Muhakemat - Risale-i Nur Külliyatı - Ebook Reader için Pdf 800x600

8/6/2019 Muhakemat - Risale-i Nur Klliyat - Ebook Reader iin Pdf 800x600

1/200


2/200

Bedizzaman Said Nurs


3/200


4/200

Cmle tahiyyat, ol Hkim-i Ezel ve Hakm-i Ezel v

Rahmn- Lemyezelye elyaktr ki, bizi slmiyetle serfirave eriat- garr ile srat- mstakme hidayet etmitir.

yle bir eriat ki, akl ve nakil, dest-be-dest ittifavererek ol eriatn hakaikinin hakkaniyetini tasdetmilerdir.

yle hakaik ki, kkleri hakikat zemininde rsuh iberaber dal ve budaklar kemltn gklerine ykselintiar edip, yle fruat ki, meyveleri sadet-i dreyndir; vbizi Kurn- Muciz ile irad eylemi...

yle kitap ki, kaideleriyle hilkat-i lemin kitabnda

dest-i kader ve kalem-i hikmetle mektb ve cr olakavann-i amka-i dakika-i lhiyeyi izhar ettiindeahkm- dilnesiyle nev-i beerin nizam ve muvazenet vterakkisine kefil-i mutlak ve stad- kll olmutur.

Salavat- bnihaye, ol Server-i Kinat ve Fahr-i lemhediye olsun ki, lem, env ve ecnsyla onun risaletin


5/200

ehadet ve mucizelerine dellet ve hazine-i gaybdagetirdii met- lye dellllk ediyor. Gya leme terettiinden, herbir nevi, kendi lisan- mahsusuyla alkladgibi, Sultan- Ezel, zemin ve sumann evtrn intak edherbir tel baka lisanla mucizatnn naamatn ina

etmekle, o sad-y irin bu kubbe-i minda ilelebetann-endaz etmitir. Gya suman, kendi mirac ve meleve kamerin elsine-i semaviyesiyle risaletini tebrik; vzemin, kendi hacer ve ecer ve hayvann dilleriymucizelerine senhn; ve cevv-i feza, kendi cin vbulutlarn irtyla nbvvetine bearet ve syebn; v

zaman- mazi, enbiya ve ktp ve khinlerin rumuz vtelvihatyla o ems-i hakikatin fecr-i sadkn gstereremjdeci; ve zaman- hal, yani asr- sadet, lisan- haliytabiat- Araptaki inklb- azmin ve bedeviyet-i srftamedeniyet-i mahznn defaten tevelldn ahgstererek nbvvetini ispat; ve zaman- mstakbel, ken

vukuat ve fnununun etvar- mdakkikanesiyle onumevkib-i ikbalini istikbal ve lisan- hakmne ile iradatnteekkr; nev-i beer kendi muhakkikleri ile, bahusuhatb-i belii ki, ems gibi kendi kendine burhan olaMuhammedin (a.s.m.) lisan- fasihnesiyle haktageldiini iln; ve Zt- Zlcell kendi Kurnnn lisan

belianesiyle ol Nebiyy-i mmnin ferman- risaletkraat ediyorlar ve okuyorlar.

Beyit:


6/200

1

1. Cihann btn arslanlarnn balandklar bir zinciri hileci bir tilkinkoparmasna imkn var mdr?

Emm bad: u fakir, garb Nurs ki, Bidatz-zamanlkabyla msemm olmaya layk iken, haberi olmadaBedizzaman ile mehur olan biare, tedenn-i millettecieri yanm gibi feryad figan ederek, Ah, ah, ah! Vesef! der ki:

slmiyetin maz ve lbbn terk ederek krna v

zahirine vakf- nazar ettik ve aldandk. Ve su-i fehim ve suedeple slmiyetin hakkn ve mstehak olduu hrmeti iedemedik. T, o da bizden nefret ederek evham vhayaltn bulutlaryla sarlp tesettr eyledi.

Hem de hakk var. Zira biz srailiyt uslne vhikyt akaidine ve mecazat hakaikine kartrarakymetini takdir edemedik. O da ceza olarak bizi dnyadtedip iin zillet ve sefalet iinde brakt. Bizi kurtaracayine onun merhametidir.

yle ise, ey ihvan- mslimn! Geliniz, ona tarziyvereceiz. Elbirliiyle dest-i sadakati uzatacaz, bi

edeceiz. Onun habll-metinine sarlacaz.Hem de bil-perva olarak iln ederim: Beni gem

asrlarn efkrna kar mbarezeye heyecan ve ecaagetiren ve yzer senelerden beri sevkl-cey ile kuvvbulan haylt ve evhmn mdafaasna beni gayre


7/200

getiren itikadm ve yaknimdir ki: Hak nevnembulacaktreer endan toprakta gizlense...

Ve taraftar ve mltezimleri muzaffer olacaklardreendan zaman ve zeminin merhametsizliinden az ve zay

olsalar...Hem de itikadmdr ki: stikbale hkm srecek ve h

ktasnda hkim-i mutlak olacak, yalnz hakikaslmiyettir. Evet, saadet-saray- istikblde taht-nihakaik ve maarif yalnz slmiyet olacaktr. Onfethedecek yalnz odur; emareler grnyorlar. Zira ma

ktasnda, vahetbd sahralarnda hayme-niin taassuve taklid; veyahut cehlistan lkesinde menzil-nimzahrefat ve istibdad olanlara, eriat- garrnn galebemutlak ve istil-i tmmna sed ve mni olan sekiz emir, hakikatle zr zeber olmulardr ve oluyorlar. O mnilise, ecnebilerde taklit ve cehalet ve taassup ve ksssler

riyaseti; ve bizdeki mni ise, istibdad- mtenevvi vahlkszlk ve mevveiyet-i ahval ve atleti inta edeyeistir ki, ems-i slmiyetin ksufa yz tutmasna sebeolmulardr.

Sekizinci ve en birinci mni ve bel budur: Biz

ecnebiler, baz zevahir-i slmiyet ve baz mesail-i fnuortasnda hayal-i btl ile tevehhm eylediimmsademet ve mnakazattr. ferin maarifin himmefeyyznesine ve fnunun himmet-i merdnesine ki, meytaharr-i hakikat ve muhabbet-i insaniyet ve meyl-i insaolan hakaiki tehiz ederek o mnilere gnderip zr zeb


8/200

etmi ve ediyor.

Evet, en byk sebep ki, bizi dnya rahatndan vecnebileri hiret sadetinden mahrum eden, emsslmiyeti mnkesif ettiren, su-i tefehhm ile tevehhm

msademet ve muhalefettir. Fey lilacep! Kle efendisinhizmetkr reisine ve veled pederine nasl dman vmuarz olabilir? Halbuki slmiyet fnunun seyyidi vmridi ve ulm-u hakikiyenin reis ve pederidir. Fakat, vesef, bu su-i tefehhm ve u tevehhm- btl, imdiykadar hkmn icra ederek vesvesesiyle yesi ilka ed

bab- medeniyet ve maarifi, Ekrd ve emsallerikapattrd. Zira baz zevahir-i diniyeyi fnunun bamesailine muarz tahayyl ederek rktler. EzcmlKreviyyet-i arz ki, fnunun en birinci derecesi olacorafyann en birinci basamadr. leride gelecek ameseleye mnafi zannettiklerinden, bu bedih meseled

mkbere etmekten ekinmediler.Ey benim u kitabma imn- nazar ile nazar eden z

Malmun olsun, bu kitapla istediim hizmet buduslmiyette olan tarik-i mstakmi gstermekle ehl-i tefrolan ad-y dinin tekktn red ve yzlerine vurmakberaber; tarik-i mstakmin teki cnibini ve sadk- ahma

nvanna lyk olan ehl-i ifrat ve zahirperestlertevehhmlerini tard ve aslszln gstermek ve asrehber-i hakikat ve lem-i slmiyetin ikbal ve istikbalinyol aan ve srat- mstakmde keml-i mid-i zaferalan muhakkikn-i slm ve kl sddklara yardm etmeve kuvvet vermektir.


9/200

Elhasl, maksadm, ol elmas klnca saykal vurmaktr.

Eer sual edersen:Senin bu teln ve ulm-u mtearihkmne geen eylere burhan getirmeye ne lzuvardr? Zira telhuk-u efkr ve tecrbn kefiyaty

meydan- bedahete gelen mesaile burhan getirmemalmu ilm demektir.

Cevaben derim: Maatteessf, benimle u zamanktasnda itirak eden cmlesi, eer endan sureten onc asrn evlddrlar, fakat fikir ve terakki cihetiykurun-u vustnn yadigrlardrlar. Gya muasrlarm

nc asrn nihayetinden on nc asra kadar gemolan asrlarn fihristesi veyahut enmzeci veyahut melebir kavimdirler. Hatt bu zamann ok bedihiyat, onlarcmevhumat saylr.


10/200

MukaddemeBu kitap makale ile kitap zerine mrettepti

Birinci Makale, unsur-u hakikatin veyahut bamukaddemat ve mesail ile slmiyete saykal vurmanbeyanndadr. kinci Makale, unsur-u belgat kefed

ncs, unsur-u akide ile ecvibe-i Japoniybeyanndadr. Kitaplar ise, Kurnda iaret olun

ilms-sema ve ilml-arz ve ilml-beeri tahkik ile bir netefsirdir.


11/200

Birinci MakaleMaksada uruc etmek iin mukaddemelerden istimda

etmek, ehl-i tahkikin dsturlarndandr. yleyse, biz de on ibasamakl bir merdiven yapacaz.

Birinci MukaddemeTakarrur etmi usuldendir: Akl ve nakil teruz ettikle

vakitte, akl asl itibar ve nakil tevil olunur. Fakat o akakl olsa gerektir.

Hem de tahakkuk etmi: Kurnn herbir tarafndintiar eden makasd- esasiye ve anasr- asliye drttOnlar da, ispat- Sni-i Vhid ve nbvvet ve harcisman ve adalettir. Yani, hikmet tarafndan kinata iraolunan suallere yle: Ey kinat, nereden ve kimemriylegeliyorsunuz? Sultannz kimdir? Delil ve hatibinkimdir? Needeceksiniz? Ve nereye gideceksiniz? kacevap verecek, yalnzKurndr. yleyse, Kurndmakasddan baka olan kinat bahsi istitraddir. Tsanatn intizamyla Sni-i Zlcelle istidll yogsterilsin.


12/200

Evet, intizam grnr. Ve keml-i vuzuh ile kendigsterir. Sniin vcud ve kast ve iradesine katiyeehadet eden intizam- sanat, kinatn her cihetindboynunu kaldrarak her canibinden lemean eden hsnhilkati nazar- hikmete gsteriyor. Gya herbir masnu bir

lisan olup Sniin hikmetini tesbih ediyor. Ve herbir neparman kaldrarak ehadet ve iaret ediyor.

Madem maksat budur ve madem kinatn kitabndaintizama olan rumuz ve iaratn taallm ediyoruz. Vmadem netice bir kar. Teekklt- kinat, nefslemird

nasl olursa olsun, bize bizzat taallk etmez. Fakat meclis-i l-i Kurnye girmi olan kinatn her ferdi, dvazife ile muvazzaftr.

Birincisi: ntizam ve ittifakla Sultan- Ezelin saltanatiln...

kincisi: Herbiri birer fenn-i hakiknin mevzu vmntehab olduklarndan, slmiyet fnun-u hakikiyenzbdesi olduunu izhar...

ncs:Herbiri birer nevin nmunesi olduklarndahilkatte cr olan kavann ve nevmis-i lhiyeye slmiyetatbik ve mutabk olduunu ispatt o nevmis-i ftriyen

imdadyla slmiyet nevnema bulsun. Evet, bu hsiyetldin-i mbin-i slm, sair hev ve heves iinde muallk vmedetsiz, bazan k ve bazan zulmet veren ve abutagayyre yz tutan dinlerden mmtaz ve serfirazdr.

Drdncs: Herbiri birer hakikatn nmune


13/200

olduklarndan, efkr hakaik cihetine tevcih ve tevik vtenbih etmektir. Ezcmle: Kurnda kasemle temeyyetmi olan ecram- ulviye ve sfliyeyi tefekkrden gafledenleri daima ikaz ederler. Evet, kasemat- Kurniynevm-i gaflette dalanlara karul-asdr.

imdi tahakkuk etmi, u yledir. yleyse, ek vphe etmemek lzmdr ki, muciz ve en yksek derecebelgatte olan Kurn- mrid, eslib-i Araba en muvafve tarik-i istidllin en mstakm ve en vzh ve en ksasihtiyar edecektir. Demek, hissiyat- mmeyi tefhim ve ira

iin bir derece ihtiram edecektir. Demek, delil olaintizam- kinat yle bir vech ile zikredecek ki, onlarcmruf ve akllarna mens ola. Yoksa delil, mddedadaha haf olmu olur.

Bu ise, tarik-i irada ve meslek-i belgata ve mezhebicza muhaliftir. Mesel, eer Kurn deseydi, Y

eyyhennas! Fezada uan meczup ve misafir ve mteharrolan kre-i zemine ve cereyanyla beraber mstakarrndistikrar eden emse ve ecram- ulviyeyi birbiriyle balayacazibe-i umumiyeye ve feza-y gayr- mtenahde dal vbudaklar mnteir olan ecere-i hilkatten, anas

kesireden olan mnasebat- kimyeviyeye nazar v

tedebbr ediniz-t Sni-i lemin azametini tasavvedesiniz. Veyahut, O kadar kklyle beraber blem-i hayvanat- hurdebiniyeyi istiab eden bir katre suyakln hurdebiniyle temaa ediniz-t Sni-i Kinatn hereykdir olduunu tasdik edesiniz. Acaba, o halde demddedan daha haf ve daha muhtac- izah olmaz myd


14/200

Hem de onlarca muzlim bir eyle, hakikat tenvir etmeveyahut onlarn bedahet-i hislerine kar mugalta-i nefigibi bir emr-i gayr- mkule teklif olmaz myd? Halbuicz- Kurn pek yksek ve pek mnezzehtir ki, onun save parlak dmenine ihll-i ifham olan gubar konabilsin.

Bununla beraber Kurn- Mucizl-Beyan, ybeyyinatn telfifinde maksad- hakikye telvih ve iarettii gibi, baz zevahir-i ytkinayede oldugibimaksada menr etmitir.

Hem de usul- mukarreredendir: Sdk ve kizb, yah

tasdik ve tekzip, kinayt ve emsallerinde, fenn-i beyandman-i l tbir olunan suret-i mnya raci deildirleAncak man-i snev ile tabir olunan maksat ve garaztevecch ederler. Mesela: Filnn klncnn benuzundur denilse, klnc olmazsa da, fakat kameti uzuolursa, yine hkm dorudur, yalan deildir. Hem de, nas

kelmda bir kelime, istireye karine-i mecazdr. yle dkelime-i vahid hkmnde olan kelmullahn bir ksyt, sair ihvannn hakikat ve cevherlerine karine vrehnm ve komularnn kalblerindeki srlara delil vtercman oluyorlar.

Elhasl:Bu hakikati p-i nazara getiremeyen ve yetlemuvazene ve doru muhakeme edemeyen, mehur Bektagibiki, namazn terkinde taalll yolunda demi: Kur

diyor1 ilerisine de hafz deilimnazar

hakikate kar maskara olacaktr.


15/200

1. ... namaza yaklamayn. Nis Sresi, 4:43.


16/200

kinci MukaddemeMazide nazar olan bir ey, mstakbelde bedih olabil

yle tahakkuk etmitir: lemde meyll-istikmvardr.HAYE-1* Onunla hilkat-i lem, kanun-u tekmtbidir. nsan ise, lemin semerat ve eczasndaolduundan, onda dahi meyll-istikmalden bir meylterakki mevcuttur. Bu meyil ise telhuk-u efkrdaistimdat ile nevnema bulur. Telhuk-u efkr istekemml- mebdiyle inbisat eder. Tekemml- mebise, fnun-u ekvnn tohumlarn sulb- hilkatten zaman

terbiyegerdesi bir zemine ilka ile telkih eder. O tohumlise tedric tecrbelerle byr ve nevnema bulur.

Buna binaendir: Bu zamanda bedihiye ve ulm-u diysrasna girmi pek ok mesail var; zaman- mazide gaynazar ve haf ve burhana muhta idiler. Zira gryoruimdilik corafya ve kozmorafya ve kimya ve tatbikat

hendesiyyeden ok mesail var ki, mebd ve vesaittekemmlyle ve telhuk-u efkrn kefiyatyla bu zamanocuklarna dahi mehul kalmamlardr. Belki oyuncagibi onlarla oynuyorlar. Halbuki bn-i Sinave emsalinnazar ve haf kalmlardr. Halbuki hikmetin bir pedehkmnde olan bn-i Sina, iddet-i zek ve kuvvet-i fikir v


17/200

keml-i hikemiye ve vs'at-i karha noktasnda bu zamanyzlerce hkemasyla muvazene olunsa, terecch edip var gelecektir. Noksaniyet bni Sina'da deil; nk ibnzamandr. Onu naks brakan zamann noksaniyeti idAcaba bedih deil midir ki, Kolomb-u Zfnnun sebeb

itihar olan Yeni Dnya'nn kefi, faraza bu zamana kadkalm olsayd, hi kaptan arasnda kymeti olmayan bkayk sahibi de Yeni Dnya'y eski dnyaya komu etmeymuktedir olacakt. Evvelki keafn tebahhur-u fikrine vmehaliki iktihamna bedel, bir kk sefine ile bir pusukifayet edecekti. Fakat, bununla beraber, imdi gelecek b

hakikati nazar- dikkate almak lzmdr. yle ki: Mesail iksmdr.

Haiye-1*Bizim bir Krd demitir:

Her zerrede temyl ayandr tekmleHer soyda fyz, hveyda-nem ileBir nokta-i kemle itab zre kinat,

Ol noktaya tevecch ile ykselir hayat.Kahriyt

Birisinde telhuk-u efkr tesir eder. Belki onmtevakkftr. Nasl ki, maddiyatta byk bir takaldrmak iin teavn lzmdr.

Ksm- dierde, esas itibaryla telhuk ve teavtesirsizdir. Bin de, bir de birdir. Nasl ki, harite bir uuruzerinde atlamak veyahut bir dar yerde gemekte kll vkll- vahid birdir. Teavn fayda vermez.

Bu kyasa binaen fnunun bir ksm, byk ta


18/200

kaldrlmas gibi teavne muhtatr. Bunlarn ekseulm-u maddiyedendir. Dier bir ksm ikinci misabenzer. Tekemml def, yahut def gibi olur. Bu isalebi mneviyat veya ulm-u lhiyedendir. Lkin, eendan telhuk-u efkr bu ksm- sninin mahiyetini tay

ve tekmil ve tezyid edemezse de, burhanlarn mesleklerinvuzuh ve zuhur ve kuvvet verir.

Hem de nazar- dikkate almak lzmdr ki: Kim beyde ok tevaggul etse, galiben bakasnda gablemesinsebebiyet verir. Bu srra binaendir ki, maddiyatta tevagg

eden, mneviyatta gabileir ve sath olur. Bu noktaynazaran, maddiyatta mahareti olann mneviyatta hkmhccet olmasna sebep olmad gibi, ok defa sz dayn- istim deildir. Evet, bir hasta, tbb hendeseykyas ederek, tabibe bedelen mhendise mracaat edgsterdii ilc istimal ederse, akrabasna tziye vermey

dvet ve kendisi iin kabristan- fenann hastahanesinnakl-i mekn etmek iin bir raporu istemek demektKezalik, hakaik-i mahz ve mcerredt- srfeden olamneviyatta, maddiynun hkmlerine mracaat vfikirleriyle istiare etmek, det ltife-i Rabbaniye denilekalbin sektesini ve cevher-i nurn olan akln sekerat

iln etmek demektir. Evet, hereyi maddiyatta arayanlarakllar gzlerindedir. Gz ise mneviyat gremez.


19/200

nc Mukaddemesriliyatn bir taifesi ve hikmet-i Yunaniyenin bir ksm

daire-i slmiyete duhul etmeleriyle, din ssygrnerek, efkr ihtille verdiler. yle ki:

O necip kavm-i Arap, zaman- cahiliyette bir mmetmmiye idi. Vakta ki ilerinden hak tecell edip istidadhissiyatlar uyand da, meydanda yol aan din-i mbgrdklerinden, umum raabat ve meyilleri, yalnz dinmrifetine inhisar eylediler. Fakat kinata olan nazarlaterihat- hikemiye nazaryla deil, belki istitraden, yaln

istidll iin idi. Onlarn o hassas zevk-i tabilerine ilhaeden, yalnz onlarn ftratlarna mnasip olan geni ve ulmuhitleri ve saf ve mstaid olan ftrat- asliyeleri tlim vterbiye eden yalnz Kurn idi. Bundan sonra kavm-i Arasair akvam bel ettii gibi, milel-i sairenin malmatladahi Mslman olmaya baladndan, muharrefe ola

srailiyat ise, Vehb, Kb gibi ulema-i ehl-i kitabslmiyetlerinin cihetiyle Araplarn hazain-i hayaltna bmecr ve menfez bularak o efkr- safiyeye kartlar. Hesonra da ihtiram dahi grdler. Zira ulema-i ehl-i kitaptaslmiyete gelenler, slmiyet erefiyle gayet cellet vtekemml ettiklerinden, malmat- mzahrefe-i sabkala


20/200

makbule ve mselleme gibi oldular, reddedilmedi. nkslmiyetin usulne musadim olmadndan, hikyat girivayet olunurken, ehemmiyetsizlii iin tenkitsdinlenirlerdi. Fakathayf!sonra hak olarak kabedildiler, ok beh ve kkta sebebiyet verdiler.

Hem de, vakta ki u srailiyat, kitap ve snnetin bamtlarna merci ve baz mefahimlerine bir mnasebetmehaz olabilirlerdifakat yt ve hadisin mnlar deBelki, faraza doru olsalard, msadak ve efradndaolmalar mmkn olduundan, su-i ihtiyarlaryla baka b

mehaz bulmayan veya atf- nazar etmeyen zahirperestlebaz yt ve ehdsi o hikyat- srailiyeye tatbik ederetefsir eylediler. Halbuki, Kurn tefsir edecek, yine Kurve hadis-i sahihtir. Yoksa, ahkm mensuh olduu gibkasas dahi muharrefe olan ncil ve Tevrat deildir.

Evet, msadak ile mn ayrdrlar. Halbuki, msada

olmaya mmkn olan ey, mn yerine ikame olundu. oda imknt vukuata kartrld.

Hem de, vakt hikmet-i Yunaniyeyi Mslman etmeiin Memunun asrnda tercme olundu.

Fakat pek ok estr ve hurftn menbandan kan

hikmet, bir derece mteaffine olduundan, safiye olaefkr- Arabn ilerine tedahl ettiinden, bir derecefkrlar kartrd gibi, tahkikten taklide bir yol at.

Hem de b- hayat olan slmiyetten karihaftriyeleriyle istinbat etmeye kbil iken, o hikmet


21/200

telemmzne tenezzl ettiler. Evet, nasl ki ihtilt- Acile kelm- Mudarnin melekesi fesada yz tutmakmuhakkikn-i ulema o melekeyi muhafaza etmek iulm-u Arabiyenin kavaidini tedvin ettiler. yle de, hikmet ve srailiyat dahi, daire-i slmiyete duhulleriy

beraber, baz nakkad- muhakkikn-i slm temyiz tasfiyelerine teebbs ettiler. Fakat-hayf!-tamamymuvaffak olamadlar.

bu kadar da kalmad. nk tefsir-i Kurna sarfhimmet edildii vakit, baz ehl-i zahir, Kurnn nakliyat

baz srailiyata tatbik ve bir ksm akliyatn dahi hikmetmezbureye tevfik ettiler. nk grdler ki, Kurn mkve menkule mtemildir. Hadis de yle... Sonra kitap vsnnetin baz nakliyat- sdkalaryla ve baz muharrsrailiyatn ortasnda bir mutabakat ve mnasebet istinbettiler. Hem de hakik olan akliyatlar ile mevhum v

mmevveh olan u hikmet arasnda bir mabehet vmuvafakat tevehhm eylediklerinden, u mutabakat vmabeheti kitap ve snnetin mnlarna tefsir vmaksatlarna beyan zannedip hkmeylediler.

Kell, smme kell! Zira Kitab- Mucizl-Beynmisdak, iczdr. Mfessiri eczasdr. Mns iinded

Sadefi de drrdr, meder deildir. Faraza, bu mutabakaizhar etmekten maksat, o ahid-i sadkn tezkiyesi iin olsda, yine abestir. Zira Kurn- Mbn, ona mekalidinkyad teslim eden yle akl ve naklin tezkiyelerinden peyksek ve gandir. nk o, onlar tezkiye etmezsehadetleri mesm olamaz. Evet, Sreyyay serda de


22/200

semada aramak gerektir. Kurnn mansini de esdafndara. Yoksa, karma kark olan senin cebinden arama; zirbulamyorsun. Bulsan da, sikke-i belgat olmadndaKurn kabul etmez.

Zira mukarrerdir: Asl mn odur ki, elfaz onu smahboaltt gibi, zihne nfuz ederek vicdan dahi teerretmekle, ezhr-i efkr feyizyb eden eydir.

Yoksa, baka eyin kesret-i tevaggulnden senhayaline tedahl eden baz ihtimalt, veyahut hikmetebtlinden ve hikytn estrinden sirkat edip cep

doldurarak sonra yt ve ehdisin telfifinde gizletmekartmak, elde tutmak, armak ki, Budur mngeliniz,alnz dediin vakit alacan cevap udur: Yahte senin mnnsiliktir. Sikkesi taklittir; nakkad- hakikreddeder. Sultan- icz dahi onu darb edeni tard eder. Seyet ve hadisin nizamlarna taarruz ettiinden, yet iky

edip hkim-i belgat senin hlyan senin hayalindhapsedecektir. Ve mteri-i hakikat dahi senin bu metalmayacaktr. Zira diyecek: yetin mns drrdr. Bu ismederdir. Hadisin mefhumu mhec, bu hemecdir.

Tenvir iin bir darbmesel

Krtlerin emsal-i edebiyesindendir: Bir adamn ismi Aimi. Bal hrszlyordu. Ona denildi: Hrszlntebeyyedecektir. O da aldatmak iin bir bo petekte yabanarlardoldurup bal baka yerden hrszlar, kvardsaklyordu. Biri sual etseydi, derdi: Bu, bal mhendisi ola


23/200

arlarmn sanatdr. Sonra da arlaryla konutuu vakmterek bir lisanla Vz vz jive hingivn jimin derdYani, Tann sizden, bal benden...

Ey teehh ve hevesle tevil edici efendi! Bu tebih

tesell etme. Zira bu tebih, temsildir. Senin mnn bdeil, zehirdir. O elfaz arlar deil, belki kalb ve vicdanervah- hakaiki vahyeden o kitab- kmilin kelimamelike gibidirler.

Hadis, maden-i hayat ve mlhim-i hakikattir. Elhasifrat gibi tefrit de muzrdr, belki daha ziyade. Fakat ifra

tefrite sebep olduundan, daha kabahatlidir.Evet, ifratla msamahann kaps ald. rk eyler

hakaik-i liyeye kartndan, ehl-i tefritle insafsz olaehl-i tenkit, gayet hakszlk olarak, u rk eylerin yzmisline olan hakaik-i liye iinde grdklerinden rktle

nefret ettiler. H, lekedar ve kymetsiz zannettiler. Acabdefineye hariten girmi bir silik para bulunsa veyahut bbostanda baka yerden dm olan rk ve ac bir elmgrnse, hak ve insaf mdr ki, umum defineyi kalp vumum elmalar ac zannedip vazgemekle lekedar edilsin

HtimeBu mukaddemeden maksadm, efkr- umumiye btefsir-i Kurn istiyor. Evet, her zamann bir hkm vaZaman dahi bir mfessirdir. Ahval ve vukuat ise, bkeaftr. Efkr- mmeye hocalk edecek, yine efkmme-i ilmiyedir. Bu srra binaen ve istinaden isterim k


24/200

Mfessir-i azm olan zamann taht- riyasetinde, herbiri bfende mtehasss, muhakkikn-i ulemadan mntehap bmeclis-i mebusan- ilmiye tekiliyle, meveretle bir tefstelif etmekle sair tefasirdeki mnkasm olan mehasin vkemlt mhezzebe ve mzehhebe olarak ce

etmelidirler. Evet, merutiyettir; hereyde meverhkmfermdr. Efkr- umumiye dahi ddebandr. cmammetin hcciyeti buna hccettir.


25/200

Drdnc Mukaddemehret, insann mal olmayan da insana mal eder. y

ki:

Beerin seciyelerindendir: Garip veya kymettar bir e

aslzde gstermek iin, o kymettar eylerin cinsiymtehir olan zta nispet ve isnad etmektir. Yani, szlereva bulmak veya tekzip olunmamak veyahut baka araiin, zalimne ve istibdadkrne, bir milletin netaicefkrn veya mehasin-i etvarn bir ahsta grp ondabilirler. Halbuki, o adamn anndandr, o hediy

mstebidaneyi reddede... Zira gzel bir sfat veya ulv bsanatla mehur olan bir adam, hsn- srnin mversgrmek anndan olan nazar- sanatpervernesine haksolarak ona isnad olunan emir arz edilip gsterilirse, Sendest-i hattndr denilirse, o emir sanatn tenasp vmuvazenesinden ni olan gzelliini ihll ettii ii

reddedip iraz ve teberri edecektir. H ve kelldiyecektir. Bu seciyeye bina ile mehur kaideye Bir esbit olsa, levazmyla sbit olur istinaden insanlar ahs- mehurda tahayyltlarna bir nizam verdirmek imuztardrlar ki: ok kuvvet ve azamet ve zek gilevazm- hrikuldeyi isnad etsinler, t o ahsn cm


26/200

mensubatna merciiyeti mmkn olabilsin. O halde, adam bir ucbe olarak zihinlerinde tecessm eder. Eistersen haylt- acemne iinde perverde olan RstemZlin timsal-i mnevsine bak, gr, ne ucubedir! Zirecaatle mtehir olduundan ve hi ranler tazyikatnda

kurtulamayan istibdad srryla ve hret kuvvetiyranlerin mefahirini gasp ve grt ederek bylttHayallerde byyp iti. Yalan, yalana mukaddemolduu iin, u harikulde ecaat, harikulde bir mr vdehetli bir kamet ve onlarn levazm ve tevbileri olaok emirleri toplayp, iinde o hayal-i hil nara vurara

Ben nevn mnhasrn fi-ahsm der. Gulyabn gihurafat arkasna takarak dillerin destanlarnda dnyoEmsaline dahi meydan aar.

Ey hakikati plak grmek isteyen zt! Bmukaddemeye dikkat et; zira hurfatn kaps bu yerde

alr. Ve bab- tahkik dahi bununla sed olur. Hem dkssadan hisse ve meylt-terakki ile Mtekaddimnesaslar zerine bina ve Seleflerin mevrusatnda tasarruve ziyadeye cesaret bu ristanda mahvolur. Eer istersemehur Molla Nasreddin Efendiye de: Bu garip szlumumen senin midir? Elbette sana diyecektir: u szl

ciltleri dolduruyor. Epeyce mr ister. Zira btn szlerinevadirden deildir. Ben hocaym. Onlarn zektn da banverseler razym ve kfidir. Fazlasn istemem. Zizarafetimi tabilikten karp tasannua kalb eder.

Yahu, bu kkten, hurafat ve mevzuat biter ve tenebbeder ve doru eyin kuvvetini bitirir.


27/200

Htimehsan- lhden fazla ihsan, ihsan deildir. Bir dane

hakikat bir harman hayalta mreccahtr. hsan- lh itavsifte kanaat etmek farzdr. Cemiyete dahil ola

cemiyetin nizamn ihll etmemek gerektir. Bir eyin ereneslinde deildir, ztndadr. Bir eyin asln gsteresemeresidir. Birinin malna baka malvelev kymetli dolsakarrsa, maln kymetsiz ettii gibi, haczetmesindahi sebep olur. imdi bu noktalara istinaden derim ki:

Tergib veya terhib iin avamperestane tervi ve tevikbaz ehdis-i mevzuay bn-i Abbas gibi ztlara isnetmek, byk bir cehalettir. Evet, hak mstandir. Hakikise, zengindir. Tenvir-i kulba ziyalar kfidir. MfessiKurn olan ehdis-i sahiha bize kifayet eder. Ve mantmizanyla tartlm olan tevarih-i sahihaya kanaat ederiz.


28/200

Beinci MukaddemeMecaz, ilmin elinden cehlin eline dse, hakika

inklp eder, hurfata kap aar. yle ki:

Meczat ve tebihat, ne vakit cehlin yesr

muzlimanesi, ilmin yemin-i nurnsinden karp gasp etsveyahut mecazla tebih bir uzun mr srseler, hakikainklp ederek, taravet ve zllinden bo olup, arap ikeserap; ve nazenn ve hasn iken acuze-i emt ve kocakaolur.

Evet, mecaz effafiyetiyle ule-i hakikat ondan telemmeder. Fakat hakikate inklbyla kesif olup, hakikaasliyeyi mnkesif eder. Lkin, bu tahavvl bir kanunftrdir. Buna ahit istersen lgatn teceddd vtagayyuratnn ve itirak ve teradfn srlarna mracaat eyi kulak versen, iiteceksin ki:

Selefin zevklerine giden ok kelimat veya hikyt veyhaylt veya man, ihtiyar ve ziynetsiz olduklarndahalefin heves-i ebabanelerine tevafuk etmediklerindemeyl-i teceddde ve fikr-i icada ve cret-i tayire sebeolmulardr. Bu kaide, lgatta olduu gibi, hayalt vman ve hikyatta dahi cereyan eder. yleyse, herey


29/200

zahire gre hkmetmemek gerektir. Muhakkikin engavvas olmak, zamann tesiratndan tecerrd etmemazinin amkna girmek, mantn terazisiyle tartmahereyin menban bulmaktr.

Bu hakikate beni muttali eden. Bir vakit sabavetimde atutuldu. Validemden sual ettim. Dedi ki: Ylan Ayyutmu. Dedim: Neden daha grnyor? dedi ksumann ylan nim-effaftr.

te, bak: Nasl tebih hakikat olup haylletiyle hakikathali mnhasif etmitir. Zira mil-i kamer, mntkatl-bru

ile res ve zenebde tekatu ettiklerinden, o iki dairemevhumeden iki kavsi, ylann mradifi olan tinnn ile ehheyet bir tebihe binaen tesmiye eylediler. Zaten ay reveya zenebe ve gne dahi tekisine gelirse, arzhaylletiyle inhisaf vuku bulur.

Ey benim u mevve szlerimden usanmayan zt! Bmukaddemeye dahi dikkat et. Bir hurdebn ile bak. Zira, basl zerine pek ok hurafat ve hilfat tevelld ederleMant ve belgat rehber etmek gerektir.

Htime

Mn-y hakiknin bir sikkesi olmak gerektir. O sikketehis eden, makasd- eriatn muvazenesinden hsl olahsn- mcerreddir. Mecazn cevaz ise, belgatn eratahtnda olmak gerektir. Yoksa, mecaz hakikat ve hakikamecaz suretiyle grmek, gstermek, cehlin istibdadnkuvvet vermektir.


30/200

Evet, hereyi zahire hamlettire ettire, nihayet zahiriyumeslek-i mteassifesini tevlid etmek eninde olameylt-tefrit ne derecede muzr ise, yle de, hereymecaz nazaryla baktra baktra, nihayette batnyunumezheb-i btlasn inta etmek annda olan hubb-u ifr

dahi ok derece daha muzrdr.Hadd-i evsat gsterecek, ifrat ve tefriti kracak yaln

felsefe-i eriatla belgat ve mantkla hikmettir. Evehikmet derim, nk hayr- kesirdir. erri vardr, fakczdir. Usul- msellemedendir ki: err-i cz iin hayr

kesiri tazammun eden emri terk etmek, err-i kesilemek demektir. Ehvenerri ihtiyar elzemdir.

Evet, eski hikmetin hayr az, hurafat ok, ezhaistidatsz, efkr taklitle mukayyed, cehil avamdhkmferm olduklarndan, Selef bir derece hikmettenehyettiler. Fakat imdiki hikmet ona nispeten mad

cihetinde hayr ok, yalan az; efkr dahi hr, mrifhkmfermadr. Zaten her zamann bir hkm olmagerektir.


31/200

Altnc MukaddemeMesel, tefsirde mezkr olan herbir emir, tefsirde

olmak lzm gelmez. lim ilme kuvvet verir. Tahakketmemek arttr. yle msellemattandr ki: Hendese gibir sanatta mahir olan zt, tp gibi baka sanatta m vtufeyl ve dahl olabilir. Ve kavaid-i usuliyedendir ki: Fakolmayan, velev ki usll-fkhta mtehid olsa, icmfukahada muteber deildir. Zira o, onlara nisbeten mdir.

Hem de hakaik-i tarihiyedendir ki: Bir ahs ok fenlerdmeleke sahibi ve mtehasss olamaz. Ancak ferid b

adam, drt veya be fenlerde mtehasss olabilir. Umumel atmak, umumu terk etmek demektir. Bir fende meleke,fennin suret-i hakikiyesidir. Onunla temessl etmegerektir. Zira bir fende mtehasss ve malmat- sairesimtemmime ve medet verici etmezse, malmaperianndan bir suret-i acbe temessl edecektir.

Tenvir iin bir ltife-i faraziyedir:

Nasl ki, baka lemden bu kreye gelen tasvirci bnakka farz olunsa: Halbuki, ne insan ve ne insangayrs, tam suretini grmemi; belki her birisinden bazasn grmekle insann tasviri veyahut grd eyan


32/200

umumundan bir sureti tasvir etmek isterse; meselinsandan grd bir el, bir ayak, bir gz, bir kulak, yayz ve burun ve amame gibi eylerin terkibiyle bir insantimsali, yahut nazarna tesadf eden atn kuyruu, devenboynunu, insann yzn, arslann ba bir hayvann sure

yapsa; nasl ki imtizaszlkla kabil-i hayat olmad ierit-i hayat byle ucubelere msait deildir diyecekler vnakka mttehem edecekler. imdi bu kaide, fenlerdaynen cereyan eder. aresi odur ki: Bir fenni esas tutusair malmatn avzen ve zenav gibi yapmaktr.

Hem de dt- mstemirredendir ki, kitab- vahiddulm-u kesire tezahm eder. Zira ulm birbirini inta vbirbirinin elini tutmakla tenuk ve tecavb ettiklerindenderecede itibak hasl olur ki, bir fende telif olunan bkitapta, o fennin mesaili, o kitabn muhteviyatna nisbeancak zekt kabilir. Bu srdan gaflet iledir ki, bir eri

veya bir tefsir kitabnda istitraden derc olunmu bmeseleyi gren bir zahirperest veya mugaltac bir adader ki: eriat ve tefsir byle der. Eer dost olsa diyeceBunu kabul etmeyen Mslman deildir. ayet dmaolsa, o bahaneyle der: eriat veya tefsirhyanl.

Ey ifrat ve tefrit sahipleri! Tefsir ve eriat bakadr; tefs

ve eriatte telif olunan kitap yine bakadr. Zira kitap dahgenitir. O dkknda cevherden baka kymetsiz eyldahi bulunur. Eer bunu fehmedebildin; hayse beysedekurtulacaksn.

Dikkat et: Nasl ki bir evin levazm- mtenevvias yaln


33/200

bir sanatkrdan alnmaz. Belki herbir hcette, o sanatmtehasss olana mracaat olmak gerektir. yle dsaadet-saray- kemltta, o kanuna tatbik-i hareket etmegerektir. Acaba grlmyor mu ki, birinin saati krlsterziye Saatimi dik dese, yuhadan baka cevap v

mdr?aret

Bu mukaddemenin ssl-esas budur ki: SnZlcellin hilkat-i lemde cr ve taksiml-amkaidesinden akan kanun-u tekemml ve terakkd

mndemi olan rza ve iaretinin imtisali farz iken, itatamam edilmemitir. yle:

Kaide-i taksiml-amli muktazi olan hikmelhiyenin dest-i inayetiyle beerin mahiyetinde ekmolduu istidadat ve mylt ile eriat- hilkatin farz

kifayesi hkmnde olan fnun ve sanayiin edasna bemr-i mnev vermiken, su-i istimalimizle o istidattatevelld eden meyle kuvvet ve medet verici olan evki, bhrs- kzip ve u res-i riya olan meylt-tefevvuk ile zaedip sndrdk. Elbette, isyan eden, Cehennemmstehak olur. Biz de, bu hilkat denilen eriat- ftriyen

evamirine imtisal edemediimizden, cehennem-i cehl imuazzeb olduk. Bu azaptan bizi kurtaracataksiml-aml kanunuyla amel etmektir. Zira, seleflerimtaksiml-amlin ameliyle cinan- ulma dhil olmulard

Htime


34/200

Bir gayr- mslim, yalnz mescide girmekle Mslmaolmasna kfi olmad gibi, tefsirin veya eriatkitaplarna, hikmet veya corafya veya tarih gibi bir fennmeselesi girmesiyle, tefsir veya eriat olamaz. Hem de bmfessir veya fakih, mtehasss olmak artyla, hkm

yalnz nefs-i eriat ve tefsirde hccettir. Yoksa, tufeyolarak izinsiz tefsir, eriat kitaplarna girmi emirlerdhccet deildir. Zira onlarda tufeyl olabilir. Nkile itayoktur. Evet, bir fende sz hccet olann sair fenlerdnakil veya dv cihetiyle hkmn hccet tutmataksiml-mehasin ve tefrikl-mesai olan kanun-u lhsin

veh-i rza gstermemek demektir.Hem de mantka msellemdir ki: Hkm, mevz i

mahmuln yalnz veh-i m ile tasavvurlarn iktiza edeVe onlarn terihat- sairesi ise, o fenden deildir. Bakfennin mesailinden olmak gerektir.

Hem de mukarrerdir ki: mm, hssa dellt- selsenhibirisiyle dellet etmez.

Mesel, Tefsir-i Beyzvde1 olan yetind

Ermeniye ve Azerbaycan Dalarnn mabeyninde olateviline nazar- kat ile bakmak, en byk mantkszlktZira esasen nakildir. Hem de, tayini Kurnn medldeildir; tefsirden saylmaz. Zira o tevil, yetin bir kaydnbaka fenne istinaden bir terihidir. Binaenaleyh,

mfessir-i cellin tefsirdeki meleke-i rasihasna byle zaynoktalar bahane tutmak, pheleri iras etme


35/200

insafszlktr. te, asl hakaik-i tefsir ve eriat meydandadyldzlar gibi parlyor. O hakaikteki vuzuh ve kuvvettbenim gibi bir cize cesaret veriyor. Ben de dv ederim:

Tefsirin ve eriatn ne kadar hakaik-i esasiyesi vars

birer birer nazar- tetkike getirilse, grlr ki, hakikattekp hikmetle tartlp hak olarak hakka munsariftir. Nkadar pheli noktalar varsa, umumen cerbezezihinlerden kp sonra da onlara karm. Kimin ashakikatlerine bir phesi varsa, ite meydan, kendini izhetsin!

1. "ki dan aras." Kehf Sresi, 18:96.


36/200

Yedinci MukaddemeMbala ihtillcidir. yle ki:

Beerin seciyelerindendir, telezzz ettii eyde meyltezeyyd ve vasfettii eyde meyll-mcazefe ve hiky

ettii eyde meyll-mbala ile, hayali hakikakartrmaktr. Bu seciye-i seyyie ile iyilik etmek, fenaletmek demektir.

Bilmedii halde, tezyidinden noksan, slahndan fesamedhinden zemm, tahsininden kubh tevelld eder. Zi

muvazenet ve tenaspten ni olan hsn, min hays yeur ihll eder. Nasl ki, bir ilc istihsan edip izdiyaetmek, devay de inklp etmektir. yle de, hibir vakhak ona muhta olmayan mbalal tergib ve terhib ilgybeti katle msavi; veya ayakta bevletmek, zinderecesinde gstermek; veya bir dirhemi tasadduk etme

hacca mukabil tutmak gibi muvazenesiz szler, katl vzinay tahfif ve haccn kymetini tenzil ediyorlar. Bu srbinaen, viz hem hakm, hem muhakemeli olmaldr. Evemuvazenesiz vizler, ok hakaik-i neyyire-i diniyenhusufuna sebep olmulardr. Mesel, inikak- kamer olamucize-i mtevatire-i bhireyi, meyll-mcazefe ile, arz


37/200

nzul ile Peygamberin cebine girip km olan ilve, gne-misal mucizeyi Sha yldz gibi, mahf vkamer-misl olan burhan- nbvveti mnhasif ettii gimnkirlerinin bahanelerine kaplar at.

Hasl- kelm, her muhibb-i dine ve k- hakikalzmdr: Hereyin kymetine kanaat etmek ve mcazefe vtecavz etmemektir. Zira, mcazefe, kudrete iftiradr. VDaire-i imknda daha ahsen yoktur olan sz mamGazalye dediren, hilkatteki keml ve hsne ademkanaattir ve istihfaf demektir.

Ey muhatap efendi! Bazan burhann hizmetini temsil dgryor. yleyse, bak: Nasl elmas, altn, gm, rasahadid, ilh. herbirinin birer kymet ve hsiyet-i mahsusavardr ve mtehaliftir. yle de, dinin makasd, kymet vedillece mtefavittir. Birinin yeri hayal olsa, tekinvicdandr. Beriki, srrn srrndadr. Evet, ticarette bir fe

veya on para yerinde bir elmas veya bir altn verse, nassefahetine hkm ve tasarruftan haczolunur. Aks-i kaziyile olsa, pek yerinde yuha iitecek. Ve tccar olmaybedel, hayyl bir maskara olduu gibi; kezalik, hakaikdiniyyeyi temyiz etmeyen ve herbirisine mstehak olduhak ve itibar vermeyen ve her hkmde eriatn sikkesi

tanmayan, hatt o fabrika-i muazzamadaki eczalar, herbimihveri zerinde hareketine sekte veren gayrmmeyyizler, herbiri bir acem adama benzer ki, gaymuntazam ve cesm bir makine iinde kk ve ltif bark gryor ki, hareket ve vaziyette byk arklanazar- sathsince mnasip grnmediinden, makin


38/200

fenninde behresizliiyle beraber, gurur-u nefis, nazasathsini ifal ile aldatarak, slah niyetiyle vazmuntazamadan tayire teebbs edip, bilmedii haldfabrikay hercmerc eder, ban yer.

Elhasl: eriatn herbir hkmnde riin bir sikkeitibar vardr. O sikkeyi okumak lzmdr. Sikkenkymetinden baka, o hkm hereyden mstandir. Hede lfz-perdzne ve mbala-cyne ve ifrapervernelerin tezyin ve tasarruflarndan bin derecmstandir. Dikkat olunsun ki, byle mcazifler, nasih

ettikleri vakitte nazar- hakikatte ne derece irkin oluyorlaEzcmle: Bunlardan birisi bir mecma- azmde mskirattatenfir yolunda zecr-i er ile kanaat etmeden yle bir edemi ki, yazmasndan ben hicap ettim; yazdktan sonizdim. Ey herif! Bu szlerinle eriata adavet ediyorsuFaraza sadk olsan, sadk- ahmak olursun. Advv

dnden daha muzrsn.Htime

Ey hariten ve uzaktan slmiyeti tenkit etmeye alainsafszlar! Aldanmayn. Muhakeme edin. Nazar- sathyiktifa etmeyiniz. Zira u sizin bahanelerinize sebep olanla

lisan- eriatta ulem-i s ile msemmdrlar. Onlarmuvazenesizlik, zahirperestliklerinden neet eden hicabmversna baknz. Greceksiniz ki, herbir hakikaslmiye, necm-i mnr gibi burhan- neyyirdir. Nak- ezve ebed zerinde grnyor.

Evet, kelm- ezelden gelen, ebede gidecektir. Fak


39/200

esefa! Hubb-u nefis ve taraftar- nefis ve acz ve enaniyetteneet eden teberr-i nefs ile kendi kabahatini bakasnatyor. yle yanla muhtemel olan szn veya hatykabil olan fiilini, bir byk zta veyahut muteber bir kitabhatt bazan dine, ok defa hadise, en nihayet kadere isna

etmekle, kendini teberr etmek istiyor. H, smme hNurdan zulmet gelmez. Kendi yinesinde grlen yldzlasetretse de, semadaki yldzlar setredemez. Fakat kengremez.

Ey muteriz aa! Alamak isteyen ocuk gibi vey

intikam isteyen knedar dman gibi bahane mahanaramakla hilf- eriatla vcuda gelen ahvli ve sutefehhmden neet eden behat senet tutmaslmiyete leke getirmek, pek byk insafszlktr. Zira, bMslimin herbir sfat slmiyetten neet etmek lzgelmez.


40/200


41/200

hikmet veya hkmettir. Veyahut ya mylt- kalbiyedveya temaylt- akliyedir. Veyahut ya hev veya hddBuna binaen gryoruz ki: Ebn-y mazinin bir derece saolan ahlk ve halis olan hissiyatlar galebe alarak gayrmnevver olan efkrlarn istihdam ederek ahsiyat v

ihtilfat meydan ald. Fakat ebn-y mstakbelin bderece mnevver olan efkrlar, heves ve ehvetle muzliolan hissiyatlarna galebe ederek emrine musahheylediinden, hukuk-u umumiyenin hkmferma olacamuhakkak oldu. nsaniyet bir derece tecell etti. Bearveriyor ki: Asl insaniyet-i kbr olan slmiyet, sema

mstakbelde ve Asyann cinan zerinde bulutsuz gnegibi pertev-efan olacaktr.

Vakta ki mazi derelerinde hkmferma olan garaz vhusumet ve meylt-tefevvuku tevlid eden hissiyat vmylt ve kuvvet idi. O zamann ehlini irad i

iknaiyat- hitabiye kfi idi. Zira hissiyat okayan vmylta tesir ettiren, mddey mzeyyene vaalandrmak veyahut hile veya kuvve-i belgathayale menus klmak, burhann yerini tutar idi. Fakat bionlara kyas etmek, hareket-i riciye ile o zamankelerine sokmak demektir. Herbir zamann bir hkm

var. Biz delil isteriz; tasvir-i mdde ile aldanmayz.Vakta ki, hl sahrasnda istikbal dalarna daim

yamur veren hakaik-i hikmetin maden-i tebahhurat efkve akl ve hak ve hikmet olduklarndan ve yeni tevelldbalayan meyl-i taharr-i hakikat ve ak- hak ve menfaatumumiyeyi menfaat-i ahsiyeye tercih ve mey


42/200

insaniyetkrneyi inta eyleyen berahin-i katadan bakisbat- mddea bir eyle olmaz. Biz ehl-i haliz, namzedistikbaliz. Tasvir ve tezyin-i mdde, zihnimizi ibetmiyor. Burhan isteriz.

Biraz da iki sultan hkmnde olan mazi ve istikbalhasenat ve seyyiatlarn zikredelim. Mazi lkesindekseriyetle hkmferm kuvvet ve hev ve tabiat vmylt ve hissiyat olduundan; seyyiatndan biri, herbemirdevelev filcmle olsunistibdad ve tahakkm vidi. Hem de meslek-i gayra husumete kendi meslein

iltizam ve muhabbetten daha ziyade ihtimam olunur idHem de bir ahsa husumetin, bakasnn muhabbesuretinde tezahr idi. Hem de kef-i hakikate mani olailtizam ve taassup ve taraftarln mdahaleleri idi.

Hasl- kelm: Mylt muhtelife olduklarndataraftarlk hissi, hereye parmak vurmakla ihtilfatla ihtil

karldndan, hakikat ise kap gizlenirdi.

Hem de istibdad- hissiyatn seyyielerindendir kMesalik ve mezahibi ikame edecek, galiben taassup veytadlil-i gayr veya safsata idi. Halbuki de nazar- eriatmezmum ve uhuvvet-i slmiyeye ve nisbet-i hemcinsiyey

ve tevn- ftrye mnafidir. Hatt o derece oluyobunlardan biri taassup ve safsatasn terk ederek nsicm ve tevatrn tasdik ettii gibi, birden mezhep vmesleini tebdil etmeye muztar kalyor. Halbuki, taassuyerinde hak; ve safsata yerinde burhan; ve tadlil-i gayyerinde tevfik ve tatbik ve istiare ederse, dnya birles


43/200

hak olan mezhep ve mesleini bir para tebdil edemeNasl ki, zaman- sadette ve Selef-i Salihn zamanlarndhkmferm hak ve burhan ve akl ve meverolduklarndan, kk ve behatn hkmleri olmazd.

Kezalik gryoruz ki: Fennin himmetiyle, zaman- haldfilcmle, inaallah istikbalde bitamamih hkmfermkuvvete bedel hak; ve safsataya bedel burhan; ve tabbedel akl; ve hevya bedel hd; ve taassuba bedmetanet; ve garaza bedel hamiyet; ve mylnefsaniyeye bedel temaylt- ukul; ve hissiyata bed

efkr olacaklardrkarn- evvel ve san ve salisteki gibi vbeinci karna kadar filcmle olduu gibi. Beinci asrdaimdiye kadar kuvvet hakk malup eylemiti.

Saltanat- efkrn icr-y hasenesindendir ki: Hakaikslmiyetin gnei, evham ve hayalt bulutlarndakurtulmu, her yeri tenvire balamtr. Hatt dinsizl

bataklnda taaffn eden adamlar dahi o ziya ile istifadeybalamtrlar.

Hem de meveret-i efkrn mehasinindendir kMakasd ve mesalik, burhan- kt zerine teesss ve hkemle mmidd olan hakk- sabit ile hakai

rapteylemesidir. Bunun neticesi: Batl, hak suretigiymekle efkr aldatmaz.

Ey ihvan- Mslimn!.. Hal, lisan- hal ile bize bear

veriyor ki: Srr-1 boynun

kaldrm, el ile istikbale iaret edip, yksek sesle il


44/200

ediyor ki: Dehre ve tabyi-i beere, dmen-i kyamekadar hkim olacak, yalnz lem-i kevnde adaleezeliyenin tecell ve timsali olan hakikat-i slmiyettir kasl insaniyet-i kbr denilen ey odur. nsaniyet-i surdenilen mehsin-i medeniyet, onun mukaddemesid

Grlmyor mu ki: Telhuktan neet eden tenevvrefkrla topraa benzeyen evham ve hayalt, hakaikslmiyenin omuzu zerinden hafifletirmitir. Bu hgsteriyor ki, ncm-u sem-y hidayet olan o hakatamamen inkiaf ve telel ve lema-nisar olacaktr.

2

Eer istersen, istikbal iingir, bak: Hakikatlerin meydannda hikmetin taht- nezarve murakabesinde, teslis iinde tevhidi arayanlar, safsaederek asl tevhid-i mahz ve itikad- kmil ve akl- selikabul ettii akide-i hak ile mcehhez ve seyf-i burhan imtekallid olanlarla mbareze ve muharebe ederse, nasbirden malp ve mnhezim oluyor!

1. De ki: Hak geldi, btl yok oldu. sr Sresi, 17:81.2. Dmanlarn engellemelerine ramen.

Kurnn slb-u hakmnesine yemin ederim kNasry ve emsalini havalandrarak dallet derelerin

atan, yalnz akl azl ve burhan tard ve ruhban taketmektir. Hem de slmiyeti daima tecell ve inbisat- efknisbetinde hakaiki inkiaf ettiren, yalnz slmiyethakikat zerinde olan teesss ve burhanla takalld vaklla mevereti ve taht- hakikat stnde bulunmas vezelden ebede mteselsil olan hikmetin destirin


45/200

mutabakat ve muhktdr. Acaba grlmyor: ytekser fevath ve havtminde nev-i beeri vicdana hava

ve akln istiaresine hamlettiriyor. Diyor:1 v

2

ve

3

ve

4

ve

ve6 ve

7 ve 8 ve

ve 10 Ben dahi derim:

11

1. Bakmazlar m? Giye Sresi, 88:17.2. Baknz! l-i mrn Sresi, 3:137; Nahl Sresi, 16:36; Neml Sresi, 26:6Ankebut Sresi; 29:20; Rm Sresi, 30:42.3. Onlar hi dnmezler mi? Nis Sresi, 4:82; Muhammed Sresi: 47:24.4. Hl dnmez misiniz? Enm Sresi, 6:80; Secde Sresi, 32:4.5. Dnn! Sebe Sresi, 34:46.6. Farknda deiller. Bakara Sresi, 2:9; l-i mrn Sresi, 3:69; Enm Sres

6:26, 123; Nahl Sresi, 16:2.7. Akln kullanyorlar. Bakara Sresi, 2:164; Rad Sresi, 13:4; NaSresi,16:12, 67; Hac Sresi, 22:46; Furkn Sresi, 25:44; Ankebt Sresi,29:3Rum Sresi, 30:24, 28; Csiye Sresi, 45:5.8. Akln kullanp anlamazlar. Bakara Sresi, 2:170, 171; Mide Sres5:87,103; Enfl Sresi, 8:22; Ynus Sresi, 10:42, 100; Ankebt Sresi,29:6Zmer Sresi, 39:43.9. Biliyorlar. Bakara Sresi, 2:75. (Kurnda 32 yerde gemektedir.)10. Bundan ibret aln, ey basiret sahipleri! Hair Sresi, 59:2.

1. "Bundan ibret aln, ey akl sahipleri!" bk. Hair Sresi, 59:2.

Htime

Zhirden ubr ediniz. Hakiksizi bekliyor. Fakat grdnz vakit incitmeyiniz. Esah v


46/200

lzm


47/200

Dokuzuncu MukaddemeUkul- selime yannda muhakkaktr ki: Hilkatte hay

asl, er ise tebedir. Hayr kll, er czdir. ygrnyor ki:

lemin herbir nevine dair bir fen teekkl etmi vetmektedir. Fen ise, kavid-i klliyeden ibarettir. Klliyetkaide ise, o nevide olan hsn- intizamna keaftr. Demecemi fnun, hsn- intizama birer ahid-i sadktr.

Evet, klliyet intizama delildir. Zira bir eyde intiza

olmazsa, hkm klliyetiyle cereyan edemez. oistisnatyla perian oluyor. Bu ahitleri tezkiye edenazar- hikmetle istikr-i tmmdr. Fakat bazan intizagrlmyor. nk dairesi ufk-u nazardan daha genitamamen tasavvur ve ihata olunmad iin, nizamtasvir-i bmisali kendini gsteremiyor. Binaenaleyh, umu

fnunun ehadetleriyle ve nazar- hikmetten neet edeistikr-i tmmn tasdikiyle sabittir ki: Hilkat-i lemdmaksud-u bizzat ve galib-i mutlak, yalnz hsn ve hayr vhak ve kemldir. Amma er ve kubh ve btl ise, tebeye vmalbe ve mamuredirler. Eer endan savlet etseler dmuvakkattir.


48/200

Hem de sabittir ki: Ekrem-i halk ben demdir. stidave sanat buna ahittir. Hem de ben demin en ereehl-i hak ve hakikat olan doru Mslmanlardr. Hakaikslmiyet buna ehadet ettii gibi, istikbalin vukuat dtasdik edecektir.

Hem de sabittir ki: Ekmel-i kll, Muhammedd(aleyhissalt vesselm). Mucizat ve ahlk- kmileehadet ettii gibi, muhakkikn-i nev-i beer de tasdederler. Hatt ads da teslim ediyorlar ve etmeymecburdurlar.

Vakta ki bu byle, u yle ve o yledir. Acaba nevbeer ekavetiyle o fnunlarn ehadetini cerh ve istikratmm nakz ve iptal ve meiet-i lhiyesinin karsndtemerrd, taannde muktedir olacak mdr? Kellmuktedir olmaz ve olamaz. dil ve Hakm-i MutlakRahmn ve Rahm ismine kasem ederim: Nev-i beer,

ve kubh ve batl, zahmetsiz, yani biselmetil-emr ihazmedemeyecektir. Hem de hikmet-i lhiye msaadetmeyecektir.

Evet, hukuk-u umumiye-i kinata cinayet edeaffolunmaz, rh- adem verilmez. Evet, binler sene err

galebesi yalnz bu dnyada en ekall bin sene malbiyetmutlaka ile netice verecektir. lem-i uhrda hayr, eridam- ebed ile mahkm edecektir. Yoksa, lemmuntazama ve mkemmele ve evamir-i lhiyeye mutolan sair env ve ecnas, bu perian ve ekaveti olan nevbeeri kendileri iinde kabul etmeyerek, hukuk-u vcutta


49/200

iskat ve zulmethane-i ademe nefy ve vazife-i hilkatten taretmek, iktiza ve arz- hal edeceklerdir. Bu ise, btistidadat- beeriyeyi ve lemde saltanat srmek vhirette sadet-i ebediyeye mazhar olmak iin mcehheedilen kabiliyt ve mylt abes ve beyhude olmakl

istilzam eder. Abes ise, istikr-i tamme mnakz oldugibi, Sni-i Hakmin hikmetine dahi murz ve NebiyySdkn hkmne de muhaliftir. Evet, istikbal bu dvlarbir ksmn tasfiye edecektir. Fakat tamam tasfiyesi ishirette grlecektir. yle:

Ehastan kat- nazar, nev ve umum hsn ve hakkmeydan- galebesi istikbaldir. Biz lsek, milletimiz bkidKrk sene ile raz deiliz; en ekall bin sene galebeyi isteriLkin hem ahs, hem umum, hem cz, hem kll olahsn, hak ve hayr ve kemlin meydan- galebesi vmahkeme-i kbrs; ve beeri, sair ihvan olan kina

muntazama gibi tanzim ve istidadyla mtenasip tecziye vmkfat veren, yalnz dr- hirettir. Zira, onda hak vadalet-i mahz tecell edecektir.

Evet, bu dar dnya, beerin cevherinde mndemi olaistiddt- gayr- mahduda ve ebed iin mahlk olamylt ve arzularnn smbllenmesine msait deild

beslemek ve terbiye iin baka leme gnderilecektnsann cevheri byktr, mahiyeti liyedir, cinayeti daazmdir. ntizam da mhimdir; sair kinata benzemeintizamsz olamaz. Evet, ebede namzet olan byktmhmel kalamaz, abes olamaz. Fena-i mutlak ile mahkolamaz. Adem-i srfa kaamaz. Cehennem azn, Cenn


50/200


51/200

yardm etmek iin ecanib iine ihtill veren vmedeniyetleri ihtiyarlandran mesv-i medeniyetmehasinine galebesidir. Ve sayin sefahete ademkifayetidir. Bunun iki sebebi vardr:

Birincisi: Din ve fazileti dstur-u medeniyetmemeklikten neet eden msaade-i sefahet vmuvafakat-i ehvet-i nefistir.

kincisi: Hubbehevt ve diyanetsizliin neticesi olamerhametsizlikten neet eden maietteki mthmsavtszlktr.

Evet, u diyanetsizlik Avrupa medeniyetinin iyznyle kartrm ki, o kadar frak- fesadiyeyi ve ihtilliyetevlid etmi. Faraza habll-metin-i slmiye ve seddZlkarneyn gibi eriat- garrnn hakikatine iltica vtahassun edilmezse, bu frak- fesadiye, onlarn lem

medeniyetlerini zr zeber edeceklerdir. Nasl ki imdidetehdit ediyorlar.

Acaba hakikat-i slmiyenin binler mesailinden yalnzekt meselesi dstur-u medeniyet ve muavenet olursa, bbelya ve ylann yuvas olan maietteki mt

msavatszla dev-i f olmayacak mdr? Evet, e

mkemmel ve bozulmaz bir deva olacaktr.

Eer denilse: imdiye kadar Avrupay galip ettiresebep, bundan sonra neden etmesin?

Cevap: Bu kitabn mukaddemesini mtala et. Sonbuna da dikkat et: Sebeb-i terakksi, hereyi ge almak v


52/200

ge de brakmak ve metanet etmek eninde olan burudememleket; ve mekn ve meskenin darl; ve sakinlerkesretinden neet eden fikr-i mrifet ve arzu-yu sanat; vdeniz ve maden ve sair vesaitin msaadesiyle hasl olatevn ve telhuk idi. Fakat imdi tekemml- vesai

nakliye ile, lem bir ehr-i vahid hkmne getii gibmatbuat ve telgraf gibi vesait-i muhabere ve mdavele ilehl-i dnya, bir meclisin ehli hkmndedir. Velhasonlarn ykleri ar, bizimki hafif olduundan, yetigeeceizeer tevfik refik olaHAYE-1*...

Htimenin htimesiAsyann bahtn, slmiyetin talihini aacak yaln

merutiyet ve hrriyettir-fakat eriat- garrnterbiyesinde kalmak artyla...

Tenbih: Mehasin-i medeniyet denilen emirler, eriat

baka ekle evrilmi birer meselesidir...Haiye-1*Ey Nur kardelerim! Sevgili stadn o zamanda hitab ettii HizbKur'n muhataplar, bugn Nur talebeleri olarak tezahr etti. Dikkat edin! Bsahifeler bize hitap ediyor. Fen ve medeniyeti, slma hdim yapp, cihanslm medeniyetini iln etmelisiniz.

M.S.


53/200

Onuncu MukaddemeBir kelmda, her fehme gelen eylerde mtekelli

muahaze olunmaz. Zira mesk-u lehlkelmdan bakmefhumlar irade ile deruhte eder. rade etmezse, itaolunmaz. Fakat garaz ve maksada mutlaka zmindir. Fennbeyanda mukarrerdir: Sdk ve kizb, mtekellimin kast vgaraznn arkasnda gidiyorlar. Demek maksut ve meskkelmda olan muhaze ve tenkit, mtekellime aittir. Fakkelmn mstetbet tabir olunan telvihat vtelmihatnda ve suver-i man ve tarz- ifade v

man-i l tabir olunan vesail ve uslp garaznda olagnah ve muhaze, mtekellimin zimmetinde deil, belrf ve dete ve kabul- umumiye aittir. Zira, tefhim iikabul- umum ve rf ihtiram olunur. Hem de eer hikyise, halel ve hat mahkyun anha aittir.

Evet, mtekellim suver ve mstetbetta muhaz

olunmaz. Zira onlara el atmak, semeratn almak ideildir. Belki daha yukar makasdn dallarna kmaiindir. Eer istersen, kin eylere dikkat et. MeselFilnn klncnn bendi uzundur ve Ramad oktudenildii vakit, o adam uzun ve sah ola... Ramad ve klhi olmazsa da kelm sadktr. Eer istersen, misal v


54/200

msl-i faraziyeye dikkat et. Greceksin: tihardan needen kymet ve kuvvet ile mdavele-i efkr ve akllarasnda sefarete mstaid oluyorlar. Hatt Mesnev sahive Sdi-i irz gibi en doru mellif ve en muhakkhakm, o msl-i faraziyeyi istihdam ve istim

etmelerinden, mhhat grmemilerdir. Eer bu sr sangrnd ve kland, mumunu ondan yandr, ksst vhikyetin kelerine git. Zira czde cr olan, bazan kllddahi cr olabilir.

Tenbih

nc Makalede mkilt ve mteabihaKurniyyeye dair bir kaide gelecektir. ktiza-i makam iimdilik bir nebzesini zikredeceiz. yle:

Vakta ki, Kitab- Hakmden maksud-u ehemmekseriyeti tekil eden cumhurun irad idi. nk, havas

avmn mesleinden istifade edebilirler. Fakat avam ishavassa hitap olunan kelm hakkyla fehmedemezleHalbuki, cumhur ise, ekseri avam, ve avam ise, melft vmtehayyeltndan tecerrd edip hakikat-i mahz vmcerredat- srfay plak olarak gremezler. Fakgrmekleri temin edecek, yalnz zihinlerinin tenisi ii

melf olan ziyy ve libas ile mcerredat arz- endaetmektir. T mcerredat, suver-i hayaliye arkasndtemaa etmekle grp tansn. yleyse, hakikat-i mahzmelflerini giyecektir.

Fakat surete hasr- nazar etmemek gerektir. Bu srr


55/200


56/200

Sresi, 25:59; Secde Sresi, 32:4; Hadd Sresi, 57:4.2. Allahn eli (kudreti) onlarn ellerinin (glerinin) stndedir. Fecr Sres89:22.3. Allah (n emri) geldi. Fetih Sresi, 48:10.4. Nihyet gn batsna vard ve gnein hararetli ve amurlu bir emsuyunda gurub ettiini grd. Kehf Sresi, 18:86.5. Gne de onlar iin bir delildir ki, kendisine tyin edilmi bir yrnged

akp gider. Ysin Sresi, 36:38.6. Kendisinde hibir ekilde phe olmayan O kitap (Kurn). Bakara Sres2:2.

Tenbih

Hadis-i erifte varid olduu gibi, her yetin birer zhve btn ve her zhir ve btnn birer had ve muttala v

her had ve muttalan ok cun ve gusunu vardr.1 Ulmslmiye buna ahittir. Bu meratibin herbirinin birderecesi, birer kymeti, birer makam vardr; temylzmdr. Lkin tezahum yoktur. Fakat itibak itibah intaeder. Nasl daire-i esbab daire-i akaide kartrlsa, ytevekkl namyla bir betalet veya mrat- esbab namy

bir itizali inta eder. yle de, devair ve meratip tefrolunmazsa, byle neticeleri verir.

1. bni Hibban, Sahih1:146; el-MnavFeyz'l-Kadr, 3:54.


57/200

On Birinci MukaddemeKelm- vahidde ahkm- mteaddide olabilir. Bir sade

ok cevahiri tazammun edebilir. Zevilelbabca mukarrerdKaziye-i vhide, mteaddid kazyy tazammun eder. kaziyelerin herbiri ayr birer madenden kt gibi, ayayr birer semere de verir. Birbirinden fark etmeye

haktan bgne kalr. Mesel, hadiste denilmi:1

Yani, Ben ve kyamet, bu iki parmak gibiyizMabeynimizde tavassut edecek peygamber yoktur. Vey

hadisin murad ne ise haktr. imdi bu hadis kaziyemutazammndr:

Birincisi: Bu kelm peygamberin kelmdr. Bu kaziyise, tevatrneer olsaneticesidir.

kincisi: Kelmn mn-y murad hak ve sadktr. B

kazye ise, mucizelerden tevelld eden burhanneticesidir.

1.Buhar,Rikak, 39, Tefsir: 79, Sre: 1; Mslim, Fiten: 132-135; Tirmiz, Fiten: 3Msned, 3:124, 130, 131, 193, 218, 222, 237, 275, 278, 283, 311, 319, 4:309, 5:9103, 108, 330, 335, 338.

Bu ikisinde ittifak etmek gerektir. Fakat birincisini ink


58/200

eden, mkbir, kzip olur. kincisini inkr eden adadallete gider, zulmete der.

nc kaziye:Bu kelmda murad budur. Ve bu sadefolan cevher budur; ben gsteriyorum. Bu kaziye is

teehh ile deil, itihadn neticesidir. Zaten mtehid olabaka mtehidin taklidine mkellef deildir.

Bu nc kaziyede ihtilfat feveran ederler. Kl u kbuna ahittir. Bunu inkr eden adam, eer itihadla olsne mkbirdir ve ne kfre gider. Zira mm, bir hssintifasyla mntefi deildir. Binaenaleyh, her eve ken

kapsyla gitmek lzmdr. Zira her evin bir kaps var. Vher kilidin bir anahtar vardr.

HtimeBu kaziye hadiste cereyan gibi, yette de cereya

eder. Zira umumdir. Fakat kaziye-i lda bir fark- dakvardr. Ve bundan baka, bir kelmda ok ahkm- zmniybulunur. Fakat hususdir. Herbiri ayr bir asl, ayr bsemeresi olabilir.

Tenbih

ltizam- hilf ve taassub-u brid ve meylt-tefevvuk vhiss-i taraftarlk ve vehmini bir asla irc ile kendine zgstermek, arzusuna muvafk olan zayf eyleri kagrmek ve gayrn tenksiyle kendi kemlini gstermek vgayr tekzip veya tadlil etmekle kendi sdk ve istikametiiln etmek gibi sefil ve sfl emirlerin menei olan hubb


59/200

nefisle byle makamlarda mugalta ederek ok bahanel

bulabilir. 11. ikyetler yalnzca Allah'adr.


60/200


61/200

sathnin annesi olan lfet, mbalaclarn gzlerikapatmtr. Byle gzleri amak iindir: Melf olan fve enfste dikkat-i nazara, Kitab- Hakm emreder.

Evet, gzleri aan, yalnz ncm-u Kurniyedir. y

ncum-u skbedirler ki, cehlin zulmn ve nazar- sathnzulmatn def ettikleri gibi; yt- beyyinat, yed-i beyzile, lfet ve sathiyetin hicaplarn ve zahirperestliperdesini para para ederek, ukul, fk ve enfshakaikine tevcih edip irad etmilerdir.

Hem de meyll-mbalat tevlid eden, beerin ken

meylini kuvveden fiile karmasna meyeln- ftriyesidZira, meyillerinden birisi, hayret verecek acip eylegrmeye ve gstermeye ve teceddde ve icada olameylidir. Buna binaen, vakta beer, nazar- sathyle kinkaplarnda lfet kapa altnda olan gd-y ruhnyi zevedemediinden, kab ve kapa yalamakla usanmak v

kanaatsizlik ve harikuldeye meyil ve hayalta itihadabaka netice vermediinden, meyl-i harikulde ile teceddd veya tervi iin meyll-mbala tevelld edeO mbala ise, datepesinde bir kartopu giyuvarlamakla t hayalin yksek zirvesinden lisana kadtekerlense, sonra lisandan lisana yuvarlanp giderken ken

hakikatinin ok paralarn datmakla beraber, hlisandan meyll-mbala ile ok hayalt kendine toplape gibi byr. Hatt kalbe deil, belki smahta, belhayalde bile yerleemiyor. Sonra bir nazar- hak gelir; ontecrid etmekle plak ederek tevbiini datp aslna irceder. Hak gelir, btl lr srr da zhir olur.


62/200

Ezcmle:Bugnlerde bir hikye buna misal olabilir. Faholmasn, zaman- sabvetimden beri ssl-esasmeslekim, ifrat ve tefritle hakaik-i slmiyete srlelekeleri temizlemek ve o elmas gibi hakikatlerine saykvurmak idi. Bu mesleime tarih-i hayatm, pek o

vukuatyla ehadet eder. Bununla beraber, bugnlerdkreviyet-i arz gibi bedih bir meseleyi zikrettim. meseleye temas eden mesail-i diniyeyi tatbik ve tevfiederek dmanlarn itirazatn ve muhibb-i dinvesveselerini def eyledim. Nasl ki mesailde mufassalagelecektir.

Sonra, gulyabn gibi hayalta alan zahirperestlerdimalar kabul etmeyecek gibi grndler. Fakat assebep, baka garaz olmak gerektir. Gya gz yummakgndz gece veya flemekle gnei sndrmeye ihtimvermek gibi bir hareket-i mecnunanede bulundular. Gy

onlarn zannnca, kreviyet-i arza hkmeden, dinde omesaile muhalefet ediyor! Onu bahane ederek byk biftiray ettiler. O derecede kalmad. Vesveseli ezhaniftirann bymesine msait bir zemin bulduklarndaiftiray o derece byttler ki, ehl-i diyanetin hakikatecierlerini dadar ve ehl-i hamiyeti slm terakkiyatnda

meyus ettiler. Lkin bu hal byk bir derstir. Beni ikaz etki, cahil dost, dman kadar zarar verebilir. yleysimdiye kadar yalnz dmanntarafna bakp, eldeki elmaklnla onlarn tefritlerini krardm. Fakat immecburum, yle dostlarn terbiyeleri iin, onlaravamperestane ve ifratkrne olan hayaltlarna, o kln


63/200

bir derece ilitireceim. Eer endan byle ahs eylerbyle mebahisatta zikirleri lzm deildir. Fakat ahsiyetkalmad. Medreselerin hayatlarna taallk eder bir meseleumum hkmne geti. O zahirperestler emin olsunlar ksayleri beyhudedir. imdiye kadar byle avamperestan

safsatalarla bizi cahil braktlar. Bundan sonra bizi cahbrakmakla cehlimizden istifade etmek istiyorlar. Olmaz volamaz; medreseler hayatlanacaktr vesselm.

Hem de zahiriyyunun efkrn tevi eden ve hayaltintizamdan karan sdk- enbiyann delili yaln

harikuldelerde mnhasr olduklarn itikad etmeleridHem de Peygamberimizin cmle hali veya ekseriyeharika olmak itibar etmeleridir. Bu ise, vcut msaadetmedii iin, mtehayyeltlar intizam bulamyoHalbuki, byle itikad, srr- hikmet-i lhiyeden ve hilkatlemde cr olan kavann-i lhiyeye Peygamberler

teslim ve ittiblarndan gaflet, pek byk bir gafletneticesidir. Evet, Peygamberimizin herbir hal ve harekesdkna dellet ve hakka temesskne ehadet etmekberaber; Peygamber de dtullaha ittiba ve inkyad ediyoMakale-i Salisede bu srra tenbih edilecektir.

Hem de harikuldenin izhar tasdik-i nbvvet iind

Tasdik ise, zahir olan mucizatyla, ekmel-i vecihle hsolabilir. Eer hcetten fazla harika olsa, ya abestir veysrr- teklife mnafidir. Zira, teklif, nazar olan eyde bimtihandr. Bedihiyat veya bedahete yakn olan eylerdedn, l ile msavi olabilir. Veyahut cereyan- hikmetsrrna teslim ve itaate muhaliftir. Halbuki, Peygamberl


64/200

herkesten ziyade ubudiyet ve teslime mkelleftirler.

Ey u perian szlerime nazar eden talib-i hak! Senmahiyetinde ekilmi olan mylt, u On Mukaddemede, sknuyla beraber cereyan eden ems

hakikatin ziyasyla nevnema bulup iekler aacaktr.Htime

Seyyid olmayan Seyyidim ve seyyid olan Deilimdiyenler, ikisi de gnahkr; ve duhl ile hurc haraolduklar gibi hadis ve Kurnda dahi ziyade vey

noksan etmek memnudur. Fakat ziyade etmek, nizambozduu ve vehme kap at iin, daha zararldNoksana cehil bir derece zr olur. Fakat ziyade etmeilim ile olur. lim olan mzur deildir. Kezalik, dinden beyi fasl veya olmayan vasl etmek, ikisi de caiz deildBelki hikytn bakrlar ve srailiyatn mzahrafat v

tebihatn mmevvehat elmas- akidede, cevher-i eriattdrer-i ahkmda idhal etmek, kymetini daha ziyade tenzve mteharr-i hakikat olan mterisini daha ziyade tenve piman eder.

Htimenin htimesiBir adam mstaid ve kabil olduu eyi terk ve eh

olmayan eye teebbs etmek, eriat- hilkate byk bitaatsizliktir. Zira an odur ki, istidad, sanatta intiar vtedahl; ve sanatn mekayisine ihtiram ve muhabbet; vnevamisine temessl ve imtisal, elhasl, fena fis-san


65/200

olmaktr. Vazife-i hilkat bu iken, bu yolsuzlukla sanatsuret-i lykasn tayir eder. Ve nevamisini incitir. Ve asmstaid olduu sanata olan meyliyle, teebbs ettigayr- tabi sanatn suretini irkin eder. Zira, bilkuvve olameyil ve bilfiil olan sanatn imtizaszl iin bir kemeke

olur.Bu srra binaen, pek ok adam meyll-aalk v

meyll-miriyet ve meylt-tefevvukla mtehakkigeinmek istediinden, ilmin annda olan tevik ve irave nasihat ve ltfu terk edip, kendi istibdad ve tefevvukun

vesile-i cebir ve tnif eder. lme hizmete bedel, ilmistihdam eder. Buna binaen, vezaif ehil olmayann elleringeti. Bahusus medaris bununla indirasa yz tuttu. Bunare-i yegne, daire-i vahidenin hkmnde olamderrisleri, darlfnun gibi ok devaire tebdil ve tertetmektir. T, herkes sevk-i insansiyle hakkna gitmekl

hikmet-i ezeliyenin emr-i mnevsini, meyl-i ftrsiyimtisal edip kaide-i taksiml-amle tatbik edilsin.

Tenbih

Ulm-u medarisin tedennsine ve mecr-y tabide

evrilmesine bir sebeb-i mhim budur: Ulm-u liye (

) maksud-u bizzat srasna getiinden, ulm-u liyemhmel kald gibi, libas- mn hkmnde olan ibareArabiyenin halli, ezhan zaptederek, asl maksut olan iliise tebe kalmakla beraber ibareleri bir derece mebzul olave silsile-i tahsile resmen geen kitaplar; evkt, efk


66/200

kendine hasredip harice kmasna meydavermemeleridir.

Ey birader-i vicdan! Zannediyorum, imdi mukaddemat zerine terettp edecek olan ktb

selseyi, ne mahiyette olduklarn grmek istiyorsun. Fakdaha sabret. imdilik sana bir mevzu syleyeceim ki, ktbn bir zemin-i icmlsini, tabir-i dierle kk bfotorafn veya icml bir haritasn tekil eder. Hem dektpte sekiz-dokuz meseleyi,acele edip sana takdiedeceim. nc Makaleden sonra eer meet-ilhiyy

taallk etse ve tevfik-i Rabban refik olsa, tafsiltzikretmek fikrindeyim. te mevzu ve zemin budur:

Kurnn gsterdii vesail ile, doru hikmetkuvvetiyle, bir seyr-i rhn olarak semvtn ulmlarnkacam. T, oradan temaa edip greceiz ki, kre-i ahol veya top veya frfra veya sapan ta gibi, Sni-i Hak

dest-i kudretle dndrp, atmakla eviriyor. T, parpara ederek daha iyisine tebdil edeceine nazarhikmetle greceiz. Sonra da semavattan aslp, cevvdegeeceiz. Tedricen, beiimiz olan ve beerin yatp vistirahat eylemesi iin Hlk- Rahmn, sathn sermheyy ve mmehhed etmi olan kre-i arza inecei

Sonra da beer, ocukluundan kt gibi, beiini atharap etmekle beeri saadet-saray- ebediyyeygnderilmesine nazar- dikkatle temaa edeceiz. Buntamamen temaa ettiimizden sonra, zaman ve mekn imukayyed olmayan seyr-i ruhaniyle zaman- mazi ktasngirip, ebn-y cinsimiz olan, ebn-y maziyle seyyale


67/200

berkiye-i tarihiye ile muhabere edeceiz. O maribihtifnn kesinde vukua gelen hdist renip, ondafikir iin bir imendiferi yapacaz. Sonra dnp gelmezere olan ebn-y cinsimizi ziyaret ve istikbal isadetin fecr-i sadkn uzaktan grmek ve gstermek

mark- istikbale mteveccih olarak, imendifer-i terakkyve tevfik denilen sefine-i saye bindiimizle berabeellerimizde olan burhann misbahyla, o bidayeti karanlgrlen, fakat arkas gayet parlak olan zamana daholacaz. T ebn-y mstakbel ile musafaha edsadetlerini tebrik edeceiz.

te bu kk fotorafta yle bir gzel resimndemitir ki, ileride tahrirle sana grnecektir. imdi bzeminde ktb- mezburenin ecereleri tenebbt vmakalt- selsenin cedaviliyle sulanacaktr.

Ey birader! Senin elini tutup hazine-i hakaik

gtrmekten evvel, vaad ettiim birka meseleyle aceedip basar- basiretinize gavet ve perde olan hayalt dedeceim. yle hayalt, gulyabn gibi elleriyle sengzn kapar, gsne vurur, seni tahvif eder. Farazgsterse de, nuru nar, drr mederr gibi gsterir. hayalttan sakn! Senin vesveselerinin en byk mene

kreviyete taallk eden birka meseledir. Ezcmle: Sevr vHt ve Kaf Da ve sedd-i Zlkarneyn ve cibalevtdiyetleri ve yer altnda cehennemin yerini tayin etme

ve 1 ve 2 ve 3 v


68/200

4 gibi mesaildHakikatlerini beyan edeceim; t, dinin dmanlarngzleri kapatlsn. Ve dostlarnn gzleri dahi alsn. balyorum.

1. Yeri yayp dedi. Nzit Sresi, 79:30.2. Yaylm. Giye Sresi, 88:20.3. Gne de onlar iin bir delildir ki, kendisine tyin edilmi bir yrngedakp gider. Ysin Sresi, 36:38.4. Gkteki da gibi bulutlardan Allah dolu taneleri indirir. Nur Sresi, 24:43.

Birinci MeseleSenin munsf olan zihnine malmdur ki: Kreviyet-i a

ve yerin yuvarlaklna, muhakkikn-i slmeerittifak- sktuyla olsaittifak etmilerdir. Eer bir phevarsa, Makasd ve Mevafka git. Maksada vukuf ve ttpeyda edeceksin ve greceksin: Sad ve Seyyid, top gi

kreyi ellerinde tutmular, her tarafna temaa ediyorlar.Eer o kap sana alamad; Mefathl-Gaybolan, mam

Rznin geni olan tefsirine gir ve serir-i tedriste o dimamn halka-i dersinde otur, dersini dinle.

Eer onunla mutmain olamadn; arz, kreviyet kabn

stramadn. brahim Hakknn arkasna dHccetl-slm olan mam- Gazlnin yanna git, fetviste. De ki: Kreviyette mhhat var mdr? Elbetdiyecek: Kabul etmezsen mhhat vardr. Zira, zamanndan beri yle bir fetva gndermi: Kikreviyet-i arz gibi burhan- katiyle sabit olan bir emr


69/200

dine himayet bahanesiyle inkr ve reddetse, dine cinayetazm etmi olur. Zira bu sadakat deil, hyanettir.

Eer mmsin, fetvay okuyamyorsun; bizihem-asrmz ve fikren biraderimiz olan Hseyn-i Cisrn

szn dinle. Zira, yksek sesle mnkir-i kreviyeti tehdettii gibi, hakikat kuvvetiyle pervasz olarak der: Kidine istinadla, himayet yolunda mdevveriyet-i arz inkederse, sadk- ahmaktr, advv- edidden daha ziyadzarar vermi olur.

Eer bu yksek sesle senin yatm olan fikr-i hakikat

uykudan kalkmadysa ve gzn de alamad; bnHmam ve Fahrl-slm gibi ztlarn ellerini tut, mamafiye git, istift et. De ki:

eriatta vardr: Bir vakitte be vaktin namaz klnHem de bir kavim vardr, yats namazlarnn vakti ba

vakitte yoktur. Hem de bir kavim vardr, gne ognlerde gurub ve ok gecelerde tul etmez. Nasl orututacaklar?

Hem de istifsar et ki: artn trif-i ersi olan, saerkna mukarin olan eydir. Nasl namazda art olaistikbal-i kbleye intibak eder? Halbuki, yalnz kyam v

yar kuudda mukarenet vardr.

Emin ol, mam- afi mesele-i ly arktan ve garptageen dairenin mdevveriyetiyle tasvir edecektir. kinci vnc meseleyi dahi, cenuptan imale mmted oladairenin mukavvesiyetiyle tatbik edecektir. Burhan- ak


70/200

gibi cevap verecektir. Hem de kble meselesinde diyecek:

Kble ve Kbe yle bir amud-u nurndir ki, semavaAra kadar takm ve nazm edip, kre-i arzn tabakatfere kadar delerek kinatn muntazam bir amud

nurnsi olmutur. Eer gt ve perde kefolunsa, hatkul ile senin gznn us, namazn herbir hareketindayn- kbleyle temas ve musafaha edecektir.

Ey birader! Eer sen zannettiim adamlardansan, achlyalarn lem-i hayalden baka bir yer bulamadndabir kymeti yoktur, t girebilsin. Sen de inanmyorsu

nefsini kandramyorsun; fakat sapmsn. Eer o hayalak ve hakikate kapal olan kalbinizde pek ok demtehayyilenizden daha kk olan kre-i ayerlemezse, tevsi-i zihin iin nazarn ufkunu genilettir. Bmeclis hkmnde geinen arzn sakinlerini gr, sual eZira, ev sahibi evini bilir. Onlar umumen mahede v

tevatrle bir lisanla sana syleyecekler: Yahu! Bizibeiimiz ve feza-y lemde imendiferimiz olan kremizkadar divane deildir. Ecram- ulviyede cr olan kaide vkanun-u lhde zz ve serkelik etsin. Hem de delilmcesseme-i musattaha olarak haritalar ibraz edecektir.

aretNizam- hilkat-i lem denilen eriat- ftriye-i lhiy

mevlev gibi cezbe tutan meczup ve misafir olan krearza, gnee iktida eden safbeste yldzlarn safnda duruitaat etmesini farz ve vacip klmtr. Zira zemin, sema i


71/200

beraber1

demilerdir. Taat ise, cemaatdaha efdal ve daha ahsendir.

1. steyerek emrine uyduk. Fussilet Sresi, 41:11.

Elhasl: Sni-i lem, arz istedii gibi ve hikmeti iktizettii gibi yaratmtr. Sizin, ey ehl-i hayal, teehh iistediiniz gibi yaratmamtr, akllarnz kinata mhendetmemitir.

Tenbih

Zaaf- akideye veyahut sofesta mezhebine olan meylveyahut daha almam, yeni mteri olmasna iaret edeumurun biri de, Bu hakikat dine mnafidir olan kelimehamkadr. Zira burhan- kat ile sabit olan bir eyi hak vhakikat olan dine muhalif olduuna ihtimal veren vmnafatndan havf eden adam, hl deil, ya dimanda b

sofestai gizlenmi, kartryor; veyahut kalbini delerek bmvesvis saklanm, ihtill ediyor; veyahut yeniden dinmteri olmu, tenkitle almak istiyor.

kinci Mesele

Pide olmasn, Sevr ve Htun ksas- mehuresslmiyetin dahl ve tufeylsidir. Rvisiyle berabMslman olmutur. stersen, Mukaddeme-i Saliseye ggreceksin, hangi kapdan daire-i slmiyete daholmutur.

Amma, bn-i Abbasa olan nispetin ittisali ise: Drdnc


72/200


73/200

Hem de hkema-i lhiyyn nezdinde, herbir nevi ihayy ve ntk ve efrada imdad verici ve mstemiddi bmahiyet-i mcerrede vardr. Lisan- eriatta melekcibal ve melekl-bihar ve melekl-emtar giisimlerle tabir edilir. Fakat tesir-i hakikleri yoktu

Messir-i Hakik, yalnz Zt- Akdestir.1 Esbab- zahiriyen

vazndaki hikmet ise: zhar- izzet ve saltanat tabir olunadest-i kudret, perdesiz daire-i esbaba mnatf olan nazakar, zahiren umur-u hasiseyle mbaeret ve mlbesegrlmemektedir. Fakat daire-i akide denilen hak vmelektiyette herey ulvdir. Dest-i kudretin perdes

mbaereti izzete mnasiptir. 21. Kinatta Allahtan baka Messir-i Hakiki yoktur.2. te bu dilediini yapmaya kdir olan ve hereyi hakkyla bile

Allahntakdiridir. Enam Sresi, 6:96; Ysin Sresi, 36:38; Fussilet Sresi,41:12

kinci mahmil: Sevr, imaret ve ziraat-i arzn en byvastas olan kzdr. Ht ise, ehl-i sevahilin, belki pek onev-i beerin medar- maieti olan balktr. Nasl biri suederse, Devlet ne ey stndedir?Cevap verilir: Klkalem stndedir. Veyahut Medeniyet ne ile kaimdirMrifet ve sanat ve ticaretle cevap verilir. VeyahNev-i beer, ne ey zerinde beka bulur? Cevap ise: live amel stnde beka bulur.

Kezalik, vallahu alem, Fahr-i Kinat buna binaen cevavermi. yle sual eden zt, kinci Mukaddemenin srryl


74/200

byle hakaike zihni istidat kesb etmediinden vazifeolmayan bir eyden sual ettii gibi, Peygamberimiz de aslzm olan yle cevap buyurdu ki: Yer, sevr stndedirZira, yerin imareti nev-i beer iledir. Nev-i beerden olaehl-i kurnn menba- hayatlar, ziraat iledir. Ziraat is

kzn omuzu stndedir ve zimmetindedir. Ksm- dieolan ehl-i sevahilin zam- maietleri, belki ehmedeniyetin byk bir maden-i ticaretleri, baln cevfind

ve htun stndedir.1

meselesine msadaktr. Bu ltif bir cevaptr. Mizah d

olsa haktr. Zira mizah etse de yalnz hak syler. Farazsil keyfiyet-i hilkatten sual etmise, fenn-i beyanda olan

kaidesinin slbhakmanesiyle, lzm ve istedii cevab vermitir. Yokshasta olan sail, itiha-i kzibiyle istedii cevavermemitir.

3 b

hakikate bir beraatl-istihlldir.

1. Btn av, yaban eeinin karnndadr (Yani onu avlayan av ihtiyacn karl

ve baka avlara ihtiyac kalmaz).2. itenin, beklemedii bir cevapla karlamas (Beklenilmeyen eyi iitmek)3. Sana yeni doan aylardan soruyorlar. De ki: Onlar insanlar iin birer zamalsdr. Bakara Sresi, 2:189.

nc mahmil:Sevr ve Ht, arzn mahrek-i senevsindmukadder olan iki burtur. O burlar, eer endan faraz v


75/200

mevhumedirler. Asl ecram nazm ve rapt ile yklenmolan lemde cr ve lfzen ve stlahen czibe-i umumyeile msemm olan dtullahn kanunu o burlardtemerkz ve tahassul ettiinden, Arz burlar stndediolan tbir-i hakmne caizdir. Bu mahmil, hikmet-i cedid

nokta-i nazarndadr. Zira, hikmet-i atika, burlar semadhikmet-i cedide ise, medr- arzda farz etmilerdir. Bu tevyeni hikmetin nazarnda byk bir kymeti tazammun ede

Hem de mervdir: Sual taaddd etmi. Bir kere Hstndedir; demek bir aydan sonra Sevr stndedi

denilmitir. Yani, feza-y gayr- mahdudenin her tarafndmnteir olan mezbur kanunun huyt ve eialarnnokta-i mihrakiyesi olan Ht burcunda temerkettiinden, kre-i arz Delv burcundan koup Httatedell eden kanunu tutup, ecere-i hilkatin bir dalysemere gibi asld. Veyahut ku gibi kondu. Sonra tayy

olan yer, yuvasn burc-u Sevr stnde yapm demektBunu bildikten sonra, insafla dikkat et. BeinMukaddemenin srryla ehl-i hayalin ihtir-kerdesi olakssa-i acbe-i mehurede acaba hikmet-i ezeliyeye isnadabesiyet ve sanat- lhiyede isbat- israf ve burhan- Solan nizam- bedi ihll etmekten baka neyle tev

olunacaktr? Nefrin, hezrn nefrin, cehlin yzne!

nc MeseleKaf Dadr.

aret


76/200


77/200

2. Hadis tahrci yapan limlerin, kaynan tesbit edemedikleri hadisler iBu hadisin kayna yoktur veya bu hadis, temel kaynaklarda yalmamaktadr anlamnda Hadis ilminde kullanlan bir ifade.

Eer dersen, Muhakkikn-i sofiye, Kafa dair pek otasviratta bulunmulardr? Buna cevaben derim:

Mehur olan lem-i misal, onlarn cevelnghdr. Belbisemizi kardmz gibi, onlar da cesetlerini karseyr-i ruhaniyle o marazgh- acaibe temaa ediyorlaKaf ise, o lemde onlarn trif ettikleri gimtemessildir. Bir para yinede, semavat ve ncutemessl ettikleri gibi, bu lem-i ehadette velev k

eyler de olsa, ekirdek gibi, lem-i misalde tecessmmannin tesiriyle bir byk aa oluyor. Bu iki lemahkmlar birbirine kartrlmaz. Muhyiddin-i Arabnmaz- kelmna muttali olan, bunu tasdik eder. Ammavmn yahut avam gibi adamlarn mabeynlerindmtehir olan keyfiyetiki, Kaf yere muhttir v

mteaddiddir; her ikisinin ortasnda be yz senedir; vzirvesi semann ketfine mmasstr, il hiri hayaltihibunu, ne kymette olduunu bilmek istersen, git ncMukaddemeden fenerini yak; sonra gel, bu zulmata gBelki b- hayat olan belgatini greceksin.

Eer bizim bu meselede olan itikadmz anlamaistersen, bil ki, ben Kafn vcuduna cezmederim; fakkeyfiyeti ise havale ederim. Eer bir hadis-i sahih vmtevatir, keyfiyetin beyannda sabit olursa, iman ederiki, murad- Neb sadk ve doru ve haktr. Fakat muradNebev zerine! Yoksa, nsn mtehayyelleri zerin


78/200

deildir. Zira bazan fehmolunan ey, muradn gayrsdr. Bmeselede malmumuz budur:

Kaf Da, ekser ark ihata eden ve eski zamandbedev ve medenlerin aralarnda fsl olan ve zam

cibal-i dnya olan amularnn annesi olan Himalaysilsilesidir. Bu silsilenin rkndan cibl-i dnyann ekseriteaub eyledikleri denilir. Bu hal yle gsteriyor ki, Kafdnyaya mehur olan ihatann fikir ve hayali bu asteaubdan neet etmi olmak gerektir.

Ve saniyen, lem-i ehadete, suretiyle ve lem-i gayb

mnsyla mabih ve ikisinin mabeyninde bir berzah olalem-i misal, o muammy halleder. Kim isterse, kesdk penceresiyle veya rya-y sadk menfeziyle veyeffaf eyler drbnyle ve hi olmazsa, hayalin verperdesiyle o leme bir derece seyirci olabilir. Bu lemmisalin vcuduna ve onda mannin tecessm etmelerin

pek ok delil vardr. Binaenaleyh, bu krede olan Kaf, lemde zil-acaip olan Kaf n ekirdei olabilir.

Hem de Sniin mlk genitir; bu sefil kreye mnhasdeildir. Feza ise, gayet vsi, Allahn dnyas gayet azolduundan, zl-acaip olan Kaf istiab edebilir. Fak

eyym- lhiye ile be yz sene bizim kreden uzaolmakla beraber, mevc-i mekfuf olan semaya temaetmek, imkn- aklden hri deildir. Zira Kaf sema gieffaf ve gayr- mer olmak caizdir.

Ve rabian: Neden caiz olmasn ki, Kaf, daire-i ufuktatecell eden silsile-i azamdan ibaret ola? Nasl ufkun ism


79/200

de Kafa mehaz olabilir. Zira devair-i mtedahile ginereye baklrsa, silsilelerden bir daire grlr. Gide gidnazar kalr, hayale teslim eder. En nihayet hayal isselsil-i cibalden bir daire-i muhiti tahayyl eder ksemnn etrafna temas ediyor. Kreviyet srryla, be y

sene de uzak olursa, yine muttasl grnr.

Drdnc MeseleSedd-i Zlkarneyndir.

Nasl bildin ki, bir eyin vcudunu bilmek, o eykeyfiyet ve mahiyetini bilmekten ayrdr. Hem de bir kaziyok ahkm tazammun eder. O ahkmn bazs zarur vbazs dahi nazar ve muhtelefn fhdr.

Hem de malmdur: Bir mteannid ve mukallid bir simtihan cihetiyle, bir kitapta grd bir meseleyi, eer

bir derece de muharref olsa, bir adamdan sual etse, gaybda olan malmuna cevap verse, o cevap iki cihetdorudur: Ya dorudan doruya cevap verse; veyahut simteannidin malmuna ya bizzat veya teville cevabmuvafk veriyor. kisi de dorudur. Demek bir cevap, hevkii raz eder, zira haktr; hem sili ikna eder. Zira eer

murat deilse malmuna tatbik eder. Hem makamhatrn dahi krmyor. Zira cevapta ukde-i hayatiyeyi deeder ki, makasd- kelm ondan istimdd- hayat eder.

te cevab- Kurn dahi byledir. Bundan sonra zaruve gayr- zaruryi tefrik edeceiz. te, cevab- Kurnd


80/200

mefhum olan zarur hkmler ki, inkr kabul etmeudur:

Zlkarneynmeyyed min indillah bir ahstr. Onun irave tertibiyle, iki da arasnda bir sed bina edilmit

Zlimlerin ve bedevlerin def-i fesatlar iin... Ve YecMecc, iki mfsit kabiledirler. Emr-i lh geldii vakit seharap olacaktr, il hirih. Bu kyasla, ona Kurn delleden hkmler, Kurnn zaruriyatndandrlar. Bir harfiinkr dahi kabil deildir. Fakat o mevzuat ve mahmultkeyfiyatlarnn terihatlar ve mahiyetlerinin hududu is

Kurn onlara katiyyd-dellet deildir. Belki mhssa, dellet-i selseden hibirisiyle dellet etmekaidesiyle ve mantkta beyan olunduu gibi, Bir hkmmevzu ve mahmuln vech-i m ile tasavvur etmek, kolduunun dsturuyla sabittir ki, Kurn onlara delletmez. Fakat kabul edebilir. Demek o terihat, ahkm

nazariyedendir. Baka delile muhavveldir. tihadmazannesidir. Onda tevil iin mecal vardr. Muhakkiknihtilfat, nazariyetine delildir. Fakat v esef! Cevabsuale her cihetle lzum-u mutabakatn tahayylylsualdeki halele ehemmiyet vermeyerek, cevabn zarur vnazar olan hkmlerini, birden mehaz-i silden v

menbit-i sualden hen olup, alp mfessir oldular.Yok, belki mevvil, yok belki msadak mn yerin

mn gsterdiler. Yok, belki msadak olmak caiz ve bderece mmkn olan eyi, medll ve mefhum olarak tevettiler. Halbuki, nc Mukaddemenin srryzahirperestler kabul ederek ve muhakkikn dahi hiky


81/200

gibi ehemmiyetsiz olduundan tenkitsiz u tevili dinledileO terihat, muharref olan Tevrat ve ncilde olduu gikabul ederse, akide-i Ehl-i Snnet ve Cemaatte olamsumiyet-i enbiyaya muhalefet oluyor. Kssa-i Lt vDavud Aleyhimesselm, buna iki ahittir.

Vakta ki, keyfiyette itihad ve tevilin mecali vardr. Bede bitevfikillh derim: tikad- czim, Hd vPeygamberimizin muradlarna katiyen vaciptir; zizaruriyat- diniyedendir. Fakat murad hangisidmuhtelefn fhtir. yle:

Zlkarneyn, skenderdemem; zira isim brakmaz. Bamfessir melik (lmn kesriyle), baz melek (lmfethiyle), baz neb, baz vel, il hir demilerdir. HerhaldZlkarneyn, meyyed min indillh ve seddin binasnmrid bir ahstr. Amma sed ise, baz mfessir sedd-i ve baz mfessir Baka yerde cebellemi ve ba

mfessir Sedd-i mahfdir; inklp ve ahval-i lesetreylemitir ve baz ve baz, demilerdir, demilerdirHerhalde mfsidlerin def-i erleri iin bir redm-i azm vcesm bir duvardr.

Amma Yecc-Mecc, baz mfessir, veled-i Yafesde

iki kabile ve baz dier, Mool ve Manur ve baz dahakvam- arkiye-i imal ve baz dahi, ben demden bcemiyet-i azme, dnya ve medeniyeti hercmerc eden btaife ve baz dahi, mahlk-u lhden yerin zahrndveyahut batnnda dem veya gayr- dem bir mahlktuki, kyamete, byle nev-i beerin hercmercine sebe


82/200

olacaktr; baz ve baz ve baz dediklerini dediler... Noktakatiye ve cihet-i ittifak budur: Yecc ve Mecc, ehgaret ve fesad ve ehl-i hadret ve medeniyete, ecel-i kazhkmnde iki tife-i mahlkullahtr.

Amma harabiyet-i sed; baz, kyamette ve bazkyamete yakn ve baz, emaresi olmak artyla uzaktr vbaz, harap olmutur. Fakat dekk olmam. Kyleler oHerhalde nokta-i ittifak, seddin inhidam, yerin sakalna bbeyaz dmek ve olu olan nev-i beer de ihtiyar olmasnbir almettir. Eer bu mzakerat muvazene ve muhakem

etmisen caizdir, tecviz edesin, sedd-i Kurn, sedd-i indki, ok fersahlarla uzun ve acaib-i seba-i mehureden bmeyyed min indillhn iradyla bina olunmu, o zamanehl-i medeniyeti, ehl-i bedeviyetin erlerinden temeylemitir.

Evet, o vahlerden Hun kabilesiAvrupay hercme

ettii gibi, onlardan Mool taifesi de Asyay zr zebeylemitir. Sonra seddin harabiyeti kyamete almet oluBahusus dekk, ondan bakadr. Peygamber, Erasaattenim. Ben ve kyamet bu iki parmak gibiyiz desneden istirab olunsun ki, harabiyet-i sed, zamansadetten sonra almet-i kyamet olsun?

Hem de seddin inhidam, mr- arza nispeten, yeryznde ihtiyarlktan bir buruukluktur. Belki, tamamnehara nispeten vakt- sfrar gibidireeri binler sene dfsl olsa... Kezalik Yecc ve Meccn ihtillleri, nevbeerin eyhuhetinden gelme bir humm ve stma


83/200

hkmndedir.

Bundan sonra On kinci Mukaddemenin fatihasnda btevil-i har sana feth-i bab eder. yle:

Kurn hsas iin kasas zikrettii gibi, ukad- hayatiy

hkmnde ve makasd- Kurniyeden bir maksadnmnasip noktalar intihap ve rabt- maksada ittisettiriyor. Eeri harite ve husulde birbirinin nar veya nurbirbiriyle grnmedii halde, zihninde ve slpta tenuve musahabet edebilirler. Hna ki, kssa hisse iindir. Sanne lzm terihat nasl olursa olsun, sana talluk edeme

Kendi hisseni al, git. Hem de Onuncu Mukaddemedeistizhr et. Greceksin: Mecaz mecaza kap aar, 1 zhirperestleri darya sryor.

Malm olsun ki, eslb-i Arapta tecell ede

hccetullahn miftah, yalnz istiare ve mecaz zerinmesses ve asl- icz olan belgattir. Yoksa, hrsebebiyle yalanc hadsle lkta olunan ve rzalar olmadhalde esdf- ytta saklanan boncuklar deildir. sterseOnuncu Mukaddemenin Htimesini istimamla zevk eZira, hitam misktir. Ve iinde baldr. Hem de caizdir k

mehull-keyfiyet olan sed, baka yerde sair almkyamet gibi mestur ve kyamete kadar bak ve bainklbatyla mehul kalarak kyamette harap olacaktr.

aret

Malmdur: Mesken, sakinlerinden daha ziyade yaa

8/6/2019 Muhakemat - Risale-i Nur Klliyat - Ebook Reader

Muhakemat - Risale-i Nur Külliyatı - Ebook Reader için Pdf 800x600

Documents

Transcript of Muhakemat - Risale-i Nur Külliyatı - Ebook Reader için Pdf 800x600