MOTORYKA OGÓLNASYMPTOMY ZABURZEŃ , DIAGNOZA, TERAPIA

Przygotowała: Żaneta KozubekPedagogika, Nr Indeksu 7816

Rok II, Semestr III

Co to właściwie jest

MOTORYKA?

Motoryką określamy ogólną sprawność ruchową człowieka i jego zdolność do wykonywania wszelkich działalności związanych z ruchem. Mówiąc o motoryce, możemy wymienić:

Motorykę dużą – Jest to między innymi sprawność ruchowa całego ciała Motorykę małą – Czyli sprawność ruchowa rąk, w tym dłoni i palców, potrzebna do poprawnego wykonywania czynności manualnychMotorykę narządów mowy – Jest to sprawność ruchowa narządów mowy

Zanim przejdziemy do właściwej części prezentacji, zastanówmy się…

Zanim przejdziemy jednak do symptomów zaburzeń motoryki małej i dużej, przyjrzyjmy się ich zastosowaniom

w praktyce…

Symptomy zaburzeń rozwoju ruchowego, możemy więc podzielić

na:

Nieprawidłowy rozwój fizyczny (wada narządu ruchu, brak ćwiczeń)Uszkodzenie centralnego układu nerwowego

Zarówno prowadząc badania nad motoryką dziecka jak i diagnozując poprawność motoryki u swoich podopiecznych, trzeba pamiętać, że jest ona ściśle powiązana z psychiką. Uczestniczy w reakcji stosunków człowieka z otoczeniem, ważnym elementem jest tutaj nie tylko układ kostny i rozwój narządów ruchu lecz także układ nerwowy dziecka.

Niezręczność ruchowa całego ciała to fragmentaryczne opóźnienie rozwoju ruchowego, wyrażające się brakiem percepcji ruchów, wzmożonym napięciem mięśniowym i współruchem.

Gry opóźnienie nie ulega wyrównaniu mówimy o niedorozwoju ruchowym

Niezręczność manualne charakteryzuje się zaburzeniami koordynacji ruchowej i wzrokowo-ruchowej.

MOTORYKA DUŻA

Bieganie, skakanie, pokonywanie przeszkód, gra w klasy, gra w piłkę, zabawy równoważne, w których ważna jest koordynacja wzrokowo-ruchowa, związane z rzutem, celowaniem.

Są to między innymi takie czynności jak:

SYMPTOMY ZABURZEŃ MOTORYKI DUŻEJ Objawy szczególnej NIEZRĘCZNOŚCI są następujące:

Opóźnienia w rozwoju ruchowym w okresie niemowlęcym i poniemowlęcym oraz mała aktywność

ruchowa;

Ogólna niezręczność ruchowa i mała wyćwiczalność w zakresie dużych ruchów, związana z

zakłóceniami napięcia mięśniowego (napięcie nadmierne lub za małe);

Brak koordynacji ruchów przy współdziałaniu różnych grup mięśniowych, dający wrażenie

Ogólnej niezręczności;

Osiąganie z opóźnieniem, w porównaniu z rówieśnikami, różnych umiejętności ruchowych w

czynnościach codziennych, zabawowych i sportowych;

Ogólne spowolnienie ruchowe;

Unikanie zabaw ruchowych;

Zakłócenie koordynacji wzrokowo- ruchowej w zabawach i zadaniach, w których ruch odbywa się

pod kontrolą wzroku (rzut piłką, gra w klasy).

SPRAWNOŚCI MOTORYCZNE to umiejętności wymagające bardzo precyzyjnej koordynacji (np. posługiwanie się sztućcami, jazda na rowerze, gra w piłkę). Nie kształtują się one w wyniku samego procesu dojrzewania, lecz muszą zostać wyuczone.

Najczęstsze problemy z zakresu motoryki dużej to: - zaburzenia równowagi; - niezgrabność w pokonywaniu przeszkód; - słabe panowanie nad szybkością i siła; - trudność w integracji wszystkich mięśni, w celu wykonania skoordynowanego działania.

Najważniejsze wskazania w przypadku niezręczności ruchowej: zachęcanie dzieci do brania udziału w zabawach ruchowych; umożliwienie uprawiania sportów.

MOTORYKI DUŻEJCzerwony kapturek- Czytając bajkę czerwony kapturek, nauczyciel prosi o pokazanie przez dzieci gdzie mają oczy, uszy, zęby… ,, Babciu, dlaczego

Ty masz takie wielkie uszy’’

5 przykładowych zalecanych ćwiczeń dla poprawnego rozwoju…

12345

Simon mówi- Simon wymienia określone czynności a grupa je wykonuje. Np. Simon mówi skacz, Simon mówi tańcz…

Tańcząca emocja- Dzieci próbują zatańczyć wyrażane poprzez przykładowe utwory muzyczne, emocje.

Popularna i przez wszystkich znana gra w klasy

Przeciąganie liny

MOTORYKA MAŁA

Rysowanie, lepienie z plasteliny, chwytanie przedmiotów, zawiązywanie butów, zapinanie

guzików, pisanie- rozwój manualny, rozwój chwytu.

to:

Z kolei…

to takie czynności jak:

SYMPTOMY ZABURZEŃ MOTORYKI MAŁEJSYMPTOMY ZAKŁÓCENIA MOTORYKI MAŁEJ SĄ NASTĘPUJĄCE:

Opóźnienie rozwoju praksji (umiejętności posługiwania się przedmiotami codziennego użytku); Mała wyćwiczalność w zakresie ruchów drobnych (brak precyzji ruchów) związana z nadmiernym lub za małym napięciem mięśni; Brak koordynacji ruchów palców, dłoni i przedramienia; Zakłócenia koordynacji wzrokowo - ruchowej przy czynnościach wykonywanych pod kontrolą wzroku (niski poziom graficzny oraz trudności w innych zadaniach plastycznych); Szybkość ruchów rąk niedostosowana do zadania; Niechętne podejmowanie czynności manualnych.

Czynności z zakresu motoryki małej pobudzane są przez naśladowanie, percepcję, motorykę dużą, a przede wszystkim koordynację wzrokowo- ruchową.

Podstawowymi umiejętnościami rozwijanymi w trakcie doskonalenia motoryki małej są: - kontrolowane ruchy rąk i palców; - chwytanie przedmiotów jedną ręką bez pomocy; - manipulowanie przedmiotem w celu wykonania zadania; - skoordynowane używanie obu rąk.

W przypadku zaburzenia rozwoju motoryki małej konieczne są oddziaływania korekcyjne stymulujące rozwój i korygujące zaburzenia. Od rozwoju motoryki małej zależny jest pomyślny rozwój umiejętności samoobsługi, rysowania, pisania i artykulacji. Gdy dziecko będzie lepiej panować nad dłońmi i palcami nauka stanie się mniej frustrująca i da zadowolenie zarówno dziecku jak i nauczycielowi.

MOTORYKI MAŁEJKolorowe kłębuszki – Dziecko maluje dowolnym kolorem kredki kłębuszek (spiralkę) czynność

powtarza.

5 przykładowych zalecanych ćwiczeń dla poprawnego rozwoju…

12345

Bliźniacze kształty- Wychowanek odrysowuje na dużym arkuszu papieru, jednocześnie obydwoma rączkami wybrany

przez nauczyciela kształt. Tajemniczy kształt- Dziecko łączki kropki w celu

otrzymania pewnego kształty/ postaci

Malowane opowieści- niektóre wydawnictwa udostępniają dla dzieci bajki-kolorowanki do równoczesnego śledzenia tekstu czytanego przez

nauczyciela/rodzica i kolorowaniu postaci Plastusiowy pamiętnik- Dzieci lepią z plasteliny swoje

własne konstrukcje, postacie lub przedmioty

LATERALIZACJA –przewaga jednej strony ciała podczas czynności ruchowych.

Szczególnie ważną rolę odgrywa koordynacja ruchów rąk, która polega na tym, że ruchy obu rąk są odmienne, przy czym ręka wiodąca (prawa) wykonuje główną czynność, a ręka podporządkowana zapewnia tylko lepsze warunki pracy prawej ręce. Wysoki poziom precyzji ruchów jest osiągalny, gdy jedna z kończyn dominuje, druga zaś z nią współpracuje oraz gdy oko i ręka dominują po tej samej stronie ciała. Sprzyja to wytworzeniu się tzw. układu ręka – oko, który jest podstawą koordynacji wzrokowo – ruchowej, a więc wykonywania większości czynności manipulacyjnych i graficznych

Lateralizacja, czyli stronność, funkcjonalna dominacja jednej ze stron ciała, związana jest z dominowaniem jednej z półkul mózgowych.

Większość ludzi prezentuje model lateralizacji jednorodnej prawostronnej: dominacja prawego oka (prawooczność), ręki (praworęczność), nogi

(prawonożność).

Lateralizacja rozwija się w ciągu życia dziecka. Praworęczność zwykle ustala się około 2 – 3roku życia, a leworęczność w wieku 3 – 4 lat.

Ostatecznie dominacja czynności ruchowych w większości przypadków ustala się do 6 roku życia. Proces lateralizacji zostaje zakończony w wieku szkolnym.

OBJAWY ZABURZEŃ PROCESU LATERALIZACJI

PISANIE Mylenie liter o optycznie podobnych kształtach, a o innym

położeniu i kierunku (inwersja statyczna) Inwersja dynamiczna - zmiana kolejności liter w Wyrazach, wyrazów w zdaniu, Pismo lustrzane, Trudności związane z techniką pisania - zniekształcenie graficznej

strony pisma (pismo dysgraficzne)

CZYTANIEPrzestawianie liter i cząstek wyrazowych, Zmiana kolejności liter, sylab, wyrazów, Opuszczanie całej linijki tekstu, Wolne tempo czytania, Odczytywanie wyrazów od prawej ku lewej, Odczytywanie liczb w sposób zwierciadlany.

RYSOWANIEZmiany kierunku w rysunkach, Błędny kierunek odwzorowywania

TERAPIA KOREKCYJNO-WYCHOWAWCZAWażne jest zaplanowanie programu oddziaływań stymulujących rozwój i korygujących zaburzenia.

Ważne są ćwiczenia w codziennych sytuacjach i zaplanowaniu zajęć, w celu:

1.usprawnienia ruchów, precyzji, koordynacji, rytmiczności itp.2.Kształcenie umiejętności swobodnego regulowania napięcia mięśniowego, regulowanie sił nacisku

Przy niezręczności manualnej zaangażowanie do samoobsługi, zajęć ręcznychRodzaje ćwiczeń:

3.malowanie farbami dużych kształtów4.kolorowanie książeczek5.rysowanie i kolorowanie pisakami6.rysowanie przez kalkę7.wycinanie8.Ulepianiki z plasteliny

Przy niezręczności ruchowej całego ciała zachęcanie do brania udziału w zabawach ruchowych (sport, gimnastyka)

Rodzaje ćwiczeń:9.zabawy rzutne i skoczne10.ćwiczenia na równoważni11.zabawy rytmiczne12.zawody

METODY BADAŃ I DIAGNOZY MOTORYKI:Wywiad (tempo rozwoju, czy dobrze się rozwijało)Obserwacja – przy codzienny zabawach manipulacyjnych, konstrukcyjnych itp.Analiza wytworów – prace plastyczne, wycinanki itp.Badania testowe i eksperymenty – odtwarzanie figur

Wywiad: w którym niezbędne jest ustalenie historii dotychczasowego rozwoju ruchowego dziecka:

Od kiedy zaczęło utrzymywać głowę w pozycji pionowej,

Kiedy zaczęło siadać, stać, chodzić (tempo rozwoju),

Czy rozwój dziecka był harmonijny, tzn. Czy równie dobrze rozwijało się pod

względem ruchowym, jak i pod względem umysłowym (rytm rozwoju),

Czy obserwowano okresy przyspieszenia lub zahamowania rozwoju (dynamika

rozwoju).

Obserwacja dziecka: podczas codziennych zajęć dowolnych, zabaw manipulacyjnych (np. nawlekanie koralików na sznurek), konstrukcyjnych (np. budowanie z klocków), czynności samoobsługowych (ubieranie się, jedzenie, mycie) dostarcza również waż nych danych, o jego rozwoju ruchowym.

Analiza wytworów powstałych podczas zajęć plastycznych, czyli rysunków, wycina nek, ulepianek, malowania oraz podczas pisania pozwala uchwycić symptomy zabu rzeń motoryki.

Badania testowe i eksperymenty służą również do oceny rozwoju motorycznego. Do obliczania wieku ilorazu rozwoju ruchowego stosuje się polską adaptację tekstu N. Oziereckiego dokonaną przez Barańskiego. Obejmuje on zadania ruchome przeznaczone dla dzieci i młodzieży w wieku 4-16 lat. Zawarte w zestawie Oziereckiego próby ruchowe dzielą się na sześć grup. Badany uczeń otrzymuje do wykonania z każdej grupy jedno ćwiczenie, odpowiednie dla jego wieku. Jeżeli potrafi je wykonać, otrzymuje następne z tej samej grupy, lecz przeznaczone dla dzieci o rok starszych. Jeśli nie potrafi, daje mu się ćwiczenie z tej samej grupy, lecz przeznaczone dla dzieci o rok młodszych. W ten sposób ustala się w każdej grupie ćwiczeń, jak trudne zadanie ruchowe badany potrafi wykonać, przy czym trudność wyrażona jest tu miarą wieku.

Sześć ćwiczeń w skali Oziereckiego obrazuje różne objawy koordynacji nerwowo-mięśniowej, a więc przy ich zastosowaniu można oceniać podstawowy mechanizm pojętności i sprawności ruchowej:

grupa I - sprawdza równowagę (koordynację statyczną), grupa II - koordynację ruchów rąk, grupa III - koordynację ruchów ciała, grupa IV - zdolność do wykonywania ruchów szybkich, grupa V - zdolność do wykonywania różnych ruchów jednocześnie(np. inne ruchy nogami, a inne rękami), grupa VI - precyzję ruchów i zdolność koncentrowania się wyłącznie na czynnościach zadanych, co ocenia się faktem występowania lub niewystępowania przyruchów (synkinezji )

Do oceny motoryki rąk służy test „Kreskowanie" Miry Stambak, w którym miarą sprawności ruchowej jest liczba kresek wpisanych w kolejne kratki (1 cm x 1 cm) w ciągu jednej minuty oraz test „Karty" Renę Zazzo (1974).

Bibliografia:

1. http://www.tatento.pl/porady-dla-rodzicow/kategoria-grzeczne-dzieci/motoryka-mala-i-duza---co-kryje-sie-pod-tymi-nazwami-art81.html - Porady dla rodziców i ogólnie o motoryce2. Terapia pedagogiczna: scenariusze zajęć, pod red. Violetty Florkiewicz, Łódź 2006 3. Czajkowska, K. Herda: Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole. Poradnik dla nauczycieli. Warszawa 1996