Tireoidits axasiaTebs difuzuri, zogjer agresiulad mimdinare
limfoiduri infiltracia, mantiur zonaSi da interfolikulur qsovilSi
plazmuri da limfoiduri mkvrivi xasiaTis infiltratebi, rasac Tan sdevs
Tireoiduli folikulebis atrofia da Hurthle-s ujredovani metaplazia.
Cvens masalaze, Sefasebuli rogorc limfoepiTeluri dazianebis fokusebi,
asruleben Tireoiduli parenqimis dezorganizaciis da SesaZlo limfomis
ganviTarebis adreul stadiebs (Amani KH., 2011). Tireoiduli epiTeliumis
rezidualuri cvlilebebis dinamika, dafiqsirebuli Cvens masalaze sworad
asaxavs folikuluri elementebis atrofiul-involuciur cvlilebebs,
Seesabameba da asabuTebs klinikurad manifestirebuli hipoTireoidizmis
suraTs. Tumca unda aRiniSnos isic, rom destruqciuli xasiaTis
limfoepiTeluri dazianebani Tireoiditis SemTxvevaSi naklebi sixSiriT
gvxvdeba, iseve, rogorc eqstraTireoiduli qsovilis dazianebis suraTi.
Amrigad, farisebri jirkvlis parenqimisa da stromis sxvadasxva
struqturuli elementis raodenoba da zoma adekvaturad asaxavs funqciur
mdgomareobas, xolo aqtivobis donis Sefasebis kriteriumad SeiZleba
CaiTvalos mikrocirkulaciuri kalapotis sisxlZarRvTa struqturuli
parametrebi.
3.4. farisebri jirkvlis imunohistoqimiuri kvlevis Sedegebi
autoimunuri Tireoiditisa da difuzuri toqsikuri Ciyvis dros
informaciuli morfologiuri monacemebis dadgena farisebri
jirkvlis normuli da paTologiuri mdgomareobebis Sefasebis mizniT
adasturebs debulebas, rom Tireoiduli hormonebis disbalansi ara marto
56
aZlierebs organoSi arsebul paTologiur cvlilebebs, aramed SeiZleba
gamoiwvios receptoruli statusis gardaqmna rogorc parenqimul, ise
stromul elementebSi. bolomde ar aris gamorkveuli procesebi, romlebic
akontroleben zrdisa da diferenciaciis regulacias TireocitebSi,
endoTeliocitebsa da stromis ujredebSi.
amJamad aqtualuria sakiTxi farisebri jirkvlis disfunqciis adreuli
gamovlena ujredebis mofologiuri da molekulur-biologiuri Tavise-
burebebis erTiani monacemebis safuZvelze.
farisebri jirkvlis disfunqcia hipo- da hiperTireozis saxiT
SeiZleba gamovlindes latenturi formiT, aseve agresiuli klinikuri
mimdinareobis saxiT. dasaxelebuli procesebis erTerT mizezad SeiZleba
warmodgenil iqnas farisebri jirkvlis paTomorfozis aqtualuri tenden-
cia msoflios bevr qveyanaSi, aseve saqarTveloSi; saxeldobr: 1. kvanZovani
(mravalkvanZovani) formis Ciyvis hiperplaziuri variantebis gaxSireba (Li
Zhou et al., 2012).
2. difuzuri toqsikuri Ciyvis da Hashimoto-s Tireoiditis gardamavali
variantebis simravle subklinikuri hipoTireozis gamosavliT. (Ohye,
Fukata,Kubote et al., 2005; Tohyama, Matsai et al; 2014)
klinikur-morfologiuri kvlevebi gviCveneben, rom Hashimoto-s Tireoi-
ditis qvetipebi gansxvevdebian da xSirad qronikuli limfocituri Tireoi-
ditis msgavsi mimdinareoba axasiaTebT, aseve monacvleoben difuzuri
toqsikuri Ciyvis suraTTan. ufro metic, VEGF done, literaturis
mixedviT, orive aRweril nozologiaSi matulobs Tireoiduli parenqimis
difuzuri limfoidurujredovani infiltraciis dros, qmnis ra tranzi-
toruli hipo- da hiperTireoidizmis mdgomareobebs (Chen, Akpolat, Mody et al,
2006, Smedby, Backlund, Askling, 2006; Spencer et al., 2007; Krohn, Pashke, 2009; Amani H.K.,
2011; Latina A. et al., 2013).
am TvalsazrisiT, autoimunuri Tireoiditis paTo-da morfogenezis
procesSi mkvlevarebi ganixilaven Hurthle-s ujredebis monawileobas,
epiTeluri ujredebisa, romlebic gamoyofen Tireoglobulins da mona-
wileoben farisebri jirkvlis mraval keTilTvisebian gardaqmnaSi, maT
Soris, Hashimoto-s Tireoiditis eTiopaTogenezisa da paTologiuri cvlile-
57
bebis SenarCunebaSi (Pearce, Farewell et al 2003; Sidhu, 2008, Maizlin et al., 2008; Ward
Sterian L., 2014).
Cvens masalaze imunohistoqimiuri kvlevebi Catarebulia Semdegi
faqtorebis mimarT:
1) Tireoidmastimulirebeli hormoni (TSH),
2) sisxl-ZarRvTa panendoTeluri zrdis faqtori (VEGF),
3). endoTeluri zrdis faqtori CD34,
4). specifikuri cila S-100.
5). transkripciuli faqtoris TTF-1 eqspresiis kvleva
TSH eqspresia
Hashimoto-s Tireoiditis receptoruli statusi TSH–is mimarT aris
araerTgvarovani.
sur. 15. Hashimoto-s Tireoiditi. TSH+struqturebis dabali aqtivoba. limfoidurujredovani infiltraciis fokusebSi reaqcia uaryofiTia.
imunoperoqsidazuli reaqcia, 160X
TSH pozitiuri Tireocitebis raodenoba ufro meti iyo nodularul
aratoqsikur CiyvSi – 30-50%. Hurthle-s ujredebis Semcveloba 40%-mde
aRwevda es ki hipoTireoidizmis prediqts warmoadgens. Hashimoto-s
Tireoiditis dros TSH aqtivoba imyofeba kvanZovani Ciyvis aqtivobaze
58
dabali mniSvnelobebi, difuzuri limfoiduri infiltrarebi mravlobiTi
limfoiduri folikuliT, reducirebuli atrofiuli folikuluri
struqturebiT da TireocitebiT, erTmniSvnelovnad uaryofiT an sust
eqspresias avlenen TSH-s mimarT 75%-ze met TireocitebSi (sur 15, 16).
dakvirvebis yvela SemTxvevaSi aRiniSneboda kavSiri rogorc
goitrogenezis procesSi, aseve neoplaziasa da anTebiTi procesis dros
folikulebis arqiteqtonikis dezorganizaciasa da Tireoiduli parenqimis
mononukleuri hemopoezuri ujredebiT infiltracias Soris, aseve Hurthle-
ujredovani metaplaziis dros (Rurua N. et al, 2013) romelic iwvevs farisebri
jikvlis parenqimis transformacias da iTvleba limfoepiTeluri
dazianebis erTerT paTognomur movlenad (Cannon Y., 2011, Montone et al., 2008;
Cibas, Ali, 2009).
ufro metic, Cven aRvniSneT pirdapiri uaryofiTi kavSiris arseboba
Hurthle-ujredul metaplaziasa (sur. 17) da sisxlis SratSi T4 hormonis
dones Soris, romelic ufro dabali iyo dasaxelebuli metaplaziis
Tanaarsebobisas (Rurua NZ. et al, 2013).
sur. 16. Hashimoto Tireoiditi. TSH pozitiuri erTeuli kerebi fonuri
SeRebvis saxiT. imunoperoqsidazuli reaqcia, 160X
59
sur. 17. Hurthle ujredovani hiperplaziis kera parafolikulur domenSi jirkvlovani qsovilis dezorganizaciiT. Hashimoto-s Tireoiditi
H&E, 200X
rogorc aRvniSneT histologiuri cvlilebebis aRwerisas, farisebri
jirkvlis morfofunqciuri mdgomareobis swori identifikaciis mizniT
Hashimoto-s Tireoiditisa da qronikuli limfocituri Tireoiditis dros,
romelic parenqimaSi keTilTvisebiani procesis ganviTarebasTan asocir-
deba, aucilebelia imis gageba, Tu ramdenad xSirad gulisxmobs limfo-
cituri Tireoiditi Hurthle-is ujredebis Tanamonawileobas da maT
hiperplazias. paradoqsulad pozitiuri iyo TSH-ze reaqcia endoTelur
ujredebsa da calkeul hemopoezuri rigis ujredebSi. (sur. 18).
am SemTxvevaSiTSH-is eqspresiis monacemebis mixedviT Cven SeiZleba
vimsjeloT hipoTireoidizmis arsebobaze. TSH-is eqspresiis monacemebis
Sedareba difuzuri toqsikuri Ciyvis dros miRebul suraTTan gviCvenebs
statistikurad sarwmuno sxvaobas (P=0.001) Seswavlil jgufebs Soris.
adgili aqvs TSH-is difuzur CarTvas Tireocitebis birTvebSi da
endoTelur ujredebSi (sur.19).
60
sur. 18. HT. Hurthle – ujredebis hiperplazia, TSH pozitiuri
endoTeliocitebi da hemopoezuri rigis ujredebi. imunoperoqsidazuli reaqcia, 160X
difuzuri toqsikuri Ciyvis dros TSH eqspresirdeboda rogorc
Tireocitebis birTvebSi, ise folikulebis bazalur membranebsa da
endoTeliocitebze zomieridan maRali aqtivobis mniSvnelobebiT (60-75%-
mde).
sur 19. difuzuri toqsikuri Ciyvi. TSH pozitiuri Tireocitebi
61
da endoTeliocitebi. reaqcia intensiuria ujredTa birTvebze. imunoperoqsidazuli reaqcia, 160X
VEGF eqspresia
difuzur toqsikuri Ciyvis dros VEGF aqtivoba (%) endoTeliocitebSi
iyo dadebiTi 18 SemTxvevaSi 20-dan da Seesabameboda fonur citoplazmurs
da ara difuzur an membranul tips (sur. 20).
sur. 20. difuzuri toqsikuri Ciyvi. VEGF pozitiuria endoTeliocitebis citoplazma da Tireoiditi folikulebis
bazaluri membranebi. imunoperoqsidazuli reaqcia, 160X
VEGF aqtivoba dadebiTia 10 SemTxvevaSi 20 dan Hashimoto-s Tireoiditis
dros da 7-Si 20-dan kvanZovani Ciyvis dros (sur. 21). Seswavlil anaTlebSi
iyo fokaluri pozitiuri eqspresia orive ujredul saxeobaSi –
endoTelur da hemopoezur ujredebSi, gansakuTrebiT, Hashimoto-s
Tireoiditis dros. (sur.22)
VEGF imunohistoqimiuri reaqciebi gamoirCeoda maRali receptoruli
aqtivobiT (>80% ujredi) difuzuri toqsikuri Ciyvis yvela SemTxvevaSi.
statistikuri sxvaoba ar gamovlinda sakontrolo masalasa (norma) da
kvanZovani Ciyvis nimuSTa aqtivobas Soris.
62
sur. 21. VEGF eqspresia kvanZovan euTireoiduli Ciyvis qsovilSi reaqcia koloidSi da wvrili sisxlZarRvebis kedlebSi; 160X
sur. 22. Hashimoto-s Tireoiditi. dadebiTi VEGF reaqcia
limfoplazmocituri infiltraciis kerebSi. imunoperoqsidazuli reaqcia, 160X
naxevradraodenobrivma Seswavlam gvaCvena, rom Hashimoto-s Tireoiditis
dros TireocitebSi VEGF eqspresia iyo 2 quliT naklebi 20-dan 5
SemTxvevaSi, iseve, rogorc kvanZovani Ciyvis masalis kvlevisas
63
Hashimoto-s Tireoiditis gamokvleul SemTxvevebSi Tireoiduli
folikulebis irgvliv, mikrosisxlZarRvTa bazalur membranebze VEGF
eqspresia iyo sustad dadebiTi, angiogenuri faqtoris mimarT maRali
mgrZnobeloba dafiqsirda difuzuri toqsikuri Ciyvis dros
amdenad, VEGF imunoeqspresia difuzur toqsikuri Ciyvis dros imave
struqturebSi, sapirispirod, iyo gacilebiT maRali, vidre normul
Tireoidul qsovilSi. SeiZleba vimsjeloT farisebri jirkvlis qsovilis
gansxvavebul “biologiur qcevaze” difuzuri toqsikuri Ciyvis dros. VEGF
aqtivoba iyo maRali aseve Hashimoto-s Tireoiditis dros, Tumca am
ukanasknel SemTxvevaSi xazi unda gaesvas, rom VEGF receptorebis mimarT
aRiniSna ufro dabali eqspresia, vidre sxva nimuSebSi.
endoTelur ujredTa markeris, CD34-s imunohistoqimiuri kvleva
difuzur toqsikuri Ciyvis 16 SemTxvevaSi CD34-seqspresia iyo maRali,
difuzurad, endoTeliocitebsa da TireocitebSi. kvanZovani Ciyvis 20
SemTxvevidan ki mxolod 3-Si da Hashimoto-s Tireoiditis 20 SemTxvevidan 5-
Si, endoTeliocitebis citoplazmaSi. sisxlZarRvTa umravlesoba da
sisxl-ZarRvTa mikroareali aseve CD34 pozitiuri aRmoCnda rogorc
autoimunuri Tireoiditis, aseve difuzur toqsikuri Ciyvis dros. CD34-
sdabali aqtivobiT gamoirCeoda euTireoiduli kvanZovani Ciyvis qsovili.
(sur 23, 24).
cila S-100 (RTU-S100p poliklonuri antisxeulebi) warmodgenili iyo
sxvadasxva intensivobis dadebiTi eqspresiiT rogorc Hashimoto-s
Tireoiditis da DTG qsovilovan nimuSebSi, aseve sxva, Sesadarebeli
jgufis masalaSi (Hurthle ujredovani adenoma, “norma”, kvanZovani euTireo-
iduli Ciyvi).
64
sur.23 Hashimoto-s Tireoiditi. CD34 + sisxlZarRvTa areali da
wvrili sisxlZarRvebis kedlebi. imunoperoqsidazuli reaqcia, 160X
sur. 24. difuzuri toqsikuri Ciyvi. CD34 dadebiTi reaqciis produqti folikulebis bazaluri membranebis sisqeSi.
imunoperoqsidazuli reaqcia, 160X
aRsaniSnavia, rom Hurthle-s ujredebis gansakuTrebuli simWidroviT da
adenomatozuri zrdiT gamoirCeoda Hashimoto-s Tireoiditis limfoiduri
varianti, xolo Hurthle-ujredovan adenomasTan asociaciis dros S100 cilis
65
specifikuri SeRebva gamovlinda dazianebis keris periferiaze da adenomis
kafsulaSi (sur. 25, 26),rac am tipis reaqciisTvis damaxasiaTeblad iTvleba.
sur. 25. Hashimoto-s Tireoiditis limfoiduri varianti. S-100cilis eqspresia vlindeba paraTireoidul domenSi.
imunoperoqsidazuli reaqcia, 160X
aqve aRsaniSnavia, rom S-100 proteinis maRali intensivobiT eqspresia
aRiniSneboda swored im qsovilovan nimuSebSi, sadac Hashimoto-s Tireoi-
ditTan asocirebuli iyo Hurthle-ujredovani adenoma da antiperoqsidazuli
antisxeulebis (anti TPO) maRali titri ≈124IU/ml,xolo TSH meryeobda 8.54 dan
22.56 Uiu/ml.D
difuzuri Ciyvis qsovilovan nimuSebSi S-100cilis eqspresia
fiqsirdeboda, rogorc susti zomieramde reaqcia (±17.8) parafolikulur
domenSi Hurthle-s ujredebis savaraudo lokalizaciis kerebSi (sur. 27).
66
sur.26.Hashimoto-s Tireoiditis limfoiduri varianti.
Hurthle-s ujredebisS-100receptoruli aqtivoba. imunoperoqsidazuli reaqcia, 160X
sur. 27. Hurthle-s ujredovani adenomisa da Hashimoto-s Tireoiditis asociacia. S-100cilis intensiuri eqspresia adenomis periferiaze
da adenomis kafsulaSi. imunoperoqsidazuli reaqcia, 160X
normul qsovilSi Tireoiduli transkripciis faqtori TTF-1 cnobilia
rogorc specifikuri SemakavSirebeli cila, (T/EBP), romlis funqcias
warmoadgens farisebri jirkvlis embrionuli ganviTarebisa da funqciis
67
kontroli (Felton CL., Patel A., Burch H.,et al, 2001). nayofis organizmSi TTF-1
eqspresia vlindeba adreuli organogenezis dros da pasuxismgebelia
Tireoiduli fenotipis diferenciaciaze TTF-1. vlindeba aseve mozrdilis
folikuluri ujredebis birTvebSi, aregulirebs, Sesabamisad, Tireoglo-
bulinis (TG), Tireoperoqsidazis (TPO), Tireotropinis receptoris (TSH-R)
genis eqspresias (Goretzki, Simon et al; 2000). dadgenilia procentuli urTi-
erTqmedeba TSH-s da TTF-1 Soris. TTF-1 ukavSirdeba oqsidaciis Semcirebas,
xolo Tireoiduli qsovilisstatusi pirdapir kontroldeba TSH-s
moqmedebiT.
sur. 28.TTF-1 maRali birTvuli eqspresia Hurthle-s ujredebis birTvebSi Hurthle-s ujredovani adenomisa da Hashimoto-s
Tireoiditis asociaciis dros, 160X
TTF-1 SeRebvis intensivoba HT dros Sefasda, rogorc Tireocitebis
birTvuli eqspresia (sur 28, sur 29) gansakuTrebiT maRali iyo reaqcia
difuzuri toqsikuri Ciyvis dros da Seesabameboda Tireotropuli
hormonis daqveiTebul raodenobas igive pacientebis sisxlis SratSi.
TvalsaCinoa, rom Hurthle-is ujredovani adenoma, asocirebuli Hashimoto-s
TireoiditTan (sur.30) gviCvenebs TTF-1-s maRal eqspresias, romelic
paraleluria TSH-s donis matebisa.
68
sur. 29 Hurthle- ujredovani infiltraciis keraSi birTvuli
TTF1-s eqspresia. imunoperoqsidazuli reaqcia, 160X
sur.30.Hurthle-ujredovani adenomatozuri hiperplazia Hashimoto- s Tireoiditis fonze. TTF1-s eqspresia.
imunoperoqsidazuli reaqcia, 160X
mikrosisxlZarRvTa simWidrovis kvleva
VEGF mimarT mgrZnobiare mikrosisxlZarRvTa ricxvis kvlevam sam
“cxel wertilSi” gviCvena faqtoris dadebiTi eqspresia interfolikulur
69
sivrceSi Tireoiduli qsovilis yvela nimuSSi, rac miuTiTebs angiogenezis
regulaciis auto- an parakrinuli sasignalo meqanizmis arsebobaze.
kvlevis Sedegebma (cxrilebi 7-8) aseve gviCvena, rom VEGF eqspresiis
mixedviT perivaskuluri zonebis Sefaseba iZleva ori tipis cvlilebaTa
gamokveTis SesaZlebobas:
1. VEGF SedarebiT maRali aqtivoba eqstracelulur matriqsSi (2-3
qula ≈ 50-75%);
2. susti moproliferacie da zrdis mastimulirebeli aqtivoba
neoangiogenezis calkeuli kerebiT (fokaluri aqtivoba)
cxrili 7
VEGF-is imunoeqspresia sxvadasxva Tireoiduli paTologiis dros
VEGF Hashimoto
Tireoiditi n=20
dtC
n=20
norma
n=10
kvanZovani Ciyvi n=20
Tireocitebi (%)
10 (50%) 19 (95%) 10 (100%) 12 (60%)
endoTeliocitebi(%)
7 (36,5%) 19 (95%) 3 (33%) 2 (10%)
cxrili 8
mikrosisxlZarRvTa simWidrove (MVD)
sisxlZarRvTa raodenoba (MVC)
sisxlZarRvTa areali(mm2)
Tireoiduli paTologia
MM± SD M± SD
kvanZovani Ciyvi 30,3 12,5 0,278 0,149
dtC
39,2 12,3 0,393 0,105
Hashimoto Tireoiditi
32 13,4 0,331 0,109
Nnorma
35,0 12,5 0,280 0,144
70
I jgufSi gamovlinda VEGF maqsimaluri eqspresiis done,
SenarCunebuli perivaskuluri zrdis zonebSi. gansakuTrebiT aRsaniSnavia
difuzuri toqsikuri Ciyvis dros msxvili folikulebis jgufis mier
sisxlZarRvTa kompresia, ris gamoc zrdis zonebis periferiul velebSi
sanaTurebs hqon-daT viwro napralebis Sesaxedaoba.
II jgufs miekuTvneba Hashimoto-s Tireoiditi: Sualeduri aqtivobis da
MVD maCveneblis mixedviT. statistikurma analizma am SemTxvevaSi
gamoavlina, rom nozologiur tipebs Soris gansxvaveba sarwmunoa. magram
sisxlZarRvTa arealis farTobis mixedviT sxvaoba arcTu ise demonstra-
ciulia, gansakuTrebiT,Tu SevadarebT kvanZovan euTireoidul warmona-
qmnebs.
yvela Catarebuli imnohistoqimiuri reaqciis Sedegebis mixedviT
SeiZleba davaskvnaT Semdegi:
Hashimoto-s Tireoiditi xasiaTdeba msxvili limfoiduri folikulebiT,
difuzuri plazmocituri infiltraciiT, araproporciulad didi reaq-
ciuli germinaciuli centrebiT mantiis zonaSi. farisebri jirkvlis inter
da intrafolikulur qsovilSi aRiniSneba mkvrivi limfur da plazmur-
ujreduli kerebi. limfoepiTeluri daizianebis sazRvarze Tireoiduli
folikulebi gamoiyureba atrofiuli, regresiuli saxiT. aqve adgili aqvs
Hurthle ujredebis metaplazias, maTSi S100 cilis eqspresias eqstensiuri
infiltraciis saxiT, TTF1 vlindeba birTvuli mkafio SeRebviT, zomier
adenomatozur struqturebSi, araiSviaTad, adenomis formirebis
tendenciiT.
amdenad, Hashimoto-s Tireoiditis dros, difuzur toqsikuri Ciyvisagan
gansxvavebiT, aRiniSneba normuli Tireoiduli folikulebis arqiteqto-
nikis rRveva , rac SeiZleba Sefasdes rogorc limfoepiTeluri dazianeba.
literaturis monacemebiT (Soma, Bobzin, Guerlin, Livolsi, 2003, Ohye, Kukata et al,
2005, Sanyal, 2014; Chang-Mo, Oh et al, 2014), limfoiduri folikulebis
germinaciuli centrebi, rogorc Tireoiditis mudmivi komponenti, mZime
formis dros SeiZleba iyos araproporciulad didi zomisac. vfiqrobT,
rom Hashimoto-s Tireoiditis yvela Seswavlil SemTxvevaSi limfoepiTe-
luri dazianebis fenomenis Camoyalibeba aris T-limfocitebis aqtivobis
Sedegi. imavdroulad, Hashimoto-s Tireoiditis limfoplazmocituri
71
variantis dros sklerozuli cvlilebebis fonze izrdeba plazmuri
ujredebis raodenoba.
Hurthle-s ujredebis matebis paralelurad imave SemTxvevebSi sisxlis
SratSi TSH negatiuri populaciis zrda da FT4-s daqveiTeba miuTiTebs
oqsifiluri ujredebis proporciis siWarbeze, rac klinikur
hipoTireoidizms axasiaTebs.
72
Tavi IV. gamokvlevis Sedegebis ganxilva
gamokvlevis Sedegebi naTlad metyveleben, rom endokrinul
paTologiebs Soris farisebri jirkvali lideris pozicias inarCunebs
autoimunur da neoplaziur procesSi. am ori dazianebas urTierT-
zemoqmedebis da urTierTSeqcevadobis kavSirebi aqvT (ganwyoba=predispo-
zicias) (L.S. Ward, 2014) miRebulia daskvnad, rom papiluri karcinomis
prognozi gacilebiT keTilsaimedoa, rodesac is asocirebulia Hashimoto-s
TireoiditTan (Konturek et al., 2013). aris Tu ara aq garemo faqtorebis
zemoqmedebis, atmosferuli da samrewvelo, teqnogenuri faqtorebis
sixSire, geografiuli gavrceleba epidemiologiuri TvalsazrisiT Tu sxva
mosazrebebi, mkvlevarTa Sefaseba araerTgvarovania. cnobilia, rom
Hashimoto-s Tireoiditi da masTan dakavSirebuli sawyisi Tireoiduli
disfunqcia pasuxismgebelia rogorc SeZenili hipoTireoidizmis ZiriTadi
mizezi bavSvTa asakis CaTvliT (Latina, Gullo et al, 2013) SratSi antiTireoi-
duli antisxeulebis TPO Ab da TG Ab erTdrouli dakvirvebiT SeiZleba
subklinikuri hiperTireoidizmis xarisxi Sefasdes ±11.7, (Revenga S, Trimarehi
F. (2008), Cho, Choi, Perk et al. (2013) Chang Votoh, Park et al. (2014) masalebiT
autoimunuri HT sixSirem mkveTrad moimata 1975-2005 da gansakuTrebiT, 1988-
2007 wlebis periodSi. mniSvnelovania, rom ar Secvlila araautoimunuri
anTebiTi procesebis sixSire. mag: de Quervain-is da Riedel-is Tireoiditebisa
(Ferlay, Soerjomataram, Ervik, 2013),rac aZlevs mkvlevarebs uflebas daaskvnan,
rom garemo faqtorebis zemoqmedeba mniSvnelovnad cvlis swored Hashimoto-
s Tireoiditis sixSires. (Erdogan, Erdem et al., 2009).
Hashimoto-s Tireoiditi, amJamad cnobili, rogorc autoimunuri paTo-
logia, gamoirCeva mocirkulire antisxeulebis maRali titriT Tiroiduli
peroqsidazisa da Tireoglobulinis mimarT. ukanaskneli wlebis manZilze
bevrad win waiwia codnam Hashimoto-s Tireoiditis Sesaxeb. daixvewa kvlevis
meTodebi, romlebic saSualebas iZlevian HT qvetipebi Sefasdes, rogorc
morfologiuri, aseve imunohistoqimiuri da imunogenetikuri poziciebidan
(Li, Zhou, Ozaki et al., 2012; Dardano et al., 2012),Tumca yvelaze xSiri varianti aris
fibrozuli qvetipi, romelic xasiaTdeba Tireoiduli parenqimis mkveTri
fibrozulqsovilovani CanacvlebiT, gansxvavebiT Riedeli-sTireoiditisagan.
73
Aam variantis dros ar aris gamoxatuli eqstraTireoiduli fibrozi. mag:
siloadeniti, tubulointersticiuli nefriti, retroperitonealuri
fibrozi da anTebiTi genezis aortis anevrizma. Tumca imunuri sistemis
dazianebiT mimdinare procesebs aqvT saerTo Taviseburebani:
limfoplazmocituri infiltracia, fibrozi, obliteraciuli flebitebi
da plazmuri ujredebis mniSvnelovani rekrutizacia. (Kamisawa, Hamano, Ochi
et al, 2008).
amJamad, Hashimoto-s Tireoiditis Sesaxeb codnis Tanamedrove done,
saqarTvelos sxvadasxva regionebidan moZiebuli postoperaciuli masalis
Sedareba saSualebas gvaZlevs vimsjeloT hipoTireoidizmis maRal
sixSireze pacientebSi autoimunuri Tireoiditis dros da mis damamZimebel
tendenciebze.
Cveni masalis histologiuri kvlevis Sedegebi, difuzuri toqsikuri
Ciyvisa da Hashimoto-s Tireoiditis dros gamoxatuli limfoplazmocituri
infiltratebis SedarebiTi Sefaseba gvafiqrebinebs, rom difuzuri
toqsikuri Ciyvi da HT erTi paTologiis or mxares warmoadens. arsebobs
autoimunuri Tireoiditis TireotoqsikozSi transformaciis SesaZlebloba
(Wiebelt et al; 2011) es mosazreba eyrdnoba interleikin-1 asocirebuli
receptoris antagonisti genis defeqtis arsebobas Greaves-is daavadebis
SemTxvevaSi (Pusztaszeri et al., 2013).
Hashimoto-s Tireoiditis diagnostika eyrdnoba kombinirebulad ramde-
nime meTodis gamoyenebis Sedegebs, rogoricaa klinikuri da ultrasono-
grafiuli kvlevebi. bioqimiuri monacemebi zogjer gamoavlens euTire-
oidizms, xSirad subklinikur hipoTireozs, es ukanaskneli ganisazRvreba
FT4-s momatebuli doniT; manifestirebuli hipoTireozi vlindeba TSH
matebiT da normaze dabali T3 erTdrouli arsebobiT, anda Tg Ab/TPO Ab
pozitiuri SedegebiT.
klasikuri rutinuli kvlevebi gviCveneben, rom ZiriTadi zogadmorfo-
logiuri niSnebi warmoadgenen ramdenime procesis gamoxatulebas. aseTebia
plazmuri ujredebis didi raodenobiT mozidva, eqstensiuri limfo-
plazmocituri infiltracia, stromis fibrozi. es cvlilebebi, rogorc
Cveni dakvirveba gviCvenebs, ukavSirdeba TPO antisxeulebis dones. limfoi-
duri formis dros aRiniSneboda mravlobiTi folikuli germinaciuli
74
centrebis SerwymiT da gamoxatuli limfoepiTeluri dazianebis suraTiT,
Warbujredovan stromaSi aseve vxvdebodiT plazmurujredovan infilt-
racias (cxrili 3). gansxvavebiT, fibrozuli variantis dros sWarbobda
SemaerTebelqsovilovani struqturebis sxvadasxva intensivobiT
gavrceleba: wilakTaSorisi, wilakTaSida da nawiburovani fibrozi.
araiSviaTad warmodgenili iyo samive varianti sxvadasxva moculobiT,
magram erTerTi dasaxelebuli sWarbobda da ikavebda parenqimis naxevars
mainc, rac ganapirobebda ufro Rrma, ujeduli cvlilebebis
suraTs(cxrili 4). folikulaTa bazaluri membranebis dazianeba,
Tireocitebis degeneracia, gamowveuli limfoplazmuri infiltraciis Rrma
penetraciiT intrafolikulur arealSi.
dasaxelebuli Sedegebis gaTvaliswinebiT, SeiZleba iTqvas, rom
hipoTireozis morfologiur substrats warmoadgens Tireoiditi
interfolikuluri fibrozis dominirebiT, degeneraciuli Tireoiduli
epiTeliumi susti vardisferi koloidiT da zomieri birTvuli atipiiT.
gamokvlevis Sedegebis klinikuri aspeqtebi migvaniSnebs Semdeg
mniSvnelovan Taviseburebebze. saxeldobr, maRali anti TPO done da swrafi
progresi, subklinikuri hipoTireozi, aseve dabali eqogenoba, axalgazrda
mamakacebis prevalensi axasiaTebs Hashimoto-s Tireoiditis im jgufs,
romelTac operaciamdeli periodi hqondaT ufro xanmokle, vidre pa-
cientTa jgufs, sadac Warbobdnen qalebi. xangrZlivi anamneziT (≈10 weli);
anti-TPO done naklebad iyo momatebuli.
Lloyd, Douglas (2002), Li, Nishihara, Hirokawa (2009) da sxva avtorebi ganmartaven
Hashimoto-s Tireoiditis fibrozul variants, rogorc damoukidebel
nozologiur erTeuls, romelsac axasiaTebs gansakuTrebuli intensivobiT
folikulebis degeneracia, histiocitebiT giganturi ujredebiT infilt-
racia, rac ultrasonografiulad dasturdeba mkveTri hipoeqogenobiT.
uaxlesi wlebis kvlevebi ukavSireben erTmaneTs TPO antisxeulebis
maRal dones plazmaSi Riedel-is Tireoiditis calkeul variantebs da Tvli-
an, rom es ori anTebiTi procesi paTofiziologiurad IgG4-asocirebul
daavadebas warmoadgens. es debulebebi Semdgom kvlevas da dazustebas
moiTxovs (Dahlgren, Khosroshahi et al., 2010).
75
Cvens monacemebze dayrdnobiT da literaturaSi arsebul gamokvlevaTa
Sedegebis gaTvaliswinebiT farisebr jirkvalSi mimdinare procesebi
Hashimoto-s Tireoiditis dros SevafaseT Semdegi saxiT: Hashimoto-s
Tireoiditis diagnozis umTavresi sakvanZo niSania anti TPO antisxeulebi,
magram aqac vxedavT maCvenebelTa Soris did sxvaobas. maT Soris normis
mdgomareobasac, rac gvafiqrebinebs, rom autoimunuri dazianebis adreuli
procesi SesaZlebelia latenturad mimdinareobdes. ufro metic,
saubklinikuri da klinikuri hipoTireozi asocirebuli iyo am dros gul-
sisxlZarRvTa da neirofsiqiatriul simptomatikasa da CivilTan, rac
zrdis citologiuri/biofsiuri sadiagnostiko kvlevebis Rirebulebas
(Zhen, Nakanura, 2010). umetesoba Cveni pacientebis umetesoba iyo pre-
menopauzuri qalebis jgufidan, gamoxatuli Tiroqsinis deficitiT.
difuzuri toqsikuri Ciyvisagan gansxvavebiT, miuxedavad Ciyvis
arsebobisa, aRiniSneba misi dabali eqogenoba, heterogenoba, hipervasku-
larizacia, rac Cvenma kvlevebma antigenuri faqtorebis CarTviTa da
mikrosisxlZarRvTa simWidrovis gaangariSebiTac daadastura. Tumca, aris
kvlevebi (Donkol et al, 2013, Anderson et al, 2010, Sangal D., 2014), romelSic
dopleriT dadgeniliqna sisxlis nakadis Semcireba Hashimoto-s Tireoiditis
dros, greivsis daavadebisagan gansxvavebiT. am ukanasknelTan
imunohistoqimiuri da morfometriuli maCveneblebis diferencirebis mizniT
Cvens mier Seswavlilia folikulebis raodenoba, birTvebisa da citoplaz-
mis farTobi, sxvadasxva hiperplaziuri fenomenebi, rogoricaa foliku-
laTa kedlis naoWianoba, stratifikacia, gamonazardebi, dvrilisebri
struqturebi, rac dtC-s dros damaxasiaTebel mravalSrianobas iZleva. am
monacemebis Tanaxmad, Tireocitebis morfometriuli parametrebi Cven
Sesadarebel masalaze maqsimalur mniSvnelobebs aRweven swored dtC-s
dros, xolo minimalurs - Hashimoto-s Tireoiditis dros.
folikulur-koloiduri indeqsis maCvenebeli, vizualurad sakmaod
gazrdilia, xolo am fonze, HT-s dros TviT Tireocitebis farTobi
Semcirebuli. euTireoiduli kvanZovani Ciyvis da “normis” maCveneblebi
ikaveben Sualedur pozicias.
Tireotoqsikozis dros naklebad gamoxatulia Hurthle-s ujredebis
aqtivoba. HT dros ki cila S -100 eqspresia vlindeba vrcel infiltratebSi
76
da adenomatozur struqturebSireaqciiT, rac folikuluri epiTelis
Canacvlebis fonze difuzuri limfoplazmocituri infiltraciiT,
hipoTireoidizmis struqturul-morfologiur baziss qmnis. aseTive
daskvnebs akeTeben sxva mkvlevarebic (Amani K, 2011, Hsi et al, 1998), rac
transkripciul-polimerazuli reaqciiTa da citofotometriis monacemebiT
dadasturda. gamovlinda, agreTve,Ig kappa da lambda jaWvebis dadebiTi
homogenoba kappa da uaryofiTi lambda imunoeqspresiis mimarT.
Cvens SemTxvevaSi, arqiteqtonikis dezorganizacia asocirdeboda ara
marto Hurthle-hiperplaziur reaqciebTan (adenomatozi, adenoma), aramed
limfoepiTelur dazianebasTan, rac T-limfocitebis citotoqsikuri
reaqciebiT aixsneba. (CD3+ CD4+)(Amani, 2011), Cvens mxriv, am mosazrebas
adasturebs mkveTrad intensiuri TTF-1 imunoeqspresia Hurthle-s ujredebis
proliferaciis zonebSi da domenSi. aseT SemTxvevaSi Cydney L., Felton, Anneta,
Patel, et al, (2011) aRniSnaven Tireoiditis agresiul klinikur dinamikas.
Cveni Sromis ZiriTadi amocanebidan gamomdinare histologiuri kvlevi-
sas yuradRebas vamaxvilebdiT autoimunuri komponentis gamoxatulebis
intensivobaze, radgan difuzuri toqsikuri Ciyvi aseve warmoadgens
autoimunur daavadebaTa kategorias (Zantour et al, 2003; Mazeto et al, 2004; Latrofa,
Fiore et al, 2013).
Ddifuzuri toqsikuri Ciyvis dros mudmivad gvxvdeboda limfoiduri
infiltraciis ubnebi. savaraudoa, romT-limfocitebis efeqtoruli
cilebis zemoqmedebiT fibrilogenezis stimulaciis xarjze
sinTezirdeboda didi raodenobiT kolageni, Tumca erTdroulad
aRiniSneboda misi lizisic. aseTi boWkoebi ganicdidnen homogenizacias da
destruqcias, rasac aRniSnaven specializirebul kvlevebSi Vivier, Raulet,
Moretta da sxv (2011).
Hashimoto-s Tireoiditis fibrozuli variantis aRiareba, rogorc
damoukidebeli nozologiuri erTeulis, swored stromis hiperplaziis
TaviseburebebiT da sklerofobrozis imunoglobulindamokidebuli, anti
TPO antisxeulebis zemoqmedebiT aixsneba (Anderson et al, 2010; Sangal,2014).
mniSvnelovani informacia Hashimoto-s Tireoiditis dros parenqimuli
struqturebis dazianebis Sesaxeb mogvca morfometriulma kvlevam. am
monacemebis Tanaxmad Tireocitebis birTvisa da citoplazmis farTobi
77
iklebs sakontrolo jgufebTan SedarebiT, aseve difuzuri toqsikuri
Ciyvis monacemebTan SedarebiT. am ukanasknelSi dafiqsirda maqsimalurad
didi zomis Tireocitebi, maTi hiperplaziis faqtebi dadasturebuli
vizualurad mravlobiTi naoWis, stratifikaciis kerebis, adenomatozuri
zrdis saxiT, da aseve, morfometriuladac. calkeul SemTxvevaSi
morfometriulma analizma gamoavlina mikrofolikuluri struqturebi,
rac zogadad, plazmuri membranebis da Semxebi zedapirebis zrdis
maCvenebelia da jirkvlis funqciis gaZlierebaze miuTiTebs.
Hashimoto-s Tireoiditis dros cvlilebebi Rebulobs hipoTireoiduli
transformaciis saxes. romelsac aZlierebs parenqimuli struqturebis
Canacvleba limfoidurujredovani infiltraciiT. es ukanaskneli cvlis
Tireocitebis receptorebis statuss. aZlierebs antiTireoiduli
antisxeulebis, Cvens SemTxvevaSi, anti TPO antisxeulebis citotoqsiur
efeqts. unda aRiniSnos, arom swored aseTi membranozuli Zvrebis
safuZvelze Hashimoto-s Tireoiditis dros minimaluria folikulebis
raodenoba, maTi ganakveTis farTobi, Tireocitebis ricxvi da farTobi erT
folikulSi, rac fibrozuli qsovilis agresiuli zrdiT aixsneba. didi
raodenobiT aqtiuri germinaciuli centrebis Serwyma, maTSi plazmuri
ujredebis hiperplazia da limfoepiTeluri dazianebis sazRvari,
limfoplazmuri penetracia intra da interfolikulur domenSi qmnian
Hashimoto-s Tireoiditis paTologiur suraTs. HT dros Cven masalaze vnaxeT
Hurthle-s ujredebis receptorTa qsovilovani aqtivoba. parafolikulur
domenSi aRiniSneboda rogorc difuzuri-fokaluri hiperplazia, aseve
adenomatozuri zrdis tendencia da Hurthle-ujredovani adenomebi. am
procesebs axasiaTebdaT specifikuri S-100 cilis eqspresiis zrda
infiltraciis kerebSi birTvebis intensiuri SeRebviT,
Tireotransformaciis faqtoris TTF-1 CarTva birTvebSi da difuzuri fonis
gaZlierebis saxiT, gansakuTrebiT, adenomisa da adenomatozis keraSi.
difuzur toqsikur CiyvSi TTF-1 CarTva iyo ufro masiuri da intensiuri,
vodre Hashimoto-s Tireoiditis dros. Hurthle-s ujredebis proporciis
raodenobrivi da Tvisobrivi zrda, SesaZlebelia am ujredebis
metaplaziuri cvlilebebis gamosaxvad CaiTvalos. rac, sakuTriv
jirkvlovani parenqimis arqiteqtonikis cvlilebas iwvevs: wvrili
78
folikulebi daSorebuli fibrozuli qsovilis depozitebiT da
interfolikulur domenSi limfoplazmocituri infiltratebi. gamomfeni
Tireocitebis oqsifiluri transformacia erT SemTxvevaSi, roca anti TPO
done ar iyo maRali da meore mxriv, mkveTri limfoplazmocituri
infiltratebi, romlebic limfocitebis da plazmuri ujredebis didi
raodenobiT gamoirCevian stromasa da irgvliv Tireoidul folikulebSi
epiTeliumis gaswvriv. da calkeul SemTxvevaSi TviT folikulebis
sanaTurSi. aseTi suraTis Tanmxlebi cvlilebebia Tireoiduli
folikulebis atrofia Ria vardisfrad SeRebili birTvebis atipiiT, mcire
raodenobiT mkvrivi koloidiT maRali anti-TPO antisxeulebis fonze
sisxlis SratSi. literaturis monacemebi (Li, Nishihara et al., 2009, Khosroshahi,
Stone, 2011) miuTiTebs, rom aseTi cvlilebebi mkafiod gamoxatuli
fibrozuli variantis saxiT, klinikurad tipuri Hashimoto-s
Tireoiditisagan gansxvavdebian, iZlevian didi zomis mkvriv Ciyvisebr
zrdas, araiSviaTad malignizaciis cru diagnoziT, Tireoglobulinis
titris matebis da mkveTri hipoTireoidizmiT. igive Sedegebs iziarebs
avtorTa jgufi (Li, Zhou, Ozaki, Nishihara et al., 2012) romelTa dakvirvebiTac
imunoglobulin IgG4 asocirebuli Tireoiditi (da swored aseTi
histologiuri struqturiT) warmoadgens interfolikuluri fibroziT
mimdinare qronikul process.
Hurthle-s ujredovan metaplazias xsnian xangrZlivad mimdinare
hipoTireoidizmiT, SesaZloa, gama-interferonis eqspresiiT, apoptozis
dabali indeqsiT, C-myc genebis maRali eqspresiiT (Amani K., 2009, Sangal, 2014)
Hashimoto-s Tireoiditisa da difuzuri toqsikuri Ciyvis dros
farisebri jirkvlis disfunqciis ganviTarebaSi mniSvnelovania
sisxlZarRvovan-stromul urTierTobaTa cvlilebebis da zrdis faqtorTa
molekuluri eqspresiis dinamika. CvenTvis am kvlevis procesSi gamoikveTa
rigi Teoriuli debuleba, romelic hiperTireoidizms axasiaTebs.
saxeldobr, Tiroqsinisa da triiodTironinis Warbi gamomuSavebis dros
aRiniSneba kolagenis daSla, rac T4 da T3 SemaerTebel qsovilze
zemoqmedebiT ukavSirdeba glikozaminoglikanebis sulfatirebis gziT
(Ramsden, 2000, Spencer, Hollowell et al, 2007). swored bazaluri membranis gasqeleba
da eqstraceluluri matriqsis Sesiveba warmoadgens Tireotoqsikozis erT-
79
erT wamyvan niSans, xolo araproporciulad didi folikulebi, (LiVolsi,
2003, Demellawy et al, 2008; Latina et al, 2013,) mosazrebiT, datvirTuli
sensibilizebuli T limfocitebiT zemoqmedeben makrofagebze stromis sxva
citokinmaproducirebel ujredebze efeqtoruli kileruli ujredebis
gamomuSavebiT.
interleikinebi -1,2 amcireben ra limfocitebis proliferaciul
aqtivobas (Bossowski et al, 2008) sabolood ayalibeben e,w “mankier wres”,
romelSic interleikin – 1 iwvevs Tireocitebis mier interleikin-6
produqcias, rac aZlierebs limfocitebis priduqcias. am kaskadSi
CarTulia fobroblastebi kolagenmasinTezebeli funqciis gaaqtivebiT
(Lebrero et al;2000, Kamisawa, Okamato, 2008). msgavs meqanizmebs aqvT sistemuri
xasiaTi da universaluria sxva autoimunuri daavadebisTvisac
eqstraTireoiduli fibroziT – ridelis Ciyvi, anTebiTi genezis aortis
anevrizma, retroperitoneuli fibrozi (Komatsu et al.,2005, Hennessey., 2011)
aRniSnaven, rom hipoTireozi aris Hashimoto-s Tireoiditis da ridelis
Ciyvis Tvisobrioba, aramed didi sixSiriT vlindeba pacientebSi
autoimunuri pankreatitiT. SeiZleba vifiqroT, rom sensibilizebuli
limfocitebi (Amani.,2011; Salim, 2014) pirdapiri citotoqsikuri efeqtis
realizaciis procesSi iwveven aseve Tiroqsinmaproducirebeli ujredebis
Semcirebas, rac Cvens masalaSi vlindeba TSH eqspresiis mkveTri
SemcirebiT. Hashimotos-s Tireoiditis dros,TTF-1 intensiuri reaqciiT
difuzuri toqsikuri Ciyvis dros da aseve papiluri karcinomis qsovilSi
(Rurua, Gogiashvili et al; 2013, 2015). imunohistoqimiuri reaqciis Sedegebi,
saxeldobr, sisxlZarRvTa simWidrovis maCvenebeli VEGF eqspresiis
suraTiT miuTiTeben, rom difuzuri toqsikuri Ciyvis dros (hiperTireozi)
es parametri gaZlierebulia. aseve, Cvens mier adre arsebul kvlevebSi
papilaruli karcinomis qsovilSi (crudadebiTi reaqcia)( Rurua N., et al., 2013).
am cvlilebebs savsebiT eTanxmeba difuzuri toqsikuri Ciyvis dros
miRebuli faqtebi kapilaruli qselis funqciis gaZlierebis, qselis
suraTis, calkeul sisxlZarRvTa sanaTuris zrdis Sesaxeb, xolo Hashimoto-
s Tireoiditis dros Tireoiduli parenqima hipovaskularizacias ganicdis.
xdeba aqtiur cirkulaciaSi monawile kapilaruli qselis reduqcia
fibrozuli qsovilis CanacvlebiT, neoangiogenezis stabilurad dabali
80
xarisxiT. amdenad, realurad gamoxatulia da subklinikuri hipoTireozi
sinqronizebulia Tireocitebis hormonmasinTezebeli funqciis
daTrgunvasTan. Tireocitebis TSH –receptoruli aqtivoba ramdenjerme
mcirdeba dtC da euTireoidul CiyvTan SedarebiT (cxrilebi), rasac aseve
xels uwyobs limfoiduri qsovilis hiperplazia. limfoplazmocituri
infiltraciis intensivoba stromasa da parenqimaSi gvafiqrebinebs, rom T
limfocitebis pirdapiri Tu gaSualebuli citotoqsiuri efeqti
Tireocitebis birTvis cilebze gamowveuli unda iyos birTvakis
organizatoris transkripciuli aqtivobis SemcirebiT, razec n. raixlinis
Sromebi miuTiTeben. (РаихлинН.Т.,исоавт2010). dadgenilia argirofilur
cilaTa eqspresiis Semcireba, swored Ag-NOP-maRali eqspresia maCvenebelia
imisa, rom ujredTa umravlesoba aris S da G2 fazaSi. am cilebis
inhibicia mitogenuri stimulis ararsebobis pirobebSi amcirebs G1 fazaSi
Semavali ujredebis ricxvs, rasac hipoTireozis dros aqvs adgili.
amdenad, hipoTireozi Hashimoto-s Tireoiditis dros SeiZleba iyos rogorc
Tiroqsinmaproducirebeli ujredebis Semcirebis, aseve TSH-s mimarT
mgrZnobelobis daqveiTebis Sedegi. igive masalaze Seswavlilia TSH- s
angiogenezis mastimulirebeli efeqti (Tsagareli Z., Gogiashvili L., Nikobadze E., et
al, 2011) ramac aCvena Tireocitebis VEGF-is aqtivobis daTrgunva
hipoTireozis dros. amdenad, mikrocirkulaciuri kalapotis saerTo
sigrZis da simWidrovis Semcireba ganisazRvreba, rogorc am or sasignalo
faqtorze mgrZnobelobis daqveiTebis Sedegi. cnobilia, rom angiogenezis
endogenur stimulatorebs Soris VEGF aris ukve arsebuli kapilarebidan
Zlieri signali kapilaris avtonomiuri ganviTarebisaTvis neoangiogenezis
stimulatori. Cvens masalaze naCvenebia, rom VEGF-is produqciis ZiriTad
wyaros warmoadgenen swored A tipis Tireocitebi.
fiziologiur pirobebSi da euTireoiduli Ciyvis dros angiogenezs
axasiaTebs stabiluri done, damaxasiaTebli mocemuli tipis qsovilisTvis.
sisxlZarRvTa simWidrovis Sefaseba paTologiis dros xdeba angiogenezis
aqtivobis imunohistoqimiuri gamovleniT: VEGF, CD34, CD31 da VIII
faqtorebis mimarT. aRniSbuli markerebis eqspresia saSualebas iZleva
ganarCioT fsevdoneoplaziuri hipertrofia da neoplazia. (Offersen et al., 2003,
Batista A., et al,Nakamura et al.,2006) VEGF-s gamoyenebiT SeiZleba ganisazRvros
81
swored is, neovaskularizaciasTan asocirebuli mikrosisxlZarRvebis
simWidrove, romelsac aRweren, rogorc “angiogenezuri mimikria” (Rydlova et
al.,2008). keTilTvisebiani hiperplazia papiluri struqturis Zlieri
vaskularizaciiT xasiaTdeba sisxlZarRvTa raodenobis matebiT (dtC,
folikuluri adenoma). sisxlZarRvebis mier dakavebuli farTobis
Seswavlis procesSi gamovlinda Semdegi suraTi: angiogenezi difuzuri
toqsikuri Ciyvis dros (hipertrofia+hiperplazia) xasiaTdeba mcire
diametris axali sisxlZarRvebis formirebiT. avTvisebiani zrdis dros
qsovilSi aRiniSneba didi yalibis sisxlZarRvebis de novo warmoqmna.
rogorc cxrilebidan Cans, sisxlZarRvTa mier dakavebuli farTobi VEGF-
aqtivobis mixedviT mxolod dtC-s qsovilSi aris momatebuli. Hashimoto-s
TireoiditSi es maCvenebeli qveiTdeba, rac SeiZleba aixsnas Semdegi
Teoriuli mosazrebiT: amJamad, angiogenezis regulaciis kvlevaSi
aRiniSneba mniSvnelovani progresi: Willerbrand faqtors (VIII), CD34, CD31,
aseve VEGF –rogorc panendoTeluri zrdis faqtorebi gamoiyeneba
sisxlZarRvTa simWidrovis kvlevis mizniT. maT Soris, Cvens mier
Seswavlilia CD34 da VEGF romlebic neovaskularizaciis deteqcias
axdenen. CD34, romlis winamorbeds homopoezuri Rerovani ujredis markeri
CD133 cila warmoadgens, asrulebs angiogenuri signalis rols Semdegi
sqemiT: endoTeluri ujredi → ujredi da ujredi → matriqsis urTierT-
qmedeba da signalis transduqcia → (Kendo, Schuf et al., 2007) CarTulia stromis
angiogenezis procesSi da misi eqspresia korelaciaSia parenqimis biolo-
giur `qcevasTan”; VEGF da CD34 deteqciis miRebuli kompleqsuri suraTi
gviCvenebs adamianis mikrosisxlZarRvTa endoTeliocitebis intensiur
angiogenezSi CarTuli ujredebis aqtivobas regeneraciul da anTebiT
procesSi. Eendokrinul organoTa angiogenezi naklebad Seswavlilia.
paTologiuri procesis ganviTarebaSi CarTulobis TvalsazrisiT aris
mcire raodenoba Sromebisa jarisebri jirkvlis papiluri da meduluri
karcinomis angiogenezis Sesaxeb. (Jebriel, Alaeddin et al., 2007; Rydlova et al., 2008;
Ludvikova et al., 2005) literaturis monacemebi da Cveni sakuTari kvlevis
masalebi gviCveneben, rom ar aris TvalsaCino sxvaoba Tireoiduli
paTologiis iseT saxeebSi, rogoricaa folikuluri adenoma da karcinoma
(РуруаН.З. исоавт, 2013) magram faqtebi miuTiTeben, rom keTilTvisebian
82
procesebs Soris, mag: Hashimoto-s Tireoiditsa da difuzur toqsikur Ciyvs
Soris aris variabeloba endoTeluri antigenis specifikurobasa da
mgrZnobelobas Soris sxvaoba. CD34+ aRniSnavs maRali mgrZnobeloba
sisxlZarRvTa kerovan grovebSi da naklebad fokusirdeba winamorbedi
kapilaruli qselidan axalwarmoqmnili sisxlZarRvebis endoTeliumSi.
mikrosisxlZarRvTa simWidrovis daTvlis meTodis gamoyenebiT (Ranefall,
Wester etal., 1998; Erdem O., Erdem M., Erdem A. et al., 2007) naCvenebi gvaqvs vrceli
cvalebadoba Ciyvis sxvadasxva variantebs Soris. maT Soris, adenomatozuri
jgufis Ciyvis qsovilSi (Rurua N., Gogiashvili L., Tsagareli Z., 2014, 2015), rasac
vxsniT folikuluri komponentisTvis damaxasiaTebeli degeneraciuli
cvlilebebis farTe speqtriT. (makro-mikrofolikuluri kvanZebi) da
stromasa da folikulur komponents Soris Tanafardobis cvladi
proporciebiT. rogorc naSromis literaturuli mimoxilvis dros
aRvniSneT, SeiZleba gakeTdes daskvna, rom angiogenezi, romelic Tan
axlavs keTilTvisebian hipertrofiul cvlilebebs, maT Soris, difuzur
toqsikur Ciyvs, realizdeba mcire diametris mravlricxvovani
sisxlZarRvebis formirebiT, maSin, rodesac avTvisebian simsivneebSi gvaqv
naklebi raodenobis da didi diametris sisxlZarRvebi. Ffarisebri
jirkvlis dazianebis dros calkeuli histologiuri tipebis mixedviT
erTidaigive parametris (MVA) Sefasebisas mniSvnelovani gansxvaveba ar iyo
naCvenebi. sisxlZarRvebiT dakavebuli farTobi farisebri jirkvlis
cakleul kvanZovan warmonaqmnebSi iyo analogiuri, miuxedavad sxvaobisa
axalwarmoqmnil mikrosisxlZarRvTa raodenobaSi. Aamitom, gamovyofT
farisebr jirkvalSi angiogenezis Sefasebisas ori saxeobas: hipo da
hipervaskularuls.
VEGF eqspresiis Seswavlisas naCvenebia, rom Hurthle adenomatoziT da
adenomis TanxlebiT mimdinare Hashimoto-s Tireoiditis qsovilSi ufro
maRalia, vidre HT klasikur variantSi. Tumca VEGF aqtivoba receptoris
statusis mixedviT autoimunuri dazianebis dros iyo yvelaze naklebi.
Phytaykorn L, Mc Henry CR., (2006) aRniSnaven amasTan dakavSirebiT, rom
arsebobs maRali korelacia VEGF eqspresiasa da Tireoiduli parenqimis
tumorogenul potencials Soris. es gansakuTrebiT aqtualuri mtkicebaa
sadReisod, radgan, mkvlevarTa ramdenime damoukidebeli jgufis mosa-
83
zrebiT Hashimoto-s Tireoiditis papilur variantSi arsebobs genetikuri
winaprebi, rasac klinikuri statistikac adasturebs. (Scarpino et al., 2000,
Palucka, Banchelau, 2012, Yanofsky, Mitsui et al., 2013) amasTan dakavSirebiT, klini-
cistebi akvirdebodnen xangrZlivad gamoxatul adgilobriv imunur reaq-
cias da konkurentul qronikul limfoidur Tireoidits, romelic
keTilsaimedo/arakeTilsaimedo prognozul mniSvnelobas iZenda pacien-
tebSi diferencirebuli Tireoiduli karcinomiT (DTC) (Melillo, Guarino, Avilla
et al., 2010)
cnobilia, rom Hashimoto-s Tireoiditi da difuzuri toqsikuri Ciyvi
(Greaves daavadeba) warmoadgens autoimunuri Tireoiditis yvelaze cnobil
da gavrcelebul formebs, orives axasiaTebs limfoiduri infiltratebi da
autoaqtiuroba Tireoiduli autoantigenebis mimarT. Qqronikuli
limfoiduri Tireoiditi autoimunuri daavadebaa, romelsac axasiaTebs
fibrozi, limfocituri infiltracia da parenqimuli atrofia. Hashimoto-s
Tireoiditi gamoirCeva Tireoiduli parenqimis infiltraciiT imunuri
ujredebiT. rogorc aRvniSneT, Tan sdevs hipoTireoidizmi, gamowveuli
parenqimis destruqciiTa da fibrozuli qsoviliT CanacvlebiT. Hashimoto-s
Tireoiditis dros imunuri sistema warmoqmnis Tireospecifiur
antisxeulebs Tireoidspecifikuri antisxeulebis mimarT. Cvens masalaze
aseTi gamokvleuli antisxeulebi warmodgenili iyo Tireoperoqsidazuli
(TPO), romlebic miekuTvnebian Tireoidul autoimunizaciaSi pirvelad
antigens (Burek, Rose., 2008; Flynn et al., 2004) zustad ar aris cnobili T
helperebTan asocirebuli (CD4+) meore donis leikocitaluri antigenis
(MNC II klasi: HLA-DR3, HLA-DR4 da HLA-DR5) gaaqtiveba ramdenad pirdapir
korelaciaSia dazianebis autoimunur fonTan. aris Sexeduleba, rom
citotoqsikuri limfocitebi (CD8+) axdenen citokinebis gaadvilebul
gamoTavisuflebas, rac azianebs Tireoidul folikulebs da aaqtivebs B-
limfocitebs (Konturek, Barcynski, Wierchowski et al.,2013). sabolood, Hashimoto-s
Tireoiditi xasiaTdeba Tireoiduli funqciis mkveTri daqveiTebiT, CiyviT
da T ujreduli infiltraciiT. Aaavadebs ra upiratesad qalebs, vidre
mamakacebs, 7:1 genderuli doniT, da gamoxatuli genetikuri predispo-
ziciiT. Cvens masalaze gamoikveTa Tireoiduli epiTeliumis progesuli
degeneracia, maTi Canacvleba mononuklearuli ujredebiT da Hurthle-s
84
ujredebiT, romlebic, hiperplaziis intensiurobis mixedviT avlenen S-100
cilisa da TTF-1 faqtoris mimarT zomier-maRal eqspresias adenomur
struqturebSi, gansakuTrebiT, birTvebis reaqcias, romelTa umravlesoba
swored NF-β transkripciuli kontrolis qveS aris, rac Cvens masalaze
imunohistoqimiuri reaqciiT gamovlinda. reducirebuli Tireocitebis mier
mudmivad NF-β produqcia folikulur ujredebSi, ayalibebs gaurkvevel
kavSirs (damakavSirebel qsels Tireoidul epiTeluri ujredebisa, Hurthle-s
ujredebisa da anTebiT ujredebs Soris (PaciOco, Leonardi., 2010, Ward Sterian
L.,2014). Hashimoto-s Tireoidits da difuzur toqsikur Ciyvs Soris ujre-
duli paralelebisa da sxvaobis, aseve maTi imunohistoqimiuri
receptoruli statusis kvlevam Cveni Sromis ZiriTadi amocanebidan
gamomdinare, ganapiroba ujredebis fokusireba makrofagebsa da
histiocitebze da dendritul ujredebze. romelTa raodenobis zrda,
maTive damaxasiaTebel Met protein-is Sesabamisi aqtivobiT aRiniSna Hurthle-s
ujredovan populaciaSi hiperplaziuri klasterebis da adenomis saxiT.
Ddendrituli ujredebi (DCS) rogorc imunuri ujredebis mcirericxvovani
qvetipi, viTardebian Zvlis tvinidan da gvxvdeba adamianis organizmis yvela
qsovilSi. (Steinman, Banchereau, 2007). DCS aris profesiuli antigen-
maprezentaciebeli ujredebi, romelTa aqtivoba eyrdnoba antigenis
prezentacias MHC II klasis receptorebze da iwvevs gansakuTrebulad
feqtur stimulacias imunogenezis sakvanZo ujredebSi. (Yanofsky, Mitsui et al.,
2013). Cveni kvlevis amovanebidan gamomdinare, mniSvnelovania, rom
dendrituli ujredebis gamovlena SevZeliT S-100 cilis eqspresiis
saSualebiT, rac ara marto gamoavlens am ujreduli populaciis
aqtivobas, maTTvis Cveuli CD68+ dadebiT reaqciasTan erTad, aramed
saSualebas gvaZlevs SevafasoT infiltratebSi imunologiuri fenomenis
aqtivobis kompleqsebi, xolo calkeuli mkvlevaris azriT, (Hilly, Koren et al.,
2013), gamovavlinoT korelacia S-100 pozitiur dendritul ujredebsa da
Tireoduli papiluri karcinomis aRmocenebis risks Soris.
gamomdinare am specifiuri interesidan, rasac Hurthle-s ujredebis
kvlevis mimarT viCendiT, autoimunuri da noduluri procesebis aRweris
dros, (Rurua N et al., 2013) aRvniSneT, rom Hashimoto-s Tireoiditis, aseve,
85
hiperfunqciis dros, greivsis daavadebis SemTxvevaSi, adgili aqvs Hurthle-s
ujredebSi S-100 cilis eqspresiis gaZlierebas. rasac specialur kvlevebSi
metproteinisa da urokinazas tipis plazminogenis receptorebis gaaqti-
vebas ukavSireben, xolo es ori faqtori ki Hashimoto-s Tireoiditis dros
warmoadgens Tireoiduli ujredebis alteraciis da DCS ujredebis
infiltraciis adreul markers (Hilly, Koren et al, 2013; Pusztaszeri, Sadow, Faquin,
2013).
amrigad, kompleqsuri kvlevis Sedegebi gviCvenebs, ori morfologiuri
variantis Hashimoto-s Tireoidits: 1. Llimfoplazmocituri 2. Ffibrozuli.
calkeuli varianti Seicavs qvesaxeebs intensivobis da gavrclebis
mixedviT. Ddadgenilia histologiuri variantebis mWidro kavSiri anti-TPO
antisxeulebis titrTan. Dadgenilia Hurthle-s ujredebis stabiluri CarTva
Hashimoto-s Tireoiditis histopaTologiur suraTSi. Adenomatozis da
adenomis asociaciis saxiT, rac hipoTireoidizmis erT-erT struqturul
baziss qmnis.
Hurthle-s ujredebis deteqciis 2 imunohistoqimiuri faqtori – S-100
cila da TTF-1 intensiurad CairTveba dasaxelebuli ujredebis birTvebSi,
infiltrirebul kerebSi da adenomis kafsulur struqturebSi. rac
uflebas gvaZlevs movaxdinoT am cvlilebaTa inkorporacia paTolog-
anatomiur komponentSi, rogorc autoimunuri Tireoiditis erT-erTi
histopaTologiuri fenomeni.
86
daskvnebi:
1. autoimunuri Hashimoto-s Tireoiditis morfologiur suraTi hetero-
genulia, Tireocitebisa da eqstrafolikuluri domenis 2 principulad
gansxvavebuli variantiT aris warmodgenili:
a) Hashimoto-s Tireoiditis limfoiduri varianti _ Tireoiduli foli-
kulebis reduqcia, limfoepiTeluri dazianebis suraTi, limfoiduri
folikulebis germinaciuli centrebis nekrozi, fibrozuli qsovilis
interfolikulur-interlobuluri invazia, maRali TSH da anti-ATPO-
antisxeulebis dabali-zomieri titri, dabali T3 koncentracia - sisxlis
SratSi, xangrZlivi anamnezi diagnostikidan operaciamde.
b) Hashimoto-s Tireoiditis fibrozuli varianti _ interfolikuluri da
nawiburovani tipis fibroplaziuri dazianeba, parenqimis difuzuri
limfoplazmocituri infiltracia, anti-TPO-antisxeulebis maRali titri,
xanmokle anamnezi diagnostikidan operaciamde.
2. difuzuri toqsikuri Ciyvis dros parenqimis hipertrofiul-hiper-
plaziuri transformacia proporciulia sisxlis SratSi TSH, T4 daT3
koncentraciis, gamoirCeva permanentulad gamoxatuli meoradi
cvlilebebis speqtriT da difuzuri limfoidurujredovani infilt-
raciiT. axasiaTebs parenqimis moculobis Semcireba, gardamavali
hipoTireozi, SesaZloa autoimunuri Tireoiditi.
3. Hashimoto-s Tireoiditis dros Tireocitebis receptoruli statusis
Sesusteba aRiniSneba zrdis faqtorebis VEGF da CD34 mimarT, rac
angiogenezisa da parenqimis funqciis daqveiTebasa da hipoTireoidizmis
damaxasiaTebel suraTs qmnis: Tireomastimulaciebeli hormonis (TSH) susti
eqspresia miuTiTebs aramarto hormonmastimulaciebeli funqciis
daTrgunvaze aramed sisxlZarRvTa endoTeluri zrdis faqtoris (VEGF) da
CD34 signalis sinqronulad sinTezisa da aqtivobis daqveiTebaze
mofunqcie parenqimis avaskulur struqturaze.
gamonakliss warmoadgens hemopoezur ujredTa infiltrirebuli kerebi -
CD34 da VEGF ‐ dadebiTi.
4.Hashimoto-s Tireoiditis damaxasiaTebel struqturul da imunohisto-
qimiur niSans warmoadgens Hurthle-is ujredebis populaciis zrda
87
parafolikulur domenSi cila S 100-s da Tireotranskripciuli faqtoris
TTF-1-s maRali birTvuli eqspresiiT, gansakuTrebiT adenomatozur da
infiltraciul kerebSi, gansazRvravs Tireoiduli parenqimis displazias
da arqiteqtonikis dezorganizacias.
S 100 cilisa da TTF-1 CarTvis intensivoba anti-TPO-antisxeulebis titrTan
pirdapir kavSirSia.
5.difuzuri toqsikuri Ciyvis parenqimaSi zrdis faqtorebis, VEGF da CD34
eqspresia maqsimaluria. vlindeba folikuluri ujredebis birTvebSi,
koloidsa da bazalur membranebSi, adgili aqvs neoangiogenezis aqtiur
procesebs de novo mikrosisxlZarRvebis warmoqmnis xarjze.
cila-S 100‐s eqspresiis xasiaTi, ganawileba da intensivoba
hiperTireoidizmis dros fonuria da specifikuri struqturebisa da
samizne ujredebis (Hurthle-is populacia) dabal metabolur aqtivobaze
miuTiTebs.
6. Hashimoto-s Tireoiditis dros farisebri jirkvlis yvela struqturuli
elementis moculoba, farTobi erTmniSvnelovnad icvleba regresis
tendenciiT eqstrafolikuluri domenis struqturaTa moculobisa da
receptoruli aqtivobis zrdis sasargeblod, rac hipoTireozis erT-erT
niSanTvisebad SeiZleba dasaxeldes.
7.sisxlZarRvTa simWidrovis maCveneblis mixedviT SeiZleba gamovyoT
cvlilebaTa 3 kategoria:
1) maRali MVD- difuzuri toqsikuri Ciyvi
2) MVD zogadi dabali done – euTireoidul Ciyvi
3) Sualeduri varianti ‐ Hashimoto-s Tireoiditi.
8.zrdis perivaskuluri zonebis Sefaseba da mikrososxlZarRvTa simWdrove
VEGF imunoeqspresiis mixedviT iZleva 2 autoimunuri paTologiis –
difuzuri toqsikuri Ciyvis da Hashimoto-s Tireoiditis angiogenezis
sadiferenciacio kriteriumebs.
88
literaturis saZiebeli
1. Aghini-Lombardi F, Berti P Antonangeli L.Incidental thyroid carcinoma in a large series of
consecutive patients operated on for benign thyroid disease.ANZ J Surg. 2006 Mar;76(3):123-6.
2. Akslen LA, LiVolsi VA (2000) Increased andiogenezis in papillary thyroid carcinoma but lack of
prognostic importance. Hum Pathol 31:439-42.
3. Akslen LA. LiVolsi VA (2000) Prognostic sighnificance of histologic grading compared with
subclassification of papillary thyroid carcinoma. Cancer 88:1902-1908
4. Alexander E.K., Hurwitz S., Heering J.P. et al. Natural history of benign solid and cystic thyroid
nodules// Ann. Intern. Med., 2003 – 138 №4 – P. 315-318.
5. Allen EM, Appel MC, Braverman LE: The effect of iodide ingestion on the development of
spontaneuslympholytic thyroiditis in the diabetesprone BB/W rat. Endocrinology 1986,118:1977-81
6. Amani H K. Histopathologic and immunohistochemical features of Hashimoto thyroiditis. Indian J
Pathol Microbiol [serial online] 2011
7. Anan K, Moriasaki T, Katano M et al. Vascular endothelial growth factor and platelet derived
growth factor are potential angiogenic metastatic factors in human breast cancer. Surgery, 1996,
119,33-39.
8. Anil C, Goksel S, Gursoy A (2010) Hashimoto thyroiditis is not associated with increased risk of
tumor, single-center prospective study. Thyroid 20:601-606
9. Arscott PL, Baker JR: Apoptosis and Thyroiditis, ClinImmunolImmunopathol 1998, 87:207-217
10. Blakemore AI, Watson PF, Weetman AP, Duff GW: Association of Graves’ disease with an allele
of the interleukin-1 receptor antagonist gene. J ClinEndocrinolMetab 1995, 80:111-115
11. Bossowski A, Czarnocka B, bardadin K, et al., Expression of Bcs-2 family proteins in thyrocytes
from young patients with immune and nonimmune thyroid diseases. Horm Res. 2008;70(3)155-164
12. Bossowski A, Czarnoska B, Stasiak-Barmuta A, BardadinK,et al., Analysis of Fas, FasL and
Caspase-8 in Thyroid gland in young patients with immune and non-immune thyroid diseases.
Endokrynol Pol. 2007 Jul-aug;58(4):303-13
13. Brekken RA, Thorpe PE. Vascular endothelial growth factor and vascular targeting of solid tumors.
Anticancer Res. 2001.21.4221-4229.
14. Burek C.L, and Rose N.R. Autoimmune thyroiditis and ROS, Autoimmunity Reviews, vol 7, no 7
pp530-537
15. Caturegli P. Hejazi M, Suzuki K, Doham O. et al. Hypothyroidism in transgenic mice
espressingIFN-γ in thyroid. Proe. Natl. Acad. USA 2000,97,1719-1724.
89
16. Chazenbalk G, Bartoletto C, Heneidi S, Jumatobay M et al. Novel pathway of adipogenesis through
cross-talk between adipose tissue macrophages, adipose cells and adipocytes: evidence of cell
plasticity. PLoS.One. 2011 Mar 31;6(3):e17834
17. Chiovato L, Bassi P, Santini F Antibodies producing complement-mediated thyroid cytotoxicity in
patients with atrophic or goitrous autoimmune thyroiditis. J Clin Endocrinol Metab. 1993
Dec;77(6):1700-5.
18. Chistiakov D.A. New advances in the immunogenetics of Hashimoto’s thyroiditis; Scientific
Communications, 2006
19. Chistiakov DA. Immunogenetics of Hashimoto’s Thyroiditis. Journal of Autoimmune Diseases.
2005, 2:1
20. Collini P, Sampietro G, Rosai J, et al. Minimally invasive (encapsulated) follivulat carcinoma of
the thyroid land is the low-risk couterpart of wodely invasive follicular carcinoma but not insular
carcinoma. Virchows Arch. 2003; 442:71-76.
21. DahlgrenM, KhosroshahiA ,Petur Nielsen G et al. Riedel's Thyroiditis and Multifocal Fibrosclerosis
are part of the IgG4-related systemic disease spectrumArthritis Care & Research. Volume 62, Issue
9, pages 1312–1318, September 2010
22. De la Torre NG, Buley I, Wass JA, Turner HE. Angiogenesis and lymphangiogenesis in thyroid
proliferative lesions: relationship to type and tumor behavior. Endoc. Relat. Cancer, 2006,13,931-
944.
23. Demellawy D. El., Nasr A., Alowami S. – Application of CD56, p63 and CK19
immunohistochemistry in the diagnosis of papillary carcinoma of the thyroid – Diagn. Pathol.,
2008, 3, 5-11.
24. Devendra D, Eisenbarth GS:17 Immunological endocrine disorders. J Allergy ClinImmunol 2003,
111: 624-636
25. Donkol RH, Nada M , and Boughattas S. Role of color Doppler in differentiation of Graves'
disease and thyroiditis in thyrotoxicosisWorld J Radiol. 2013 Apr 28; 5(4): 178–183.
26. Eguchi K: Appoptpsis in autoimmune diseases. Intern Med 2001, 40:275-284
27. El Demellawy D, Nasr AL, Babay S, Alowami S, Diagnostic utility of CD56
immunohistochemistry in papillary carcinoma of the thyroid, Pathol Res Pract, 2009, 205(5):303–
309
28. Erdem O., Erdem M., Memis L., Akyol G.,Expression of Vascular Endothelial Growth Factor and
assessment of microvascular density with CD34 and endoglin in proliferative endometrium,
endometrial hyperplasia and endometrial carcinoma, Int.J. Gynecol.Cancer, 2007, 17:1325-32
90
29. Eslinger M, Krohn K, Kratzsch J, Voigt C, Pashke R. Growth Factor Exspression in Cold and Hot
Thyroid Nodules. Thyroid. February 2001:125-135
30. Eszlinger M., Krohn K., Kratzsch Y., Voigt C., Paschke R. Growth factor expression in cold and
hot thyroid nodules – Thyroid, 2001, 11(2), p. 125-135.
31. Ferrara N, Gerber HP, LeCouter J. The biology of VEGF and its receptors. Nat Med. 2003 Jun;
9(6):669-76.
32. G.Mehdi, F.A.Siddiqui, H.A. Ansari & S Amjad Ali Rizvi: Hurthle cell adenoma as an incidental
finding in Hashimoto’s thyroiditis – case report and short review of literature. The Internet Journal
of Pathology.2009 Volume 8 Number 1
33. Gilliland FD, Hunt WC, Morris DM, Key CR(1997) Prognostic factors for thyroid carcinoma.
Cancer 79:564-573
34. Gogiashvili L, Giorgadze E, Nikobadze E et al. Spectrum of thyroid gland injury during goiter
(morphofunctional parallels) in various regions of Georgia. GMN.2007.146(5)77-81.
35. Gogiashvili L, Tsagareli Z, Nikobadze E, Kvachadze T, Melikadze E. Macrophages ultrastructure
and function in white adipose tissue and peripheral blood stream in obese humans. Allergology and
Immunology (rus) 2010,11.(2) pp 119-121
36. Goldstein NS, Czako P, Neill JS. Metatsatic minimally invasive (encapsulated) follicular and
Hurthel cell thyroid carcinoma: a stydy of 34 patients. Mod Oathol 2000;13(2):123-130
37. Gora-Tybor J. Blonski JZ &Robak T. Circulatind vascular endothelial growth factor (VEGF) and its
soluble receptors in patients with chronic lymphocystic leukemia. Europian Cytokine Network
2005(16) : 41-46
38. Hamano H, Kawa S, Ochi Y, et. Al. – Hydronephrosis associated with retroperitoneal fibrosis and
sclerosing pancreatitis. Lancet 2002;359:1403-1404. /Article./ /PubMed/ISI/CAS/.
39. Hashimoto H. ZurKenntnis der lymphomatösenVeränderung der Schilddrüse (Struma
lymphomatosa). Arch KlinChir 1912;97:219-248
40. Hennessey JV.Clinical review: Riedel’s thyroiditis: a clinical review. J ClinEndocrinolMetab
2011;96:3031-3041.
41. Hilly O, Koren R, Raz R, et al. The role of S100-positive dendritic cells in prognosis of papillary
thyroid carcinoma. American Journal of Clinical Pathology, vol 139, no.1 pp 87-92. 2013
42. Hoffman S., Hofbaur L.C., Scharrenbach V., Wunderlich A. et al. Thyrotropin (TSH)-induced
production of vascular endothelial growth factor in thyroid cancer cells in vitro: Evaluation of TSH
signal transduction and of angiogenesis – stimulating growth factors. J. Clin. Endocrinol., 2000,
166, p. 475-480.
91
43. Huang SM, Lee JC, Wu TJ, Chow NH(2001) Clinical relevance of vascular endothelial growth
factor for thyroid neoplasms. World J Surg 25:302-306
44. Huber A, Mensoni F, Corathers S et al. Joint genetic suspeptibility to type 1 diabetis and
autoimmune thyroiditis: from epidemiology to mechanisms. Endocr Rev. Oct 2008;29(6):697-
725.[Medline]
45. I Y. Nishihara E, Hirokawa M, et al. – Distinct clinical, serological, and sonographic characteristics
of Hashimoto’sthyroiditis based with and withoutlgG4-positive plasma cells. J Clin Endocrinil
Metab 2010;95: 1309-1317./Article/PubMed
46. Imaizumi M, Pritsker A, Kita M, Ahmad L, Unger P, Davies T: Pregnancy and murine thyroiditis:
thyrodlobulin immunization leads to fetal loss in specific allogeneic pregnancies. Endocrinology
2001. 142:823-829
47. Ito Y, Yoshida H, Tomoda C., Uruno, A et al, S100 A4 expression is an early event of papillary
carcinoma of the thyroid, Oncology, 67 (2004), p397
48. Itoh A, Iwase K, Jimbo S, Yamamoto H. et al. Expression of vascular endothelial growth factor and
presence of angiovascular cells in tissues from different thyroid disorders.World J.Surg. 2010,
Feb.34(2)242-8.
49. Iwama S, De Remigis A, Bishop J, kimura HJ, Caturegli P. Hürtle cells predict hypothyroidism in
interferon-γ transgenic mice of different genetic background. Endocrinology.2012 Aug.153(8)4058-
4066
50. Jaume JC, Guo J, Wang J, Rapoport B, McLachlan SM: Cellular Thyroid peroxidase (TPO), unlike
purified TPO and adjuvant, induces antibodies in mice that resemble autoantibodies in human
autoimmune thyroid disease. J ClinEndocrinolMetab 1999, 84:1951-1957
51. Jebreel A, England J, Bedford K, Murphy J et al. Vascular endothelial growth factor (VEGF),
VEGF receptors expression and microvascular density in benign and malignant thyroid diseases.
INT.J. Exp.Path., 2007.Aug.88(4)271-77
52. Kahaly GJ. Cardiovascular and atherogenic Aspects of Subclinical Hypothyroidism. Thyroid.
August 2000:665-679
53. Kajdaniuk D, Marek B, Foltin W, Kos-KudlaB.Vascular endothelial growth factor (VEGF) –part 2 :
in endocrinology and oncology. Polish Journal of Endocrinology, Vol62 N5/2011
54. Kamisawa T, Funata N, Hayashi Y, et.al. – A nev clinicopathological entity oflgG4-related
autoimmune disease. J Gastroenterok.2003; 38:982-984. /Article./ /PubMed/ISI/CAS/
55. Kamisawa T, Funata N, Hayashi Y, et al. A new clinicopathological entity of IgG4 related
autoimmune disease. J Gastroenterol 2003;38:982-984
92
56. Kamisawa T, Okamoto A. IgG4-related sclerosing disease. World J Gastroenterol 2008;14:3948-
3955.
57. Karaca Z, Tanriverdi F, Unluhizarci K, Gokalmetoglu S et al. VEGFR1 espression is related to
lymph node metastasis and setum VEGF may be a marker of progression in the follow-up of
patients with differentiated thyroid carcinoma. Eur J Endocrinol February1, 2011,164,277-284
58. Kasashima S, Zen Y, Kawashima A, et al. Inflamatory abdominal aortic aneurysm: close
relationship to IgG4-related periaortitis. Am J SurgPathol 2008;32:197-204.
59. Khosroshahi A, Stone JH. Treatment approaches to IgG4-related systemic disease. Curr Opin
Rheumatol. 2011 Jan;23(1):67-71.
60. Kitagava S,Zen Y, Harad,a K. et al. – Abundant lgG4-positive plasma cell infiltration characterizes
chronic sclerosing sialadenitis (Kuttner’s tumor). Am JSurg Pathol 2005;29:783-791./Article./
/PubMed/ISI/
61. Klein M, Vignaual JM, Hennequin V et al. Increased expression of the vascular endothelial growth
factor is a pejorative prognosis marker in papillary thyroid carcinoma. J.Clin.Endocrinol.Metab.,
2001.86.656-658
62. Klubo-Gwiedzinska J., R. Junik, E. Kopczynska, O. Juraniec and H. Kardymovich. The comparison
of serum vascular endothelial growth factor levels between patients with metastatic and non-
metastatic thyroid cancer, and patients with nontoxic multinodular goiter. Eur. J. Endocrinol,
October 1, 2007, 157(4). p. 521-527.
63. 1 Komatsu K, Hamano H, Ochi Y, Takayama M, Muraki T, Yoshizawa
K, Sakurai A, Ota M, Kawa S.High prevalence of hypothyroidism in patients with autoimmune
pancreatitis.Dig Dis Sci. 2005 Jun;50(6):1052-7.
64. Konturek A, Barczynski M, Wierzchowski W, Stopa M, Nowak W. Coexistance of papillary
thyroid cancer with Hashimoto thyroiditis “Langenbeck Archives of Surgery”, vol 398,no3, pp.389-
94.3013
65. Konturek A., Barczynski M et al Coexistnce of papillary thyroid cancer with Hashimoto thyroiditis
“Langenbeck’s Archives of Surgery, vol.398,no 3, pp.389-394, 2013
66. Krohn K, Pashke R; Causes of hot thyroid nodules. Hot Thyroidology-Journal owned by the
European Thyroid Association. 2009
67. Kumar Dhar D, Kubota H, Kotoh R, Tabara H, Watanabe R et al (1998) Tumor vascularity predicts
recurrence in differentiated thyroid carcinoma. Am J Surg 176:442-447
68. Ladenson PW, Singer PA American Thyroid Association guidelines for detection of thyroid
dysfunction. Arch Intern Med. 2000 Jun 12;160(11):1573-5.
93
69. Lam-Tse WK, Lernmark A, Drexhage HA: Animal models of endocrine/organ-specific
autoimmune diseases: do they really help us to understand human autoimmunity? Springer
SeminImmunopathol 2002,24:297-321
70. Latina A, Gullo D, Trimarchi F., Benvenga S. Hashimoto’s Thyroiditis: Similar and dissimilar
characteristics neighboring areas. Possible implications for the epidemioloty thyroid cancer. PLOS
Doi: 10.1371
71. 1 Latrofa F, Fiore E, Rago T, Antonangeli L, Montanelli L et al. Iodine
contributes to thyroid autoimmunity in humans by unmasking a cryptic epitope on thyroglobulin.J
Clin Endocrinol Metab. 2013 Nov;98(11):E1768-74.
72. Lazaris AC, Tseleni-Balafouta S, Papathomas T, Brousalis T et al., Immunohistochemical
investigation of angiogenic factors in patathyroid proliferative lesions. Europian Journal of
Endocrinology (2006) 154, 827-833
73. Lewy-Trenda I, Wierzchniewska-Lawska A (2002) Expression of vascular endothelial growth
factor (VEGF) in human thyroid tumors. Pol J Pathol 53:129-132
74. Li Y, Nishihara E, Hirikawa M, et al. Distinct clinical, serological, and sonographic characteristics
of Hashimoto’s thyroiditis based with and without IgG4-positive plasma cells. J
ClinEndocrinolMetab 2010;95:1309-1317.
75. Li Y, Zhou G, Ozaki T, Nishihara E, Matsuzuka F, et al. Distinct histopathological features of
Hashimoto’s thyroiditis with respect to IgG4-related disease. Modern Pathology (2012), 25 1086-
1097.
76. Limachi F, Basso S: Apoptosis: life through planned cellular death ragulating mechanisms, control
systems, and relations with thyroid disease. Thyroid 2002, 12:27-34
77. LiVolsi VA. Surgical Pathology of the thyroid .In:Benington JL. Editor Major problems in
Pathology. Vol.22 Philadelphia: W.B. Saunders; 1990:pp0357-363
78. Lloyd RV, Douglas BR. King DW(ed) Atlas of nontumor pathology. Endocrine diseases, Tumor-
like conditions of the thyroid gland. Amer. Reg. of Pathology and Armed forces Inst of Pathology,
2002
79. Lowin B, Hahne M, Mattmann C, Tschopp J: Cytolytic T-cell cytotoxity is mediated through
perfotin and Fas lytic pathways. Nature 1994, 370:650-652
80. Maitra A, Abbas AK. The endocrine system. In: Kumar V, Abbas AK, Fausto N, Editors. Robbins
and Cotran-Pathologic Basis of Disease. 7th Edition. New Delhi: 2004: pp 1169-1170
81. Malkomes P, Oppermann E, Bechstein WO, Holzer K. Vascular endothelial frowth factor-marker
for proliferation in thyroid diseases? ExpClinEndocrinolDiabetis. 2013 Jan;121(1):6-13
94
82. Marenholz, C.W. Heizmann, G et al. S100 proteins in mouse and man: from ecolution to function
and pathology (including an update of the nomenclature) Biochem. Biophys, Res. Commun,m 322
(2004) p.1111
83. Maximo V, Botelho T, Capela J, Soares P et al. Somatic and germline mutations in GRIM-19, a
dual function gene involved in mitochondrial metabolism and cell death in linked to mitochondrion
rich (Hurthle cell) tumour of the thyroid. Br J Cancer 2005; 92: 1892-1898.
84. Mazeto G.M., Padovani C.R., Montenegro M.R., Aragon F.F., Schmitt F.C. – Thyroid cell
proliferation in Grave’s disease. Use of MIB-1 monoclonal antibody. // Act. Cytol., 2004, 48, p.57-
63
85. Mc Henry CR, Phitiakorn R. Follicular and Hürtle cell carcinoma: predicting outcome and directing
therapy surgery. 1998.124
86. McHenry CR, Phitaiakorn R, Follicular adenoma and carcinoma of the thyroid gland. Oncologist
2011 16(5):585-593
87. Melillo R M, Guarino V, Avilla E, Galdiero M R, Liotti F, et al. 2010. "Mast cells have
aprotumorigenic role in human thyroid cancer." Oncogene 29 (47)
88. Mete O, Asa SL. Oncocytes, oxyphils, Hürtle and Askanazy cells: morphological and molecular
factors of oncocystic thyroid nodules. Endocr.Pathol.2010,21,16-24.
89. Miyagi E, Katoh R, Li X, Lu S et al. Thyroid stimulating hormone downregulates vascular
endothelial growth factor expression in FRTL-5 cells. Thyroid, Volume 11 Issue 6:p539.
July9,2004
90. Mornex R., Orgiazzi J.J. – Hyoerthyroidism // In: The Thyroid Gland (ed. By M. De Visscher),
Raven Press, New York, 1980, p.279-362
91. Nagura S, Katoh R, Miyagi E, Shibuyam M, Kawaoi A. Expression of vascular endothelial growth
factor(VEGF) and VGEF receptor-1(fit-1) in Graves disease possibly correlated with increased
vascular density. Hum.Pathol.2001,32,10-17
92. Nakamura K, Taguchi E, Miura T, Yamamoto A et al. KRN951, a highly potent inhibitor of
vascular endothelial growth factor receptor tyrosine kinases, has antitumor activities and affects
functional vascular properties.Cancer Res. 2006 Sep 15;66(18):9134-42.
93. Offersen BV, Borre M, Overgaard J. Quantification of angiogenesis as a prognostic marker in
human carcinomas: a critical evaluation of histopathological methods for estimation of vascular
densityEuropean Journal of Cancer 06/2003; 39(7):881-90.
94. PaciOco E, Leonardi A. Role of NF-kB in thyroid cancer “Molecular and cellular Endocrinology,
col 321, no, 1, pp 29-35, 2010
95
95. Paknys G, Kondrotas AJ, Kevelaitis E. Risk factors and pathogenesis of Hashimoto thyroiditis.
Medicina (Kaunas) 2009; 45(7):574-83
96. Palucka K, Banchereau J Cancer immunotherapy via dendritic cells. Nat Rev Cancer. 2012
Mar 22;12(4):265-77.
97. Papi G, LiVolsi VA. Current concepts on Riedel thyroiditis. Am J ClinPathol 2004;121(Suppl):S50-
S63.
98. Pearce EN, Farewell AP, Braverman LE. Thyroiditis. N Engl J Med 2003;348:2646-2655
99. Phitaiakorn R, McHenry CR. Follicular and Hurthle cell carcinoma of the thyroid gland,
SurgOncolClin N Am.2006;15:603-623.ix-x.
100. Pisarev MA, DeGroot LJ and Wilber JF . Cyclic-AMP production of goiter. Endocrinology 87:339-
342,1970
101. Pusztaszeri MP, Sadow PM, Faquin WC. CD117: a novel ancillary marker for papillary thyroid
carcinoma in fine-needle aspiration biopsies. Cancer Cytopathol. 2014 Aug;122(8):596-603
102. Ramsden JD. Angiogenesis in the thyroid gland. J. Endocrinol., 2000, 166, p. 475-480.
103. Ranefall, P. Towards Automatic Quantification of Immunohistochemistry Using Colour Image
AnalysisUppsala University, Disciplinary Domain of Science and Technology, Mathematics and
Computer Science, Centre for Image Analysis.1998
104. Rapoport B, McLachlan SM: Thyroid autoimmunity. J Clin Invest 2001, 108:1253-1259
105. Roberts CG, Ladenson PW. Hypothyroidism. Lancet. 2004 Mar 6;363(9411):793-803.
106. Rurua N, Gogiashvili L, Tsagareli Z Immunohistochemical Investigation of Angiogenesis Activity
in Thyroid Gland under Hashimoto’s Thyroiditis versusDiffuse Toxic Goiter . Journal of Basic &
Clinical Medicine 2015, 4(1):32-36
107. Rurua N.Z et al. Structural and immunohistochemical profile of angiogenesis in the thyroid gland
at different thyroid diseases. GEORGIAN MEDICAL NEWS, 2013, 12. pp 97-104
108. Ruwhof C, Draxhage HA: Iodine and thyroid autoimmune disease in animal models. Thyroid 2001,
11:427-436
109. Rydlova M, Ludvikova M., Stankova I. Potential diagnostic markers in nodular lesions of the
thyroid gland: An immunohistochemical study. Biomed Pap. MEd fac Univ. Palacky Olom. Czech
Resp., 2008, 152(1) 53-60
110. Rzeszutko M, Rzeszutko W, Dziegiel P. The morphological analysis of vasculature in thyroid
tumours: immunoexpression of CD34 antigen. FOLIA HISTOCHEMICA ET CYTOBIOLOGICA.
Vol. 42, No.4, 2004 pp.235-240
111. Saleh HA, Jin B, Barnwell J, Alzohaili O. Utility of immunohistochemical markers in
differentiating benigh from malignant folliculat-derived thyroid nodules. DiagnPathol 2010;5:9
96
112. Sanders LE, Silverman M. Follicular and hurthle cell carcinoma: predicting outcome and directing
therapy. Surgery. 1998;124:967-974.
113. Scarpino S, Stoppacciaro A et al. Papillary carcinoma of the thyroid: hepatocyte growth factor
(HGF) stimulates tumor cells to release chemokines active in recruiting dendritic cells, e American
Journal of Pathology, vol 156, no 3 pp 831-837 2000
114. Senino B, McDonald DM. – Controlling escape from angiogenesis inhibitors. Nature, 2012
115. Shimojo N, Arima T, Yamaguchi K, Kikuoka S, et al. A novel mouse model of Grave’s disease:
implications for a role of abberant MHC class II expression in it’s pathogenesis. Int Rev.
Immunol.2000 19:619-631
116. Shimojo N, Arima T, Yamaguchi K, Kikuoka S, Kohn LD, Kohno Y: A novel mouse model of
Graves’ disease: implications for a role of abberabt MHC class II espression in its pathogenesis. Int
Rev Immunol 2000, 19:619-631
117. Shimojo N, Kohno Y, Yamaguchi K, Kikuoka S, Hoshioka A, Niimi H et al., Induction of Graves-
like deisease in mice by immunization with fibroblasts transfected with the thyrotropin receptor and
a class II molecule. ProcNatlAcadSci USA 1996, 93:11074-11079
118. Spencer CA, Hollowell JG, Kazarosyan M, Braverman LE2007 National Health and Nutrition
Examination Survey III thyroid-stimulating hormone (TSH)-thyroperoxidase antibody relationships
demonstrate that TSH upper reference limits may be skewed by occult thyroid dysfunction. J Clin
Endocrinol Metab 92:4236–4240
119. Stafford EA, Rose NR, Newer insights into the pathogenesis of experimental autoimmune
thyroiditis. Int Rev Immunol 2000, 19:501-533
120. Steinman, R.M. and Banchereau, J. Taking Dendritic Cells into Medicine. Nature, 449:419-426,
2007
121. Stuart A. The changing scene in Hashimoto’s disease: a review. Med Hypotheses, 2011,77,424-426.
122. Tohyama O., Matsui J.,Kodama K.,Hafa-Susi N et al, Antitumor Activity of Lenvantini b(E7080)
Angiogenesis inhibitor multiple receptor Tyrosine kinases in preclinical human thyroid cancer. J
of Thyroid Research. 2014, Art. ID 638747, 13p
123. Tomer Y, Davies TF: Infection, Thyroid disease and autoimmunity. Endocrine Rev 1993, 14:107-
120
124. Tseleni-Balafouta S, Kaventzas N, Balafoutas D, Patsouris E; Applied immunohistochemistry &
molecular morphology: June 2006-Volume 14 Issue 2 –pp 203-207
125. Turner HE, Harris AL, Melmed S et al. Angiogenesis in endocrine tumors. Endocr Rev
2003;24:600-632
97
126. Udelsman R, Westra WH, Donovan PI, et al. Randomized prospective evaluation of frozen-section
analysis for folliculat neoplasms of the thyroid. Ann Surg.2001;233:716-722
127. Umehara H, Okazaki K, Miyasaki Y, et al. A novel clinical entity, IgG4-related disease (IgG4RD):
general concept and details. Mod Rheumatol 2012;22:1-14.
128. Vanderpump MP, Tunbridge WM: Epidemiology and prevention of clinical and subclinical
hypothyroidism. Thyroid 2002, 12:839-847
129. Vanderpump MPJ, Tunbridge WMG. The epidemiology of thyroid diseases. In: The Thyroid.
Breverman LE, UtigerR(eds). Lippincott: Philadelphia, 474-482,1996
130. Visava P, Bocci G, Tonacchera M, Finelli F, De Servi M, et al. Markers of cell proliferation,
apoptosis and angiogenesis in thyroid adenomas: a comparative immunohistochemical and genetic
investigation of functioning and nonfunctioning nodules. Thyroid. 2007, Mar.17(3)191-7.
131. Vivier E, RauletDH, Moretta A,Caligiuri MA,et al. Innate or adaptive immunity? The example of
natural killer cellsScience 331 (6013), 44-49
132. Ward Laura Sterian "Immune response in thyroid cancer: widening the boundaries." Scientifica
2014
133. Weisberg SP, McCann D, Desao M., Rosenbaum M et al. Obesity in associated with microphage
accumulation in adipose tissue. J Clin Invest 2003.112.1796-1808.
134. Yamada E, Yamazaki K, Takano K, Obara R, Sato K. Iodide inhibits vascular endothelial growth
factor-A expression in cultured human thyroid follicles: a microarray search for effects of
thyrotropin and iodide on angiogenesis factors. Thyroid. 2006,16,545-554
135. Yamamato S, Konishi I, Mandai M, et al. Expression of vascular endothelial growth factor(VEGF)
in epithelial ovarian neoplasms correlation with clinicopathology and patiens survival and analysis
of serum VEGF levels. BR. J Cancer. 1997,76.0221-
136. Yanofsky V, Mitsui H, et al. Understanding Dendritic Cells and Their Role in Cutaneous
Carcinoma and Cancer Immunotherapy Clinical and Developmental Immunology
Volume 2013 (2013), Article ID 624123, 14 pages
137. Yaqiong Li, Gengyin Zhou, Takashi Ozaki, Eijun Nashihara, Fumio Matsuzuka, Yanhua Bai,
Zhiyan liu, Emiko Taniguchi, Akira Miyauchi and Kennichi Kakudo - Distinct histopathological
features of Hashimoto’s thyroiditis with respect to lgG4- related disease.
138. Yunus M, Ahmed Z.Significance of ultrasound features in predicting malignant solid thyroid
noedules: Need for fine-needle aspiration. Journal of Pakistan Medical Association, 2010;10
139. Zen Y, Harad,a K Sasaki M, et al. - lgG4related sclerosing cholangitis with and without hepatic
inflammatory pseudotumor, and sclerosing pancreatitis-associated sclerosing cholangitis: do they
98
belong to a spectrum of sclerosing pancreatitis? Am J Surg Palhol 2004;28:1193-
1203./Article/PubMed/ISI/.
140. Zimmermann MB, Wegmüller R, Zeder C, Torresani T, Chaouki N. Rapid relapse of thyroid
dysfunction and goiter in school-age children after discontinuation of salt iodization. Am J Clin
Nutr. 2004 Apr;79(4):642-5.
141. Алешин Б.В., Бриндак О.М., Машина В.В., Кривобок Ю.В. Особенности размножения
тиреоцитов в пролиферирующем тиреоидном эпителии. Проблемы эндокринологии, 1988,
т.34, №4, стр.60-64
142. Балаболкин М.Н. Патогенез аутоиммунных заболеваний щитовидной железы. Пробл.
эндокринол., 1986, №6, с.35-40
143. Бубнов А.Н., Кузмичев А.С., Гринева Е.Н., Трунин Е.М. Узловой зоб. Санкт-Петербург, 1997
144. Ганиева Г.М., Шадлинский Б.В., Гогиашвили Л.Е., Цагарели З.Г. – Параметры
функциональных единиц щитовидной железы при диффузно-токсическом и узловом
эутиреоидном зобе у населения приграничных районов Азербайджана и Грузии –
GeorgianMedicalNews, 2013, 5, p. 67-72.
145. Зельцер М.Е. Эутиреоидная гиперплазия щитовидной железы. Актуальные проблемы
современной эндокринологии. Пробл. эндокринологии, 1988, т.34, с.43-45
146. Зельцер М.Е. Эутиреоидная гиперплазия щитовидной железы. Актуальные проблемы
современной эндокринологии. Пробл. эндокринологии, 1988, т.34, с.43-45
147. Камардин Л.Н. Тактика хирургического лечения узлового эутиреоидного зоба. Вест. хир.,
1985, 5., с.127-131
148. Кожанов Л.Г., Трошина Е.А. Узловой эутиреоидный зоб с позиций онкологии. Мат. москов.
город. конф. эндокр., 1999
149. Лившиц А.Х., Олейник Е.К. Изменение показателей иммунного статуса больных диффузным
токсическим зобом на разных стадиях заболевания. Пробл. эндокринологии, 1985, №6, с.6-
10
150. Магеррамова З.З. Частота выявления патологии щитовидной железы у нефтяников методом
ультразвукового исследования при профилактических осмотрах – Междун. Медицинский
журнал, 2010, 1, 25-28.
151. Мазурик М.Ф., Кузнецов А.А., Сидора В.Д. и др. Исход оперативного лечения больных
уэловым эутиреоидным зобом. Клиническая хирургия, 1981, 12., с.4-6
152. Мычка Н.В., Скударнова И.М., Соболева Н.В. Гормоны щитовидной железы: пособие для
врачей. ЗАО «Вектор-Бест» - Кольцово: ЗАО «Вектор-Бест», 2006. 32с.
99
153. Назаров А.Н., Суриков С.И. К патогенезу эутиреоидного зоба. Пробл. эндокринологии, 1989,
т.35, №1 с.35-39
154. Назаров А.Н., Суриков С.И. К патогенезу эутиреоидного зоба. Пробл. эндокринологии, 1989,
т.35, №1 с.35-39
155. Петрова Н.И. Эпителиально-стромальные отношения в щитовидной железе у собак в норме и
при различных режимах двигательной активности// Н.И. Петрова, О.В. Бирюкова//
Морфология, 2002, №2-3, с. 123.
156. Прокопчук В.С. Морфогенез эндемического зоба. Авт. дисс.
157. Райхлин Н.Т., Букаева И.А., Смирнова Е.А, ПРОГНОСТИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ
ИССЛЕДОВАНИЯ СТЕПЕНИ ЭКСПРЕССИИ АРГИРОФИЛЬНЫХ БЕЛКОВ ОБЛАСТЕЙ
ЯДРЫШКОВЫХ ОРГАНИЗАТОРОВ НА ПРИМЕРЕ ПАПИЛЛЯРНОГО РАКА
ЩИТОВИДНОЙ ЖЕЛЕЗЫАрхив патологии, 2010.-N 4.-С.49-52. Библ. 19 назв
158. Рухадзе Р.Г. – Структурно-функциональные особенности щитовидной железы и некоторых
органов при гипер-, эу- и гипотиреозе. Автореф. дис. докт. мед. наук, 1994, Тбилиси, 52 стр.
159. Рухадзе Р.Г., Гачечиладзе Ц.В. Количественный анализ параметров нормальной щитовидной
железы в возрастном аспекте. Georgian Medical News, 1999, №2, с.6-7
160. Спринджук М.В., Демидчик Ю.Е., Ковалев В.А., Дмитрук А.А., Богуш А.Л. и др. Анализ
злокачественных опухолей щитовидной железы и яичников. Возможность цифровой
обработки микроскопических исследований. Ars. Medica, 2010, №1 (21), p. 9-24.
161. Талантов В.В., Зельцер М.Е., Ионисянц В.П., Левит И.Д. Актуальные проблемы
эндемического зоба. Пробл. эндокринологии, 1983, т.29, №3, с.82-86
162. Фадеев В.В. Узловые образования щитовидной железы: международные алгоритмы и
отечественная клиническая практика// Врач, 2002, №7, с. 12-16.
163. Хмельницкий О.К., Котович В.М. Дифференциальная диагностика заболеваний щитовидной
железы при морфологичес4ом исследовании СПБ, 1997
164. Хмельницкий О.К., Третьякова М.С. Морфометрическое исследованиеп щитовидной железы
(учебно-методическое исследование). СПБ, 1997
165. Хмельницкий О.К., Третьякова М.С. Щитовидная железа как объект морфометрического
исследования. Архив патол. 1998, вып.4, с.47-49
166. Цагарели ЗГ, Гогиашвили ЛЕ, Никобадзе ЕГ, Дгебуадзе МА Экспрессия факторов роста в
ткани зобноизмененной щитовидной желези. Корелляция с клинико-морфологическими и
электрономикроскопически михарактеристиками. (GMN)2007(5)77-81
167. Шадлинский В.Б. Морфофункциональные особенности структурной организации
щитовидной железы. Ж. «Морфология», М., 1998, №3, с.130 (соавт. Рустамова С.М.)
100