İman ve Kufur Muvazeneleri- Risale-i Nur Külliyatı - Ebook Reader için Pdf 800x600

8/6/2019 İman ve Kufur Muvazeneleri- Risale-i Nur Külliyatı - Ebook Reader için Pdf 800x600

http://slidepdf.com/reader/full/iman-ve-kufur-muvazeneleri-risale-i-nur-kuelliyati-ebook-reader-icin 1/345



Bediüzzaman Said Nursî



م ال سلا و ةو ل صلا و ني م لا ع لا ب ر ه ل د م ح ل ا ني ع ت ـ س ن ه ب ني ع م ج ا ه ب ح ص و ه ل ا ل عو د م ح م ان د ي سى ل ع1

Gayet mühim bir suale verilen çok ehemmiyetli bir cevabıburada yazmaya münasebet geldi. Çünkü kırk sene evvel EskSaid, o dersinde bir hiss-i kablelvuku ile Risale-i Nur’un harik

derslerini ve tesiratını görmüş gibi bahsediyor. Onun için osual-cevabı yazacağız. Şöyle ki:

1. Rahmân ve Rahîm olan Allah’ın adıyla başlar ve ancak Ondan yardıdileriz.Ezelden ebede her türlü hamd ve övgü, medih ve minnet, ÂlemlerRabbiolan Allah’a mahsustur. Efendimiz Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâileâline ve ashâbına ise salât ve selâm olsun.

Çoklar tarafından hem bana, hem bazı Nur kardeşlerimsual etmişler ve ediyorlar: “Neden bu kadar muarızlarkarşı ve muannid feylesoflara ve ehl-i dalâlete mukàbRisale-i Nur mağlûp olmuyor? Milyonlar kıymettar hakikütüb-ü imaniye ve İslâmiyenin intişarlarına bir derece seçekmekle ve sefahet ve hayat-ı dünyeviyenin lezzetleriy



çok bîçare gençleri ve insanları hakaik-i imaniyedemahrum bırakıyorlar. Halbuki en şiddetli hücum ve egaddarâne muamele ve en ziyade yalanlarla ve aleyhindyapılan propagandalarla Risale-i Nur’u kırmak, insanlaondan ürkütmek ve vazgeçirmeye çalıştıkları halde, hiçb

eserde görülmediği bir tarzda Risale-i Nur’un intişarı, hatçoğu el yazmasıyla altı yüz bin nüsha risalelerindekemâl-i iştiyakla perde altında intişar etmesi ve dahil vhariçte kemâl-i iştiyakla kendini okutturmasının hikmenedir? Sebebi nedir?” diye bu mealde çok suallere karel-cevap deriz ki:

Kur’ân-ı Hakîmin sırr-ı i’câzıyla hakikî bir tefsiri olaRisale-i Nur, bu dünyada bir mânevî cehennemi dalâletgösterdiği gibi, imanda dahi bu dünyada mânevî bir cennbulunduğunu ispat ediyor. Ve günahların ve fenalıkların vharam lezzetlerin içinde mânevî elîm elemleri göster

hasenat ve güzel hasletlerde ve hakaik-i Şeriatın amelindcennet lezaizi gibi mânevî lezzetler bulunduğunu ispediyor. Sefahet ehlini ve dalâlete düşenleri o cihetle, akbaşında olanlarını kurtarıyor. Çünkü, bu zamanda

dehşetli hal var.

Birincisi: Âkıbeti görmeyen, bir dirhem hazır lezze

ileride bir batman lezzetlere tercih eden hissiyat-ı insaniyakıl ve fikre galebe ettiğinden, ehl-i sefaheti sefahettekurtarmanın çare-i yegânesi, aynı lezzetinde elemi göster

hissini mağlûp etmektir. Ve1

ةو ي ح ل ا ون ب ح ت س



ي ا ن دلاâyetinin işaretiyle, bu zamanda âhiretin elmas gi

nimetlerini, lezzetlerini bildiği halde, dünyevî kırılacak şişparçalarını onlara tercih etmek, ehl-i iman iken ehdalâlete o hubb-u dünya ve o sır için tâbi olma

tehlikesinden kurtarmanın çare-i yegânesi, dünyada dacehennem azabı gibi elemleri göstermekle olur ki, RisaleNur o meslekten gidiyor. Yoksa, bu zamandaki küfrmutlakın ve fenden gelen dalâletin ve sefahettetiryakiliğin inadı karşısında, Cenâb-ı Hakkı tanıttırdıktasonra ve Cehennemin vücudunu ispat ile ve onun azabıy

insanları fenalıktan, seyyiattan vazgeçirmek yoluyla ondabelki de yirmiden birisi ders alabilir. Ders aldıktan sonda, “Cenâb-ı Hak Gafûrü’r-Rahîmdir, hem Cehennem peuzaktır” der, yine sefahetine devam edebilir. Kalbi, ruhhissiyatına mağlûp olur.

1. “Onlar dünya hayatını seve seve âhirete tercih ederler.” İbrahim Sûresi, 14:

İşte, Risale-i Nur ekser muvazeneleriyle küfür vdalâletin dünyadaki elîm ve ürkütücü neticelerigöstermekle, en muannid ve nefisperest insanları dahi menhus, gayr-ı meşru lezzetlerden ve sefahetlerden bnefret verip, aklı başında olanları tevbeye sevkeder.

muvazenelerden, Altıncı, Yedinci, Sekizinci Sözlerdeki kısmuvazeneler ve Otuz İkinci Sözün Üçüncü Mevkıfındauzun muvazene, en sefih ve dalâlette giden adamı dürkütüyor, dersini kabul ettiriyor. Meselâ, Âyet-i Nurdseyahat-i hayaliye ile hakikat olarak gördüğüm vaziyetlegayet kısaca işaret edeceğiz. Tafsilini isteyen Sikke



Gaybiyenin âhirine baksın.

Ezcümle: O seyahat-i hayaliyede, rızka muhtaç hayvanâlemini gördüğüm vakit, maddî felsefe ile baktım; hadsihtiyacat ve şiddetli açlıklarıyla beraber zaaf ve aczleri,

zîhayat âlemini bana çok acıklı ve elîm gösterdi. Ehdalâlet ve gafletin gözüyle baktığımdan feryad eyledimBirden hikmet-i Kur’âniye ve imanın dürbünüyle gördüki, Rahmân ismi, Rezzâk burcunda parlak bir güneş gitulû etti. O aç, bîçare zîhayat âlemini rahmet ışığıyyaldızladı.

Sonra hayvanat âlemi içinde, yavruların zaaf ve acz vihtiyaç içinde çırpındıkları hazin, elîm ve herkesi rikkat vacımaya getirecek bir karanlık içinde diğer bir âlemgördüm. Ehl-i dalâletin nazarıyla baktığıma eyvah dedimBirden iman bana bir gözlük verdi. Gördüm ki, Rahîm ismşefkat burcunda tulû etti. O kadar güzel ve şirin bir sûret

o acı âlemi sevinçli âleme çevirip ışıklandırdı ki, şekvâ vacımak ve hüzünden gelen gözyaşlarımı, sevinç ve şükrülezzetlerinden gelen damlalara çevirdi.

Sonra sinema perdesi gibi insan âlemi bana göründEhl-i dalâletin dürbünüyle baktım. O âlemi o kad

karanlıklı, dehşetli gördüm ki, kalbimin en derinliklerindeferyad ettim, eyvah dedim. Çünkü, insanlarda ebeduzanıp giden arzuları, emelleri ve kâinatı ihâta edetasavvurat ve efkârları ve ebedî bekà ve saadet-i ebediyeve Cenneti gayet ciddî isteyen himmetleri ve fıtrî istidatlave had konulmayan ve serbest bırakılan fıtrî kuvveleri v



hadsiz maksatlara müteveccih ihtiyaçları ve zaaf vaczleriyle beraber hücumlarına mâruz kaldıkları hadsmusibet ve a’dâları ile beraber gayet kısa bir ömür, hergüve her saat ölüm endişesialtında, gayet dağdağalı bir hayayaşamak için gayet perişan bir maişet içinde kalb

vicdana en elîm ve en müthiş hâlet olan mütemâdi zevve firak belâsını çekmek içinde, ehl-i gaflet için zulümatebediye kapısı suretinde görülen kabre ve mezaristanbakıyorlar, birer birer ve taife taife o zulümat kuyusunatılıyorlar gördüm.

İşte, bu insan âlemini bu zulümat içinde gördüğüanda, kalb ve ruh ve aklımla beraber bütün letâiinsaniyem, belki bütün zerrât-ı vücudum feryatla ağlamayhazırken, birden Kur’ân’dan gelen Nur ve kuvvet-i imandalâlet gözlüğünü kırdı, kafama bir göz verdi. Gördüm kCenâb-ı Hakkın Âdil ismi Hakîm burcunda, Rahmân ism

Kerîm burcunda, Rahîm ismi Gafûr burcunda, yamânâsında, Bâis ismi Vâris burcunda, Muhyî ismi Muhsburcunda, Rab ismi Mâlik burcunda birer güneş gibi tuettiler. O karanlıklı ve içinde çok âlemler bulunan insaâleminin umumunu birden ışıklandırdılar, şenlendirdileCehennemî hâletleri dağıtıp, nuranî âhiret âleminde

pencereler açıp, o perişan insan dünyasına nurlar serptileZerrât-ı kâinat adedince, “Elhamdü lillâh, eşşükrü lillâhdedim. Ve aynelyakîn gördüm ki, imanda mânevî bcennet ve dalâlette mânevî bir cehennem bu dünyada dvardır, yakînen bildim.

Sonra küre-i arzın âlemi göründü. O seyaha



hayaliyemde dine itaat etmeyen felsefenin karanlıkkavânin-i ilmiyeleri, hayalime dehşetli bir âlem gösterdYetmiş defa top güllesinden dahasür’atli hareketiyle, yirmbeş bin sene mesafeyi bir senede gezipdevreden ve hvakit dağılmaya ve parçalanmaya müstaîd (kàbil) ve i

zelzeleli, çok ihtiyar ve çok yaşlı küre-i arz içinde ve dehşetli gemi üstünde kâinatın hadsiz boşluğunda seyaheden bîçare nev-i insan vaziyeti bana pek vahşetli bkaranlık içinde göründü, başım döndü. Gözüm karardı.

Felsefenin gözlüğünü yere vurdum, kırdım. Birde

hikmet-i Kur’âniye ve imaniye ile ışıklanmış bir gözbaktım, gördüm ki, Hâlık-ı Arz ve Semâvâtın Kàdir, AlîmRab, Allah ve Rabbü’s-Semâvâti ve’l-Ard vMüsahhirü’ş-Şemsi ve’l-Kamer isimleri, rahmet, azamerububiyet burçlarında güneş gibi tulû ettiler. O karanlıkvahşetli, dehşetli âlemi öyle ışıklandırdılar ki, o hâlett

benim imanlı gözüme küre-i arz gayet muntazamusahhar, mükemmel, hoş, emniyetli, herkesin erzaiçinde bir seyahat gemisi ve tenezzüh ve keyif ve ticariçin müheyyâ edilmiş ve zîruhları güneşin etrafındmemleket-i Rabbâniyede gezdirmek ve yaz ve bahar vgüzün mahsulâtını rızık isteyenlere getirmek için bir gem

bir tayyare, bir şimendifer hükmünde gördüm. Küre-i arzzerrâtı adedince “Elhamdü lillâhi alâ ni’meti’l-iman” dedim

İşte, buna kıyasen, Risale-i Nur’da pekçomuvazenelerle ispat edilmiştir ki, ehl-i sefahet ve dalâledünyada dahi bir mânevî cehennem içinde azap çekerleve ehl-i iman ve salâhat, dünyada dahi bir mânevî cenn



içinde, İslâmiyet ve insaniyet midesiyle ve imantecelliyat ve cilveleriyle, mânevî bir cennet lezzetletadabilir, belki derece-i imanlarına göre istifade edebilirleFakat, bu fırtınalı zamanın hissi iptal eden ve beşernazarını âfâka dağıtan ve boğan cereyanlar, iptal-i h

nev’inden bir sersemlik vermiş ki, ehl-i dalâlet mâneazabını muvakkaten tam hissedemiyor; ehl-i hidâyete dagaflet basıyor, hakikî lezzetini tam takdir edemiyor.

Bu asırda ikinci dehşetli hal: Eski zamanda küfr-ü mutlave fenden gelen dalâletler ve küfr-ü inadîden gele

temerrüd, bu zamana nisbeten pek azdı. Onun için, esİslâm muhakkiklerinin dersleri, hüccetleri o zamanlardtam kâfi olurdu küfr-ü meşkûkü çabuk izale ederlerdAllah’a iman umumî olduğundan, Allah’ı tanıttırmakla vCehennem azabını ihtar etmekle çokları sefahetlerdedalâletlerden vazgeçebilirlerdi. Şimdi ise, eski zamanda b

memlekette bir kâfir-i mutlak yerine, şimdi bir kasabadyüz tane bulunabilir. Eskide, fen ve ilimle dalâlete girinat ve temerrüd ile hakaik-i imana karşı çıkana nisbeteşimdi yüz derece ziyade olmuş. Bu mütemerrid inatçılafiravunluk derecesinde bir gurur ile ve dehşedalâletleriyle hakaik-ı imaniyeye karşı muaraz

ettiklerinden, elbette bunlara karşı, atom bombası gibi, bdünyada onların temellerini parça parça edecek bhakikat-i kudsiye lâzımdır ki, onların tecavüzatıdurdursun ve bir kısmını imana getirsin.

İşte, Cenâb-ı Hakka hadsiz şükürler olsun ki, bzamanın tam yarasına bir tiryak olarak Kur’ân-ı Mucizü



Beyânın bir mu’cize-i mâneviyesi ve lemeatı bulunaRisale-i Nur, pek çok muvazenelerle, en dehşetli muannimütemerridleri, Kur’ân’ın elmas kılıcıyla kırıyor. Ve kâinzerreleri adedince vahdâniyet-i İlâhiyeye ve imanhakikatlerine hüccetleri, delilleri gösteriyor ki, yirmi be

seneden beri en şiddetli hücumlara karşı mağlûp olmaygalebe etmiş ve ediyor.

Evet, Risale-i Nur’da, iman ve küfür muvazeneleri vhidayet ve dalâlet mukayeseleri, bu mezkûr hakikatlebilmüşahede ispat ediyor. Meselâ, Yirmi İkinci Sözün i

makamının burhanlarına ve lem’alarına ve Otuz İkinSözün Birinci Mevkıfına ve Otuz Üçüncü Mektubupencerelerine ve Asâ-yı Mûsâ’nın on bir hüccetine, samuvazeneler kıyas edilse ve dikkat edilse anlaşılır ki, bzamanda küfr-ü mutlakı ve mütemerrid dalâletin inadıkıracak, parçalayacak Risale-i Nur’da tecelli eden hakikat

Kur’âniyedir.İnşaallah, nasıl Tılsımlar Mecmuasında, dinin mühi

tılsımlarını ve hilkat-ı âlemin muammalarını keşfedeparçalar, o mecmuada toplanmış. Aynen öyle de ehdalâletin dünyada dahi cehennemlerini ve ehl-i hidâyetdünyada lezâiz-i cennetlerini gösteren ve iman, Cennet

bir mânevî çekirdeği ve küfür ise Cehennem zakkumunubir tohumu olduğunu gösteren Nurun o gibi parçalakısacık bir tarzda, bir mecmuacık olarak yazılacainşaallah neşredilecek.

Said Nur



Birinci SözBİSMİLLÂH her hayrın başıdır. Biz dahi başta on

başlarız. Bil, ey nefsim, şu mübarek kelime, İslâm nişaolduğu gibi, bütün mevcudâtın lisan-ı hâl ile vird

zebânıdır. Bismillâh ne büyük, tükenmez bir kuvvet, nçok, bitmez bir bereket olduğunu anlamak istersen, ştemsîlî hikâyeciğe bak, dinle. Şöyle ki:

Bedevî Arap çöllerinde seyahat eden adama gerektir kbir kabile reisinin ismini alsın ve himayesine girsin—şakîlerin şerrinden kurtulup hâcâtını tedarik edebilsiYoksa, tek başıyla, hadsiz düşman ve ihtiyacatına karperişan olacaktır. İşte, böyle bir seyahat için, iki adasahrâya çıkıp gidiyorlar. Onlardan birisi mütevazi idi, diğemağrur. Mütevazii, bir reisin ismini aldı; mağrur almadAlanı her yerde selâmetle gezdi. Bir kàtıu’t-tarîke ragelse, der: “Ben filân reisin ismiyle gezerim.” Şakî def olugider, ilişemez. Bir çadıra girse o nam ile hürmet görüÖteki mağrur, bütün seyahatinde öyle belâlar çeker ki, taredilmez. Daima titrer, daima dilencilik ederdi. Hem zelhem rezil oldu.

İşte, ey mağrur nefsim, sen o seyyahsın. Şu dünya is



bir çöldür. Aczin, fakrın hadsizdir. Düşmanın, hâcâtnihayetsizdir. Madem öyledir; şu sahrânın Mâlik-i Ebedî vHâkim-i Ezelîsinin ismini al. Ta bütün kâinatdilenciliğinden ve her hâdisâtın karşısında titremedekurtulasın.

Evet, bu kelime öyle mübarek bir definedir ki, sennihayetsiz aczin ve fakrın, seni nihayetsiz kudrete, rahmeraptedip Kadîr-i Rahîmin dergâhında aczi, fakrı en makbbir şefaatçi yapar. Evet, bu kelime ile hareket eden,adama benzer ki, askere kaydolur, devlet namına harek

eder, hiçbir kimseden pervâsı kalmaz. Kanun namındevlet namına der, her işi yapar, her şeye karşı dayanır.

Başta demiştik: Bütün mevcudat lisan-ı hâl i“Bismillâh” der. Öyle mi?

Evet. Nasıl ki, görsen, bir tek adam geldi, bütün şeh

ahalisini cebren bir yere sevk etti ve cebren işlerdçalıştırdı. Yakînen bilirsin, o adam kendi namıyla, kenkuvvetiyle hareket etmiyor. Belki o bir askerdir, devlnamına hareket eder, bir padişah kuvvetineistinad eder.

Öyle de, herşey Cenâb-ı Hakkın namına hareket eder kzerrecikler gibi tohumlar, çekirdekler, başlarında koc

ağaçları taşıyor, dağ gibi yükleri kaldırıyorlar. Demeherbir ağaç “Bismillâh” der; hazine-i rahmmeyvelerinden ellerini dolduruyor, bizlere tablacılık ediyo

Herbir bostan “Bismillâh” der, matbaha-i kudretten bkazan olur ki, çeşit çeşit pek çok muhtelif leziz taamla



içinde beraber pişiriliyor.

Herbir inek, deve, koyun, keçi gibi mübarek hayvanl“Bismillâh” der, rahmet feyzinden birer süt çeşmesi oluBizlere Rezzak namına en latîf, en nazif, âb-ı hayat gibi b

gıdayı takdim ediyorlar.Herbir nebat ve ağaç ve otların ipek gibi yumuşak kö

ve damarları “Bismillâh” der, sert taş ve toprağı delegeçer. “Allah namına, Rahmân namına” der; herşey onmusahhar olur.

Evet, havada dalların intişarı ve meyve vermesi gibi,sert taş ve topraktaki köklerin kemâl-i suhuletle intişetmesi ve yeraltında yemiş vermesi, hem şiddet-i hararekarşı aylarca nâzik, yeşil yaprakların yaş kalmastabiiyyunun ağzına şiddetle tokat vuruyor, kör olası gözünparmağını sokuyor ve diyor ki: En güvendiğin salâbet v

hararet dahi emir tahtında hareket ediyorlar ki, o ipek giyumuşak damarlar, birer Asâ-yı Mûsâ (a.s.) gibi ان ل ق ر ج ح لا كا ص ع ب ب ر ضا1

emrine imtisal ederek taşları şa

eder. Ve o sigara kâğıdı gibi ince, nâzenin yapraklar, bir

âzâ-yı İbrahim (a.s.) gibi, ateş saçan hararete karşı

2

را ن ام ال س و اد ر ب نو كâyetini okuyorlar.

1. “(Bir zaman da Mûsâ, kavmi için su arayıp Allah’a yalvarmıştı.) ‘Vur asâtaşa’ buyurduk.” Bakara Sûresi, 2:60.2. “(Biz ateşe şöyle ferman ettik: ) ‘Ey ateş, serin ve selâmetli ol.” EnbiySûresi, 21:69.



Madem herşey mânen “Bismillâh” der; Allah namınAllah’ın nimetlerini getirip bizlere veriyorlar. Biz da“Bismillâh” demeliyiz. Allah namına vermeliyiz, Allanamına almalıyız. Öyle ise, Allah namına vermeyen gainsanlardan almamalıyız.

SUAL: Tablacı hükmünde olan insanlara bir fiyveriyoruz. Acaba asıl mal sahibi olan Allah ne fiyat istiyor

ELCEVAP: Evet, o Mün’im-i Hakikî, bizden o kıymettnimetlere, mallara bedel istediği fiyat ise üç şeydir: Bizikir, biri şükür, biri fikirdir.

Başta “Bismillâh” zikirdir. Âhirde “Elhamdü lillâhşükürdür. Ortada, bu kıymettar harika-i san’at olanimetler Ehad, Samed’in mucize-i kudreti ve hediyerahmeti olduğunu düşünmek ve derk etmek fikirdir.

Bir padişahın kıymettar bir hediyesini sana getiren b

miskin adamın ayağını öpüp hediye sahibini tanımamak nderece belâhet ise, öyle de, zahirî mün’imleri medih vmuhabbet edip Mün’im-i Hakikîyi unutmak, ondan bderece daha belâhettir.

Ey nefis! Böyle ebleh olmamak istersen, Allah namın

ver, Allah namına al, Allah namına başla, Allah namınişle, vesselâm.



İkinci Söz

ب ي غ لا ب نو ن م و ي ني ذ ل ا1

1. “O takvâ sahipleri öyle kimselerdir ki, gayba iman ederler.” Bakara Sûres2:3.

İMANDA ne kadar büyük bir saadet ve nimet ve nkadar büyük bir lezzet ve rahat bulunduğunu anlamaistersen, şu temsîlî hikâyeciğe bak, dinle:

Bir vakit iki adam hem keyif, hem ticaret için seyahagiderler. Biri hodbin talihsiz bir tarafa, diğeri hüdâb

bahtiyar diğer tarafa sülûk eder, giderler.Hodbin adam hem hodgâm, hem hodendiş, hem bedb

olduğundan, bedbinlik cezası olarak nazarında pek fena bmemlekete düşer. Bakar ki, her yerde âciz bîçâreler, zorbmüthiş adamların ellerinden ve tahribatlarından vâveyediyorlar. Bütün gezdiği yerlerde böyle hazin, elîm bir ha



görür. Bütün memleket bir matemhane-i umumî şeklialmış. Kendisi şu elîm ve muzlim haleti hissetmemek içsarhoşluktan başka çare bulamaz. Çünkü herkes ondüşman ve ecnebî görünüyor. Ve ortalıkta dahi müthcenazeleri ve meyusâne ağlayan yetimleri görür. Vicda

azap içinde kalır.Diğeri hüdâbin, hüdâperest ve hak-endiş, güzel ahlâk

idi ki, nazarında pek güzel bir memlekete düştü. İşte bu iadam, girdiği memlekette bir umumî şenlik görüyor: htarafta bir sürur, bir şehrâyin, bir cezbe ve neş’e içind

zikirhaneler... Herkes ona dost ve akraba görünür. Bütümemlekette yaşasınlar ve teşekkürler ile bir terhisâumumiye şenliği görüyor. Hem tekbir ve tehlil imesrurâne ahz-ı asker için bir davul, bir musiki sesi işitiyoEvvelki bedbahtın hem kendi, hem umum halkın elemiymüteellim olmasına bedel, şu bahtiyar, hem kendi, he

umum halkın süruruyla mesrur ve müferrah olur. Hegüzelce bir ticaret eline geçer, Allah’a şükreder.

Sonra döner, öteki adama rast gelir. Halini anlar. Onder:

“Yahu, sen divane olmuşsun. Batnındaki çirkinlikl

zahirine aksetmiş olmalı ki, gülmeyi ağlamak, terhisâsoymak ve talan etmek tevehhüm etmişsin. Aklını başınal, kalbini temizle—ta şu musibetli perde senin nazarındakalksın, hakikati görebilesin. Zira nihayet derecede âdmerhametkâr, raiyetperver, muktedir, intizam pervemüşfik bir melikin memleketi, hem bu derece göz önünd



âsâr-ı terakkiyat ve kemâlât gösteren bir memleket, senvehminin gösterdiği surette olamaz.”

Sonra o bedbahtın aklı başına gelir, nedamet ede“Evet, ben işretten divane olmuştum. Allah senden ra

olsun ki cehennemî bir haletten beni kurtardın” der.Ey nefsim! Bil ki, evvelki adam, kâfirdir. Veya fâsı

gafildir. Şu dünya, onun nazarında bir matemhaneumumiyedir. Bütün zîhayat, firak ve zevâl sillesiyle ağlayayetimlerdir. Hayvan ve insan ise, ecel pençesiyparçalanan kimsesiz başıbozuklardır. Dağlar ve denizl

gibi büyük mevcudat, ruhsuz, müthiş cenazelhükmündedirler. Daha bunun gibi çok elîm, ezici, dehşeevham, küfründen ve dalâletinden neş’et edip onu mânetâzip eder.

Diğer adam ise, mü’mindir. Cenâb-ı Hâlıkı tanır, tasd

eder. Onun nazarında şu dünya bir zikirhane-i Rahmân, btalimgâh-ı beşer ve hayvan, ve bir meydan-ı imtihan-ı inscândır. Bütün vefiyât-ı hayvaniye ve insaniye ise, terhisattVazife-i hayatını bitirenler, bu dâr-ı fâniden, mânemesrurâne, dağdağasız diğer bir âleme giderler—ta yevazifedarlara yer açılsın, gelip çalışsınlar. Bütü

tevellüdât-ı hayvaniye ve insaniye ise, ahz-ı askere, silâaltına, vazife başına gelmektir. Bütün zîhayat, birmuvazzaf mesrur asker, birer müstakim memnumemurlardır. Bütün sadâlar ise, ya vazife başlamasındazikir ve tesbih ve paydostan gelen şükür ve tefrih veyişlemek neş’esinden neş’et eden nağamattır. Bütü



mevcudat, o mü’minin nazarında, Seyyid-i Kerîminin vMâlik-i Rahîminin birer mûnis hizmetkârı, birer domemuru, birer şirin kitabıdır. Daha bunun gibi pek çolâtif, ulvî ve leziz, tatlı hakikatler, imanından tecellî edetezahür eder.

Demek iman bir mânevî tûbâ-i Cennet çekirdeğitaşıyor. Küfür ise mânevî bir zakkum-u Cehennetohumunu saklıyor.

Demek selâmet ve emniyet yalnız İslâmiyette vimandadır. Öyle ise biz daima “Elhamdü lillâhi a

dini’l-İslâm ve kemâli’l-îman” 1 demeliyiz.1. Bize ihsan ettiği İslâm dini ve mükemmel iman nimeti sebebiyle Allahhamd olsun.



Üçüncü Söz

وا د ب ـ عا سا نلا ا ه ي ا ا ي1

1. “Ey insanlar, ibadet ediniz.” Bakara Sûresi, 2:21.

İBADET ne büyük bir ticaret ve saadet, fısk ve sefahne büyük bir hasâret ve helâket olduğunu anlamaistersen, şu temsîlî hikâyeciğe bak, dinle:

Bir vakit iki asker uzak bir şehre gitmek için emalıyorlar. Berabergiderler. Ta yol ikileştir. Bir adam oradbulunur, onlara der:

“Şu sağdaki yol, hiç zararı olmamakla beraber, ondgiden yolculardan ondan dokuzu büyük kâr ve rahat görüSoldaki yol ise, menfaati olmamakla beraber, oyolcusundan dokuzu zarar görür. Hem ikisi kısa vuzunlukta birdirler. Yalnız bir fark var ki, intizamsı



hükûmetsiz olan sol yolun yolcusu çantasız, silâhsız gideZahirî bir hiffet, yalancı bir rahatlık görür. İntizam-ı askealtındaki sağ yolun yolcusu ise, mugaddî hülâsalardan dodört okkalık bir çanta ve her adüvvü alt ve mağlûp edeceiki kıyyelik bir mükemmel mîrî silâhı taşımaya mecburdur

O iki asker, o muarrif adamın sözünü dinledikten sonrşu bahtiyar nefer sağa gider. Bir batman ağırlığı omuzunve beline yükler. Fakat kalbi ve ruhu, binler batmaminnetlerden ve korkulardan kurtulur. Öteki bedbaht nefise askerliği bırakır, nizama tâbi olmak istemez, sola gide

Cismi bir batman ağırlıktan kurtulur; fakat kalbi binlbatman minnetler altında ve ruhu hadsiz korkular altındezilir. Hem herkese dilenci, hem herşeyden, her hadisedetitrer bir surette gider. Ta mahall-i maksuda yetişir; oradâsi ve kaçak cezasını görür.

Askerlik nizamını seven, çanta ve silâhını muhafa

eden ve sağa giden nefer ise, kimseden minnet almayarakimseden havf etmeyerek, rahat-ı kalb ve vicdan ile gideTa o matlup şehre yetişir; orada, vazifesini güzelce yapabir namuslu askere münasip bir mükâfat görür.

İşte ey nefs-i serkeş! Bil ki, o iki yolcu, biri mut

kanun-u İlâhî, birisi de âsi ve hevâya tabi insanlardır. O yise hayat yoludur ki, âlem-i ervahtan gelip kabirden geçeâhirete gider. O çanta ve silâh ise, ibadet ve takvâdİbadetin çendan zahirî bir ağırlığı var. Fakat mânâsındöyle bir rahatlık ve hafiflik var ki, tarif edilmez. Çünkü âbnamazında der: “Eşhedü en lâ ilâhe illâllah.” Yani, “Hâlık v



Rezzak Ondan başka yoktur. Zarar ve menfaat Onuelindedir. O hem Hakîmdir, abes iş yapmaz; hem Rahîmdihsanı, merhameti çoktur” diye itikad ettiğinden, herşeydbir hazine-i rahmet kapısını bulur, dua ile çalar. Heherşeyi kendi Rabbisinin emrine musahhar görü

Rabbisine iltica eder, tevekkül ile istinad edip her musibekarşı tahassun eder. Îmânı ona bir emniyet-i tâmme verir.

Evet, her hakikî hasenât gibi, cesaretin dahi menbimandır, ubûdiyettir. Her seyyiât gibi cebânetin damenbaı dalâlettir. Evet, tam münevverü’l-kalb bir âbid

küre-i arz bomba olup patlasa, ihtimaldir ki, onkorkutmaz. Belki, harika bir kudret-i Samedâniyeyi lezzebir hayretle seyredecek. Fakat, meşhur

münevverü’l-akıl denilen kalbsiz bir fâsık feylesof isgökte bir kuyrukluyıldızı görse, yerde titrer, “Acaba bserseri yıldız arzımıza çarpmasın mı?” der, evhâma düşe

(Bir vakit böyle bir yıldızdan koca Amerika titredi. Çoklagece vakti hanelerini terk ettiler.)

Evet, insannihayetsiz şeylere muhtaç olduğu haldsermayesi hiç hükmünde bir şey... hem nihayetsmusibetlere maruz olduğu halde, iktidarı hiç hükmünde bşey... Adeta sermaye ve iktidar dairesi, eli nereye yetişirs

o kadardır. Fakat emelleri, arzuları ve elemleri ve belâlaise, dairesi, gözü, hayali nereye yetişirse ve gidinceykadar geniştir. İşte bu derece âciz ve zayıf, fakir ve muhtaolan ruh-u beşere ibadet, tevekkül, tevhid, teslim, ne kadazîm bir kâr, bir saadet, bir nimet olduğunu, bütün bütükör olmayan görür, derk eder.



Malûmdur ki, zararsız yol, zararlı yola—velev oihtimalden bir ihtimal ile olsa—tercih edilir. Halbukmeselemiz olan ubûdiyet yolu, zararsız olmakla berabeondan dokuz ihtimalle bir saadet-i ebediye hazinesi vardFısk ve sefahet yolu ise—hattâ fâsıkın itirafıy

dahi—menfaatsiz olduğu halde, ondan dokuz ihtimalşekavet-i ebediye helâketi bulunduğu, icmâ ve tevatderecesinde hadsiz ehl-i ihtisasın ve müşahedenşehadetiyle sabittir ve ehl-i zevkin ve keşfin ihbaratıymuhakkaktır.

Elhasıl, âhiret gibi dünya saadeti dahi ibadette vAllah’a asker olmaktadır. Öyle ise biz daima “Elhamdlillâhi ale’t-tâati ve’t-tevfîk” 1 demeliyiz ve Müslümaolduğumuza şükretmeliyiz.

1. Bize taat ve muvaffakiyet nasip eden Allah’a hamd olsun.



Dördüncü Söz

ني دلا دا م ع ة ال صل ا1

1. “Namaz dinin direğidir.” (Tirmizi , İmân: 8; İbni Mâce , Fiten: 12; Müsned , 5:23237; el-Hâkim, el-Müstedrek , 2:76.)

NAMAZne kadar kıymettar ve mühim, hem ne kaducuz ve az bir masrafla kazanılır; hem namazsız adam nkadar divane ve zararlı olduğunu iki kere iki dört edderecesinde kat’î anlamak istersen, şu temsîlî hikâyeciğbak, gör:

Bir zaman, bir büyük hâkim, iki hizmetkârını, herbirisinyirmi dört altın verip, iki ay uzaklıkta has ve güzel bçiftliğine ikamet etmek için gönderiyor. Ve onlara emredki: “Şu para ile yol ve bilet masrafı yapınız. Hem oradameskeninize lâzım bazı şeyleri mübâyaa ediniz. Bir günlümesafede bir istasyon vardır. Hem araba, hem gemi, he



şimendifer, hem tayyare bulunur. Sermayeye göre binilir.”

İki hizmetkâr, ders aldıktan sonra giderler. Biribahtiyar idi ki, istasyona kadar bir parça para masraf edeFakat o masrafiçinde, efendisinin hoşuna gidecek öy

güzel bir ticaret elde eder ki,sermayesi birden bine çıkaÖteki hizmetkâr bedbaht, serseri olduğundan, istasyonkadar yirmi üç altınını sarf eder. Kumara mumara verzayi eder. Birtek altını kalır. Arkadaşı ona der:

“Yahu, şu liranı bir bilete ver, ta bu uzun yolda yayan vaç kalmayasın. Hem bizim efendimiz kerîmdir; bel

merhamet eder, ettiğin kusuru affeder. Seni de tayyareybindirirler; bir günde mahall-i ikametimize gideriz. Yoksiki aylık bir çölde aç, yayan, yalnız gitmeye mecbolursun.”

Acaba şu adam inat edip, o tek lirasını bir defin

anahtarı hükmünde olan bir bilete vermeyip muvakkat blezzet için sefahete sarf etse, gayet akılsız, zararlı, bedbaolduğunu en akılsız adam dahi anlamaz mı?

İşte ey namazsız adam! Ve ey namazdan hoşlanmayanefsim!

O hâkim ise, Rabbimiz, Hâlıkımızdır. O iki hizmetkyolcu ise: Biri mütedeyyin, namazını şevkle kılar; diğegafil, namazsız insanlardır. O yirmi dört altın ise, yirmi dösaat her gündeki ömürdür. O has çiftlik ise Cennettir. istasyon ise kabirdir. O seyahat ise kabre, haşre, ebedgidecek beşer yolculuğudur. Amele göre, takvâ kuvvetin



göre, o uzun yolu mütefâvit derecede kat’ ederler. Bir kısıehl-i takvâ berk gibi, bin senelik yolu bir günde keser. Bkısmı da hayal gibi, elli bin senelik bir mesafeyi bir gündkat’ eder. Kur’ân-ı Azîmüşşan şu hakikate iki âyetiyle işareder.1 O bilet ise namazdır. Bir tek saat, beş vakit namaz

abdestle kâfi gelir. Acaba yirmi üç saatini şu kısacık hayadünyeviyeye sarf eden ve o uzun hayat-ı ebediyeye bir tesaatini sarf etmeyen, ne kadar zarar eder, ne kadar nefsinzulmeder, ne kadar hilâf-ı akıl hareket eder! Zira, badamın iştirak ettiği bir piyango kumarına yarı malıvermek akıl kabul ederse—halbuki kazanç ihtimali bind

birdir—sonra yirmi dörtten bir malını, yüzde doksan dokuihtimalle kazancı musaddak bir hazine-i ebediyeyvermemek ne kadar hilâf-ı akıl ve hikmet hareket ettiğinne kadar akıldan uzak düştüğünü, kendini âkıl zannedeadam anlamaz mı?

Halbuki namazda ruhun, kalbin, aklın büyük bir rahavardır. Hem cisme de o kadar ağır bir iş değildir. Henamazkılanın diğer mübah, dünyevî amelleri, güzel bniyetle ibadet hükmünü alır. Bu surette bütün sermayeömrünü âhirete mal edebilir; fani ömrünü bir cihette ibkeder.

1. “Gökten yere kadar her işi düzenleyip yönetir. Sonra bütün bu işlesizinhesabınıza göre bin yıl tutan bir günde Ona yükselir.” Secde Sûresi,32:“Melekler ve Rûh, Onun Arş’ına; miktarı elli bin sene olan birgündyükselirler.” Meâric Sûresi, 70:4.



Beşinci Söz

نو ن س ح م م ه ني ذ لا و ا و ق تا ني ذ لا ع م ه لا ن ا1

NAMAZ KILMAK ve büyük günahları işlememek2 nderece hakikî bir vazife-i insaniye ve ne kadar fıt

münasip bir netice-i hilkat-i beşeriye olduğunu görmeistersen, şu temsîlî hikâyeciğe bak, dinle:

1. “Şüphesiz ki Allah takvâya sarılanlarla, iyilik yapan ve iyi kulluk bulunanlarla beraberdir.” Nahl Sûresi, 16:128.2. bk. Nisâ Sûresi, 4:31; Şûrâ Sûresi, 42:37; Necm Sûresi, 53:32.

Seferberlikte, bir taburda, biri muallem, vazifepervediğeri acemî, nefisperver iki asker beraber bulunuyordVazifeperver nefer talime ve cihada dikkat eder, erzak vtayınatını hiç düşünmezdi. Çünkü, anlamış ki, onbeslemek ve cihazatını vermek, hasta olsa tedavi etmehatta indelhâce lokmayı ağzına koymaya kadar devlet



vazifesidir. Ve onun asıl vazifesi talim ve cihaddır. Fakbazı erzak ve cihazat işlerinde işler. Kazan kaynakaravanayı yıkar, getirir. Ona sorulsa, “Ne yapıyorsun“Devletin angaryasını çekiyorum” der. Demiyor, “Nafakaiçin çalışıyorum.”

Diğer şikemperver ve acemi nefer ise, talime ve harbdikkat etmezdi. “O devlet işidir, bana ne?” derdi. Dainafakasını düşünüp onun peşinde dolaşır, taburu terk edeçarşıya gider, alışveriş ederdi. Birgün, muallem arkadaona dedi:

“Birader, asıl vazifen talim ve muharebedir. Sen onuiçin buraya getirilmişsin. Padişaha itimad et; o seni abırakmaz. O onun vazifesidir. Hem sen âciz ve fakirsin; hyerde kendini beslettiremezsin. Hem mücahede vseferberlik zamanıdır. Hem sana âsidir der, ceza verirleEvet, iki vazife peşimizde görünüyor. Biri padişah

vazifesidir; bazan biz onun angaryasını çekeriz ki, bibeslemektir. Diğeri bizim vazifemizdir; padişah b

teshilât ile yardım eder ki, talim ve harptir.”

Acaba o serseri nefer, o mücahid mualleme kulavermezse, ne kadar tehlikede kalır, anlarsın.

İşte, ey tembel nefsim! O dalgalı meydan-ı harp, bdağdağalı dünya hayatıdır. O taburlara taksim edilen ordise, cemiyet-i beşeriyedir. Ve o tabur ise, şu asrın cemaatİslâmiyesidir. O iki nefer ise: Biri, ferâiz-i diniyesini bileve işleyen ve kebâiri terk ve günahları işlememek için nefive şeytanla mücahede eden müttakî Müslümandır. Diğe



Rezzâk-ı Hakikîyi itham etmek derecesinde derd-i maişedalıp ferâizi terk eden ve maişet yolunda rastgegünahları işleyen fâsık-ı hâsirdir. Ve o talim ve talimat isbaşta namaz, ibadettir. Ve o harp ise, nefis ve heva, cin vins şeytanlarına karşı mücahede edip günahlardan v

ahlâk-ı rezileden kalb ve ruhunu helâket-i ebediyedekurtarmaktır. Ve o iki vazife ise, birisi hayatı verbeslemektir; diğeri hayatı verene ve besleyene peresedip yalvarmaktır, Ona tevekkül edip emniyet etmektir.

Evet, en parlak bir mucize-i san’at-ı Samedâniye ve b

harika-i hikmet-i Rabbâniye olan hayatı kim vermiyapmış ise, rızıkla o hayatı besleyen ve idâme eden dOdur,1 Ondan başkası olmaz. Delil mi istersin? En zayıf, eaptal hayvan, en iyi beslenir (meyve kurtları ve balıklgibi). Hem en âciz, en nazik mahlûk, en iyi rızkı o y(çocuklar ve yavrular gibi). Evet, vasıta-i rızk-ı helâl iktid

ve ihtiyar ile olmadığını, belki acz ve zaaf ile olduğunanlamak için, balıklarla tilkileri, yavrularla canavarlaağaçlarla hayvanları muvazene etmek kâfidir.

Demek, derd-i maişet için namazını terk eden,2 o nefebenzer ki, talimi ve siperini bırakıp çarşıda dilencilik edeFakat namazını kıldıktan sonra Cenâb-ı Rezzâk-ı Kerîm

matbaha-i rahmetinden tayınatını aramak, başkalara bolmamak için kendisi bizzat gitmek güzeldir, mertliktir, dahi bir ibadettir.

1. bk. Bakara Sûresi, 2:22, 60; En’am Sûresi, 6:99, 141, 142, 151; A’râfSûresi, 7:3160; Enfâl Sûresi, 8:26; Yûnus Sûresi, 10:31, 59, 93; HûdSûresi, 11:6; İbrahiSûresi, 14:32; Hicr Sûresi, 15:20; Nahl Sûresi,16:72, 112, 114; İsrâ Sûresi, 17:7

Ankebût Sûresi, 29:17, 60, 62; RûmSûresi, 30:37, 40; Sebe Sûresi, 34:15, 24, 3



Yâsîn Sûresi, 36;47;Zümer Sûresi, 58; Cum’a Sûresi, 62:11; Talâk Sûresi, 65:Mülk Sûresi,67:15, 21.2. bk. Tâhâ Sûresi, 20:132; Zâriyât Sûresi, 51:57-58.

Hem insan ibadet için halk olunduğunu, fıtratı vcihazât-ı mâneviyesi gösteriyor. Zira hayat-ı dünyeviyesin

lâzım olan amel ve iktidar cihetinde en ednâ bir serçkuşuna yetişmez. Fakat hayat-ı mâneviye ve uhreviyesinlâzım olan ilim ve iftikar ile tazarru ve ibadet cihetindhayvanâtın sultanı ve kumandanı hükmündedir.

Demek, ey nefsim, hayat-ı dünyeviyeyi gaye-i maksyapsan ve ona daim çalışsan, en ednâ bir serçe kuşunu

bir neferi hükmünde olursun. Eğer hayat-ı uhreviyegaye-i maksat yapsan ve şu hayatı dahi ona vesile vmezraa etsen ve ona göre çalışsan, o vakit hayvanâtbüyük bir kumandanı hükmünde ve şu dünyada CenâbHakkın nazlı ve niyazdar bir abdi, mükerrem ve muhterebir misafiri olursun.

İşte sana iki yol1 —istediğini intihâp edebilirsin. Hidayve tevfiki Erhamü’r-Râhimînden iste.

1. bk. Yûnus Sûresi, 10:108; Beled Sûresi, 90:10.



Altıncı Söz

م ه ل ن ا ب م ه لا و م او م ه س ف ن ا ني ن مو م لا ن م ى ر ت شا ه لا ن ة ن ج لا1

1. “Allah mü’minlerden canlarını ve mallarını, karşılığında Cenneti onlavermek suretiyle satın almıştır.” Tevbe Sûresi, 9:111.

NEFİS VE MALINI Cenâb-ı Hakka satmak ve Ona abolmak ve asker olmak ne kadar kârlı bir ticaret, ne kadşerefli bir rütbe olduğunu anlamak istersen, şu temshikâyeciği dinle:

Bir zaman bir padişah, raiyetinden iki adamherbirisine emaneten birer çiftlik verir ki, içinde fabrikmakine, at, silâh gibi herşey var. Fakat fırtınalı bmuharebe zamanı olduğundan hiçbir şey kararında kalmaya mahvolur veya tebeddül eder, gider. Padişah, o i



nefere, kemâl-i merhametinden, bir yaver-i ekremigönderdi. Gayet merhametkâr bir ferman ile onladiyordu:

“Elinizde olan emanetimi bana satınız; ta sizin iç

muhafaza edeyim, beyhude zayi olmasın. Hem muharebbittikten sonra size daha güzel bir surette iade edeceğimHem güya o emanet malınızdır; pek büyük bir fiyat sizvereceğim. Hem o makine ve fabrikadaki aletler beninamımla ve benim destgâhımda işlettirilecek; hem fiyahem ücretleri birdenbine yükselecek. Bütün o kârı si

vereceğim. Hem de siz, âciz ve fakirsiniz. O koca işlermasârifâtını tedarik edemezsiniz. Bütün masarifatı vlevâzımatı, ben deruhte ederim. Bütün varidatı ve menfaasize vereceğim. Hem de terhisat zamanına kadar elinizdbırakacağım. İşte beş mertebe kâr içinde kâr!

“Eğer bana satmazsanız, zaten görüyorsunuz ki, h

kimse elindekini muhafaza edemiyor. Herkes gibi elinizdeçıkacak. Hem beyhude gidecek; hem o yüksek fiyattamahrum kalacaksınız. Hem o nazik, kıymettar aletlemizanlar, istimal edilecek şahane madenler ve işlbulmadığından, bütün bütün kıymetten düşecekler. Heidare ve muhafaza zahmeti ve külfeti başınıza kalaca

Hem emanette hıyanet cezasını göreceksiniz. İşte bderece hasâret içinde hasâret!

“Hem de bana satmak ise, bana asker olup beninamımla tasarruf etmek demektir. Adi bir esir vbaşıbozuğa bedel, âli bir padişahın has, serbest bir yaver



askeri olursunuz.”

Onlar şu iltifatı ve fermanı dinledikten sonra, o iadamdan aklı başında olanı dedi: “Başüstüne! Bemaaliftihar satarım, hem bin teşekkür ederim.”

Diğeri mağrur, nefsi firavunlaşmış, hodbin, ayyaş, güyebedî o çiftlikte kalacak gibi dünya zelzele vdağdağalarından haberi yok, dedi: “Yok yok, padişakimdir? Ben mülkümü satmam, keyfimi bozmam.”

Biraz zaman sonra birinci adam öyle bir mertebeye çık

ki, herkes haline gıpta ederdi. Padişahın lûtfuna mazholmuş; has sarayında saadetle yaşıyor. Diğeri öyle bir hagiriftar olmuş ki, herkes ona acıyor, hem “Müstehakdiyor. Çünkü hatasının neticesi olarak, hem saadeti vmülkü gitmiş, hem ceza ve azap çekiyor.

İşte, ey nefs-i pürheves! Şu misalin dürbünüy

hakikatin yüzüne bak. Amma o padişah ise, Ezel-EbeSultanı olan Rabbin, Hâlıkındır. Ve o çiftlikler, makinelealetler, mîzanlar ise, senin daire-i hayatın içindemâmelekin ve o mâmelekin içindeki cisim, ruh ve kalbve onlar içindeki göz ve dil, akıl ve hayal gibi zahirî vbatınî hasselerindir. Ve o yaver-i ekrem ise, Resu

Kerîmdir. Ve o ferman-ı ahkem ise, Kur’ân-ı Hakîmdir kbahsinde bulunduğumuz ticaret-i azîmeyi şu âyetle ilâediyor:

م ه ل ن ا ب م ه لا و م او م ه س ف ن ا ني ن مو م لا ن م ى ر ت شا ه لا ن



ة ن ج لا1

1. “Allah mü’minlerden canlarını ve mallarını, karşılığında Cenneti onlavermek suretiyle satın almıştır.” Tevbe Sûresi, 9:111.

Ve o dalgalı muharebe meydanı ise, şu fırtınalı dünyyüzüdür ki, durmuyor, dönüyor,bozuluyor ve her insanaklına şu fikri veriyor: “Madem herşeyelimizden çıkacafânî olup kaybolacak. Acaba bâkîye tebdil edip ibkà etmeçaresi yok mu?” deyip düşünürken, birden semâvî sadâ-Kur’ân işitiliyor. Der:

“Evet, var. Hem beş mertebe kârlı bir surette, güzel vrahat bir çaresi var.”

Sual: Nedir?

Elcevap: Emaneti sahib-i hakikîsine satmak. İşte satışta beş derece kâr içinde kâr var.

Birinci kâr: Fânî mal bekà bulur. Çünkü Kayyûm-u Bâolan Zât-ı Zülcelâle verilen ve Onun yolunda sarf edilen şömr-ü zâil, bâkîye inkılâb eder, bâkî meyveler verir. O vakömür dakikaları, adeta tohumlar, çekirdekler hükmündzahiren fena bulur, çürür; fakat âlem-i bekàda saad

çiçekleri açarlar ve sünbüllenirler ve âlem-i berzahziyâdâr, mûnis birer manzara olurlar.

İkinci kâr: Cennet gibi bir fiyat veriliyor.

Üçüncü kâr: Her âzâ ve hasselerin kıymeti birden binçıkar. Meselâ akıl bir alettir. Eğer Cenâb-ı Hakka satmay



belki nefis hesabına çalıştırsan, öyle meş’um ve müz’iç vmuacciz bir alet olur ki, geçmiş zamanın âlâmhazinanesini ve gelecek zamanın ehvâl-i muhavvifanesisenin bu biçare başına yükletecek; yümünsüz ve muzır balet derekesine iner. İşte bunun içindir ki, fâsık adam, akl

iz’aç ve tacizinden kurtulmak için, galiben ya sarhoşluğveya eğlenceye kaçar. Eğer Mâlik-i Hakikîsine satılsa vOnun hesabına çalıştırsan, akıl öyle tılsımlı bir anahtolur ki, şu kâinatta olan nihayetsiz rahmet hazinelerini vhikmet definelerini açar. Ve bununla sahibini saadeebediyeye müheyya eden bir mürşid-i Rabbânî derecesin

çıkar.Meselâ göz bir hassedir ki, ruh bu âlemi o pencere i

seyreder. Eğer Cenâb-ı Hakka satmayıp belki nefihesabına çalıştırsan, geçici, devamsız bazı güzelliklemanzaraları seyirle şehvet ve heves-i nefsaniyeye b

kavvad derekesinde bir hizmetkâr olur. Eğer gözü, gözüSâni-i Basîrine satsan ve Onun hesabına ve izni dairesindçalıştırsan, o zaman şu göz, şu kitab-ı kebir-i kâinatın bmütalâacısı ve şu âlemdeki mucizât-ı san’aRabbaniyenin bir seyircisi ve şu küre-i arz bahçesinderahmet çiçeklerinin mübarek bir arısı derecesine çıkar.

Meselâ dildeki kuvve-i zâikayı Fâtır-ı Hakîminsatmazsan, belki nefis hesabına, mide namına çalıştırsan,vakit midenin tavlasına ve fabrikasına bir kapıcı derekesininer, sukut eder. Eğer Rezzâk-ı Kerîme satsan, o zamadildeki kuvve-i zâika, rahmet-i İlâhiye hazinelerinin bnâzır-ı mâhiri ve kudret-i Samedâniye matbahlarının b



müfettiş-i şâkiri rütbesine çıkar.

İşte, ey akıl, dikkat et! Meş’um bir alet nerede, kâinanahtarı nerede? Ey göz, güzel bak! Adi bir kavvad neredkütüphane-i İlâhînin mütefennin bir nâzırı nerede? Ve e

dil, iyi tat! Bir tavla kapıcısı ve bir fabrika yasakçısı neredhazine-i hassa-i rahmet nâzırı nerede?

Ve daha bunlar gibi başka aletleri ve âzâları kıyas etseanlarsın ki, hakikaten mü’min Cennete lâyık ve kâCehenneme muvafık bir mahiyet kesb eder. Ve onlarherbiri öyle bir kıymet almalarının sebebi, mü’m

imanıyla Hâlıkının emanetini Onun namına ve izdairesinde istimal etmesidir. Ve kâfir hıyanet edip nefsemmâre hesabına çalıştırmasıdır.

Dördüncü kâr: İnsan zayıftır; belâları çok. Fakirdihtiyacı pek ziyade. Âcizdir; hayat yükü pek ağır. Eğ

Kadîr-i Zülcelâle dayanıp tevekkül etmezse ve itimad edteslim olmazsa, vicdanı daim azap içinde kalır. Semeresmeşakkatler, elemler, teessüfler onu boğar. Ya sarhoş ycanavar eder.

Beşinci kâr: Bütün o âzâ ve aletlerin ibadeti ve tesbihâve o yüksek ücretleri, en muhtaç olduğun bir zamand

Cennet yemişleri suretinde sana verileceğine, ehl-i zevk vkeşif ve ehl-i ihtisas ve müşahede ittifak etmişler.

İşte bu beş mertebe kârlı ticareti yapmazsan, şkârlardan mahrumiyetten başka, beş derece hasâret içindhasârete düşeceksin.



Birinci hasâret: O kadar sevdiğin mal ve evlât ve perestettiğin nefis ve hevâ ve meftun olduğun gençlik ve hayzayi olup kaybolacak, senin elinden çıkacaklar. Fakgünahlarını, elemlerini sana bırakıp boynuna yükletecekle

İkinci hasâret: Emanete hıyanet cezasını çekeceksiÇünkü en kıymettar aletleri en kıymetsiz şeylerde sarf ednefsine zulmettin.

Üçüncü hasâret: Bütün o kıymettar cihazât-ı insaniyehayvanlıktan çok aşağı bir derekeye düşürüp hikmeİlâhiyeye iftira ve zulmettin.

Dördüncü hasâret: Acz ve fakrınla beraber, o pek ağhayat yükünü zayıf beline yükleyip zevâl ve firak sillealtında daim vâveylâ edeceksin.

Beşinci hasâret: Hayat-ı ebediye esasatını ve saadeuhreviye levazımatını tedarik etmek için verilen akıl, kal

göz, dil gibi güzel hediye-i Rahmâniyeyi, Cehennekapılarını sana açacak çirkin bir surete çevirmektir.

Şimdi satmaya bakacağız. Acaba o kadar ağır birşemidir ki, çokları satmaktan kaçıyorlar?

Yok, kat’a ve asla! Hiç öyle ağırlığı yoktur. Zira hel

dairesi geniştir, keyfe kâfi gelir. Harama girmeye hiç lüzuyoktur. Ferâiz-i İlâhiye ise hafiftir, azdır. Allah’a abd vasker olmak öyle lezzetli bir şereftir ki, tarif edilmeVazife ise, yalnız bir asker gibi, Allah namına işlemebaşlamalı. Ve Allah hesabıyla vermeli ve almalı. Ve izni vkanunu dairesinde hareket etmeli, sükûnet bulmalı. Kusu



etse, istiğfar etmeli.

“Yâ Rab, kusurumuzu affet. Bizi kendine kul kabul eEmanetini kabzetmek zamanına kadar bizi emanette emkıl. Âmin” demeli ve Ona yalvarmalı.



Yedinci SözŞU KÂİNATIN tılsım-ı muğlâkını açan “Âmentü billâhi

bi’l-yevmi’l-âhir” 1 ruh-u beşer için saadet kapısını fethedene kadar kıymettar iki tılsım-ı müşkülküşâ olduğunu; v

sabır ile Hâlıkına tevekkül ve iltica ve şükür iRezzâkından sual ve dua ne kadar nâfi ve tiryak gibi iilâç olduğunu; ve Kur’ân’ı dinlemek, hükmüne inkıyaetmek, namazı kılmak, kebâiri terk etmek ebedü’l-âbâyolculuğunda ne kadar mühim, değerli, revnaktar bir bilebir zâd-ı âhiret, bir nur-u kabir olduğunu anlamak isterse

şu temsîlî hikâyeciğe bak, dinle:1. Allah’ın varlığına ve birliğine ve âhiret gününe îmân ettim.

Bir zaman, bir asker, meydan-ı harp ve imtihanda, kve zarar deveranında pek müthiş bir vaziyete düşer. Şöyki:

Sağ ve sol iki tarafından dehşetli, derin iki yara iyaralı; ve arkasında cesîm bir arslan, ona saldırmak içbekliyor gibi duruyor. Ve gözü önünde bir darağadikilmiş, bütün sevdiklerini asıp mahvediyor, onu dbekliyor. Hem bu hali ile beraber uzun bir yolculuğu va



nefyediliyor.

O biçare, şu dehşet içinde meyusane düşünürken, sacihetinde Hızır gibi bir hayırhah, nuranî bir zât peyda oluona der:

“Meyus olma. Sana iki tılsım verip öğreteceğimGüzelce istimal etsen, o arslan, sana musahhar bir at oluHem o darağacı, sana keyif ve tenezzüh için hoş bsalıncağa döner. Hem sana iki ilâç vereceğim. Güzelcistimal etsen, o iki müteaffin yaraların, iki güzel kokugül-ü Muhammedî (a.s.m.) denilen latîf çiçeğe inkılâ

ederler. Hem sana bir bilet vereceğim. Onunla, uçar gibbir sene-lik bir yolu bir günde kesersin. İşte, eğinanmıyorsan, bir parça tecrübe et; ta doğru olduğunanlayasın.”

Hakikaten bir parça tecrübe etti, doğru olduğunu tasd

etti.Evet, ben, yani şu biçare Said dahi bunu tasdik ederim

Çünkü biraz tecrübe ettim, pek doğru gördüm.

Bundan sonra birden gördü ki, sol cihetinden şeytan gidessas, ayyaş, aldatıcı bir adam, çok ziynetler, süs

suretler, fantaziyeler, müskirler beraber olduğu halde geldkarşısında durdu. Ona dedi: “Hey, arkadaş! Gel, geberaber işret edip keyfedelim. Şu güzel kız suretlerinbakalım. Şu hoş şarkıları dinleyelim. Şu tatlı yemekleyiyelim.”



Sual: “Ha, ha, nedir ağzında gizli okuyorsun?”

Cevap: “Bir tılsım.”

“Bırak şu anlaşılmaz işi. Hazır keyfimizi bozmayalım.”

Sual: “Ha, şu ellerindeki nedir?”Cevap: “Bir ilâç.”

“At şunu. Sağlamsın. Neyin var? Alkış zamanıdır.”

Sual: “Ha, şu beş nişanlı kâğıt nedir?”

Cevap: “Bir bilet. Bir tayınat senedi.”“Yırt bunları. Şu güzel bahar mevsiminde yolculu

bizim nemize lâzım?” der. Herbir desise ile onu iknçalışır. Hattâ o biçare, ona biraz meyleder.

Evet, insan aldanır. Ben de öyle bir dessasa aldandım.

Birden, sağ cihetinden ra’d gibi bir ses gelir. Der: “Sakaldanma. Ve o dessasa de ki: Eğer arkamdaki arslaöldürüp, önümdeki darağacını kaldırıp, sağ ve solumdayaraları def edip, peşimdeki yolculuğu menedecek bir çasende varsa, bulursan, haydi yap, göster, görelim. Sonra d‘Gel, keyfedelim.’ Yoksa sus, hey sersem! Ta Hızır gibi bzât-ı semâvî dediğini desin.”

İşte, ey gençliğinde gülmüş, şimdi güldüğüne ağlayanefsim! Bil: O bîçâre asker ise, sensin ve insandır. Ve arslan ise eceldir. Ve o darağacı ise ölüm ve zevâl vfiraktır ki, gece-gündüzün dönmesinde her dost veda ede



kaybolur. Ve o iki yara ise, birisi müz’iç ve hadsiz bir aczbeşerî, diğeri elîm, nihayetsiz bir fakr-ı insanîdir. Ve o neve yolculuk ise, âlem-i ervahtan, rahm-ı mâderdesabâvetten, ihtiyarlıktan, dünyadan, kabirden, berzahtahaşirden, sırattan geçer bir uzun sefer-i imtihandır. Ve o i

tılsım ise, Cenâb-ı Hakka iman ve âhirete imandır.Evet, şu kudsî tılsım ile ölüm, insan-ı mü’mini zindan

dünyadan bostan-ı cinâna, huzur-u Rahmân’a götüren bmusahhar at ve burâk suretini alır. Onun içindir ki, ölümühakikatini gören kâmil insanlar, ölümü sevmişler, dah

ölüm gelmeden ölmek istemişler.1

Hem zevâl ve firamemat ve vefat ve darağacı olan mürur-u zaman, o imatılsımı ile, Sâni-i Zülcelâlin taze taze, renk renk, çeşit çeşmucizât-ı nakşını, havârık-ı kudretini, tecelliyât-ı rahmetikemâl-i lezzetle seyir ve temâşâya vasıta suretini alır.

Evet, güneşin nurundaki renkleri gösteren âyineler

tebeddül edip tazelenmesi ve sinema perdelerindeğişmesi, daha hoş, daha güzel manzaralar teşkil eder.

Ve o iki ilâç ise, biri sabırile tevekküldür; Hâlıkınkudretine istinad, hikmetine itimaddır. Öyle mi? Eve

emr-i2

نو ي ف ن ك’a mâlik bir Sultan-ı Cihana a

tezkeresiyle istinad eden bir adamın ne pervası olabili

Zira en müthiş bir musibet karşısında3 ه ي ل ا ا ن ا و ه ل ا

نو ع جا رdeyip itminân-ı kalble Rabb-i Rahîmine itima

eder. Evet, ârif-i billâh aczden, mehâfetullahtan telezzü



eder. Evet, havfta lezzet vardır. Eğer bir yaşındaki bçocuğun aklı bulunsa ve ondan sual edilse, “En leziz ve etatlı haletin nedir?” Belki diyecek: “Aczimi, zaafımı anlayvalidemin tatlı tokatından korkarak yine validemin şefkasinesine sığındığım halettir.” Halbuki, bütün valideler

şefkatleri, ancak bir lem’a-i tecellî-i rahmettir.1 Onuiçindir ki, kâmil insanlar, aczde ve havfullahta öyle blezzet bulmuşlar ki, kendi havl ve kuvvetlerinden şiddetteberrî edip Allah’a acz ile sığınmışlar; aczi ve havkendilerine şefaatçi yapmışlar.

1. bk. YûsufSûresi, 12:101.2. “(Allah birşeyin olmasını murad ettiği zaman, O sadece) ‘Ol’ der, o doluverir.” Bakara Sûresi, 2:117; Yâsin Sûresi, 36:82.3. “(Sabırlılar o kimselerdir ki başlarına musibet geldiğinde,) ‘BAllah’ınkullarıyız; yine Ona döneceğiz’ (derler).” Bakara Sûresi, 2:156.

Diğer ilâç ise, şükür ve kanaat ile talep ve dua vRezzâk-ı Rahîmin rahmetine itimaddır. Öyle mi? Eve

bütün yeryüzünü bir sofra-i nimet eden ve bahmevsimini bir çiçek destesi yapan ve o sofranın yanınkoyan ve üstüne serpen bir Cevâd-ı Kerîmin misafirine fave ihtiyaç nasıl elîm ve ağır olabilir? Belki, fakr ve ihtiyachoş bir iştiha suretini alır; iştiha gibi, fakrın tezyidinçalışır. Onun içindir ki, kâmil insanlar, fakr ile fahretmişle

Sakın yanlış anlama, Allah’a karşı fakrını hissedyalvarmak demektir. Yoksa fakrını halka gösterip dilencilvaziyetini almak demek değildir.

Ve o bilet, senet ise, başta namazolarak, edâ-i ferâiz vterk-i kebâirdir. Öyle mi? Evet, bütün ehl-i ihtisas v



müşahedenin ve bütün ehl-i zevk ve keşfin ittifakıyla, uzun ve karanlıklı ebedü’l-âbâd yolunda zad ve zahîre, ışve burâk, ancak Kur’ân’ın evâmirini imtisal vnevâhîsinden içtinab ile elde edilebilir. Yoksa, fen vfelsefe, san’at ve hikmet, o yolda beş para etmez. Onlar

ışıkları kabrin kapısına kadardır.2

1. bk. Buhârî , Edeb 19; Müslim, Tevbe, 17, 20, 21; Tirmizî , Deavât 99; İbni MâcZühd35; Dârîmî , Rikak 69; Müsned 2:334, 434, 484, 526, 3:55, 4:312, 5:439.2. bk. Buhârî , Rikak42, Cenâiz 97, Fezailü’s-Sahabe 221; Tirmizî , Zühd 46; NesâCenâiz 52; Müsned 3:110.

İşte, ey tembel nefsim! Beş vakit namazı kılmak, ye

kebâiri terk etmek, ne kadar az ve rahat ve hafiftNeticesi, meyvesi,faidesi ne kadar çok mühim ve büyüolduğunu, aklın varsa, bozulmamışsaanlarsın. Ve fısk vsefahete seni teşvik eden şeytana ve o adama dersin: Eğölümü öldürüp zevâli dünyadan izale etmek ve aczi vfakrı beşerden kaldırıp kabir kapısını kapamak çare

varsa, söyle, dinleyelim. Yoksa, sus! Kâinat mescidkebirinde Kur’ân kâinatı okuyor, onu dinleyelim. O nur inurlanalım. Hidayetiyle amel edelim. Ve onu vird-i zebaedelim. Evet, söz odur ve ona derler. Hak olup Haktagelip hak diyen ve hakikati gösteren ve nuranî hikmeneşreden odur.

1 ان ن غ ا م ه لل ا ن ا ر ق لا و نا مي ال ا رو ن ب ان بو ل ق ر و ن م ه لل ا ل ا ا ن ا ر ب ت ك ن ع ءا ن غ ت س ال ا ب ان ر ق ف ت ال و ك ي ل ا را ق ت ف ال ا ك ي

ن م ان ل ع جا ف ك ت و ق و ك ل و ح ل ا ا ن ى ج ت لاو ان ت و ق و ان ل و ح ن



ك ظ ف ح ب ان ظ ف حا و ان س ف ن ا ل ا ا ن ل ك ت الو ك ي ل ع ني ل ك و ت م ل ع م ل س و ل ص و تا ن م و م لا و ني ن م و م لا م ح را و ان م ح را و

لا م ج و ك لي ل خ و ك ي ف ص و ك ي ب ن و ك د ب ع د م ح م ان د ي س ك ت يا د ه س م ش و ك ت يا ن ع ن ي ع و ك ع ن ص ي ل م و ك ل م لا ث م و ك ت ج ح نا س ل و

ك ت د ح و جا ر س و ك تا دو ج و م ف ر ش و ك ق ل خ رو ن و ك ت م ح ر ل ال د و ك تا ن ئا ك م س ل ط ف شا ك و ك تا قو ل خ م ة ر ث ك ف

ك ئا م س ا زو ن ك ف ر ع م و ك تا ي ض ر م غ ل ب م و ك ت ي بۇب ر ة ن ط ل س ك ت ي بۇب ر لا م ج ة ا ر م و ك تا ي ا نا م ج ر ت و ك دا ب ع م ل ع م و

ى ذ لا ك لو س ر و ك بي ب ح و ك دا ه ش ا و ك دو ه ش را د م و ني ع م ج ا ه ب ح ص و ه ل ا ل ع و ني م لا ع ل ل ة م ح ر ه ت ل س ر ا ل ع و ني ل س ر م لا و ني ي ب نلا ن م ه نا و خ اى ل ع و

ني م ا ني ح لا صلا ك دا ب ع ل ع و ني ب ر ق م لا ك ت ك ئ ل م1. Allahım, kalbimizi iman ve Kur’ân nuruyla nurlandır. Allahım, kendimidaimaSana muhtaç olduğumuzu hissetmekle bizi zengin eyle; Senrahmetineihtiyaç duymamakla bizi fakir düşürme. Biz kendi güç vkuvvetimizdenvazgeçip Senin güç ve ve kuvvetine sığındık. Sen de bizi, Santevekkül edenlerden eyle. Bizi nefsimizeterk etme. Bizi hıfzınla koru. Bizerkek ve kadın bütün mü’minlererahmet et. Kulun, peygamberin, yüce katındaseçtiğin, dostun, mülkününgüzelliği, sanatının sultanı, inâyetinin pına

hidâyetinin güneşi, hüccetinin lisanı, rahmetinin timsali, yaratıkların



nuru,mevcudatının şerefi, pek çok olan mahlukatının içinde birliğininkandikâinatının tılsımının keşfedicisi, rubûbiyet saltanatının ilâncısı, râolduğunşeylerin tebliğcisi, isimlerinin definelerinin tanıtıcıskullarınınöğreticisi, kâinatının delillerinin tercümanı, rububiyetine agüzelliklerin aynası, Senin görünüp gösterilmene vesile olan habibin vâlemlere rahmet olarak gönderdiğin resulün olan Efendimiz Muhammed

bütün âl ve ashâbına, kardeşleri olan nebî ve resullere, mukarreb meleklerin

ve sâlih kullarına salât ve selâm eyle. Âmin.



Sekizinci Söz

مو ي ق لا ح لا و ه الا ه ل ا ال ه ل ا1 ه لا د ن ع ني دلا ن ا

م ال س ال ا2

ŞU DÜNYA ve dünya içindeki ruh-u insanî ve insanddinin mahiyet ve kıymetlerini; ve eğer din-i hak olmazsdünya bir zindan olması; ve dinsiz insan en bedbamahlûk olduğunu; ve şu âlemin tılsımını açan, ruhbeşerîyi zulümâttan kurtaran Yâ Allah ve Lâ ilâhe illâllaolduğunu3 anlamak istersen, şu temsîlî hikâyeciğe ba

dinle:



1. “Allah Teâlâ ki, Ondan başka hiçbir ilâh yoktur. Hayy Odur (Hayatı ezeveebedî olan ve bütün varlıklara hayat veren Odur). Kayyum Odur (Bizzatkâiolan Odur. Varlığı sonsuza kadar devam eder, bütün varlıklar Onunla ayakdurur ve varlıkları Onunla devam eder).” Bakara Sûresi, 2:255.2. “Şüphesiz ki Allah katında makbul olan din İslâm dinidir.” Âl-i İmran Sûres3:19.3. bk. A’lâ Sûresi, 87:14-19.

Eski zamanda, iki kardeş uzun bir seyahate berabgidiyorlar. Git gide ta yol ikileşti. O ikiyol başında ciddî badamı gördüler. Ondan sordular: “Hangi yoliyidir?” O daonlara dedi ki: “Sağ yolda kanun ve nizama tebaiymecburiyeti vardır. Fakat o külfet içinde bir emniyet v

saadet vardır. Sol yolda ise serbestiyet ve hürriyet vardFakat o serbestiyet içinde bir tehlike ve şekavet vardŞimdi intihaptaki ihtiyar sizdedir.”

Bunu dinledikten sonra, güzel huylu kardeş sağ yo“Tevekkeltü alâllah” deyip gitti ve nizam ve intizamtebaiyeti kabul etti. Ahlâksız ve serseri olan diğer karde

sırf serbestlik için sol yolu tercih etti. Zahiren hafif, mâneağır vaziyette giden bu adamı hayalen takip ediyoruz:

İşte bu adam, dereden tepeden aşıp, git gide ta hâli bsahrâya girdi. Birden müthiş bir sada işitti. Baktı kdehşetli bir arslan, meşelikten çıkıp ona hücum ediyor.

da kaçtı, ta altmış arşın derinliğinde susuz bir kuyuya rageldi. Korkusundan kendini içine attı. Yarısına kadar düşüelleri bir ağaca rast geldi, yapıştı. Kuyunun duvarındgöğermiş olan o ağacın iki kökü var. İki fare, biri beyaz, bisiyah, o ikiköke musallat olup kesiyorlar. Yukarıya bakgördü ki, arslan, nöbetçi gibi kuyunun başında bekliyo



Aşağıya baktı, gördü ki, dehşetli birejderha, içindedBaşını kaldırmış, otuz arşın yukarıdaki ayağına takarrüetmiş. Ağzı kuyu ağzı gibi geniştir. Kuyunun duvarına bakgördü ki, ısırıcı muzır haşarat, etrafını sarmışlar. Ağacbaşına baktı, gördü ki, bir incir ağacıdır. Fakat, hari

olarak, muhtelif çok ağaçların meyveleri, cevizden nakadar, başında yemişleri var.

İşte, şu adam, sû-i fehminden, akılsızlığından anlamıyki, bu adi bir iş değildir. Bu işler tesadüfî olamaz. Bu acişler içinde garip esrar var. Ve pek büyük bir işleyici v

olduğunu intikal etmedi. Şimdi bunun kalbi ve ruh ve akşu elîm vaziyetten gizli feryad ü figan ettikleri halde, nefsemmâresi, güya birşey yokmuş gibi tecâhül edip, ruh vkalbin ağlamasındankulağını kapayıp, kendi kendialdatarak, bir bahçede bulunuyor gibi, o ağacmeyvelerini yemeye başladı. Halbuki o meyvelerin b

kısmızehirli ve muzır idi.Bir hadis-i kudsîde Cenâb-ı Hak buyurmuş:

1 د ن ع ا

ى ب ى د ب ع ن ظYani, “Kulum Beni nasıl tanırsa, onunla öy

muamele ederim.” İşte bu bedbaht adam, sûizan v

akılsızlığıyla, gördüğünü adi ve ayn-ı hakikat telâkki etti vöyle de muamele gördü ve görüyor ve görecek. Ne ölüyki kurtulsun, ne de yaşıyor; böylece azap çekiyor. Biz de şmeş’umu bu azapta bırakıp döneceğiz. Ta öteki kardeşhalini anlayacağız.

1. bk. Buhari , Tevhid: 15, 35; Müslim, Tevbe: 1, Zikr: 2, 19; Tirmizi , Zühd: 5



Da’avât: 131; İbn-i Mâce , Edeb: 58; Dârimî , Rikak: 22; Müsned , 2:251, 315, 39412, 445, 482, 516, 517, 524, 534, 539, 3:210, 277, 491, 4:106.

İşte şu mübarek akıllı zât gidiyor. Fakat biraderi gisıkıntı çekmiyor. Çünkü güzel ahlâklı olduğundan güzşeyleri düşünür, güzel hülyalar eder, kendi kendine ünsiy

eder. Hem biraderi gibi zahmet ve meşakkat çekmiyoÇünkü nizamı bilir, tebaiyet eder, teshilât görür. Asayiş vemniyet içinde serbest gidiyor.

İşte, bir bahçeye rast geldi. İçinde hem güzel çiçek vmeyveler var; hem bakılmadığı için murdar şeyler dbulunuyor. Kardeşi dahi böyle birisine girmişti.

Fakat murdar şeylere dikkat edip meşgul olmumidesini bulandırmış, hiç istirahatetmeden çıkıp gitmişBu zât ise, “Herşeyin iyisine bak” kaidesiyle amel edimurdar şeylere hiç bakmadı. İyi şeylerden iyi istifade etGüzelce istirahat ederek çıkıp gidiyor.

Sonra, git gide, bu dahi evvelki biraderi gibi bir sahrâazîmeye girdi. Birden, hücum eden bir arslanın sesini işitkorktu. Fakat biraderi kadar korkmadı. Çünkü, hüsnzannıyla ve güzel fikriyle, “Şu sahrânın bir hâkimi var. Vbu arslan o hâkimin taht-ı emrinde bir hizmetkâr olma

ihtimali var” diye düşünüp tesellî buldu. Fakat yine kaçTa altmış arşın derinliğinde bir susuz kuyuya rast geldkendini içine attı. Biraderi gibi, ortasında bir ağaca eyapıştı, havada muallâk kaldı. Baktı, iki hayvan, o ağaciki kökünü kesiyorlar. Yukarıyabaktı arslan, aşağıya bakbir ejderha gördü. Aynı kardeşi gibi, bir acip vaziyet görd



Bu dahi tedehhüş etti—fakat kardeşinin dehşetinden bderece hafif. Çünkü güzel ahlâkı ona güzel fikir vermiş; vgüzel fikir ise, ona herşeyin güzel cihetini gösteriyor. İştbu sebepten şöyle düşündü ki:

“Bu acip işler birbiriyle alâkadardır. Hem bir emirhareket ederler gibi görünüyor. Öyle ise bu işlerde btılsım vardır. Evet, bunlar bir gizli hâkimin emriydönerler. Öyle ise ben yalnız değilim. O gizli hâkim banbakıyor, beni tecrübe ediyor, bir maksat için beni bir yesevk edip davet ediyor.”

Şu tatlı korku ve güzel fikirden bir merak neş’et eder k“Acaba beni tecrübe edip kendini bana tanıttırmak isteyeve bu acip yolla bir maksada sevk eden kimdir?”

Sonra, tanımak merakından, tılsım sahibinin muhabbeneş’et etti. Ve şu muhabbetten, tılsımı açmak arzusu neş’

etti. Ve o arzudan, tılsım sahibini razı edecek ve hoşungidecek bir güzel vaziyet almak iradesi neş’et etti.

Sonra, ağacın başına baktı, gördü ki, incir ağacıdır. Fakbaşında binlerleağacın meyveleri vardır. O vakit bütübütün korkusu gitti. Çünkü kat’î anladı ki, bu incir ağacı blistedir, bir fihristedir, bir sergidir. O mahfî hâkim, bağ v

bostanındaki meyvelerin nümunelerini, bir tılsım ve bmucize ile o ağaca takmış ve kendi misafirlerine ihzettiği et’imeye birer işaret suretinde o ağacı tezyin etmolmalı. Yoksa, bir tek ağaç, binler ağaçların meyvelerivermez.

Sonra niyaza başladı. Ta tılsımın anahtarı ona ilha



oldu. Bağırdı ki:

“Ey bu yerlerin hâkimi! Senin bahtına düştüm. Sandehalet ediyorum ve sana hizmetkârım ve senin rızaistiyorum ve seni arıyorum.”

Ve bu niyazdan sonra, birden kuyunun duvarı yarılışahane, nezih ve güzel bir bahçeye bir kapı açıldı. Belkejderha ağzı o kapıya inkılâb etti ve arslan ve ejderha ihizmetkâr suretini giydiler ve onu içeriye davet ediyorlaHattâ o arslan, kendisine musahhar bir at şekline girdi.

İşte ey tembel nefsim ve ey hayalî arkadaşım! Gelinibu iki kardeşin vaziyetlerini muvazene edelim. Ta, iyilnasıl iyilik getirir ve fenalık nasıl fenalık getirir, görelimbilelim.

Bakınız, sol yolun bedbaht yolcusu, her vakit ejderhanağzına girmeye muntazırdır, titriyor. Ve şu bahtiyar is

meyvedar ve revnaktar bir bahçeye davet edilir.

Hem o bedbaht, elîm bir dehşette ve azîm bir korkiçinde kalbi parçalanıyor. Ve şu bahtiyar ise, leziz bir ibretatlı bir havf, mahbub bir marifet içinde garip şeyleri seyve temâşâ ediyor.

Hem o bedbaht, vahşet ve meyusiyet ve kimsesizliçinde azap çekiyor. Ve şu bahtiyar ise, ünsiyet ve ümit viştiyak içinde telezzüz ediyor.

Hem o bedbaht, kendini vahşî canavarların hücumunmaruz bir mahpus hükmünde görüyor. Ve şu bahtiyar is



bir aziz misafirdir ki, misafiri olduğu mihmandar-ı kerîmacip hizmetkârlarıyla ünsiyet edip eğleniyor.

Hem o bedbaht, zahiren leziz, mânen zehirli yemişleyemekle azabını tâcil ediyor. Zira o meyvele

nümunelerdir: Tatmaya izin var, ta asıllarına talip olumüşteri olsun. Yoksa hayvan gibi yutmaya izin yoktur. Vşu bahtiyar ise, tadar, işi anlar, yemesini tehir eder vintizar ile telezzüz eder.

Hem o bedbaht kendi kendine zulmetmiş. Gündüz gigüzel bir hakikati ve parlak bir vaziyeti, basiretsizliğiy

kendisine muzlim ve zulümatlı bir evham, bir cehenneşekline getirmiş. Ne şefkate müstehaktır ve ne dkimseden şekvâya hakkı vardır. Meselâ, bir adam, güzel bbahçede, ahbaplarının ortasında, yaz mevsiminde, hoş bziyafetteki keyfe kanaat etmeyip kendini pis müskirlersarhoş sarhoş edip kendisini kış ortasında, canavarl

içinde, aç, çıplak tahayyül edip bağırmaya ve ağlamaybaşlasa, nasıl şefkate lâyık değil, kendi kendi

zulmediyor, dostlarını canavar görüp tahkir ediyor. İşte bbedbaht dahi öyledir.

Ve şu bahtiyar ise, hakikati görür. Hakikat ise güzeld

Hakikatin hüsnünü derk etmekle, hakikat sahibinkemâline hürmet eder, rahmetine müstehak olur. İşt“Fenalığı kendinden, iyiliği Allah’tan bil”1 olan hükmKur’ânînin sırrı zâhir oluyor.

1. bk. Nisâ Sûresi, 4:79.

Daha bunlar gibi sair farkları muvazene etse



anlayacaksın ki, evvelkisinin nefs-i emmâresi ona bmânevî cehennem ihzar etmiş. Ve ötekisinin hüsn-ü niyeve hüsn-ü zannı ve hüsn-ü hasleti ve hüsn-ü fikri, onbüyük bir ihsan ve saadete ve parlak bir fazilete ve feyzmazhar etmiş.

Ey nefsim! Ve ey nefsimle beraber bu hikâyeyi dinleyeadam!

Eğer bedbaht kardeş olmak istemezsen ve bahtiykardeş olmak istersen, Kur’ân’ı dinle ve hükmüne mutî ve ona yapış ve ahkâmıyla amel et.

Şu hikâye-i temsiliyede olan hakikatleri eğfehmettinse, hakikat-i din ve dünya ve insan ve imanı ontatbik edebilirsin. Mühimlerini ben söyleyeceğimincelerini sen kendin istihrac et.

İşte, bak: O iki kardeş ise, biri ruh-u mü’min ve kalb

salihtir. Diğeri ruh-u kâfir ve kalb-i fâsıktır. Ve o iki tariktesağ ise, tarik-i Kur’ân ve imandır. Sol ise, tarik-i isyan vküfrandır.

Ve o yoldaki bahçe ise, cemiyet-i beşeriye vmedeniyet-i insaniye içinde muvakkat hayat-ı içtimaiyed

ki, içinde hayır ve şer, iyi ve fena, temiz ve pis şeylberaber bulunur. Âkıl odur ki, “Huz mâ safâ, da’ mâ kedekaidesiyle amel eder, selâmet-i kalble gider.

Ve o sahrâ ise, şu arz ve dünyadır. Ve o arslan ise, ölüve eceldir. Ve o kuyu ise, beden-i insan ve zaman-ı hayattVe o altmış arşın derinlik ise, ömr-ü vasatî ve ömr-ü gali



olan altmış seneye işarettir. Ve o ağaç ise, müddet-i ömve madde-i hayattır. Ve o iki siyah ve beyaz hayvan isgece ve gündüzdür.

Ve o ejderha ise, ağzı kabirolan tarik-i berzahiye v

revâk-ı uhreviyedir. Fakat o ağız, mü’min için, zindandabir bahçeye açılan bir kapıdır.1 Ve o haşerat-ı muzırra ismusibât-ı dünyeviyedir. Fakat, mü’min için, gafluykusuna dalmamak için tatlı ikazât-ı İlâhiye ve iltifatâtRahmâniye hükmündedir.

Ve o ağaçtaki yemişler ise, dünyevî nimetlerdir k

Cenâb-ı Kerîm-i Mutlak, onları âhiret nimetlerine bir listhem ihtar edici, hem müşabihleri, hem Cennmeyvelerine müşterileri davet eden nümuneler suretindyapmış.2

Ve o ağacın, birliğiyle beraber muhtelif başka başk

meyveler vermesi ise, kudret-i Samedâniyenin sikkesine vrubûbiyet-i İlâhiyenin hâtemine ve saltanat-ı Ulûhiyetturrasına işarettir. Çünkü birtek şeyden herşeyi yapmayani, bir topraktan bütün nebatat ve meyveleri yapmahem bir sudan bütün hayvanâtı halk etmek,3 hem basit byemekten bütün cihazât-ı hayvaniyeyi icad etmek; bunun

beraber herşeyi birtek şey yapmak, yani, zîhayatın yedigayet muhtelifü’l-cins taamlardan o zîhayata bir lâhmmahsus yapmak, bir cild-i basit dokumak gibi san’atlaZât-ı Ehad-i Samed olan Sultan-ı Ezel ve Ebedin sikkehassasıdır, hâtem-i mahsusudur, taklit edilmez bturrasıdır. Evet, birşeyi herşey ve herşeyi birşey yapma



herşeyin Hâlıkına has ve Kadîr-i Külli Şeye mahsus bnişandır, bir âyettir.

1. bk. Buhârî , Cenâiz68, 87; Müslim, Cennet 70; Tirmizî , Cenâiz 70; Nesâî , Cenâ110; Müsned 3:3, 4:287.2. bk. Bakara Sûresi, 2:25.

3. bk. Enbiyâ Sûresi, 21:30.Ve o tılsım ise, sırr-ı imanla açılan sırr-ı hikme

hilkattir. Ve o miftah ise,

1 مو ي ق لا ح لا و ه ال ا ه ل ا ال ه ل ا ه لا ال ا ه ل ا ال ه ل ا ا يdu

Ve o ejderha ağzı bahçe kapısına inkılâb etmesi isişarettir ki, kabir, ehl-i dalâlet ve tuğyan için vahşet vnisyan içinde zindan gibi sıkıntılı ve bir ejderha batnı gidar bir mezara açılan bir kapı olduğu halde, ehl-i Kur’ân viman için, zindan-ı dünyadan bostan-ı bekàya ve meydanimtihandan ravza-i cinâna ve zahmet-i hayattan rahmet

Rahmân’a açılan bir kapıdır.2

Ve o vahşî arslanın damunis bir hizmetkâra dönmesi ve musahhar bir at olmaise, işarettir ki, mevt, ehl-i dalâlet için, bütümahbubâtından elîm bir firak-ı ebedîdir. Hem kencennet-i kâzibe-i dünyeviyesinden ihraç ve tard ve vahşve yalnızlık içinde zindan-ı mezara idhal ve hapis olduğ

halde, ehl-i hidayet ve ehl-i Kur’ân için, öteki âleme gitmeski dost ve ahbaplarına kavuşmaya vesiledir. Hem hakivatanlarına ve ebedî makam-ı saadetlerine girmeyvasıtadır. Hem zindan-ı dünyadan bostan-ı cinâna bdavettir. Hem Rahmân-ı Rahîmin fazlından, kenhizmetine mukabil ahz-ı ücret etmeye bir nöbettir. He



vazife-i hayat külfetinden bir terhistir. Hem ubûdiyet vimtihanın talim ve talimâtından bir paydostur.

Elhasıl: Her kim hayat-ı fâniyeyi esas maksat yapszahiren bir cennet içinde olsa da, mânen cehennemded

Ve her kim hayat-ı bâkıyeye ciddî müteveccih ise, saadetdâreyne mazhardır. Dünyası ne kadar fena ve sıkıntılı olsda, dünyasını Cennetin intizar salonu hükmünde gördüğiçin hoş görür, tahammül eder, sabır içinde şükreder.

1. “Allah Teâlâ ki, Ondan başka hiçbir ilâh yoktur. Hayy Odur (Hayatı ezelî vebedî olan ve bütün varlıklara hayat veren Odur). Kayyum Odur (Bizzkâimolan Odur. Varlığı sonsuza kadar devam eder, bütün varlıklOnunlaayakta durur ve varlıkları Onunla devam eder).” Bakara Sûresi, 2:255.2. bk. Tirmizî , Kıyamet 26; Dârimî, Rikak 94; Müsned 3:38;

ن ا ر ق لا و ة م ال سلا و ة دا ع سلا ل ه ا ن م ان ل عجا م ه لل ا د م ح م ان د ي س ل ع م ل س و ل ص م ه لل ا ني م ا نا مي ال ا و ف ة ل ش ت م لا تا فو ر ح لا عي م ج د د ع ب ه ب ح ص و ه ل ا ل ع و تا ج و م تا يا ر م ف ن م ح رلا ن ذا ب ة ل ث م ت م لا تا م ل لا عي م ن م ئ را ق ل ك ن م ن ا ر ق لا ن م ة م ل ك ل ك ة ىا ر ق د ن ع ءاو ه ل

م ح را و ان ي د لا و و ان م ح را و نا م زلا ر خ ا ل ا لو ز نلا ل و ا ني م حا رلا م ح ر ا ا ي ك ت م ح ر ب ا ه د د ع ب تا ن م و م لا و ني ن م و م ني م لا ع لا ب ر ه ل د م ح لا و ني م ا1

1. Allahım, bizi saadet, selâmet, Kur’ân ve iman ehlinden eyle ÂmiAllahım,Efendimiz Muhammed’e ve âline ve ashâbına, Kur’ân’ın ilk indi



gündenkıyametin kopmasına kadar onu okuyan herbir okuyucunun okuduğherbirkelimenin hava dalgalarının aynalarında Rahmân’ın izniyle yansıya

bütün kelimelerinin bütün harfleri sayısınca salât ve selâm et. bunlaradedince, bize, anne ve babamıza, erkek ve kadın bütmü’minlererahmetinle merhamet et, ey merhamet edenlerin en merhametlisÂmin.Âlemlerin Rabbi olan Allah’a hamd olsun.



On İkinci Söz

ي ر ا ك ث ير ا خ تو ا د ق ف ة م ح لا تو ي ن م و1

İKİNCİ ESAS

1. “Kime hikmet verilmişse, işte ona pek çok hayır verilmiştir.” Bakara Sûres2:269.

Kur’ân-ı Hakîmin hikmeti, hayat-ı şahsiyeye verditerbiye-i ahlâkiye ve hikmet-i felsefenin verdiği dersmuvazenesi:

Felsefenin halis bir tilmizi, bir firavundur. Fakat menfaa

için en hasis şeye ibadet eden bir firavun-u zelildir. Hmenfaatli şeyi kendine rab tanır. Hem o dinsiz şâkimütemerrid ve muanniddir. Fakat bir lezzet için nihayzilleti kabul eden miskin bir mütemerriddir. Şeytan gişahısların, bir menfaat-i hasise için ayağını öpmekle zillgösterir denî bir muanniddir. Hem o dinsiz şakirt, cebb



bir mağrurdur. Fakat kalbinde nokta-i istinat bulmadiçin, zatında gayet acz ile âciz bir cebbâr-ı hodfuruştuHem o şakirt, menfaatperest hod-endiştir ki, gayehimmeti, nefis ve batnın ve fercin hevesatını tatmin vmenfaat-i şahsiyesini bazı menfaat-i kavmiye içinde araya

dessas bir hodgâmdır.Amma hikmet-i Kur’ân’ın halis tilmizi ise, bir abddi

Fakat âzam-ı mahlûkata da ibadete tenezzül etmez. HeCennet gibi âzam-ı menfaat olan bir şeyi gaye-i ibadkabul etmez bir abd-i azizdir. Hem hakiki tilmi

mütevazidir, selim, halimdir. Fakat Fâtırının gayrına, daireizni haricinde ihtiyarıyla tezellüle tenez-zül etmez. Hefakir ve zayıftır, fakr ve zaafını bilir. Fakat onun MâlikKerîmi ona iddihar ettiği uhrevî servetle müstağnîdir vSeyyidinin nihayetsiz kudretine istinad ettiği için kavîdHem yalnız livechillâh, rıza-i İlâhî için, fazilet için am

eder, çalışır.İşte, iki hikmetin verdiği terbiye, iki tilmiz

muvazenesiyle anlaşılır.

ÜÇÜNCÜ ESAS

Hikmet-i felsefe ile hikmet-i Kur’âniyenin haya

içtimaiye-i beşeriyeye verdiği terbiyeler:

Amma hikmet-i felsefe ise, hayat-ı içtimaiyede noktaistinadı “kuvvet” kabul eder. Hedefi “menfaat” bilDüstur-u hayatı “cidal” tanır. Cemaatlerin rabıtası“unsuriyet, menfi milliyeti” tutar. Semerâtı ise, “hevesât



nefsâniyeyi tatmin ve hâcât-ı beşeriyeyi tezyiddir.”

Halbuki, kuvvetin şe’ni tecavüzdür. Menfaatin şe’ni, harzuya kâfi gelmediğinden, üstünde boğuşmaktır. Düsturcidâlin şe’ni çarpışmaktır. Unsuriyetin şe’ni, başkası

yutmakla beslenmek olduğundan, tecavüzdür. İşte bhikmettendir ki, beşerin saadeti selb olmuştur.

Amma hikmet-i Kur’âniye ise, nokta-i istinadı, kuvvebedel “hakkı” kabul eder. Gayede menfaate bedel “fazilve rıza-i İlâhîyi” kabul eder. Hayatta düstur-u cidal yerin“düstur-u teâvünü” esas tutar. Cemaatlerin rabıtalarınd

unsuriyet, milliyet yerine “rabıta-i dinî ve sınıfî ve vatankabul eder. Gayâtı, hevesat-ı nefsâniyenin tecavüzâtına seçekip ruhu maâliyâta teşvik ve hissiyat-ı ulviyesini tatmeder ve insanı kemâlât-ı insaniyeye sevk edip insan eder.

Hakkınşe’ni ittifaktır. Faziletin şe’ni tesanüddü

Düstur-u teâvünün şe’ni, birbirinin imdadına yetişmektDinin şe’ni uhuvvettir, incizaptır. Nefsi gemlemekbağlamak, ruhu kemâlâta kamçılamakla serb

bırakmanın şe’ni, saadet-i dâreyndir.



On Üçüncü Sözün İkinci Makamı

Cazibedar bir fitne içinde bulunan ve daha aklını kaybetmeyebazı gençlerle bir muhaveredir.

BİR KISIM GENÇLER tarafından, şimdiki aldatıcı vcazibedar lehviyat ve hevesatın hücumları karşısınd“Âhiretimizi ne suretle kurtaracağız?” diye, RisaleNur’dan medet istediler. Ben de Risale-i Nur’un şahsmânevîsi namına onlara dedim ki:

Kabirvar; hiç kimse inkâr edemez. Herkes, ister istemeoraya girecek. Ve oraya girmek için de üç tarzda, üç yoldabaşka yol yok.

Birinci yol: O kabir, ehl-i iman için bu dünyadan dahgüzel bir âlemin kapısıdır.1

İkinci yol: Âhireti tasdik eden, fakat sefahet ve dalâlet



gidenlere, bir haps-i ebedî ve bütün dostlarından bir tecriçinde bir haps-i münferit, yalnız başına bir hapis kapısıdıÖyle gördüğü ve itikad ettiği; ve inandığı gibi hareketmediği için, öyle muamele görecek.

1. bk. Buhârî , Cenâiz 68, 87; Müslim, Cennet 70; Tirmizî , Cenâiz 70, Kıyâmet 2Nesâî , Cenâiz 110; Müsned 3:3; 4:287.2. bk. Dârimî , Rikak 94; Müsned 3:38; İbni Ebû Şeybe, el-Musannef 7:58; Abd Humeyd, el-Müsned s. 290; Ebû Ya’lâ, el-Müsned 2:491, 11:522; İbni Hibbâes-Sahîh 7:391, 392.

Üçüncü yol: Âhirete inanmayan ehl-i inkâr ve dalâliçin, bir idam-ı ebedî kapısı, yani hem kendisini, he

bütün sevdiklerini idam edecek bir darağacıdır. Öyle bildiiçin, cezası olarak aynını görecek.

Bu iki şık bedihîdir; delil istemiyor, gözle görünüMadem ecel gizlidir; her vakit ölüm, başını kesmek içgelebiliyor ve genç, ihtiyar farkı yoktur. Elbette, daimgözü önünde öyle büyük, dehşetli bir mesele karşısındbiçare insan, o idam-ı ebedî, o dipsiz, nihayetsiz hapsmünferitten kurtulmak çaresini aramak ve kabirkapısını bâlem-i bâkîye, bir saadet-i ebediyeye ve âlem-i nura açılabir kapıya kendi hakkında çevirmek hadisesi, o insandünya kadar büyük bir meselesidir.

Bu kat’î hakikat, bu üç yol ile bulunduğunda ve bu üyolun da mezkûr üç hakikat ile olacağını ihbar eden yüyirmi dört bin muhbir-i sadık,1 ellerinde nişane-i tasdolan mu’cizeler bulunan enbiyalar; ve o enbiyaların habverdikleri aynı haberleri keşif ve zevk ve şuhud ile tasdeden ve imza basan yüz yirmi dört milyon evliyanın ay



hakikate şehadetleri; ve hadd ü hesaba gelmeyemuhakkiklerin, kat’î delilleriyle, o enbiya ve evliyanverdikleri aynı haberleri aklen, ilmelyakderecesindeHAŞİYE-1 ispat ettikleri ve yüzde doksan dokuihtimal-i kat’î ile, “İdam ve zindan-ı ebedîden kurtulmak v

o yolu saadet-i ebediyeye çevirmek, yalnız iman ve itailedir” diye, ittifakan haber veriyorlar.

1. Yüz yirmi dört bin nebî, üç yüz on beş (veya üç yüz on üç) resûl olduğundair bk. Müsned 5:265; İbni Hibbân, es-Sahîh 2:77; et-Taberânî, el-Mu’cemü’l-Keb8:217; el-Hâkim, el-Müstedrek 2:652: İbni Sa’d, et-Tabakatü’l-Kübrâ 1:32, 54.Haşiye-1 Onlardan birisi Risale-i Nur’dur. Meydandadır.

Acaba yüzde bir ihtimal-i helâket bulunan bir tehlikyolunda gitmemek için birtek muhbirin sözü nazara alınsve onun sözünü dinlemeyip o yolda giden adamın, endişehelâketten gelen elem-i mânevî onun yemek iştihasıkaçırdığı halde; böyle yüz binler sadık ve musaddamuhbirlerin, yüzde yüz ihtimalle, dalâlet ve sefahet, gö

önündeki kabir darağacına ve ebedî haps-i münferidinkat’î sebep olduğunu ve “İman, ubûdiyet, yüzde yüihtimalle o darağacını kaldırıp, o haps-i münferidi kapatışu göz önündeki kabri bir hazine-i ebediyeye, bir saraysaadete açılan bir kapıya çeviriyor” diye ihbar eden vemarelerini ve âsarlarını gösterdikleri halde, bu acip v

garip ve dehşetli ve azametli mesele karşısında bulunabiçare insan ve bahusus Müslüman, eğer iman

ubûdiyeti olmazsa, bütün dünya saltanatı ve lezzeti birteinsana verilse, acaba o göz önündeki her vakorayaçağırılmasına nöbetini bekleyen bir insana verdiğiendişeden gelen elîm elemi kaldırabilir mi? Sizde



soruyorum.

Madem ihtiyarlık, hastalık, musibet ve her tarafvefiyatlar o dehşetli elemi deşiyorlar ve ihtar ediyorlaElbette o ehl-i dalâlet ve sefahet, yüz bin lezzeti ve zev

alsa da, yine o mânevî bir cehennem kalbinde yaşar vyakar. Fakat pek kalın gaflet sersemliği muvakkatehissettirmez.

Madem ehl-i iman ve taat, göz önünde gördüğü kabbir hazine-i ebediyeye, bir saadet-i lâyezâlîye kendhakkında bir kapı olduğunu ve o ezelî mukadder

piyangosundan milyarlar altın ve elmasları kazandıracabir bilet dahi iman vesikasıyla ona çıkmış; her vakit “Gebiletini al” diye beklemesinden, derin, esaslı, hakikî lezzve zevk-i mânevî öyle bir lezzettir ki, eğer tecessüm etsve o çekirdek bir ağaç olsa, o adama hususî bir cennhükmüne geçtiği halde, o zevk ve lezzet-i azîmeyi te

edip, gençlik saikasıyla, o hadsiz elemlerle âlûde zehirli bbala benzeyen sefihâne ve heveskârâne, muvakkat blezzet-i gayr-ı meşruayı ihtiyar eden, hayvandan yüz derecaşağı düşer. Ecnebî dinsizleri gibi de olamaz. Çünkü onlPeygamberi inkâr etseler, diğerlerini tanıyabilirlePeygamberleri bilmeseler de Allah’ı tanıyabilirler. Allah

bilmeseler de, kemâlâta medar olacak bazı güzel hasletlbulunabilir.

Fakat bir Müslüman, hem enbiyayı, hem Rabbini, hebütün kemâlâtı Muhammed-i Arabî Aleyhissal

Vesselâm vasıtasıyla biliyor. Onun terbiyesini bırakan v



zincirinden çıkan, daha hiçbir peygamberi tanımaz vAllah’ı da tanımaz ve ruhunda kemâlâtı muhafaza edecehiçbir esasatı bilemez. Çünkü, peygamberlerin en âhiri ven büyükleri ve dini ve daveti umum nev-i beşere baktıiçin ve mucizatça ve dince umuma faik ve bütün nev

beşere bütün hakaikte üstadlık edip on dört asırda parlabir surette ispat eden ve nev-i beşerin medar-ı iftiharı bzatın terbiye-i esasiyelerini ve usul-ü dinini terk edeelbette hiçbir cihette bir nur, bir kemâl bulamaz. Sukutmutlaka mahkûmdur.

İşte, ey hayat-ı dünyeviyenin zevkine müptelâ vendişe-i istikbal ile istikbalini ve hayatını temin iççabalayan biçareler! Dünyanın lezzetini, zevkini, saadetinrahatını isterseniz, meşru dairedeki keyfe iktifa ediniz. keyfinize kâfidir. Haricinde ve gayr-ı meşru dairedeki blezzetin içinde bin elem olduğunu, sabık beyanatta elbet

anladınız. Eğer mazi, yani geçmiş zamanın hadisatısinema ile halihazırda gösterdikleri gibi, istikbaldeki ahvdahi, meselâ elli sene sonraki halleri bir sinema igösterilseydi, ehl-i sefahet şimdiki güldüklerine yübinlerce nefrin ve nefret edip ağlayacaktılar.

Dünya ve âhirette ebedî ve daimî süruru isteyen, ima

dairesindeki terbiye-i Muhammediyeyi (a.s.m.) kendinrehber etmek gerektir.



Birkaç biçare gençlere verilen bir tenbihbir ders, bir ihtardır

Birgün yanıma parlak birkaç genç geldiler. Hayat vgençlik ve hevesat cihetinden gelen tehlikelerdesakınmak için tesirli bir ihtar almak isteyen bu gençlerben de, eskiden Risale-i Nur’dan medet isteyen gençledediğim gibi, dedim ki:

Sizdeki gençlik kat’iyen gidecek. Eğer siz dairemeşruada kalmazsanız, o gençlik zayi olup, başınıza hedünyada, hem kabirde, hem âhirette, kendi lezzetinden ço

ziyade belâlar ve elemler getirecek. Eğer terbiye-i İslâmiyile o gençlik nimetine karşı bir şükür olarak iffet vnamusluluk ve taatte sarf etseniz, o gençlik mânen bâkalacak ve ebedî bir gençlik kazanmasına sebep olacak.

Hayat ise, eğer iman olmazsa veyahut isyan ile o ima

tesir etmezse, hayat, zahirî ve kısacık bir zevk ve lezzetberaber, binler derece o zevk ve lezzetten ziyade elemlehüzünler, kederler verir. Çünkü, insanda akıl ve fikir olduğiçin, hayvanın aksine olarak, hazır zamanla beraber geçmve gelecek zamanlarla da fıtraten alâkadardır. zamanlardan dahi hem elem, hem lezzet alabilir. Hayva



ise, fikri olmadığı için, hazır lezzetini,geçmişten gelehüzünler ve gelecekten gelen korkular, endişelerbozmuyoİnsan ise, eğer dalâlet ve gaflete düşmüşse, hazır lezzetingeçmişten gelen hüzünler ve gelecekten gelen endişeler,cüz’î lezzeti cidden acılaştırıyor, bozuyor. Hususan gayr

meşru ise, bütün bütün zehirli bir bal hükmündedir.Demek hayvandan yüz derece lezzet-i hayat noktasınd

aşağı düşer. Belki ehl-i dalâletin ve gafletin hayatı, belvücudu, belki kâinatı, bulunduğu gündür. Bütün geçmzaman ve kâinatlar, onun dalâleti noktasında mâdumdu

ölmüştür; akıl alâkadarlığıyla ona zulmetler, karanlıklveriyor. Gelecek zamanlar ise, itikadsızlığı cihetiyle yinmâdumdur. Ve ademle hasıl olan ebedî firaklamütemadiyen onun fikir yoluyla hayatına zulmetlveriyorlar. Eğer iman hayata hayat olsa, o vakit hegeçmiş, hem gelecek zamanlar imanın nuruyla ışıklanır v

vücut bulur; zaman-ı hazır gibi, ruh ve kalbine imanoktasında ulvî ve mânevî ezvâkı ve envâr-ı vücudiyeveriyor. Bu hakikatin, İhtiyar Risalesinde, Yedinci Ricadizahı var; ona bakmalısınız.

İşte hayat böyledir. Hayatın lezzetini ve zevkiisterseniz, hayatınızı iman ile hayatlandırınız ve ferâiz

zinetlendiriniz ve günahlardan çekinmekle muhafaediniz. Hergün ve her yerde ve her vakit vefiyatlargösterdikleri dehşetli hakikat-i mevt ise, size-başkgençlere söylediğim gibi-bir temsil ile beyan ediyorum.

Meselâ, burada, gözünüz önünde bir darağacı dikilmi



Onun yanında bir piyango-fakat pek büyük bir ikramiybiletleri veren-dairesi var. Biz, buradaki on kişi, alâküllihaister istemez, hiç başka çare yok, oraya davet edileceğibiziçağıracaklar. Ve çağırma zamanı gizli olmasından, hdakika ya “Gel,idam biletini al, darağacına çık” veyah

“Gel, milyonlar altın kazandıran bir ikramiye bilesanaçıkmış. Gel, al” demelerini beklerken, birden kapıyiki adam geldi.Biri yarı çıplak, güzel ve aldatıcı bir kadıelinde zahiren gayet tatlı, fakat zehirli bir helva getiryedirmek istiyor. Diğerbiri de, aldatmaz ve aldanmaz, cidbir adam, o kadının arkasındangirdi. Dedi ki: “Size b

tılsım, bir ders getirdim.Bunu okusanız, o helvayı yemezseniz, o darağacında

kurtulursunuz. Bu tılsımla o emsalsiz ikramiye biletialırsınız. İşte, bu darağacında, zaten gözünüzgörüyorsunuz ki, bal yiyenler oraya giriyorlar ve oray

girinceye kadar o helvanın zehirinden dehşetli karın sancıçekiyorlar. Ve o büyük ikramiye biletini alanlar çendagörünmüyorlar ve zahiren onlar da o darağacına çıktıklagörünüyor. Fakat onlar asılmadıklarını, belki oradakolayca ikramiye dairesine girmek için basamayaptıklarını, milyonlar şahitler var, haberveriyorlar. İşt

pencerelerden bakınız. En büyük memurlar ve bişlealâkadar büyük zatlar yüksek sesle ilân ediyorlar vhaber veriyorlarki, o darağacına gidenleri aynelyakgözünüzle gördüğünüz gibi, bu ikramiye biletini tılsımcılaldıklarını hiç şek ve şüphesiz, gündüz gibi kat’î bilinidedi.



İşte, bu temsil gibi, zehirli bir bal hükmünde olan gayrmeşru dairedeki gençliğin sefahetkârâne zevkleri, hazineebediyenin ve saadet-i sermediyenin bileti ve vesikası olaimanı kaybettiği için, darağacı hükmünde olan ölüm vebedî zulümat kapısı olan kabrin musibetine, ayne

zahiren göründüğü gibi düşer. Ve ecel gizli olduğu içigenç ihtiyar farketmeyerek, her vakit ecel cellâdı başıkesmek için gelebilir.

Eğer o zehirli bal hükmünde olan hevesat-ı gayrmeşruayı terk edip, tılsım-ı Kur’ânî olan iman ve ferâi

elde etmekle ve fevkalâde mukadderat-ı beşpiyangosundan çıkan saadet-i ebediye hazinesi biletialacağına, yüz yirmi dört bin enbiya1 aleyhimüsselâm iberaber had ve hesaba gelmeyen ehl-i velâyet ve ehhakikat müttefikan haber veriyorlar ve âsârıgösteriyorlar.

1. Yüz yirmi dört bin nebî, üç yüz on beş (veya üç yüz on üç) resûl olduğundair bk. Müsned 5:265; İbni Hibbân, es-Sahîh2:77; et-Taberânî, el-Mu’cemü’l-Keb8:217; el-Hâkim, el-Müstedrek 2:652.

Elhasıl: Gençlik gidecek. Sefahette gitmişse, hedünyada, hem âhirette binler belâ ve elemler neticverdiğini ve öyle gençler ekseriyetle suiistimal ile, israf

ile gelen evhamlı hastalıkla hastahanelere vtaşkınlıklarıyla hapishanelere veya sefalethanelere vmânevî elemlerden gelen sıkıntılarla meyhaneledüşeceklerini anlamak isterseniz, hastahanelerden vhapishanelerden ve kabristanlardan sorunuz. Elbethastahanelerin ekseriyetle lisan-ı hâlinden, gençl



saikasıyla israfat ve suiistimalden gelen hastalıktan eninleeyvahlar işittiğiniz gibi, hapishanelerden dahi, ekseriyetgençliğin taşkınlık saikasıyla gayr-ı meşru dairedeharekâtın tokatlarını yiyen bedbaht gençlerin teessüfleriişiteceksiniz. Ve kabristanda ve mütemadiyen oray

girenler için kapıları açılıp kapanan o âlem-i berzahta, ehlkeşfü’l-kuburun müşahedâtıyla ve bütün ehl-i hakikattasdikiyle ve şehadetiyle, ekser azaplar, gençlsuiistimalâtının neticesi olduğunu bileceksiniz.

Hem nev-i insanın ekseriyetini teşkil eden ihtiyarlarda

ve hastalardan sorunuz. Elbette, ekseriyet-i mutlaka iesefler, hasretlerle “Eyvah, gençliğimizi bâd-ı hava, belzararlı zayi ettik.Sakın bizim gibi yapmayınız” diyecekleÇünkü beş on senelik gençliğin gayr-ı meşru zevki içidünyada çok seneler gam ve keder ve berzahta azap vzarar ve âhirette Cehennem ve sakar1 belâsını çeken adam

en acınacak bir halde olduğu halde,2

ال ر ر ضلا ب ضا ر ه ل ر ظ ن يsırrıyla, hiç acınmaya müstehak olamaz. Çünk

zarara rızasıyla girene merhamet edilmez ve lâyık değildCenâb-ı Hak bizi ve sizi bu zamanın cazibedar fitnesindekurtarsın ve muhafaza eylesin. Âmin.

1. bk. Kamer Sûresi, 54:48; Müddessir Sûresi, 74:26, 27, 42.2. Şer'î bir kaidedir. "Zarara kendi rızasıyla girene merhamet edilmez."



On Üçüncü Sözünİkinci Makamının haşiyesidir

ه نا ح ب س ه م سا ب1

1. Her türlü noksan sıfatlardan yüce olan Allah’ın adıyla.

Risale-i Nur’daki hakikî teselliye mahpuslar çomuhtaçtırlar. Hususan gençlik darbesini yiyip taze ve şirömrünü hapiste geçirenlerin, Nurlara ekmek kadihtiyaçları var.

Evet, gençlik damarı, akıldan ziyade hissiyatı dinler. Hve heves ise kördür, âkıbeti görmez. Bir dirhem hazlezzeti, ileride bir batman lezzete tercih eder. Bir dakikintikam lezzeti ile katleder, seksen bin saat hapelemlerini çeker.

Ve bir saat sefahet keyfiyle, bir namus meselesindbinler gün, hem hapsin, hem düşmanın endişesindsıkıntılarla ömrünün saadeti mahvolur.

Bunlara kıyasen, biçare gençlerin çok vartaları var ki, etatlı hayatını en acı ve acınacak bir hayata çeviriyorlar. Vbilhassa şimalde koca bir devlet, gençlik hevesatını eld



ederek, bu asrı fırtınalarıyla sarsıyor. Çünkü akıbegörmeyen kör hissiyatla hareket eden gençlere, ehnamusun güzel kızlarını ve karılarını ibâha eder. Belhamamlarında erkek kadın beraber çıplak olaragirmelerine izin vermeleri cihetinde bu fuhşiyatı teşv

eder. Hem serseri ve fakir olanlara zenginlerin mallarıhelâl eder ki, bütün beşer bu musibete karşı titriyor.

İşte bu asırda İslâm ve Türk gençleri kahramanândavranıp, iki cihetten hücum eden bu tehlikeye karşRisale-i Nur’un Meyve ve Gençlik Rehberi gibi kesk

kılıçlarıyla mukabele etmeleri elzemdir. Yoksa, o biçagenç, hem dünya istikbalini, hem mes’ut hayatını, heâhiretteki saadetini ve hayat-ı bâkiyesini azaplarelemlere çevirip mahveder ve suiistimal ve sefahethastahanelere ve hissiyatın taşkınlıklarıyla hapishaneledüşer. Eyvahlar, eseflerle ihtiyarlığında çok ağlayacak. Eğ

terbiye-i Kur’âniye ve Nurun hakikatleriyle kendimuhafaza eylese, tam bir kahraman genç ve mükemmbir insan ve mes’ut bir Müslüman ve sair zîhayatlahayvanlara bir nevi sultan olur.

Evet, bir genç, hapiste yirmi dört saat her günkömründen tek bir saatini beş farz namazınasarf etse v

ekser günahlardan hapis mâni olduğu gibi, o musibesebebiyet veren hatadan dahi tevbe edip sair zararlı, elemgünahlardan çekilse, hem hayatına, hem istikbaline, hevatanına, hem milletine, hem akrabasına büyük bir faideolması gibi, o on, on beş senelik fâni gençlikle ebedî parlabir gençliği kazanacağını, başta Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beya



bütün kütüb ve suhuf-u semaviye kat’î haber verip müjdediyorlar.

Evet, o şirin, güzel gençlik nimetine istikametle, taatşükretse, hem ziyadeleşir, hem bâkileşir, hem lezzetlen

Yoksa hem belâlı olur, hem elemli, gamlı, kâbuslu olugider. Hem akrabasına, hem vatanına, hem milletine muzbir serseri hükmüne geçirmeye sebebiyet verir.

Eğer mahpus zulmen mahkûm olmuşsa, farz namazıkılmak şartıyla, herbir saati bir gün ibadet olduğu gibi, hapis onun hakkında bir çilehane-i uzlet olup, es

zamanda mağaralara girerek ibadet eden münzesalihlerden sayılabilirler.

Eğer fakir ve ihtiyar ve hasta ve iman hakikatlerinmüştak ise, farzını yapmak ve tevbe etmek şartıyla, herbsaatleri yirmişer saat ibadet olup, hapis ona b

istirahathane ve merhametkârâne ona bakan dostlar içbir muhabbethane, bir terbiyehane, bir dershane hükmüngeçer. O hapiste durmakla, hariçteki müşevveş, htaraftaki günahların hücumuna maruz serbestiyetten dahziyade hoşlanabilir. Hapisten tam terbiye alır. Çıktızaman, bir kàtil, bir müntakim olarak değil, belki tevbekâ

tecrübeli, terbiyeli, millete menfaatli bir adam çıkar. HatDenizli hapsindeki zatların az zamanda Nurlardafevkalâde hüsn-ü ahlâk dersini alanlarını gören baalâkadar zatlar demişler ki: “Terbiye için on beş senhapse atmaktansa, on beş hafta Risale-i Nur dersini alsaladaha ziyade onları ıslah eder.“



Madem ölümölmüyor. Ve ecel gizlidir, her vakgelebilir. Ve madem kabir kapanmıyor; kafile kafiarkasında gelenler oraya girip kayboluyorlar. Ve madeölüm, ehl-i iman hakkında idam-ı ebedîden terhtezkeresine çevrildiği, hakikat-i Kur’âniye ile gösterilmi

ve ehl-i dalâlet ve sefahet hakkında, gözle göründüğü gibbir idam-ı ebedîdir, bütün mahbubâtından ve mevcudattabir firâk-ı lâyezâlîdir. Elbette ve elbette, hiç şüphe kalmki, en bahtiyar odur ki, sabır içinde şükretmek ve hapmüddetinden tam istifade ederek Nurların dersini alaraistikamet dairesinde imanına ve Kur’ân’a hizme

çalışmaktır.Ey zevk ve lezzete müptelâ insan! Ben yetmiş b

yaşımda, binler tecrübelerle ve hüccetlerle ve hadiseleraynelyakîn bildim ki, hakikî zevk ve elemsiz lezzet vkedersiz sevinç ve hayattaki saadet yalnız imandadır v

iman hakikatleri dairesinde bulunur. Yoksa, dünyevî blezzette çok elemler var. Bir üzüm tanesini yedirir, on tokvurur gibi, hayatın lezzetini kaçırır.

Ey hapismusibetine düşen biçareler! Madem dünyanağlıyor ve hayatınız acılaştı. Çalışınız, âhiretiniz daağlamasın ve hayat-ı bâkiyeniz gülsün, tatlılaşsın.

Hapistenistifade ediniz. Nasıl bazan ağır şerâit altınddüşman karşısında bir saat nöbet bir sene ibadet hükmüngeçebilir.1 Öyle de, sizin bu ağır şerâit altında herbir saibadet zahmeti, çok saatler olup o zahmetleri rahmetlerçevirir.



1. bk. Buhârî,Cihâd 5, 73; Müslim, İmâret 112-115, 163; Tirmizî , Fezâilü'l-Cihâ26.



ه نا ح ب س ه م سا 1ب ه تا ك ر ب و ه لا ة م ح ر و م ي ل ع م ال سل ا2

1. Her türlü noksan sıfatlardan yüce olan Allah’ın adıyla.2. Allah’ın selâmı, rahmeti ve bereketi üzerinize olsun.

Aziz, sıddık kardeşlerim,

Hapismusibetine düşenlere ve onlara merhametkârânsadakatle, hariçten gelen erzaklarına nezaret ve yardıedenlere kuvvetli bir teselliyi Üç Noktada beyan edeceğim

Birinci nokta: Hapiste geçen ömür günleri, herbir gün ogün kadar bir ibadetkazandırabilir. Ve fâni saatlemeyveleri cihetiyle mânen bâki saatlere çevirebilir. Ve beon sene ceza ile, milyonlar sene haps-i ebedîdekurtulmaya vesile olabilir.

İşte, ehl-i iman için bu pek büyük ve çok kıymettkazanç şartı, farz namazını kılmak ve hapse sebebiyveren günahlardan tevbe etmek ve sabır içind

şükretmektir. Zaten hapis çok günahlara mânidir, meydavermiyor.

İkinci nokta: Zevâl-i lezzet elem olduğu gibi, zevâelem dahi lezzettir. Evet, herkes geçmiş lezzetli, safagünlerini düşünse, teessüf ve tahassür elem-i mânevîsi



hissedip “Eyvah” der. Ve geçmiş musibetli, elemli günleritahattur etse, zevâlinden bir mânevî lezzet hisseder k“Elhamdülillâh, şükür, o belâ sevabını bıraktı, gitti” deferahla teneffüs eder. Demek bir saat muvakkat elemruhta bir mânevî lezzet bırakır ve lezzetli saat, bilâki

elem bırakır.Madem hakikat budur. Ve madem geçmiş musib

saatleri, elemleriyle beraber mâdum ve yok olmuş; vgelecek belâ günleri, şimdi mâdum ve yoktur. Ve yoktaelem yok ve mâdumdan elem gelmez. Meselâ, birkaç gü

sonra aç ve susuz olmak ihtimalinden, bugün o niyetmütemadiyen ekmek yese ve su içse, ne derecdivaneliktir. Aynen öyle de, geçmiş ve gelecek elemsaatleri—ki hiç ve mâdum ve yok olmuşlar—şimdüşünüp sabırsızlık göstermek ve kusurlu nefsini bırakAllah’tan şekvâ etmek gibi “Of, of” etmek divanelikt

Eğer sağa sola, yani geçmiş ve geleceklere sabır kuvvetidağıtmazsa ve hazır saate ve güne karşı tutsa, tam kâgelir; sıkıntı ondan bire iner. Hattâ, şekvâ olmasın, ben büçüncü medrese-i Yusufiyede, birkaç gün zarfında, hömrümde görmediğim maddî ve mânevî sıkıntılı, hastalıkmusibetimde, hususan Nurun hizmetinde

mahrumiyetimden gelen meyusiyet ve kalbî ve rusıkıntılar beni ezdiği sırada, inâyet-i İlâhiye bu mezkhakikati gösterdi. Ben de sıkıntılı hastalığımdan vhapsimden razı oldum. “Çünkü benim gibi kabir kapısındbir biçareye, gafletle geçebilir bir saatini on adet ibadsaatleri yapmak büyük kârdır” diye şükreyledim.



Üçüncü nokta: Mahpuslara şefkatkârâne hizmetle yardıetmek ve muhtaç oldukları rızıklarını ellerine vermekvmânevî yaralarına tesellilerle merhem sürmekte az bamel ile büyükbir kazanç var. Ve dışarıdan geleyemeklerini onlara vermek, aynı oyemek kadar o gardiya

ve gardiyanla beraber dahilde ve hariçte çalışanların, bsadaka hükmünde, defter-i hasenatına yazılır. Hususamusibetzede, ihtiyar veya hasta veya fakir veya garip olso sadaka-i mâneviyenin sevabı çok ziyadeleşir.

İşte bu kıymetli kazancın şartı, farz namazınıkılmakt

Ta ki, o hizmeti lillâh için olsun. Hem bir şartı da, sadakve şefkat ve sevinçle ve minnet etmemek tarzdyardımlarına koşmaktır.



ه نا ح ب س ه م سا ب1 ه د م ح ب ح ب س ي ال ا ء ش ن م ن ا و2

ا د ائ م ا د ب ا ه تا ك ر بو ه لا ة م ح ر و م ي ل ع م ال سل ا3

1. Her türlü noksan sıfatlardan yüce olan Allah’ın adıyla.2. “Hiçbir şey yoktur ki Allah’ı hamd ile tesbih etmesin.” İsrâ Sûresi, 17:44.

3. Allah’ın selâmı, rahmeti ve bereketi; sonsuza kadar sürekli üzerinize olsun.

Ey hapisarkadaşlarım ve din kardeşlerim,

Size hem dünya azabından, hem âhiret azabındakurtaracak bir hakikati beyan etmek, kalbime ihtar edildO da şudur:

Meselâ, birisi, birinin kardeşini veya bir akrabasıöldürmüş. Bir dakika intikam lezzetiyle bir katl, milyonldakika hem kalbî sıkıntı, hem hapis azabını çektirir. Vmaktulün akrabası dahi intikam endişesiyle ve karşısınddüşmanını düşünmesiyle, hayatının lezzetinive ömrünüzevkini kaçırır. Hem korku, hem hiddet azabını çekiyoBununtek bir çaresi var. O da, Kur’ân’ın emrettiği ve hak vhakikat ve maslahat ve insaniyet ve İslâmiyet iktiza vteşvik ettikleri olan barışmak ve musalâha etmektir.1

Evet, hakikat ve maslahat sulhtur. Çünkü ecel birddeğişmez.2 O maktul, herhalde ecel geldiğinden dah



ziyade kalmayacaktı. O kàtil ise, o kaza-i İlâhiyeye vasıolmuş.

Eğer barışmak olmazsa, iki taraf da daima korku vintikamazabını çekerler. Onun içindir ki, “üç günden faz

bir mü’min diğer bir mü’mine küsmemek”

3

İslâmiyemrediyor.

Eğer o katl bir adavetten ve bir kinli garazdagelmemişse ve bir münafık o fitneye vesile olmuşsa, çabubarışmak elzemdir. Yoksa, o cüz’î musibet büyük oldevam eder.

Eğer barışsalar ve öldüren tevbe etse ve maktule hvakit dua etse, o halde her iki taraf çok kazanırlar vkardeş gibi olurlar. Bir gitmiş kardeşe bedel, birkaç dindkardeşleri kazanır, kaza ve kader-i İlâhîye teslim oludüşmanını affeder. Ve bilhassa madem Risale-i Nur dersi

dinlemişler; elbette mabeynlerinde bulunan bütüküsmekleri bırakmaya hem maslahat ve istirahat-i şahsiyve umumiye, hem Nur dairesindeki uhuvvet iktiza ediyoNasıl ki Denizli hapsinde birbirine düşman bütümahpuslar, Nurlar dersiyle birbirlerine kardeş oldular. Vbizim beraatimize bir sebep olup, hattâ dinsizle

serserilere de o mahpuslar hakkında “Maşaallabârekâllah” dedirttiler ve o mahpuslar tam teneffüs ettiler

Ben burada gördüm ki, birtek adamın yüzünden yüadam sıkıntı çekip beraber teneffüse çıkmıyorlar. Onlazulüm olur. Mert ve vicdanlı bir mü’min, küçük ve cüz’î bhata veya menfaatle yüzer zararı ehl-i imana vermez. Eğ



hata etse, verse, çabuk tevbe etmek lâzımdır.

1. bk. Nisâ Sûresi, 4:128; Hucurât Sûresi, 49:9.2. bk. Nahl Sûresi, 16:61; Münâfikûn Sûresi, 63:11.3. bk. Müslim, Birr: 25.



ه نا ح ب س ه م سا 1ب ه تا ك ر ب و ه لا ة م ح ر و م ي ل ع م ال سل ا2

Aziz yeni kardeşlerim ve eski mahpuslar,

Benim kat’î kanaatim gelmiş ki, buraya girmemizinâyet-i İlâhiye cihetinde bir ehemmiyetli sebebi sizsini

Yani, Nurlar tesellileriyle ve imanın hakikatleriyle sizi bhapis musibetinin sıkıntılarından ve dünyevî çozararlarından ve boşu boşuna gam ve hüzünle gidehayatınızı faidesizlikten, bâd-ı heva zayi olmasından vdünyanızın ağlaması gibi âhiretinizi ağlamaktan kurtartam bir teselli size vermektir.

Madem hakikat budur. Elbette siz dahi, Denizmahpusları ve Nur talebeleri gibi, birbirinize kardeolmanız lâzımdır. Görüyorsunuz ki, bir bıçak içinigirmemek ve birbirinize tecavüz etmemek için, dışarıdagelen bütün eşyanız ve yemek ve ekmeğinizi ve çorbanıkarıştırıyorlar. Size sadakatle hizmet eden gardiyanlar çozahmet çekiyorlar. Hem siz beraber teneffüsçıkmıyorsunuz. Güya canavar ve vahşî gibi birbirinizsaldıracaksınız.

İşte, şimdi sizin gibi fıtrî kahramanlık damarını taşıyayeni arkadaşlar, bu zamanda mânevî büyük b



kahramanlıkla heyete deyiniz ki: “Değilelimize bıçak, belmavzer ve revolver de verilse, hem emir de verilse, biz bbiçare ve bizim gibi musibetzede arkadaşlarım

dokunmayacağız. Eskiden yüz düşmanlık ve adavetimdahi olsa da, onları helâl edip hatırlarını kırmamay

çalışacağımıza, Kur’ân’ın ve imanın ve uhuvveİslâmiyenin ve maslahatımızın emriyle ve irşadıyla karverdik” diyerek bu hapsi bir mübarek dershaneye çevirini

1. Her türlü noksan sıfatlardan yüce olan Allah’ın adıyla.2. Allah’ın selâmı, rahmeti ve bereketi üzerinize olsun.



Leyle-i Kadîrde ihtar edilen bir mesele-mühimme

On Üçüncü Sözün İkinci Makamının Zeyli

Leyle-i Kadîrde kalbe gelen pek geniş ve uzun b

hakikate, pek kısaca bir işaret edeceğiz. Şöyle ki:Nev-i beşer bu son Harb-i Umumînin eşedd-i zulüm v

eşedd-i istibdadıyla ve merhametsiz tahribatıyla ve birtedüşmanın yüzünden yüzer masumu perişan etmesiyle vmağlûpların dehşetli meyusiyetleriyle ve galiplerin dehşe

telâş ve hâkimiyetlerini muhafaza ve büyük tahribatlarıtamir edememelerinden gelen dehşetli vicdan azaplarıyve dünya hayatının bütün bütün fâni ve muvakkat olmave medeniyet fantaziyelerinin aldatıcı ve uyutucu olduğumuma görünmesiyle ve fıtrat-ı beşeriyedeki yükseistidadatın ve mahiyet-i insaniyesinin umumî bir suret

dehşetli yaralanmasıyla ve gaflet ve dalâletin, sert ve sağolan tabiatın, Kur’ân’ın elmas kılıcı altındparçalanmasıyla ve gaflet ve dalâletin en boğucu, aldatıcen geniş perdesi olan siyaset-i rû-yi zeminin pek çirkin, pegaddârâne hakikî sureti görünmesiyle, elbette ve elbetthiç şüphe yok ki: Şimalde, garpta, Amerika’da emarele



göründüğüne binaen, nev-i beşerin mâşuk-u mecazîsi olahayat-ı dünyeviye böyle çirkin ve geçici olmasından, fıtratbeşerin hakikî sevdiği, aradığı hayat-ı bâkiyeyi büt

kuvvetiyle arayacak.

Ve elbette, hiç şüphe yok ki: Bin üç yüz altmış senedher asırda üç yüz elli milyon şakirdi bulunan ve hhükmüne ve dâvâsına milyonlar ehl-i hakikat tasdik iimza basan ve her dakikada milyonlar hafızların kalbindkudsiyet ile bulunup lisanlarıyla beşere ders veren vhiçbir kitapta emsali bulunmayan bir tarzda beşer iç

hayat-ı bâkiyeyi ve saadet-i ebediyeyi müjde veren vbütün beşerin yaralarını tedavi eden Kur’ân-ı Mu’cizüBeyanın şiddetli, kuvvetli ve tekrarlı binler âyâtıyla, belsarihan ve işareten on binler defa dâvâ edip haber vereve sarsılmaz, kat’î delillerle, şüphe getirmez hadshüccetleriyle hayat-ı bâkiyeyi kat’iyetle müjde ve saadet

ebediyeyi ders vermesi; elbette nev-i beşer bütün bütüaklını kaybetmezse, maddî veya mânevî bir kıyambaşlarına kopmazsa, İsveç, Norveç, Finlandiya

İngiltere’nin Kur’ân’ı kabul etmeye çalışan meşhhatipleri ve Amerika’nın din-i hakkı arayan ehemmiyecemiyeti gibi rû-yi zeminin geniş kıt’aları ve büyü

hükûmetleri Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyanı arayacaklar vhakikatlerini anladıktan sonra bütün ruh u canlarıysarılacaklar. Çünkü bu hakikat noktasında, kat’iyeKur’ân’ın misli yoktur ve olamaz ve hiçbir şey bu mucizeekberin yerini tutamaz.

Saniyen: Madem Risale-i Nur, bu mucize-i kübrân



elinde bir elmas kılıç hükmünde hizmetini göstermiş vmuannid düşmanlarını teslime mecbur etmiş. Hem kalbhem ruhu, hem hissiyatı tam tenvir edecek ve ilâçlarıverecek bir tarzda hazine-i Kur’âniyenin dellâllığını yapave ondan başka me’hazı ve mercii olmayan ve bir mu’cize

mâneviyesi bulunan Risale-i Nur o vazifeyi tam yapıyor. Valeyhindeki dehşetli propagandalara ve gayet muannzındıklara tam galebe çalmış. Ve dalâletin en sert, kuvvekalesi olan tabiatı, Tabiat Risalesi ile parça parça etmiş. Vgafletin en kalın ve boğucu ve geniş daire-i âfâkında vfennin en geniş perdelerinde Asâ-yı Mûsâ’ daki Meyven

Altıncı Meselesi ve Birinci, İkinci, Üçüncü, SekizinHüccetleriyle gayet parlak bir tarzda gafleti dağıtıp nurtevhidi göstermiş.



Hâtime Gafil kafaya bir tokmak ve bir ders-i ibrettir.

رو ر غ لا عا ت م ال ا ا ي ندلا ةو ي ح لا ا م و1

1. “Dünya hayatı, aldatıcı bir menfaatten başka birşey değildir.” Âl-i İmrâ

Sûresi, 3:185.

EY GAFLETE DALIP ve bu hayatı tatlı görüp ve âhireunutup, dünyaya talip bedbaht nefsim! Bilir misin, neybenzersin? Devekuşuna! Avcıyı görür,uçamıyor; baş

kuma sokuyor, ta avcı onu görmesin. Koca gövdesidışarıdavcı görür. Yalnız o, gözünü kum içinde kapamış, görmez.

Ey nefis! Şu temsile bak, gör, nasıl dünyaya hasr-ı nazaaziz bir lezzeti elîm bir eleme kalb eder. Meselâ, şkaryede, yani Barla’da, iki adam bulunur. Birisinin yüzddoksan dokuz ahbabı İstanbul’a gitmişler, güzelcyaşıyorlar. Yalnız birtek burada kalmış. O dahi oray



gidecek. Bunun için şu adam İstanbul’a müştaktır. Oradüşünür, ahbaba kavuşmak ister. Ne vakit ona denils“Orayagit”; sevinip gülerek gider. İkinci adam ise, yüzddoksan dokuzdostları buradan gitmişler. Bir kısmmahvolmuşlar. Bir kısmı ne görür,ne de görünür yerle

sokulmuşlar. Perişan olup gitmişler zanneder. Şu biçaradam ise, bütün onlara bedel, yalnız bir misafire ünsiyedip teselli bulmak ister. Onunla o elîm âlâm-ı firakapamak ister.

Ey nefis! Başta Habibullah, bütün ahbabın, kabrin öbü

tarafındadırlar. Burada kalan bir iki tane ise, onlar dgidiyorlar. Ölümden ürküp, kabirden korkup başıçevirme. Merdâne kabre bak, dinle, ne talep edeErkekçesine ölümün yüzüne gül, bak, ne ister. Sakın gaolup ikinci adama benzeme.

Ey nefsim! Deme, “Zaman değişmiş, asır başkalaşmı

Herkes dünyaya dalmış, hayata perestiş eder, derdmaişetle sarhoştur.” Çünkü ölüm değişmiyor. Firak, bekàykalb olup başkalaşmıyor. Acz-i beşerî, fakr-ı insadeğişmiyor, ziyadeleşiyor. Beşer yolculuğu kesilmiyosür’at peydâ ediyor.

Hem deme, “Ben de herkes gibiyim.” Çünkü herkesana kabirkapısına kadar arkadaşlık eder. Herkesmusibette beraber olmak demek olan teselli ise, kabröbür tarafında pek esassızdır.

Hem kendini başıboş zannetme. Zira şu misafirhanedünyada, nazar-ı hikmetle baksan, hiçbir şeyi nizamsı



gayesiz göremezsin. Nasıl sen nizamsız, gayeskalabilirsin? Zelzele gibi vakıalar olan şu hadisat-ı kevniytesadüf oyuncağı değiller. Meselâ, zemine nebatat vhayvanat envâından giydirilen, birbiri üstünde, birbiçinde gayet muntazam ve gayet münakkaş gömlekle

baştan aşağıya kadar gayelerle, hikmetlerle müzeyyemücehhez olduklarını gördüğün ve gayet âli gayeler içindkemâl-i intizamla meczup mevlevî gibi devreddöndürmesini bildiğin halde, nasıl oluyor ki, küre-i arzıbenî Âdemden, bahusus ehl-i imandan beğenmediği bkısım etvâr-ı gafletin sıklet-i mâneviyesinden omu

silkmeye benzeyen zelzele gibiHAŞİYE-1 mevtâlûd hadisathayatiyesini, bir mülhidin neşrettiği gibi gayesiz, tesadüzannederek, bütün musibetzedelerin elîm zayiatıbedelsiz, hebâen mensur gösterip müthiş bir ye’se atarlaHem büyük bir hata, hem büyük bir zulüm ederler. Belöyle hadiseler, bir Hakîm-i Rahîmin emriyle, ehl-i iman

fâni malını sadaka hükmüne çevirip ibkà etmektir vküfran-ı nimetten gelen günahlara kefarettir.

Nasıl ki bir gün gelecek, şu musahhar zemin, yüzünüziyneti olan âsâr-ı beşeriyeyi şirk-âlûd, şükürsüz görüçirkin bulur. Hâlıkın emriyle, büyük bir zelzele ile bütü

yüzünü siler, temizler. Allah’ın emriyle ehl-i şirCehenneme döker; ehl-i şükre “Haydi, Cennete buyurunder.

Haşiye-1 İzmir‘in zelzelesi münasebetiyle yazılmıştır.



On Yedinci Söz

ن س ح ا م ه ي ا م ه و ل ب ن ل ا ه ل ة ني ز ض ر ال ا ل ع ا م ان ل ع ج ا ا ز ر ج ا دي ع ص ا ه ي ل عا م نۇل عا ج ل ا ن ا و ال م ع1

و ه ل و ب ع ل ال ا ا ي ن دلا ةو ي ح لا ا مو2

Bu Söz, iki âli Makam ve bir parlak Zeylden ibarettir.

1. “Yeryüzünde ne varsa Biz dünya için bir süs olarak yarattık ki, insanlardahangisi daha güzel işler yapacak diye imtihan edelim. Onun üzerindeherşeyiBiz elbette kup kuru bir toprak haline getireceğiz.” Kehf Sûresi,18:7-8.

2. “Dünya hayatı bir oyun ve oyalanmadan başka birşey değildir.” En’âSûresi, 6:32.

HÂLIK-I RAHÎM ve Rezzâk-ı Kerîm, ve Sâni-i Hakîm şdünyayı, âlem-i ervah ve ruhaniyat için bir bayram, bşehrayin suretinde yapıp, bütün esmâsının garaibnukuşuyla süslendirip, küçük büyük, ulvî süflî herbir ruh



ona münasip ve o bayramdaki ayrı ayrı hesapsız mehasve in’âmattan istifade etmeye muvafık ve havas imücehhez bir ceset giydirir, bir vücud-u cismanî verir, bdefa o temâşâgâha gönderir.

Hem zaman ve mekân cihetiyle pek geniş olan bayramı asırlara, senelere, mevsimlere, hattâ günlekıt’alara taksim ederek herbir asrı, herbir seneyi, herbmevsimi,hattâ bir cihette herbir günü, herbir kıt’ayı, birtaife ruhlu mahlûkatına ve nebatî masnuatına birresmigeçit tarzında bir ulvî bayram yapmıştır. Ve bilhass

rû-yi zemin, hususan bahar ve yaz zamanında, masnuatsağirenin taifelerine öyle şaşaalı ve birbiri arkasındbayramlardır ki, tabakat-ı âliyede olan ruhaniyatı melâikeleri ve sekene-i semâvâtı seyre celb edecek bcazibedarlık görünüyor. Ve ehl-i tefekkür için öyle şirin bmütalâagâh oluyor ki, akıl tarifinden âcizdir.

Fakat bu ziyafet-i İlâhiye ve bayram-ı Rabbâniyedeism-i Rahmân ve Muhyî’nin tecellîlerine mukabil, ismKahhâr ve Mümît, firak ve mevtle karşılarına çıkıyorlar. Şise,

1

ء ش ل ك ت ع س و ت م ح ر وrahmetinin vüs’a

şümulüne zahiren muvafık düşmüyor. Fakat hakikatbirkaç cihet-i muvafakati vardır. Bir ciheti şudur ki:

Sâni-i Kerîm, Fâtır-ı Rahîm, herbir taifenin resmigeçnöbeti bittikten ve o resmigeçitten maksut olan neticelalındıktan sonra, ekseriyet itibarıyla, dünyada



merhametkârâne bir tarzla tenfir edip usandırıyoistirahate bir meyil ve başka bir âleme göçmeye bir şevihsan ediyor; ve vazife-i hayattan terhis edildikleri zamavatan-ı aslîlerine bir meyelân-ı şevk-engiz, ruhlarınduyandırıyor.

Hem o Rahmân’ın nihayetsiz rahmetinden uzak değil knasıl vazife uğrunda, mücahede işinde telef olan bir nefeşehadet rütbesini veriyor ve kurban olarak kesilen bkoyuna, âhirette cismanî bir vücud-u bâki vererek Sırüstünde, sahibine burâk gibi bir bineklik mertebesi

vermekle mükâfatlandırıyor.2

Öyle de, sair zîruh vhayvanatın dahi, kendilerine mahsus vazife-i fıtriyeRabbâniyelerinde ve evâmir-i Sübhâniyenin itaatlerindtelef olan ve şiddetli meşakkat çeken zîruhların, onlagöre bir çeşit mükâfat-ı ruhaniye ve onların istidatlarıngöre bir nevi ücret-i mâneviye, o tükenmez hazine

rahmetinden baîd değil ki bulunmasın; dünyadagitmelerinden pek çok incinmesinler, belki memnuolsunlar. Lâ ya’lemu’l-ğaybe illâllah.

1. “Rahmetim herşeyi kaplamıştır.” A’râf Sûresi, 7:156.2. bk. Ed-Deylemî, el-Müsned 1:85; el-Gazâlî, el-Vasît 7:31; el-Kurtubî, el-Câmi’ Ahkâmi’l-Kur’ân 15:111; es-Serahsî, el-Mebsût 12:10; el-Kâsânî, Bedâiu’s-Sanâ5:80.

Lâkin, zîruhların en eşrefi ve şu bayramlarda kemiyet vkeyfiyet cihetiyle en ziyade istifade eden insan, dünyaypek çok meftun ve müptelâ olduğu halde, dünyadan nefrve âlem-i bekàya geçmek için, eser-i rahmet olaraiştiyak-engiz bir halet verir. Kendi insaniyeti dalâlet



boğulmayan insan o haletten istifade eder, rahat-ı kalbgider. Şimdi, o haleti intaç eden vecihlerden, nümunolarak beşini beyan edeceğiz.

Birincisi: İhtiyarlık mevsimiyle, dünyevî, güzel v

cazibedar şeyler üstünde fena ve zevâlin damgasını ve amânâsını göstererek o insanı dünyadan ürkütüp, o fâniybedel, bir bâki matlubu arattırıyor.1

İkincisi: İnsanın alâka peyda ettiği bütün ahbaplardayüzde doksan dokuzu dünyadan gidip diğer bir âlemyerleştikleri için, o ciddî muhabbet saikasıyla, o ahbab

gittiği yere bir iştiyak ihsan edip, mevt ve eceli mesrurânkarşılattırıyor.2

Üçüncüsü: İnsandaki nihayetsiz zayıflık ve âcizliği başeylerle ihsas ettirip, hayat yükü ve yaşamak tekâlifi nkadar ağır olduğunu anlattırıp, istirahate ciddî bir arzu v

bir diyar-ı âhara gitmeye samimî bir şevk veriyor.Dördüncüsü: İnsan-ı mü’mine nur-u imanla gösterir k

mevt, idam değil, tebdil-i mekândır. Kabir ise, zulümatlı bkuyu ağzı değil, nuraniyetli âlemlerin kapısıdır. Dünya isbütün şaşaasıyla, âhirete nisbeten bir zindan hükmündedElbette zindan-ı dünyadan bostan-ı cinâna çıkmak v

müz’iç dağdağa-i hayat-ı cismaniyeden âlem-i rahata vmeydan-ı tayeran-ı ervâha geçmek ve mahlûkatın sıkıntgürültüsünden sıyrılıp huzur-u Rahmân’a gitmek, bin caile arzu edilir bir seyahattir, belki bir saadettir.3

1. bk. Âl-i İmran Sûresi, 3:185; Nisâ Sûresi, 4:77; En’âm Sûresi, 6:70, 130; A’râSûresi, 7:51.



2. bk. Âl-i İmran Sûresi, 3:157, 169; Tevbe Sûresi, 9:111; Yûnus Sûresi, 10:Tâhâ Sûresi, 20:72; Hac Sûresi, 20:72; Hac Sûresi, 22:58; Kaf Sûresi,50:4Hadîd Sûresi, 57:21.3. bk. Bakara Sûresi, 2:1554; Âl-i İmran Sûresi, 3:14; Nisâ Sûresi, 4:74, 94;TevbSûresi, 9:38; Nahl Sûresi, 16:30, 122; Furkan Sûresi, 25;15;Ankebût Sûresi, 29:6A’lâ Sûresi, 87:16.

Beşincisi: Kur’ân’ı dinleyen insana, Kur’ân’daki ilmhakikati ve nur-u hakikatle dünyanın mahiyetibildirmekliğiyle, dünyaya aşk ve alâka pek mânâolduğunu anlatmaktır.1 Yani, insana der ve ispat eder ki:

“Dünya bir kitab-ı Samedânîdir. Huruf ve kelimânefislerine değil, belki başkasının Zât ve sıfât ve esmâsındelâlet ediyorlar. Öyle ise mânâsını bil, al; nukuşunu bıragit.

“Hem bir mezraadır.2 Ek ve mahsulünü al, muhafaza emuzahrafatını at, ehemmiyet verme.

“Hem birbiri arkasında daim gelen, geçen âyinelmecmuasıdır. Öyle ise onlarda tecellî edeni bil, envârıgör ve onlarda tezahür eden esmânın tecelliyâtını anla vMüsemmâlarını sev; ve zevâle ve kırılmaya mahkûm olao cam parçalarından alâkanı kes.

“Hem seyyar bir ticaretgâhtır. Öyle ise alışverişini ya

gel; ve senden kaçan ve sana iltifat etmeyen kafilelerarkalarından beyhude koşma, yorulma.

“Hem muvakkat bir seyrangâhtır. Öyle ise nazar-ı ibretbak ve zahirî, çirkin yüzüne değil, belki Cemîl-i Bâkîybakan gizli, güzel yüzüne dikkat et, hoş ve faideli b



tenezzüh yap, dön; ve o güzel manzaraları irâe eden vgüzelleri gösteren perdelerin kapanmasıyla, akılsız çocugibi ağlama, merak etme.

“Hem bir misafirhanedir. Öyle ise, onu yapa

Mihmandar-ı Kerîmin izni dairesinde ye, iç, şükret. Kanundairesinde işle, hareket et. Sonra arkana bakma, çık, gHerzekârâne, fuzulî bir surette karışma. Senden ayrılan vsana ait olmayan şeylerle mânâsız uğraşma ve geçiişlerine bağlanıp boğulma” gibi zahir hakikatlerldünyanın iç yüzündeki esrarı gösterip dünyadan mufaraka

gayet hafifleştirir, belki hüşyar olanlara sevdirir vrahmetinin herşeyde ve her şe’ninde bir izi bulunduğungösterir.

İşte Kur’ân şu beş veche işaret ettiği gibi, başka husuvecihlere dahi âyât-ı Kur’âniye işaret ediyor. Veyl kimseye ki, şu beş vecihten bir hissesi olmaya.

1. bk. Nisâ Sûresi, 4:94, 134; Yûnus Sûresi, 10:24; Kehf Sûresi, 18:45-46; TâhSûresi, 20:131.2. bk. el-Gazâlî, İhyâu Ulûmi’d-Dîn4:19; es-Sehâvî, el-Makâsıdü’l-Hasene s. 497.



ve geçmiş zaman, ecdadımın bir mezar-ı ekberi suretindgöründü. Teselli yerine vahşet verdi.HAŞİYE 1

HAŞİYE 1İman, o vahşetli mezar-ı ekberi, ünsiyetli bir meclis-i münevver ve bmecma-ı ahbap gösterir.

ست ن م ر ب ق ا د ر ف :ه ك م دي د پ چ ر د وSonra soldaki istikbale baktım, derman bulamadım

Belki yarınki gün, benim kabrim; ve istikbal ise, emsalimve nesl-i âtinin bir kabr-i ekberi suretinde görünüp, ünsiydeğil, belki vahşet verdi. HAŞİYE 2

HAŞİYE 2İman ve huzur-u iman, o dehşetli kabr-i ekberi, sevimli saadsaraylarında bir davet-i Rahmâniye gösterir.

ست ن م با ر ط ض ا ر پ م س ج تو با ت : زو ر مي إ وSoldan dahi hayır görünmediği için, hazır güne baktım

Gördüm ki, şu gün, güya bir tabuttur. Harekemezbuhânede olan cismimin cenazesini taşıyor. HAŞİYE 1

HAŞİYE 1İman, o tabutu, bir ticaretgâh ve şaşaalı bir misafirhane gösterir.

س ت ا ه دا ت سي ا ن م ء زا ن ج ر م ع ر س ر بİşbu cihetten dahi devâ bulamadım. Sonra başım

kaldırıp şecere-i ömrümün başınabaktım. Gördüm ki, ağacın tek meyvesi benim cenazemdir ki, o ağacınüstündduruyor, bana bakıyor. HAŞİYE 2

HAŞİYE 2İman, o ağacın meyvesini cenaze değil, belki ebedî hayata mazhar vebedî saadete namzet olan ruhumun eskimiş yuvasından yıldızlarda gezme



için çıktığını gösterir.

ن م ما ظ ع ر ت س كا خ و ن م ت ق ل خ كا خ بآ : م د ق ر د تس ا

O cihetten dahi meyus olup başımı aşağıya eğdimBaktım ki, aşağıda, ayak altında, kemiklerimin toprağı imebde-i hilkatimin toprağı birbirine karışmış gördümDerman değil, derdime dert kattı.HAŞİYE 3

HAŞİYE 3İman, o toprağı, rahmet kapısı ve Cennet salonunun perdeolduğunu gösterir.

چي ه دا ي ن ب ى ب ءا ي ن د ن ي ا : م ني ب ، م ر ك ني م س پ ر د نو چد ر ه چي س ت

Ondan dahi nazarı çevirip arkama baktım. Gördüm k

esassız, fâni bir dünya, hiçlik derelerinde ve adezulümatında yuvarlanıp gidiyor. Derdime merhem değbelki vahşet ve dehşet zehrini ilâve etti. HAŞİYE 4

HAŞİYE 4İman, o zulümatta yuvarlanan dünyayı, vazifesi bitmiş, mânâsını ifadetmiş, neticelerini kendine bedel vücutta bırakmış mektubât-ı Samedâniye vsahâif-i nukuş-u Sübhâniye olduğunu gösterir.

س ت ا ه دا ش ك ر ب ق ر د ، م ن ي م ر ظ ن ء زا د ن ا : شي پ ر د وارس ت دي د ب زا ر د رو د ب د ب ا ها ر و

Onda dahi hayır görmediğim için ön tarafıma, ileriy



nazarımı gönderdim. Gördüm ki, kabir kapısı yolumubaşında açık görünüp, onun arkasında ebede giden cadduzaktan uzağa nazara çarpıyor. HAŞİYE 5

HAŞİYE 5İman, o kabir kapısını âlem-i nur kapısı ve o yol dahi saadet-i ebediyyolu olduğunu gösterdiğinden, dertlerime hem derman, hem merhem olur.

ى ن يس ت د ر د س ت زي چ ى را ي ت خ ا ء ز ج ز ج ا ر مİşte şu altı cihette ünsiyet ve teselli değil, belki dehş

ve vahşet aldığım onlara mukabil, benim elimde bir cüzihtiyarîden başka hiçbir şey yoktur ki, ona dayanıp onun

mukabele edeyim. HAŞİYE 1

HAŞİYE 1İman, o cüz-i lâyetecezzâ hükmündeki cüz-ü ihtiyarî yerine, gayrmütenâhi bir kudrete istinad etmek için bir vesika verir. Ve belki iman bvesikadır.

اه ،و ه م ك م ع ي ار اس ت تو ك م ه ، ز جا ع م ه ء ز جۇا ه ك Halbuki o cüz-i ihtiyarî denilen silâh-ı insanî hem âci

hem kısadır. Hem ayarı noksandır. İcad edemez. Kisbdebaşka hiçbir şey elinden gelmez. HAŞİYE 2

HAŞİYE 2İman, o cüz-i ihtiyarîyi, Allah namına istimal ettirip, her şeye karkâfi getirir. Bir askerin cüzî kuvvetini devlet hesabına istimal ettiği vakit, binlkuvvetinden fazla işler görmesi gibi...

را د م ل ب ق ت س م ر د ه ن ، لو ل ح لا ج م ضا م ر د ه ناس ت ذو ف ن

Ne geçmiş zamanahulûl edebilir, ne de gelecek zaman



nüfuz edebilir. Mazi ve müstakbele ait emellerime velemlerime faidesi yoktur. HAŞİYE 3

HAŞİYE 3İman, dizginini cism-i hayvanînin elinden alıp kalbe, ruha tesliettiği için, maziye nüfuz ve müstakbele hulûl edebilir. Çünkü kalb ve ruhudaire-i hayatı geniştir.

س ت لا ي س نآ ك ي و ، لا ح نا م ز ني ا و ا نا د ي مO cüz-i ihtiyarînin meydan-ı cevelânı, kısacık ş

zaman-ı hazır ve bir ân-ı seyyaldir.

و آش ار ه ت ت ر د ق م ل ق ،ا ه ف ع ض و ا ه ر ق ف ه م ه ني ا ا ب د م ر س ل م ا و د ب ا ل ي م :”ا م ت ر ط ف ر د“ ،ت س ا ه ت ش و نİşte, şu bütün ihtiyaçlarımla ve zayıflığımla ve fakr v

aczimle beraber, altı cihetten gelen dehşetler v

vahşetlerle perişan bir halde iken, kalem-i kudretle sahifefıtratımda ebede uzanan arzular ve sermede yayılaemeller âşikâre bir surette yazılmıştır, mahiyetimde deedilmiştir.

ه ه س ت ،ه س ت چ ر ه ه ل بBelki dünyada ne varsa, nümuneleri fıtratımda vard

Umum onlara karşı alâkadarım. Onlar için çalıştırıyorumçalışıyorum.

ك د ار س ت ر ز ب ر ظ ن د م ء ر ئآ د د ن نا م جا ي ت ح ا ء ر ئا د



İhtiyaç dairesi, nazar dairesi kadar büyüktür, geniştir.

د س ر زي ن جا ي ت ح ا د س ر ما د ك لا ي خ

ه ن يس ت در ا ح ت ي اج ه س ت چ ر ه ت س د ر دHattâ, hayal nereye gitse, ihtiyaç dairesi dahi oraygider; orada da hâcet vardır. Belki, her ne ki elde yoihtiyaçta vardır. Elde olmayan ihtiyaçta vardır; eldbulunmayan ise hadsizdir.

اه س ت تو ك ها تو ك ت س د ء ر ئآ د و چ م ه را د ت ق ا ء ر ئآ دHalbuki daire-i iktidar, kısa elimin dairesi kadar kısa v

dardır.

س ت نا ه ج ر د ق ب ا م تا جا ح و ر ق ف س پDemek, fakr ve ihtiyaçlarım dünya kadardır.

س ت ا ”ا ز ج ت ي ال ء ز ج“ :و چ م ه ا م ءه يا م ر سSermayem ise, cüz-i lâyetecezzâ gibi cüz’î bir şeydir.

ام س ت؟ د ك تا جا ح تا ن ئا ك ني ا و ما د ك ء ز ج ني اİşte, şu cihan kadar ve milyarlar ile ancak istihsal edile

hâcet nerede? Ve bu beş paralık cüz-ü ihtiyarî neredeBununla onların mübayaasına gidilmez, bununla onlkazanılmaz. Öyle ise başka bir çare aramak gerektir.



ن م ء را چ ن ت ش ذ ك م زا ب زي ن ء ز ج ني ا ز ا ،و ت ها ر ر د پ سس ت ا

O çare ise şudur ki: O cüz-i ihtiyarîden dahi vaz geçi

irade-i İlâhiyeye işini bırakıp, kendi havl ve kuvvetindeteberri edip, Cenâb-ı Hakkın havl ve kuvvetine ilticederek hakikat-i tevekküle yapışmaktır. Yâ Rab! Madeçare-i necat budur; Senin yolunda o cüz-i ihtiyarîden vageçiyorum ve enaniyetimden teberri ediyorum.

ت يا ه ن ى ب ت م ح ر ، د و ش ن م ري ك ت س د و ت ت يا ن ع ا ت ت س ا ن م ها ن پو تTa, Senin inâyetin, acz ve zaafıma merhameten elimi tutsu

Hem, ta Senin rahmetin, fakr ve ihtiyacıma şefkat edip ban

istinadgâh olabilsin, kendi kapısını bana açsın. ه ي ك ت ، ت سا ت فا ي ت م ح ر ت يا ه ن ى ب ر ح ب ه ك س ك نر ه س ر اب س ت ط ق ك ي ه ك ى را ي ت خ ا ء ز ج ني ا ر ب د ن ك ه نEvet, her kim ki rahmetin nihayetsiz denizini bulselbette bir katre serap hükmünde olan cüz-i ihtiyarın

itimat etmez, rahmeti bırakıp ona müracaat etmez.

اب س ت خ و چ م ه نا ك د ن ز ني ا ! ها و ي ا



ي اد ه م ۇچ ب اد س ت ن ب ى ب ر م ع ني وEyvah, aldandık! Şu hayat-ı dünyeviyeyi sabit zannetti

O zan sebebiyle bütün bütün zayi ettik. Evet, şu güzerânhayat bir uykudur; bir rüya gibi geçti. Şu temelsiz ömüdahi bir rüzgâr gibi uçar, gider.

م الآ ا ق ب ى ب لا مآ ،ت س ا ا ن ف ب ا ي ن د لا و ز ب نا س ن اس ت اا ق ب ب

Kendine güvenen ve ebedî zanneden mağrur insazevâle mahkûmdur, sür’atle gidiyor. Hane-i insan oladünya ise, zulümat-ı ademe sukut eder. Emeller bekàsıelemler ruhta bâki kalır.

ن ك ا د ف ا ر دو خ نا ف دو جۇ ! ما ج ر ف ا ن س ف ن ى ا ا ي بيع ه ه س ت د و ت س ه ني ا ه ك ا ر دو خ ق لا خ

Madem hakikat böyledir. Gel, ey hayata çok müştak vömre çok talip ve dünyaya çok âşık ve hadsiz emellerle velemlerle müptelâ bedbaht nefsim! Uyan, aklını başına a

Nasıl ki yıldızböceği kendi ışıkçığına itimat eder, gecenhadsiz zulümatında kalır. Balarısı kendine güvenmediiçin gündüzün güneşini bulur; bütün dostları olan çiçeklegüneşin ziyasıyla yaldızlanmış müşahede eder.

Öyle de, kendine, vücuduna ve enaniyetine dayansa



yıldızböceği gibi olursun. Eğer sen fâni vücudunu, vücudu sana veren Hâlıkın yolunda feda etsen, balarısı giolursun, hadsiz bir nur-u vücut bulursun. Hem feda eÇünkü şu vücut sende vedia ve emanettir.

ن ا ز ا ، د با ي ا ق ب ا ت ن ك ا ن ف ه دا دو ا و و ا ك ل م و ت س تا ب ث ا ” ف نلا ف ن“ :ه ك ى ر سHem Onun mülküdür, hem O vermiştir. Öyle is

minnet etmeyerek ve çekinmeyerek fena et, feda et,

bekà bulsun. Çünkü nefy-i nefy ispattır. Yani, yok yok ise,vardır. Yok, yok olsa, var olur.

و ت ز ا د ر خ م ا ر دو خ ك ل م دو خ م ر ك ر پ ىا د خ

و ن گ اه د ار اس ت ت ىا ر ب ه دا د نا ر گ ى ب ىا ه بHâlık-ı Kerîm, kendi mülkünü senden satın alıyoCennet gibi büyük bir fiyatı verir. Hem o mülkü senin içgüzelce muhafaza ediyor, kıymetini yükselttiriyor. Yinsana hem bâki, hem mükemmel bir surette verecektÖyle ise, ey nefsim, hiç durma. Birbiri içinde beş kârlı b

ticareti yap. Ta beş hasâretten kurtulup, beş ribhi birdekazanasın.1

1. Buradaki beş kâr ve beş hasâret için Altıncı Söze bakınız.



ني ل ف ال ا ب ح ا ال ل اق ل ف ا ا م ل ف1

ه لا لي ل خ ن م ( ني ل ف ال ا ب ح ا ال) ع ن ن ا ب ا د ق ل1. “[Yıldız] batıp gidince, [İbrahim] ‘Ben batıp gidenleri sevmem’ dedi.” En’âSûresi, 6:76.

İbrahim Aleyhisselâmdan sudur ile kâinatın zevâl völümünü ilân eden nây-ı ني ل ف ال ا ب ح ا ال beni ağlattırdı.

ه لا ن و ش ن م تا ي كا ب تا ر ط ق ى ب ل ق ن ي ع ت ب ص فOnun için kalb gözü ağladı ve ağlayıcı katreleri dökt

Kalb gözü ağladığı gibi, döktüğü herbir damlası da o kadhazindir; ağlattırıyor, güya kendisi de ağlıyor. O damlalagelecek Farisî fıkralardır.

ه لا م ال ك ف ى ب ن ى ا مي ح ن م م ال ك ري س ف ت ل



İşte o damlalar ise, Nebiyy-i Peygamber olan bhakîm-i İlâhînin Kelâmullah içinde bulunan bir kelâmınbir nevi tefsiridir.

بو ب ح م ن د ش م گ ”ه د لو ف ا“ ت سا بي ز م نGüzel değil batmakla kaybolan bir mahbup. Çünkzevâle mahkûm, hakikî güzel olamaz. Aşk-ı ebedî içyaratılan ve âyine-i Samed olan kalb ile sevilmez vsevilmemeli.

بو ل ط م ن د ش ب ي غ ”ه د بو ر غ“ د ز ر ا م نBir matlup ki gurupta gaybûbet etmeye mahkûmdukalbin alâkasına, fikrin merakına değmiyor. Âmâle merolamıyor. Arkasında gam ve kederle teessüf etmeye lâydeğildir. Nerede kaldı ki, kalb ona perestiş etsin ve on

bağlansın, kalsın! م هاو خ م ن“ ه دا ن ف” دو ص ق م ن د ش و ح مBir maksut ki fenâda mahvoluyor; o maksudu istemem

Çünkü fâniyim. Fâni olanı istemem, neyleyeyim?

دو ب ـ ع م ن د ش ن ف د ”ه د لا و ز“ م ناو خ م نBir mâbud ki zevâlde defnoluyor; onu çağırmam, on

iltica etmem. Çünkü nihayetsiz muhtacım ve âcizim. Âcolan, benim pek büyük dertlerime devâ bulamaz, ebeyaralarıma merhem süremez. Zevâlden kendi



kurtaramayan nasıl mâbud olur?

د ن ز م ( ني ل ف ال ا ب ح ا ال) ءا د ن ، د را د م دا ي ر ف ل ق ع حو ر

Evet, zahire müptelâ olan akıl, şu keşmekeş kâinatperestiş ettiği şeylerin zevâlini görmekle meyusâne ferya

eder. Ve bâki bir mahbubu arayan ruh dahi, ب ح ا ني ل ف ال ا1

feryadını ilân ediyor.

1. “Batıp gidenleri sevmem.” En’âm Sûresi, 6:76.

قا ر ف م با ت م ن م ناو خ م ن م هاو خ م نİstemem, arzu etmem, tâkat getirmem mufarakati!

ق ال ت س پ ر د لا و ز ن ي ا ”ه قا ر م“ د ز ر ا م نDer-akap zevâlle acılanan mülâkatlar, keder ve merak

değmez; iştiyaka hiç lâyık değildir. Çünkü zevâl-i lezzelem olduğu gibi, zevâl-i lezzetin tasavvuru dahi belemdir. Bütün mecazî âşıkların divanları, yani aşknamele

olan manzum kitapları, şu tasavvur-u zevâlden geleelemden birer feryattır. Herbirinin bütün divan-ı eş’ârınruhunu eğer sıksan, elemkârâne birer feryat damlar.

م ب ل ق د ن ز م ( ني ل ف ال ا ب ح ا ال) ني ر ك ى د ر د نا ز ا



İşte, o zevâl-âlûd mülâkatlar, o elemli mecamuhabbetler derdinden ve belâsındandır ki, kalbi

İbrahimvâri ني ل ف ال ا ب ح ا ağlamasıyla ağlıyor vال

bağırıyor.

ن دا ن ف د زي خا ق ب ى زا خا ق ب نا ف ن ي ا ر دEğer şu fâni dünyada bekà istiyorsan, bekà fenâda

çıkıyor. Nefs-i emmâre cihetiyle fenâ bul ki, bâki olasın.

اي ه” ق ب“ ا ي ن د ز ا ه ك ، ني ب م د ع م ه ، ن ك ا د ف م ه ، د ش ا ن ف” ن دا ن ف“ ها رDünyaperestlik esasatı olan ahlâk-ı seyyieden tecerrü

et, fâni ol. Daire-i mülkünde ve malındaki eşyaMahbub-u Hakikî yolunda feda et. Mevcudatın ademnüm

akıbetlerini gör. Çünkü şu dünyadan bekàya giden yofenâdan gidiyor.

د ن ز م ( ني ل ف ال ا ب ح ا ال) ني ن ا ، د را د م را زي ف ر ك ف نا د ج و

Esbab içine dalan fikr-i insanî, şu zelzele-i zevâdünyadan hayrette kalıp meyusâne fîzar ediyor. Vücud

hakikî isteyen vicdan, İbrahimvâri ب ح ا ني ل ف ال ا1

enîniyle mahbubat-ı mecaziyeden ve mevcudat



zâileden kat’-ı alâka edip Mevcud-u Hakikîye ve MahbubSermedîye bağlanıyor.

1. “Batıp gidenleri sevmem” En’âm Sûresi, 6:76.

ها ر و د نا ف ز ا د ر ف ر ه ر د :ه ك ! م نا دا ن س ف ن ى ا نا د ب نا نا ج نا ج ر س و د ، قا ب ا ب ت س هEy nâdan nefsim! Bil ki, çendan dünya ve mevcud

fânidir; fakat her fâni şeyde, bâkiye îsal eden iki ybulabilirsin ve can ve canan olan Mahbub-u Lâyezâl

tecellî-i cemâlinden iki lem’ayı, iki sırrı görebilirsin. Aşart ki, suret-i fâniyeden ve kendinden geçebilirsen...

ري ب ا م س ا ا ه را ث ا س پ و ت س ه ما ع ن ا ا ه ت م ع ن ر د ه ك ا ن ع م ى ب ر ش ق نا ا ن ف ر د ن زي م و ،ى ز غ م

Evet, nimetiçinde in’âm görünür, Rahmân’ın iltifahissedilir. Nimetten in’âma geçsen, Mün’imi bulursuHem, her eser-i Samedânî, bir mektup gibi, bir SânZülcelâlin esmâsını bildirir. Nakıştan mânâya geçsen, esmyoluyla Müsemmâyı bulursun. Madem şu masnua

fâniyenin mağzını, içini bulabilirsin; onu elde et, mânâskabuğunu, kışrını acımadan fenâ seyline atabilirsin.

،ا ن ع م نا خ ب ا ن ع م ر پ ظ ف ل ا م س ا ز :د ن يو گ ا ه را ثآ ل بى س و د ا ب ظ ف ل نآ ا و ه ر د ن زي م و



Evet, masnuatta hiçbir eser yok ki, çok mânâlı bir lâfzmücessem olmasın, Sâni-i Zülcelâlin çok esmâsıokutturmasın. Madem şu masnuat elfazdır, kelimakudrettir; mânâlarını oku, kalbine koy, mânâsız kalan elfâbilâpervâ zevâlin havasına at. Arkalarından alâkadarân

bakıp meşgul olma.

ى ا ن زي م ( ني ل ف ال ا ب ح ا ال) ثا ي غ ، د را د م دا ي ر ف ل ع ق م س ف ن

İşte, zahirperest ve sermayesi âfâkî malûmattan ibarolan akl-ı dünyevî, böyle silsile-i efkârı hiçe ve ademincirar ettiğinden, hayretinden ve heybetinden meyusânferyad ediyor. Hakikate giden bir doğru yol arıyor. Madeuful edenlerden ve zevâl bulanlardan ruh elini çekti. Kadahi mecazî mahbuplardan vaz geçti. Vicdan da

fânilerden yüzünü çevirdi. Sen dahi, biçare nefsimİbrahimvâri ني ل ف ال ا ب ح ا ال1

gıyâsını çek, kurtul.

: ىو خ ق ش ع ” ما ج“ ا د ي ش و ا د يو گ شو خ ه چFıtratı aşkla yoğrulmuş gibi sermest-i câm-ı aşk ola

Mevlânâ Câmi, kesretten vahdete yüzleri çevirmek içibak, ne güzel söylemiş:

، هاو خ 1 ناو خ ي2

، ىو ج ي3 ، ني ب ي4

، نا د ي5

، ىو ك ي6



demiştir.HAŞİYE-1Yani;

1. “Batıp gidenleri sevmem.” En’âm Sûresi, 6:76.Haşiye-1 Yalnız bu satır Mevlânâ Câmî‘nin kelâmıdır.

1. Yalnız Biri iste; başkaları istenmeye değmiyor.

2. Biri çağır; başkaları imdada gelmiyor.3. Biri talep et; başkaları lâyık değiller.

4. Biri gör; başkaları her vakit görünmüyorlazevâlperdesinde saklanıyorlar.

5. Biri bil; marifetine yardım etmeyen başka bilmeklfaidesizdir.

6. Biri söyle; Ona ait olmayan sözler mâlâyâsayılabilir.

و ه بو ب ح م لا و ه بو ل ط م لا و ه ما ج ى ا ت ق د ص م ع دۇب ع م لا و ه دو ص ق م لاEvet, Câmi’, pek doğru söyledin. Hakikî mahbub, haki

matlub, hakikî maksud, hakikî mâbud yalnız Odur.

م لا ع د ن ذي م ر با ر ب “و ه ال ا ه ل ا ال” ه ك Çünkü bu âlem, bütün mevcudatıyla, muhtelif dilleriylayrı ayrı nağamâtıyla, zikr-i İlâhînin halka-i kübrâsınd

beraber1ه ا ال ه و ل ا الder, vahdâniyete şehadet eder.



ني ل ف ال ا ب ح ا2’in açtığı yaraya merhem sürüyor ve alâka

kestiği mecazî mahbuplara bedel bir Mahbub-u Lâyezâlîgösteriyor.

1. “Ondan başka hiçbir ilâh yoktur.” Haşir Sûresi, 59:22.

2. “Batıp gidenleri sevmem” En’âm Sûresi, 6:76.



Bundan yirmi beş sene kadar evvel İstanbul BoğazındaYuşa Tepesinde, dünyanın terkine karar verdiğim bir zamandbir kısım mühim dostlarımbeni dünyaya, eski vaziyetimdöndürmek için yanıma geldiler. Dedim: “Yarına kadar bebırakınız; istihare edeyim.” Sabahleyin kalbime bu iki levhhutur etti. Şiire benzer, fakat şiir değiller. O mübarek hatıran

hatırı için ilişmedim. Geldiği gibi muhafaza edildi. YirmÜçüncü Sözün âhirine ilhak edilmişti. Makam münasebetiyburaya alındı.

Birinci LevhaEhl-i gaflet dünyasının hakikatini tasvir eder levhadır.



Beni dünyaya çağırma,Demâ gaflet hicab oldu;Bütün eşya u mevcudat,Vücut desen, onu giydim,Hayat desen onu tattım,Akılayn-ı ikab oldu,Ömür ayn-ı hevâ oldu,Amel ayn-ı riya oldu,Visal nefs-i zevâl oldu,Bu envarzulümat oldu,

Bu savtlar nây-ı mevt oldu,Ulûmevhâma kalb oldu,Lezzet ayn-ı elem oldu,Habibdesen onu buldum,



Ona geldim fenâ gördüm.Ve nur-u Hak nihan gördüm.Birer fâni muzır gördüm.Ah, ademdi, çok belâ gördüm.Azap-ender azap gördüm.

Bekàyı bir belâ gördüm.Kemâl ayn-ı heba gördüm.Emel ayn-ı elem gördüm.Devâyı ayn-ı dâ gördüm.Bu ahbabı yetim gördüm.

Bu ahyâyı mevat gördüm.Hikemde bin sekam gördüm.Vücutta bin adem gördüm.Ah, firakta çok elem gördüm.

İkinci LevhaEhl-i hidayet ve huzurun hakikat-i dünyalarına işaret eder

levhadır.



Demâ gaflet zevâl buldu,Vücut, burhan-ı Zât oldu,Akıl, miftah-ı kenz oldu,Kemâlin lem'ası söndü,Zevâlayn-ı visal oldu,Ömür nefs-i ameloldu,Zalâmzarf-ı ziya oldu,Bütün eşya enîs oldu,Bütün zerrat-ı mevcudat,Fakrı kenz-i gınâbuldum,

Eğer Allah'ı buldunsaEğer Mâlik-i Mülke memlûkisenEğer hodbin ve kendi nefsine mâliksenBilâ-haddin azaptır, tad,



Ve nur-u Hak ayan gördüm.Hayat, mir'ât-ı Haktır, gör.Fenâ, bâb-ı bekàdır, gör.Fakat şems-i cemâl var, gör.Elem, ayn-ı lezzettir, gör.

Ebed ayn-ı ömürdür, gör.Bu mevtte, hak hayat var, gör.Bütün asvat zikirdir, gör.Birer zâkir, müsebbih gör.Aczde tam kuvvet var, gör.

Bütün eşya senindir, gör.Onun mülkü senindir, gör.Bilâ-addin belâdır, gör,Belâ gayet ağırdır, gör.



Yirmi Üçüncü SözŞu Sözün iki Mebhası vardır.

ل ف س ا ها ن د د ر م ث مي و ق ت ن س ح اى ف نا س ن ال ا ان ق ل خ د ق ل تا ح لا صلا او ل م ع و او ن م ا ني ذ لا ال ا ني ل فا س1

1. “And olsun ki, Biz insanı en güzel bir şekilde yarattık. Sonra da onu enaşağseviyeye indirdik-ancak iman eden ve güzel işler yapanlarmüstesna.” TSûresi, 95:4-6.

Birinci Mebhas İMANIN binler mehâsininden yalnız beşini, Beş Nok

içinde beyan ederiz.

BİRİNCİ NOKTA

İnsan, nur-u iman ile âlâ-yı illiyyîne çıkar, Cennete lâybir kıymet alır. Ve zulmet-i küfür ile esfel-i sâfilîne düşeCehenneme ehil olacak bir vaziyete girer. Çünkü, imainsanı Sâni-i Zülcelâline nisbet ediyor. İman bir intisaptÖyle ise, insan, iman ile insanda tezahür eden san’atİlâhiye ve nukuş-u esmâ-i Rabbâniye itibarıyla bir kıym



alır. Küfür o nisbeti kat’ eder. O kat’dan, san’at-ı Rabbâniygizlenir. Kıymeti dahi yalnız madde itibarıyla olur. Maddise, hem fâniye, hem zâile, hem muvakkat bir hayahayvanî olduğundan, kıymeti hiç hükmündedir.

Bu sırrı bir temsille beyan edeceğiz. Meselâ, insanlarsan’atları içinde, nasıl ki maddenin kıymetiyle san’atkıymeti ayrı ayrıdır. Bazan müsavi, bazan madde dahkıymettar; bazan oluyor ki, beş kuruşluk demir gibi bmaddede beş liralık bir san’at bulunuyor. Belki, bazaantika olan bir san’at birmilyon kıymeti aldığı hald

maddesi beş kuruşa da değmiyor. İşte, öyleantika bsan’at, antikacıların çarşısına gidilse, hârika-pîşe ve peeski, hünerver san’atkârına nisbet ederek, o san’atkârı yaetmekle ve o san’atla teşhir edilse, bir milyon fiyatla satılEğer kabademirciler çarşısına gidilse, beş kuruşluk bdemir bahasınaalınabilir.

İşte, insan, Cenâb-ı Hakkın böyle antika bir san’atıdVe en nazik ve nazenin bir mu’cize-i kudretidir ki, insabütün esmâsının cilvesine mazhar ve nakışlarına medar vkâinata bir misal-i musağğar suretinde yaratmıştır.

Eğer nur-u iman, içine girse, üstündeki bütün mânid

nakışlar, o ışıkla okunur. O mü’min, şuurla okur ve intisapla okutur. Yani, “Sâni-i Zülcelâlin masnuuyummahlûkuyum, rahmet ve keremine mazharım” gimânâlarla, insandaki san’at-ı Rabbâniye tezahür edeDemek, Sâniine intisaptan ibaret olan iman, insandabütün âsâr-ı san’atı izhar eder. İnsanın kıymeti, o san’a



Rabbâniyeye göre olur; ve âyine-i Samedâniye itibarıyladO halde, şu ehemmiyetsiz olan insan, şu itibarla bütümahlûkat üstünde bir muhatab-ı İlâhî ve Cennete lâyık bmisafir-i Rabbânî olur.

Eğer kat’-ı intisaptan ibaret olan küfür, insanın içingirse, o vakit bütün o mânidar nukuş-u esmâ-i İlâhiykaranlığa düşer, okunmaz. Zira, Sâni unutulsa, Sânmüteveccih mânevî cihetler de anlaşılmaz, adeta başaşadüşer. O mânidar âli san’atların ve mânevî âli nakışlarçoğu gizlenir. Bâki kalan ve gözle görülen bir kısmı is

süflî esbaba ve tabiata ve tesadüfe verilip, nihayet sukeder. Herbiri birer parlak elmas iken, birer sönük şişolurlar. Ehemmiyeti yalnız madde-i hayvaniyeye bakaMaddenin gayesi ve meyvesi ise, dediğimiz gibi, kısacık bömürde, hayvânâtın en âcizi ve en muhtacı ve en kederliolduğu bir halde, yalnız cüz’î bir hayat geçirmektir. Sonr

tefessüh eder, gider. İşte, küfür böyle mahiyet-i insaniyeyıkar, elmastan kömüre kalb eder.

İKİNCİ NOKTA

İman nasıl ki bir nurdur; insanı ışıklandırıyor, üstündyazılan bütün mektubât-ı Samedâniyeyi okutturuyor. Öy

de, kâinatı dahi ışıklandırıyor. Zaman-ı mazi ve müstakbezulümattan kurtarıyor. Şu sırrı, bir vakıada

1 رو نلا ل ا تا م ل ظلا ن م م ه ج ر خ ي اۇن م ا ني ذ لا ل و ه لâyet-i kerimesinin bir sırrına dair gördüğüm bir temsil



beyan ederiz. Şöyle ki:

1. “Allah, iman edenlerin dostu ve yardımcısıdır; onları inkâr karanlıklarındakurtarıp hidayet nuruna kavuşturur.” Bakara Sûresi, 2:257.

Bir vakıa-i hayaliyede gördüm ki: İki yüksek dağ va

birbirine mukabil. Üstünde dehşetli bir köprü kurulmuKöprünün altında pek derin birdere. Ben o köprünüüstünde bulunuyorum. Dünyayı da, her tarafı,karanlıkesif bir zulümat istilâ etmişti.

Ben sağ tarafıma baktım, nihayetsiz bir zulümat içindbir mezar-ı ekber gördüm, yani tahayyül ettim. S

tarafıma baktım; müthiş zulümat dalgaları içinde azîfırtınalar, dağdağalar, dâhiyeler hazırlandığını görüyor gioldum. Köprünün altına baktım; gayet derin bir uçurugörüyorum zannettim. Bu müthiş zulümâta karşı, sönük bcep fenerim vardı, onu istimal ettim. Yarım yamalakışığıybaktım; pek müthiş bir vaziyet bana göründü. Hat

önümdekiköprünün başında ve etrafında öyle müthejderhalar, arslanlar,canavarlar göründü ki, “Keşke bu cefenerim olmasaydı, bu dehşetlerigörmeseydim!” dedim. feneri hangi tarafa çevirdimse, öyle dehşetleraldım“Eyvah, şu fener başıma belâdır” dedim.

Ondan kızdım, o cep fenerini yere çarptım, kırdım. Güyonun kırılması,dünyayı ışıklandıran büyük elektrlâmbasının düğmesine dokundum gibi,birden o zulümboşandı. Her taraf o lâmbanın nuruyla doldu, herşeyhakikatini gösterdi. Baktım ki, o gördüğüm köprü, gaymuntazam yerde, ova içinde bir caddedir. Ve sağ tarafımd



gördüğüm mezar-ı ekber, baştan başa güzel, yeşbahçelerle nuranî insanların taht-ı riyasetinde ibadet hizmet ve sohbet ve zikir meclisleri olduğunu fark ettimVe sol tarafımda, fırtınalı, dağdağalı zannettiğiuçurumlar, şahikalar ise, süslü, sevimli, cazibedar ola

dağların arkalarında azîm bir ziyafetgâh, güzel bseyrangâh, yüksek bir nüzhetgâh bulunduğunu hayal meygördüm. Ve o müthiş canavarlar, ejderhalar zannettiğimahlûklar ise, mûnis deve, öküz, koyun, keçi gihayvânât-ı ehliye olduğunu gördüm. “Elhamdü lillâhi anûri’l-îmân” diyerek,

رو نلا ل ا تا م ل ظلا ن م م ه ج ر خ ي او ن م ا ني ذ لا ل و ه 1ل

âyet-i kerimesini okudum, o vakıadan ayıldım.

İşte, o iki dağ mebde-i hayat, âhir-i hayat, yani âlemarz ve âlem-i berzahtır. O köprü ise hayat yoludur. O sataraf ise geçmiş zamandır. Sol taraf ise istikbaldir. O cefeneri ise, hodbin ve bildiğine itimad eden ve vahysemâvîyi dinlemeyen enâniyet-i insaniyedir. O canavarlzannolunan şeyler ise, âlemin hâdisâtı ve acmahlûkatıdır. İşte, enâniyetine itimad eden, zulümâgaflete düşen, dalâlet karanlığına müptelâ olan adam, vakıada evvelki halime benzer ki, o cep feneri hükmündnâkıs ve dalâlet-âlûd malûmatla, zaman-ı maziyi bmezar-ı ekber suretinde ve adem-âlûd bir zulümat içindgörüyor. İstikbali, gayet fırtınalı ve tesadüfe bağlı bvahşetgâh gösterir. Hem, herbirisi bir Hakîm-i Rahîm



birer memur-u musahharı olan hâdisat ve mevcudamuzır birer canavar hükmünde bildirir,

رو نلا ن م م ه نو ج ر خ ي تو غا طلا م ه ىا ي ل و ا او ر ف ك ني ذ لا و

تا م ل ظلا لا2

hükmüne mazhar eder.

Eğer hidayet-i İlâhiye yetişse, iman kalbine girse, nefsfiravuniyeti kırılsa, kitabullahı dinlese, o vakıada ikinhalime benzeyecek. O vakit, birden kâinat bir gündü

rengini alır, nur-u İlâhî ile dolar. Âlem3 ض ر ال ا و تاو م سلا رۇن ه ل ا

âyetini okur. O vakit, zaman-ı mazi, bir mezar-ı ekbdeğil, belki herbir asrı bir nebînin veya evliyanın taht

riyasetinde vazife-i ubûdiyeti ifa eden ervâh-ı sâfiycemaatlerinin, vazife-i hayatlarını bitirmekle Allahu ekbdiyerek makamât-ı âliyeye uçmalarını ve müstakbtarafına geçmelerini kalb gözüyle görür. Sol tarafına bakki, dağlar misal bazı inkılâbât-ı berzahiye ve uhreviyarkalarında, Cennetin bağlarındaki saadet saraylarınd

kurulmuş bir ziyafet-i Rahmâniyeyi, o nur-u imanuzaktan uzağa fark eder. Ve fırtına ve zelzele, tâun gihadiseleri, birer musahhar memur bilir. Bahar fırtınası vyağmur gibi hâdisâtı, sureten haşin, mânen çok lâthikmetlere medar görüyor. Hattâ, mevti, hayaebediyenin mukaddimesi ve kabri, saadet-i ebediyen



kapısı görüyor. Daha sair cihetleri sen kıyas eyle; hakikatemsile tatbik et.

1. “Allah, iman edenlerin dostu ve yardımcısıdır; onları inkkaranlıklarındankurtarıp hidayet nuruna kavuşturur.” Bakara Sûresi, 2:257.2. “İnkâr edenlerin dostu ise tâğutlarıdır; onları iman nurundan mahru

bırakıpinkâr karanlıklarına sürüklerler.” Bakara Sûresi, 2:257.3. “Allah göklerin ve yerin nurudur.” Nur Sûresi, 24:35.

ÜÇÜNCÜ NOKTA

İman hem nurdur, hem kuvvettir. Evet, hakikî imaelde eden adam, kâinata meydan okuyabilir ve imankuvvetine göre, hâdisâtın tazyikatından kurtulabil“Tevekkeltü alâllah” der, sefine-i hayatta kemâl-i emniyetlhâdisâtın dağlarvâri dalgaları içinde seyran eder. Bütüağırlıklarını Kadîr-i Mutlakın yed-i kudretine emanet ederahatla dünyadan geçer, berzahta istirahat eder. Sonrsaadet-i ebediyeye girmek için Cennete uçabilir. Yokstevekkül etmezse, dünyanın ağırlıkları, uçmasına değbelki esfel-i sâfilîne çeker.

Demek, iman tevhidi, tevhid teslimi, teslim tevekkültevekkül saadet-i dâreyni iktiza eder. Fakat yanlış anlamTevekkül, esbabı bütün bütün reddetmek değildir. Belkesbabı, dest-i kudretin perdesi bilip riayet ederek; esbab

teşebbüs ise, bir nevi dua-yı fiilî telâkki ederemüsebbebatı yalnız Cenâb-ı Haktan istemek ve neticeleOndan bilmek ve Ona minnettar olmaktan ibarettir.

Tevekkül eden ve etmeyenin misalleri, şu hikâyeye benzeVaktiyle iki adam, hem bellerine, hem başlarına ağır yükl



yüklenip, büyük bir sefineye birer bilet alıp girdiler. Birisgirer girmez yükünü gemiye bırakıp, üstünde oturunezaret eder. Diğeri, hem ahmak, hem mağrur olduğundayükünü yere bırakmıyor. Ona denildi:

“Ağır yükünü gemiye bırakıp rahat et.”O dedi: “Yok, ben bırakmayacağım. Belki zayi olur. Be

kuvvetliyim; malımı belimde ve başımda muhafazedeceğim.”

Yine ona denildi: “Bizi ve sizi kaldıran şu emniyet

sefine-i sultaniye daha kuvvetlidir, daha ziyade imuhafaza eder. Belki başın döner, yükünle beraber denizdüşersin. Hem gittikçe kuvvetten düşersin. Şu bükülmübelin, şu akılsız başın, gittikçe ağırlaşan şu yüklere takgetiremeyecek. Kaptan dahi, eğer seni bu halde görse, ydivanedir diye seni tard edecek; ya “Haindir, gemimi

itham ediyor, bizimle istihzâ ediyor. Hapsedilsin” diyemredecektir. Hem herkese maskara olursun. Çünkü, ehdikkat nazarında zaafı gösteren tekebbürünle, aczi gösteregururunla, riyayı ve zilleti gösteren tasannuunla kendihalka müdhike yaptın. Herkes sana gülüyor” denildiktesonra o biçarenin aklı başına geldi. Yükünü yere koyd

üstünde oturdu. “Oh, Allah senden razı olsun. Zahmettehapisten, maskaralıktan kurtuldum” dedi.

İşte, ey tevekkülsüz insan! Sen de bu adam gibi aklıbaşına al, tevekkül et. Tâ bütün kâinatın dilenciliğinden vher hadisenin karşısında titremekten ve hodfuruşluktan vmaskaralıktan ve şekavet-i uhreviyeden ve tazyika



dünyeviye hapsinden kurtulasın.

DÖRDÜNCÜ NOKTA

İman, insanı insan eder. Belki insanı sultan eder. Öyise, insanın vazife-i asliyesi, iman ve duadır. Küfür, insa

gayet âciz bir canavar hayvan eder.Şu meselenin binler delillerinden, yalnız hayvan v

insanın dünyaya gelmelerindeki farkları, o meseleye vâzbir delildir ve bir burhan-ı kàtıdır. Evet, insaniyet, imaileinsaniyet olduğunu, insan ile hayvanın dünyay

gelişindeki farklarıgösterir. Çünkü, hayvan, dünyaya geldivakit, adeta başka bir âlemde tekemmül etmiş gibistidadına göre mükemmel olarak gelir, yani gönderilir. Yiki saatte, ya iki günde veya iki ayda bütün şerâihayatiyesini ve kâinatla olan münasebetini ve kavânînhayatını öğrenir, meleke sahibi olur. İnsanın yirmi sened

kazandığı iktidar-ı hayatiyeyi ve meleke-i ameliyeyi, yirmgünde serçe ve arı gibi bir hayvan tahsil eder, yani onilham olunur.

Demek, hayvanın vazife-i asliyesi, taallümle tekemmetmek değildir; ve marifet kesbetmekle terakki etmedeğildir; ve aczini göstermekle medet istemek, dua etme

değildir. Belki vazifesi, istidadına göre taammüldür, ametmektir, ubûdiyet-i fiiliyedir.

İnsan ise, dünyaya gelişinde, herşeyi öğrenmeye muhtave hayat kanunlarına cahil; hattâ yirmi senede tamameşerâit-i hayatı öğrenemiyor. Belki âhir ömrüne kad



öğrenmeye muhtaç, hem gayet âciz ve zayıf bir suretdünyaya gönderilip, bir iki senede ancak ayağkalkabiliyor. On beş senede ancak zarar ve menfaati faeder; hayat-ı beşeriyenin muavenetiyle, ancamenfaatlerini celp ve zararlardan sakınabilir. Demek k

insanın vazife-i fıtriyesi, taallümle tekemmüldür, dua iubûdiyettir. Yani, “Kimin merhametiyle böyle hakîmânidare olunuyorum? Kimin keremiyle böyle müşfikanterbiye olunuyorum? Nasıl birisinin lütuflarıyla böynazeninâne besleniyorum ve idare ediliyorum?” bilmektve binden ancak birisine eli yetişemediği hâcâtına da

Kàdıu’l-Hâcâta lisan-ı acz ve fakr ile yalvarmaktır vistemek ve dua etmektir. Yani, aczin ve fakrın cenahlarıymakam-ı âlâ-yı ubûdiyete uçmaktır.

Demek, insan bu âleme ilim ve dua vasıtasıyla tekemmetmek için gelmiştir. Mahiyet ve istidat itibarıyla herşey ilm

bağlıdır. Ve bütün ulûm-u hakikiyenin esası ve madeni ve nuve ruhu marifetullahtır ve onun üssü’l-esası da iman-ı billâhtır

Hem insan, nihayetsiz acziyle nihayetsiz beliyyâmaruz ve hadsiz âdânın hücumuna müptelâ; ve nihayetsfakrıyla beraber nihayetsiz hâcâta giriftar ve nihayetsmetâlibe muhtaç olduğundan, vazife-i asliye-i fıtriye

imandan sonra, duadır. Dua ise, esas-ı ubûdiyettir.

Nasıl bir çocuk, eli yetişmediği bir meramını, barzusunu elde etmek için ya ağlar, ya ister. Yani, ya fiilî, ykavlî lisan-ı acziyle bir dua eder, maksuduna muvaffak oluÖyle de, insan, bütün zîhayat âlemi içinde nazik, nazeni



nazdar bir çocuk hükmündedir. Rahmânü’r-Rahîmdergâhında, ya zaaf ve acziyle ağlamak veya fakr vihtiyacıyla dua etmek gerektir. Tâ ki, makàsıdı onmusahhar olsun veya teshirin şükrünü eda etsin. Yoksa, bsinekten vâveylâ eden ahmak ve haylaz bir çocuk gib

“Ben kuvvetimle, bu kabil-i teshir olmayan ve bin derecondan kuvvetli olan acip şeyleri teshir ediyorum ve fikir vtedbirimle kendime itaat ettiriyorum” deyip küfrannimete sapmak, insaniyetin fıtrat-ı asliyesine zıt olduğgibi, şiddetli bir azâba kendini müstehak eder.

BEŞİNCİ NOKTAİman, duayı bir vesile-i kat’iye olarak iktiza ettiği v

fıtrat-ı insaniye onu şiddetle istediği gibi, Cenâb-ı Hadahi, “Duanız olmazsa ne ehemmiyetiniz var?” meâlinde,

1

م ك و ا ع د الو ل ى ب ر م ب ا و ب ع ي ا م ل قferman ediyor.

Hem2 م ل ب ج ت س ا نو ع د اemrediyor.

1. Furkan Sûresi, 25:77.2. “Bana dua edin, size cevap vereyim.” Mü’min Sûresi, 40:60.

Eğer desen: Birçok defa dua ediyoruz, kabul olmuyoHalbuki âyet umumîdir; ‘Her duaya cevap var’ ifadediyor.”

Elcevap: Cevap vermek ayrıdır, kabul etmek ayrıdır. Hdua için cevap vermek var. Fakat kabul etmek, hem aynmatlubu vermek, Cenâb-ı Hakkın hikmetine tâbidir.



Meselâ, hasta bir çocuk çağırır: “Ya hekim, bana bak.”

Hekim “Lebbeyk,” der. “Ne istersin?” Cevap verir.

Çocuk “Şu ilâcı ver bana” der.

Hekim ise, ya aynen istediğini verir, yahut onumaslahatına binaen ondan daha iyisini verir, yahhastalığına zarar olduğunu bilir, hiç vermez.

İşte, Cenâb-ı Hak, Hakîm-i Mutlak, hazır, nazır olduğiçin, abdin duasına cevap verir. Vahşet ve kimsesizldehşetini, huzuruyla ve cevabıyla ünsiyete çevirir. Fak

insanın hevâperestâne ve heveskârâne tahakkümüydeğil, belki hikmet-i Rabbâniyenin iktizasıyla, ymatlubunu veya daha evlâsını verir veya hiç vermez.

Hem dua bir ubûdiyettir. Ubûdiyet ise, semerâuhreviyedir. Dünyevî maksatlar ise, o nevi dua ve ibadet

vakitleridir. O maksatlar, gayeleri değil.Meselâ, yağmur namazı ve duası bir ibadett

Yağmursuzluk, o ibadetin vaktidir. Yoksa, o ibadet ve dua, yağmuru getirmek için değildir. Eğer sırf o niyetolsa, o dua, o ibadet hâlis olmadığından kabule lâyolmaz.

Nasıl ki, güneşin gurubu, akşam namazının vaktidHem güneşin ve ayın tutulmaları, “küsuf ve husunamazları” denilen iki ibadet-i mahsusanın vakitleridYani, gece ve gündüzün nuranî âyetlerinin nikaplanmasıybir azamet-i İlâhiyeyi ilâna medar olduğundan, Cenâb



Hak, ibâdını o vakitte bir nevi ibadete davet eder. Yoksanamaz, açılması ve ne kadar devam etmesi müneccihesabıyla muayyen olan ay ve güneşin husuf vküsuflarının inkişafları için değildir.

Aynı onun gibi, yağmursuzluk dahi, yağmur namazınvaktidir. Ve beliyyelerin istilâsı ve muzır şeylerin tasallutbazı duaların evkat-ı mahsusalarıdır ki, insan o vakitlerdaczini anlar; dua ile, niyaz ile Kadîr-i Mutlakın dergâhıniltica eder. Eğer dua çok edildiği halde beliyyeler deolunmazsa, denilmeyecek ki, “Dua kabul olmadı.” Bel

denilecek ki, “Duanın vakti kaza olmadı.” Eğer CenâbHak, fazl ve keremiyle belâyı ref etse, nurun alâ nur, vakit dua vakti biter, kaza olur.

Demek, dua bir sırr-ı ubûdiyettir. Ubûdiyet ise, hâliselivechillâh olmalı.

Yalnız aczini izhar edip, dua ile Ona iltica etmerububiyetine karışmamalı. Tedbiri Ona bırakmahikmetine itimad etmeli, rahmetini itham etmemeli.

Evet, hakikat-i halde, âyât-ı beyyinâtın beyanıyla sabolan: Bütün mevcudat, herbirisi birer mahsus tesbih vbirer hususî ibadet, birer has secde ettikleri gibi, bütü

kâinattan dergâh-ı İlâhiyeye giden, bir duadır:

Ya istidat lisanıyladır —bütün nebâtatın duaları gibi kherbiri lisan-ı istidadıyla Feyyâz-ı Mutlaktan bir suret taleediyorlar ve esmâsına bir mazhariyet-i münkeşife istiyorla

Veya ihtiyac-ı fıtrî lisanıyladır —bütün zîhayatlar



iktidarları dahilinde olmayan hâcât-ı zaruriyeleri içdualarıdır ki, herbirisi o ihtiyac-ı fıtrî lisanıyla CevâdMutlaktan idame-i hayatları için bir nevi rızık hükmündbazı metâlibi istiyorlar.

Veya lisan-ı ıztırariyle bir duadır ki , muztar kalan herbzîruh, kat’î bir iltica ile dua eder, bir hâmî-i meçhulüniltica eder, belki Rabb-i Rahîmine teveccüh eder.

Bu üç nevi dua, bir mâni olmazsa, daima makbuldür.

Dördüncü nevi ki , en meşhurudur, bizim duamızdır. B

da iki kısımdır: Biri fiilî ve hâlî, diğeri kalbî ve kàlîdir.Meselâ, esbaba teşebbüs, bir dua-yı fiilîdir. Esbab

içtimaı, müsebbebi icad etmek için değil, belki lisan-ı hile müsebbebi Cenâb-ı Haktan istemek için bir vaziyetmarziye almaktır. Hattâ çift sürmek, hazine-i rahmkapısını çalmaktır. Bu nevi dua-yı fiilî, Cevâd-ı Mutlak

isim ve ünvanına müteveccih olduğundan, kabumazhariyeti ekseriyet-i mutlakadır.

İkinci kısım, lisanla, kalble dua etmektir. Eli yetişmedibir kısım metâlibi istemektir. Bunun en mühim ciheti, egüzel gayesi, en tatlı meyvesi şudur ki: Dua eden ada

anlar ki, Birisi var, onun hâtırât-ı kalbini işitir, herşeye eyetişir, herbir arzusunu yerine getirebilir, aczine merhameder, fakrına medet eder.

İşte, ey âciz insan ve ey fakir beşer! Dua gibi hazinerahmetin anahtarı ve tükenmez bir kuvvetin medârı olan bvesileyi elden bırakma. Ona yapış, âlâ-yı illiyyîn-i insaniye



çık, bir sultan gibi bütün kâinatın dualarını kendi duan içine a

bir abd-i küllî ve bir vekil-i umumî gibi 1 ني ع ت س ن كا ي اd

kâinatın güzel bir takvimi ol .

1. “Ancak Senden yardım dileriz.” Fâtiha Sûresi, 1:5.



İkinci Mebhas İnsanın saadet ve şekavetine medar Beş Nükteden ibarettir.

İNSAN ahsen-i takvimde yaratıldığı ve ona gayet cambir istidat verildiği için, esfel-i sâfilînden tâ âlâ-yı illiyyîn

ferşten tâ Arşa, zerreden tâ şemse kadar dizilmiş olamakamâta, merâtibe, derecâta, derekâta girebilir vdüşebilir1 bir meydan-ı imtihana atılmış, nihayetsiz sukve suûda giden iki yol onun önünde açılmış bir mu’cizekudret ve netice-i hilkat ve acube-i san’at olarak şdünyaya gönderilmiştir. İşte, insanın şu dehşetli terakkî v

tedennîsinin sırrını Beş Nüktede beyan edeceğiz.1. bk. Tîn Sûresi, 95:4-6.

BİRİNCİ NÜKTE

İnsan, kâinatın ekser envâına muhtaç ve alâkadard

İhtiyâcâtı âlemin her tarafına dağılmış; arzuları ebedkadar uzanmış. Bir çiçeği istediği gibi, koca bir baharı dister. Bir bahçeyi arzu ettiği gibi, ebedî Cenneti de arzeder. Bir dostunu görmeye müştak olduğu gibi, CemîlZülcelâli de görmeye müştaktır. Başka bir menzilde durabir sevdiğini ziyaret etmek için o menzilin kapısını açmay



muhtaç olduğu gibi; berzaha göçmüş yüzde doksan dokuahbabını ziyaret etmek ve firâk-ı ebedîden kurtulmak içikoca dünyanın kapısını kapayacak ve bir mahşer-i acaolan âhiret kapısını açacak, dünyayı kaldırıp âhireti yerinkuracak ve koyacak bir Kadîr-i Mutlakın dergâhına ilticay

muhtaçtır.İşte, şu vaziyette bir insana hakikî mâbud olacak, yalnı

herşeyin dizgini elinde, herşeyin hazinesi yanında, herşeyyanında nâzır, her mekânda hazır, mekândan münezzeaczden müberrâ, kusurdan mukaddes, nakstan muallâ b

Kadîr-i Zülcelâl, bir Rahîm-i Zülcemâl, bir HakîmZülkemâl olabilir. Çünkü, nihayetsiz hâcât-ı insaniyeyi iedecek, ancak nihayetsiz bir kudret ve muhit bir ilim sahiolabilir. Öyle ise, mâbudiyete lâyık yalnız O’dur.

İşte, ey insan! Eğer yalnız Ona abd olsan, bütümahlûkat üstünde bir mevki kazanırsın. Eğer ubûdiyette

istinkâf etsen, âciz mahlûkata zelil bir abd olursun. Eğenâniyetine ve iktidarına güvenip, tevekkül ve duabırakıp, tekebbür ve dâvâya sapsan, o vakit iyilik ve icacihetinde arı ve karıncadan daha aşağı, örümcek vsinekten daha zayıf düşersin; şer ve tahrip cihetinddağdan daha ağır, tâundan daha muzır olursun.

Evet, ey insan, sende ikicihet var: Birisi, icad ve vücve hayır ve müsbet ve fiil cihetidir. Diğeri, tahrip, ademşer, nefy, infial cihetidir. Birinci cihet itibarıyla arıdaserçeden aşağı, sinekten, örümcekten daha zayıfsın. İkincihet itibarıyla dağ, yer, göklerden geçersin. Onlar



çekindiği ve izhar-ı acz ettikleri bir yükü kaldırırsıOnlardan daha geniş, daha büyük bir daire alırsın. Çünksen iyilik ve icad ettiğin vakit, yalnız vüs’atin nisbetindelin ulaşacak derecede, kuvvetin yetişecek mertebediyilik ve icad edebilirsin. Eğer fenalık ve tahrip etsen,

vakit fenalığın tecavüz ve tahribin intişar eder.Meselâ küfür bir fenalıktır, bir tahriptir, bir adem

tasdiktir. Fakat o tek seyyie, bütün kâinatın tahkirini vbütün esmâ-i İlâhiyenin tezyifini, bütün insaniyetin terzilitazammun eder. Çünkü şu mevcudatın âli bir makam

ehemmiyetli bir vazifesi vardır. Zira onlar mektubâRabbâniye ve merâyâ-yı Sübhâhiye ve memurînİlâhiyedirler. Küfür ise, onları âyinedarlık ve vazifedarlık vmânidarlık makamından düşürüp, abesiyet ve tesadüfüoyuncağı derekesine ve zevâl ve firâkın tahribiyle çabubozulup değişen mevadd-ı fâniyeye ve ehemmiyetsizl

kıymetsizlik, hiçlik mertebesine indirdiği gibi; bütükâinatta ve mevcudatın âyinelerinde nakışları ve cilveleve cemâlleri görünen esmâ-i İlâhiyeyi inkâr ile tezyif edeVe insanlık denilen, bütün esmâ-i kudsiye-i İlâhiyencilvelerini güzelce ilân eden bir kaside-i manzume-i hikmve bir şecere-i bâkiyenin cihâzâtını cami’ çekirdek-mis

bir mu’cize-i kudret-i bâhire ve emanet-i kübrâyı uhdesinalmakla yer, gök, dağa tefevvuk eden ve melâikeye karrüçhâniyet kazanan bir sahib-i mertebe-i hilâfet-i arziyeyen zelil bir hayvan-ı fâni-i zâilden daha zelil, daha zaydaha âciz, daha fakir bir derekeye atar ve mânâsız, karmkarışık, çabuk bozulur bir âdi levha derekesine indirir.



Elhasıl: Nefs-i emmâre, tahrip ve şer cihetinde nihayetscinayet işleyebilir. Fakat icad ve hayırda iktidarı pek azdve cüz’îdir. Evet, bir haneyi bir günde harap eder, yügünde yapamaz. Lâkin, eğer enâniyeti bıraksa, hayrı vvücudu tevfik-i İlâhiyeden istese, şer ve tahripten ve nefs

itimattan vazgeçse, istiğfar ederek tam abd olsa, o vakit تا ن س ح م ه ت ا ي س ه لا ل د ب يsırrına mazhar olur. Onda

nihayetsiz kabiliyet-i şer, nihayetsiz kabiliyet-i hayra inkılâeder. Ahsen-i takvim kıymetini alır, âlâ-yı illiyyîne çıkar.

1. “Allah onların kötülüklerini iyiliklere çevirir.” Furkan Sûresi, 25:70.

İşte, ey gafil insan! Bak Cenab-ı Hakkın fazlına vkeremine: Seyyieyi bir iken bin yazmak, haseneyi byazmak veya hiç yazmamak adalet olduğu halde, bseyyieyi bir yazar; bir haseneyi on, bazan yetmiş, bazayedi yüz, bazan yedi bin yazar. Hem şu Nükteden anla ki,

müthiş Cehenneme girmek ceza-yı ameldir, ayn-ı adldfakat Cennete girmek mahz-ı fazldır.

İKİNCİ NÜKTE

İnsanda iki vecih var. Birisi, enâniyet cihetinde şhayat-ı dünyeviyeye nâzırdır. Diğeri, ubûdiyet cihetind

hayat-ı ebediyeye bakar.Evvelki vecih itibarıyla öyle bir biçare mahlûktur k

sermayesi, yalnız, ihtiyardan bir şa’re (saç) gibi cüz’î bcüz-ü ihtiyarî; ve iktidardan zayıf bir kesb; ve hayattaçabuk söner bir şule; ve ömürden çabuk geçer b



müddetçik; ve mevcudiyetten çabuk çürür küçük bcisimdir. O haliyle beraber, kâinatın tabakatında serilmhadsiz envâın hesapsız efradından nazik, zayıf bir feolarak bulunuyor.

İkinci vecih itibarıyla ve bilhassa ubûdiyete müteveccacz ve fakr cihetinde, pek büyük bir vüs’ati var, pek büyübir ehemmiyeti bulunuyor. Çünkü, Fâtır-ı Hakîm, insanmahiyet-i mâneviyesinde nihayetsiz azîm bir acz ve hadscesîm bir fakr derc etmiştir—tâ ki, kudreti nihayetsiz bKadîr-i Rahîm ve gınâsı nihayetsiz bir Ganiyy-i Kerîm b

Zâtın hadsiz tecelliyâtına cami’ geniş bir âyine olsun.Evet, insan bir çekirdeğe benzer. Nasıl ki o çekirdeğ

kudretten mânevî ve ehemmiyetli cihazat ve kaderden incve kıymetli program verilmiş; tâ ki toprak altında çalışıp, o dar âlemden çıkıp, geniş olan hava âlemine giriHâlıkından istidat lisanıyla bir ağaç olmasını isteyi

kendine lâyık bir kemâl bulsun. Eğer o çekirdek, sûmizacından dolayı, ona verilen cihâzât-ı mâneviyeyi topraaltında bazı mevadd-ı muzırrayı celbine sarf etse, o dyerde, kısa bir zamanda, faidesiz tefessüh ed

çürüyecektir. Eğer o çekirdek, o mânevî cihâzâtını, ق لح ب و الن ۈى لا

1 nın emr-i tekvînîsini imtisal edip hüsn

istimal etse, o dar âlemden çıkacak, meyvedar koca bağaç olmakla, küçücük cüz’î hakikati ve ruh-u mânevîsbüyük bir hakikat-ı külliye Sûretini alacaktır. İşte, ayneonun gibi, insanın mahiyetine, kudretten ehemmiye



cihazat ve kaderden kıymetli programlar tevdi edilmiEğer insan, şu dar âlem-i arzîde, hayat-ı dünyeviye topraaltında o cihâzât-ı mâneviyesini nefsin hevesâtına saetse; bozulan çekirdek gibi, bir cüz’î telezzüz için, kısa bömürde, dar bir yerde ve sıkıntılı bir halde çürüyü

tefessüh ederek, mes’uliyet-i mâneviyeyi bedbaht ruhunyüklenecek, şu dünyadan göçüp gidecektir.

1. Taneleri ve çekirdekleri çatlatan (Şüphesiz Allah’tır). En’âm Sûresi, 6:95.

Eğer o istidat çekirdeğini İslâmiyet suyuyla, imanziyasıyla, ubûdiyet toprağı altında terbiye ederek, evâmir

Kur’âniyeyi imtisal edip cihâzât-ı mâneviyesini hakigayelerine tevcih etse; elbette âlem-i misal ve berzahta dve budak verecek ve âlem-i âhiret ve Cennette hadskemâlât ve nimetlere medar olacak bir şecere-i bâkiyenve bir hakikat-i daimenin cihâzâtına cami’, kıymettar bçekirdek ve revnakdâr bir makine ve bu şecere-i kâinat

mübarek ve münevver bir meyvesi olacaktır.Evet, hakikî terakki ise, insana verilen kalb, sır, ruh, ak

hattâ hayal ve sair kuvvelerin hayat-ı ebediyeye yüzleriçevirerek, herbiri kendine lâyık hususî bir vazifeubûdiyetle meşgul olmaktadır. Yoksa, ehl-i dalâletin terak

zannettikleri, hayat-ı dünyeviyenin bütün incelikleringirmek ve zevklerinin her çeşitlerini, hattâ en süflîsitatmak için bütün letâifini ve kalb ve aklını nefsemmâreye musahhar edip yardımcı verse, o terakki değsukuttur.

Şu hakikati, bir vakıa-i hayaliyede şöyle bir temsild



gördüm ki: Ben büyük bir şehre giriyorum. Baktım ki, şehirde büyüksaraylar var. Bazı sarayların kapısınbakıyorum; gayet şenlik, parlakbir tiyatro gibi nazadikkati celb eder, herkesi eğlendirir bir cazibedarlık vardDikkat ettim ki, o sarayın efendisi kapıya gelmiş, it

oynuyor ve oynamasına yardım ediyor. Hanımlar yabagençlerle tatlı sohbetler ediyorlar. Yetişmiş kızlar daçocukların oynamasını tanzim ediyorlar. Kapıcı da onlakumandanlık eder gibi bir aktör tavrını almış. O vakanladım ki, o koca sarayın içerisi bom boş, hep nazvazifeler muattal kalmış, ahlâkları sukut etmiş ki, kapıd

bu sureti almışlardır.Sonra geçtim, bir büyük saraya daha rast geldim

Gördüm ki, kapıda uzanmış vefadar bir it ve kaba, sersakin bir kapıcı ve sönük bir vaziyet vardı.Merak ettimniçin o öyle, bu böyle? İçeriye girdim. Baktım ki, içerisiço

şenlik. Daire daire üstünde, ayrı ayrı nazik vazifelerle saraehli meşguldürler. Birinci dairedeki adamlar, sarayidaresini, tedbirini görüyorlar. Üstündeki dairede kızlaçocuklar ders okuyorlar. Daha üstünde hanımlar, gayet lâtsan’atlar, güzel nakışlarla iştigal ediyorlar. En yukarıdefendi, padişahla muhabere edip halkın istirahatini tem

için ve kendi kemâlâtı ve terakkiyâtı için, kendine has vulvî vazifelerle iştigal ediyor gördüm. Ben onlagörünmediğim için, yasak demediler, gezebildim.

Sonra çıktım, baktım. O şehrin her tarafında bu iki kısısaraylar var. Sordum.

Dediler: “O kapısı şenlik ve içi boş saraylar, kâfirler



ileri gelenlerinindir ve ehl-i dalâletindir. Diğerleri, namusMüslüman büyüklerinindir.”

Sonra bir köşede bir saraya rast geldim. Üstünde “Saidismini gördüm. Merak ettim. Daha dikkat ettim, suretim

üstünde gördüm gibi bana geldi. Kemâl-i taaccübümdebağırarak aklım başıma geldi, ayıldım.

İşte, o vakıa-i hayaliyeyi sana tabir edeceğim. Allahayır etsin.

İşte, o şehir ise, hayat-ı içtimaiye-i beşeriye ve medine

medeniyet-i insaniyedir. O saraylar, herbirisi birer insandO saray ehli ise, insandaki göz, kulak, kalb, sır, ruh, akgibi letâif ve nefis ve hevâ ve kuvve-i şeheviye ve kuvvegadabiye gibi şeylerdir. Herbir insanda herbir lâtifenin ayayrı vazife-i ubûdiyetleri var. Ayrı ayrı lezzetleri, elemlevar. Nefis ve hevâ, kuvve-i şeheviye ve gadabiye, bir kapı

ve it hükmündedirler. İşte o yüksek letâifi nefis ve hevâymusahhar etmek ve vazife-i asliyelerini unutturmaelbette sukuttur, terakki değildir.

Sair cihetleri sen tabir edebilirsin.

ÜÇÜNCÜ NÜKTE

İnsan, fiil ve amel cihetinde ve sa’y-i maddî itibarıyzayıf bir hayvandır, âciz bir mahlûktur. Onun o cihettedaire-i tasarrufâtı ve mâlikiyeti o kadar dardır ki, eliuzatsa ona yetişebilir. Hattâ, insanın eline dizginini verehayvânât-ı ehliye, insanın zaaf ve acz ve tembelliğinde



birer hisse almışlardır ki, yabanî emsallerine kıyedildikleri vakit, azîm fark görünür (ehlî keçi ve öküyabanî keçi ve öküz gibi).

Fakat o insan, infial ve kabul ve dua ve sual cihetind

şu dünya hanında aziz bir yolcudur. Ve öyle bir Kerîmmisafir olmuş ki, nihayetsiz rahmet hazinelerini ona açmıve hadsiz bedî masnuâtını ve hizmetkârlarını onmusahhar etmiş; ve o misafirin tenezzühüne ve temâşâsınve istifadesine öyle büyük bir daire açıp müheyyâ etmiştki, o dairenin nısf-ı kutru, yani merkezden muhit hattın

kadar, gözün kestiği miktar, belki hayalin gittiği yere kadgeniştir ve uzundur.

İşte, eğer insan enâniyetine istinad edip, hayadünyeviyeyi gaye-i hayal ederek, derd-i maişet içindmuvakkat bazı lezzetler için çalışsa, gayet dar bir daiiçinde boğulur, gider. Ona verilen bütün cihazat ve âlât v

letâif, ondan şikâyet ederek haşirde onun aleyhindşehadet edeceklerdir ve dâvâcı olacaklardır. Eğer kendimisafir bilse, misafir olduğu Zât-ı Kerîmin izni dairesindsermaye-i ömrünü sarf etse, öyle geniş bir daire içinduzun bir hayat-ı ebediye için güzel çalışır ve teneffüs edistirahat eder, sonra âlâ-yı illiyyîne kadar gidebilir. Hem d

bu insana verilen bütün cihazat ve âlât, ondan memnuolarak âhirette lehinde şehadet ederler.

Evet, insana verilen bütün cihâzât-ı acîbe, behemmiyetsiz hayat-ı dünyeviye için değil, belki peehemmiyetli bir hayat-ı bâkiye için verilmişler. Çünk



insanı hayvana nisbet etsek görüyoruz ki, insan, cihazat vâlât itibarıyla çok zengindir, yüz derece hayvandan dahziyadedir. Hayat-ı dünyeviye lezzetinde ve hayvayaşayışında, yüz derece aşağı düşer. Çünkü her gördüğlezzetinde binler elem izi vardır. Geçmiş zamanın elemle

ve gelecek zamanın korkuları ve herbir lezzetin dahi elemzevâli, onun zevklerini bozuyor ve lezzetinde bir bırakıyor. Fakat hayvan öyle değil; elemsiz bir lezzet alkedersiz bir zevk eder. Ne geçmiş zamanın elemleri onincitir, ne gelecek zamanın korkuları onu ürkütür. Rahatyaşar, yatar, Hâlıkına şükreder.

Demek, ahsen-i takvim suretinde yaratılan insahayat-ı dünyeviyeye hasr-ı fikir etse, yüz derece sermayechayvandan yüksek olduğu halde, yüz dereceserçe kuşu gibir hayvandan aşağı düşer. Başka bir yerde bir temsille bhakikati beyan etmiştim. Münasebet geldi, yine o tems

tekrar ediyorum. Şöyle ki:Bir adam, bir hizmetkârına on altın verip “Mahsus b

kumaştan bir kat elbise yaptır” emreder. İkincisine baltın verir, bir pusula içinde bazı şeyler yazılı o hizmetkârcebine koyar, bir pazara gönderir.

Evvelki hizmetkâr, on altınla âlâ kumaştan mükemmbir elbise alır. İkinci hizmetkâr, divanelik edip, evvehizmetkâra bakıp, cebine konulan hesap pusulasıokumayarak, bir dükkâncıya bin altın vererek bir kat elbisistedi.İnsafsız dükkâncı da kumaşın en çürüğünden bir kelbise verdi. O bedbaht hizmetkâr, seyyidinin huzurun



geldi ve şiddetli bir tedip gördü ve dehşetli bir azap çekti.

İşte, ednâ bir şuuru olan anlar ki, ikinci hizmetkârverilen bin altın, bir kat elbise almak için değildir. Belmühim bir ticaret içindir.

Aynen onun gibi, insandaki cihâzât-ı mâneviye vletâif-i insaniye ki, herbirisi hayvana nisbeten yüz derecinbisat etmiş. Meselâ, güzelliğin bütün merâtibini faeden insan gözü; ve taamların bütün çeşit çeşit ezvâkmahsusalarını temyiz eden insanın zâika-i lisaniyesi; vhakaikın bütün inceliklerine nüfuz eden insanın aklı; v

kemâlâtın bütün envâına müştak insanın kalbi gibi sacihazları, âletleri nerede; hayvanın pek basit, yalnız bir imertebe inkişaf etmiş âletleri nerede? Yalnız şu kadar favar ki, hayvan kendine has bir amelde-münhasıran hayvanda bir cihaz-ı mahsus-ziyade inkişaf eder. Fakat inkişaf hususîdir.

İnsanın cihazat cihetiyle zenginliği şu sırdandır ki: Akve fikir sebebiyle, insanın hasseleri, duyguları fazla inkişve inbisat peydâ etmiştir. Ve ihtiyâcâtın kesreti sebebiylçok çeşit çeşit hissiyat peydâ olmuştur. Ve hassasiyeti çotenevvü etmiş ve fıtratın câmiiyeti sebebiyle pek ço

makàsıda müteveccih arzulara medar olmuş; ve pek çovazife-i fıtriyesi bulunduğu sebebiyle, âlât ve cihâzâziyade inbisat peydâ etmiştir. Ve ibâdâtın bütün envâınmüstaid bir fıtratta yaratıldığı için, bütün kemâlâttohumlarına câmi’ bir istidat verilmiştir.

İşte, şu derece cihazatça zenginlik ve sermayece kesre



elbette ehemmiyetsiz, muvakkat şu hayat-ı dünyeviyentahsili için verilmemiştir. Belki, şöyle bir insanın vazifeasliyesi, nihayetsiz makàsıda müteveccih vezâifini görüacz ve fakr ve kusurunu ubûdiyet suretinde ilân etmek; vküllî nazarıyla mevcudatın tesbihatını müşahede edere

şehadet etmek; ve nimetler içinde imdâdât-ı Rahmâniyegörüp şükretmek; ve masnuatta kudret-i Rabbâniyenmu’cizâtını temâşâ ederek nazar-ı ibretle tefekkür etmekti

Ey dünyaperest ve hayat-ı dünyeviyeye âşık ve sırrahsen-i takvimden gafil insan! Şu hayat-ı dünyeviyen

hakikatini bir vakıa-i hayaliyede Eski Said görmüş. OnYeni Said’e döndürmüş olan şu vakıa-i temsiliyeyi dinle:

Gördüm ki, ben bir yolcuyum. Uzun bir yola gidiyorumyani gönderiliyorum. Seyyidim olan zat, bana tahsis ettialtmış altından, tedricen birer miktar para veriyordu. Bede sarf edip pek eğlenceli bir hanageldim. O handa, b

gece içinde on altını kumara mumara, eğlencelere vşöhretperestlik yoluna sarf ettim. Sabahleyin elimde hiçbparakalmadı. Bir ticaret edemedim. Gideceğim yer için bmal alamadım.Yalnız o paradan bana kalan elemlegünahlar ve eğlencelerden gelen yaralar, bereler, kederlbenim elimde kalmıştı.

Birden, ben o hazin hâlette iken, orada bir adam peydoldu. Bana dedi:

“Bütün bütün sermayeni zayi ettin, tokada da müstehaoldun. Gideceğin yere de müflis olarak elin boş gideceksiFakat aklın varsa tevbe kapısı açıktır. Bundan sonra san



verilecek bâki kalan on beş altından, her eline geçtikçyarısını ihtiyaten muhafaza et. Yani, gideceğin yerde sanlâzım olacak bazı şeyleri al.”

Baktım, nefsim razı olmuyor. “Üçte birisini” dedi. On

da nefsim itaat etmedi. Sonra “Dörtte birisini” dedBaktım, nefsim müptelâ olduğu âdetini terk edemiyor. adam hiddetle yüzünü çevirdi, gitti.

Birden o hal değişti. Baktım ki, ben tünel içinde sukueder gibi bir sür’atle giden bir şimendifer içindeyim. Telâettim. Fakat ne çare ki hiçbir tarafa kaçılmaz. Garaipte

olarak, o şimendiferin iki tarafında pek cazibedar çiçekleleziz meyveler görünüyordu. Ben de akılsız acemiler gionlara bakıp elimiuzattım. O çiçekleri koparmak, meyveleri almak için çalıştım. Fakat oçiçekler ve meyveldikenli mikenli; mülâkatında elime batıyor, kanatıyoşimendiferin gitmesiyle mufarakatinden elimi parçalıyorla

bana pek pahalı düşüyorlardı.

Birden, şimendiferdeki bir hademe dedi: “Beş kuruş vesana o çiçek ve meyvelerden istediğin kadar vereceğimBeş kuruş yerine, elin parçalanmasıyla yüz kuruş zarediyorsun. Hem de ceza var; izinsiz koparamazsın.”

Birden, sıkıntıdan, ne vakit tünel bitecek diye, başımçıkarıp ileriye baktım. Gördüm ki, tünel kapısı yerine çodelikler görünüyor. O uzun şimendiferden o delikleadamlar atılıyorlar. Bana mukabil bir delik gördüm; itarafında iki mezar taşı dikilmiş. Merakla dikkat ettim. mezar taşında büyük harflerle “Said” ismi yazılm



gördüm. Teessüf ve hayretimden “Eyvah!” dedim. Birdeo han kapısında bana nasihat eden zâtın sesini işittimDedi:

“Aklın başına geldi mi?”

Dedim: “Evet, geldi. Fakat kuvvet kalmadı, çare yok.”Dedi: “Tevbe et, tevekkül et.”

Dedim: “Ettim.”

Ayıldım. Eski Saidkaybolmuş; Yeni Said olarak kendim

gördüm.İşte, o vakıa-i hayaliyeyi, Allah hayretsin, bir iki kısmı

ben tabir edeceğim; sair cihetleri sen kendin tabir et.

O yolculuk ise, âlem-i ervahtan, rahm-ı mâderdegençlikten, ihtiyarlıktan, kabirden, berzahtan, haşirde

köprüden geçen, ebedü’l-âbâd tarafına bir yolculuktur. altmış altın ise, altmış sene ömürdür ki, bu vakıagördüğüm vakit kendimi kırk beş yaşında tahmediyordum. Senedim yok; fakat bâki kalan on beşindeyarısını âhirete sarf etmek için, Kur’ân-ı Hakîmin hâlis btilmizi beni irşad etti.

O han ise, benim için İstanbulimiş. O şimendifer iszamandır; herbir yıl bir vagondur. O tünel ise, hayadünyeviyedir. O dikenli çiçekler ve meyveler ise, lezâiznâmeşruadır ve lehviyât-ı muharremedir ki, mülâkesnasında tasavvur-u zevâldeki elem kalbi kanatıyomufarakatinde parçalıyor, cezayı dahi çektiriyor.



Şimendifer hademesi demişti: “Beş kuruş ver; onlardaistediğin kadar vereceğim.” Onun tabiri şudur ki: İnsanhelâl sa’yiyle, meşru dairede gördüğü zevkler, lezzetlekeyfine kâfidir; harama girmeye ihtiyaç bırakmaz.

Sair kısımları sen tabir edebilirsin.DÖRDÜNCÜ NÜKTE

İnsan, şu kâinat içinde pek nazik ve nazenin bir çocuğbenzer: Zaafında büyük bir kuvvet ve aczinde büyük bkudret vardır. Çünkü, o zaafın kuvvetiyle ve acz

kudretiyledir ki, şu mevcudat ona musahhar olmuş. Eğinsan zaafını anlayıp, kàlen, halen, tavren dua etse vaczini bilip istimdad eylese, o teshirin şükrünü eda iberaber, matlubuna öyle muvaffak olur ve maksatları onöyle musahhar olur ki, iktidar-ı zâtîsiyle onun aşrmişârına muvaffak olamaz. Yalnız, bazı vakit lisan-ı h

duasıyla hasıl olan bir matlubunu, yanlış olarak keniktidarına haml eder.

Meselâ, tavuğunyavrusunun zaafındaki kuvvet, tavuğarslana saldırtır. Yeni dünyaya gelen arslanın yavrusu, canavar ve aç arslanı kendine musahhar edip, onu abırakıp kendi tok oluyor. İşte câ-yı dikkat, zaaftaki b

kuvvet ve şâyân-ı temâşâ bir cilve-i rahmet...

Nasıl ki, nazdar bir çocuk, ağlamasıyla, ya istemesiylya hazin haliyle matluplarına öyle muvaffak olur ve öykavîler ona musahhar olurlar ki, o matluplardan bindebirisine bin defa kuvvetçiğiyle yetişemez. Demek zaaf v



acz, onun hakkında şefkat ve himayeti tahrik ettikleri içiküçücük parmağıyla kahramanları kendine musahhar edeŞimdi, böyle bir çocuk, o şefkati inkâr etmek ve o himayeitham etmek suretiyle, ahmakâne bir gururla, “Bekuvvetimle bunları teshir ediyorum” dese, elbette bir tok

yiyecektir.İşte, insan dahi, Hâlıkının rahmetini inkâr ve hikmeti

itham edecek bir tarzda, küfran-ı nimet suretinde, Karu

gibi1 م ل ع ل ع ه تي تو ا ا م ن اyani “Ben kendi ilmimle, ken

iktidarımla kazandım” dese, elbette sille-i azâba kendimüstehak eder.

Demek, şu meşhud saltanat-ı insaniyet ve terakkiyâtbeşeriye ve kemâlât-ı medeniyet, celb ile değil, galebe ideğil, cidal ile değil, belki ona onun zaafı için teshedilmiş, onun aczi için ona muavenet edilmiş, onun fak

için ona ihsan edilmiş, onun cehli için ona ilham edilmionun ihtiyacı için ona ikram edilmiş. Ve o saltanatsebebi, kuvvet ve iktidar-ı ilmî değil, belki şefkat ve re’fetRabbâniye ve rahmet ve hikmet-i İlâhiyedir ki, eşyayı onteshir etmiştir. Evet, bir gözsüz akrep ve ayaksız bir yılagibi haşerata mağlûp olan insana bir küçük kurttan ipe

giydiren ve zehirli bir böcekten balı yediren, onun iktidadeğil, belki onun zaafının semeresi olan teshir-i Rabbânî vikram-ı Rahmânîdir.

Ey insan! Madem hakikat böyledir. Gururu ve enâniyebırak. Ulûhiyetin dergâhında acz ve zaafını, istimd



lisanıyla; fakr ve hâcâtını, tazarru ve dua lisanıyla ilân

ve abd olduğunu göster. Ve2 لي ك و لا م ع ن و ه لا ا ن ب س حd

yüksel.

1. Kasas Sûresi, 28:78; Zümer Sûresi, 39:49.

2. “Allah bize yeter. O ne güzel Vekîl’dir.” Âl-i İmrân Sûresi, 3:173.

Hem deme ki: “Ben hiçim; ne ehemmiyetim var ki, bkâinat bir Hakîm-i Mutlak tarafından kasdî olarak banteshir edilsin, benden bir şükr-ü küllî istenilsin?”

Çünkü, sen çendan nefsin ve suretin itibarıyla h

hükmündesin. Fakat vazife ve mertebe noktasında, sen şhaşmetli kâinatın dikkatli bir seyircisi, şu hikmemevcudatın belâğatli bir lisan-ı nâtıkı ve şu kitab-ı âlemanlayışlı bir mütalâacısı ve şu tesbih eden mahlûkathayretli bir nâzırı ve şu ibadet eden masnuâtın hürmetli bustabaşısı hükmündesin.

Evet, ey insan! Sen, nebatî cismaniyetin cihetiyle vhayvanî nefsin itibarıyla sağîr bir cüz, hakir bir cüz’î, fakbir mahlûk, zayıf bir hayvansın ki, bütün dehşe

mevcudat-ı seyyâlenin dalgaları içinde çalkanıp gidiyorsuFakat muhabbet-i İlâhiyenin ziyasını tazammun ede

imanın nuruyla münevver olan İslâmiyetin terbiyesiytekemmül edip, insaniyet cihetinde, abdiyetin içinde bsultansın; ve cüz’iyetin içinde bir küllîsin; küçüklüğüiçinde bir âlemsin; ve hakaretin içinde öyle makambüyük ve daire-i nezaretin geniş bir nâzırsın ki, diyebilirsi“Benim Rabb-i Rahîmim dünyayı bana bir hane yaptı. A



ve güneşi o haneme bir lâmba; ve baharı, bir deste gül; vyazı, bir sofra-i nimet; ve hayvanı bana hizmetkâr yaptı. Vnebâtâtı o hanemin ziynetli levazımatı yapmıştır.”

Netice-i kelâm: Sen eğer nefis ve şeytanı dinlersen, esfe

sâfilîne düşersin. Eğer hak ve Kur’ân’ı dinlersen, âlâ-illiyyîne çıkar, kâinatın bir güzel takvimi olursun.

BEŞİNCİ NÜKTE

İnsan, şu dünyaya bir memur ve misafir olaragönderilmiş. Çok ehemmiyetli istidat ona verilmiş. Ve

istidâdâta göre ehemmiyetli vazifeler tevdi edilmiş. Vinsanı o gayeye ve o vazifelere çalıştırmak için, şiddeteşvikler ve dehşetli tehditler edilmiş. Başka yerde izaettiğimiz vazife-i insaniyetin ve ubûdiyetin esâsâtını şuradicmal edeceğiz, tâ ki “ahsen-i takvim” sırrı anlaşılsın.

İşte, insan, şu kâinata geldikten sonra iki cihet

ubûdiyeti var. Bir ciheti, gaibâne bir surette bir ubûdiyebir tefekkürü var. Diğeri, hâzırâne, muhâtaba suretinde bubûdiyeti, bir münâcâtı vardır.

Birinci vecih şudur ki: Kâinatta görünen saltanaRububiyeti, itaatkârâne tasdik edip kemâlâtına v

mehâsinine hayretkârâne nezaretidir.Sonra, esmâ-i kudsiye-i İlâhiyenin nukuşlarından ibar

olan bedî san’atları, birbirinin nazar-ı ibretlerine gösterdellâllık ve ilâncılıktır.

Sonra, herbiri birer gizli hazine-i mâneviye hükmünd



olan esmâ-i Rabbâniyenin cevherlerini idrak terazisiytartmak, kalbin kıymetşinaslığıyla takdirkârâne kıymvermektir.

Sonra, kalem-i kudretin mektubatı hükmünde ola

mevcudat sahifelerini, arz ve semâ yapraklarını mütalâedip hayretkârâne tefekkürdür.

Sonra, şu mevcudattaki ziynetleri ve lâtif san’atlaistihsankârâne temâşâ etmekle, onların FâtırZülcemâlinin marifetine muhabbet etmek ve onların SânZülkemâlinin huzuruna çıkmaya ve iltifatına mazh

olmaya bir iştiyaktır.İkinci vecih huzur ve hitap makamıdır ki, eserde

müessire geçer. Görür ki, bir Sâni-i Zülcelâl, kensan’atının mu’cizeleriyle kendini tanıttırmak ve bildirmeister. O da iman ile, marifet ile mukabele eder.

Sonra görür ki, bir Rabb-i Rahîm, rahmetinin güzmeyveleriyle kendini sevdirmek ister. O da Ona hasmuhabbetle, tahsis-i taabbüdle kendini Ona sevdirir.

Sonra görüyor ki, bir Mün’im-i Kerîm, maddî ve mânenimetlerin lezizleriyle onu perverde ediyor. O da, on

mukabil fiiliyle, hâliyle, kàliyle, hattâ elinden gelse bütühasseleriyle, cihâzâtıyla şükür ve hamd ü senâ eder.

Sonra görüyor ki, bir Celîl-i Cemîl, şu mevcudatâyinelerinde kibriyâ ve kemâlini ve celâl ve cemâlini izhedip nazar-ı dikkati celb ediyor. O da, ona mukabil, “Allahekber, Sübhânallah” deyip, mahviyet içinde, hayret v



muhabbetle secde eder.

Sonra görüyor ki, bir Ganiyy-i Mutlak, bir sehâvemutlak içinde nihayetsiz servetini, hazinelerini gösteriyoO da, ona mukabil, tâzim ve senâ içinde, kemâl-i iftikar

sual eder ve ister.Sonra görüyor ki, o Fâtır-ı Zülcelâl, yeryüzünü bir ser

hükmünde yapmış, bütün antika san’atlarını orada teşhediyor. O da, ona mukabil, “Mâşaallah” diyerek takdir il“Bârekâllah” diyerek tahsin ile, “Sübhânallah” diyerehayret ile, “Allahu ekber” diyerek istihsan ile mukabele ede

Sonra görüyor ki, bir Vâhid-i Ehad, şu kâinat sarayındtaklit edilmez sikkeleriyle, Ona mahsus hâtemleriyle, Onmünhasır turralarıyla, Ona has fermanlarıyla, bütümevcudata damga-i vahdet koyuyor ve tevhidin âyâtınakşediyor. Ve âfâk-ı âlemin aktârında vahdâniyet

bayrağını dikiyor ve rububiyetini ilân ediyor. O da, onmukabil, tasdik ile, iman ile, tevhid ile, iz’ân ile, şehadile, ubûdiyet ile mukabele eder.

İşte, bu çeşit ibadat ve tefekküratla hakikî insan oluahsen-i takvimde olduğunu gösterir, imanın yümniyemanete lâyık, emin bir halife-i arz olur.

Ey ahsen-i takvimde yaratılan ve sû-i ihtiyarıyla esfelsâfilîn tarafına giden insan-ı gafil! Beni dinle. Ben de sengibi gençlik sarhoşluğuyla, gaflet içinde dünyayı hoş vgüzel gördüğüm halde, gençlik sarhoşluğundan ihtiyarlsabahında ayıldığım dakikada, o güzel zannettiğim, âhire



müteveccih olmayan dünyanın yüzünü nasıl çirkgördüğümü ve âhirete bakan hakikî yüzü ne kadar güzolduğunu, On Yedinci Sözün İkinci Makamındaki ilevha-i hakikate bak, sen de gör.

Birinci levha: Ehl-i dalâlet gibi, fakat sarhoş olmadagaflet perdesiyle eskiden gördüğüm ehl-i gaflet dünyasınhakikatini tasvir eder.

İkinci levha: Ehl-i hidayet ve huzurun hakikadünyalarına işaret eder. Eskiden ne tarzda yazılmış, tarzda bıraktım. Şiire benzer, fakat şiir değillerdir.

مي ل ع لا ت ن ا ك ن ا ا ن ت م ل عا م ال ا ا ن ل م ل ع ال ك نا ح ب س مي ح لا1

ن م ة د ق ع ل ل حا و ى ر م ا ل ر س ي و ى ر د ص ل ح ر شا ر ب ل و ق او ه ق ف ي نا س ل2

1. “Seni her türlü noksandan tenzih ederiz. Senin bize öğrettiğinde başkabilgimiz yoktur. Muhakkak ki Sen, herşeyi hakkıyla bilir, her işihikmetyaparsın.” Bakara Sûresi, 2:32.2. “Ey Rabbim, gönlüme genişlik ver. İşimi kolaylaştır. Dilimdetutukluğuçöz—tâ ki sözümü iyice anlasınlar.” Tâhâ Sûresi, 20:25-28.

ة في ط للا ة ي د م ح م لا تا ذلا ل ع ل ص م ه لل ا ز ك ر م و را و ن ال ا ر ه ظ م و را ر س ال ا ءا م س س م ش ة ي د ح ال ا ك ي د ل ه ر س ب م ه لل ا لا م ج لا ك ل ف ب ط ق و ل ال ج لا را د م



ن ز ح ب ه ذا و ت ر ث ع ل ق ا وى ف و خ ن م ا ك ي ل ا ه ر ي س ب و ن ع ءا ن ف لا ن ق ز را و ن م ك ي ل اى ن ذ خ و ل ن ك و ص ر ح و

ل ف ش كا و س ح ب ابو ج ح م س ف ن ب انۇت ف مى ن ل ع ج ت ال و حا ي مو ي قا ي حا ي مو ي قا ي حا ي مو ت م ر س ل ك ن ع نا مي ال ا ل ه ا م ح را و ئا ـ ق ف ر م ح را و ن م ح راو مو ي قا ي ني م ر ك ال ا م ر ك اا ي و ني م حا رلا م ح ر ا ا ي ني م ا ن ا ر ق لا و1

ني م لا ع لا ب ر ه ل د م ح لا ن ا م هيۈ ع د ر خ ا و2

1. Allahım! Sırlar semâsının güneşi, nurların mazharı, celâl dairesinin merkevecemâl sahibinin kutbu olan Muhammed’in biricik, lâtif zâtına rahmet.Allahım! Onun, Senin katındaki sırrı ve Sana olan seyri hürmetin

benikorkularımdan emin kıl, hatalarımı gider, hüznümü ve hırsımı bendengideVarlığın ve huzurunla beni müşerref kıl. Beni benden kurtarıpkendine al. Ken

varlığımı Sana feda etmekle beni rızıklandır. Beninefsime düşkün ve hissimkör eyleme. Herbir gizli sırrı bana aç. YâHayyu yâ Kayyûm, yâ Hayyu yKayyûm, yâ Hayyu yâ Kayyûm! Bana,arkadaşlarıma ve ehl-i iman ve Kur’ânmerhamet et. Âmin, eymerhametlilerin en merhametlisi ve kerem sahiplerinen kerîmi olanAllahım!2. “Onların duâları şu sözlerle sona erer: Ezelden ebede her türlü hamd vövgü,şükür ve minnet, Âlemlerin Rabbi olan Allah’a mahsustur.” YûnuSûresi,10:10.



(Yirmi Dördüncü Sözden)BEŞİNCİ DAL

Beşinci Dalın Beş Meyvesi var.

BİRİNCİ MEYVE: Ey nefisperest nefsim, ve e

dünyaperest arkadaşım! Muhabbet şu kâinatın bir sebebvücududur. Hem şu kâinatın rabıtasıdır, hem şu kâinatnurudur, hem hayatıdır. İnsan kâinatın en câmi’ bmeyvesi olduğu için, kâinatı istilâ edecek bir muhabbet,meyvenin çekirdeği olan kalbine derc edilmiştir. İşte, şöynihayetsiz bir muhabbete lâyık olacak, nihayetsiz bir kem

sahibi olabilir.İşte, ey nefis ve ey arkadaş! İnsanın havfa v

muhabbete âlet olacak iki cihaz, fıtratında deolunmuştur. Alâküllihal, o muhabbet ve havf, ya halka veyHâlıka müteveccih olacak. Halbuki, halktan havf ise elî

bir beliyyedir; halka muhabbet dahi belâlı bir musibettir.Çünkü, sen öylelerden korkarsın ki, sana merham

etmez veya senin istirhamını kabul etmez. Şu halde havelîm bir belâdır.

Muhabbet ise, sevdiğin şey, ya seni tanıma



Allahaısmarladık demeyip gider (gençliğin ve malın gibya muhabbetin için seni tahkir eder. Görmüyor musun kmecazî aşklarda yüzde doksan dokuzu, mâşukundaşikâyet eder. Çünkü, Samed âyinesi olan bâtın-ı kalbsanem-misal dünyevî mahbuplara perestiş etmek,

mahbupların nazarında sakildir ve istiskal eder, reddedeZira, fıtrat, fıtrî ve lâyık olmayan şeyi reddeder, ata(Şehvânî sevmekler bahsimizden hariçtir.)

Demek, sevdiğin şeyler ya seni tanımıyor, ya seni tahkediyor, ya sana refakat etmiyor, senin rağmına mufarak

ediyor. Madem öyledir; bu havf ve muhabbeti öyle birisintevcih et ki, senin havfın lezzetli bir tezellül olsumuhabbetin zilletsiz bir saadet olsun.

Evet, Hâlık-ı Zülcelâlinden havf etmek, Onurahmetinin şefkatine yol bulup iltica etmek demektir. Havbir kamçıdır, Onun rahmetinin kucağına atar. Malûmdur k

bir valide, meselâ bir yavruyu korkutup sinesine ceediyor. O korku, o yavruya gayet lezzetlidir. Çünkü şefksinesine celb ediyor. Halbuki, bütün validelerin şefkatlerahmet-i İlâhiyenin bir lem’asıdır. Demek havfullahta azîbir lezzet vardır.

Madem havfullahın böyle lezzeti bulunsmuhabbetullahta ne kadar nihayetsiz lezzet bulunduğmalûm olur. Hem Allah’tan havf eden, başkalarkasavetli, belâlı havfından kurtulur. Hem, Allah hesabınolduğu için, mahlûkata ettiği muhabbet dahi firaklı, elemolmuyor.



Evet, insan evvelâ nefsini sever. Sonra akaribini, sonrmilletini, sonra zîhayat mahlûkları, sonra kâinatı, dünyasever. Bu dairelerin herbirisine karşı alâkadardır; onlarlezzetleriyle mütelezziz ve elemleriyle müteellim olabilHalbuki, şu hercümerç âlemde ve rüzgâr deveranınd

hiçbir şey kararında kalmadığından, biçare kalb-i insan hvakit yaralanıyor. Elleri yapıştığı şeylerle, o şeyler gidellerini paralıyor, belki koparıyor. Daima ıztırap içinde kalYahut gafletle sarhoş olur.

Madem öyledir, ey nefis, aklın varsa bütün

muhabbetleri topla, hakikî sahibine ver, şu belâlardakurtul. Şu nihayetsiz muhabbetler, nihayetsiz bir kemâl vcemâl sahibine mahsustur. Ne vakit hakikî sahibine verdio vakit bütün eşyayı Onun namıyla ve Onun âyineolduğu cihetle ıztırapsız sevebilirsin. Demek, şu muhabbdoğrudan doğruya kâinata sarf edilmemek gerektir. Yok

muhabbet, en leziz bir nimet iken, en elîm bir nikmet olurBir cihet kaldı ki, en mühimi de odur ki: Ey nefis, se

muhabbetini kendi nefsine sarf ediyorsun. Sen kennefsini kendine mâbud ve mahbup yapıyorsun. Herşenefsine feda ediyorsun. Adeta bir nevi rububiyveriyorsun. Halbuki muhabbetin sebebi ya kemâldir—zi

kemâl zâtında sevilir—yahut menfaattir, yahut lezzettveyahut hayriyettir; ya bunlar gibi bir sebep tahtındmuhabbet edilir. Şimdi, ey nefis, birkaç Sözde kat’î ispetmişiz ki, asıl mahiyetin kusur, naks, fakr, aczdeyoğrulmuştur ki; zulmet, karanlığın derecesi nisbetindnurun parlaklığını gösterdiği gibi, zıddiyet itibarıyla se



onlarla Fâtır-ı Zülcelâlin kemâl, cemâl, kudret vrahmetine âyinedarlık ediyorsun. Demek, ey nefis, nefsinmuhabbet değil, belki adavet etmelisin yahut acımalısveyahut, mutmainne olduktan sonra, şefkat etmelisin. Eğnefsini seversen—çünkü senin nefsin lezzet ve menfaat

menşeidir; sen de lezzet ve menfaatin zevkinmeftunsun—o zerre hükmünde olan lezzet ve menfaatnefsiyeyi nihayetsiz lezzet ve menfaatlere tercih etmYıldız böceği gibi olma. Çünkü o bütün ahbabını ve sevdieşyayı karanlığın vahşetine gark eder, nefsinde blem’acıkla iktifa eder. Zira, nefsî olan lezzet ve menfaatin

beraber, bütün alâkadar olduğun ve bütün menfaatleriyintifa ettiğin ve saadetleriyle mes’ut olduğun mevcudâtve bütün kâinatın menfaatleri, nimetleri, iltifatına tâbi bMahbûb-u Ezelîyi sevmekliğin lâzımdır—tâ, hem kendinihem bütün onların saadetleriyle mütelezziz olasın, hekemâl-i mutlakın muhabbetinden aldığın nihayetsiz b

lezzeti alasın.

Zaten sana, sende senin nefsine olan şedit muhabbetiOnun zâtına karşı muhabbet-i zâtiyedir ki, sen sûiistimedip kendi zâtına sarf ediyorsun. Öyle ise, nefsindeene’yi yırt, Hüve’yi göster. Ve kâinata dağınık bütü

muhabbetlerin, Onun esmâ ve sıfâtına karşı verilmiş bmuhabbettir; sen sûiistimal etmişsin, cezasını dçekiyorsun. Çünkü, yerinde sarf olunmayan bir muhabbegayr-ı meşruanın cezası, merhametsiz bir musibettRahmânü’r-Rahîm ismiyle, hurilerle müzeyyen Cennet gisenin bütün arzularına câmi’ bir meskeni senin cisma



hevesâtına ihzar eden; ve sair esmâsıyla senin ruhukalbin, sırrın, aklın ve sair letâifin arzularını tatmin edeceebedî ihsânâtını o Cennette sana müheyyâ eden; ve herbisminde mânevî çok hazine-i ihsan ve kerem bulunan bMahbûb-u Ezelînin, elbette bir zerre muhabbeti kâina

bedel olabilir; kâinat Onun bir cüz’î tecellî-i muhabbetinbedel olamaz. Öyle ise, o Mahbûb-u Ezelînin kenhabîbine söylettirdiği şu ferman-ı ezelîyi dinle, ittibâ et:

ه لا م ب ب ح ي نو ع ب تا ف ه لا نو ب ح ت م ت ن ك ن ا ل ق1

1. “De ki: Eğer Allah’ı seviyorsanız, bana uyun ki Allah da sizi sevsin.” Âlİmrân Sûresi, 3:31.

İKİNCİ MEYVE: Ey nefis! Ubûdiyet, mukaddememükâfat-ı lâhika değil, belki netice-i nimet-i sabıkadEvet, biz ücretimizi almışız; ona göre hizmetle vubûdiyetle muvazzafız.

Çünkü,ey nefis, hayr-ı mahz olan vücudu sana giydireHâlık-ı Zülcelâl, sana iştihalı bir mide verdiğinden, Rezzâismiyle, bütün mat’umâtı bir sofra-i nimet içinde senönüne koymuştur.

Sonra sana hassasiyetli bir hayat verdiğinden, o hay

dahi bir mide gibi rızık ister. Göz, kulak gibi bütüduyguların, eller gibidir ki, rû-yi zemin kadar geniş bsofra-i nimeti, o ellerin önüne koymuştur.

Sonra, mânevî çok rızık ve nimetler isteyen insaniyesana verdiğinden, âlem-i mülk ve melekût gibi geniş b



sofra-i nimet, o mide-i insaniyetin önüne ve aklın eyetişecek nisbette sana açmıştır.

Sonra, nihayetsiz nimetleri isteyen ve hadsiz rahmetmeyveleriyle tagaddî eden ve insaniyet-i kübrâ ola

İslâmiyeti ve imanı sana verdiğinden, daire-i mümkinat iberaber Esmâ-i Hüsnâ ve sıfât-ı mukaddesenin dairesinşamil bir sofra-i nimet ve saadet ve lezzet sanfethetmiştir.

Sonra, imanın bir nuru olan muhabbeti sana vermeklgayr-ı mütenâhi bir sofra-i nimet ve saadet ve lezzet san

ihsan etmiştir.Yani, cismâniyetin itibarıyla küçük, zayıf, âciz, zel

mukayyet, mahdut bir cüzsün. Onun ihsanıyla, cüz’î bcüzden, küllî bir küll-ü nuranî hükmüne geçtin. Zira, hayasana vermekle, cüz’iyetten bir nevi külliyete; ve insaniye

vermekle hakikî külliyete; ve İslâmiyeti vermekle ulvî vnuranî bir külliyete; ve marifet ve muhabbeti vermekmuhit bir nura seni çıkarmış.

İşte, ey nefis, sen bu ücreti almışsın. Ubûdiyet gilezzetli, nimetli, rahatlı, hafif bir hizmetle mükellefsiHalbuki buna da tembellik ediyorsun. Eğer yarım yamala

yapsan da, güya eski ücretleri kâfi gelmiyormuş gibi, çobüyük şeyleri mütehakkimâne istiyorsun. Ve hem “Niçduam kabul olmadı?” diye nazlanıyorsun.

Evet, senin hakkın naz değil, niyazdır. Cenâb-ı HaCenneti ve saadet-i ebediyeyi, mahz-ı fazl ve keremiy



ihsan eder. Sen daima rahmet ve keremine iltica et, Ongüven ve şu fermanı dinle:

ي ر م م ا خ و ه او ح ر ف ي ل ف ك ل ذ ب ف ه ت م ح ر ب و ه لا ل ض ف ب ل

نۇع م ج ي1

1. “Onlara söyle ki: Allah’ın lütfuyla ve rahmetiyle—ancak bununferahlansınlar. Bu, onların dünyada toplayıp durduklarından daha hayırlıdırYûnus Sûresi, 10:58.

Eğer desen: “Şu küllî, hadsiz nimetlere karşı nasıl şmahdut ve cüz’î şükrümle mukabele edebilirim?”

Elcevap: Küllî bir niyetle, hadsiz bir itikadla. Meselnasıl ki bir adam, beş kuruş kıymetinde bir hediye ibirpadişahın huzuruna girer. Ve görür ki, herbiri milyonladeğerhediyeler, makbul adamlardan gelmiş, orada dizilmiOnun kalbine gelir: “Benim hediyem hiçtir, ne yapayım

Birden der: “Ey seyyidim! Bütün şu kıymettar hediyelekendi namıma sana takdim ediyorum. Çünkü sen onlalâyıksın. Eğer benim iktidarım olsaydı, bunların bir mislisana hediye ederdim.”

İşte, hiç ihtiyacı olmayan ve raiyetinin derece-i sadakve hürmetlerine alâmet olarak hediyelerini kabul eden padişah, o biçarenin o büyük ve küllî niyetini ve arzusunve o güzel ve yüksek itikad liyakatini, en büyük bir hediygibi kabul eder.

Aynen öyle de, âciz bir abd, namazında “Ettahiyyâlillâh” der. Yani, “Bütün mahlûkatın hayatlarıyla Sana takdi



ettikleri hediye-i ubûdiyetlerini, ben kendi hesabıma, umumunSana takdim ediyorum. Eğer elimden gelseydi, onlar kadtahiyyeler Sana takdim edecektim. Hem Sen onlara, hem dahfazlasına lâyıksın.” İşte şu niyet ve itikad, pek geniş bşükr-ü küllîdir.

Nebâtâtın tohumları ve çekirdekleri, onların niyetleridMeselâ, kavun, kalbinde, nüveler suretinde bin niyet edki, “Yâ Hâlıkım! Senin Esmâ-i Hüsnânın nakışlarını yerbirçok yerlerinde ilân etmek isterim.” Cenâb-ı Hak, geleceşeylerin nasıl geleceklerini bildiği için, onların niyetleri

bilfiil ibadet gibi kabul eder. “Mü’minin niyeti amelindehayırlıdır”1 şu sırra işaret eder.

Hem

ة ن ز و ك س ف ن ءا ض ر و ك ق ل خ د د ع ك د م ح ب و ك نا ح ب س

تا حي ب س ت عي م ج ب ك ح ب س ن و ك تا م ل ك دا د م و ك ش ر ع ك ت ك ئ ل م و ك ئا ي ل و ا و ك ئا ي ب ن ا2

gibi hadsiz adetle tesbih etmenin hikmeti şu sırdaanlaşılır.

Hem nasıl bir zabit bütün neferâtının yekûn hizmetlerikendi namına padişaha takdim eder. Öyle de, mahlûkazabitlik eden ve hayvânat ve nebâtâta kumandanlık yapave mevcudat-ı arziyeye halifelik etmeye kabil olan ve kenhususî âleminde kendini herkese vekil telâkki eden insa



ني ع ت س ن كا يا و د ب ع ن كا ي ا3der, bütün halkın ibadetleri

ve istiânelerini kendi namına Mâbûd-u Zülcelâle takdieder.

1. bk. el-Münâvî, Feyzü’l-Kadîr , 6:291.

2. “Mahlûkatının sayısınca, Zâtına lâyık şekilde, Arşının ağırlığınca vkelimelerininmürekkebi miktarınca hamdinle Seni her türlü noksandan tenzederiz.” (Müslim, Zikir: 79; Ebû Dâvud , Vitir: 24; Tirmizi , Daavât: 103; Nesâî , Seh94; Müsned , 1:258, 353, 6:325, 430.)Bütün peygamberlerinin, evliyalarının ve meleklerinin tesbihatlarıyla Sekusurdan tenzih ederiz.3. “Ancak Sana kulluk eder, ancak Senden yardım dileriz.” Fatiha Sûresi, 1:5.

Hem ة ن س ل ا ب و ك تا قۇل خ م عي م ج تا حي ب س ت عي م ج ب ك نا ح ب س ك تا عو ن ص م عي م ج1

der, bütün mevcudatı kendi hesabına söylettirir.

Hem

2 تا ن ئ ا لا تا ر ذ د د ع ب د م ح م ل ع ل ص م ه لل ا

ك ب ات ه ا ر م وder, herşey namına bir salâvat getirir. Çünkü herşe

nur-u Ahmedî (a.s.m.) ile alâkadardır. İşte, tesbihattsalâvatlarda hadsiz adetlerin hikmetini anla.

ÜÇÜNCÜ MEYVE: Ey nefis! Az bir ömürde hadsiz bamel-i uhrevî istersen; ve herbir dakika-i ömrünü bir ömü



kadar faideli görmek istersen; ve âdetini ibadete vgafletini huzura kalb etmeyi seversen, Sünnet-i Seniyyeyittibâ et. Çünkü, bir muamele-i şer’iyeye tatbik-i amettiğin vakit, bir nevi huzur veriyor, bir nevi ibadet oluyouhrevî çok meyveler veriyor.

Meselâ birşeyi satın aldın. İcab ve kabul-ü şer’îyi tatbettiğin dakikada, o âdi alışverişin bir ibadet hükmünü alıO tahattur-u hükm-ü şer’î, bir tasavvur-u vahiy verir. dahi, Şârii düşünmekle, bir teveccüh-ü İlâhî verir. O dabir huzur verir. Demek, Sünnet-i Seniyyeye tatbik-i am

etmekle, bu fâni ömür, bâki meyveler verecek bir hayatebediyeye medar olacak olan faideler elde edilir.

ن م و ي ى ذ لا م ال ا ى ب نلا ه لو س ر و ه لا ب اۇن م ا ف نو د ت ه ت م ل ع ل هو ع ب تاو ه تا م ل ك و ه للا ب3

fermanını dinle. Şeriat ve Sünnet-i Seniyyenin ahkâmlaiçinde cilveleri intişar eden Esmâ-i Hüsnânın herbisminin feyz-i tecellîsine bir mazhar-ı câmi’ olmaya çalış.

1. Bütün mahlûkatının bütün tesbihatlarıyla ve bütün masnuatının lisanlarıySeni tesbih eder, kusurdan tenzih ederiz.2. Allahım! Kâinatın zerreleri ve o zerrelerin mürekkebâtı adedinc

Muhammed’e rahmet et.3. “Siz de Allah’a ve Resulüne iman edin ki, o ümmî peygamber de AllahveOnun sözlerine iman etmiştir. Ve ona uyun-tâ ki doğru yolu bulmuşolasınızA’râf Sûresi, 7:158.

DÖRDÜNCÜ MEYVE: Ey nefis! Ehl-i dünyaya, hususaehl-i sefahete, hususan ehl-i küfre bakıp, surî ziynet v



aldatıcı gayr-ı meşru lezzetlerine aldanıp taklit etmÇünkü senonları taklit etsen, onlar gibi olamazsın. Pek çosukut edeceksin.Hayvan dahi olamazsın. Çünkü senbaşındaki akıl, meş’um bir âlet olur; senin başını daimdövecektir.

Meselâ, nasıl ki bir saray bulunsa, büyük bir dairesindbüyük bir elektrik lâmbası bulunur. O elektrikten teşa’uetmiş ve onunla bağlı küçük küçük elektrikler, küçümenzillere taksim edilmiş. Şimdi, birisi o büyük elektrlâmbasının düğmesini çevirip ziyayı kapatsa, bütü

menziller derin bir karanlık içine ve bir vahşete düşer.Ve başka sarayda, büyük elektrik lâmbasıyla merb

olmayan küçük elektrik lâmbaları, her menzilde bulunuyoO saray sahibi büyük elektrik lâmbasının düğmesiçevirerek kapatsa, sair menzillerde ışıklar bulunabilonunla işini görebilir; hırsızlar istifade edemezler.

İşte, ey nefsim! Birinci saray, bir Müslümandır. HazretPeygamber Aleyhissalâtü Vesselâm, onun kalbinde büyük elektrik lâmbasıdır. Eğer onu unutsa, el’iyâzü billâkalbinden onu çıkarsa, hiçbir peygamberi daha kabedemez. Belki hiçbir kemâlâtın yeri ruhunda kalama

Hattâ Rabbini de tanımaz. Mahiyetindeki bütün menzillve lâtifeler karanlığa düşer. Ve kalbinde müthiş bir tahribve vahşet oluyor. Acaba bu tahribat ve vahşete mukabhangi şeyi kazanıp ünsiyet edebilirsin? Hangi menfaabulup, o tahribat zararını onunla tamir edersin?

Halbuki, ecnebiler o ikinci saraya benzerler ki, Hazret



Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâmın nurunu kalblerindeçıkarsalar da, kendilerince bazı nurlar kalabilir—veykalabilir zannederler. Onların mânevî kemâlâahlâkiyelerine medar olacak, Hazret-i Mûsâ ve İsAleyhimesselâma bir nevi imanları ve Hâlıklarına bir çeş

itikatları kalabilir.Ey nefs-i emmâre! Eğer desen, “Ben ecnebi değ

hayvan olmak isterim”; sana kaç defa söylemiştim, hayvagibi olamazsın. Zira kafandaki akıl olduğu için, o akgeçmiş elemleri ve gelecek korkuları tokatıyla sen

yüzüne, gözüne, başına çarparak dövüyor. Bir lezzet içindbin elem katıyor. Hayvan ise, elemsiz güzel bir lezzet alzevk eder. Öyle ise, evvelâ aklını çıkar, at, sonra hayvan o

Hem1 ل ض ا م ه ل ب ما ع ن ال ا كsille-i tedibini gör.

BEŞİNCİ MEYVE: Ey nefis! Mükerreren söylediğim

gibi, insan, şecere-i hilkatin meyvesi olduğundan, meyvgibi en uzak ve en câmi’ ve umuma bakar ve umumucihetü’l-vahdetini içinde saklar bir kalb çekirdeğini taşıyave yüzü kesrete, fenâya, dünyaya bakan bir mahlûktuUbûdiyet ise, onun yüzünü fenâdan bekàya, halktaHakka, kesretten vahdete, müntehâdan mebdee çeviren b

hayt-ı vuslat, yahut mebde’ ve müntehâ ortasında bnokta-i ittisaldir.

Nasıl ki, tohum olacak kıymettar bir meyve-i zîşuuağacın altındaki zîruhlara baksa, güzelliğine güvenskendini onların ellerine atsa veya gaflet edip düşse, onlar



ellerine düşecek, parçalanacak, âdi birtek meyve gibi zaolacak. Eğer o meyve, nokta-i istinadını bulsa, içindeçekirdek bütün ağacın cihetü’l-vahdetini tutmakla berabeağacın bekàsına ve hakikatinin devamına vasıta olacağıdüşünebilse, o vakit o tek meyve içinde birtek çekirdek, b

hakikat-i külliye-i daimeye, bir ömr-ü bâki içinde mazholuyor.

Öyle de, insan, eğer kesrete dalıp, kâinat içinde boğuludünyanın muhabbetiyle sersem olarak fânilertebessümlerine aldansa, onların kucaklarına atılsa, elbet

nihayetsiz bir hasârete düşer. Hem fenâ, hem fâni, heademe düşer. Hem mânen kendini idam eder. Eğer lisanKur’ân’dan kalb kulağıyla iman derslerini işitip başıkaldırsa, vahdete müteveccih olsa, ubûdiyetin miracıyarş-ı kemâlâta çıkabilir, bâki bir insan olur.

Ey nefsim! Madem hakikat böyledir. Ve madem millet

İbrahimiyedensin (a.s.). İbrahimvâri 2 ني ل ف ال ا ب ح ا الdVe Mahbûb-u Bâkîye yüzünü çevir. Ve benim gibi şöyağla: HAŞİYE-1

1. “Hayvanlar gibi, hattâ daha da aşağıdırlar.” A’râf Sûresi, 7:179.2. “Ben batıp gidenleri sevmem.” En’âm Sûresi, 6:76.

Haşiye-1 Buradaki Farisî beyitler, On Yedinci Sözün İkinci Makamındyazılmakla burada yazılmamıştır.



(Yirmi Beşinci Sözden)İKİNCİ CİLVE: Kur’ân’ın şebâbetidir. Her asırda taz

nazil oluyor gibi, tazeliğini, gençliğini muhafaza ediyoEvet, Kur’ân, bir hutbe-i ezeliye olarak, umum asırlardaumum tabakat-ı beşeriyeye birden hitap ettiği için, öy

daimî bir şebâbeti bulunmak lâzımdır. Hem de öygörülmüş ve görünüyor. Hattâ, efkârca muhtelif vistidatça mütebayin asırlardan, her asra göre, güya o asmahsus gibi bakar, baktırır ve ders verir.

Beşerin âsâr ve kanunları, beşer gibi ihtiyar oluyo

değişiyor, tebdil ediliyor. Fakat Kur’ân’ın hükümleri vkanunları o kadar sabit ve rasihtir ki, asırlar geçtikçe dahziyade kuvvetini gösteriyor. Evet, en ziyadekendingüvenen ve Kur’ân’ın sözlerine karşı kulağını kapayan şasr-ı hazır ve şu asrın ehl-i kitap insanları, Kur’ân’ın

1

با ت لا ل ه ا ا ي با ت لا ل ه ا ا يhitab-ı mürşidânesine o kadar muhtaçtır ki, güya o hita

doğrudan doğruya şu asra müteveccihtir ve ل ه ا با ت لاlâfzı, “Yâ ehle’l-mekteb“ mânâsını dahi tazammu



eder; bütün şiddetiyle, bütün tazeliğiyle, bütün şebâbetiyl

2 م ك ن ي ب و ا ن ن ي ب ءا و س ة م ل ك ل ا او لا ع ت با ت لا ل ه ا ا يsayhasını âlemin aktârına savuruyor.

1. “Ey kitap ehli! Ey kitap ehli!” Âl-i İmrân Sûresi, 3:64.2. “Ey kitap ehli! Sizinle bizim aramızda müşterek olan bir söze gelin.” Âlİmrân Sûresi, 3:64.

Meselâ, şahıslar, cemaatler muârazasından âckaldıkları Kur’ân’a karşı, bütün nev-i beşerin ve belcinnîlerin de netice-i efkârları olan medeniyet-i hazır

Kur’ân’a karşı muâraza vaziyetini almıştır; i’câz-ı Kur’ânkarşı, sihirleriyle muâraza ediyor. Şimdi, şu müthiş yemuârazacıya karşı, i’câz-ı Kur’ân’ı,

ن ج لا و س ن ال ا ت ع م ت جا ن ئ ل ل ق1

âyetinin dâvâsını ispat etmek için, medeniyetin muârazsuretiyle vaz ettiği esâsâtı ve desâtirini, esâsât-ı Kur’âniyile karşılaştıracağız.

1. “De ki: İnsanlar ve cinler bir araya toplansa…” İsrâ Sûresi, 17:88.

Birinci derecede: Birinci Sözden tâ Yirmi Beşinci Söz

kadar olan muvazeneler ve mizanlar ve o Sözlerhakikatleri ve başları olan âyetler, iki kere iki dört edderecesinde, medeniyete karşı Kur’ân’ın i’câzını vgalebesini ispat eder.

İkinci derecede: On İkinci Sözde ispat edildiği gibi, b



kısım düsturlarını hülâsa etmektir.

İşte, medeniyet-i hazıra, felsefesiyle hayat-ı içtimaiyebeşeriyede nokta-i istinadı “kuvvet“ kabul eder. Hed“menfaat“ bilir. Düstur-u hayatı “cidal“ tanır. Cemaatler

rabıtasını “unsuriyet ve menfi milliyet“ bilir. Gayehevesât-ı nefsaniyeyi tatmin ve hâcât-ı beşeriyeyi tezyetmek için bazı “lehviyattır.“

Halbuki, kuvvetinşe’ni, tecavüzdür. Menfaatin şe’ni, harzuya kâfi gelmediğinden, üstünde boğuşmaktır. Düsturcidâlin şe’ni, çarpışmaktır. Unsuriyetin şe’ni, başkası

yutmakla beslenmek olduğundan, tecavüzdür. İşte, şmedeniyetin şu düsturlarındandır ki, bütün mehâsiniyberaber, beşerin yüzde ancak yirmisine bir nevi surî saadverip seksenini rahatsızlığa, sefalete atmıştır.

Amma hikmet-i Kur’âniye ise, nokta-i istinadı, kuvv

yerine “hakkı“ kabul eder. Gayede, menfaat yerine “fazilve rıza-i İlâhîyi“ kabul eder. Hayatta, düstur-u cidal yerin“düstur-u teâvünü“ esas utar. Cemaatlerin rabıtalarındunsuriyet ve milliyet yerine, “rabıta-i dinî ve sınıfî vvatanî“ kabul eder. Gayâtı, hevesât-ı nefsaniyenin nâmeşrtecavüzâtına sed çekip ruhu maâliyâta teşvik ve hissiyat

ulviyesini tatmin etmektir ve insanı kemâlât-ı insaniyeysevk edip insan etmektir.

Hakkınşe’ni ise ittifaktır. Faziletin şe’ni, tesanüddüTeâvünün şe’ni, birbirinin imdadına yetişmektir. Dinşe’ni, uhuvvettir, incizaptır. Nefs-i emmâreyi gemlemek

bağlamak, ruhu kemâlâta kamçılamakla serb



bırakmanın şe’ni, saadet-i dâreyndir. İşte, medeniyehazıra, edyân-ı sâbıka-i semâviyeden, bahusus Kur’ân’irşâdâtından aldığı mehâsinle beraber, Kur’ân’a karşı böyhakikat nazarında mağlûp düşmüştür.

Üçüncü derece: Binler mesâilinden, yalnız nümunolarak üç dört meseleyi göstereceğiz. Evet, Kur’ân’düsturları, kanunları, ezelden geldiğinden, ebedgidecektir. Medeniyetin kanunları gibi ihtiyar olup ölümmahkûm değildir. Daima gençtir, kuvvetlidir.

Meselâ, medeniyetinbütün cem’iyât-ı hayriyeleriyl

bütün cebbârâne şedit inzibat ve nizâmatlarıyla, bütüahlâkî terbiyegâhlarıyla, Kur’ân-ı Hakîmin iki meselesinkarşı muâraza edemeyip mağlûp düşmüşlerdir.

Meselâ1

ۈبا لر ا م ر ح و ع ي ب ل ا ه ل ا ل 2حق يم وا او

ةو ك وا الز ت ا و ةو ل صلاKur’ân’ın bu galebe-i i’cazkârânesibir mukaddime ile beyan edeceğiz. Şöyle ki:

1. “Allah alışverişi helâl, faizi ise haram kıldı.” Bakara Sûresi, 2:275.2. “Namazı dos doğru kılın ve zekâtı verin.” Bakara Sûresi, 2:43.

İşârâtü’l-İ’câz’ da ispat edildiği gibi, bütün ihtilâlâ

beşeriyenin madeni bir kelime olduğu gibi, bütün ahlâkseyyienin menbaı dahi bir kelimedir.

Birinci kelime: “Ben tok olayım; başkası açlıktan ölsbana ne!”

İkinci kelime: “Sen çalış, ben yiyeyim.”



Evet, hayat-ı içtimaiye-i beşeriyede havas ve avam, yazenginler ve fakirler, muvazeneleriyle rahatla yaşarlar. muvazenenin esası ise, havas tabakasında merhamet vşefkat, aşağısında hürmet ve itaattir. Şimdi, birinci kelimhavas tabakasını zulme, ahlâksızlığa, merhametsizliğe sev

etmiştir. İkinci kelime avâmı kine, hasede, mübarezeysevk edip rahat-ı beşeriyeyi birkaç asırdır selb ettiği gibşu asırda sa’y, sermaye ile mübareze neticesi, herkesçmalûm olan Avrupa hâdisât-ı azîmesi meydana geldi.

İşte, medeniyet, bütün cem’iyât-ı hayriye ile ve ahlâ

mektepleriyle ve şedit inzibat ve nizâmâtıyla beşerin o itabakasını musalâha edemediği gibi, hayat-ı beşerin imüthiş yarasını tedavi edememiştir. Kur’ân, birinkelimeyi, esasından “vücub-u zekât” ile kal’ eder, tedaeder. İkinci kelimenin esasını “hurmet-i ribâ” ile kal’ edtedavi eder. Evet, âyet-i Kur’âniye âlem kapısında duru

ribâya “Yasaktır” der. “Kavga kapısını kapamak için bank(ribâ) kapısını kapayınız” diyerek insanlara ferman edeşakirtlerine “Girmeyiniz” emreder.

İkinci esas: Medeniyet, taaddüd-ü ezvâcı kabul etmiyoKur’ân’ın o hükmünü, kendine muhalif-i hikmet vmaslahat-ı beşeriyeye münâfi telâkki eder.

Evet, eğer izdivaçtaki hikmet, yalnız kazâ-yı şehvet olstaaddüt bilâkis, olmalı. Halbuki, hattâ bütün hayvânâtşehadetiyle ve izdivac eden nebâtâtın tasdikiyle sabittir kizdivacın hikmeti ve gayesi, tenasüldür. Kazâ-yı şehvlezzeti ise, o vazifeyi gördürmek için rahmet tarafında



verilen bir ücret-i cüz’iyedir. Madem hikmeten, hakikateizdivaç nesil içindir, nev’in bekàsı içindir. Elbette, bsenede yalnız bir defa tevellüde kabil ve ayın yalnyarısında kabil-i telâkkuh olan ve elli senede ye’se düşebir kadın, ekserî vakitte tâ yüz seneye kadar kabil-i telk

bir erkeğe kâfi gelmediğinden, medeniyet pek çfahişehâneleri kabul etmeye mecburdur.

Üçüncü esas: Muhakemesiz medeniyet, Kur’ân kadınsülüs verdiği için âyeti1 tenkit eder. Halbuki, hayaiçtimaiyede ekser ahkâm ekseriyet itibarıyla olduğunda

ekseriyet itibarıyla bir kadın, kendini himaye edecebirisini bulur. Erkek ise, ona yük olacak ve nafakasını onbırakacak birisiyle teşrik-i mesai etmeye mecbur olur. İştbu surette, bir kadın pederinden yarısını alsa, kocanoksaniyetini temin eder. Erkek pederinden iki parça alsbir parçasını tezevvüç ettiği kadının idaresine verece

kızkardeşine müsavi gelir. İşte adalet-i Kur’âniye böyiktiza eder, böyle hükmetmiştir.HAŞİYE-1

1. bk. “Erkeğe iki kız hissesi vardır.” Nisâ Sûresi, 4:11.Haşiye-1 Mahkemeye karşı ve mahkemeyi susturan lâyiha-i temyizmüdafaatından bir parçadır; bu makama haşiye olmuş: "Ben de adliyenmahkemesinederim ki: Bin üç yüz elli senede ve her asırda üç yüz emilyoninsanların hayat-ı içtimaiyesinde en kudsî ve hakikatli bir düstur-

İlâhîyi, üç yüz elli bin tefsirin tasdiklerine ve ittifaklarına istinaden ve bin üyüz elli sene zarfında geçmiş ecdadımızın itikadlarına iktidaen tefsir eden badamı mahkûm eden haksız bir kararı, elbette rû-yi zeminde adalet varsa, kararı red ve bu hükmü nakzedecektir."

Dördüncü esas: Sanemperestliği şiddetle Kur’ân meettiği gibi, sanemperestliğin bir nevi taklidi olasuretperestliği de men eder. Medeniyet ise, suretleri ken



mehâsininden sayıp Kur’ân’a muâraza etmek istemiHalbuki, gölgeli, gölgesiz suretler, ya bir zulmmütehaccir veya bir riyâ-yı mütecessid veya bir hevesmütecessimdir ki, beşeri zulme ve riyâya ve hevâya, hevekamçılayıp teşvik eder.

Hem Kur’ân, merhameten, kadınların hürmetimuhafaza için, hayâ perdesini takmasını emreder-hevesât-ı rezilenin ayağı altında, o şefkat madenleri zillçekmesinler; âlet-i hevesat, ehemmiyetsiz bir mehükmüne geçmesinler.HAŞİYE-2 Medeniyet ise, kadınla

yuvalarından çıkarıp, perdelerini yırtıp, beşeri de baştaçıkarmıştır. Halbuki, aile hayatı, kadın-erkek mabeynindmütekabil hürmet ve muhabbetle devam eder. Halbukaçık saçıklık, samimî hürmet ve muhabbeti izale edailevî hayatı zehirlemiştir. Hususan suretperestlik, ahlâfena halde sarstığı ve sukut-u ruha sebebiyet verdi

şununla anlaşılır:Haşiye-2 Tesettür-ü nisvan hakkında Otuz Birinci Mektubun Yirmi DördüncLem’ası, gayet kat’î bir surette ispat etmiştir ki, tesettür kadınlar için fıtrîdiref-i tesettür fıtrata münâfidir.

Nasıl ki, merhume ve rahmete muhtaç bir güzel kadcenazesine nazar-ı şehvet ve hevesle bakmak, ne kad

ahlâkı tahrip eder. Öyle de, ölmüş kadınların suretlerinveyahut sağ kadınların küçük cenazeleri hükmünde olasuretlerine hevesperverâne bakmak, derinden derinhissiyât-ı ulviye-i insaniyeyi sarsar, tahrip eder.

İşte, şu üç misal gibi binler mesâil-i Kur’âniyen



herbirisi, saadet-i beşeriyeyi dünyada temine hizmetmekle beraber, hayat-ı ebediyesine de hizmet eder. Sameseleleri, mezkûr meselelere kıyas edebilirsin.

Nasıl medeniyet-i hazıra Kur’ân’ın hayat-ı içtimaiye

beşere ait olan düsturlarına karşı mağlûp olup Kur’ân’i’câz-ı mânevîsine karşı hakikat noktasında iflâs eder. Öyde, medeniyetin ruhu olan felsefe-i Avrupa ve hikmebeşeriyeyi, hikmet-i Kur’ân’la yirmi beş adet Sözlermizanlarla iki hikmetin muvazenesinde, hikmet-i felsefiyâcize ve hikmet-i Kur’âniyenin mu’cize olduğu kat’iyet

ispat edilmiştir. Nasıl ki, On Birinci ve On İkinci Sözlerdhikmet-i felsefiyenin aczi ve iflâsı ve hikmet-i Kur’âniyeni’câzı ve gınâsı ispat edilmiştir; müracaat edebilirsin.

Hem nasıl medeniyet-i hazıra, hikmet-i Kur’ân’ın ilmî vamelî i’câzına karşı mağlûp oluyor. Öyle de, medeniyetedebiyat ve belâğati de, Kur’ân’ın edep ve belâğatine kar

nisbeti, öksüz bir yetimin muzlim bir hüzünle ümitsağlayışı, hem süflî bir vaziyette sarhoş bir ayyaşın velvelegınâsının (şarkı demektir) nisbeti ile, ulvî bir âşığmuvakkat bir iftiraktan müştakane, ümitkârâne bir hüzüngınâsı (şarkısı) , hem zafer veya harbe ve ulfedakârlıklara sevk etmek için teşvikkârâne kasâid

vataniyeye nisbeti gibidir. Çünkü edeb ve belâğat, tesirüslûp itibarıyla ya hüzün verir, ya neş’e verir.

Hüzün ise iki kısımdır: Ya fakdü’l-ahbaptan gelir, yaahbapsızlıktan, sahipsizlikten gelen karanlıklı bir hüzündüki, dalâlet-âlûd, tabiatperest, gaflet-pîşe olan medeniyet



edebiyatının verdiği hüzündür. İkinci hüzün firakuahbaptan gelir; yani ahbap var, firakında müştakane bhüzün verir. İşte şu hüzün, hidayet-edâ, nurefşan Kur’ân’verdiği hüzündür.

Amma neş’e ise, o da iki kısımdır: Birisi nefsi hevesâtınteşvik eder. O da tiyatrocu, sinemacı, romancı medeniyetedebiyatının şe’nidir. İkinci neş’e, nefsi susturup ruhkalbi, aklı, sırrı maâliyâta, vatan-ı aslîlerine, makarrebedîlerine, ahbab-ı uhrevîlerine yetişmek için lâtif vedebli, masumâne bir teşviktir ki, o da Cennet ve saadet

ebediyeye ve rüyet-i cemâlullaha beşeri sevk eden vşevke getiren Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyânın verdiği neş’edir.

İşte,

ا ذ ه ل ث م ب اۇت ا ي ن ا ل ع ن ج لا و س ن ال ا ت ع م ت جا ن ئ ل ل ق

اري ه ظ ض ع ب ل م ه ض ع ب نا ك و ل و ه ل ث م ب نۇت ا ي ال ن ا ر ق لا1

ifade ettiği azîm mânâ ve büyük hakikat, kasıru’l-fehiolanlarca ve dikkatsizlikle, mübalâğalı bir belâğat içmuhal bir suret zannediliyor. Hâşâ! Mübalâğa değil, muhbir suret değil, ayn-ı hakikat bir belâğat ve mümkün v

vaki bir surettedir.1. “De ki: And olsun, eğer bu Kur’ân’ın benzerini getirmek için insanlvecinler bir araya toplanıp da hepsi birbirine yardımcı olsalar, yine deonu

benzerini getiremezler.” İsrâ Sûresi, 17:88.

O suretin bir vechi şudur ki: Yani, Kur’ân’dan tereşşuetmeyen ve Kur’ân’ın malı olmayan ins ve cinnin bütü



güzel sözleritoplansa, Kur’ân’ı tanzir edemez demektHem edememiş ki,gösterilmiyor.

İkinci vecih şudur ki: Cin ve insin, hattâ şeytanlarnetice-i efkârları ve muhassala-i mesaileri olan medeniy

ve hikmet-i felsefe ve edebiyat-ı ecnebiye, Kur’ân’ın ahkâve hikmet ve belâğatine karşı âciz derekesindedirldemektir. Nasıl da nümunesini gösterdik.



(Meyve Risalesinden)

Bu Onuncu Meseleye bir hâtime olarakiki haşiyedir

Birincisi

Bundan on iki sene evvel1işittim ki, en dehşetli vmuannid bir zındık, Kur’ân’a karşı suikastını, tercümesiyyapmaya başlamış ve demiş ki: “Kur’ân tercüme edilsin, ne mal olduğu bilinsin.” Yani, lüzumsuz tekraratı herkegörsün ve tercümesi onun yerinde okunsun diye dehşe

bir plân çevirmiş.1. Bu risalenin telifinden on iki sene evvel.

Fakat Risale-in Nur’un cerh edilmez hüccetleri kaispat etmiş ki, Kur’ân’ın hakikî tercümesi kabil değil, vlisan-ı nahvî olan lisan-ı Arabî yerinde Kur’ân’meziyetlerini ve nüktelerini başka lisan muhafaza edemeve herbir harfi, on adetten bine kadar sevap verekelimât-ı Kur’âniyenin mu’cizâne ve cemiyetli tabirlerinyerini, beşerin âdi ve cüz’î tercümeleri tutamaz, onuyerinde camilerde okunmaz diye, Risale-in Nur her tarafintişarıyla o dehşetli plânı akîm bıraktı. Fakat o zındıkta



ders alan münafıklar, yine şeytan hesabına Kur’ân güneşiüflemekle söndürmeye aptal çocuklar gibi ahmakane vdivanecesine çalışmaları hikmetiyle, bana gayet sıkı vsıkıcı ve sıkıntılı bir hâlette bu Onuncu Mesele yazdırıltahmin ediyorum. Başkalarıyla görüşemediğim iç

hakikat-ı hali bilemiyorum.ikinci haşiye:

Denizlihapsinden tahliyemizden sonra, meşhur ŞehOtelinin yüksek katında oturmuştum. Karşımda güzbahçelerde kesretli kavak ağaçları birer halka-i zi

tarzında gayet lâtif, tatlı bir surette hem kendileri, hedalları, hem yaprakları havanın dokunmasıyla cezbedârânve câzibekârâne hareketle raksları, kardeşlerimmüfarakatlarından ve yalnız kaldığımdan hüzünlü ve gamkalbime ilişti. Birden güz ve kış mevsimi hatıra geldi vbana bir gaflet bastı. Ben o kemâl-i neş’e ile cilvelenen

nâzenin kavaklara ve zîhayatlara o kadar acıdım kgözlerim yaşla doldu. Kâinatın süslü perdesi altındaademleri, firakları ihtar ve ihsasiyle kâinat dolusfirakların, zevâllerin hüzünleri başıma toplandı.

Birden, hakikat-i Muhammediyenin (a.s.m.) getirdiği n

imdada yetişti. O hadsiz hüzünleri ve gamları, sürurlaçevirdi. Hattâ o nurun, herkes ve her ehl-i iman gibi benihakkımda milyon feyzinden yalnız o vakitte o vaziyetemas eden imdat ve tesellîsi için, zât-ı Muhammediyey(a.s.m.) karşı ebediyen minnettar oldum. Şöyle ki:

Ol nazar-ı gaflet, o mübarek nâzeninleri vazifesi



neticesiz bir mevsimde görünüp, hareketleri neş’ededeğil, belki güya ademden ve firaktan titreyerek hiçliğdüştüklerini göstermekle, herkes gibi bendeki aşk-ı bekve hubb-u mehâsin ve muhabbet-i vücud ve şefkacinsiye ve alaka-i hayatiyeye medar olan damarlarıma

derece dokundu ki, böyle dünyayı bir mânevî cehennemve aklı bir tâzip âletine çevirdiği sırada, MuhammeAleyhissalâtü Vesselâmın beşere hediye getirdiği nperdeyi kaldırdı; idam, adem, hiçlik, vazifesizlik, abes, firafanilik yerinde, o kavakların herbirinin yaprakları adedinchikmetleri ve mânâları ve, Risale-in Nur’da ispat edildi

gibi, üç kısma ayrılan neticeleri ve vazifeleri var diygösterdi.

Birinci kısım: Sâni-i Zülcelâlin esmâsına bakar. Meselnasılki bir usta, harika bir makineyi yapsa, onu takdir edeherkes o zâta “Mâşâallah, bârekâllah” deyip alkışlar. Öy

de, o makine dahi, ondan maksut neticeleri tam tamıngöstermesiyle, lisan-ı hâliyle ustasını tebrik eder, alkışlaHer zîhayat ve herşey böyle bir makinedir; ustasıtebriklerle alkışlar.

İkinci kısım hikmetleri ise , zîhayatın ve zîşuurunazarlarına bakar. Onlara şirin bir mütalâagâh, birer kitab

marifet olur. Mânâlarını zîşuurun zihinlerinde ve suretlerikuvve-i hafızalarında ve elvâh-ı misâliyede ve âlemgaybın defterlerinde daire-i vücutta bırakıp, sonra âlemşehadeti terk eder, âlem-i gayba çekilir. Demek, surî bvücudu bırakır, mânevî ve gaybî ve ilmî çok vücutlakazanır.



Evet madem Allah var ve ilmi ihâta eder. Elbette ademidam, hiçlik, mahv, fena, hakikat noktasında, ehl-i imandünyasında yoktur. Ve kâfirlerin dünyaları ademle, firaklhiçlikle, fânilikle doludur. İşte bu hakikati, umumulisanında gezen bu gelen darb-ı mesel ders verip, der:

“Kimin için Allah var, ona herşey var. Ve kimin içyoksa, herşey ona yoktur, hiçtir.”

Elhasıl, nasıl ki, iman, ölüm vaktinde insanı idamebedîden kurtarıyor; öyle de, herkesin hususî dünyasıdahi idamdan ve hiçlik karanlıklarından kurtarıyor. V

küfür ise, hususan küfr-ü mutlak olsa, hem o insanı, hehususî dünyasını ölümle idam edip mânevî cehennezulmetlerine atar, hayatının lezzetlerini acı zehirlere çevirHayat-ı dünyeviyeyi âhiretine tercih edenlerin kulaklaçınlasın! Gelsinler, buna ya bir çare bulsunlar veya imangirsinler, bu dehşetli hasârattan kurtulsunlar.


Duanıza çok muhtaç ve size çok müştak kardeşin

Said Nur

1. “Seni her türlü noksandan tenzih ederiz, Senin bize öğrettiğinde başkabilgimiz yoktur. Sen her şeyi hakkıyla bilir, her işi hikmetleyaparsınBakara Sûresi, 2:32.



(Yirmi Altıncı Sözden)Üçüncü Mebhasın Sonu ve Dördüncü Mebhas

Eğer desen: Kader bizi böyle bağlamış, hürriyetimizi seetmiştir. İnbisat ve cevelâna müştak olan kalb ve ruh içkadere iman bir ağırlık, bir sıkıntı vermiyor mu?

Elcevap: Kat’a ve asla! Sıkıntı vermediği gibi, nihayetsbir hiffet, bir rahatlık ve ravh ve reyhânı veren ve emnemânı temin eden bir sürur, bir nur veriyor. Çünkü, insakadere iman etmezse, küçük bir dairede cüz’î bserbestiyet, muvakkat bir hürriyet içinde dünya kadar ağ

bir yükü, biçare ruhun omuzunda taşımaya mecburduÇünkü insan bütün kâinatla alâkadardır. Nihayetsmakàsıd ve metâlibi var. Kudreti, iradesi, hürriyemilyondan birisine kâfi gelmediği için, çektiği mânesıkıntı ağırlığı ne kadar müthiş ve muvahhiş olduğanlaşılır. İşte, kadere iman, bütün o ağırlığı kader

sefinesine atar, kemâl-i rahatla, ruh ve kalbin kemâhürriyetiyle kemâlâtında serbest cevelânına meydaveriyor. Yalnız nefs-i emmârenin cüz’î hürriyetini selb edve firavuniyetini ve rububiyetini ve keyfemâyeşâ hareketikırar.

Kadere iman o kadar lezzetli, saadetlidir ki, tar



edilmez. Yalnız şu temsille o lezzete ve o saadete bir işaredeceğiz. Şöyle ki:

İki adam bir padişahın pâyitahtına giderler. O padişahmahall-i garaip olan has sarayına girerler. Biri, padişa

bilmez, o yerlerde gàsıbâne, sârıkane tavattun etmek isteFakat o bahçe, o sarayın iktiza ettikleri idare ve tedbir vvaridat; ve makinelerini işlettirmek ve garip hayvânâterzakını vermek gibi zahmetli külfetleri görümütemadiyen ıztırap çeker. O cennet gibi bahçe, başına bcehennem gibi oluyor. Herşeye acıyor, idare edemiyo

Teessüfle vaktini geçirir. Sonra da, o hırsız, edepsiz adamtedip suretiyle hapse atılır.

İkinci adam, padişahı tanır, padişaha kendini misabilir. Bütün o bahçede, o sarayda olan işler bir nizamkanunla cereyan ettiğini, herşey bir programla, kemâsuhuletle işlediğini itikad eder. Zahmet ve külfetle

padişahın kanununa bırakıp, kemâl-i safâ ile cennet-misal bahçenin bütün lezzetlerinden istifade edipadişahın merhametine ve idare kanunlarının güzelliğinistinaden herşeyi hoş görür, kemâl-i lezzet ve saadet

hayatını geçirir. İşte1

ن م ن م ا ر د ق لا ب ن م ا ن ر د لاsırrını anla.

1. “Kadere iman eden, kederden emin olur.” ed-Deylemî, el-Müsned 1:11el-Müsâvî, Feyzu’l-Kadîr 3:187; Ali el-Müttakî, Kenzü’l-Ummâl 1:106.

DÖRDÜNCÜ MEBHAS



Eğer desen: Birinci Mebhasta ispat ettin ki, kaderherşeyi güzeldir, hayırdır. Ondan gelen şer de hayırdçirkinlik de güzeldir. Halbuki, şu dâr-ı dünyadamusibetler, beliyyeler o hükmü cerh ediyor.

Elcevap: Ey şiddet-i şefkatten şedit bir elemi hissedenefsim ve arkadaşım! Vücut hayr-ı mahz, adem şerr-i maholduğuna, bütün mehâsin ve kemâlâtın vücuda rücuu vbütün maâsî ve mesâib ve nekaisin esası adem olduğdelildir.

Madem adem şerr-i mahzdır. Ademe müncer olan vey

ademi işmam eden hâlât dahi şerri tazammun eder. Onuiçin, vücudun en parlak nuru olan hayat, ahvâl-i muhteliiçinde yuvarlanıp kuvvet buluyor. Mütebâyin vaziyetlegirip tasaffi ediyor ve müteaddit keyfiyatı alıp matlusemeratı veriyor ve müteaddit tavırlara girip VâhibHayatın nukuş-u esmâsını güzelce gösterir. İşte, ş

hakikattendir ki, zîhayatlara âlâm ve mesâib ve meşakkve beliyyat suretinde bazı hâlât ârız olur ki, o hâlât ihayatlarına envâr-ı vücut teceddüt edip zulümât-ı adetebâud ederek hayatları tasaffi ediyor. Zira, tevakkusükûnet, sükût, atâlet, istirahat, yeknesaklık, keyfiyatta vahvalde birer ademdir. Hattâ en büyük bir lezze

yeknesaklık içinde hiçe iner.

Elhasıl: Madem hayat, Esmâ-i Hüsnânın nukuşungösterir. Hayatın başına gelen herşey hasendir. Meselgayet zengin, nihayet derecede san’atkâr ve çok san’atlardmahir bir Zât, âsâr-ı san’atını, hem kıymettar serveti



göstermek için, âdi bir miskin adamı, modellik vazifesigördürmek için, bir ücrete mukabil, bir saatte murassmusannâ yaptığı gömleği giydirir, onun üstünde işler vvaziyetler verir, tebdil eder. Hem her nevi san’atıgöstermek için keser, değiştirir, uzaltır, kısaltır. Acaba ş

ücretli miskin adam o zâta dese, “Bana zahmet veriyorsuEğilip kalkmakla vaziyetveriyorsun. Beni güzelleştiren bgömleği kesip kısaltmakla güzelliğimibozuyorsun” demeyhak kazanabilir mi? “Merhametsizlik, insafsızlıkettindiyebilir mi?

İşte, onun gibi, Sâni-i Zülcelâl, Fâtır-ı Bîmisal, zîhayagöz, kulak, akıl, kalb gibi havâs ve letâifle murassâ olaragiydirdiği vücut gömleğini, Esmâ-i Hüsnânın nakışlarıgöstermek için, çok hâlât içinde çevirir, çok vaziyetlerddeğiştirir. Elemler, musibetler nev’inde olan keyfiyat, baesmâsının ahkâmını göstermek için lemeât-ı hikmet içind

bazı şuâât-ı rahmet ve o şuâât-ı rahmet içinde lâgüzellikler vardır.



Hâtime Eski Said’inserkeş, müftehir, mağrur, ucüblü, riyak

nefsini susturan, teslime mecbur eden Beş Fıkradır.

BİRİNCİ FIKRA: Madem eşya var ve san’atlıdır. Elbet

bir ustaları var. Yirmi İkinci Sözde gayet kat’î ispat edildigibi, eğer herşey birinin olmazsa, o vakit herbir şey bütüeşya kadar müşkül ve ağır olur. Eğer herşey birinin olsa,zaman bütün eşya bir şey kadar âsân ve kolay olur.

Madem zemin ve âsumânı birisi yapmış, yaratmElbette, o pek hikmetli ve çok san’atkâr Zât, zemin v

âsumânın meyveleri ve neticeleri ve gayeleri olazîhayatları başkalara bırakıp işi bozmayacak. Başka elleteslim edip bütün hikmetli işlerini abes etmeyecek, hiçindirmeyecek, şükür ve ibadetlerini başkasınvermeyecektir.

İKİNCİ FIKRA: Sen, ey mağrur nefsim! Üzüm ağacınbenzersin. Fahirlenme! Salkımları o ağaç kendi takmambaşkası onları ona takmış.

ÜÇÜNCÜ FIKRA: Sen, ey riyakâr nefsim! “Dine hizm

ettim” diye gururlanma.1

ني د ل ا ا ي و ي د ه ذ ل ه ل ا ن



ر جا ف لا ل ج رلا بsırrınca, müzekkâ olmadığın için, belki se

kendini o recül-ü fâcir bilmelisin. Hizmetini, ubûdiyetingeçen nimetlerin şükrü ve vazife-i fıtrat ve farize-i hilkat vnetice-i san’at bil, ucüb ve riyadan kurtul.

1. “Muhakkak ki Allah, bu dini fâcir adamla da teyid ve takviye eder.” (BuhaCihad: 182, Meğâzî: 38, Kader: 5; Müslim,İmân: 178; İbn-i Mâce, Fiten: 35; DârimSiyer: 73; Müsned, 2:309, 5:45.).

DÖRDÜNCÜ FIKRA: Hakikat ilmini, hakikî hikmeistersen, Cenâb-ı Hakkın marifetini kazan. Çünkü, bütühakaik-i mevcudat, ism-i Hakkın şuââtı ve esmâsın

tezâhürâtı ve sıfâtının tecelliyâtıdırlar. Maddî ve mânevcevherî-arazî, herbir şeyin, herbir insanın hakikati, birismin nuruna dayanır ve hakikatine istinad ederler. Yokshakikatsiz, ehemmiyetsiz bir surettir. Yirminci Sözüâhirinde şu sırra dair bir nebze bahsi geçmiştir.

Ey nefis! Eğer şu dünya hayatına müştaksan, mevttekaçarsan, kat’iyen bil ki, hayat zannettiğin hâlât, yalnbulunduğun dakikadır. O dakikadan evvel bütün zamanve o zaman içindeki eşya-yı dünyeviye, o dakikadmeyyittir, ölmüştür. O dakikadan sonra bütün zamanın vonun mazrufu, o dakikada ademdir, hiçtir. Deme

güvendiğin hayat-ı maddiye, yalnız bir dakikadır. Hattâ bkısım ehl-i tetkik, “bir âşiredir, belki bir ân-ı seyyâledidemişler. İşte, şu sırdandır ki, bazı ehl-i velâyet, dünyanıdünya cihetiyle ademine hükmetmişler.

Madem böyledir. Hayat-ı maddiye-i nefsiyeyi bırak; ka



ve ruh ve sırrın derece-i hayatlarına çık, bak: Ne kadgeniş bir daire-i hayatları var! Senin için meyyit olan mazmüstakbel, onlar için hayydır, hayattar ve mevcuttur.

Ey nefsim! Madem öyledir, sen dahi kalbim gibi ağ

ve bağır ve de ki:Fâniyim, fâni olanı istemem. Âcizim, âciz olanı istememRuhumu Rahmân’a teslim eyledim; gayr istemem.İsterim, fakat bir yâr-ı bâki isterim.Zerreyim, fakat bir Şems-i Sermed isterim.Hiç ender hiçim; fakat bu mevcudatı birden isterim.



Tılsım-ı kâinatı keşfeden Kur’ân-ı Hakîmin mühim bir tılsımınhalleden

Birinci Maksat

ن ي ب ا ف لا ب ج لا و ض ر ال ا و تا و م سلا ل ع ة نا م ال ا ا ن ض ر ع ا نا ك ه ن ا نا س ن ال اا ه ل م ح و ا ه ن م ن ق ف ش ا و ا ه ن ل م ح ي ن ا الو ه ج ا مو ل ظ1

1. “Biz emaneti göklere, yere ve dağlara teklif ettik. Hepsi de onyüklenmektenkaçındı ve ondan korktu. İnsan ise onu yüklendi. Gerçekteinsan çokzalim, çok cahildir.” Ahzâb Sûresi, 33:72.

ŞU ÂYETİN büyük hazinesinden tek bir cevherinişaret edeceğiz. Şöyle ki:

Gök, zemin, dağ, tahammülünden çekindiği ve korktuğemanetin müteaddit vücuhundan bir ferdi, bir vechi ene’dEvet, ene, zaman-ı Âdem’den şimdiye kadar âlem



insaniyetin etrafına dal budak salan nuranî bir şeceretûbâ ile müthiş bir şecere-i zakkumun çekirdeğidir. Şu azîhakikate girişmeden evvel, o hakikatin fehmini teshedecek bir mukaddime beyan ederiz. Şöyle ki:

Ene, künûz-u mahfiye olan esmâ-i İlâhiyenin anahtaolduğu gibi, kâinatın tılsım-ı muğlâkının dahi anahtaolarak bir muammâ-yı müşkilküşâdır, bir tılsımhayretfezâdır. O ene, mahiyetinin bilinmesiyle, o garmuammâ, o acip tılsım olan ene açılır ve kâinat tılsımıve âlem-i vücubun künûzunu dahi açar. Şu meseleye da

Şemme isminde bir risale-i Arabiyemde şöyle bahsetmişki:

Âlemin miftahı insanın elindedir ve nefsine takılmıştKâinat kapıları zâhiren açık görünürken, hakikatekapalıdır. Cenâb-ı Hak, emanet cihetiyle, insana “ennamında öyle bir miftah vermiş ki, âlemin bütün kapıları

açar. Ve öyle tılsımlı bir enaniyet vermiş ki, HallâkKâinatın künûz-u mahfiyesini onunla keşfeder. Fakat enkendisi de gayet muğlâk bir muammâ ve açılması müşkbir tılsımdır. Eğer onun hakikî mahiyeti ve sırr-ı hilkabilinse, kendisi açıldığı gibi kâinat dahi açılır. Şöyle ki:

Sâni-i Hakîm, insanın eline, emanet olararububiyetinin, sıfât ve şuûnâtının hakikatlerini gösterecetanıttıracak işârat ve nümuneleri câmi’ bir envermiştir—tâ ki, o ene bir vahid-i kıyasî olup, evsâRububiyet ve şuûnât-ı Ulûhiyet bilinsin. Fakat vahidkıyasî, bir mevcud-u hakikî olmak lâzım değil. Belk



hendesedeki farazî hatlar gibi, farz ve tevehhümle bvahid-i kıyasî teşkil edilebilir; ilim ve tahakkukla hakivücudu lâzım değildir.

Sual: Niçin Cenâb-ı Hakkın sıfât ve esmâsının marife

enaniyete bağlıdır?Elcevap: Çünkü, mutlak ve muhit birşeyin hududu v

nihayeti olmadığı için, ona bir şekil verilmez; ve üstüne bsuret ve bir taayyün vermek için hükmedilmez, mahiyene olduğu anlaşılmaz. Meselâ, zulmetsiz, daimî bir ziybilinmez ve hissedilmez. Ne vakit hakikî veya vehmî b

karanlıkla bir hat çekilse, o vakit bilinir.İşte, Cenâb-ı Hakkın, ilim ve kudret, Hakîm ve Rahî

gibi sıfât ve esmâsı muhit, hudutsuz, şeriksiz olduğu içionlara hükmedilmez ve ne oldukları bilinmez vhissolunmaz. Öyle ise, hakikî nihayet ve hadle

olmadığından, farazî ve vehmî bir haddi çizmek lâzıgeliyor. Onu da enaniyet yapar. Kendinde bir rububiyetmevhume, bir mâlikiyet, bir kudret, bir ilim tasavvur edebir had çizer, onunla muhit sıfatlara bir hadd-i mevhum vaeder. “Buraya kadar benim, ondan sonra Onundur” diye btaksimat yapar. Kendindeki ölçücüklerle onların mahiyeti

yavaş yavaş anlar.Meselâ, daire-i mülkünde mevhum rububiyetiyle, daire

mümkinatta Hâlıkının rububiyetini anlar. Ve zâhmâlikiyetiyle, Hâlıkının hakikî mâlikiyetini fehmeder v“Bu haneye mâlik olduğum gibi, Hâlık da şu kâinatmâlikidir” der. Ve cüz’î ilmiyle Onun ilmini fehmeder. V



kisbî san’atçığıyla O Sâni-i Zülcelâlin ibdâ-i san’atını anlaMeselâ, “Ben şu evi nasıl yaptım ve tanzim ettim. Öyle dşu dünya hanesini birisi yapmış ve tanzim etmiş” der. Vhâkezâ, bütün sıfât ve şuûnât-ı İlâhiyeyi bir derecbildirecek, gösterecek binler esrarlı ahval ve sıfât

hissiyat, enede münderiçtir.Demek ene, âyine-misal ve vahid-i kıyasî ve âle

inkişaf ve mânâ-yı harfî gibi, mânâsı kendinde olmayan vbaşkasının mânâsını gösteren, vücud-u insaniyetin kalipinden şuurlu bir tel ve mahiyet-i beşeriyenin hullesinde

ince bir ip ve şahsiyet-i Âdemiyetin kitabından bir elif’ tki, o elif’ in iki yüzü var:

Biri hayra ve vücuda bakar. O yüz ile yalnız feyzkabildir. Vereni kabul eder; kendi icad edemez. O yüzdfâil değil; icaddan eli kısadır.1

Bir yüzü de şerre bakar ve ademe gider. Şu yüzde fâildir, fiil sahibidir.2

1. bk. Nisâ Sûresi, 4:79.2. bk. Nisâ Sûresi, 4:79; Yûsuf Sûresi, 12:53.

Hem onun mahiyeti harfiyedir; başkasının mânâsıgösterir. Rububiyeti hayaliyedir. Vücudu o kadar zayıf vincedir ki, bizzat kendinde hiçbir şeye tahammül edemeve yüklenemez. Belki, eşyanın derecat ve miktarlarıbildiren mizanülhararet ve mizanülhava gibi mizan

nev’inden bir mizandır ki, Vâcibü’l-Vücudun mutlak vmuhit ve hudutsuz sıfâtını bildiren bir mizandır.1



İşte, mahiyetini şu tarzda bilen ve iz’ân eden ve on

göre hareket eden,2ك يه ا ز ن م ح ل ف ا د ق beşaretinde dah

olur. Emaneti bihakkın eda eder ve o enenin dürbünüylkâinat ne olduğunu ve ne vazife gördüğünü görür. Ve âfâ

malûmat nefse geldiği vakit, enede bir musaddık görür; ulûm, nur ve hikmet olarak kalır, zulmet ve abesiyeinkılâb etmez.

Vakta ki, ene, vazifesini şu suretle ifa etti; vahid-i kıyaolan mevhum rububiyetini ve farazî mâlikiyetini terk eder

3

نو ع ج ر ت ه ي ل ا و م ح ه ال ل و د م ح ه ال ل و ك ل م ه ال لdehakikî ubûdiyetini takınır, makam-ı ahsen-i takvime çıkar.

Eğer o ene, hikmet-i hilkatini unutup vazife-i fıtriyesiterk ederek kendine mânâ-yı ismiyle baksa, kendini mâl

itikad etse, o vakit emanette hıyanet eder,

4

ن م با خ د اق هي سدaltında dahil olur. İşte, bütün şirkleri ve şerleri v

dalâletleri tevlid eden enaniyetin şu cihetindendir ksemâvât ve arz ve cibal tedehhüş etmişler, farazî bşirkten korkmuşlar.

1. bk. Tîn Sûresi, 95:4.2. “Nefsini günahlardan arındıran, kurtuluşa ermiştir.” Şems Sûresi, 91:9.3. Mülk Ona, hamd Ona, hüküm Ona aittir; siz de Ona döndürüleceksiniz4. “Nefsini günaha daldıran, hüsrana düşmüştür.” Şems Sûresi, 91:10.

Evet, ene ince bir elif, bir tel, farazî bir hat ikemahiyeti bilinmezse, tesettür toprağı altında neşvünem



bulur, gittikçe kalınlaşır, vücud-u insanın her tarafıyayılır. Koca bir ejderha gibi, vücud-u insanı bel’ edeBütün o insan, bütün letâifiyle adeta ene olur. Sonra, nev’enaniyeti de bir asabiyet-i nev’iye ve milliye cihetiyle enaniyete kuvvet verip, o ene, o enaniyet-i nev’iyey

istinad ederek, şeytan gibi, Sâni-i Zülcelâlin evâmirinkarşı mübareze eder.1 Sonra, kıyas-ı binnefis suretiylherkesi, hattâ herşeyi kendine kıyas edip, Cenâb-ı Hakkmülkünü onlara ve esbaba taksim eder, gayet azîm b

şirke düşer,2 مي ظ م ع ل ظ ل ك ر شلا ن اmeâlini göster

Evet, nasıl mîrî malından kırk parayı çalan bir adam, bütühazır arkadaşlarını birer dirhem almasını kabul ihazmedebilir. Öyle de, “Kendime mâlikim” diyen adam“Herşey kendine mâliktir” demeye ve itikad etmeymecburdur.

İşte, ene, şu hâinâne vaziyetinde iken, cehmutlaktadır. Binler fünunu bilse de, cehl-i mürekkeple beçheldir. Çünkü duyguları, efkârları kâinatın envâmarifetini getirdiği vakit, nefsinde onu tasdik edeceışıklandıracak ve idame edecek bir madde bulmadığı içisönerler. Gelen herşey nefsindeki renklerle boyalanMahz-ı hikmet gelse, nefsinde abesiyet-i mutlaka suretialır. Çünkü, şu haldeki enenin rengi, şirk ve ta’tildir, Allahinkârdır. Bütün kâinat parlak âyetlerle dolsa, o enedekaranlıklı bir nokta, onları nazarda söndürür, göstermezOn Birinci Sözde, mahiyet-i insaniyenin ve mahiyeinsaniyedeki enaniyetin, mânâ-yı harfî cihetiyle ne kad



hassas bir mizan ve doğru bir mikyas ve muhit bir fihrisve mükemmel bir harita ve câmi’ bir âyine ve kâinagüzel bir takvim, bir ruznâme olduğu, gayet kat’î bir surettafsil edilmiştir. Ona müracaat edilsin. O Sözdeki tafsilâiktifâen kısa keserek mukaddimeye nihayet verdik. Eğ

mukaddimeyi anladınsa, gel, hakikate giriyoruz.1. bk. A’râf Sûresi, 7:12; Hicr Sûresi, 15:32-33; Sâd Sûresi, 38:75-76.2. “Muhakkak ki şirk pek büyük bir zulümdür.” Lokman Sûresi, 31:13.3. bk. Bakara Sûresi, 2:171; Âl-i İmran Sûresi, 3:70; En’âm Sûresi, 6:7; A’râSûresi, 7:146; Yûnus, Sûresi, 10:101; Yûsuf Sûresi, 12:105; NahlSûresi, 16:8Neml Sûresi, 27:14.

İşte, bak: Âlem-i insaniyette, zaman-ı Âdem’den şimdiykadar iki cereyan-ı azîm, iki silsile-i efkâr, her tarafta ve htabaka-i insaniyede dal budak salmış iki şecere-i azîmhükmünde;1 biri silsile-i nübüvvet ve diyanet, diğeri silsilefelsefe ve hikmet, gelmiş gidiyor. Her ne vakit o iki silsiimtizaç ve ittihad etmişse, yani silsile-i felsefe silsile

diyanete dehalet edip itaat ederek hizmet etmişse, âleminsaniyet parlak bir surette bir saadet, bir hayat-ı içtimaiygeçirmiştir. Ne vakit ayrı gitmişlerse, bütün hayır ve nusilsile-i nübüvvet ve diyanet etrafına toplanmış ve şerler vdalâletler felsefe silsilesinin etrafına cem olmuştur. Şimdşu iki silsilenin menşelerini, esaslarını bulmalıyız.

İşte, diyanet silsilesine itaat etmeyen silsile-i felsefe kbir şecere-i zakkum suretini alıp şirk ve dalâlet zulümatıetrafına dağıtır. Hattâ, kuvve-i akliye dalında dehriyyumaddiyyun, tabiiyyun meyvelerini beşer aklının elinvermiş. Ve kuvve-i gadabiye dalında Nemrutla



Firavunları, ŞeddadlarıHAŞİYE-1 beşerin başına atmış. Vkuvve-i şeheviye-i behîmiye dalında âliheleri, sanemleri vulûhiyet dâvâ edenleri semere vermiş, yetiştirmiş. şecere-i zakkumun menşei ile, silsile-i nübüvvetin—ki, bşecere-i tûbâ-i ubûdiyet hükmünde bulunan o silsileni

küre-i zeminin bağında mübarek dalları, kuvve-i akliydalında enbiya ve mürselîn ve evliya ve sıddıkmeyvelerini yetiştirdiği gibi, kuvve-i dâfia dalında âdhâkimleri, melek gibi melikler meyvesini veren ve kuvvecâzibe dalında hüsn-ü sîret ve ismetli cemâl-i suret vsehâvet ve keremnamdarlar meyvesini yetiştiren ve beş

nasıl şu kâinatın en mükemmel bir meyvesi olduğungösteren o şecerenin menşei ile beraber, enenin icihetindedir. O iki şecereye menşe ve medar, esaslı bçekirdek olarak, enenin iki vechini beyan edeceğiz. Şöyki:

1. bk. Mâide Sûresi, 5:27-31.Haşiye-1 Evet, Nemrutları, Firavunları yetiştiren ve dâyelik edip emziren, esMısır ve Babil‘in, ya sihir derecesine çıkmış veyahut hususî olduğu içetrafında sihir telâkki edilen eski felsefeleri olduğu gibi, âliheleri eski Yunakafasında yerleştiren ve asnâmı tevlid eden felsefe-i tabiiye bataklığıdır. Evetabiatın perdesiyle Allah’ın nurunu görmeyen insan, herşeye bir ulûhiyet verkendi başına musallat eder.

Enenin bir vechini nübüvvet tutmuş gidiyor; diğvechini felsefe tutmuş geliyor.

Nübüvvetin vechi olan birinci vecih: Ubûdiyet-i mahzânmenşeidir. Yani, ene kendini abd bilir; başkasına hizmeder, anlar. Mahiyeti harfiyedir; yani başkasının mânâsıtaşıyor, fehmeder. Vücudu tebeîdir; yani başka birisin



vücuduyla kaim ve icadıyla sabittir, itikad eder. Mâlikiyevehmiyedir; yani kendi mâlikinin izniyle surî, muvakkat bmâlikiyeti vardır, bilir. Hakikati zılliyedir; yani hak ve vacbir hakikatin cilvesini taşıyan mümkün ve miskin bir zılldVazifesi ise, kendi Hâlıkının sıfât ve şuûnâtına mikyas v

mizan olarak, şuurkârâne bir hizmettir.İşte, enbiya ve enbiya silsilesindeki asfiya ve evliy

eneye şu vecihle bakmışlar, böyle görmüşler, hakikaanlamışlar. Bütün mülkü Malikü’l-Mülke teslim etmişleve hükmetmişler ki, o Mâlik-i Zülcelâlin ne mülkünde,2 n

rububiyetinde,3

ne ulûhiyetinde4

şerik ve naziri yokturmuin ve vezire muhtaç değil;6 herşeyin anahtarı Onuelindedir;7 herşeye Kàdir-i Mutlaktır;8 esbab bir perdezâhiriyedir;9 tabiat bir şeriat-i fıtriyesidir ve kanunlarınbir mecmuasıdır ve kudretinin bir mistarıdır.10

1. bk. Âl-i İmrân Sûresi, 3:26.

2. bk. A’râf Sûresi, 7:158.3. bk. Bakara Sûresi, 2:21.4. bk. Kehf Sûresi, 18:110.5. bk. İsrâ Sûresi, 17:111; İhlâs Sûresi, 112:4.6. bk. Hac Sûresi, 22:18; İhlâs Sûresi, 112:2.7. bk. En’am Sûresi, 6:59; Zümer Sûresi, 39:63; Şûrâ Sûresi, 42:12.8. bk. Bakara Sûresi, 2:259; Mâide Sûresi, 5:120; Teğâbün Sûresi, 64:1.9. bk. Saffat Sûresi, 37:95-96; Ra’d Sûresi, 13:18; Yâsîn Sûresi, 36:28; FetiSûresi, 48:7.10. bk. Âl-i İmran Sûresi, 3:26; Yâsîn Sûresi, 36:77-83; Ahkaf Sûresi, 46:33; KaSûresi, 50:15.

İşte, şu parlak, nuranî, güzel yüz, hayattar ve mânidbir çekirdek hükmüne geçmiş ki, Hâlık-ı Zülcelâl, bşecere-i tûbâ-i ubûdiyeti ondan halk etmiştir ki, onu



mübarek dalları, âlem-i beşeriyetin her tarafını nurameyvelerle tezyin etmiştir. Bütün zaman-ı mazidezulümatı dağıtıp, o uzun zaman-ı mazi, felsefenin gördüğgibi bir mezar-ı ekber, bir ademistan olmadığını, belistikbale ve saadet-i ebediyeye atlamak için ervâh-ı âfilîn

bir medar-ı envar ve muhtelif basamaklı bir miramünevver ve ağır yüklerini bırakan ve serbest kalan vdünyadan göçüp giden ruhların nuranî bir nuristanı ve bbostanı olduğunu gösterir.

İkinci vecih ise, felsefe tutmuştur. Felsefe ise, eney

mânâ-yı ismiyle bakmış. Yani, kendi kendine delâlet ededer; mânâsı kendindedir, kendi hesabına çalışır, hükmedeVücudu aslî, zâtî olduğunu telâkki eder. Yani, zâtında bizzbir vücudu vardır, der. Bir hakk-ı hayatı var, dairtasarrufunda hakikî mâliktir, zu’m eder. Onu bir hakikatsabite zanneder. Vazifesini, hubb-u zâtından neş’et eden b

tekemmül-ü zâtî olduğunu bilir, ve hâkezâ... Çok esâsâtfâsideye mesleklerini bina etmişler. O esâsat ne kadesassız ve çürük olduğunu sair risalelerimde ve bilhassSözler’de, hususan On İkinci ve Yirmi Beşinci Sözlerdkat’î ispat etmişiz. Hattâ, silsile-i felsefenin en mükemmfertleri ve o silsilenin dâhileri olan Eflâtun ve Aristo, İbn

Sina ve Fârâbî gibi adamlar, “İnsaniyetin gayetü’l-gayâteşebbüh-ü bi’l-Vâcibdir, yani Vâcibü’l-Vücudbenzemektir” deyip firavunâne bir hüküm vermişler. Venaniyeti kamçılayıp şirk derelerinde serbest koşturaraesbabperest, sanemperest, tabiatperest, nücumperest giçok envâ-ı şirk taifelerine meydan açmışlar. İnsaniyet



esasında münderiç olan acz ve zaaf,1 fakr ve ihtiyaç,2 nakve kusur3 kapılarını kapayıp ubûdiyetin yolunseddetmişler. Tabiata saplanıp, şirkten tamameçıkamayıp, şükrün geniş kapısını bulamamışlar.

Nübüvvet ise, gaye-i insaniyet ve vazife-i beşeriyeahlâk-ı İlâhiye ile ve secâyâ-yı hasene ile tahallûk etmekberaber,4 aczini bilip kudret-i İlâhiyeye iltica,5 zaafını görükuvvet-i İlâhiyeye istinad,6 fakrını görüp rahmet-i İlâhiyeyitimad,7 ihtiyacını görüp gınâ-yı İlâhiyeden istimdadkusurunu görüp aff-ı İlâhîye istiğfar,9 naksını görüp kemâ

İlâhîye tesbihhân olmaktır10

diye, ubûdiyetkârânhükmetmişler.

1. bk. Nisâ Sûresi, 4:28; Yûnus Sûresi, 10:12; Zümer Sûresi, 39:49.2. bk. Bakara Sûresi, 2:268; Kasas Sûresi, 28:24.3. bk. Nisâ Sûresi, 4:79; Yûsuf Sûresi, 12:53.4. bk. Kalem Sûresi, 68:4.5. bk. Tevbe Sûresi, 71:28.

6. bk. Nûh Sûresi, 71:28.7. bk. Enbiyâ Sûresi, 21:83-84.8. bk. Enbiyâ Sûresi, 21:87.9. bk. Sâd Sûresi, 38:24.10. bk. A’râf Sûresi, 7:143.

İşte, diyanete itaat etmeyen felsefenin böyle yolunşaşırdığı içindir ki, ene kendi dizginini eline almış, dalâlet

herbir nev’ine koşmuş. İşte şu vecihteki enenin baüstünde bir şecere-i zakkum neşvünemâ bulup âleminsaniyetin yarısından fazlasını kaplamış.

İşte, o şecerenin kuvve-i şeheviye-i behîmiye dalındbeşerin enzârına verdiği meyveler ise, asnamlar



âlihelerdir. Çünkü, felsefenin esasında kuvvmüstahsendir. Hattâ “El-hükmü li’l-galib” bir düsturudu“Galebe edende bir kuvvet var; kuvvette hak vardıder.HAŞİYE-1 Zulmü mânen alkışlamış, zalimleri teşçi etmiştve cebbarları ulûhiyet dâvâsına sevk etmiştir.

Hem masnudaki güzelliği ve nakıştaki hüsnü, masnuve nakşa mal edip, Sâni ve Nakkâşın mücerred vmukaddes cemâlinin cilvesine nisbet etmeyerek, “Ne güzyapılmış” yerine “Ne güzeldir” der, perestişe lâyık bsanem hükmüne getirir.

Hem herkese satılan muzahraf, hodfuruş, göstericriyâkâr bir hüsnü istihsan, ettiği için riyâkârları alkışlamısanem-misalleri kendi âbidlerine âbideHAŞİYE-2 yapmıştır.

Haşiye-1 Düstur-u nübüvvet “Kuvvet haktadır; hak kuvvette değildir” dezulmü keser, adaleti temin eder.Haşiye-2 Yani; o sanem-misâller, perestişkârlarının hevesatlarına ho

görünmek ve teveccühlerini kazanmak için riyakârane gösteriş ile ibadet gi bir vaziyet gösteriyorlar.

O şecerenin kuvve-i gadabiye dalında, biçare beşerbaşında küçük büyük Nemrutlar, Firavunlar, Şeddadlmeyvelerini yetiştirmiş; kuvve-i akliye dalında, âleminsaniyetin dimağına dehriyyun, maddiyyun, tabiiyyun gi

meyveleri vermiş, beşerin beynini bin parça etmiştir.Şimdi şu hakikati tenvir için, felsefe mesleğinin esâsât

fâsidesinden neş’et eden neticeleriyle, silsile-i nübüvvetesâsât-ı sâdıkasından tevellüd eden neticelerinin binlmuvazenesinden, nümune olarak üç dört mis



zikrediyoruz.

Meselâ, nübüvvetin hayat-ı şahsiyedeki düstu

neticelerinden1 ه لا ق ال خ ا وا ب ق ل خ تkaidesiyle, “Ahlâk

İlâhiye ile muttasıf olup Cenâb-ı Hakka mütezellilânteveccüh edip, acz, fakr, kusurunuzu bilip dergâhına abolunuz” düsturu nerede? Felsefenin “Teşebbüh-ü bi’l-Vâcinsaniyetin gayet-i kemâlidir” kaidesiyle, “Vâcibü’l-Vücudbenzemeye çalışınız” hodfuruşâne düsturu nerede? Evenihayetsiz acz, zaaf, fakr, ihtiyaçla yoğrulmuş olamahiyet-i insaniye nerede? Nihayetsiz Kadîr, Kavî, Ganî vMüstağnî olan Vâcibü’l-Vücudun mahiyeti nerede?

1. bk. Mansur Ali Nâsıf, et-Tâc, 1:13 (Mukaddime); el-Cürcânî, et-Ta’rifât 1:56İbni Kayyım el-Cevziyye, Medaricü’s-Salikin 3:241; el-Gazâlî, İhyâu Ulûmi’d-D4:306; el-Gazâlî, el-Maksadü’l-Ensâ s. 150; el-Bikaî, Masrau’t-Tasavvuf s. 24et-Taberânî, el-Mu’cemü’l-Evsat 8:184; el-Hakîm et-Tirmizî, Nevâdiru’l-Usûl 2:28

İkinci misal: Nübüvvetin hayat-ı içtimaiyedeki düstuneticelerinden ve şems ve kamerden tut, tâ nebâthayvânâtın imdadına ve hayvânât insanın imdadına, hatzerrât-ı taamiye hüceyrât-ı bedenin imdadına vmuavenetine koşturulan düstur-u teâvün, kanun-u keremnamus-u ikram nerede? Felsefenin hayat-ı içtimaiyededüsturlarından ve yalnız bir kısım zalim ve canavinsanların ve vahşî hayvanların fıtratlarını suistimallerinden neş’et eden düstur-u cidal nerede? Evedüstur-u cidâli o kadar esaslı ve küllî kabul etmişler k“Hayat bir cidaldir“ diye eblehâne hükmetmişler.

Üçüncü misal: Nübüvvetin tevhid-i İlâhî hakkında



netâic-i âliyesinden ve düstur-u gàliyesinden1 ال د حا و

د حا و ل ا ن ع ال ا ر د ص يyani “Her birliği bulunan yaln

birden sudur edecektir; madem herşeyde ve bütün eşyadbir birlik var, demek birtek Zâtın icadıdır” diye oltevhidkârâne düsturu nerede? Eski felsefenin bir düstur

itikadiyesinden olan د حا و ل ا ال ا ه ن ع ر د ص ي ال د حا 2 و

“Birden bir sudur eder”; yani “Bir zâttan bizzat birtek suduedebilir. Sair şeyler, vasıtalar vasıtasıyla ondan sudur edediye, Ganiyy-i ale’l-Itlak ve Kadîr-i Mutlakı âciz vesaimuhtaç göstererek, bütün esbaba ve vesaite, rububiyetbir nevi şirket verip, Hâlık-ı Zülcelâle “akl-ı evvenamında bir mahlûku verip adeta sair mülkünü esbaba vvesaite taksim ederek bir şirk-i azîme yol açan şirk-âlûd vdalâlet-pîşe o felsefenin düsturu nerede? Hükemanyüksek kısmı olan işrâkıyyun böyle halt etselemaddiyyun, tabiiyyun gibi aşağı kısımları ne kadar haedeceklerini kıyas edebilirsin.

Dördüncü misal: Nübüvvetin düstur-u hakîmânesinden

ه د م ح ب ح ب س ي ال ا ء ش ن م ن ا وsırrıyla, “Herşeyin, h

zîhayatın neticesi, hikmeti, kendine ait bir ise, Sâniine aneticeleri, Fâtırına bakan hikmetleri binlerdir. Herbir şeyihattâ bir meyvenin, bir ağacın meyveleri kadar hikmetleneticeleri bulunduğu” mahz-ı hakikat olan düstur-u hikmnerede? Felsefenin “Herbir zîhayatın neticesi kendinbakar veyahut insanın menâfiine aittir’ diye, koca bir da



gibi ağaca hardal gibi bir meyve, bir netice takmak gigayet mânâsız bir abesiyet içinde gördüğü hikmetshikmet-i muzahrefe düsturları nerede?

1. bk. eş-Şehristanî, el-Milel ve’n-Nihal 2:124; el-îci, Kitabu’l-Mevakıf 2:589.2. bk. eş-Şehristanî, el-Milel ve’n-Nihal 2:187; el-îci, Kitabu’l-Mevakıf 2:689-690.

3. bk. İbni Teymiyye, Şerhu’l-Akîdeti’l-İsfahâniyye 2:80; eş-Şehristânî, el-Mive’n-Nihal 2:75, 88.4. “Hiçbir şey yoktur ki, Onu hamd ile tesbih etmesin.” İsrâ Sûresi, 17:44.

Şu hakikat, Onuncu Sözün Onuncu Hakikatinde bderece gösterildiğinden, kısa kestik.

İşte, bu dört misale binler misali kıyas edebilirsi“Lemeât”1namındaki bir risalede bir kısmına işaret etmişi

İşte, felsefenin şu esâsât-ı fâsidesinden ve netâicvahîmesindendir ki, İslâm hükemasından İbn-i Sina vFârâbî gibi dâhiler, şâşaa-i suriyesine meftun olup, mesleğe aldanıp o mesleğe girdiklerinden, âdi bir mü’m

derecesini ancak kazanabilmişler. Hattâ, İmam-ı Gazâgibi bir Hüccetü’l-İslâm, onlara o dereceyi de vermemişHem mütekellimînin mütebahhirîn ulemasından olaMutezile imamları, ziynet-i surîsine meftun olup o mesleğciddî temas ederek aklı hâkim ittihaz ettiklerinden, ancafâsık, mübtedi’ bir mü’min derecesine çıkabilmişler. He

üdeba-yı İslâmiyenin meşhurlarından, bedbinlikle maruEbu’l-Alâ-i Maarrî ve yetimâne ağlayışıyla mevsuf ÖmHayyam gibilerin, o mesleğin nefs-i emmâreyi okşayazevkiyle zevklenmesi sebebiyle, ehl-i hakikat ve kemâldebir sille-i tahkir ve tekfir yiyip “Edepsizlik ediyorsunuzındıkaya giriyorsunuz, zındıkları yetiştiriyorsunuz” diy



zecirkârâne tedip tokatlarını almışlar.3

1. Bu Lemeât risalesi, Hz. Üstadımızın tensibi ile Sözler mecmuasınnihayetinde derc edilmiştir.(Hizmetindeki talebeleri)2. bk. el-Gazâlî, el-Munkızü Mine’d-Dalâl s. 39-40, 46.3. bk. İbnü’l-Cevzî, Telbisü İblîs 134-136; Süleyman İbni Abdillah, Şerhu Kitabi

Tevhîd s. 616; İbni Teymiyye, Kütübü ve Resailü ve Fetâvâ İbni Teymiyye 7:578:260.

Hem meslek-i felsefenin esâsât-ı fâsidesindendir ki, enkendi zâtında hava gibi zayıf bir mahiyeti olduğu haldfelsefenin meş’um nazarıyla mânâ-yı ismî cihetiyle baktıiçin, güya buhar-misal o ene temeyyü edip, sonra ülf

cihetiyle ve maddiyata tevaggul sebebiyle güya tasallüediyor. Sonra gaflet ve inkârla o enaniyet tecemmüd edeSonra isyanla tekeddür eder, şeffafiyetini kaybeder. Songittikçe kalınlaşıp sahibini yutar. Nev-i insanın efkârıyşişer. Sonra sair insanları, hattâ esbabı kendine ve nefsinkıyas edip, onlara—kabul etmedikleri ve teberrî ettikle

halde—birer firavunluk verir. İşte o vakit Hâlık-ı Zülcelâlevâmirine karşı mübareze vaziyetini alır,

1 ح ي ن

مي م ر ه و ما ظ ع لاder, meydan okur gibi Kadîr-i Mutla

acz ile itham eder. Hattâ, Hâlık-ı Zülcelâlin evsâfın

müdahale eder; işine gelmeyenleri ve nefs-i emmârenfiravunluğunun hoşuna gitmeyenleri ya red, ya inkâr, ytahrif eder. Ezcümle:

Felâsifenin bir taifesi, Cenâb-ı Hakka “mûcib-i bizzademişler, ihtiyarını nefyetmişler, ihtiyarını ispat eden bütü



kâinatın nihayetsiz şehadetlerini tekzip etmişler. Feysübhanallah! Şu kâinatta zerreden şemse kadar bütümevcudat, taayyünatlarıyla, intizamatıyla, hikmetleriylmizanlarıyla Sâniin ihtiyarını gösterdikleri halde, şu kolası felsefenin gözü görmüyor! Hem bir kısım felasi

“Cüz’iyâta ilm-i İlâhî taallûk etmiyor”2 diye ilm-i İlâhînazametli ihatasını nefyedip, bütün mevcudatın şehâdâsâdıkalarını reddetmişler. Hem felsefe esbaba tesir vertabiat eline icad verir. Yirmi İkinci Sözde kat’î bir suretispat edildiği gibi, herşeyde Hâlık-ı Külli Şeye3 has, parlasikkeyi görmeyip âciz, câmid, şuursuz, kör ve iki e

tesadüf ve kuvvet gibi iki körün elinde olan tabiamasdariyet verip, binler hikmet-i âliyeyi ifade eden vherbiri birer mektubât-ı Samedâniye hükmünde olamevcudatın bir kısmını ona mal eder. Hem, Onuncu Sözdispat edildiği gibi, Cenâb-ı Hak bütün esmâsıyla ve kâinbütün hakaikiyle ve silsile-i nübüvvet bütün tahkikatıyla v

kütüb-ü semâviye bütün âyâtıyla gösterdikleri haşir vâhiret kapısını bulmayıp, haşri nefyedip, ervahlara bezeliyet isnad etmişler. İşte, bu hurafatlara sameselelerini kıyas edebilirsin. Evet, şeytanlar, güya enengaga ve pençesiyle dinsiz feylesoflarının akıllarını havaykaldırıp, dalâlet derelerine atıp dağıtmıştır. Küçük âlemd

ene, büyük âlemde tabiat gibi tâğutlardandır.

1. “Çürümüş kemikleri kim diriltecek?” Yâsin Sûresi, 36:78.2. bk. el-Gazâlî, el-Munkızü Mine’d-Dalâl s. 46.3. bk. En’am Sûresi, 6:102.

ال ا ف ال الطاغ



مي ل ع عي م س ه لا و ا ه ل ما ص ف نا ال ق ثۇ لا1

Geçen hakikati tenvir edecek bir seyahat-i hayaliysuretinde, nim-manzum olarak Lemeat ’ta yazdığım bvakıa-i misaliyenin meâlini şurada zikretmeye münasebgeldi. Şöyle ki:

Bu risalenin telifinden sekiz sene evvel, İstanbul’dRamazan-ı Şerifte, meslek-i felsefeyle münasebetbulunan Eski Said’in Yeni Said’e inkılâb edeceği bhengâmdadır ki, Fâtiha-i Şerifenin âhirinde

الو م ه ي ل ع بو ض غ م لا ر ي غ م ه ي ل ع ت م ع ن ا ني ذ لا طا ر ص ني لا ضلا2

ile işaret ettiği üç mesleği düşünürken, şöyle bir vakıahayaliye, bir hadise-i misaliye, rüyaya benzer bir hadisgördüm ki:

1. “Kim tâğûtu reddeder de Allah’a iman ederse, işte o kopmaz ve kırılmasapa sağlam bir kulpa yapışmıştır. Allah ise herşeyi hakkıyla işiteherşeyihakkıyla bilendir.” Bakara Sûresi, 2:256.2. “Kendilerine in’âm ve ihsanda bulunduklarının yolu—, gazabınuğrayanların vesapıtmış olanların yolu değil.” Fâtiha Sûresi, 1:7.

Kendimi bir sahrâ-yı azîmede görüyorum. Bütüzeminin yüzünü karanlıklı, sıkıcı ve boğucu bir bultabakası kaplamış. Ne nesîm var, ne ziya, ne âb-ı hayat—hiçbirisi bulunmuyor. Her tarafı canavarlar, muzır vmuvahhiş mahlûklarla dolu olduğunu tevehhüm ettimKalbime geldi ki, şu zeminin öteki tarafında ziya, nesîm



âb-ı hayat var, oraya geçmek lâzım. Baktım ki, ihtiyarssevk olunuyorum. Zeminin içinde tünelvâri bir mağaraysokuldum. Git gide zeminin içinde seyahat ettimBakıyorum ki, benden evvel o tahtel’arz yolda çok kimselgitmişler, her tarafta boğulup kalmışlar. Onlarınaya

izlerini görüyordum. Bazılarının bir zaman sesleriişitiyordum;sonra sesleri kesiliyordu.

Ey hayaliyle benim seyahat-i hayaliyeme iştirak edearkadaş! O zemin tabiattır ve felsefe-i tabiiyedir. Tünel isehl-i felsefenin efkârıyla hakikate yol açmak için açtıkla

meslektir. Gördüğüm ayak izleri, Eflâtun ve AristoHAŞİYE

gibi meşahirlerindir. İşittiğim sesler, İbn-i Sina ve Fârâgibi dâhilerindir. Evet, İbn-i Sina’nın bazı sözlerinkanunlarını bazı yerlerde görüyordum. Sonra bütün bütükesiliyordu. Daha ileri gidememiş. Demek boğulmuş. Hneyse, senimeraktan kurtarmak için hayalin altında

hakikatin bir köşesini gösterdim. Şimdi seyahatimdönüyorum.

Haşiye-1 Eğer desen: “Sen necisin, bu meşahire karşı meydana çıkıyorsunSen bir sinek gibi olup da kartalların uçmalarına karışıyorsun?” Ben de derimki: Kur’ân gibi bir üstad-ı ezeliyem varken, dalâlet-âlûd felsefenin vevham-âlûd aklın şakirtleri olan o kartallara, hakikat ve marifet yolunda sinekanadı kadar da kıymet vermeye mecbur değilim. Ben onlardan ne kadar aşa

isem, onların üstadı dahi benim üstadımdan bin defa daha aşağıdır. Üstadımhimmetiyle, onları gark eden madde ayağımı da ıslatamadı. Evet, büyük bpadişahın, onun kanununu ve evâmirini hâmil küçük bir neferi, küçük bir şah

büyük bir müşirinden daha büyük işler görebilir..

Gid gide, baktım ki, benim elime iki şey verildi: biri, belektrik, o tahtel’arz tabiatın zulümatını dağıtır; diğeri bâlet ile dahi azîm kayalar, dağ-misal taşlar parçalanıp ban



yol açılıyor. Kulağıma denildi ki: “Bu elektrikle o âlKur’ân’ın hazinesinden size verilmiştir.”

Her ne ise, çok zaman öylece gittim. Baktım ki, ötetarafa çıktım. Gayet güzel bir bahar mevsiminde, bulutsu

bir güneş, ruh-efzâ bir nesîm, hayattar bir âb-ı leziz, htaraf şenlik içinde bir âlem gördüm. “Elhamdü lillâhdedim. Sonra baktım ki, ben kendi kendime mâlik değilimBirisi beni tecrübe ediyor.

Yine evvelki vaziyette, o sahrâ-yı azîmede, boğucu bulaltında yine ben kendimi gördüm. Daha başka bir yold

bir sâik beni sevk ediyordu. Bu defa tahtezzemin değbelki seyir ve seyahatle yeryüzünü kat’ edip öteki yügeçmek için gidiyordum. O seyahatimde öyle acaip vgaraibi görüyordum ki, tarif edilmez. Deniz bana hiddediyor, fırtına beni tehdit eder, herşey bana müşkülpeydâ eder. Fakat yine Kur’ân’dan bana verilen bir vasıta

seyahatimle geçiyordum, galebe çalıyordum. Git gidbakıyordum, her tarafta seyyahların cenazeleri bulunuyoO seyahati bitirenler, binde ancak birdir.

Her ne ise, o buluttan kurtulup, zeminin öteki yüzüngeçip güzel güneşle karşılaştım. Ruh-efzâ nesîmi teneffü

ederek “Elhamdü lillâh” dedim. O cennet gibi o âlemseyre başladım.

Sonra baktım, biri var ki, beni orada bırakmıyor. Başkyolu bana gösterecek gibi, yine beni bir anda o müthsahrâya getirdi. Baktım ki, yukarıdan inmiş aynı asansörlgibi muhtelif tarzlarda bazı tayyare, bazı otomobil, ba



zembil gibi şeyler görünüyor. Kuvvet ve istidada göonlara atılsa yukarıya çekiliyor. Ben de birisine atladımBaktım, bir dakika zarfında bulutun fevkine beni çıkardGayet güzel, müzeyyen, yeşil dağların üstüne çıktım. bulut tabakası dağın yarısına kadar gelmemişti. En lâtif b

nesîm, en leziz bir âb-ı hayat, en şirin bir ziya her tarafgörünüyor.

Baktım ki, o asansörler gibi nuranî menziller her tarafvar. Hattâ iki seyahatimde ve zeminin öteki yüzünde onlagörmüştüm, anlamamıştım. Şimdi anlıyorum ki, şunl

Kur’ân’-ı Hakîmin âyetlerinin cilveleridir.İşte, ني لا ضلا الو1

ile işaret olunan evvelki yol, tabia

saplananların ve tabiiyyun fikrini taşıyanların mesleğidir konda hakikate ve nura geçmek için ne kadar müşkülolduğunu hissettiniz.

بو ض غ م ل ا ي ر غ2ile işaret olunan ikinci yo

esbabperestlerin ve vesaite icad ve tesir verenlerimeşâiyyun hükeması gibi yalnız akılla, fikirle hakikatühakaike ve Vâcibü’l-Vücudun marifetine yol açanlarmesleğidir.

م ه ي ل ع ت م ع ن ا ني ذ ل ا3ile işaret olunan üçüncü yol is

sırat-ı müstakim ehli olan ehl-i Kur’ân’ın caddenuraniyesidir ki, en kısa, en rahat, en selâmet ve herkesaçık, semâvî ve Rahmânî ve nuranî bir meslektir.



1. “Sapıtmış olanların yoluna değil.” Fâtiha Sûresi, 1:7.2. “Gazabına uğrayanların yoluna değil.” Fâtiha Sûresi, 1:7.3. “Kendilerine in’âm ve ihsanda bulunduklarının yolu...” Fâtiha Sûresi, 1:7.



(Otuz İkinci Sözden)

İkinci Noktanın İkinci MebhasıEHL-İ DALÂLETİN vekili, tutunacak ve dalâletini on

bina edecek hiçbir şey bulamadığı ve mülzem kald

zaman şöyle diyor ki: “Ben, saadet-i dünyayı ve lezzethayatı ve terakkiyât-ı medeniyeti ve kemâl-i san’akendimce, âhireti düşünmemekte ve Allah’ı tanımamakve hubb-u dünyada ve hürriyette ve kendine güvenmekgördüğüm için, insanın ekserisini bu yola şeytanhimmetiyle sevk ettim ve ediyorum.”

Elcevap: Biz dahi Kur’ân namına diyoruz ki: Ey biçainsan! Aklını başına al, ehl-i dalâletin vekilini dinlemEğer onu dinlersen hasâretin o kadar büyük olur ktasavvurundan ruh, akıl ve kalb ürperir.

Senin önünde iki yol var: Birisi, ehl-i dalâletin vekilin

gösterdiği şekavetli yoldur. Diğeri, Kur’ân-ı Hakîmin tarettiği saadetli yoldur.

İşte, o iki yolun pek çok muvazenelerini, çok Sözlerdhususan Küçük Sözlerde gördün ve anladın. Şimdi, makamünasebetiyle, binde bir muvazenelerini yine gör, anlŞöyle ki:



Şirk ve dalâletin ve fısk ve sefahetin yolu, insanı nihayderecede sukut ettiriyor. Hadsiz elemler içinde nihayetsağır bir yükü, zayıf ve âciz beline yükletir.

Çünkü, insan Cenâb-ı Hakkı tanımazsa ve Ona tevekk

etmezse, o vakit, insan, gayet derecede âciz ve zaynihayet derecede muhtaç, fakir, hadsiz musibetlere maruelemli, kederli bir fâni hayvan hükmünde olup,1 bütüsevdiği ve alâka peydâ ettiği bütün eşyadan mütemadiyefirak elemini çeke çeke, nihayette, bâki kalan bütüahbabını bir firak-ı elîm içinde bırakıp, kabrin zulümatın

yalnız olarak gider. Hem müddet-i hayatında gayet cüz’î bihtiyar ve küçük bir iktidar ve kısacık bir hayat ve az bömür ve sönük bir fikir ile, nihayetsiz elemlerle vemellerle faidesiz çarpışır ve hadsiz arzuların ve makàsıdtahsiline, semeresiz, boşu boşuna çalışır.2 Hem kenvücudunu yükleyemediği halde, koca dünya yükünü biça

beline ve kafasına yüklenir. Daha Cehenneme gitmedeCehennem azâbını çeker.3

1. bk. A’râf Sûresi, 7:179 Furkan Sûresi;, 25:43-44; Muhammed Sûresi, 47:12.2. bk. Bakara Sûresi, 2:217; Mâide Sûresi, 5:5, 53; En’âm Sûresi, 6:8A’rafSûresi, 7:147; Hûd Sûresi, 11:16; Zümer Sûresi, 39:65; MuhammeSûresi,47:9, 27, 32.3. bk. Âl-i İmran Sûresi, 3:56; En’âm Sûresi, 6:124-125; A’râf Sûresi, 7:152;Şû

Sûresi, 9:155; Ra’d Sûresi, 13:34; Zümer Sûresi, 39:22; FussiletSûresi, 41:16.

Evet, şu elîm elemi ve dehşetli mânevî azâhissetmemek için, ehl-i dalâlet, iptal-i his nev’inden gaflsarhoşluğuyla muvakkaten hissetmez. Fakat hissedecezaman, kabre yakın olduğu vakit, birden hisseder. ÇünkCenâb-ı Hakka hakikî abd olmazsa, kendi kendine mâl



zannedecek. Halbuki, o cüz’î ihtiyar, o küçük iktidarı ile şfırtınalı dünyada vücudunu idare edemiyor. Hayatına muzmikroptan tut, tâ zelzeleye kadar binler taife düşmanlahayatına karşı tehacüm vaziyetinde görür. Elîm bir korkdehşeti içinde, her vakit kendine müthiş görünen kab

kapısına bakıyor.Hem bu vaziyette iken, insaniyet itibarıyla nev-i insa

ile ve dünya ile alâkadar olduğu halde, dünyayı ve insabir Hakîm, Alîm, Kadîr, Rahîm, Kerîm bir Zâ

tasarrufunda tasavvur etmediği ve onları tesadüf v

tabiata havale ettiği için, dünyanın ehvâli ve insanın ahvâonu daima iz’âç eder. Kendi elemiyle beraber, insanlarelemini de çeker. Dünyanın zelzelesi, tâunu, tufanı, kaht galâsı, fenâ ve zevâli, ona gayet müz’iç ve karanlıklı birmusibet suretinde onu tâzip eder.

Hem şu haldeki insan, merhamet ve şefkate lây

değildir. Çünkü kendi kendine bu dehşetli vaziyeti veriyoSekizinci Sözde, kuyuya girmiş iki kardeşin muvazenehalinde denildiği gibi, nasıl bir adam, güzel bir bahçedgüzel bir ziyafette, güzel ahbaplar içinde, nezahetli, tatnamuslu, hoş, meşru bir lezzet ve eğlenceye kanaetmeyip gayr-ı meşru ve mülevves bir lezzet için çirkin v

necis bir şarabı içse, sarhoş olup kendini kış ortasında, pbir yerde vahşi canavarlar içinde tahayyül etse, titreyibağırıp çağırsa, nasıl merhamete lâyık değil. Çünkü ehnamus ve mübarek arkadaşlarını canavar tasavvur edeonlara karşı hakaret eder. Hem ziyafetteki leziz taamları vtemiz kapları mülevves, pis taşlar tasavvur eder, kırmay



başlar. Hem mecliste muhterem kitapları ve mânidmektupları mânâsız ve âdi nakışlar tasavvur eder, yırtaraayak altına atar, ve hâkezâ... Böyle bir şahıs nasmerhamete müstehak değildir, belki tokata müstehaktır.

Öyle de, sû-i ihtiyarından neş’et eden küfsarhoşluğuyla ve dalâlet divaneliğiyle, Sâni-i Hakîmin şmisafirhane-i dünyasını tesadüf ve tabiat oyuncaolduğunu tevehhüm edip; ve cilve-i esmâ-i İlâhiyetazelendiren masnuatın, zamanın geçmesiyle vazifelerinbittiğinden âlem-i gayba geçmelerini, adem ile ida

tasavvur ederek; ve tesbihat sadâlarını zevâl ve firakebedî vâveylâsı olduklarını tahayyül ettiğinden; vmektubât-ı Samedâniye olan şu mevcudat sahifelerimânâsız, karma karışık tasavvur ettiğinden; ve âlemrahmete yol açan kabir kapısını zulümat-ı adem ağtasavvur ettiğinden; ve eceli, hakikî ahbaplara visal dave

olduğu halde, bütün ahbaplardan firak nöbeti tasavvettiğinden; hem kendini dehşetli bir azab-ı elîmdbırakıyor, hem mevcudatı, hem Cenâb-ı Hakkın esmâsınhem mektubatını inkâr ve tezyif ve tahkir ettiğindemerhamete ve şefkate lâyık olmadığı gibi, şiddetli bazaba da müstehaktır, hiçbir cihette merhamete lây

değildir.İşte, ey bedbaht ehl-i dalâlet ve sefahet! Şu dehşet

sukuta karşı ve ezici meyusiyete mukabil hantekemmülünüz, hangi fünununuz, hangi kemâliniz, hanmedeniyetiniz, hangi terakkiyâtınız karşı gelebilir? Ruhbeşerin eşedd-i ihtiyaçla muhtaç olduğu hakikî teselli



nerede bulabilirsiniz? Hem güvendiğiniz ve bbağladığınız ve âsâr-ı İlâhiyeyi ve ihsânât-ı Rabbâniyeonlara isnat ettiğiniz hangi tabiatınız, hangi esbabınıhangi şerikiniz, hangi keşfiyâtınız, hangi milletiniz, hanbâtıl mâbudunuz, sizi, sizce idam-ı ebedî olan mevt

zulümâtından kurtarıp, kabir hududundan, berzahududundan, mahşer hududundan, sırat köprüsündehâkimâne geçirebilir, saadet-i ebediyeye mazhar edebiliHalbuki, kabir kapısını kapamadığınız için, siz kat’î olarabu yolun yolcususunuz. Böyle bir yolcu, öyle birisidayanır ki, bütün bu daire-i azîme ve bu geniş hudutla

Onun taht-ı emrinde ve tasarrufundadır.Hem dahi, ey bedbaht ehl-i dalâlet ve gaflet! “Gayr

meşru bir muhabbetin neticesi, merhametsiz azaçekmektir” kaidesi sırrınca, siz, fıtratınızdaki CenâbHakkın zât ve sıfât ve esmâsına sarf edilecek muhabbet v

marifet istidadını ve şükür ve ibâdât cihâzâtını nefsinize vdünyaya gayr-ı meşru bir surette sarf ettiğinizdebil’istihkak cezasını çekiyorsunuz. Çünkü Cenâb-ı Hakkait muhabbeti nefsinize verdiniz; mahbubunuz olanefsinizin hadsiz belâsını çekiyorsunuz. Çünkü hakikî brahatı, o mahbubunuza vermiyorsunuz. Hem onu, haki

mahbub olan Kadîr-i Mutlaka tevekkül ile teslietmiyorsunuz, daima elem çekiyorsunuz.

Hem Cenâb-ı Hakkın esmâ ve sıfâtına ait muhabbedünyaya verdiniz ve âsâr-ı san’atını, âlemin esbabıntaksim ettiniz; belâsını çekiyorsunuz. Çünkü, o hadsmahbuplarınızın bir kısmı size Allahaısmarladık demeyi



size arkasınıçevirip, bırakıp gidiyor. Bir kısmı sizi htanımıyor, tanısa da sizisevmiyor, sevse de size bir faidvermiyor. Daima hadsiz firaklardan ve ümitsiz, dönmemeüzere zevâllerden azap çekiyorsunuz.

İşte, ehl-i dalâletin saadet-i hayatiye ve tekemmülâtinsaniye ve mehâsin-i medeniyet ve lezzet-i hürriydedikleri şeylerin içyüzleri ve mahiyetleri budur. Sefahet vsarhoşluk bir perdedir; muvakkaten hissettirmez. “Tuonların aklına!” de.

Amma Kur’ân’ın cadde-i nuraniyesi ise, bütün eh

dalâletin çektiği yaraları hakaik-i imaniye ile tedavi edeBütün evvelki yoldaki zulümatı dağıtır. Bütün dalâlet vhelâket kapılarını kapatır. Şöyle ki:

İnsanın zaaf ve aczini ve fakr ve ihtiyacını, bir KadîRahîme tevekkül ile tedavi eder.1 Hayat ve vücudu

yükünü Onun kudretine, rahmetine teslim edip, kendinyüklemeyip, belki kendisi o hayatına ve nefsine binhükmünde bir rahat makam bulur.2 Kendisinin “nâtık bhayvan” değil, belki hakikî bir insan ve makbul bir misafirRahmân olduğunu bildirir. Dünyayı, bir misafirhaneRahmân olduğunu göstermekle ve dünyadaki mevcud

ise esmâ-i İlâhiyenin âyineleri olduklarını ve masnuatı isher vakit tazelenen mektubât-ı Samedâniye olduklarıbildirmekle, insanın fenâ-yı dünyadan ve zevâl-i eşyadave hubb-u fâniyattan gelen yaralarını güzelce tedavi edve evhamın zulümatından kurtarır.

1. bk. Âl-i İmran Sûresi, 3:122; A’râf Sûresi, 7:89; Enfâl Sûresi, 8:45; Tevb



Sûresi,9:129; Yûnus Sûresi, 10:71, 85; Hûd Sûresi, 11:56; Yûsuf Sûres12:67;İbrahim Sûresi, 14:12; Zümer Sûresi, 39:38.2. bk. Bakara Sûresi, 2:112, 131; Nisâ Sûresi, 4:125; Neml Sûresi, 27:44; ZümeSûresi, 39:54.

Hem mevt ve eceli, âlem-i berzaha giden ve âlembekâda olan ahbaplara visal ve mülâkat mukaddimeolarak gösterir. Ehl-i dalâletin nazarında bütün ahbabındabir firak-ı ebedî telâkki ettiği ölüm yaralarını böyletedavi eder. Ve o firak, ayn-ı lika olduğunu ispat eder.

Hem kabrin âlem-i rahmete ve dâr-ı saadete vbağıstan-ı cinâna ve nuristan-ı Rahmân’a açılan bir ka

olduğunu ispat etmekle, beşerin en müthiş korkusunu izaedip, en elîm ve kasavetli ve sıkıntılı olan berzaseyahatini en leziz ve ünsiyetli ve ferahlı bir seyaholduğunu gösterir. Kabir ile ejderha ağzınıkapatır, güzel bbahçeye kapı açar. Yani, kabir ejderha ağzıolmadığını, belbağistan-ı rahmete açılan bir kapı olduğunu gösterir.

Hem mü’mine der: İhtiyarın cüz’î ise, kendi Mâlikinirade-i külliyesine işini bırak.1 İktidarın küçük ise, KadîrMutlakın kudretine itimat et.2 Hayatın az ise, hayabâkiyeyi düşün.3 Ömrün kısa ise, ebedî bir ömrün vamerak etme.4 Fikrin sönük ise, Kur’ân’ın güneşi altına g

imanın nuruyla bak ki, yıldız böceği olan fikrin yerinherbir âyet-i Kur’ân birer yıldız misillü sana ışık veriHem hadsiz emellerin, elemlerin varsa, nihayetsiz bsevap ve hadsiz bir rahmet seni bekliyor.6Hem hadsarzuların, makàsıdın varsa, onları düşünüp muztarip olmOnlar bu dünyaya sığışmaz. Onların yerleri başka diyard



ve onları veren de başkadır.7

1. bk. Tâhâ Sûresi, 20:25-27; Mü’min Sûresi, 40:38-45.2. bk. Âl-i İmran Sûresi, 3:159, 173; Nisâ Sûresi, 4:81; Mâide Sûresi, 5:23; EnfSûresi, 8:61.3. bk. Tevbe Sûresi, 9:38; Yûnus Sûresi, 10:24; Kehf Sûresi, 18:45; 29:6Lokman Sûresi, 31:33.

4. bk. Bakara Sûresi, 2:201; Âl-i İmran Sûresi, 3:148; Nisâ Sûresi, 4:77; En’âSûresi, 6:32.5. bk. Bakara Sûresi, 2:2, 185; Âl-i İmran Sûresi, 3:138; Yûnus Sûresi, 10:5Yûsuf Sûresi, 12:111.6. bk. BakaraSûresi, 2:157, 218; Âl-i İmran Sûresi, 3:107; Nisâ Sûresi, 4:96, 17A’râf Sûresi, 7:156.7. bk. Mâide Sûresi, 5:65; Tevbe Sûresi, 9:21; Yûnus Sûresi, 10:Mü’minûnSûresi, 23:19; Furkan Sûresi, 25:24; Şuarâ Sûresi, 26:85; Züm

Sûresi,29:10; LokmanSûresi, 31:8; Yâsin Sûresi, 36:55.

Hem der: Ey insan! Sen kendine mâlik değilsin.1 Sekudreti nihayetsiz bir Kadîr, rahmeti hadsiz bir RahîmZât-ı Zülcelâlin memlûküsün.2 Öyle ise, sen kendi hayatıkendine yükleyip zahmet çekme. Çünkü hayatı veren Oduidare eden de Odur.3 Hem dünya sahipsiz değil ki! Se

kendi kafana dünya yükünü yüklettirerek ehvâlini düşünümerak etme. Çünkü onun sahibi Hakîmdir, Alîmdir.4 Sede misafirsin; fuzulî olarak karışma, karıştırma.

Hem insanlar, hayvanlar gibi mevcudat başıboş değillebelki vazifedar memurdurlar,5 bir Hakîm-i Rahîm

nazarındadırlar. Onların âlâm ve meşakkatlerini düşünüruhuna elem çektirme;6 ve onların Hâlık-ı Rahîminrahmetinden daha ileri şefkatini sürme.7 Hem sandüşmanlık vaziyetini alan mikroptan tâ tâun ve tufan vkaht ve zelzeleye kadar bütün eşyanın dizginleri o RahîmHakîmin elindedirler.8 O Hakîmdir, abes iş yapma



Rahîmdir, rahîmiyeti çoktur. Yaptığı her işinde bir nelütuf var.9

1. bk. A’râf Sûresi, 7:188; Yûnus Sûresi, 10:49; Lokman Sûresi, 31:24; Cin Sûres82:21.2. bk. Bakara Sûresi, 2:186; Âl-i İmran Sûresi, 3:20, 30; Mâide Sûresi, 5:11

İbrahim Sûresi, 14:31; Hicr Sûresi, 15:40, 49; İsrâ Sûresi, 17:53, 65;Kehf Sûres18:102; Enbiyâ Sûresi, 21:105.3. bk. Bakara Sûresi, 2:38; Âl-i İmran Sûresi, 3:156; En’âm Sûresi, 6:122; A’râSûresi, 7:158.4. bk. Bakara Sûresi, 2:107; Âl-i İmran Sûresi, 3:26, 189; Mâide Sûresi, 5:17, 140, 120.5. bk. Mü’minûn Sûresi, 23:115-116; Kıyâmet Sûresi, 75:336.6. bk. Fâtiha Sûresi, 1:3; Bakara Sûresi, 2:37, 143, 160, 163, 173; En’âm Sûres6:18, 73, 83, 128.

7. bk. A’râfSûresi, 7:151; Yûsuf Sûresi, 12:64, 92; Enbiyâ Sûresi, 21:8Mü’minûn Sûresi, 23:109, 118.8. bk. Âl-i İmranSûresi, 3:26, 83; Mü’minûn Sûresi, 23:88; Yâsîn Sûresi, 36:8Hadîd Sûresi, 57:29.9. bk. Şûrâ Sûresi, 42:19.

Hem der: Şu âlem çendan fânidir; fakat ebedî bir âlemlevazımatını yetiştiriyor. Çendan zâildir, geçicidir; fak

bâki meyveler veriyor, bâki bir zâtın bâki esmâsıncilvelerini gösteriyor. Ve çendan lezzetleri az, elemleçoktur; fakat Rahmân-ı Rahîmin iltifâtâtı, zevâlsiz hakilezzetlerdir. Elemler ise, sevap cihetiyle mânevî lezzyetiştiriyor.1 Madem meşru daire, ruh ve kalb ve nefsbütün lezzetlerine safâlarına, keyiflerine kâfidir. Gaymeşru daireye girme. Çünkü o dairedeki bir lezzetin bazabin elemi var. Hem hakikî ve daimî lezzet olan iltifâtâRahmâniyeyi kaybetmeye sebeptir.2

Hem dalâletin yolunda sabıkan beyan edildiği gibesfel-i sâfilîne insanı öyle bir sukut ettiriyor ki,3 hiçb



medeniyet, hiçbir felsefe ona çare bulamadıkları ve o derzulümat kuyusundan hiçbir terakkiyât-ı beşeriye, hiçbkemâlât-ı fenniye insanı çıkaramadığı halde, Kur’ânHakîm, iman ve amel-i salihle, o esfel-i sâfilîne sukuttainsanı âlâ-yı illiyyîne çıkarır. Ve delâil-i kat’iye i

çıkarmasını ispat ediyor ve o derin kuyuyu terakkiyâmâneviyenin basamaklarıyla ve tekemmülât-ı ruhiyencihâzâtıyla dolduruyor.4

Hem beşerin uzun ve fırtınalı ve dağdağalı olan ebetarafındaki yolculuğunu gayet derecede teshil eder v

kolaylaştırır. Bin, belki elli bin senelik mesafeyi bir gündkestirecek vesaiti gösterir.5

1. bk. Bakara Sûresi, 2:25, 82; Âl-i İmran Sûresi, 3:15, 198; Nisâ Sûresi,4:14, 16Mâide Sûresi, 5:85, 119; A’râf Sûresi, 7:42; Tevbe Sûresi,9:22, 72, 89, 100; HûSûresi, 11:23; İbrahim Sûresi, 14:22.2. bk. Furkan Sûresi, 25:69; Yûnnus Sûresi, 10:27, 52; Ra’d Sûresi, 13:Mü’minûn Sûresi, 23:103; Secde Sûresi, 32:14; Fussilet Sûresi, 41:28; Zuhru

Sûresi, 43:74; Muhammed Sûresi, 47:15.3. bk. NisâSûresi, 4:145; Tîn Sûresi, 95:5.4. bk. SâdSûresi, 38:24; İnşikak Sûresi, 8425; Tîn Sûresi, 95:6; Asr Sûresi,103:3.5. bk. MeâricSûresi, 70:1-44.

Hem Sultan-ı Ezel ve Ebed olan Zât-ı Zülcelâtanıttırmakla, insanı Ona bir memur abd ve bir vazifedmisafir vaziyetini verir. Hem dünya misafirhanesinde, he

berzahî ve uhrevî menzillerde kemâl-i rahatla seyahatitemin eder. Nasıl ki, bir padişahın müstakim bir memuronun daire-i memleketinde, hem her vilâyethudutlarından suhuletle ve tayyare, gemi, şimendifer gisür’atli vasıta-i seyahatle gezer, geçer. Öyle de, SultanEzelîye iman ile intisap eden ve amel-i salih ile itaat ede



bir insan, şu misafirhane-i dünya menzillerinden ve âlemberzah ve âlem-i mahşer dairelerinden ve hâkezâ kabirdesonraki bütün âlemlerin geniş hudutlarından berk ve burâsür’atinde geçer, tâ saadet-i ebediyeyi bulur. Ve şu hakikakat’î ispat eder ve asfiya ve evliyaya gösterir.

Hem de Kur’ân’ın hakikati der ki: Ey mü’min! Sendenihayetsiz muhabbet kabiliyetini, çirkin ve noksan ve şerûve sana muzır olan nefs-i emmârene verme.1 Onu mahbuve onun hevâsını kendine mâbud ittihaz etme.2 Belsendeki o nihayetsiz muhabbet kabiliyetini, nihayetsiz b

muhabbete lâyık; hem nihayetsiz sana ihsan edebilen; heistikbalde seni nihayetsiz mes’ut eden; hem bütün alâkadolduğun ve onların saadetleriyle mes’ut olduğun bütüzâtları ihsânâtıyla mes’ut eden; hem nihayetsiz kemâlâbulunan; ve nihayetsiz derecede kudsî, ulvî, münezzekusursuz, noksansız, zevâlsiz cemâl sahibi olan; ve bütü

esmâsı nihayet derecede güzel olan; ve her isminde peçok envâr-ı hüsün ve cemâl bulunan; ve Cennet bütügüzellikleriyle ve nimetleriyle Onun cemâl-i rahmetini vrahmet-i cemâlini gösteren; ve sevimli ve sevilen bütükâinattaki bütün hüsün ve cemâl ve mehâsin ve kemâlOnun cemâline ve kemâline işaret eden ve delâlet eden v

emare olan bir Zâtı mahbub ve mâbud ittihaz et.Hem der: Ey insan! Onun esmâ ve sıfâtına ait istidad

muhabbetini, sair bekâsız mevcudata verme, faidesmahlûkata dağıtma.3 Çünkü, âsâr ve mahlûkat fânidirlerFakat o âsârda ve o masnuatta nakışları, cilveleri görüneEsmâ-i Hüsnâ bâkidirler, daimîdirler. Ve esmâ ve sıfât



herbirisinde binler merâtib-i ihsan ve cemâl ve binltabakat-ı kemâl ve muhabbet var. Sen yalnız Rahmâismine bak ki, Cennet bir cilvesi ve saadet-i ebediye blem’ası ve dünyadaki bütün rızık ve nimet bir katresidir.

1. bk. YûsufSûresi, 12:53.2. bk. NisâSûresi, 4:135; Sâd Sûresi, 38:29; Nâziât Sûresi, 79:40; Kehf Sûres18:28.3. bk. BakaraSûresi, 2:165; Tevbe Sûresi, 9:23-24; Kıyâmet Sûresi, 75:20-3Dehr Sûresi, 76:27; Fecr Sûresi, 89:20-26.4. bk. KasasSûresi, 28:88.

İşte, şu muvazene, ehl-i dalâletle ehl-i imanın hayat vvazife cihetindeki mahiyetlerine işaret eden

ل ف س ا ه ان د د ر م ث مي و ق ت ن س ح ا ف نا س ن ال ا ا ن ق ل خ د ق ل تا ح لا صلا او ل م ع و اۇن م ا ني ذ لا ال ا ني ل فا س1

hem netice ve âkıbetlerine işaret eden2

ت ب ا م ض ر ال ا و ءا م سلا م ه ي ل عolan âyete dikkat et. Ne kad

ulvî, mu’cizâne, beyan ettiğimiz muvazeneyi ifade ederler.

1. “And olsun ki, Biz insanı en güzel bir şekilde yarattık. Sonra da onu enaşağseviyeye indirdik-ancak iman eden ve güzel işler yapanlarmüstesna.” TSûresi, 95:4-6.

2. “Gök ve yer onlara ağlamadı.” Duhan Sûresi, 44:29.3. bk. Duhân Sûresi, 44:29.

Birinci âyet, On Birinci Sözde tafsilen o âyeti’cazkârâne ve îcazkârâne ifade ettiği hakikati, o Sözdbeyan edildiğinden, onu oraya havale ederiz. İkinci âyise, yalnız bir küçük işaretle göstereceğiz ki, ne kadar ul



bir hakikati ifade ediyor. Şöyle ki:

Şu âyet, mefhum-u muvafık ile şöyle ferman ediyo“Ehl-i dalâletin ölmesiyle, semâvât ve zemin, onlarüstünde ağlamıyorlar.”3 Ve mefhum-u muhalifle delâl

ediyor ki, “Ehl-i imanın dünyadan gitmesiyle, semâvât vzemin, onların üstünde ağlıyor.

Yani, ehl-i dalâlet, madem semâvât ve arzın vazifeleriinkâr ediyor, mânâlarını bilmiyor, onların kıymetlerini iskediyor, Sânilerini tanımıyor. Onlara karşı bir hakaret, badâvet ettiğinden, elbette semâvât ve zemin, onla

ağlamak değil, belki onlara nefrin eder, onlargebermesiyle memnun olurlar. Ve mefhum-u muhaliflder: “Semâvât ve arz, ehl-i imanın ölmesiyle ağlarlar.” Zirehl-i iman ise, çünkü semâvât ve arzın vazifelerini biliHakikî hakikatlerini tasdik ediyor. Ve onların ifade ettiklemânâları iman ile anlıyor.“Ne kadar güzel yapılmışlar, n

kadar güzel hizmet ediyorlar” diyor. Veonlara lâyık kıymeveriyor ve ihtiram ediyor. Cenâb-ı Hak hesabına onlara vonlar âyine oldukları esmâya muhabbet ediyor. İşte, bu siçindir ki, semâvât ve zemin, ağlar gibi ehl-i imanzevâline mahzun oluyorlar.



ن ا ك نا ح ب س ت ن ا ال ا ه ل ا ال ن ا تا م ل ظلا ف ى دا ن ف ني م لا ظلا ن م ت ن ك1

ني م حا رلا م ح ر ا ت ن ا و ر ضلا ن س م ن ا ه ب ر ى دا ن ذ ا2

ت ل ك و ت ه ي ل ع و ه ال ا ه ل ا ال ه لا ى ب س ح ل ق ف ا و ل و ت ن ا ف مي ظ ع لا ش ر ع لا ب ر و هو3

لي ك و لا م ع ن و ه لا ا ن ب س 4ح ل ع لا ه لا ب ال ا ةو ق ال و ل و ح ال

مي ظ ع ل5

قا ب لا ت ن ا قا ب ا ي قا ب لا ت ن ا قا ب ا ي6

ني ذ ل ل ءا ف ش و ى د ه او ن م ا7

Birinci Lem’aHAZRET-İ YUNUS ibni Mettâ Alâ Nebiyyinâ v



Aleyhissalâtü Vesselâmın münâcâtı, en azîm bmünâcattır ve en mühim bir vesile-i icabe-i duadır.8

1. “Karanlıklar içinde niyaz etti: ‘Senden başka ilâh yoktur. Seni her türnoksandantenzih ederim. Gerçekten ben kendine zulmedenlerden oldumEnbiyâSûresi, 21:87.

2. “Rabbine şöyle niyaz etmişti: ‘Bana gerçekten zarar dokundu. Seisemerhametlilerin en merhametlisisin.’” Enbiyâ Sûresi, 21:83.3. “Eğer senden yüz çevirecek olurlarsa de ki: Allah bana yeter. Onda

başkaibadete lâyık hiçbir ilâh yoktur. Ben Ona tevekkül ettim. Yüce ArşınRabbOdur.” Tevbe Sûresi, 9:129.4. “Allah bana yeter; O ne güzel vekildir.” Âl-i İmrân Sûresi, 3:173.5. “Havl ve kuvvet, ancak herşeyden yüce ve nihayetsiz azamet sahibi olaAllah’a aittir.” Ayrıca bk. Buhârî , Meğâzî: 38; Müslim, Zikr: 44-46.6. Bâkî kalan ancak sensin, ey Bâkî. Bâkî kalan ancak sensin, ey Bâkî.

7. “[Kur’ân] iman edenler için bir hidayet rehberi ve bir şifadır.” Fussilet Sûres41:44.8. Tirmizî , Deavât: 81; Müsned , 1:170.

Hazret-i Yunus Aleyhisselâmın kıssa-i meşhuresinhülâsası:

Denize atılmış, büyük bir balık onu yutmuş.1Denfırtınalı ve gece dağdağalı ve karanlık ve her taraftan ümkesik bir vaziyette,

2 ني م لا ظلا ن م ت ن ك ن ا ك نا ح ب س ت ن ا ال ا ه ل ا الmünâcâtı, ona sür’aten vasıta-i necat olmuştur.

Şu münâcâtın sırr-ı azîmi şudur ki:

O vaziyette esbab bilkülliye sukut etti. Çünkü o haldona necat verecek öyle bir Zat lâzım ki, hükmü hebalığa, hem denize, hem geceye, hem cevv-i semâgeçebilsin. Çünkü onun aleyhinde gece, deniz ve hût ittifa



etmişler. Bu üçünü birden emrine musahhar eden bir Zonu sahil-i selâmete çıkarabilir. Eğer bütün halk onuhizmetkârı ve yardımcısı olsaydılar, yine beş para faydalaolmazdı.3 Demek esbabın tesiri yok. MüsebbibüEsbabdan başka bir melce olamadığını aynelyak

gördüğünden, sırr-ı ehadiyet, nur-u tevhid içinde inkişettiği için, şu münâcat birden bire geceyi, denizi ve hûmusahhar etmiştir. O nur-u tevhid ile hûtun karnını btahtelbahir gemisi hükmüne getirip ve zelzeleli dağvâemvac dehşeti içinde, denizi, o nur-u tevhid ile emniyebir sahrâ, bir meydan-ı cevelân ve tenezzühgâhı olarak

nur ile semâ yüzünü bulutlardan süpürüp, kameri blâmba gibi başı üstünde bulundurdu. Her taraftan ontehdit ve tazyik eden o mahlûkat, her cihette ona dostluyüzünü gösterdiler. Tâ sahil-i selâmete çıktı, şecereyaktîn4 altında o lûtf-u Rabbânîyi müşahede etti.

1. bk. et-Taberî, Câmiu’l-Beyân: 17:79-81.2. “Senden başka ilâh yoktur. Seni her türlü noksandan tenzih ederimGerçektenben kendine zulmedenlerden oldum.” Enbiyâ Sûresi, 21:87.3. bk. En’âm Sûresi, 6:17; Yûnus Sûresi, 10:107; Fâtır Sûresi, 35:2.4. bk. Saffât Sûresi, 37:146.

İşte, Hazret-i Yunus Aleyhisselâmın birinci vaziyetindeyüz derece daha müthiş bir vaziyetteyiz. Gecem

istikbaldir. İstikbalimiz, nazar-ı gafletle, onun gecesindeyüz derece daha karanlık ve dehşetlidir. Denizimiz, şsergerdan küre-i zeminimizdir. Bu denizin her mevcindbinler cenaze bulunuyor; onun denizinden bin derece dahkorkuludur. Bizim hevâ-yı nefsimiz, hûtumuzdur; hayaebediyemizi sıkıp mahvına çalışıyor.1 Bu hut, onu



hûtundan bin derece daha muzırdır. Çünkü onun hûtu yüsenelik bir hayatı mahveder. Bizim hûtumuz ise, yümilyon seneler hayatın mahvına çalışıyor.

Madem hakikî vaziyetimiz budur. Biz de, Hazret-i Yunu

Aleyhisselâma iktidaen, umum esbabdan yüzümüzçevirip, doğrudan doğruya, Müsebbibü’l-Esbab olaRabbimize iltica edip

2 ني م لا ظلا ن م ت ن ك ن ا ك نا ح ب س ت ن ا ال ا ه ل ا الdemeliyiz ve aynelyakin anlamalıyız ki, gaflet v

dalâletimiz sebebiyle aleyhimize ittifak eden istikbadünya ve hevâ-yı nefsin zararlarını def edecek yalnız o Zolabilir ki, istikbal taht-ı emrinde, dünya taht-ı hükmündnefsimiz taht-ı idaresindedir. Acaba Hâlık-ı Semâvat vArzdan başka hangi sebep var ki, en ince ve en gizhâtırât-ı kalbimizi bilecek? Ve bizim için istikbali, âhireticadıyla ışıklandıracak ve dünyanın yüz bin boğucemvâcından kurtaracak-hâşâ-Zât-ı Vâcibü’l-Vücuddabaşka hiçbir şey, hiçbir cihette, Onun izin ve iradeolmadan imdad edemez ve halâskâr olamaz.3

Madem hakikat-i hal böyledir. Nasıl ki Hazret-i Yunu

Aleyhisselâma o münâcâtın neticesinde hûtu ona bmerkûb, bir tahtelbahir ve denizi bir güzel sahrâ ve gecmehtaplı bir lâtif suret aldı. Biz dahi o münâcâtın sırrıyla

ني م لا ظلا ن م ت ن ك ن ا ك نا ح ب س ت ن ا ال ا ه ل ا ال



demeliyiz.4 ت ن ا الا ه ل ا الcümlesiyle istikbalimize,

ك نا ح ب سkelimesiyle dünyamıza,6

ن م ت ن ك

ني م لا ظلاfıkrasıyla nefsimize nazar-ı merhametini ce

etmeliyiz.7

1. bk. Yusuf Sûresi, 12:53.2. “Senden başka ilâh yoktur. Seni her türlü noksandan tenzih ederimGerçektenben kendine zulmedenlerden oldum.” Enbiyâ Sûresi, 21:87.3. bk. Kehf Sûresi, 18:23-24; İnsan Sûresi, 76:30; Tekvîr Sûresi, 81:29; HaSûresi, 22:65.4. Senden başka ilâh yoktur.

5. Sen her noksandan münezzehsin.6. Gerçekten ben kendine zulmedenlerden oldum.7. bk. Buhârî,Ezan: 149, Tevhid, 9; Müslim, Zikr: 47-48, Hudûd: 23.

Tâ ki, nur-u iman ile ve Kur’ân’ın mehtabıyistikbalimiz tenevvür etsin ve o gecemizin dehşet vvahşeti, ünsiyet ve tenezzühe inkılâp etsin. V

mütemadiyen mevt ve hayatın değişmesiyle seneler vkarnlar emvâcı üstünde hadsiz cenazeler binip adematılan dünyamız ve zeminimizde, Kur’ân-ı Hakîmtezgâhında yapılan bir sefine-i mâneviye hükmüne geçehakikat-i İslâmiyet içine girip, selâmetle o denizin üstündgezip, tâ sahil-i selâmete çıkarak hayatımızın vazife

bitsin. O denizin fırtınaları ve zelzeleleri, sinema perdelegibi tenezzühün manzaralarını tazelendirmekle, vahşet vdehşet yerine, nazar-ı ibret ve tefekkürü keyiflendirereokşayıp ışıklandırsın. Hem o sırr-ı Kur’ân’la, o terbiyeFurkaniye ile, nefsimiz bize binmeyecek, merkûbumuolup, bizi ona bindirip, hayat-ı ebediyemizin kazanmasın



kuvvetli bir vasıtamız olsun.

Elhasıl: Madem insan, mahiyetinin câmiiyeti itibarıylsıtmadan müteellim olduğu gibi, arzın zelzele vihtizâzâtından ve kâinatın kıyamet hengâmında zelzele

kübrâsından müteellim oluyor. Ve nasıl ki hurdebinî bmikroptan korkar, ecrâm-ı ulviyeden zuhur eden kuyrukyıldızdan dahi korkar. Hem nasıl ki hanesini sever, kocdünyayı da öyle sever. Hem nasıl ki küçük bahçesini seveöylede, hadsiz ebedî Cenneti dahi müştakane seveElbette, böyle bir insanın Mâbudu, Rabbi, melce

halâskârı, maksudu öyle bir Zat olabilir ki, umum kâinOnun kabza-i tasarrufunda, zerrat ve seyyârat dahi tahtemrindedir.1 Elbette öyle bir insan daima Yunusvâri (a.s.)

2 ني م لا ظلا ن م ت ن ك ن ا ك نا ح ب س ت ن ا ال ا ه ل ا الdemeye muhtaçtır.


1. bk. Âl-i İmrân Sûresi, 3:180; Zümer Sûresi, 39:63; Şûrâ Sûresi, 42:12; HadSûresi, 57:10.2. “Senden başka ilâh yoktur. Seni her türlü noksandan tenzih ederimGerçektenben kendine zulmedenlerden oldum.” Enbiyâ Sûresi, 21:87.3. “Seni her türlü noksandan tenzih ederiz. Senin bize öğrettiğinde

başkabilgimiz yoktur. Muhakkak ki Sen, ilmi ve hikmeti herşeyi kuşatan AlîmHakîmsin.” Bakara Sûresi, 2:32.



(On Yedinci Lem’adan)BEŞİNCİ NOTA

Şu notada, Avrupa fünunu ve medeniyeti, Eski Said’fikrinde bir derece yerleştiği için, Yeni Said harekâ

fikriyede seyrettiği zaman, Avrupa’nın fünun ve medeniyeo seyahat-i kalbiyede emrâz-ı kalbiyeye inkılâp edereziyade müşkilâta medar olduğundan, bilmecburiye, YeSaid zihnini silkeleyip, muzahraf felsefeyi ve sefimedeniyeti atmak isterken, kendi ruhunda Avrupa’nlehinde şehadet eden hissiyât-ı nefsaniyeyi susturmak içi

Avrupa’nın şahs-ı mânevîsi ile bir cihette gayet kısa, bcihette uzun, gelecek muhavereye mecbur olmuştur.

Yanlış anlaşılmasın, Avrupaikidir. Birisi, İsevîlik dinhakikîsinden aldığı feyizle hayat-ı içtimaiye-i beşeriyeynâfi san’atları ve adalet ve hakkaniyete hizmet edefünunları takip eden bu birinci Avrupa’ya hitap etmiyorum

Belki, felsefe-i tabiiyenin zulmetiyle, medeniyetseyyiâtını mehâsin zannederek beşeri sefâhete ve dalâlesevk eden bozulmuş ikinci Avrupa’ya hitap ediyorumŞöyle ki:

O zaman, o seyahat-i ruhiyede, mehâsin-i medeniyet v



fünun-u nâfiadan başka olan mâlâyâni ve muzır felsefeve muzır ve sefih medeniyeti elinde tutan Avrupa’nşahs-ı mânevîsine karşı demiştim:

Bil, ey ikinci Avrupa! Sen sağ elinle sakîm ve dalâlet

bir felsefeyi ve sol elinle sefih ve muzır bir medeniyetutup dâvâ edersin ki, “Beşerin saadeti bu ikisiylediSenin bu iki elin kırılsın ve şu iki pis hediyen senin başıyesin ve yiyecek!

Ey küfür ve küfrânı dağıtıp neşreden bedbaht ruAcaba, hem ruhunda, hem vicdanında, hem aklında, he

kalbinde dehşetli musibetlerle musibetzede olmuş vazaba düşmüş bir adamın, cismiyle zâhirî bir surettaldatıcı bir ziynet ve servet içinde bulunmasıyla saademümkün olabilir mi? Ona mesut denilebilir mi?

Âyâ, görmüyor musun ki, bir adamın cüz’î bir emirde

meyus olması ve vehmî bir emelden ümidi kesilmesi vehemmiyetsiz bir işten inkisar-ı hayale uğraması sebebiyltatlı hayaller ona acılaşıyor, şirin vaziyetler onu tazediyor, dünya ona dar geliyor, zindan oluyor. Halbuki, senşeâmetinle kalbinin en derin köşelerinde ve ruhunun esasında dalâlet darbesini yiyen ve o dalâlet cihetiy

bütün emelleri inkıtaa uğrayan ve bütün elemleri ondaneş’et eden bir biçare insana hangi saadeti temediyorsun? Acaba, zâil, yalancı bir cennette cismi bulunave kalbi, ruhu cehennemde azap çeken bir insana mesudenilebilir mi? İşte, sen biçare beşeri böyle baştaçıkardın; yalancı bir cennet içinde cehennemî bir aza



çektiriyorsun.

Ey beşerin nefs-i emmâresi! Bu temsile bak, beşenereye sevk ettiğini bil. Meselâ bizim önümüzde iki yol vaBirisinden gidiyoruz. Görüyoruz ki, her adım başınd

biçare, âciz bir adam bulunur. Zalimler hücum edip malıneşyasını gasp ederek kulübeciğini harap ediyorlar. Bazeda yaralıyorlar. Öyle bir tarzda ki, acınacak haline semağlıyor. Nereye bakılsa, hal bu minval üzere gidiyor. yolda işitilen sesler zalimlerin gürültüleri, mazlumlarağlayışları olduğundan, umumî bir matem o yolu kaplıyo

İnsan, insaniyet cihetiyle gayrın elemiyle müteelliolduğundan, hadsiz bir eleme giriftar oluyor. Halbuvicdan bu derece teellüme tahammül edemediğinden, yolda giden iki şeyden birisine mecbur olur: Yinsaniyetten tecerrüt edip ve nihayetsiz vahşeti iltizaederek öyle bir kalbi taşıyacak ki, kendi selâmetiy

beraber umumun helâketi onu müteessir etmesin; veyahkalb ve aklın muktezasını iptal etsin.

Ey sefahet ve dalâletle bozulmuş ve İsevî dinindeuzaklaşmış Avrupa! Deccal gibi gibi birtek gözü taşıyan1kdehân ile ruh-u beşere bu cehennemî hâleti hediye ettiSonra anladın ki, bu öyle ilâçsız bir illettir ki, insanı âlâ-

illiyyînden esfel-i sâfilîne atar, hayvânâtın en bedbaderecesine indirir. Bu illete karşı bulduğun ilâmuvakkaten iptal-i his hizmeti gören cazibedoyuncakların ve uyutucu hevesat ve fantaziyelerindir. Senbu ilâcın, senin başını yesin ve yiyecek!



1. bk. Buhârî , Enbiyâ 48, Libâs 68, Ta’bîr 11,13, Fiten 26; Müslim, Îmân 273-276

İkinci yol ki, Kur’ân-ı Hakîm hidayetiyle beşere hediyetmiştir, şöyledir:

Görüyoruz ki, o yolun her menzilinde, her mekânınd

her şehrinde bir sultan-ı âdilin müstakim askerleri htarafta bulunuyorlar, geziyorlar. Ara sıra o sultanınemriyo askerlerin bir kısmını terhis ediyorlar. Silâhlarını, atlarıve mîrî levazımatlarını alıyorlar, onlara izin tezkeresiveriyorlar. O terhis olunan neferler, çendan ünsiyet ettikleat ve silâhların teslim alınmasından zâhiren mahzu

oluyorlar; fakat hakikat noktasında, terhisle müferrah olusultanın ziyaretine ve padişahın pâyitahtına dönmesi vpadişahı ziyaret etmesi cihetinde gayet memnun oluyorlar

Bazan terhis memurları acemî bir nefere rast geliyorlaNefer onları tanımıyor. “Silâhını teslim et” diyorlar. Nefdiyor: “Ben padişahın askeriyim, onun hizmetindeyimSonra onun yanınagideceğim. Siz neci oluyorsunuz? Eğonun izin ve rızasıylagelmişseniz, göz ve baş üstüngeldiniz. Emrini gösteriniz. Yoksaçekiliniz, benden uzaolunuz. Ben tek başımla kalsam, sizler binlerdahi olsanıyine sizinle dövüşeceğim. Kendi nefsim için değil, çünknefsim benim değil, benim sultanımındır. Belki bendenefsim ve silâhım, mâlikimin emanetidir. Emanemuhafaza ve sultanımın haysiyetini himaye ve izzetivikaye için size baş eğmeyeceğim!”

İşte, o ikinci yoldaki medar-ı sürur ve saadet olan binlahvalden bu hal bir nümunedir. Sair ahvâli sen kıyas e



Bütün o ikinci yolun seferinde, tevellüdat namında, sevinve şenlikle bir tahşidat ve sevkiyat-ı askeriye vardır vvefiyat namında sürur ve mızıka ile terhisat-ı askeriygörünüyorlar. İşte, Kur’ân-ı Hakîm beşere bu yolu hediyetmiştir. Bu hediyeyi kim tam kabul etse, böyle iki cihan

saadetine giden bu ikinci yoldan gider. Ne geçmiş şeydemahzun ve ne de gelecek şeyden havf eder.

Ey ikinci, bozuk Avrupa! Senin çürük ve esassesaslarının bir kısmı şunlardır ki: “En büyük melekten eküçük semeğe kadar herbir zîhayat kendi nefsine mâlikt

ve kendi zâtı için çalışır ve kendi lezzeti için çabalar. Onubir hakk-ı hayatı var. Gaye-i himmeti ve hedef-i maksayaşamak ve bekàsını temin etmektir” diyorsun. Ve HâlıkKerîmin kerem düsturlarından ve erkân-ı kâinatta kemâitaatle imtisal edilen düstur-u teavünle, nebâtat hayvânâtimdadına ve hayvânat insanların yardımına koşmasında

tezahür eden o umumî kanunun rahîmâne, kerîmâncilvelerini cidal zannedip, “Hayat bir cidaldir” diyahmakane hükmetmişsin.

Acaba, o düstur-u teavünün cilvesinden olan, zerrâttaâmiyenin kemâl-i şevkle beden hücreleringıdalandırılması için koşmaları nasıl cidaldir? Nasıl b

çarpışmaktır? Belki o imdat ve o koşmak, Kerîm bRabbin emriyle bir teavündür.

Hem çürük bir esasın, “Herşey kendi nefsine mâliktidiyorsun. Hiçbir şey kendi nefsine mâlik olmadığına kabir delil şudur ki:



Esbabın içinde en eşrefi ve ihtiyar noktasında en geniradelisi, insandır. Halbuki bu insanın düşünmek, söylemeve yemek gibi en zâhir ef ’âl-i ihtiyariyesinden yücüz’ünden onun dest-i ihtiyarına verilen ve daireiktidarına giren, yalnız meşkûk tek bir cüzdür. Böyle e

zâhir fiilin yüz cüz’ünden bir cüz’üne mâlik olmayan, naskendine mâliktir denilir?

Böyle en eşref ve ihtiyarı en geniş, bu derece hakitasarruftan ve temellükten eli bağlanmış bulunsa, “Sahayvânat ve cemâdat kendi kendine mâliktir” diye

hayvandan daha ziyade hayvan ve cemâdattan daha ziyadcâmid ve şuursuz olduğunu ispat eder.

Seni bu hataya atıp bu vartaya düşüren, bir gözdehândır. Yani, harika, menhus zekândır. O kör dehân ilherşeyin hâlıkı olan Rabbini unuttun, mevhum bir tabiaisnad ettin, âsârını esbaba verdin, o Hâlıkın malını bât

mâbud olan tâğutlara taksim ettin. Şu noktada ve o dehânazarında, her zîhayat, herbir insan, tek başıyla hadsa’dâya karşı mukavemet etmek ve nihayetsiz hâcâttahsiline çabalamak lâzım geliyor. Ve zerre gibi bir iktidaince tel gibi bir ihtiyar, zâil lem’a gibi bir şuur, çabuk sönşule gibi bir hayat, çabuk geçer dakika gibi bir ömürle,

hadsiz a’dâya ve hâcâta karşı dayanmaya mecbur oluyoHalbuki, o biçare zîhayatın sermayesi, binlmatluplarından birisine kâfi gelmiyor. Musibete giriftolduğu zaman, sağır, kör esbabdan başka derdine derma

beklemiyor.1 ل ال ض ف ال ا ني ر فا ال ءا ع د ا م وsırrın



mazhar oluyor.

1. “Kâfirlerin duası ancak boşa gider.” Ra’d Sûresi, 13:14.

Senin karanlıklı dehân, nev-i beşerin gündüzünü geceykalb etmiş. Yalnız o sıkıntılı, zulümlü ve zulmetli gecey

ısındırmak için, yalancı, muvakkat lâmbalarla tenvir ettiO lâmbalar sürurla beşerin yüzüne tebessüm etmiyorlaBelki beşerin ağlanacak acı hallerindeki eblehângülmesine, o ışıklar müstehziyâne gülüp eğleniyor.

Herbir zîhayat, senin şakirtlerin nazarında, zalimlerhücumuna mâruz, miskin birer musibetzededirler. Dünybir matemhane-i umumiyedir. Dünyadaki sadâ

ölümlerden, elemlerden gelen vâveylâlardır. Senden taders alan şakirdin, bir firavun olur. Fakat en hasis şeyibadet eden ve menfaat gördüğü herşeyi kendine ratelâkki eden bir firavun-u zelildir.

Hem senin şakirdin mütemerriddir. Fakat bir lezzeti içnihayet zilleti kabul eden miskin bir mütemerriddir. Hasbir menfaat için şeytanın ayağını öper derecede alçaklgösterir.

Hem cebbardır. Fakat kalbinde bir nokta-i istina

bulamadığı için, zâtında gayet âciz bir cebbâr-ı hodfuruştuO şakirdin gaye-i himmeti hevesât-ı nefsâniyeyi tatm

ve hamiyet ve fedakârlık perdesi altında kendi menfaatnefsini arayan ve hırs ve gururunu teskin etmeye çalışabir dessastır. Nefsinden başka ciddî olarak hiçbir şesevmiyor, herşeyi nefsine feda ediyor.



Amma Kur’ân’ın hâlis ve tam şakirdi ise, bir abddiFakat âzam-ı mahlûkata karşı da ubudiyete tenezzül etmve Cennet gibi en büyük ve âzam bir menfaati gayeubudiyet yapmaz bir abd-i azizdir.

Hem halim selimdir. Fakat Fâtır-ı Zülcelâlindebaşkasına, izni ve emri olmadan tezellüle tenezzül etmebir halîm-i âlihimmettir.

Hem fakirdir. Fakat onun Mâlik-i Kerîmi ona ilerididdihar ettiği mükâfatla bir fakir-i müstağnîdir.

Hem zayıftır. Fakat kudreti nihayetsiz olan Seyyidinkuvvetine istinad eden bir zaif-i kavîdir ki, Kur’ân hakikî bşakirdine Cennet-i ebediyeyi dahi gaye-i maksyaptırmadığı halde,1 bu zâil, fâni dünyayı ona gayemaksat hiç yapar mı?

1. bk. Tevbe Sûresi, 9:72.

İşte iki şakirdin himmetlerinin ne derece birbirindefarklı olduğunu anla.

Hem felsefe-i sakîmenin şakirtleriyle Kur’ân-ı Hakîmtilmizlerinin hamiyetkârlık ve fedakârlıklarını bununmuvazene edebilirsin. Şöyle ki:

Felsefenin şakirdi, kendi nefsi için kardeşinden kaçaonun aleyhinde dâvâ açar. Kur’ân’ın şakirdi ise, semâvat varzdaki umum salih ibâdı kendine kardeş telâkki ederegayet samimî bir surette onlara dua eder.1 Ve saadetleriymes’ut oluyor. Ve ruhunda şedit bir alâkayı onlara kar



hisseder ki, duasında

2 تا ن مو م لا و ن ين م و م ل ل ر ف غا م ه لل ا

der. Hem en büyük şey olan Arş ve şemsi musahh

birer memur ve kendi gibi bir abd, bir mahlûk telâkki edeHem iki şakirdin ulviyet ve inbisat-ı ruhlarını bunda

kıyas et ki: Kur’ân, kendi şakirtlerinin ruhuna öyle binbisat ve ulviyet verir ki, doksan dokuz taneli tesbihbedel, doksan dokuz esmâ-i İlâhiyenin cilvelerini gösteredoksan dokuz âlemlerin zerrâtını, birer tesbih taneleolarak şakirtlerinin ellerine verir, “Evradlarınızı bununokuyunuz” der. İşte, Kur’ân’ın tilmizlerinden Şah-ı GeylânRufâî, Şâzelî (r.a.) gibi şakirtleri, virdlerini okudukları vakdinle, bak! Ellerinde silsile-i zerrâtı, katarat adetlerinmahlûkatın aded-i enfâsını tutmuşlar, onunla evradlarıokuyorlar, Cenâb-ı Hakkı zikir ve tesbih ediyorlar.

İşte, Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyânın mucizâne terbiyesinbak ki, nasıl ednâ bir kederle ve küçük bir gamla badönüp sersemleşen ve küçük bir mikroba mağlûp olan bküçük insan, terbiye-i Kur’ân ile ne kadar teâli ediyor. Vne derece letâifi inbisat eder ki, koca dünya mevcudatın

virdine tesbih olmakta kısa görüyor. Ve Cenneti zikir vvirdine gaye olmakta az gördüğü halde, kendi nefsiCenâb-ı Hakkın ednâ bir mahlûkunun üstünde büyütutmuyor.3 Nihayet izzet içinde nihayet tevazuu cem ediyoFelsefe şakirtlerinin buna nisbeten ne derece pest ve aşaolduğunu kıyas edebilirsin.



1. bk. Bakara Sûresi, 2:286; Âl-i İmran Sûresi, 3:16, 147, 193; Neml Sûresi, 27:1Nûh Sûresi, 71:28; İbrahim Sûresi, 14:41.2. “Allah’ım, mü’min erkekleri ve mü’min kadınları bağışla.”3. Tirmizî , Zühd 9; İbni Mâce , Zühd 19.

İşte, felsefe-i sakîme-i Avrupaiyeden yek-çeşm oladehâsının yanlış gördüğü hakikatleri, iki cihana bakagayb-âşinâ parlak iki gözüyle iki âleme nazar eden, beşiçin iki saadete iki eliyle işaret eden hüdâ-yı Kur’ânî der k

Ey insan! Senin elinde bulunan nefis ve malın senmülkün değil, belki sana emanettir. O emanetin mâliherşeye kadîr, herşeyi bilir bir Rahîm-i Kerîmdir. O sen

yanındaki mülkünü senden satın almak istiyor—tâ seniçin muhafaza etsin, zayi olmasın. İleride mühim bir fiysana verecek. Sen muvazzaf ve memur bir askersin. Onunamıyla çalış ve hesabıyla amel et. Odur ki, muhtaolduğun şeyleri sana rızık olarak gönderiyor ve sentakatin yetmediği şeylerden seni muhafaza eder. Senin ş

hayatının gayesi, neticesi, o Mâlikin esmâsına ve şuûnâtınbir mazhariyettir. Sana bir musibet geldiği vakit, de:

1 نو ع جا ر ه ي ل ا ا ن ا و ه ل ا Yani, “Ben Mâlikimا ن

hizmetindeyim. Ey musibet! Eğer Onun izin ve rızasıygeldinse, merhaba, safâ geldin. Çünkü, elbette bir vakOna döneceğiz ve Onun huzuruna gideceğiz ve Onmüştâkız. Madem herhalde bir zaman bizi hayattekâlifinden âzâd edecektir. Haydi, ey musibet, o terhis vo âzâd etmek senin elinle olsun, razıyım. Eğer beniemanet muhafazasında ve vazifeperverliğimi tecrüb



suretinde sana emir ve irade etmiş, fakat sana tesliolmaklığıma izin ve rızası olmazsa, benim takatim yettikçemin olmayana, Mâlikimin emanetini teslim etmem” der.

1. “Biz Allah’ın kullarıyız; dönüşümüz de ancak Onadır.” Bakara Sûresi, 2:156.

İşte, binden bir nümune olarak, dehâ-yı felsefînin vhüdâ-yı Kur’ânînin verdikleri derslerin derecelerine baEvet, iki tarafın hakikat-i hali, sabıkan beyan edilen tarzgidiyor. Fakat hidayet ve dalâlette insanların derecelemütefavittir, gafletin mertebeleri de muhteliftir. Herkes hmertebede bu hakikati tamamıyla hissedemez. Çünk

gaflet, hissi iptal ediyor. Ve bu zamanda öyle bir derecediptal-i his etmiş ki, bu elîm elemin acısını ehl-i medeniyhissetmiyorlar. Fakat hassasiyet-i ilmiyenin tezayüdüyle vher günde otuz bin cenazeyi gösteren mevtin ikazatıylagaflet perdesi parçalanıyor. Ecnebîlerin tâğutlarıyla vfünun-u tabiiyeleriyle dalâlete gidenlere ve onları kör

körüne taklit edip ittibâ edenlere binler nefrin vteessüfler!1

Ey bu vatan gençleri! Frenkleri taklide çalışmayınıÂyâ, Avrupa’nın size ettikleri hadsiz zulüm ve adâvettesonra, hangi akılla onların sefahet ve bâtıl efkârlarına ittib

edip emniyet ediyorsunuz? Yok, yok! Sefihâne takedenler, ittibâ değil, belki şuursuz olarak onlarsafınailtihak edip kendi kendinizi ve kardeşlerinizi idaediyorsunuz. Âgâh olunuz ki, siz ahlâksızcasına ittibettikçe, hamiyet dâvâsında yalancılık ediyorsunuz. Çünkşu surette ittibâınız, milliyetinize karşı bir istihfaftır v



millete bir istihzâdır.

مي ق ت س م لا طا ر صلا ل ا م كا ي ا و ه لا ا ني د ه2

1. bk. Âl-i İmran Sûresi, 3:100.2. Allah bizi de, sizi de sırat-ı müstakime eriştirsin.



Yirmi Dördüncü Lem’aTesettür hakkındadır

ني ن مو م لا ءا س ن و ك تا ن ب و ك جا و ز ال ل ق ي ب نلا ا ه ي ا آ ي

ن ه بي ب ال ج ن م ن ه ي ل ع ن ين د ي1

(ilâ âhir) âyeti, tesettürü emrediyor. Medeniyet-i sefihise, Kur’ân’ın bu hükmüne karşı muhalif gidiyor. Tesettüfıtrî görmüyor, bir esarettir diyor.HAŞİYE-1

1. “Ey Peygamber! Hanımlarına, kızlarına ve mü’minlerin hanımlarına söyl(evlerinden çıktıklarında) dış örtülerini üzerlerine alsınlar.” AhzâbSûresi, 33:59Haşiye-1 Mahkemeye karşı ve mahkemeyi susturan Lâyiha-i Temyizmüdafaatından bir parça: “Ben de Adliyenin mahkemesine derim ki: Bin üç yüelli senede ve her asırda üç yüz elli milyon insanların hayat-ı içtimaiyesinde ekudsî ve hakikî ve hakikatlı bir düstûr-u İlâhîyi, üç yüz elli bin tefsirtasdiklerine ve ittifaklarına istinaden ve bin üçyüz elli sene zarfından geçmecdadımızın itikadlarına iktidâen tefsir eden bir adamı mahkûm eden haks

bir kararı, elbette rûy-i zeminde adalet varsa, o kararı red ve bu hükmnakzedecektir.”



Elcevap: Kur’ân-ı Hakîmin bu hükmü tam fıtrî olduğunve muhalifi gayr-ı fıtrî olduğuna delâlet eden çohikmetlerinden yalnız dört hikmetini beyan ederiz.

BİRİNCİ HİKMET

Tesettür, kadınlar için fıtrîdir ve fıtratları iktiza ediyoÇünkü kadınlar hilkaten zayıf ve nazik olduklarındakendilerini ve hayatından ziyade sevdiği yavrularıhimaye edecek bir erkeğin himaye ve yardımına muhtabulunduğundan, kendini sevdirmek ve nefret ettirmemve istiskale mâruz kalmamak için fıtrî bir meyli var.

Hem kadınların on adetten altı yedisi, ya ihtiyardır, yçirkindir ki,ihtiyarlığını ve çirkinliğini herkese göstermeistemezler. Yakıskançtır, kendinden daha güzellenisbeten çirkin düşmemek veya tecavüzden ve ittihamdakorkar; taarruza mâruz kalmamak ve kocası nazarınd

hıyanetle müttehem olmamak için, fıtraten tesettür isterleHattâ dikkat edilse, en ziyade kendini saklayaihtiyarlardır. Ve on adetten ancak iki üç tanesibulunabilki, hem genç olsun, hem güzel olsun, hekendinigöstermekten sıkılmasın.

Malûmdur ki, insan sevmediği ve istiskal etti

adamların nazarından sıkılır, müteessir olur. Elbette açsaçıklık kıyafetine giren güzel bir kadın, bakmasınhoşlandığı nâmahrem erkeklerden onda iki üçü varsa, yesekizinden istiskal eder. Hem tefahhuş ve tefessüetmeyen bir güzel kadın, nazik ve serîütteess



olduğundan, maddeten tesiri tecrübe edilen, belsemlendiren pis nazarlardan elbette sıkılır. Hattâ işitiyoruaçık saçıklık yeri olan Avrupa’da çok kadınlar, bu dikkatnazardan sıkılarak, “Bu alçaklar bizi göz hapsine alsıkıyorlar” diye polislere şekvâ ediyorlar. Deme

medeniyetin ref-i tesettürü hilâf-ı fıtrattır. Kur’ân’ın tesettüemri fıtrî olmakla beraber, o maden-i şefkat ve kıymettbirer refika-i ebediye olabilen kadınları, tesettür

sukuttan, zilletten ve mânevî esaretten ve sefalettekurtarıyor.

Hem kadınlarda ecnebî erkeklere karşı, fıtratekorkaklık, tahavvüf var. Tahavvüf ise, fıtraten, tesettüriktiza ediyor. Çünkü, sekiz dokuz dakika bir zevki ciddeacılaştıracak sekiz dokuz ay ağır bir veled yükünzahmetle çekmekle beraber, hâmisiz bir veledterbiyesiyle, sekiz dokuz sene, o sekiz dokuz dakika gayr

meşru zevkin belâsını çekmek ihtimali var. Ve kesretle vâolduğundan, cidden şiddetle nâmahremlerden fıtratı korkve cibilliyeti sakınmak ister. Ve tesettürle, nâmahremiştihasını açmamak ve tecavüzüne meydan vermemezayıf hilkati emreder ve kuvvetli ihtar eder. Ve bir siperi vkalesi, çarşafı olduğunu gösteriyor. Mesmûâtıma gör

merkez ve payitaht-ı hükûmette, çarşı içinde, gündüzdahalinin gözleri önünde, gayet âdi bir kundura boyacısdünyaca rütbeten büyük bir adamın açık bacaklı karısınbilfiil sarkıntılık etmesi, tesettür aleyhinde olanla

hayâsız yüzlerine bir şamar vuruyor!



İKİNCİ HİKMET

Kadın ve erkek ortasında gayet esaslı ve şiddemünasebet, muhabbet ve alâka, yalnız dünyevî hayatihtiyacından ileri gelmiyor. Evet, bir kadın, kocasına yaln

hayat-ı dünyeviyeye mahsus bir refika-i hayat değildBelki hayat-ı ebediyede dahi bir refika-i hayattır.

Madem hayat-ı ebediyede dahi kocasına refikahayattır; elbette, ebedî arkadaşı ve dostu olan kocasınnazarından gayrı, başkasının nazarını kendi mehâsinincelb etmemek ve onu darıltmamak ve kıskandırmama

lâzım gelir. Madem mü’min olan kocası, sırr-ı imanbinaen, onunla alâkası hayat-ı dünyeviyeye münhasır vyalnız hayvânî ve güzellik vaktine mahsus, muvakkat bmuhabbet değil, belki hayat-ı ebediyede dahi bir refikahayat noktasında esaslı ve ciddî bir muhabbetle, bhürmetle alâkadardır. Hem yalnız gençliğinde ve güzell

zamanında değil, belki ihtiyarlık ve çirkinlik vaktinde dao ciddî hürmet ve muhabbeti taşıyor. Elbette ona mukabo da kendi mehâsinini onun nazarına tahsis vmuhabbetini ona hasretmesi, mukteza-yı insaniyettYoksa pek az kazanır, fakat pek çok kaybeder.

Şer’an koca, karıya küfüv olmalı, yani, birbirine münasolmalı. Bu küfüv ve denk olmak, en mühimi, diyannoktasındadır.

Ne mutlu o kocaya ki, kadınının diyanetine bakıp takeder; refikasını hayat-ı ebediyede kaybetmemek iç



mütedeyyin olur.

Bahtiyardır o kadın ki, kocasının diyanetine bak“Ebedî arkadaşımı kaybetmeyeyim” diye takvâya girer.

Veyl o erkeğe ki, saliha kadınını ebedî kaybettirece

olan sefahete girer.Ne bedbahttır o kadın ki, müttakî kocasını taklit etme

o mübarek ebedî arkadaşını kaybeder.

Binler veyl o iki bedbaht zevc ve zevceye ki, birbirinfıskını ve sefahetini taklit ediyorlar, birbirine ateş

atılmasında yardım ediyorlar.ÜÇÜNCÜ HİKMET

Bir ailenin saadet-i hayatiyesi, koca ve karı mâbeynindbir emniyet-i mütekabile ve samimî bir hürmet muhabbetle devam eder. Tesettürsüzlük ve açık saçıklık,

emniyeti bozar, o mütekabil hürmet ve muhabbeti de kıraÇünkü, açık saçıklık kılığına giren on kadından anca

birtanesi bulunur ki, kocasından daha gügörmediğinden, kendini ecnebîye sevdirmeye çalışmaDokuzu, kocasından daha iyisini görür. Ve yirmiadamdaancak bir tanesi, karısından daha güzelini görmüyor.

vakit osamimî muhabbet ve hürmet-i mütekabile gitmekberaber, gayet çirkin ve gayet alçakça bir his uyandırmaysebebiyet verebilir. Şöyle ki:

İnsan, hemşire misilli mahremlerine karşı fıtrateşehvânî his taşıyamıyor. Çünkü mahremlerin simala



karâbet ve mahremiyet cihetindeki şefkat ve muhabbetmeşruayı ihsas ettiği cihetle, nefsî, şehvânî temâyülâkırar. Fakat bacaklar gibi şer’an mahremlere de göstermecaiz olmayan yerlerini açık saçık bırakmak, süflî nefislegöre, gayet çirkin bir hissin uyanmasına sebebiyet verebil

Çünkü mahremin siması mahremiyetten haber verir vnâmahreme benzemez. Fakat meselâ açık bacamahremin gayrıyla müsavidir. Mahremiyeti haber verecebir alâmet-i farikası olmadığından, hayvânî bir nazahevesi, bir kısım süflî mahremlerde uyandırmamümkündür. Böyle nazar ise, tüyleri ürpertecek bir sukut

insaniyettir!DÖRDÜNCÜ HİKMET

Malûmdur ki, kesret-i nesil, herkesçe matluptur. Hiçbmillet ve hükûmet yoktur ki, kesret-i tenasüle taraftolmasın. Hattâ Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâ

ferman etmiş:

م م ال ا م ب ها ب ا ن ا ف او ر ثا ك ت او ح كا ن ت1

(ev kemâ kàl.) Yani, “İzdivaç ediniz, çoğalınız. Bekıyamette sizin kesretinizle iftihar edeceğim.”

1. el-Münâvî, Feyzü’l-Kadîr, 3:269, no: 3366; el-Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ,1021.

Halbuki tesettürün ref’i, izdivacı teksir etmeyip çoazaltıyor. Çünkü, en serseri ve asrî bir genç dahi refikahayatını namuslu ister. Kendi gibi asrî, yani açık saçolmasını istemediğinden bekâr kalır, belki de fuhşa sülû



eder.

Kadın öyle değil; o derece kocasını inhisar altınalamaz. Çünkü kadının—aile hayatında müdir-i daholmak haysiyetiyle kocasının bütün malına, evlâdına v

herşeyine muhafaza memuru olduğundan—en esashasleti sadakattir, emniyettir. Açık saçıklık ise, bu sadakakırar, kocası nazarında emniyeti kaybeder, ona vicdaazabı çektirir. Hattâ erkeklerde iki güzel haslet olan cesarve sehâvet kadınlarda bulunsa, bu emniyete ve sadakazarar olduğu için, ahlâk-ı seyyiedendir, kötü hasl

sayılırlar. Fakat kocasının vazifesi, ona hazinedarlık vsadakat değil, belki himâyet ve merhamet ve hürmettOnun için, o erkek inhisar altına alınmaz, başka kadınlada nikâh edebilir.

Memleketimiz Avrupa’ya kıyas edilmez. Çünkü oraddüello gibi çok şiddetli vasıtalarla, açık saçıklık içind

namus bir derece muhafaza edilir. İzzet-i nefis sahibirisinin karısına pis nazarla bakan, boynuna kefentakar, sonra bakar. Hem memâlik-i bâride olan Avrupa’databiatlar, o memleket gibi bârid ve câmiddirler. Bu Asyyani âlem-i İslâm kıt’ası, ona nisbeten memâlik-i harredMalûmdur ki, muhitin, insanın ahlâkı üzerinde tesiri vard

O bârid memlekette, soğuk insanlarda hevesâhayvâniyeyi tahrik etmek ve iştahı açmak için açık saçıklbelki çok sû-i istimâlâta ve isrâfâta medar olmaz. Fakseriütteessür ve hassas olan memâlik-i harredeinsanların hevesât-ı nefsâniyesini mütemadiyen tehyedecek açık saçıklık, elbette çok sû-i istimâlâta ve isrâfâ



ve neslin zaafiyetine ve sukut-u kuvvete sebeptir. Bir aydveya yirmi günde ihtiyac-ı fıtrîye mukabil, her birkagünde kendini bir israfa mecbur zanneder. O vakit, hayda on beş gün kadar hayız gibi arızalar münasebetiykadından tecennüp etmeye mecbur olduğundan, nefsin

mağlûp ise fuhşiyata da meyleder.Şehirliler, köylülere, bedevîlere bakıp tesettür

kaldıramaz. Çünkü köylerde, bedevîlerde, derd-i maişmeşgalesiyle ve bedenen çalışmak ve yorulmamünasebetiyle, hem şehirlilere nisbeten nazar-ı dikkati a

celb eden, mâsûme işçi ve bir derece kaba kadınlarkısmen açık olmaları, hevesât-ı nefsâniyeyi tehyice medolamadığı gibi, serseri ve işsiz adamlar az bulunduğundaşehirdeki mefâsidin onda biri onlarda bulunmaz. Öyleysonlara kıyas edilmez.



Birinci Mektubun Dördüncü SualiMahbuplara olan aşk-ı mecazî aşk-ı hakikîye inkılâ

ettiği gibi, acaba ekser nasta bulunan, dünyaya karşı olaaşk-ı mecazî dahi bir aşk-ı hakikîye inkılâp edebilir mi?

Elcevap: Evet. Dünyanın fâni yüzüne karşı olan aşk

mecazî, eğer o âşık, o yüzün üstündeki zeval ve fençirkinliğini görüp ondan yüzünü çevirse, bâki bir mahbuarasa, dünyanın pek güzel ve âyine-i esmâ-i İlâhiye vmezraa-i âhiret olan iki diğer yüzüne bakmaya muvaffaolursa, o gayr-ı meşru mecazî aşk, o vakit aşk-ı hakikîyinkılâba yüz tutar. Fakat bir şartla ki, kendinin zâil v

hayatıyla bağlı kararsız dünyasını haricî dünyaya iltibaetmemektir. Eğer ehl-i dalâlet ve gaflet gibi kendini unutuâfâka dalıp, umumî dünyayı hususî dünyası zannedip onâşık olsa, tabiat bataklığına düşer, boğulur. Meğer kharika olarak bir dest-i inâyet onu kurtarsın. Şu hakikatenvir için şu temsile bak:

Meselâ, şu güzel, ziynetli odanın dört duvarınddördümüze ait dört endam âyinesi bulunsa, o vakit beş odolur: biri hakikî ve umumî, dördü misalî ve hususHerbirimiz, kendi âyinemiz vasıtasıyla, hususî odamızşeklini, heyetini, rengini değiştirebiliriz. Kırmızı boy



vursak kırmızı, yeşil boyasak yeşil gösterir. Ve hâkezâyinede tasarrufla çok vaziyetler verebiliriz. Çirkinleştirgüzelleştirir, çok şekillere koyabiliriz. Fakat haricî vumumî odayı ise kolaylıkla tasarruf ve tağyir edemeyiHususî oda ile umumî oda hakikatte birbirinin aynı ike

ahkâmda ayrıdırlar. Sen bir parmakla odanı haraedebilirsin; ötekinin bir taşını bile kımıldatamazsın.

İşte, dünya süslü bir menzildir. Herbirimizin hayatı bendam âyinesidir. Şu dünyadan herbirimize birer dünyvar, birer âlemimiz var. Fakat direği, merkezi, kapı

hayatımızdır. Belki o hususî dünyamız ve âlemimiz bsahifedir, hayatımız bir kalem—onunla, sahife-i a’mâlimizgeçecek çok şeyler yazılıyor.

Eğer dünyamızı sevdikse, sonra gördük ki, dünyamıhayatımız üstünde bina edildiği için, hayatımız gibi zâfâni, kararsızdır, hissedip bildik. Ona ait muhabbetimiz,

hususî dünyamız âyine olduğu ve temsil ettiği güznukuş-u esmâ-i İlâhiyeye döner, ondan cilve-i esmâyintikal eder.

Hem o hususî dünyamız, âhiret ve Cennetin muvakkbir fidanlığı olduğunu derk edip, ona karşı şedit hırs v

talep ve muhabbet gibi hissiyatımızı onun neticesi vsemeresi ve sümbülü olan uhrevî fevâidine çevirsek, vakit o mecazî aşk hakikî aşka inkılâp eder.

Yoksa,



1 نو ق س اف لا م ه ك ئ لو ا م ه س ف ن ا م هي س ن ا ف ه لا او س نsırrına mazhar olup, nefsini unutup, hayatın zevâli

düşünmeyerek hususî, kararsız dünyasını aynı umumdünya gibi sabit bilip kendini lâyemut farz ederek dünyaysaplansa, şedit hissiyatla ona sarılsa, onda boğulur, gideO muhabbet onun için hadsiz belâ ve azaptır. Çünkü, muhabbetten yetimâne bir şefkat, meyusâne bir rikktevellüt eder. Bütün zîhayatlara acır, hattâ güzel ve zevâmaruz bütün mahlûkata bir rikkat ve bir firkat hissedeelinden birşey gelmez, ye’s-i mutlak içinde elem çeker.

1. “Onlar Allah’ı unuttular. Allah da onlara kendilerini unutturdu. Onlyoldançıkmış kimselerin ta kendisidir.” Haşir Sûresi, 59:19.

Fakat gafletten kurtulan evvelki adam, o şedit şefkatelemine karşı ulvî bir tiryak bulur ki, acıdığı bütüzîhayatların mevt ve zevâlinde bir Zât-ı Bâkînin bâ

esmâsının daimî cilvelerini temsil eden âyine-i ervahlabâki görür; şefkati bir sürura inkılâp eder. Hem zeval vfenâya maruz bütün güzel mahlûkatın arkasında bcemâl-i münezzeh ve hüsn-ü mukaddes ihsas eden bnakış ve tahsin ve san’at ve tezyin ve ihsan ve tenvirdaimîyi görür. O zeval ve fenâyı, tezyid-i hüsün ve tecdid

lezzet ve teşhir-i san’at için bir tazelendirmek şeklindgörüp, lezzetini ve şevkini ve hayretini ziyadeleştirir.

قا ب لا و ه قا 1 ب

Said Nur



1. Bâkî olan sadece Odur.



Dokuzuncu MektubunÜçüncü Kısmı

SALİSEN: Görüyorum ki, şu dünya hayatında ebahtiyar odur ki, dünyayı bir misafirhane-i askerî telâk

etsin ve öyle de iz’an etsin ve ona göre hareket etsin. Vetelâkki ile, en büyük mertebe olan mertebe-i rızâyı çabuelde edebilir. Kırılacak şişe pahasına daimî bir elmasfiyatını vermez; istikamet ve lezzetle hayatını geçirir.

Evet, dünyaya ait işler, kırılmaya mahkûm şişelhükmündedir.

Bâki umur-u uhreviye ise, gayet sağlam elmaslkıymetindedir.

İnsanın fıtratındaki şiddetli merak ve hararemuhabbet ve dehşetli hırs ve inatlı talep ve hâkezâ şedhissiyatlar, umur-u uhreviyeyi kazanmak için verilmiştir.

O hissiyatı şiddetli bir surette fâni umur-u dünyeviyeytevcih etmek, fâni ve kırılacak şişelere bâki elmafiyatlarını vermek demektir.

Şu münasebetle bir nokta hatıra gelmiş; söyleyeceğim



Şöyle ki:

Aşk, şiddetli bir muhabbettir. Fâni mahbuplamüteveccih olduğu vakit, ya o aşk kendi sahibini daimî bazap ve elemde bırakır. Veyahut o mecazî mahbup,

şiddetli muhabbetin fiyatına değmediği için, bâki bmahbubu arattırır; aşk-ı mecazî, aşk-ı hakikîye inkılâp ede

İşte, insanda binlerle hissiyat var. Herbirisinin, aşk gibiki mertebesi var: biri mecazî, biri hakikî. Meselâ, endişeistikbal hissi herkeste var. Şiddetli bir su-rette endişe ettivakit bakar ki, o endişe ettiği istikbale yetişmek için elind

senet yok. Hem rızık cihetinde bir taahhüt altında ve kısolan bir istikbal, o şiddetli endişeye değmiyor. Ondayüzünü çevirip, kabirden sonra hakikî ve uzun ve gafillhakkında taahhüt altına alınmamış bir istikbale teveccüeder.

Hem mala ve câha karşı şiddetli bir hırs gösterir. Bakki, muvakkaten onun nezaretine verilmiş o fâni mal vâfetli şöhret ve tehlikeli ve riyâya medar olan câh, şiddetli hırsa değmiyor. Ondan, hakikî câh olan merâtibmâneviyeye ve derecât-ı kurbiyeye ve zâd-ı âhirete vhakikî mal olan a’mâl-i salihaya teveccüh eder. Fena hasl

olan hırs-ı mecazî ise, âli bir haslet olan hırs-ı hakikîyinkılâp eder.

Hem meselâ, şiddetli bir inatla, ehemmiyetsiz, zâil, fâumurlara karşı hissiyatını sarf eder. Bakar ki, bir dakikinada değmeyen birşeye bir sene inat ediyor. Hem zararzehirli birşeye inat namına sebat eder. Bakar ki, bu kuvve



his böyle şeyler için verilmemiş; onu onlara sarf etmehikmet ve hakikate münâfidir. O şiddetli inadı, o lüzumsuumur-u zâileye vermeyip, âli ve bâki olan hakaikimaniyeye ve esâsât-ı İslâmiyeye ve hidemât-ı uhreviyeysarf eder. O haslet-i rezile olan inad-ı mecazî, güzel ve â

bir haslet olan hakikî inada, yani hakta şiddetli sebainkılâp eder.

İşte, şu üç misal gibi, insanlar, insana verilen cihazatmâneviyeyi, eğer nefsin ve dünyanın hesabıyla istimal etsve dünyada ebedî kalacak gibi gafilâne davransa, ahlâk

rezileye ve israfat ve abesiyete medar olur. Eğer hafifleridünya umuruna ve şiddetlilerini vezâif-i uhreviyeye vmâneviyeye sarf etse, ahlâk-ı hamîdeye menşe, hikmet vhakikate muvafık olarak saadet-i dâreyne medar olur.

İşte, tahmin ederim ki, nâsihlerin nasihatleri şzamanda tesirsiz kaldığının bir sebebi şudur ki: Ahlâks

insanlara derler, “Haset etme, hırs gösterme, adâvet etminat etme, dünyayı sevme.” Yani, “Fıtratını değiştir” gibzâhiren onlarca mâlâyutak bir teklifte bulunurlar. Eğdeseler ki, “Bunların yüzlerini hayırlı şeylere çevirinmecrâlarını değiştiriniz”; hem nasihat tesir eder, hedaire-i ihtiyarlarında bir emr-i teklif olur.

RABİAN: Ulema-i İslâm ortasında “İslâm” ve “iman”farkları çok medar-ı bahsolmuş. Bir kısmı “İkisi birdirdiğer kısmı “İkisi bir değil, fakat biri birisiz olmademişler ve bunun gibi çok muhtelif fikirler beyaetmişler. Ben şöyle bir fark anladım ki:



İslâmiyet iltizamdır; iman iz’andır. Tabir-i diğerlİslâmiyet, hakka tarafgirlik ve teslim ve inkıyaddır; imaise, hakkı kabul ve tasdiktir.

Eskide bazı dinsizleri gördüm ki, ahkâm-ı Kur’âniyey

şiddetli tarafgirlik gösteriyorlardı. Demek o dinsiz, bcihette Hakkın iltizamıyla İslâmiyete mazhardı; “dinsiz bMüslüman” denilirdi. Sonra bazı mü’minleri gördüm kahkâm-ı Kur’âniyeye tarafgirlik göstermiyorlar, iltizaetmiyorlar; “gayr-ı müslim bir mü’min” tabirine mazholuyorlar.

Acaba İslâmiyetsiz iman, medar-ı necat olabilir mi?Elcevap: İmansız İslâmiyet sebeb-i necat olmadığı gib

İslâmiyetsiz iman da medar-ı necat olamaFelillâhi’l-hamdü ve’l-minnetü Kur’ân’ın i’câz-ı mânevîsinfeyziyle, Risale-i Nur mizanları, din-i İslâmın ve hakaik

Kur’âniyenin meyvelerini ve neticelerini öyle bir tarzdgöstermişlerdir ki, dinsiz dahi onları anlasa, taraftolmamak kàbil değil. Hem iman ve İslâmın delil vburhanlarını o derece kuvvetli göstermişlerdir ki, gaymüslim dahi anlasa, herhalde tasdik edecektir; gayrmüslim kaldığı halde iman eder.

Evet, Sözler, tûbâ-i Cennetin meyveleri gibi tatlı vgüzel olan iman ve İslâmiyetin meyvelerini ve saadetdâreynin mehâsini gibi hoş ve şirin öyle neticelerigöstermişler ki, görenlere ve tanıyanlara nihayetsiz btarafgirlik ve iltizam ve teslim hissini verir. Ve silsilemevcudat gibi kuvvetli ve zerrat gibi kesretli iman v



İslâmın burhanlarını göstermişler ki, nihayetsiz bir iz’an vkuvvet-i iman verirler. Hattâ, bazı defa Evrâd-ı ŞahNakşibendîde şehadet getirdiğim vakit,

1

ا د غ ث ع ب ن ه ي ل ع و تو م ن ه ي ل ع و ى ي ح ن ك ل ذ ل عdediğim zaman nihayetsiz bir tarafgirlik hissediyorumEğer bütün dünya bana verilse, bir hakikat-i imaniyeyi fededemiyorum. Bir hakikatin bir dakika aksini farz etmebana gayet elîm geliyor. Bütün dünya benim olsa, birtehakaik-i imaniyenin vücut bulmasına bilâ teredd

vermesine nefsim itaat ediyor.

ن م ت ل ز ن ا ا م ب ا ن م ا و لو س ر ن م ت ل س ر ا ا م ب ا ن م ا وا ن ق د ص و با ت ك2

dediğim vakit, nihayetsiz bir kuvvet-i imahissediyorum. Hakaik-i imaniyenin herbirisinin aksiaklen muhal telâkki ediyorum. Ehl-i dalâleti nihayetsebleh ve divane görüyorum.

Senin valideynine pek çok selâm ve arz-ı hürmederim. Onlar da bana dua etsinler. Sen benim kardeşi

olduğun için, onlar da benim peder ve validehükmündedirler. Hem köyünüze, hususan senden Sözleişitenlere umumen selâm ediyorum.

قا ب لا و ه قا 3 ب



Said Nur

1. Bu iman üzere yaşar, bu imanla ölür, bu imanla diriliriz.Mecmûatü’l-Ahzâel-Gümüşhânevî; Nakşibendî, Evrâd-ı Nakşibend : 7.2. Peygamber olarak gönderdiğin kim varsa iman ettik; kitap olarak indirdiğnevarsa iman ettik; ve bütün bunları tasdik ettik. Mecmûatü’l-Ahzâel-Gümüşhânevî; Nakşibendî, Evrâd-ı Nakşibend : 7.

3. Bâkî olan sadece Odur.



ve on sekiz bin âlemin herbirinin ışığı birer ism-i İlâolduğunu bana kanaat verecek bir vakıa-i kalbiyehayaliyeyi gördüm. Şöyle ki:

Birbirine sarılı çok yapraklı bir gül goncası gibi, şu âle

binler perde perdeiçinde sarılı, birbiri altında saklı âlemlebu âlem içinde gördüm.Herbir perde açıldıkça diğer bâlemi görüyordum. O âlem ise, âyet-i Nur’un arkasındaki,

ه ق و ف ن م ج و م هي ش غ ي ج ل ر ح ب ف تا م ل ظ ك و ا

ا ذ ا ض ع ب ق و ف ا ه ض ع ب تا م ل ظ با ح س ه ق و ف ن م ج و ام م ف ا رو ن ه ل ه لا ل ع ج ي م ل ن م و ا هي ر ي د ي م ل ه د ي ج ر خ رو ن ن م ه ل3

âyeti tasvir ettiği gibi, bir zulümat, bir vahşet, bir dehş

karanlığı içinde bana görünüyordu. Birden, bir ismİlâhînin cilvesi, bir nur-u azîm gibi görünüışıklandırıyordu.

1. “Allah göklerin ve yerin nurudur.” Nur Sûresi, 24:35.2. İlâhî, Sen benim Rabbimsin; ben ise kulum. Sen Hâlıksın, ben ise mahlûSen Rezzâksın, ben ise merzuk...3. “Yahut onların amelleri, derin bir denizin karanlıklarına benzer ki,

deniziüst üste dalgalar kaplamış, dalgaları da bulutlar örtmüştür. Karanlıkl birbiri üstüne öylesine bastırmıştır ki, elini uzatsa onu dahi göremezolur. İştAllah’ın nur vermediği kimsenin nurdan hiçbir nasibiyoktur.” Nur Sûresi, 24:40

Hangi perde akla karşı açılmışsa, hayale karşı başka bâlem (fakat gafletle, karanlıklı bir âlem) görünüyorkegüneş gibi bir ism-i İlâhî tecellî eder, baştan başa o âlem



tenvir eder, ve hâkezâ... Bu seyr-i kalbî ve seyahahayaliye çok devam etti. Ezcümle:

Hayvânat âlemini gördüğüm vakit, hadsiz ihtiyacat vşiddetli açlıklarıyla beraber zaaf ve aczleri, o âlemi ban

çok karanlıklı ve hazin gösterdi. Birden, Rahmân ismRezzâk burcunda (yani mânâsında) bir şems-i tâbân gitulû etti, o âlemi baştan başa rahmet ziyasıyla yaldızladı.

Sonra, o âlem-i hayvânât içinde, etfal ve yavruların zave acz ve ihtiyaç içinde çırpındıkları, hazin ve herkerikkate getirecek bir karanlık içinde diğer bir âlem

gördüm. Birden, Rahîm ismi şefkat burcunda tulû etti. kadar güzel ve şirin bir surette o âlemi ışıklandırdı kşekvâ ve rikkat ve hüzünden gelen yaş damlalarını, ferave sürura ve şükrün lezzetinden gelen damlalara çevirdi.

Sonra sinema perdesi gibi bir perde daha açıldı; âlem

insanî bana göründü. O âlemi o kadar karanlıklı, o kadzulümatlı, dehşetli gördüm ki, dehşetimden feryad ettim“Eyvah” dedim. Çünkü, gördüm ki, insanlardaki ebeduzanıp giden arzuları, emelleri ve kâinatı ihata edetasavvurat ve efkârları ve ebedî bekà ve saadet-i ebediyeve Cenneti gayet ciddî isteyen himmetleri ve istidatları v

hadsiz makàsıda ve metâlibe müteveccih fakr vihtiyacatları ve zaaf ve acziyle beraber, hücuma marukaldıkları hadsiz musibet ve a’dâlarıyla beraber, gayet kısbir ömür, gayet dağdağalı bir hayat, gayet perişan bmaişet içinde, kalbe en elîm ve en müthiş hâlet olamütemâdi zeval ve firak belâsı içinde, ehl-i gaflet iç



zulümat-ı ebedî kapısı suretinde görülen kabre vmezaristana bakıyorlar, birer birer ve taife taife o zulümkuyusuna atılıyorlar.

İşte bu âlemi bu zulümat içinde gördüğüm anda, kalb v

ruh ve aklımla beraber bütün letâif-i insaniyem, belbütün zerrât-ı vücudum feryatla ağlamaya hazırken birdeCenâb-ı Hakkın Âdil ismi Hakîm burcunda, Rahmân ismKerîm burcunda, Rahîm ismi Gafûr burcunda (yamânâsında), Bâis ismi Vâris burcunda, Muhyî ismi Muhsburcunda, Rab ismi Mâlik burcunda tulû ettiler. O âlem

insanî içindeki çok âlemleri tenvir ettiler, ışıklandırdılar vnuranî âhiret âleminden pencereler açıp o karanlıklı insadünyasına nurlar serptiler.

Sonra muazzam bir perde daha açıldı, âlem-i agöründü. Felsefenin karanlıklı kavânin-i ilmiyeleri, hayadehşetli bir âlem gösterdi. Yetmiş defa top güllesinde

dahasür’atli bir hareketle, yirmi beş bin sene mesafeyi bsenede devredenve her vakit dağılmaya ve parçalanmaymüstait ve içi zelzeleli, ihtiyar ve çok yaşlı küre-i aiçinde, âlemin hadsiz fezasında seyahat eden biçare nevinsan vaziyeti, bana vahşetli bir karanlık içinde göründBaşım döndü, gözüm karardı.

Birden, Hâlık-ı Arz ve Semâvâtın Kadîr, Alîm, RaAllah ve Rabbü’s-Semâvâti ve’l-Arz ve Musahhiru’ş-Şemve’l-Kamer isimleri rahmet, azamet, rububiyet burcundtulû ettiler. O âlemi öyle nurlandırdılar ki, o hâlette banküre-i arz gayet muntazam, musahhar, mükemmel, ho



emniyetli bir seyahat gemisi, tenezzüh ve keyif ve ticariçin müheyyâ edilmiş bir şekilde gördüm.

Elhasıl: Bin bir ism-i İlâhînin, kâinata müteveccih olanesmâdan herbiri bir âlemi ve o âlem içindeki âlemle

tenvir eden bir güneş hükmünde ve sırr-ı ehadiycihetiyle, herbir ismin cilvesi içinde sair isimlerin cilveledahi bir derece görünüyordu. Sonra, kalb her zulümarkasında ayrı ayrı bir nuru gördüğü için, seyahate iştihaaçılıyordu. Hayale binip semâya çıkmak istedi.

O vakit gayet geniş bir perde daha açıldı; kalb semâv

âlemine girdi. Gördü ki, o nuranî, tebessüm eden suretindgörülen yıldızlar, küre-i arzdan daha büyük ve ondan dahsür’atli bir surette birbiri içinde geziyorlar, dönüyorlar. Bdakika birisi yolunuşaşırtsa, başkasıyla müsademe edeceöyle bir patlak verecek ki, kâinatın ödü patlayıp âlemdağıtacak. Nur değil, ateş saçarlar; tebessümle değ

vahşetle bana baktılar. Hadsiz büyük, geniş, hâli, bodehşet, hayret zulümatı içinde semâvâtı gördümGeldiğime bin pişman oldum.

Birden, ض ر ال ا و تا و م سلا 1 بئ ك ة و الر وح ل م لا ب ر2

'un Esmâ-i Hüsnâsı, حي با ص م ب ا ي ن دلا ءا م سلا ا ن ي ز د ل ق3

ر م ق لا و س م شلا ر خ سو4burcunda cilveleriyle zuhur ettile

O mânâ cihetiyle, karanlık üstüne çökmüş olan yıldızlar, envâr-ı azîmeden birer lem’a alıp, yıldızlar adedincelektrik lâmbaları yakılmış gibi, o âlem-i semâvat nurland



O boş ve hâli tevehhüm edilen semâvat dahi, melâikelerlruhanîlerle doldu, şenlendi. Sultan-ı Ezel ve Ebedin hadsordularından bir ordu hükmünde hareket eden güneşler vyıldızlar, bir manevra-i ulvî yapıyorlar tarzında, o SultanZülcelâlin haşmetini ve şâşaa-i rububiyetini gösteriyorl

gibi gördüm. Bütün kuvvetimle ve mümkün olsaydı bütüzerrâtımla ve beni dinleselerdi bütün mahlûkatlisanlarıyla diyecektim; hem umum onların namına dedim

1. “Göklerin ve yerin Rabbi.” Ra’d Sûresi, 13:16; İsrâ Sûresi, 17:102; KehSûresi,18:14; Meryem Sûresi, 19:65; Enbiyâ Sûresi, 21:562. Meleklerin ve ruhun Rabbi.

3. “And olsunki dünya semâsını Biz kandillerle süsledik.” Mülk Sûresi, 67:5.4. “Güneşi ve ayı emrine boyun eğdirdi.” Ra’d Sûresi, 13:2.

ةو ش م ك ه رو ن ل ث م ض ر ال ا و تاو م سلا رو ن ه ل اب ك و ك ا ه ن ـ ا ك ة جا ج زل ا ة جا ج ز ف حا ب ص م ل ا حا ب ص ما هي

ة ي ق ر ش ال ة نو ت ي ز ة ك را ب م ة ر ج ش ن م د قو ي ى ر د ل ع رو ن را ن ه س س م ت م ل و ـ ل و ء ض ي ا ه ت ي ز دا ي ة ي ب ر غ ال ءا ش ي ن م ه رو ن ل ه لا ى د ه ي رو ن1

âyetini okudum, döndüm, indim, ayıldım.

ه ل د م ح ن ا ر قل ا و نا مي ال ا رو ن ل ع2dedim.

1. “Allah göklerin ve yerin nurudur. Onun nurunun misali, bir lâmbyuvasıgibidir ki, onda bir kandil vardır. Kandil de cam fanus içindedCamfanus ise, inci gibi parlayan bir yıldıza benzer ki, ne doğuya, ne debatıyait olmayan mübarek bir ağacın yakıtından tutuşturulur. Onunyakıtı, kendisin

ateş dokunmasa bile ışık verecek kabiliyettedir. O nur üstüne nurdur. Alla



dilediğini nuruna kavuşturur.” Nur Sûresi, 24:35.2. İmânın ve Kur’ân’ın nurundan dolayı Allah’a hamd olsun.



(Gençlik Rehberinden)

Bir zaman Eskişehir hapishanesinin penceresinde oturmuştum.

Karşısında bulunan Lise mektebinin büyük kızları onu

avlusunda gülerek raksederken, onları, o dünya cennetindcehennem hûrileri hükmünde gördüm.Fakat, birden esene sonraki vaziyetleri bana göründü. Onlarıngülmeleelîm ağlamaları sûretini aldı. Ondan bu gelen hakikinkişaf etti. Yani, elli sene sonraki hallerini mânevî vhayalî birsinema ile gördüm ki: O gülen altmış kızdan elli

kabirde azapçekiyorlar, toprak olmuşlar. Ve on tanesyetmiş yaşında çirkinleşmiş,herkesin nazar-ı nefreticelbediyorlar. Ben de onlara ağladım.

Fitne-i âhirzamanın mahiyeti bana göründü ki, fitnenin en dehşetlisi ve cazibedarı, kadınların yüzsü

yüzünden çıkıyor. İhtiyarı selbedip, pervane gibi sefahateşine atıyor. Ve bir dakika hayat-ı dünyeviyeyi, senelerhayat-ı bâkiyeye tercih ettiriyor.

Ben birgün sokağa bakarken, o fitnenin tesirli bnümûnesini hissettim. Gençlere çok acıdım. Dedim: “Bbiçareler kendilerini, bu mıknatıs gibi cezbedici fitnen



ateşinden kurtaramazlar” diye düşünürken; birden, fitneyi ateşlendiren ve tâlim eden irtidatkâr bir şahsmânevî önümde tecessüm etti. Ben de ona ve ondan dealan mülhidlere dedim:

Ey Cehennem hûrileri ile zevklenmek yolunda dinifeda eden ve sefihâne dalâleti severek irtikâb eden vhevesat-ı nefsiye lezzeti yolunda dinsizliği ve ilhadı kabeden ve hayatı perestiş edip ölümden şiddetli korkan vkabri hatırına getirmek istemeyen ve irtidada yüz tutabedbaht! Kat’iyen bil ki: Dinsizlik cihetiyle senin bu koc

dünyan; bu saatten evvel ve bu dakikadan sonra, bilumusenin bu kâinatın ve mâzi ve müstakbelin ve geçmiş nev’ve cinsin ve gelecek mahlûklar ve nesiller ve gitmdünyalar ve milletler ve gelen insanlar ve tâifeler tamameölüdürler. İşte, insaniyet ve akıl cihetiyle alâkadar olduğubütün o seyyar dünyalar ve seyyal kâinatlar, mütemadiye

senin dalâletin sûretiyle, senin başına dünya dolusdehşetli ve hadsiz ölümlerin şiddetli elemlerini yağdırıyoSenin şuurun varsa, kalbini yakıyor. Ruhun varsyandırıyor. Aklın sönmemiş ise, gamlar içinde boğuyoEğer bir saatçık sarhoşça sefahetin ve pis lezzetin bnihayetsiz gamlara, hüzünlere, elemlere mukab

gelebilirse o sefahette kal. Yoksa aklını başına al! mânevî Cehennemden kurtulmak ve imanınbu dünyaddahi temin ettiği bir mânevî Cennete girmek ve saadethayatiyeyi tatmak için Kur’ân’ın dersini dinle. Cüz’i, fâni bdakika lezzeti; küllî, bâki, dâimî, imanî 1 lezzetler imübadele et...



1. Evet iman, bu dünyada dahi cennet lezaizini mânen verebilir. Yüzer lezzetışıklarından bu tek faydasına bak. Nasıl ki,senin gayet sevdiğin bir zâtı btehlikede ölüyorken gördüğündakikasında, Hekim-i Lokman ve Hızır gibi bdoktor geldi, birden dirildi. Ne kadar sevinç hissediyorsun. Öyle de, sesevdiğin ve alâkadar olduğun ölmüşlerin adedince sevinçleri, sürurları imaveriyor. Çünkü, mâzi mezaristanında milyonlarca sence mahbup zâtlamahvdan ve ölümden, birden iman nuruyla senin karşında diriliyorlar. “B

ölmemişiz ve ölmeyeceğiz” deyip hayat buluyorlar. O hadsiz firaklardan gelehadsiz elemler yerine, visâl ve hayat bulmalarından nihayetsiz lezzetler vsevinçler, iman noktasından bu dünyada dahi geldiğini gösteriyor ki, “İmaöyle bir çekirdektir ki, ehl-i imana Cenneti bütün lezaiz ve mehâsiniyle sümbveriyor ve verecektir.”

Hem deme ki, “Ben hayvan gibi hayatımı geçireceğimÇünkü, hayvana nisbeten mâzi, müstakbel gay

hükmündedir. Cenâb-ı Hakim-i Rahîm; o gaybı onlabildirmemekle, onları hadsiz elemlerden kurtarmış. Hattkesilmek için yatırılan bir tavuk, hiçbir elem ve hüzühissetmez. Bıçak kestiği vakit hissetmek ister, fakat hgider, o elemden de kurtulur. Demek Cenâb-ı Hakkın gaybüyük ve mükemmel bir rahmeti, re’feti ve şefkati, gay

bildirmemektedir. Bilhassa mâsum hayvanlar hakkındaha tamdır. Demek sefîhane lezzette sen hayvanlayetişemezsin, binler derece aşağı düşersin. Çünkhayvana nisbeten gaybî olan şeyleri senin aklın görüyoelemini alıyor. Setr-i gaybta bulunan istirahat-ı tammedebilkülliye mahrumsun.

Hem senin medar-ı fahrın olan uhuvvet ve hürmet vhamiyet gibi güzel hasletlerin, incecik bir zamana, büyübir sahradan bir parmak kadar yere inhisar ve hadszamanda yalnız hazır saate mahsus olduğundan, sun’i vmuvakkat ve sahtekâr ve asılsız ve gayet cüz’i olup, sen



insaniyetin ve kemalâtın o nisbette küçülür, hiçe iner. Fakiman ehlinin uhuvveti ve hürmeti ve muhabbeti vhamiyeti, iman cihetiyle mevcut bulunan mâzi vmüstakbeli ihata ettiğinden, insaniyeti ve kemalâtı nisbette teâli eder. Hem senin dünyaca muvaffaketi

elmasçı ve divane olmuş bir Yahudinin cam parçalarıelmas fiyatıyla aldığı gibi; sen de küçücük, kısacık bzamana, bir hayata, uzun ve daimî ve geniş bir hayatfiyatını verdiğin için, elbette o had dairesinde galebedersin. Bir dakikaya bir sene kadar şiddetli hırmuhabbet, intikam gibi hissiyatla müteveccih olduğun içi

ehl-i diyanete muvakkaten tefevvuk edersin.Hem senin aklın, ruhun, kalbin, duyguların; ul

vazifelerini bırakıp, süflî nefsin ve pis hevesin rezil işleriniştirak ve yardım ettiklerinden, ehl-i imana dünyada galebedersin. Ve zâhirde daha sevimli görünürsün. Çünkü, sen

akıl ve kalb ve ruhun gayet derecede tedennî ve tereddî vsukut edip, pis heves ve rezil nefse inkılâp etmişlemesholmuşlar. Elbette bu cihette, sana Cehennemi vmazlûm ehl-i imana Cenneti kazandıran bir muvakkgaleben olacak...



Birden İhtar Edilen Bir Mesele-i Mühimme

Âhirzamanın fitnesinde en dehşetli rolü oynayan tâifenisaiye ve onların fitnesi olduğu hadisin rivayetlerindeanlaşılıyor. Evet, nasılki tarihlerde,eski zamanlard“amazonlar” namında gayet silâhşör kadınlardamürekkep bir tâife-i askeriye olarak hârika harplyaptıkları naklediliyor. Aynen öyle de:

Bu zamanda zındıka dalâleti, İslâmiyete karmuharebesinde, nefs-i emmarenin plânıyla, şeyta

kumandasına verilen fırkalardan en dehşetlisi; yarım çıplahanımlardır ki; açık bacağıyla dehşetli bıçaklarla ehimana taarruz edip saldırıyorlar. Nikâh yolunu kapamayfuhuşhâne yolunu genişlettirmeye çalışarak; çoklarnefislerini birden esir edip, kalb ve ruhlarını kebair iyaralıyorlar. Belki o kalblerden bir kısmını öldürüyorla

Birkaç sene namahrem hevesatına göstermenin tam cezaolarak; o bıçaklı bacaklar Cehennemin odunları olup, eevvel o bacaklar yanacaklarını ve dünyada emniyet vsadakatı kaybettiği için, hılkaten çok istediği ve fıtrateçok muhtaç olduğu münasip kocayı daha bulamaz. Bulsda başına belâ bulur. Hattâ bu hâlin neticesi olarak,



âhirzamanda, bazı yerlerde nikâha rağbetsizlik vriayetsizlik yüzünden, kırk kadına bir erkek nezaret edecederecede ehemmiyetsiz, sahipsiz, kıymetsiz bir sûregireceği, hadisin rivayetinden anlaşılıyor.

Madem hakikat budur. Ve madem her güzel, güzelliğisever ve elinden geldiği kadar muhafaza etmek ister vbozulmasını istemez. Ve madem güzellik bir nimetNimete şükredilse mânen ziyadeleşir. Şükredilmezsdeğişir, çirkinleşir. Elbette aklı varsa, hüsün ve cemâlingünahları kazanmak ve kazandırmak ve çirkin ve zehir

yapmak ve o nimeti, küfran ile medar-ı azap bir sûreçevirmekten bütün kuvvetiyle kaçacak. Ve o fâni, beş osenelik cemâli bakîleştirmek için, meşrû bir tarzda istimile o nimete şükredecek. Yoksa ihtiyarlıkta uzun zamaistiskale mâruz kalıp, me’yûsâne ağlayacak.

Eğer terbiye-i İslâmiye dâiresinde, âdâb-ı Kur’aniy

zînetiyle o cemâl güzelleştirilse; o fâni hüsün, mânen bâkalacağı ve Cennette hûrilerin cemalinden daha şirin vdaha parlak bir tarzda kendine verileceği hadiste kat’iyetsabittir. Eğer o güzelin zerre miktar aklı varsa, bu güzel vparlak ve ebedî neticeyi elinden kaçırmayacak...



(Meyve Risalesinden)

İkinci Meselenin HülâsasıRisale-i Nur’dan Gençlik Rehberinin güzelce izah etti

gibi, ölüm o kadar kat’î ve zâhirdir ki, bugünün gecesi v

bu güzün kışı gelmesi gibi ölüm başımıza gelecek. Bhapishane nasıl ki mütemadiyen çıkanlar ve girenler içmuvakkat bir misafirhanedir; öyle de, bu zemin yüzü daacele hareket eden kàfilelerin yollarında bir gecelkonmak ve göçmek için bir handır. Herbir şehri yüz demezaristana boşaltan ölüm, elbette hayattan ziyade b

istediği var.İşte bu dehşetli hakikatın muammasını Risale-i Nur ha

ve keşfetmiş. Bir kısacak hülâsası şudur:

Madem ölüm öldürülmüyor ve kabir kapısı kapanmıyoElbette bu ecel cellâdının elinden ve kabir haps

münferidinden kurtulmak çaresi varsa, insanın en büyüve herşeyin fevkinde bir endişesi, bir meselesidir. Eveçaresi var ve Risale-i NurKur’ân’ın sırrıyla o çareyi, iki keiki dört eder derecesinde kat’î ispat etmiş. Kısacık hülâsaşudur ki:

Ölüm ya idam-ı ebedîdir; hem o insanı, hem bütü



ahbabını ve akaribini asacak bir darağacıdır. Veyahbaşka bir bâki âleme gitmek ve iman vesikasıyla saadsarayına girmek için bir terhis tezkeresidir. Ve kabir ise, ykaranlıklı bir haps-i münferit ve dipsiz bir kuyuduVeyahut bu zindan-ı dünyadan bâki ve nuranî b

ziyafetgâh ve bağistana açılan bir kapıdır. Bu hakikaGençlik Rehberi bir temsil ile ispat etmiş.

Meselâ, bu hapsin bahçesinde asmak için darağaçlakonulmuş ve onların dayandıkları duvarın arkasında gaybüyük ve umum dünya iştirak etmiş bir piyango daire

kurulmuş. Biz bu hapisteki beşyüz kişi, herhalde, hmüstesnası yok ve kurtulmak mümkün değil, bizibirer biro meydana çağıracaklar. Ya “Gel, idam ilânını adarağacına çık” veya “Daimî haps-i münferit pusulasını tubu açık kapıya gir” veyahut “Sana müjde! Milyonlar altbileti sana çıkmış. Gel al” diye her tarafta ilânatl

yapılıyor.Biz de gözümüzle görüyoruz ki, birbiri arkasında

darağaçlarınaçıkıyorlar. Bir kısmın asıldıklarını müşahedediyoruz. Bir kısmı da,darağaçlarını basamak yapıp duvarın arkasındaki piyango dairesine girdiklerini, oradbüyük ve ciddî memurların kat’î haberleriyle görür gi

bildiğimiz bir sırada, bu hapishanemize iki heyet girdi.

Bir kàfile ellerinde çalgılar, şaraplar, zâhirde gayet tahelvalar, baklavalar var. Bizlere yedirmeye çalıştılar. Fako tatlılar zehirlidir, insî şeytanlar içine zehir atmışlar.

İkinci cemaat ve heyet, ellerinde terbiyenameler v



helâl yemekler ve mübarek şerbetler var. Bize hediyveriyorlar ve bil’ittifak beraber, pek ciddî ve kat’î diyorlki:

“Eğer o evvelki heyetin sizi tecrübe için verile

hediyelerini alsanız,yeseniz, bu gözümüz önündeki şdarağaçlarda başka gördükleriniz gibiasılacaksınız. Eğbizim bu memleket hâkiminin fermanıyla getirdiğimhediyeleri evvelkinin yerine kabul edip vterbiyenamelerdeki duaları ve evradları okusanız, asılmaktan kurtulacaksınız. O piyango dairesinde ihsan

şâhâne olarak herbiriniz milyon altın biletini alacağınızgörür gibi vegündüz gibi inanınız. Eğer o haram ve şüpheve zehirli tatlılarıyeseniz, asılmaya gittiğiniz zamana kaddahi o zehirin sancısınıçekeceğinizi, bu fermanlar ve bizlmüttefikan size kat’î haber veriyoruz” diyorlar.

İşte bu temsil gibi, her vakit gördüğümüz ec

darağacının arkasında, mukadderat-ı nev-i beşpiyangosundan ehl-i iman ve tâat için—hüsn-ü hâtimşartıyla—ebedî ve tükenmez bir hazinenin bileti çıkacağıyüzde yüz ihtimalle; sefahet ve haram ve itikatsızlık vfıskta devam edenler—tevbe etmemek şartıyla—ya idamebedî (âhirete inanmayanlara) veya daimî ve karanl

haps-i münferit (bekà-i ruha inanan ve sefahette gidenlerve şekavet-i ebediye ilâmını alacaklarını yüzde doksadokuz ihtimalle kat’î haber veren, başta ellerinde nişanetasdik olan hadsiz mu’cizeler bulunan yüz yirmi dört bpeygamberler1 ve onların verdikleri haberlerin izlerini vsinemada gibi gölgelerini, keşfle, zevk ile görüp tasd



ederek imza basan yüz yirmi dörtmilyondan ziyadevliyalar (kaddesallahü esrârehüm) ve o iki kısım meşâhirinsaniyenin haberlerini aklen kat’î burhanlarla ve kuvvehüccetlerle, fikren ve mantıkan yakînî bir sûrette ispederek tasdik edip imza basan milyarlar gelen geçe

muhakkikler,HAŞİYE-1 müçtehidler ve sıddîkînler, bil’icmmütevatiren nev-i insanın güneşleri, kamerleri, yıldızlaolan bu üç cemaat-i azîme ve bu üç taife-i ehl-i hakikat vbeşerin kudsî kumandanları olan bu üç büyük ve heyetlerin fermanlarıyla verdikleri haberleri dinlemeyeve saadet-i ebediyeye giden onların gösterdikleri yol ola

sırat-ı müstakimde gitmeyenler, yüzde doksan dokudehşetli tehlike ihtimalini nazara almayan ve birtemuhbirin bir yolda tehlike var demesiyle o yolu bırakabaşka uzun yolda hareket eden bir adam, elbette ve elbetvaziyeti şudur ki:

1. Müsned : 5:178, 179, 246; Zâdü’l-Meâd : 1:43-44.Haşiye-1 O muhakkiklerden tek birisi Risale-i Nur’dur. Yirmi senedir emuannid feylesofları ve mütemerrid zındıkları susturan eczaları meydandadıHerkes okuyabilir ve kimse itiraz etmez.

İki yolun—hadsiz muhbirlerin kat’î ihbarları ile—en kısve kolayı ve yüzde yüz Cennet ve saadet-i ebediyekazandıranı bırakıp en dağdağalı ve uzun ve sıkıntılı v

yüzde doksan dokuz Cehennem hapsini veşekavedaimeyi netice veren yolunu ihtiyar ettiği halde, dünyadikiyolun, birtek muhbirin yalan olabilir haberiyle yüzdbirtek ihtimal-i tehlike ve bir ay hapis imkânı bulunan kısyolu bırakıp, menfaatsiz—yalnız zararsız olduğu için—uzuyolu ihtiyar eden bedbaht, sarhoş divaneler gibi, dehşe



ve uzakta görünen ve ona musallat olan ejderhalaehemmiyet vermez, sineklerle uğraşıyor, yalnız onlaehemmiyet verirderecede aklını, kalbini, ruhuninsaniyetini kaybetmiş oluyor.

Madem hakikat-i hal budur. Biz mahpuslar, bu hapmusibetinden intikamımızı tam almak için, o mübareikinci heyetin hediyelerini kabul etmeliyiz. Yani, nasıl ki bdakika intikam lezzeti ve birkaç dakika veya bir iki sasefahet lezzetleriyle, bu musibet bizi on beş ve beş ve ove iki üç sene bu hapse soktu, dünyamızı bize zinda

eyledi; biz dahi bu musibetin rağmına ve inadına, bir isaat müddet-i hapsi bir iki gün ibadete ve iki üç sencezamızı, mübarek kàfilenin hediyeleriyle yirmi otuz senbâki bir ömre ve on ve yirmi sene hapiste cezammilyonlar sene Cehennem hapsinden affımıza vesile edifâni dünyamızın ağlamasına mukàbil, bâki hayatımı

güldürerek bu musibetten tam intikamımızı almalıyıHapishaneyi terbiyehane gösterip, vatanımıza vmilletimize birer terbiyeli, emniyetli,menfaatli adaolmaya çalışmalıyız. Ve hapishane memurları vmüdürlerive müdebbirleri dahi, câni ve eşkiya ve serseri vkatil ve sefahetçi ve vatana muzır zannettikleri adamla

bir mübarek dershanede çalışan talebeler görsünler müftehirâne Allah’a şükretsinler.



Üçüncü Mesele Gençlik Rehberinde izahı bulunan ibretli bir hâdisen

hülâsası şudur:

Bir zaman, Eskişehir Hapishanesinin penceresinde, b

Cumhuriyet Bayramında oturmuştum. Karşısındalisemektebinin büyük kızları, onun avlusunda gülereraksediyorlardı.Birden, mânevî bir sinema ile elli sensonraki vaziyetleri banagöründü. Ve gördüm ki, o ealtmış kızlardan ve talebelerden kırkellisi, kabirde topraoluyorlar, azap çekiyorlar. Ve on tanesi, yetmişsekse

yaşında çirkinleşmiş, gençliğinde iffetini muhafazetmediğinden sevmek beklediği nazarlardan nefrgörüyorlar kat’î müşahede ettim. Onların o acınacahallerine ağladım. Hapishanedeki bir kısımarkadaşlağladığımı işittiler. Geldiler, sordular. Ben dedim“Şimdibeni kendi halime bırakınız, gidiniz.”

Evet, gördüğüm hakikattır, hayal değil. Nasıl ki bu yave güzün âhiri kıştır; öyle de, gençlik yazı ve ihtiyarlgüzünün arkası kabir ve berzah kışıdır. Geçmiş zamanelli sene evvelki hâdisatı sinema ile hal-i hazırdgösterildiği gibi, gelecek zamanın elli sene sonraki istikbhâdisatını gösteren bir sinema bulunsa, ehl-i dalâlet v



sefahetin elli altmış sene sonraki vaziyetleri onlagösterilseydi, şimdiki güldüklerine ve gayr-ı meşrkeyiflerine nefretler ve teellümlerle ağlayacaklardı.

Ben o Eskişehir Hapishanesindeki müşahede ile meşg

iken, sefahet ve dalâleti terviç eden bir şahs-ı mânevî, inbir şeytan gibi karşıma dikildi ve dedi:

“Biz hayatın herbir çeşit lezzetini ve keyiflerini tatmave tattırmak istiyoruz; bize karışma.”

Ben de cevaben dedim:

Madem lezzet ve zevk için ölümü hatıra getirmeydalâlet ve sefahete atılıyorsun. Kat’iyen bil ki, sendalâletin hükmüyle bütün geçmiş zaman-ı mazi ölmüş vmâdumdur. Ve içinde cenazeleri çürümüş bir vahşemezaristandır. İnsaniyet alâkadarlığıyla ve dalâlet yoluylsenin başına ve varsa ve ölmemişse kalbine, o hads

firaklardan ve o nihayetsiz dostlarının ebedî ölümlerindegelen elemler, senin şimdiki sarhoşça, pek kısa bzamandaki cüz’î lezzetini imha ettiği gibi, gelecek istikbzamanı dahi, itikatsızlığın cihetiyle yine mâdum vkaranlıklı ve ölü ve dehşetli bir vahşetgâhtır. Ve oradagelen ve başını vücuda çıkaran ve zaman-ı hazıra uğraya

biçarelerin başları ecel cellâdının satırıyla kesilip hiçliğatıldığından, mütemadiyen akıl alâkadarlığıyla senimansız başına hadsiz elîm endişeler yağdırıyor. Sensefihâne cüz’î lezzetini zîr ü zeber eder.

Eğer dalâleti ve sefaheti bırakıp iman-ı tahkiki v



istikamet dairesine girsen, iman nuruyla göreceksin ki, geçmiş zaman-ı mazi mâdum ve herşeyi çürüten bmezaristan değil, belki mevcut ve istikbale inkılâp edenuranî bir âlem ve bâki ruhların istikbaldeki saadsaraylarına girmelerine bir intizar salonu görünme

haysiyetiyle, değil elem, belki imanın kuvvetine göCennetin bir nevi mânevî lezzetini dünyada dahi tattırdıgibi gelecek istikbal zamanı, değil vahşetgâh ve karanlıbelki iman gözüyle görünür ki, saadet-i ebedi

saraylarında hadsiz rahmeti ve keremi bulunan ve hbahar ve yazı birer sofra yapan ve nimetlerle dolduran b

Rahmân-ı Rahîm-i Zülcelâli ve’l-İkramın ziyafetlekurulmuş ve ihsanlarının sergileri açılmış, oraya sevkiyvar diye iman sinemasıyla müşahede ettiğindederecesine göre bâki âlemin bir nevi lezzetini hissedebilDemek hakikî ve elemsiz lezzet yalnız imanda ve iman iolabilir.

İmanın bu dünyada dahi verdiği binler faide vneticelerinden yalnız birtek faide ve lezzetini, bu mezkûbahsimiz münasebetiyle Gençlik Rehberinde bir hâşiolarak yazılan bir temsil ile beyan edeceğiz. Şöyle ki:

Meselâ, senin gayet sevdiğin birtek evlâdın sekerat

ölmek üzere iken ve meyusâne elîm ebedî firakıdüşünürken, birden Hazret-i Hızır ve Hakîm-i Lokman gibir doktor geldi, tiryak gibi bir macun içirdi. O sevimli vgüzel evlâdın gözünü açtı, ölümden kurtuldu. Ne kadsevinç ve ferah veriyor, anlarsın.

İşte, o çocuk gibi sevdiğin ve ciddi alâkadar olduğu



milyonlar sence mahbup insanlar, o mazi mezaristanındsenin nazarında çürüyüp mahvolmak üzere iken, birdehakikat-i iman, Hakîm-i Lokman gibi, o büyük idamhântevehhüm edilen mezaristana kalb penceresinden bir ışverdi. Onunla baştan başa bütün ölülerdirildiler. Ve “B

ölmemişiz ve ölmeyeceğiz, yine sizinle görüşeceğiz” lisanhal ile dediklerinden aldığın hadsiz sevinçler ve ferahlaiman bu dünyada dahi vermesiyle ispat eder ki, imahakikatı öyle bir çekirdektir ki, eğer tecessüm etse, bcennet-i hususiye ondan çıkar, o çekirdeğin şecere-i tûbâolur dedim.

O muannid döndü, dedi:

“Hiç olmazsa hayvan gibi hayatımızı keyif ve lezzetgeçirmek için sefahet ve eğlencelerle bu ince şeyledüşünmeyerek yaşayacağız.”

Cevaben dedim:Hayvan gibi olamazsın. Çünkü, hayvanın mazi v

müstakbeli yok. Ne geçmişten elemler ve teessüfler alır vne de gelecekten endişeler ve korkular gelir. Lezzetini taalır. Rahatla yaşar, yatar, Hâlıkına şükreder. Hattâ kesilmeiçin yatırılan bir hayvan, birşey hissetmez.Yalnız bıça

kestiği vakit hissetmek ister; fakat, o his dahi gider, elemden de kurtulur. Demek en büyük bir rahmet, bşefkat-i İlâhiye, gaybı bildirmemektedir ve başa geleşeyleri setretmektedir. Hususan mâsum hayvanlhakkında daha mükemmeldir. Fakat, ey insan, senin mave müstakbelin akıl cihetiyle bir derece gaybîlikte



çıkmasıyla, setr-i gaybdan hayvana gelen istirahattetamamen mahrumsun. Geçmişten çıkan teessüfler, elîfiraklar ve gelecekten gelen korkular ve endişeler, sencüz’î lezzetini hiçe indirir. Lezzet cihetinde yüz derechayvandan aşağı düşürür.

Madem hakikat budur. Ya aklını çıkar at, hayvan okurtul. Veya aklını imanla başına al, Kur’ân’ı dinle, yüderece hayvandan ziyade bu fâni dünyada dahi sâlezzetleri kazan, diyerek onu ilzam ettim.

Yine o mütemerrid şahıs döndü, dedi:

“Hiç olmazsa ecnebî dinsizleri gibi yaşarız.”

Cevaben dedim:

Ecnebi dinsizleri gibi de olamazsın. Çünkü onlar bpeygamberi inkâr etse,diğerlerine inanabilirle

Peygamberleri bilmese de, Allah’a inanabilir. Bunu dbilmezse, kemâlâta medar bazı seciyeleri bulunabilir. Fakbir Müslüman, en âhir ve en büyük ve dini ve dâveumumî olan Âhirzaman Peygamberi AleyhissalâVesselâmı inkâr etse ve zincirinden çıksa, daha hiçbpeygamberi, hattâ Allah’ı kabul etmez. Çünkü bütü

peygamberleri ve Allah’ı ve kemâlâtı onunla bilmiş. Onlonsuz kalbinde kalmaz. Bunun içindir ki, eskidenberi hdinden İslâmiyete giriyorlar; ve hiçbir Müslüman, hakiYahudi veya Mecusi veya Nasranî olmaz. Belki dinsiz oluseciyeleri bozulur, vatana, millete muzır bir hâlete gireİspat ettim. O muannid ve mütemerrid şahsın dah



tutunacak bir yeri kalmadı. Kayboldu, Cehenneme gitti.

İşte ey bu medrese-i Yusufiyede benim dearkadaşlarım! Madem hakikat budur ve bu hakikaRisale-i Nur o derece kat’î ve güneş gibi ispat etmiş k

yirmi senedir mütemerridlerin inatlarını kırıp imangetiriyor. Biz dahi hem dünyamıza, hem istikbalimize, heâhiretimize, hem vatanımıza, hem milletimize tamenfaatli ve kolay ve selâmetli olan iman ve istikamyolunu takip edip boş vaktimizi sıkıntılı hülyalar yerindKur’ân’dan bildiğimiz sûreleri okumak ve mânâları

bildiren arkadaşlardan öğrenmek ve kazaya kalmış fanamazlarımızı kaza etmek ve birbirinin güzel huylarındaistifade edip bu hapishaneyi güzel seciyeli fidanlyetiştiren bir mübarek bahçeye çevirmek gibi a’mâsaliha ile, hapishane müdür ve alâkadarları, câni vkatillerin başlarında zebâni gibi azap memurları değ

belki medrese-i Yusufiyede Cennete adam yetiştirmek vonların terbiyesine nezaret etmek vazifesiyle memur birmüstakim üstad ve birer şefkatli rehber olmalarınçalışmalıyız.



Dördüncü Mesele Yine Gençlik Rehberinde izahı var Bir zaman ban

hizmet eden kardeşlerim tarafından sual edildi ki:

“Küre-i arzı herc ü merce getiren ve İslâ

mukadderatıyla alâkadar olan bu dehşetli HarbUmumîden elli gündür (şimdi yedi seneden geçti aynı hâlhiç sormuyorsun ve merak etmiyorsun. Halbuki bir kısımütedeyyin ve âlim insanlar, cemaati ve camii bırakradyo dinlemeye koşuyorlar. Acaba bundan daha büyük bhâdise mi var? Veya onunla meşgul olmanın zararı m

var?” dediler.1. Parantez içindeki not, 1946 senesine aittir.

Cevaben dedim ki:

Ömür sermayesi pek azdır; lüzumlu işler pek çoktuBirbiri içinde mütedâhil dâireler gibi, her insanın kalb v

mide dairesinden ve ceset ve hanedairesinden, mahalle vşehir dairesinden ve vatan ve memleketdairesinden vküre-i arz ve nev-i beşer dairesinden tut, tâ zîhayat vdünya dairesine kadar, birbiri içinde daireler var. Herbdairede, herbir insanın bir nevi vazifesi bulunabilir. Faken küçük dairede en büyük ve ehemmiyetli ve daimi vazi



var. Ve en büyük dâirede en küçük ve muvakkat arasıvazife bulunabilir. Bu kıyasla, küçüklük ve büyüklümakûsen mütenasip vazifeler bulunabilir.

Fakat büyük dairenin câzibedarlığı cihetiyle küçü

dairedeki lüzumlu ve ehemmiyetli hizmeti bıraktırlüzumsuz, mâlâyani ve âfâkî işlerle meşgul eder. Sermayehayatını boş yerde imha eder. O kıymettar ömrünkıymetsiz şeylerde öldürür. Ve bazen bu harboğuşmalarınımerakla takip eden, bir tarafa kalben taraftolur. Onun zulümlerinihoş görür, zulmüne şerik olur.

Birinci noktaya cevap ise: Evet, bu Cihan Harbindedaha büyük bir hâdise ve bu zemin yüzündeki hâkimiyetâmme dâvâsından daha ehemmiyetli bir dâvâ, herkesin vbilhassa Müslümanların başına öyle bir hâdise ve öyle bdâvâ açılmış ki, her adam, eğer Alman ve İngilkadarkuvveti ve serveti olsa ve aklı da varsa, o tek dâvâ

kazanmak için bilâtereddüt sarf edecek.

İşte, o dâvâ ise, yüz bin meşâhir-i insaniyenin ve hadsnev-i beşerin yıldızları ve mürşidlerinin müttefikan, KâinSahibinin ve Mutasarrıfının binler vaad ve ahdlerinistinaden haber verdikleri ve bir kısmı gözleriyle gördükle

şu ki:Herkesin, iman mukàbilinde, bu zemin yüzü kad

bağlar ve kasırlarla müzeyyen ve bâki ve daimî bir tarla vmülkü kazanmak veya kaybetmek dâvâsı başına açılmıEğer iman vesikasını sağlam elde etmezse kaybedecek. Vbu asırda, maddiyyunluk tâunuyla çoklar o dâvâs



kaybediyor. Hattâ bir ehl-i keşif ve tahkik, bir yerde kıvefiyattan yalnız birkaç tanesi kazandığını sekeratmüşahede etmiş; ötekiler kaybetmişler. Acaba bkaybettiği dâvânınyerini, bütün dünya saltanatı o adamverilse doldurabilir mi?

İşte o dâvâyı kazandıracak olan hizmetleri ve yüzddoksanına o dâvâyı kaybettirmeyen harika bir dâvâ vekilio işte çalıştıran vazifeleri bırakıp, ebedî dünyada kalacagibi âfâkî mâlâyaniyatla iştigal etmek tam bir akılsızlbildiğimizden, biz Risale-i Nur şakirtleri, herbirimizin y

derece aklımız ziyade olsa da ancak bu vazifeye sarf etmelâzımdır diye kanaatımız var.

Ey hapis musibetinde benim yeni kardeşlerim, sizlebenimle beraber gelen eski kardeşlerimgibi Risale-i Nurgörmemişsiniz. Ben onları ve onlar gibi binler şakirtleşahit göstererek derim ve ispat ederim ve ispat etmişim k

O büyük dâvâyı yüzde doksanına kazandıran ve yirmsenede yirmi bin adama o dâvânın kazancının vesikası vsenedi ve beratı olan iman-ı tahkikîyi eline veren vKur’ân-ı Hakîmin mu’cize-i mâneviyesinden neş’et edçıkan ve bu zamanın birinci bir dâvâ vekili buluna

Risale-i Nur’dur. Bu on sekiz senedir benim düşmanlarıve zındıklar ve maddiyyunlar, aleyhimde gayet gaddarândesiselerle hükümetin bazı erkânlarını iğfal ederek biimha için bu defa gibi eskide dahi hapislere,zindanlasoktukları halde, Risale-i Nur’un çelik kal’asında yüotuzparça cihazatından ancak iki-üç parçasın



ilişebilmişler. Demek avukat tutmak isteyen onu elde etsyeter.

Hem korkmayınız, Risale-i Nur yasak olmaz. HükümetCumhuriyenin mebusları ve erkânlarının ellerinde mühi

risaleleri, iki, üçü müstesna olarak serbest geziyorlardİnşaallah, bir zaman hapishaneleri tam bir ıslahhanyapmak için bahtiyar müdürler ve memurlar, o Nurlamahpuslara, ekmek ve ilâç gibi tevzi edecekler.



Sekizinci Meselenin Bir HülâsasıYedincide haşri çok makamattan soracaktık. Fak

Hâlıkımızın isimleriyle verdiği cevap o derece kuvvetli yakîn kanaat verdi ki, daha başka sorgulara ihtiyabırakmadığından, orada kısa kestik. Şimdi bu meselede, âhir

imanının, hem âhiretin saadetine, hem dünya saadetine datemin ettiği faideler ve neticelerinden yüzden biri hülâedilecek. Saadet-i uhreviyeye ait kısmı, Kur’ân-ı Mu’cizüBeyânın izahatı daha hiç bir beyana ihtiyaç bırakmamış. Onona havale ederek ve saadet-i dünyeviyeye ait kısmı izacihetini Risale-i Nur’a bırakıp, yalnız kısa bir hülâsa ile insan

hayat-ı şahsiye ve hayat-ı içtimaiyesine ait yüzer neticelerindüç-dört tanesini beyan ederiz.

Birincisi

İnsan, sair hayvanata muhalif olarak, hanesiyalâkadar olduğu misillü, dünya ile alâkadardır. V

akaribiyle münasebettar olduğu gibi, nev-i beşer ile dciddî ve fıtrî münasebettardır. Ve dünyada muvakkbekàsını arzuladığı gibi, bir dâr-ı ebedîde bekàsını, aderecesinde arzuluyor. Ve midesinin gıda ihtiyacını temetmeye çalıştığı gibi, dünya kadar geniş, belki ebede kaduzanan sofraları ve gıdaları, akıl ve kalb ve ruh v



insaniyet mideleri için tedarik etmeye fıtraten mecburduçabalıyor. Ve öyle arzuları ve matlapları var ki, ebesaadetten başka hiçbir şey onları tatmin etmiyor. HattOnuncu Sözde işaretedildiği gibi, bir zamaküçüklüğümde, hayalimden sordum: “Sana birmilyon sen

ömür ve dünya saltanatı verilmesini, fakat sonra ademe vhiçliğe düşmesini mi istersin? Yoksa, bâki fakat âdi vmeşakkatli bir vücudu mu istersin?” dedim. Baktımikincisini arzulayıp birincisinden “Ah!” çekti. “Cehennede olsa bekà isterim” dedi.

İşte, madem mahiyet-i insaniyenin bir hizmetkârı olakuvve-i hayaliyeyi bu dünya lezzetleri tatmin etmiyoelbette gayet câmi’ mahiyet-i insaniye, ebedi-yetle fıtratealâkadardır. İşte bu hadsiz arzu ve emellere bağlı olduğhalde, sermayesi bir cüz’î cüz-ü ihtiyarî ve fakr-ı mutlak binsana, âhirete iman ne derece kuvvetli ve kâfi ve vâfi b

hazine, bir medar-ı saadet ve lezzet, bir medar-ı istimdabir merci ve dünyanın hadsiz gamlarına karşı bir medartesellî olduğu öyle bir meyve ve faidedir ki, onu kazanmayolunda dünya hayatını feda etse yine ucuzdur.

İkinci meyvesi ve hayat-ı şahsiyeye bakan bfaidesi:

Üçüncü Meselede izah edilen ve Gençlik Rehberinde bhaşiye bulunan çok ehemmiyetli bir neticedir.

Evet, her insanın, her zaman düşündüğü en ehemmiyeendişesi, mezaristana giren kendi dostları ve akrabala



gibi o idamhaneye girmek keyfiyetidir. Birtek dostu içruhunu feda eden o bîçare insanın, binler, belki milyonlamilyarlar dostları ebedî bir müfarakat içinde idaolmalarını tevehhüm edip Cehennem azabından beter belem, o düşünmek ucundan göründüğü vakit, âhirete ima

geldi, gözünü açtırdı ve perdeyi kaldırdı... “Bak” dedi. Oimanla baktı. Cennet lezzetinden haber veren bir lezzetruhâniyeyi, o dostları ebedî ölümlerden ve çürümelerdekurtulup mesrurâne bir nuranî âlemde onu da bekliyorlvaziyetinde müşahedesiyle aldı.

Risale-i Nur’da bu netice hüccetlerle izahına iktifaekısa kesiyoruz.

Hayat-ı şahsiyeye ait üçüncü bir faidesi:

İnsanın sair zîhayatlar üstündeki tefevvuku ve rütbeise, yüksek seciyeleri ve cemiyetli istidatları ve kü

ubudiyetleri ve geniş vücudî daireleri itibarıyladır. Halbuo insan hem mâdum, hem ölü, hem karanlık olan geçmve gelecek zamanların ortasında sıkışmış bir kısa zamaolan hazır vaktin mikyasıyla, ölçüsüyle hamiyemuhabbeti, kardeşliği, insaniyeti gibi seciyeler alır.

Meselâ, eskiden tanımadığı ve ayrılıktan sonra da h

göremeyeceği babasını,kardeşini, karısını, milletini vvatanını sever, hizmet eder. Ve tam sadakate ve ihlâsa penâdir muvaffak olabilir; o nisbette kemâlâtı ve seciyeleküçülür. Değil hayvanların en ulvîsi, belki baş aşağı, akcihetiyle en biçaresi ve aşağısı olmak vaziyetine düşece



sırada, âhirete iman imdadayetişir. Mezar gibi dzamanını, geçmiş ve gelecek zamanları içine alan pegeniş bir zamana çevirir ve dünya kadar, belki ezeldeebede kadar bir daire-i vücut gösterir.

Babasını dâr-ı saadette ve âlem-i ervahta dahi pederlmünasebetiyle ve kardeşini tâ ebede kadar uhuvvetidüşünmesiyle ve karısını Cennette dahi en güzel brefika-i hayatı olduğunu bilmesi haysiyetiyle sever, hürmeder, merhamet eder, yardım eder. Ve o büyük ve gendaire-i hayatta ve vücuttaki münasebetler için ola

ehemmiyetli hizmetleri, dünyanın kıymetsiz işlerine vcüz’î garazlarına ve menfaatlerine âlet etmez. Cidsadakate ve samimi ihlâsa muvaffak olarak, kemâlâtı vhasletleri, o nisbette, derecesine göre yükselmeye başlainsaniyeti teâli eder. Hayat lezzetinde serçe kuşunyetişmeyen o insan, bütün hayvanat üstünde, kâinatın e

müntehap ve bahtiyar bir misafiri ve Sahib-i Kâinatın emahbup ve makbul bir abdi olmasıdır. Bu netice daRisale-i Nur’da hüccetlerle izahına iktifaen kısa kesildi.

Dördüncü bir faidesi ki, insanın hayatiçtimaiyesine bakıyor:

Risale-i Nur’dan Dokuzuncu Şuâda beyan edilen neticenin bir hülâsası şudur:

Nev-i insanın dörtten birini teşkil eden çocuklar, âhirimanıyla insanca yaşayabilirler ve insaniyetin istidatlarıtaşıyabilirler. Yoksa, elîm endişeler içinde, kendi



uyutturmak ve unutturmak için çocukçaoyuncaklarıylhaylâz bir hayatla yaşayacak. Çünkü, her vakit etrafındonun gibi çocukların ölmesiyle onun nazik dimağında vileride uzun arzuları taşıyan zayıf kalbinde vmukavemetsiz ruhunda öyle bir tesir yapar ki, hayatı v

aklı o biçareye âlet-i azap ve işkence edeceği zamandâhiret imanının dersiyle, görmemek içinoyuncaklar altındonlardan saklandığı o endişeler yerinde, bir sevinçvgenişlik hissederek der:

“Bu kardeşim veya arkadaşım öldü, Cennetin bir kuş

oldu. Bizden daha iyi keyf eder, gezer. Ve validem öldfakat rahmet-i İlâhiyeye gitti, yine beni Cennette kucağınalıp sevecek ve ben de o şefkatli anneciğimi göreceğimdiye insaniyete lâyık bir tarzda yaşayabilir.

Hem insanın bir rub’unu teşkil eden ihtiyarlar, yakındhayatlarının sönmesine ve toprağagirmelerine ve güzel v

sevimli dünyalarının kapanmasına karşıtesellîyi, ancak vancak âhiret imanında bulabilirler. Yoksa omerhamemuhterem babalar ve fedakâr şefkatli analar, öyle bvâveylâ-yı ruhî ve bir dağdağa-i kalbî çekeceklerdi kdünya onlara meyusâne bir zindan ve hayat işkenceli bazap olurdu. Fakat âhiret imanı onlara der:

“Merak etmeyiniz. Sizin ebedî bir gençliğiniz vagelecek ve parlak bir hayat ve nihayetsiz bir ömür sibekliyor. Ve zâyi ettiğiniz evlât ve akrabalarını

sevinçlerle görüşeceksiniz. Ve ettiğiniz bütün iyiliklerinmuhafaza edilmiş; mükâfatlarını göreceksiniz” diye, iman



âhiret onlara öyle bir tesellî ve inşirah verir ki; her birinyüz ihtiyarlık birden başlarına toplansa onları meyuetmez.

Nev-i insanın üçten birisini teşkil eden gençle

hevesatları galeyanda, hissiyata mağlûp, cüretkâr akıllarıher vakit başına almayan o gençler, âhiret imanıkaybetseler ve Cehennem azabını tahattur etmezlershayat-ı içtimaiyede, ehl-i namusun malı ve ırzı ve zayıf vihtiyarların rahatı ve haysiyeti tehlikede kalır. Bazı, bdakika lezzeti için bir mes’ut hanenin saadetini mahved

ve bu gibi, hapiste dört beş sene azap çeker, canavar bhayvan hükmüne geçer. Eğer iman-ı âhiret onun imdadıngelse, çabuk aklını başına alır. “Gerçi hükümet hafiyelebeni görmüyorlar ve ben onlardan saklanabilirim. FakCehennem gibi bir zindanı bulunan bir Padişah-ı Zülcelâlmelâikeleri beni görüyorlar ve fenalıklarımı kaydediyorla

Ben başıboş değilim ve vazifedar bir yolcuyum. Ben donlar gibi ihtiyar ve zayıf olacağım” diye, birden, zulmetecavüz etmek istediği adamlara karşı bir şefkat, bhürmet hissetmeye başlar. Bu mânânın dahi RisaleNur’da burhanlarıyla izahına iktifaen kısa kesiyoruz.

Hem nev-i beşerin ehemmiyetli bir kısmı, hastalar v

mazlumlar ve bizim gibi musibetzedeler ve fakirler ve ağceza alan mahpuslar, eğer iman-ı âhiret onların imdadınyetişmezse, her vakit hastalığın ihtarıyla gözü önüne geleölüm ve intikamını alamadığı ve namusunu elindekurtaramadığı zâlimin mağrurâne ihaneti ve büyümusibetlerde boşu boşuna malını, evlâdını kaybetmek



gelen elîm meyusiyeti ve bir-iki dakika veya bir iki sakeyif yüzünden beş on sene böylebir hapis azabıçekmekten gelen kederli sıkıntı, elbette o biçareledünyayı zindan ve hayatı bir işkenceli azaba çevirir. Eğâhirete iman imdatlarına yetişse, birden onlar nefes alırla

sıkıntıları, meyusiyetleri ve endişeleri ve intikahiddetleri, derece-i imanına göre kısmen ve bazatamamen zâil olur.

Hattâ diyebilirim ki, benim ve bir kısım kardeşlerimbu sebepsiz hapsimizde ve dehşetli musibetimizde, eğ

iman-ı âhiret yardım etmeseydi, bir gün dayanmak, ölükadar tesir edip bizi hayattan istifa etmeye sevk edecekFakat hadsiz şükür olsun, benim canım kadar sevdiğim peçok kardeşlerimin bu musibetten gelen elemlerini dçektiğim ve gözüm kadar sevdiğim binler Risale-i Nrisaleleri ve benim yaldızlı ve süslü ve çok kıymett

kitaplarımın ziyaları ve ağlamalarından teessüfleriçektiğim ve eskiden beri az bir ihaneti ve tahakkümkaldıramadığım halde; sizi kasemle temin ederim kiman-ı bil’âhiret nuru ve kuvveti bana öyle bir sabır vtahammül ve tesellî ve metanet, belki mücahidâne, kârbir imtihan dersinde daha büyük mükâfatı kazanmak iç

bir şevk verdi ki, ben bu risalenin başında dediğim gibkendimi medrese-i Yusufiye ünvanına lâyık bir güzel vhayırlı medresede biliyorum. Arasıra gelenhastalıklar vihtiyarlıktan neş’et eden titizlikler olmasaydı, mükemmve rahat-ı kalb ile derslerime daha ziyade çalışacaktımHer ne ise, bu makam münasebetiyle saded harici gird



kusura bakılmasın.

Hem her insanın küçük bir dünyası, belki küçük bcenneti dahi kendi hanesidir. Eğer iman-ı âhiret o hanensaadetinde hükmetmezse, o aile efradı, herbiri şefkat v

muhabbet ve alâkadarlığı derecesinde elîm endişeler vazaplar çeker. O cenneti, cehenneme döner veyahmuvakkat eğlenceler ve sefahetlerle aklını tenvim eduyutur. Devekuşu gibi avcıyı görür, kaçamıyor, uçamıyoBaşını kuma sokar, tâ görünmesin. Başını gaflete sokar, ölüm ve zevâl ve firak onu görmesin. Divanece, muvakk

iptal-i his nev’inden bir çare bulur. Çünkü, meselâ validruhunu feda ettiği evlâdını daima tehlikelere mârugördükçe titrer. Ve pederini ve kardeşini eksik olmayabelâlardankurtaramayan evlâtlar, daim bir keder, bkorkaklık hisseder. Bunakıyasen, bu dağdağalı, kararshayat-ı dünyeviyede, o mes’ut zannedilen aile hayatı ço

cihetlerle saadetini kaybeder. Ve kısacık bir hayattamünasebet ve karâbet dahi, hakiki sadakati ve samimihlâsı ve garazsız bir hizmeti ve muhabbeti vermez. Ahlâo nisbette küçülür, belki sukut eder.

Eğer âhirete iman o haneye girse, birden ışıklandıracaOrtalarındaki münasebet ve şefkat ve karâbet v

muhabbet, kısacık bir zaman ölçüsüyle değil, belki dârâhirette, saadet-i ebediyede dahi o münasebetlerin devamölçüsüyle samimî hürmet eder, sever, şefkat eder, sadakeder, kusurlarına bakmaz gibi ahlâk yükseklenir. Hakiinsaniyet saadeti o hanede başlar inkişafa.

Bu mânâ dahi hüccetlerle Risale-i Nur’da beyanın



binaen kısa kesildi.

Hem herbir şehir kendi ahalisine geniş bir hanedir. Eğiman-ı âhiret o büyük aile efradında hükmetmezse, güzahlâkın esasları olan ihlâs, samimiyet, fazilet, hamiye

fedakârlık, rıza-yı İlâhî, sevab-ı uhrevî yerine garamenfaat, sahtekârlık, hodgâmlık, tasannu, riya, rüşvealdatmak gibi haller meydan alır. Zâhirî âsâyiş ve insaniyaltında anarşistlik ve vahşet mânâları hükmeder; o hayatşehriye zehirlenir. Çocuklar haylâzlığa, gençler sarhoşluğkavîler zulme, ihtiyarlar ağlamaya başlarlar.

Buna kıyasen, memleket dahi bir hanedir ve vatan dabir millî ailenin hanesidir. Eğer iman-ı âhiret bu genhanelerde hükmetse, birden samimî hürmet ve cidmerhamet ve rüşvetsiz muhabbet ve muavenet ve hileshizmet ve muaşeret ve riyâsız ihsan ve fazilet venâniyetsiz büyüklük ve meziyet o hayatta inkişa

başlarlar.

Çocuklara der: “Cennet var, haylazlığı bırak.” Kur’âdersiyle temkin verir.

Gençlere der: “Cehennem var, sarhoşluğu bırak.” Akbaşlarına getirir.

Zâlime der: “Şiddetli azap var, tokat yiyeceksinAdalete başını eğdirir.

İhtiyarlara der: “Senin elinden çıkmış bütüsaadetlerinden çok yüksek ve daimî bir uhrevî saadet vtaze, bâki bir gençlik seni bekliyorlar. Onları kazanmay



çalış.” Ağlamasını gülmeye çevirir.

Bunlara kıyasen, cüz’î ve küllî herbir taifede hüsntesirini gösterir, ışıklandırır. Nev-i beşerin hayaiçtimaiyesiyle alâkadar olan içtimaiyyun v

ahlâkıyyûnların kulakları çınlasın! İşte, iman-ı âhiretbinler faidelerinden, işaret ettiğimiz beş altı nümunelerinsairleri kıyas edilse, kat’î anlaşılır ki, iki cihanın ve ihayatın medar-ı saadeti yalnız imandır.



Elhüccetü’z-Zehrâ’nın

İkinci Makamı

Fâtiha’nın âhirinde, ehl-i hidayet ve istikamet ve ehldalâlet ve tuğyânın muvazenesine işaret eden ve RisaleNur’un bütün muvazenelerinin menbaı olan âyetin b

hakikatını, Sûre-i Nur’dan

ةو ش م ك ه رو ن ل ث م ض ر ال ا و تاو م سلا رو ن ه ل الز ج اج ة ك ا ن ه ا ا ة جا ج ز ف حا ب ص م ل ا حا ب ص ما هي ف

ة ك را ب م ة ر ج ش ن م د قو ي ى ر د ب ك و ك1

(ilâ âhir) âyeti ve arkasında

ج و م ه ق و ف ن م ج و م هي ش غ ي ج ل ر ح ب ف تا م ل ظ ك 2و

(ilâ âhir) âyetiyle beraber, pek acip bir tarzda



muvazeneyi mu’cizâne ifade ederler.

1. “Allah göklerin ve yerin nûrudur. Onun nûrunun misâli, bir lâmbyuvasıgibidir ki, onda bir kandil vardır. Kandil de cam fânus içindedCamfânus ise, inci gibi parlayan bir yıldıza benzer ki, mübârek bağacın(yakıtından) tutuşturulmuştur.” Nur Sûresi, 24:35.2. “Yahut onların amelleri, derin bir denizin karanlıklarına benzer ki,

deniziüst üste dalgalar kaplamıştır.” Nur Sûresi, 24:40.

Birinci âyet-i nur, Birinci Şuâda ispat edilmiş ki, oişaretle Risale-i Nur’a bakıyor; mu’cizâne, Kur’ân’ın tefsirinden gaybî haber veriyor. Ve Risale-i Nur’a Nur namverilmesine en birinci sebep olmasından, YirmDokuzuncu Mektubun bir kısmında bir seyahat-i hayaliytemsilinde, bu acip âyetin nur kelimesinde, nun-u na’büdmu’cizesi gibi bir mânevî mu’cizesinin beyanına binaeÂyetü’l-Kübrâ risalesinde dünya seyyahı, Hâlıkını aramabulmak, tanımak için bütün kâinattan ve env

mevcudatından sorduğu ve otuz üç yolla ve ka

burhanlarla Hâlıkını ilmelyakîn ve aynelyakîn bildiği gibi;aynı seyyah, asırlarda ve arz ve semâvât tabakalarındaklıyla, kalbiyle, hayaliyle gezen yorulmaz, tok olmabütün dünyayı bir şehir gibi görüp teftiş ederek, kâh Kur’âhikmetine, kâh felsefe hikmetine aklını bindirip geniş haydürbünüyle en uzak tabakalara bakarak, hakikatleri vâkid

olduğu gibi görmüş, bizlere Âyetü’l-Kübrâ’da kısmen habvermiş.

İşte şimdi biz, o ayn-ı hakikat ve bir temsil mânâsındolan seyahat-i hayaliyesiyle girdiği pek çok âlemler vtabakalardan, nümune için yalnız üç tabakasını, Fâtihâhirindeki muvazenenin yalnız kuvve-i akliye cihetinde b



misalini, gayet muhtasar beyan edeceğiz. Sair meşhudatıve muvazenelerini, Risale-i Nur’un muvazenelerine havaederiz.

Birinci nümune şöyle: O, dünyaya sırf Hâlıkı

tanımak, bulmak için gelen seyyah, aklına dedi: “Biherşeyden Hâlıkımızı sorduk; güzel, tam cevap aldıŞimdi, ‘Güneşi güneşten sormak lâzım’ darb-ı meseli gibiz dahi Hâlıkımızı, ilim ve irade ve kudret gibi kudsıfatlarının tecellîleriyle ve meşhud eserleriyle visimlerinin cilveleriyle tanımak, bulmak için bir seyah

daha yapacağız” diye dünyaya girdi.Ve ikinci bir cereyan olan ehl-i dalâlet gibi birden küre

arz sefinesine bindi. Hikmet-i Kur’âniyeye tâbi olmayan feve felsefe gözlüğünü taktı. Ve Kur’ân okumayan coğrafyfenninin programıyla baktı, gördü ki: Nihayetsiz bboşlukta, bir senede yirmi bin senelik bir dairede, t

güllesinden yetmiş defa sür’atli bir hareketle gezer. Yübinler nevi biçare, âciz zîhayatları içine almış. Eğer bdakika yolunu şaşırsa veya bir serseri yıldıza çarpsparçalanarak hadsiz fezada sukut ile, bütün o biçazîhayatları ademe, hiçliğe boşaltacak, dökecek diye anlad1

ني لا ضلا ال و م ه ي ل ع بو ض غ م لا ر ي غcereyanının dehşemânevî musibetini

2 ج ل ر ح ب ف تا م ل ظ ك و اin boğuc

karanlığını hissederek: “Eyvah! Ne yaptık? Bu dehşegemiye nedenbindik? Bundan kurtulmak çaresi nedir



diye o kör felsefenin gözlüğünükırdı,3

ت م ع ن ا ني ذ م ه ي ل عcereyanına girdi.

1. “Gazabına uğrayanların ve sapıtmış olanların yoluna değil.” Fâtiha Sûres

1:7.2. “Yahut onların amelleri, derin bir denizin karanlıklarına benzer.” Nur Sûres24:40.1. "Kendilerine nimet ve ihsanda bulunduğun peygamberlerinin ve onlara tâolan sâlihkullarının yoluna ilet." Fâtiha Sûresi, 1:7.

Birden, hikmet-i Kur’âniye imdadına geldi, tahakikatini gösteren bir dürbün aklına verdi, “Şimdi bak

dedi. Baktı, gördü ki: 1 ض ر ال ا و تا و م سلا ب رismi,

ه ا ب كا ن م ف او ش ما ف الو ل ذ ض ر ال ا م ل ل ع ج ى ذ لا و ه ه ق ز ر ن م او ل ك و2

burcunda bir güneş gibi tulû etti. Zemini gaymuntazam ve selâmetli bir gemi ve zîhayatları rızıklarıyberaber içinde doldurmuş, kâinat denizinde çok hikmetlve menfaatler için seyahatla güneş etrafında gezdirmevsimlerin mahsulâtını erzak isteyenlere getirir ve “Sevve “Hût” namlarında iki meleği o sefineye kaptan yapılmı

gayet güzel ve muhteşem memleket-i Rabbâniyede HâlıkZülcelâlin mahlûkat ve misafirlerini keyiflendirmek iç

gezdiriyor. Ve onunla,3

تا و م س ل ا ور ن ه ض ر ال اوhakikatini gösterir, Hâlıkını bu ismin cilvesiy



tanıttırır diye anladı. Bütün ruh u canıyla4 ب ر ه ل د م ح

ني م لا ع لاdedi, م ه ي ل ع ت م ع ن ا ني ذ ل اtaifesine girdi.

1. “Göklerin ve yerin Rabbi.” Ra’d Sûresi, 13:16.

2. “Üzerinde gezin ve Allah’ın verdiği rızıktan yiyin diye, yeryüzünü sizemrinize veren Odur.” Mülk Sûresi, 67:15.3. “Allah göklerin ve yerin nurudur.” Nur Sûresi, 24:35.4. “Ezelden ebede her türlü hamd ve övgü, şükür ve minnet, Âlemlerin Rabbolan Allah’a mahsustur.” Fâtiha Sûresi, 1:2.

O seyyahın, âlemlerdeki seyahatinde gördüğnümunelerden ikinci nümunesi: O seyyah, küre-i a

gemisinden çıkıp hayvanat ve insanlar âlemine girdi.Dinden ruh almayan hikmet-i tabiiye gözlüğü ile

âleme baktı, gördü ki: O hadsiz zîhayatların hadsihtiyaçları ve onları inciten ve hırpalayan hadsiz muzdüşmanları ve merhametsiz hâdiseleri varken, o ihtiyaçla

karşı sermayeleri binden, belki yüz binden ancak bolabilir. Ve o muzır şeylere mukàbil iktidarları, milyondaancak birdir. Bu çok dehşetli ve acınacak vaziyette, rikkatcinsiye ve şefkat-i neviye ve akıl alâkadarlığıyla onlarhaline o derece acıdı ve mahzun ve me’yus ve cehenneazabı gibi elemler alırken ve o perişan âleme girdiğine b

pişman olurken, birden hikmet-i Kur’âniye imdadınyetişti, م ه ي ل ع ت م ع ن ا ني ذ ل ا

1dürbününü verdi. “Bak” ded

Baktı, gördü ki:

ض ر ال ا و تا و م سلا رو ن ه ل ا2



tecellîsiyle Rahmân, Rahîm, Rezzâk, Mün’im, KerîmHafîz gibi çok esmâ-i İlâhiyenin her biri, birer güneş gibi

اص ي ت ه ا ن ب ذ خ ا و ه ال ا ة با د ن م ا م3

م كا ي ا و ا ه ق ز ر ي ه ل ا ا ه ق ز ر ل م ح ت ال ة با د ن م ن ي ا ك و4

م د ا ن ب ان م ر ك د ق ل و5

مي ع ن ف ل را ر ب ال ا ن ا6

gibi âyetlerin burçlarında tulû ettiler. O insan ve hayvadünyasını rahmetle, ihsanla doldurup bir nevi muvakkcennete çevirdiler. Ve bu şâyân-ı temâşâ, güzel, ibremisafirhanenin Mihmandar-ı Kerîmini tam bildirdikleri

bildi, “Bin kere

ني م لا ع لا ب ر ه ل د م ح ل ا7

dedi.

1. “Kendilerine nimet ve ihsanda bulunduğun peygamberlerinin ve onlara tâolan sâlih kullarının yoluna ilet.” Fâtiha Sûresi, 1:7.2. “Allah göklerin ve yerin nurudur.” Nur Sûresi, 24:35.3. “Hiçbir canlı yoktur ki, Allah onu alnından tutup kudretine boyun eğdirmolmasın.” Hûd Sûresi, 11:56.4. “Yeryüzünde yürüyen ve kendi rızkını yüklenemeyen nice canlının ve sizrızkınızı Allah verir.” Ankebut Sûresi, 29:60.

5. “And olsun ki Biz Âdemoğullarına ikramda bulunduk.” İsrâ Sûresi, 17:70.6. “İhlâs ile kulluk edenler, nimetlerle dolu Cennet içindedir.” İnfitar Sûres82:13.1. "Ezelden ebede her türlü hamd ve övgü, şükür ve minnet, Âlemlerin Rabbolan Allah'a mahsustur." Fâtiha Sûresi, 1:2.

Seyahatındaki yüzer müşahedatından üçüncnümunesi: Hâlıkını, isimlerinin ve sıfatlarının tecellî v



cilveleriyle tanımak isteyen o dünya seyyahı, akıl vhayâline dedi ki: “Haydi, ruhlar ve melekler gibi biz dacesedimizi yerde bırakıp göklere çıkacağız. Hâlıkımısemâvâttakilerden soracağız.”

Ruh hayale ve akıl fikre bindiler, semaya çıktılaKozmoğrafya fennini kendilerine rehber ettiler. Di

dinlemeyen bir felsefe nazarıyla بو ض غ .. ني لا ض1

cereyanıyla baktılar. Gördü ki: Küre-i arzdan bin debüyük, top güllesinden yüz defa çabuk hareket edenliçlerinde bulunan binler kütleler, ateş saçan yıldızlaşuursuz, câmid, serseri gibi birbiri içinde sür’atle gezerleBir dakika bir tesadüfle biri yolunu şaşırsa, o boş vhudutsuz ve hadsiz, nihayetsiz âlemde bir şuursuz küreyçarpmak suretinde kıyamet gibi bir hercümerce sebep olu

O seyyah, hangi tarafa baktıysa, dehşet ve vahşet v

hayret ve korkmak aldı, göğe çıktığına bin pişman oldAkıl ve hayal, bütün bütün bozuldular. “Bizim vazifemgüzel hakikatleri görmek ve göstermek iken, böycehennem gibi çirkin ve azaplı mânâları bilmek, müşahedetmek vazifesinden istifa ediyoruz ve istemiyoruz” derke

birden2

ض ر ال ا و تا و م لس ا رو ن ه ل اtecellisiyle

ق ل ض ر ال ا و تا و م سلا3ve ر م ق لا و س م شلا ر خ س م4

ve ب ني م لا ع لا5

gibi çok isimler, her biri birer güneş gibi.

1. “Gazaba uğrayanlar… sapıtmış olanlar.” Fâtiha Sûresi, 1:7.2. “Allah göklerin ve yerin nûrudur.” Nur Sûresi, 24:35.



3. “Gökleri ve yeri yaratan.” En’âm Sûresi, 6:1.4. Ay’ı ve Güneş’i itaat ettiren!5. Alemlerin Rabbi.

حي با ص م ب ا ي ن دلا ءا م سلا ا ن ي ز د ق ل و1

ve

ي ن اه ا ز و ا ها ن ي ن ب ف ي ك م ه ق و ف ءا م سلا ل ا او ر ظ ن ي م ل 2ف

ve

تاو م س ع ب س ن هي و س ف ءا م سلا ل ا ىۈ ت سا م ث3

gibi âyetlerin burçlarında tulû ettiler. Bütün semâvânurla, meleklerle doldurdular, bir büyük camiye v

mescide ve ordugâha çevirdiler. O seyyah4 ت م ع ن ا ني ذ

م ه ي ل عcereyanına girdi. Dâllînden,

5

ر ح ب ف ت ام ل ظ ك ج لden kurtuldu. Birden, cennet gibi muntazam, güze

muhteşem bir memleket gördü. Her tarafta HâlıkZülcelâli bildiriyorlar bir vaziyeti müşahedesiyle, akıl vhayalin kıymetleri ve vazifeleri bin derece terakki etti.

İşte o seyyahın kâinattaki seyahatinin yüznümunesinden bu mezkûr üç nümuneye kıyasen sâmüşahedatını ve isimlerin cilveleriyle Vâcibü’l-Vücudumarifetini Risale-i Nur’a havale edip, bu pek kısa işareiktifaen, bu pek uzun kıssayı kısa keserek Hâlıkımıbildiren kudsî sıfatlardan ve sıfât-ı seb’asından yalnız ili



ve irade ve kudret gibi üç mühim sıfatların eserleriyltecellîleriyle ve tahakkuklarının hüccetleriyle KâinHâlıkını tanımaya, o dünya seyyahı gibi gayet kıişaretlerle çalışacağız. Tafsilâtını Risale-i Nur’a havaederiz.

1. "And olsun ki yakın göğü Biz kandillerle süsledik." Mülk Sûresi, 67:5.2. “Üstlerindeki göğe bakmazlar mı, onu nasıl binâ edip süsledik.” Kaf Sûres50:6.3. “Bundan başka semâya da iradesini yöneltti ve gökleri yedi tabaka olaratanzim etti.” Bakara Sûresi, 2:29.4. “Kendilerine nimet ve ihsanda bulunduğun peygamberlerinin ve onlara tâolan sâlihkullarının yoluna ilet.” Fâtiha Sûresi, 1:7.5. “Yahut onların amelleri, derin bir denizin karanlıklarına benzer.” Nur Sûres24:40.



(Yirmi Dokuzuncu Lem’adan)

İkinci BabBu İkinci Bab, “Elhamdü lillâh” hakkındadır.1

İkinci Bab ile tâbir edilen şu risalecikte “Elhamdü lillâh” cümlesini insanlara dedirten imanın sonsuz fayda ve nurlarından, yalnız dokuz tane beyan edilecektir.

1. İkinci Bab’ın Arapça metni için bk. Lem’alar, Yirmi Dokuzuncu Lem’a İkinBab sayfa: 487.

Birinci nokta:

Evvelâ iki şey ihtar edilecektir.1. Felsefe, herşeyi çirkin, korkunç gösteren siyah b

gözlüktür. İman ise, herşeyi güzel, ünsiyetli gösteren şeffaberrak, nuranî bir gözlüktür.

2. Bütün mahlûkatla alâkadar ve herşeyle bir ne



alışverişi olan ve kendisini abluka eden şeylerle lâfzan vmânen görüşmek, konuşmak, komşuluk etmeye hilkatemecbur olan insanın sağ, sol, ön, arka, alt, üst olmak üzealtı ciheti vardır.

İnsan, mezkûr iki gözlüğü gözüne takmakla, mezkcihetlerde bulunan mahlûkatı, ahvâli görebilir.

Sağ cihet: Bu cihetten maksat, geçmiş zamandBinaenaleyh, felsefe gözlüğü ile sağ cihete bakıldığı zamamâzi ülkesinin kıyameti kopmuş, altı üstüne çevrilmikaranlıklı, korkunç, büyük bir mezaristanı andıran b

şekilde görünecektir. Ve bu görünüşte insan pek büyük bdehşete, vahşete, meyusiyete maruz kaldığında şüphyoktur.

Fakat iman gözlüğüyle o cihete bakıldığı zamahakikaten o ülkenin altı üstüne çevrilmiş bir şekild

görünürse de, fakat can telefi yoktur. Mürettebatı, sâkinledaha güzel, nuranî bir âleme nakledilmiş olduklaanlaşılıyor. Ve o kabirler, çukurlar da, nuranî bir âlemgirmek için kazılan yeraltı tünelleri şeklinde telâkedilecektir. Demek imanın insanlara verdiği sürur, ferahlıitmi’nan, inşirah, binlerce “Elhamdü lillâh” dedirten b

nimettir.Sol cihet: Yani, gelecek zamana, felsefe gözlüğü i

bakıldığı zaman, bizleri çürütecek, yılan ve akrepleyedirip imha edecek, zulümatlı, korkunç, büyük bir kabşeklinde görünecektir.

Fakat iman gözlüğüyle bakılırsa, Cenâb-ı Hakkın, Hâlı



Rahmân, Rahîmin insanlara ihzar ettiği çeşit çeşit nefileziz, me’külât ve meşrubata zarf olan bir mâide ve bsofra-i Rahmânî şeklinde görünecektir. Ve binlerc“Elhamdü lillâh” okutturarak tekrar ettirecektir.

Üst cihet: Yani, semâvât cihetine felsefe ile bakan badam, şu sonsuz boşlukta, milyarlarca yıldız ve kürelerin koşusu gibi veya askerî bir manevra gibi yaptıkları pesür’atli ve muhtelif hareketlerinden büyük bir dehşetvahşete, korkuya mâruz kalacaktır.

Fakat imanlı bir adam baktığı vakit o garip, ac

manevranın bir kumandanın emri ile nezareti altındyapıldığı gibi, semâvât âlemini tezyin eden ve o yıldızlarbize de ziyadar kandiller şeklinde olduklarını görecek veatlar koşusunda korku, dehşet değil, ünsiyet ve muhabbedecektir. Âlem-i semâvâtı şöylece tasvir eden imanimetine elbette binlerce “Elhamdü lillâh” söylemek azdı

Alt cihet: Yani, arz âlemine felsefe gözüyle bakan insaküre-i arzı başıboş, yularsız, şemsin etrafında serseri gezebir hayvan gibi veya tahtası kırık, kaptansız bir kayık gigörür ve dehşete, telâşa düşer.

Fakat iman ile bakarsa, arzın Rahmânî bir sefine olu

Allah’ın kumandası altında bütün me’külât, meşrubamelbûsatıyla beraber, nev-i beşeri tenezzüh için şemsetrafında gezdiren bir sefine şeklinde görür. Ve imandaneş’et eden şu büyük nimete büyük büyük elhamdlillâh’ ları söylemeye başlar.

Ön cihet: Felsefeci bir adam bu cihete bakarsa görür k



bütün canlı mahlûkat—insan olsun, hayvan olsun—kàfilbekàfile, büyük bir sür’atle o cihete gidip kaybolurlar. Yanademe gider, yok olurlar. Kendisinin de o yolun yolcusolduğunu bildiğinden, teessüründen çıldıracak bir hagelir.

Fakat iman nazarıyla bakan bir mü’min, insanların cihete gidişleri, seyahatleri adem âlemine değil, göçebelgibi bir yayladan bir yaylaya bir intikaldir. Ve fâmenzilden bâki menzile, hizmet çiftliğinden ücrdairesine, zahmetler memleketinden rahmetl

memleketine göç etmek olup, adem âlemine gitmek değdiye bu ciheti memnuniyetle karşılar. Fakat yol esnasındölüm, kabir gibi görünen meşakkatler netice itibarıysaadetlerdir. Çünkü, nuranî âlemlere giden yol kabirdegeçer ve en büyük saadetler büyük ve acı felâketlerneticesidir. Meselâ, Hazret-i Yusuf, Mısır azizliği gibi b

saadete, ancak kardeşleri tarafından atıldığı kuyu vZeliha’nın iftirası üzerine konulduğu hapis yoluyla nâolmuştur.

Ve kezâ, rahm-ı mâderden dünyaya gelen çocuk, mâhtünelde çektiği sıkıcı, ezici zahmet neticesinde dünysaadetine nâil oluyor.

Arka cihet: Yani geride gelenlere felsefe nazarıybakılsa, “Yâhu, bunlar nereden nereye gidiyorlar ve niçdünyamemleketine gelmişlerdir?” diye edilen suale bcevap alınamadığından,tabiî, hayret ve tereddüt azaiçinde kalınır.



Fakat nur-u iman gözlüğüyle bakarsa, insanların kâinsergisinde teşhir edilen garip, acip kudretin mu’cizelerigörmek ve mütalâa etmek için Sultan-ı Ezelî tarafındagönderilmiş mütalâacı olduklarını anlar.

Ve bunlar o mu’cizenin derece-i kıymet ve azametine vSultan-ı Ezelînin azametine derece-i delâletlerine kesbvukuf ettikleri nisbetinde derece ve numara aldıktan sonryine Sultan-ı Ezelînin memleketine dönüp gideceklerianlar ve bu anlayış nimetini kendisine îras eden imanimetine “Elhamdü lillâh” diyecektir.

Mezkûr zulmetleri izale eden iman nimetine “Elhamdlillâh” diye edilen hamd dahi bir nimet olduğundan, ona dbir hamd lâzımdır. Bu ikinci hamd’e de üçüncü bir ham

üçüncüye dördüncü hamd lâzım. 1و ه ل م ج ر ا

1. Böylece devam edip gider…

Demek, bir hamd-i vâhidden doğan hamdlerden ibargayr-i mütenâhi bir silsile-i hamdiye husule geliyor.

İkinci nokta

Cihât-ı sitteyi tenvir eden iman nimetine de “Elhamd

lillâh” demesi lazımdır. Çünkü, iman cihât-ı sittenzulümatını izale etmekle def-i belâ kabilinden büyük bnimet sayıldığı gibi, tabiî o cihât-ı sitteyi tenvir etticihetle de celbü’l-menâfi kabilinden ikinci bir nimet sayılBinaenaleyh insan fıtrî bir medeniyete sahip olduğundacihât-ı sittede bulunan mahlûkatla alâkadar olur ve ima



nimetiyle de cihât-ı sitteden istifade edebilmesi imkâvardır.

Binaenaleyh, ه ل ا م و ج ه ث ف ا و ول ت ا م ن ي ا ف1âye

kerîmesinin sırrıyla, cihât-ı sitteden herhangi bir cihetolursa insan tenevvür eder.

1. Her nerede kıbleye yönelirseniz Allah’ın rızâsı oradadır.” Bakara Sûres2:115.

Hattâ mü’min olan bir insanın dünyanın kuruluşundasonuna kadar uzanan mânevî bir ömrü vardır. Ve insan

bu mânevî ömrü, ezelden ebede uzanan bir haynurundan medet ve yardım alır.

Ve kezâ cihât-ı sitteyi tenvir eden iman sayesindinsanın şu dar zaman ve mekânı geniş ve rahat bir âleminkılâp eder. Bu büyük âlem bir insanın hanesi gibi olur vmâzi, müstakbel zamanları, insanın ruhuna, kalbine bzaman-ı hâl hükmünde olur. Aralarında uzaklık kalkıyor.

Üçüncü nokta

İmanın istinad ve istimdat noktalarını hâvi olmasında“Elhamdü lillâh” demesi iktiza eder.

Evet, nev-i beşer, aczi ve düşmanların kesreti dolayısıydayanacak bir nokta-i istinada muhtaçtır ki, düşmanlarıdef için o noktaya iltica etsin. Ve kezâ, kesret-i hâcât vşiddet-i fakr dolayısıyla da istimdat edecek bir noktaistimdada muhtaçtır ki, onun yardımıyla ihtiyaçlarını detsin.



Ey insan! Senin nokta-i istinadın ancak ve ancak Allaholan imandır. Ruhuna, vicdanına nokta-i istimdat ise ancaâhirete olan imandır. Binaenaleyh, bu her iki noktadahaberi olmayan bir insanın kalbi, ruhu tevahhuş edevicdanı daima muazzep olur.

Lâkin, birinci noktaya istinad ve ikincisinden distimdat eden adam, kalben ve ruhen pek çok zevk vlezzetleri, ünsiyetleri hisseder ki, hem mütesellî, hevicdanı mutmain olur.

Dördüncü nokta

İman nuru, lezâiz-i meşrûanın zevâle başladıkları zamahasıl olan elemleri, emsalinin vücut ve gelmekolduklarını göstermekle izale eder.

Ve kezâ, nimetlerin devam edip tenakus etmemesinnimetlerin menbaını göstermekle temin eder.

Ve kezâ, firak ve ayrılmaların elemlerini, teceddüdemsalinin lezzetini göstermekle izale eder. Yani zevdüşüncesiyle bir lezzette çok elemler olur ki, iman elemleri teceddüd-ü emsaliyle ihtar ve izale edeMaahâzâ, lezzetlerin teceddüdünde de başka lezzetl

vardır. Evet, bir semerenin şeceresi olmasa, o semeredmünhasır kalan lezzet, onun yemesiyle zâil olur ve zevâde mûcib-i teessür olur. Fakat o semerenin şeceresi mâruise, o semerenin zevâlinden elem hasıl olmuyor; çünkyerine gelen var. Ve aynı zamanda, teceddüd haddizâtındbir lezzettir.



Ve kezâ ruh-u beşeri en ziyade sıkan, ayrılmalardaneş’et eden elemlerdir. Nur-u iman o elemleri teceddüdemsal ve tahaddüs-ü visâl ümidiyle izale eder.

Beşinci nokta:

İnsan şu mevcudatta kendisine düşman ve ecnetevehhüm ettiği veya ölüler, yetimler gibi hayatsız perişavehmettiği şeyleri nur-u iman, ahbap ve kardeş sıfatıygösterir ve hayattar tesbihhân şeklinde irâe eder.

Yani, gafletle bakan adam, âlemin mevcudâtını düşma

gibi muzır telâkki ederek tevahhuş eder. Ve eşyaecnebîler gibi görür. Çünkü, dalâlet nazarında mâzi vistikbâl zamanlarındaki eşya arasında uhuvvet, kardeşlrabıtası ve bağlanış yoktur. Ancak zaman-ı halde eşyarasında küçük, cüz’î bir alâka olur. Binaenaleyh, ehdalâletin yekdiğerine olan uhuvvetleri, binler senelik uzu

bir zamanda bir dakika kadardır.Ve kezâ, iman nazarında bütün ecrâmı, hayattar v

birbirine ünsiyetli olduklarını görüyor. Ve her bir cirmlisan-ı haliyle Hâlıkına tesbihat yapmakta olduğungösteriyor. İşte, bu itibarla, bütün ecramın kendilerine göbir nevi hayat ve ruhları vardır. Binaenaleyh imanın

görüşüne nazaran o ecramda dehşet, vahşet yoktur, ünsiyve muhabbet vardır.

Dalâlet nazarı, matluplarını tahsil etmekten âciz olainsanların sahipsiz, hâmîsiz olduklarını telâkki eder vhüzün, keder, aczlerinden dolayı ağlayan yetimler gi



zanneder. İman nazarı ise, canlı mahlûkata, ağlar yetimlgibi değil, ancak mükellef memur, muvazzaf zâkir vtesbihhân ibâd sıfatıyla bakar.

Altıncı nokta

Nur-u iman, dünya ve âhiret âlemlerini çeşit çeşnimetlere mazhar iki sofra ile tasvir eder ki, mü’min olakimse iman eliyle ve zâhirî, bâtınî duygularıyla ve mânevruhî olan letaifiyle o sofralardan istifade ediyor. Dalâlnazarında ise, zevilhayatın daire-i istifadesi küçülür, madlezzetlere münhasırdır.

İman nazarında, semâvât ve arzı ihâta eden bir daikadar tevessü eder. Evet, bir mü’min, güneşi kenhanesinin damında asılmış bir lüküs, kameri bir idalâmbası addedebilir. Bu itibarla şems, kamer, kendisine bnimet olur. Binaenaleyh mü’min olan zâtın daire-i istifade

semâvâttan daha geniş olur.Evet, Kur’ân-ı Mucizü’l-Beyan س م لش ا م ل ر خ س

ر م ق لا و1 ض ر ال ا ف ا م م ل ر خ س2

âyetlerin belâğatı il

imandan neş’et eden şu harika ihsanlara, in’âmlara işar

ediyor.1. Güneşi ve ayı da sizin hizmetinize verdi.” İbrahim Sûresi, 14:33.2. “Yerde olanları da sizin hizmetinize vermiştir.” Hac Sûresi, 22:65.

Yedinci nokta

Nur-u iman ile bilinir ki, Allah’ın varlığı bütü



nimetlerin fevkinde öyle büyük bir nimettir ki, sonsunimetlerin envâını, nihayetsiz ihsanların cinslerini, sayısatiyyelerin sınıflarını hâvi bir menba, bir kaynaktır.

Binaenaleyh, zerrât-ı âlemin adedince iman nimetlerin

hamd ü senâ etmek bir borçtur. Risale-i Nur ’un eczasındbir kısmına işaretler yapılmıştır. Maahâzâ, iman-ı billâhdabahseden Risale-i Nur ’un cüzleri, bu nimetten perdekaldırarak gösteriyor.

“Elhamdü lillâh” lâm-ı istiğrakla işaret ettiği umuhamdlerle hamd edilmesi lâzım olan nimetlerden birisi d

Rahmâniyet nimetidir. Evet, Rahmâniyet, zevilhayattarahmete mazhar olanların sayısınca nimetleri tazammuetmiştir. Çünkü bilhassa insan, her bir zîhayatalâkadardır. Bu itibarla insan her zîhayatın saadetiysaidleşir ve elemleriyle müteessir olur. Öyle ise, herhanbir fertte bulunan bir nimet, arkadaşlarına da bir nimett

Ve kezâ, validelerin şefkatleriyle nimetlenen çocuklarsayısınca nimetleri tazammun edip ona göre hamdlersenâlara kesb-i istihkak edenlerden birisi de RahîmiyettEvet, annesiz aç bir çocuğun ağlamasından müteessir vacıyan bir vicdan sahibi, elbette validelerin çocuklarınolan şefkatlerinden zevk alır, memnun ve mahzuz olu

İşte, bu gibi zevkler birer nimettir, hamd ve şükürler isteVe kezâ, kâinatta mündemiç hikmetlerin bütün envâ vefradı adedince hamd ve şükürleri iktiza edenlerden biride hakîmiyettir. Zira insanın nefsi, Rahmâniyetcilveleriyle, kalbi de Rahîmiyetin tecelliyatıynimetlendikleri gibi, insanın aklı da hakîmiyetin letaifiy



zevk alır, telezzüz eder. İşte, bu itibarla ağız dolusu i“Elhamdü lillâh” söylemekle hamd ü senâları istilzam ede

Ve kezâ, Esmâ-i Hüsnâdan “Vâris” isminin tecelliyaadedince ve babalar gibi usulün zevâlinden sonra bâ

kalan fürûatın sayısınca ve âlem-i âhiretin mevcudaadedince ve uhrevî mükâfatları almaya medar olmak üzehıfzedilen beşerin amelleri sayısınca, sadâsı ile şu fezadolduracak kadar büyük bir “Elhamdü lillâh” ile hamedilecek Hafîziyet nimetidir. Çünkü, nimetin devamnimetin zâtından daha kıymetlidir. Lezzetin bekàs

lezzetten daha lezizdir. Cennette devam, cennetfevkindedir. Ve hâkeza... Binaenaleyh, Cenâb-ı HakkHafîziyeti tazammun ettiği nimetler, bütün kâinatmevcut, bütün nimetlerden daha çok ve daha üstündedBu itibarla dünya dolusu ile bir “Elhamdü lillâh” ister.

Şu zikredilen dört isme, bâki kalan Esmâ-i Hüsnâ

kıyas et ki, herbir isminde sonsuz nimetler bulunduğu içsonsuz hamdleri, şükürleri istilzam eder.

Ve kezâ, bütün nimet hazinelerini açmak salâhiyetindolan, nimet-i imana vesile olan Hazret-i MuhammeAleyhissalâtü Vesselâm dahi öyle bir nimettir ki, nev

beşer ilelebed o zâtı (a.s.m.) medh ü senâ etmeborçludur. Ve kezâ, maddî ve mânevî bütün nimetlerenvâına fihriste ve kaynak olan İslâmiyet ve Kur’ân nimede gayr-ı mütenâhi hamdleri bil’istihkak istilzam eder.

Sekizinci nokta



Öyle bir Allah’a hamd olsun ki, kâinat ile tâbir edilen şkitab-ı kebîr ve onun tefsiri olan Kur’ân-ı Azîmüşşanbeyanına göre bütün babları ile fasılları ve bütün sayfalaile satırları ve bütün kelimatı ile harfleri, o Zât-ı Akdessıfât-ı cemâliye ve kemâliyesini izhar ile hamd

senâhandır. Şöyle ki:O kitab-ı kebîrin herbir nakşı, küçük olsun, büyük olsu

(karınca kaderince), Vâhid ve Samed olan Nakkaşınevsaf-ı celâliyesini izhar ile hamd-ü senâlar eder. Ve kezo kitabın herbir yazısı, Rahmân ve Rahîm olan Kâtibin

evsâf-ı cemâlini göstermekle senâhan oluyor. Ve kezâ, kitabın bütün yazıları noktaları, nakışları, Esmâ-i Hüsnântecelliyat ve cilvelerine mâkes ve mazhar olmak cihetiylo Zât-ı Akdesi takdis, tahmid, temcid ile senâhandır. Vkezâ, o kitabın her bir nazmı, kasidesi, Kadîr, Alîm olaNâzımını takdis ile tahmid eyler.

Dokuzuncu nokta…



(Lemeattan)

Bir meclis-i misalîde, şeriatlemedeniyet-i hazıra, dehâ-i fennî ile

hüdâ-yı şer’î muvazeneleriBirinci Harbin Mütareke başında, bir Cuma gecesind

bir rüya-yı sadıkada, misalî âleminde, bir meclis-i azîmdbenden sual ettiler:

“Mağlûbiyet sonunda İslâmın âleminde ne hal peydolacak?” Asr-ı hazır meb’usu sıfatıyla söyledim; onlar d

dinlediler.Eski zamandan beri istiklâl-i İslâmın bekâsı, he

kelimetullahın i’lâsı için, farz-ı kifâye-i cihâdı, o lâzımediyanet,

Deruhte ile, kendini yekvücud-u vahdânî, İslâm

âlemine fedaya vazifedar, hilâfete bayraktar görmüş olabu devlet,

Şu millet-i İslâmın felâket-i mazisi, getirecek de elbİslâmın âlemine saadet ve hürriyet. Olur geçen musibet

İstikbalde telâfi. Üçü veren, üç yüzü kazandıran etmiyo



Milliyet-i menfiye, unsuriyet, milliyet; şe’ni olur daimböyle müthiş tesadüm, böyle feci telâtum. Bundan çıkhelâket.

Beşincisi şudur ki: Cazibedar hizmeti hevâ, hevesi teşc

teshil; hevesâtı, arzuları tatmin. Bundan çıkar sefahet.O hevâ, hem heves, şe’ni budur daima: İnsanı memsu

eder, sîreti değiştirir. Mânevî meshediyor; değişir insaniye

Şu medenîlerden çoğu eğer içi dışına çevirsegörürsün: Başta maymunla tilki, yılanla ayı, hınzır; sîre

olur suret.Gelir hayali karşına, postlarıyla tüyleri. İşte şunun

görünür meydandaki âsârı. Zemindeki mevâzin, mizanıdşeriat.

Şeriatteki rahmet, semâ-i Kur’ân’dandır. Medeniye

Kur’ân esasları müsbettir. Beş müsbet esas üzere dönçarh-ı saadet.

Nokta-i istinadı, kuvvete bedel haktır. Hakkın daişe’nidir adalet ve tevazün. Bundan çıkar selâmet, zâil oluşekavet.

Hedefinde menfaat yerine fazilettir. Faziletin şe’nidmuhabbet ve tecazüb. Bundan çıkar saadet; zâil oladâvet.

Hayattaki düsturu, cidal kıtal yerine düstur-u teâvündüO düsturun şe’nidir ittihad ve tesanüd; hayatlanır cemaat.

Suret-i hizmetinde, hevâ heves yerine hüdâ-yı hidayett



O hüdânın şe’nidir insana lâyık tarzda terakki ve refahet,

Ruha lâzım surette tenevvür ve tekâmül. Kitleleriçinde cihetül-vahdeti de: Tard eder unsuriyet, hem dmenfi milliyet.

Hem onların yerine rabıta-i dinîdir, nisbet-i vatanîdalâka-i sınıfîdir uhuvvet-i îmânî. Şu rabıtanın şe’nidsamimî bir uhuvvet,

Umumî bir selâmet. Hariç etse tecavüz, o da edtedafü. İşte şimdi anladın, sırrı nedir ki küsmüş, alma

medeniyet.Şimdiye kadar İslâmlar ihtiyarla girmemiş. Ş

medeniyet-i hazıra onlara yaramamış. Hem de onlavurmuş müthiş kayd-ı esaret.

Belki nev-i beşere tiryak iken zehir olmuş. Yüzd

seksenini atmış meşakkat ve şekavet. Yüzde onu çıkarmmuzahraf bir saadet.

Diğer onu bırakmış beyne beyne bîrahat. Zalim ekallolmuş gelen ribh-i ticaret. Lâkin saadet odur: Külle osaadet.

Lâakal ekseriyete olsa medar-ı necat. Nev-i beşerahmet nâzil olan şu Kur’ân, ancak kabul ediyor bir tarzmedeniyet:

Umuma, ya eksere verirse bir saadet. Şimdiki tarzhazır, heves serbest olmuştur, hevâ da hür olmuştuHayvânî bir hürriyet.



Heves tahakküm eder. Hevâ da müstebittir. Gayr-ı zaruhâcâtı havâic-i zarurî hükmüne geçirmiştir. İzale etti rahat

Bedâvette bir adam dört şeye muhtaç iken, medeniyyüz şeye muhtaç fakir etmiştir. Sa’y-i helâl, masra

etmemiştir kifayet.Onda hile, harama beşeri sevk etmiştir. Ahlâkın esası

şu noktadan bozmuştur. Cemaate, hem nev’e vermiştservet, haşmet.

Ferd-i şahsı ahlâksız, hem fakir eylemiştir. Bunun şahi

çoktur: Kurun-u ûlâdaki mecmu-u vahşet ve cinayet, hegadr ve hem hıyanet,

Şu medeniyet-i habîse tek bir defada kustMidesiHAŞİYE-1 daha bulanır. Âlem-i İslâmdaki istinkâmânidar, hem de bir câ-yı dikkat.

Haşiye-1 Demek daha dehşetli kusacak. Evet, iki Harb-i Umumî ile öyle kustki, hava, deniz, kara yüzlerini bulandırdı, kanla lekeledi.

Kabulde muztariptir, soğuk da davranmıştır. EveŞeriat-i Garrâda olan nur-u İlâhî, hassa-i mümtazıdistiğnâ-yı istiklâliyet.

O hassadır bırakmaz ki o nur-u hidayet, şu medeniyruhu olan Roma dehâsı ona tahakküm etsin. Onda olahidâyet,

Bundaki felsefe ile mezc olmaz, hem aşılanmaz, hem dtâbi olamaz. İslâmiyet ruhunda şefkat, izzet-i imabeslediği şeriat,



Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan tutmuş yed-i beyzâda hakaikşeriat. O yemîn-i beyzâda birer asâ-yı Mûsâdır. Sahhmedeniyet

İstikbalde edecek ona secde-i hayret.

Şimdi buna dikkat et: Eski Roma, Yunanın iki dehâvardı; bir asıldan tev’emdi. Biri hayal-âlûddu, bmaddeperestti.

Su içinde yağ gibi imtizaç olamadı. Mürur-u zamaistedi, medeniyet çabaladı, Hıristiyanlık da çalış

Temzicine muvaffak hiçbiri de olmadı.Herbiri istiklâlini filcümle hıfzeyledi. Hattâ el’an âdetâ

iki ruh, şimdi de cesetleri değişmiş. Alman, Fransız oldu.

Güya bir nevi tenasuh başlarından geçmişti. Ey birademisâlî! Zaman böyle gösterdi. O ikiz iki dehâ öküz gi

reddettiTemzicin esbabını. Şimdi de barışmadı. Madem onl

tev’emdi, kardeş ve arkadaştı, terakkide yoldaştı. Birbiriydöğüştü; hiç de barışmadılar.

Nasıl olur ki aslı, hem madeni, matlaı başka çeş

olmuştu. Kur’ân’da olan nuru, şeriat hidayeti,Şu medeniyetin ruhu olan Roma dehâsı birbiriy

barışır, hem mezcu ittihadı.

O dehâ ile bu hüdâ menşeleri ayrıdır. Hüdâ semâdaindi, dehâ zeminden çıktı. Hüdâ kalbde işliyor; dimağı d



işletir.

Dehâ dimağda işler; kalbi de karıştırır. Hüdâ ruhu edtenvir, taneleri sünbüllettirir. Karanlıklı tabiat onunışıklanır.

İstidad-ı kemâli birden bire yol alır. Nefs-i cismanî yaphizmetkâr-ı emirber. Melek-simâ ediyor insanhimmetperver.

Dehâ ise, evvelâ nefs u cisme bakıyor, tabiata giriyonefsi tarla ediyor. İstidad-ı nefsanî neşvünemâ buluyor.

Ruhu eder hizmetkâr; taneleri kuruyor. Şeytansimasını beşerde gösteriyor. Hüdâ, hayateyne saadveriyor, dâreyne ziya neşrediyor

İnsanı yükseltiyor.

Deccal-misalHAŞİYE-1 dehâ-yı a’ver, bir dâr ile bir haya

anlar, maddeperest olur ve dünyaperver. İnsanı yapar bircanavar.

Haşiye-1 Bunda da bir ince işaret var.

Evet, dehâ sağır tabiata tapar. Kör kuvvete fermanbeFakat hüdâ şuurlu san’atı tanır, hikmetli kudrete baka

Dehâ zemine küfran perdesi çeker. Hüdâ, şükran nurunserper.

Bu sırdandır, dehâ a’mâ-i asam; hüdâ semî-i basDehânın nazarında, zemindeki nimetler sahipsganimettir.



Minnetsiz gasp ve sirkat, tabiattan koparmak, canavarchis verir.

Hüdânın nazarında, zeminin sinesinde, kâinatyüzünde

Serpilmiş olan niam, rahmetin semerâtı. Her nimetaltında bir yed-i muhsin görür, şükran ile öptürür.

Bunu da inkâr etmem, medeniyette vardır mehâsinkesire. Lâkin, onlar değildir ne Nasrâniyet malı, ne Avrupicadı,

Ne şu asrın san’atı. Belki umum malıdır. Telâhukefkârdan, semâvî şerâyiden, hem hâcât-ı fıtrîden, hususeşer-i Ahmedî,

İslâmî inkılâptan neş’et eden bir maldır. Kimse temellüetmez. Misalîler meclisi, o meclisin reisi tekrar sordu. He

dedi:Musibet olur her dem hıyânet neticesi, mükâfat

sebebi. Ey şu asrın adamı! Kader bir sille vurdu, kazaya dçarptırdı.

Hangi ef ’âlinizle kazaya, hem kadere şöyle fetv

verdiniz ki, kazâ-i İlâhî musibetle hükmetti, sizlehırpaladı?

Hata-yı ekseriyet olur sebep daima musibet-i âmmeyDedim:

Beşerin dalâlet-i fikrîsi, Nemrudâne inadı,



Firavunâne gururu şişti şişti zeminde, yetişti semâvâtHem de dokundu hassas sırr-ı hilkate.

Semâvâttan indirdi

Tufan, tâun misali, şu harbin zelzelesi, gâvura yapıştır

semâvî bir silleyi. Demek ki şu musibet bütün beşmusibetiydi.

Nev’en umuma şamil, bir müşterek sebebmaddiyyunluktan gelen dalâlet-i fikri idi. Hürriyehayvânî, hevânın istibdadı.

Hissemizin sebebi, erkân-ı İslâmîde ihmal vterkimizdi. Zira Hâlık-ı Teâlâ yirmi dört saatten bir saaistedi.

Beş vakit namaz için yalnız o saati, bizden yine biziiçin emretti, hem istedi. Tembellikle terk ettik, gaflet

ihmal oldu.Şöyle de ceza gördük: Beş senede, yirmi dört saat

daima tâlim ve meşakkatle tahrik ve koşturmakla bir nenamaz kıldırdı.

Hem senede yalnız bir ay oruç için nefsimizden isted

Nefsimize acıdık. Keffâreten beş sene cebren oruç tutturdKendi verdiği maldan, kırkından ya onundan birini zek

istedi. Buhl ile hem zulmettik, haramı karıştırdık, ihtiyarvermedikti.

O da bizden aldırdı müterâkim zekâtı. Haramdan d



kurtardı. Amel, cins-i cezadır. Ceza, cins-i ameldir. Salamel ikiydi:

Biri müsbet ve ihtiyarî; biri menfi, ıztırarî. Bütün âlâmmesâib, a’mâl-i salihadır; lâkin menfidir, ıztırarî. Had

teselli verdi.Bu millet-i günahkâr kanıyla abdest aldı, fiilî bir tevb

etti. Mükâfât-ı âcili: Şu milletin humsu dört milyonçıkardı,

Derece-i velâyet, mertebe-i şehadet ile gazilik verd

günahı sildi. Bu meclis-i âlî-i misalî bu sözü tahsin etti.Ben de birden uyandım, belki yakaza ile yeni yattım

Bence yakaza rüyadır.

Rüya bir nevi yakazadır. Orada asrın vekili, burada SaNursî.

• • •

Hakikî bütün elem dalâlette, bütünlezzet imandadır Hayal libasını giymi

muazzam bir hakikatEy yoldaş-ı hüşyar! Sırat-ı müstakimin o meslek

nuranî, mağdub ve dâllînin o tarik-i zulmanî, tam farklarıgörmek eğer istersen, ey aziz,

Gel, vehmini ele al, hayal üstüne de bin. Şimdi seningideriz zulümat-ı ademe. O mezar-ı ekberi, o şehr



pür-emvâtı bir ziyaret ederiz.

Bir Kadîr-i Ezelî, kendi dest-i kudretle bu zulümakıt’adan bizi tuttu çıkardı, bu vücuda bindirdi, gönderdi şdünyaya, şu şehr-i bî-lezâiz.

İşte şimdi biz geldik şu âlem-i vücuda, o sahrâ-yı hâilGözümüz de açıldı, şeş cihette biz baktık. Evvistîtafkârâne önümüze bakarız.

Lâkin beliyyeler, elemler, önümüzde düşmanlar gitehacüm eder. Ondan korktuk, çekindik. Sağa sola, anâsır

tabâyie bakarız, ondan medet bekleriz.Lâkin biz görüyoruz ki, onların kalbleri kasiy

merhametsiz. Dişlerini bilerler, hiddetli de bakarlar. Ne ndinler, ne niyaz.

Muztar adamlar gibi meyusâne nazarı yukarıy

kaldırdık. Hem istimdatkârâne ecrâm-ı ulviyeye bakarpek dehşetli, tehditkâr da görürüz.

Güya birer gülle, bomba olmuşlar, yuvalardan çıkmışlahem etraf-ı fezada pek sür’atli geçerler. Her nasılsa ki onlbirbirine dokunmaz.

Ger birisi yolunu kazara bir şaşırtsa, el’iyâzü billâh, şâlem-i şehadet ödü de patlayacak. Tesadüfe bağlıdbundan dahi hayır gelmez.

Meyusâne nazarı o cihetten çevirdik, elîm hayredüştük. Başımız da eğildi, sinemizde saklandık. Nefsimizbakarız, mütalâa ederiz.



İşte işitiyoruz: Zavallı nefsimizden binlerle hâcetlersayhaları geliyor, binlerle fâkatlerin eninleri çıkıyoTeselliyi beklerken tevahhuş ediyoruz.

Ondan da hayır gelmedi. Pek ilticakârâne vicdanımız

girdik. İçine bakıyoruz, bir çareyi bekleriz. Eyvah, yinbulmayız. Biz medet vermeliyiz.

Zira onda görünür binlerle emelleri, galeyanlı arzulaheyecanlı hissiyat kâinata uzanmış. Herbirinden titreriz, hyardım edemeyiz.

O âmâl sıkışmışlar vücud-u adem içinde; bir tarafı ezelbir tarafı ebede uzanıp gidiyorlar. Öyle vüs’atleri var; gdünyayı yutarsa o vicdan da tok olmaz.

İşte bu elîm yolda nereye bir başvurduk, onda bir bebulduk. Zira mağdub ve dâllîn yolları böyle olur. Tesadüve dalâlet o yolda nazar-endaz.

O nazarı biz taktık, bu hale böyle düştük. Şimdi dahalimiz ki mebde’ ve meâdi, hem Sâni ve hem haşmuvakkat unutmuşuz.

Cehennemden beterdir, ondan daha muhriktruhumuzu eziyor. Zira o şeş cihetten ki onlara başvurdu

öyle hâlet almışız.

Ki yapılmış o hâlet, hem havf ile dehşetten, hem acz ira’şetten, hem kalâk ve vahşetten, hem yütm ve heyeisten mürekkep vicdan-sûz.

Şimdi her cihete mukabil bir cepheyi alırız, def’in



çalışırız. Evvel, kudretimize müracaat ederiz. Vâesegörürüz

Ki âcize, zaife. Saniyen, nefiste olan hâcâtın susmasınteveccüh ediyoruz. Vâesefâ, durmayıp bağırırlar görürüz.

Sâlisen, istimdatkârâne, bir halâskârı için bağırçağırırız. Ne kimse işitiyor, ne cevabı veriyor. Biz dzannediyoruz:

Herbir şey bize düşman, herbir şey bizden garip. Hiçbşey kalbimize bir teselli vermiyor; hiç emniyet bahşetme

hakikî zevki vermez.Râbian, biz ecrâm-ı ulviyeye baktıkça, onlar nazara ver

bir havf ile dehşeti. Hem vicdanın müz’ici bir tevahhgeliyor akıl-sûz, evham-sâz.

İşte, ey birader! Bu dalâletin yolu, mahiyeti şöyled

Küfürdeki zulmeti bu yolda tamam gördük. Şimdi de gkardeşim, o ademe döneriz.

Tekrar yine geliriz. Bu kere tarikimiz sırat-ı müstakimdhem imanın yoludur. Delil ve imamımız inâyet vKur’ân’dır, şehbâz-ı edvar-pervaz.

İşte Sultan-ı Ezelin rahmet ve inâyeti vaktâ bizi istedkudret bizi çıkardı, lütfen bizi bindirdi kanun-u meşieetvâr üstünde perdâz.

Şimdi bizi getirdi, şefkat ile giydirdi şu hil’at-ı vücudEmanet rütbesini bize tevcih eyledi; nişan niyaz ve namaz

Şu edvar ve etvârın, bu uzun yolumuzda birer menzi



nazdır. Yolumuzda teshilât içindir ki kaderden bemirnâme vermiş sahifede cephemiz.

Her nereye geliriz, herhangi taifeye misafir oluyorupek uhuvvetkârâne istikbal görüyoruz. Malımızdan veriri

mallarından alırız.Ticaret muhabbeti, onlar bizi beslerler, hediyeler

süslerler, hem de teşyi ederler. Gele gele işte geldik, dünykapısındayız, işitiyoruz âvâz.

Bak, girdik şu zemine, ayağımızı bastık şehadet âlemin

Şehrâyin-i Rahmân, gürültühane-i insan. Hiçbir şebilmeyiz, delil ve imamımız

Meşiet-i Rahmân’dır. Vekil-i delilimiz, nâzengözlerimiz. Gözlerimizi açtık, dünya içine saldık. Hatırıngelir mi evvelki gelişimiz?

Garip, yetim olmuştuk. Düşmanlarımız çoktu. Bilmezdhâmimizi. Şimdi nur-u imanla o düşmanlara karşı brükn-ü metinimiz,

İstinadî noktamız, hem himayetkârımız def’ eddüşmanları. O iman-ı billâhtır ki ziya-yı ruhumuz, henur-u hayatımız, hem de ruh-u ruhumuz.

İşte kalbimiz rahat, düşmanları aldırmaz, belki düşmatanımaz. Evvelki yolumuzda vaktâ vicdana girdik; işittondan binlerle feryad ü fîzar ve âvâz.

Ondan belâya düştük. Zira âmâl, arzular, istidat vhissiyat, daim ebedi ister. Onun yolunu bilmezdik. Bizde



yol bilmemezlik; onda fîzar ve niyaz.

Fakat, elhamdü lillâh, şimdi gelişimizde bulduk noktaistimdad ki daim hayat verir o istidad âmâle; ebedü’l-âbâda onları eder pervaz.

Onlara yol gösterir, o noktadan istidat. Hem istimdaediyor, hem âb-ı hayatı içer, hem kemâline koşuyor nokta-i istimdad, o şevk-engiz remz ü naz.

İkinci kutb-u iman ki tasdik-i haşirdir. Saadet-i ebedî sadefin cevheri. İman burhanı Kur’ân. Vicdan, insanî b

râz.Şimdi başını kaldır, şu kâinata bir bak, onun ile b

konuş. Evvelki yolumuzda pek müthiş görünürdü. Şimdi dmütebessim, her tarafa gülüyor, nâzeninâne niyaz ve âvâz

Görmez misin: Gözümüz arı-misal olmuştur, her tara

uçuyor. Kâinat bostanıdır her tarafta çiçekler. Her çiçek dveriyor ona bir âb-ı leziz.

Hem ünsiyet, teselli, tahabbübü veriyor. O da alır getirşehd-i şehadet yapar. Balda bir bal akıtır o esrarengşehbaz.

Harekât-ı ecrâma, ya nücum ya şümusa nazarımkondukça, ellerine verirler Hâlıkın hikmetini, hem mâyeibreti, hem cilve-i rahmeti alır, ediyor pervaz.

Güya şu güneş bizlerle konuşuyor. Der: “Ekardeşlerimiz! Tevahhuşla sıkılmayınız. Ehlen sehlemerhaba, hoş teşrif ettiniz. Menzil sizin; ben bir mumdar



şehnaz.

“Ben de sizin gibiyim; fakat sâfi, isyansız, mutî bhizmetkârım..

“O Zât-ı Ehad-i Samed ki mahz-ı rahmetiyle hizmetiniz

beni musahhar-ı pürnur etmiş. Benden hararet, ziya; sizdenamaz ve niyaz.”

Yahu, bakın kamere. Yıldızlarla denizler, herbiri dkendine mahsus birer lisanla, “Ehlen sehlen merhabaderler. “Hoş geldiniz. Bizi tanımaz mısınız?”

Sırr-ı teâvünle bak, remz-i nizamla dinle. Herbirisöylüyor: “Biz de birer hizmetkâr, rahmet-i Zülcelâlin birâyinedarıyız. Hiç de üzülmeyiniz, bizden sıkılmayınız.

“Zelzele nâraları, hadisat sayhaları sizi hiç korkutmasıvesvese de vermesin. Zira onlar içinde bir zemzeme

ezkâr, bir demdeme-i tesbih, velvele-i nâz ü niyaz.“Sizi bize gönderen o Zât-ı Zülcelâl, ellerinde tutmuşt

bunların dizginlerini.” İman gözü okuyor yüzlerinde âyerahmet, herbiri birer âvâz.

Ey mü’min-i kalb-i hüşyar! Şimdi gözlerimiz bir parç

dinlensinler. Onların bedeline hassas kulağımızı imanmübarek eline teslim ederiz, dünyaya göndeririz. Dinlesleziz bir saz.

Evvelki yolumuzda bir matem-i umumî, hem vâveylâ-mevtî zannolunan o sesler, şimdi yolumuzda birer nevaznamaz, birer âvâz ü niyaz, birer tesbiha âğâz.



Dinle, havadaki demdeme, kuşlardaki civcivyağmurdaki zemzeme, denizdeki gamgama, ra’dlardarakraka, taşlardaki tıktıka birer mânidar nevaz.

Terennümât-ı hava, naarât-ı ra’diye, nağamât-ı emva

birer zikr-i azamet. Yağmurun hezecâtı, kuşların seceâbirer tesbih-i rahmet, hakikate bir mecaz.

Eşyada olan asvat birer savt-ı vücuttur; ben de varıderler. O kâinat-ı sâkit birden söze başlıyor: “Bizi câmzannetme, ey insan-ı boşboğaz!”

Tuyurları söylettirir ya bir lezzet-i nimet, ya bir nüzulrahmet. Ayrı ayrı seslerle, küçük âğazlarıyla rahmealkışlarlar. Nimet üstünde iner, şükür ile eder pervaz.

Remzen onlar derler: “Ey kâinat, kardeşler! Ne güzeldhalimiz.

“Şefkatle perverdeyiz, halimizden memnunuz.” Sivdimdikleriyle fezaya saçıyorlar birer âvâz-ı pür-naz.

Güya bütün kâinat ulvî bir musikidir; iman nuru işitezkâr ve tesbihleri. Zira hikmet reddeder tesadüvücudunu; nizam ise tard eder ittifak-ı evham-saz.

Ey yoldaş! Şimdi şu âlem-i misalîden çıkarız, hayavehimden ineriz, akıl meydanında dururuz, mizana çekeriederiz yolları ber-endaz.

Evvelki elîm yolumuz mağdub ve dâllîn yolu. O yverir vicdana tâ en derin yerine hem bir hiss-i elîmi, hebir şedid elemi. Şuur onu gösterir. Şuura zıt olmuşuz.



Hem kurtulmak için de muztar ve hem muhtacız. Ya teskin edilsin, ya ihsas da olmasın. Yoksa dayanamayıferyad ü fîzar dinlenmez.

Hüdâ ise şifâdır; hevâ iptal-i histir. Bu da teselli ister, b

da tegafül ister, bu da meşgale ister, bu da eğlence isteHevesât-ı sihirbaz,

Tâ vicdanı aldatsın, ruhu tenvim edilsin, tâ elehissolmasın. Yoksa o elem-i elîm, vicdanı ihrak eder; fîzâdayanılmaz, elem-i ye’s çekilmez.

Demek sırat-ı müstakimden ne kadar uzak düşse, derece nisbeten şu hâlet tesir eder, vicdanı bağırttırır. Hlezzetin içinde elemi var birer iz.

Demek heves, hevâ, eğlence, sefahetten memzuç olaşâşaa-i medenî, bu dalâletten gelen şu müthiş sıkıntıya byalancı merhem, uyutucu zehirbaz.

Ey aziz arkadaşım! İkinci yolumuzda, o nuranî tarikte bhâleti hissettik. O hâletle oluyor hayat maden-i lezzeâlâm olur lezâiz.

Onunla bunu bildik ki mütefavit derecede, kuvveiman nisbetinde ruha bir hâlet verir. Ceset ruhla mültezd

ruh vicdanla mütelezziz.

Bir saadet-i âcile, vicdanda münderiçtir. Bir firdevsmânevî, kalbinde mündemiçtir. Düşünmekse deşmektşuur ise şiar-ı râz.

İman ve Kufur Muvazeneleri- Risale-i Nur Külliyatı - Ebook Reader için Pdf 800x600

Documents

Transcript of İman ve Kufur Muvazeneleri- Risale-i Nur Külliyatı - Ebook Reader için Pdf 800x600