Materialet 2 Ligjerata Naser FNA N

Dr.sc.Naser Kabashi

Ligjerata

Materialet ndërtimore II

FNANDËRTIMTARI

1. BETONI SI MATERIAL NDËRTIMI

Betoni është material qe nuk gjendet ne natyre drejtepersedrejti si alumini, hekuri, e materialet tjera, por krijohet me përzierjen e komponentëve përbërse: Çimentoja, Agregati, uji dhe ne te shumtën e rasteve edhe aditiveve, shtesave mineralogjike etj. Çimentoja+H2O+Agregati= Betoni i ngurtësuar + Energjia e nxehtësisë

Fig.1- prezantimi skematik i definicionit te betonit

1.1. Komponentet perberse te betonit

1.1.1. Cimentoja 1.1.2. Agregati 1.1.3. Uji 1.1.4. Aditivet 1.1.5. shtesat mineralogjike

Cimentoja- si lende lidhese e cila pas bashkedyzimit kimik me ujin krijon nje strukture se bashku me agregatin qe me kohen sjelle tek nje ngurtësim. Nga njohurite paraprake çimentoja e përdorur mund te jete e llojit te caktuar, si dhe mund te permbaje shtesa te ndryshme.

1www.e-Libraria.com

muhamedfejziu

e-Libraria

Cimentoja

Agregati- parqitet si mbushes qe ze vende me se shumti ne masen e betonit , dhe si me i lire e bene edhe betonin me ekonomik(ne aspektin e cmimit). Llojet dhe karakteristikat e agregateve jane te njohura nga njohurite e mëparshme.

Uji- zakonisht per pergaditjen e ujit perdoret uji i pijshem , por ne raste te caktuara kur nuk perdoret uji i pijshem atehere perdorshmeria e ujit nderlidhet me faktorin pH. Si orientim perdoret uji me faktore pH~7 (shkalezimi i pH eshte prej 0-14)

Aditivet- si komponente mund te themi se jane te domosdoshme sa i perket prodhimit te betonit, dhe ate qe te përmbushin kushtet e betonit te parashtruara me kërkesa te caktuara. (p.sh. i papershkueshem ndaj ujit, qendrushem ndaj ngrirje/shkrirjes, qendrushem ndaj alkaleve, sulfateve etj).

2www.e-Libraria.com

Poashtu fusha e përdorimit te aditiveve eshte e gjithanshme, prandaj edhe ka lloje te ndryshme per qellime te caktuara. Per disa karakteristika do te flitet me vone, ku ndikimi i tyre eshte kryesor.

Shtesat mineralogjike- si komponente perdoren kur deshirojme qe te arrijme rezultate te larta ne nje drejtim, ndersa ne anen tjeter mos te shkaktohen rezultate te uleta ne drejtimet tjera (p.sh. te rritet soliditeti ne shtypje duke mos rritur shume sasine e çimentos se shkaktohen probleme ne reologjine e betonit-ne fazen e pare).

Shtesat mineralogjike(fly ash, silica fume, pucolanet natyrore etj)

1.2. Modeli i betonit te njome

3www.e-Libraria.com

Fig.2- Paraqitja e komponentëve perberse ne njesi vëllimi dhe e shprehur ne perqindje

Vërejtje: Një gabim i shpeshte paraqitet ne përdorimin e fjalës çimento dhe beton. Është me rendësi te dihet se çimentoja është vetëm një komponentë perberse e betonit , ndërsa betoni është material strukturor. Gjate ndërtimit nuk mund te thuhet se çimentoja do te transportohet me mikser ; por betoni transportohet me mikser.

4www.e-Libraria.com

1.3. Prodhimi i betonit Betoni si material gjate kohës ka pas një zhvillim dhe atë ne ndërlidhje me zhvillimin teknologjik. Edhe me pare ne kohen e Romakeve kemi pas një përdorim te një lloj betoni qe nuk ishte i nivelit te betonit te sotëm. Mirëpo edhe përkundër kohës betoni i prodhuar ne atë kohe ende është i qëndrueshëm ne shume objekte te ndërtuar ne atë kohe. Ne përgjithësi mund te themi se betoni si material ka aftësi qe ne gjendje te

një aftësi te konsideruar mbajtëse. Nëse shikojmë zhvillimin kronologjik atëherë mund te themi se betoni ka kalua disa etapa dhe atë: Betoni i paarmuar; Betoni i armuar; dhe me vone Betoni i paranderur. Secila shkalle paraqet një avancim te konsiderueshëm. Duke marre për baze shtjellimin ne piken paraprake për komponentët perberse te betonit, atëherë mund te themi se prodhimi i betonit behet kryesisht ne fabrikat e betonit, e ne raste me te rralla me përziere ne vendpunishte, apo edhe pa perzierse ne raste ekstreme.

Betoni si material i ndërtimit është mjaft i përhapur ne praktiken ndërtimore dhe atë duke përfshire : Ndërtimin e Larte (objektet e larta) Ndërtimin e ulet(urat, muret mbrojtëse,rrugët etj) Objektet hidroteknike (pendat, kanalet, etj)

5www.e-Libraria.com

6www.e-Libraria.com

Duke u nisur nga fakti i gjithperdorshmerise se betonit si material, atëherë do te bëjmë një krahasim me materialet tjera qe përdoren ne ndërtim, dhe atë duke u nisur nga anët pozitive dhe ato negative qe i ka betoni. Perparesite ndaj materialeve tjera:

- çmimi relativisht i lire (meqenëse i lire është agregati) - aftësia e betonit qe te marr forma te dëshirueshme deri sa është ne

gjendje te njome dhe te njëjtën forme ta ruaj edhe me vone (kur hiqen pahite).

- Aftesi mbajtëse rezistenc ne shtypje relativisht te mirë . - Qendrushmeria ndaj zjarrit , gjegjësisht temperaturave te larta - Rezistence e konsiderueshme ndaj veprimit te rrethinës (agresivitetit),

p.sh. ndaj korrozionit. - Jetëgjatësia e shfrytëzimit pa ndonjë nevoje te mirëmbajtjes (sidomos

sot kur prodhohen betone me performansa te larta) - Teknologjia e punës me e lehte

Mangësitë ndaj materialeve tjera: - masa e rende , qe ndërlidhet me dimensionet e prerjeve

tërthore(ngarkesa e madhe vehtiake) - kontrolli permanent i komponentëve perberse (meqenëse ndryshojnë

shpeshherë ) - Aftësia mbajtëse ne varësi nga varja ne vepër,vibrimi, mirëmbajtja, etj - Soliditeti ne tërheqje ~ 10-15 here me i vogël se soliditeti ne shtypje 1.4. Klasifikimi i betoneve

1.4.1. nga lloji i lendes lidhese - betonet me lende lidhëse çimentoja - betonet te veçanta me lende lidhëse gëlqerore(përzierje gëlqere

material silicit, p.sh. bllokat silkaporit) - betonet te veçanta (llacna) me lende lidhëse allci - betone te veçanta me lende lidhëse te përzier (çimento-gelqere,

gëlqere-skorje) - betonet me lende lidhëse speciale (zjarrdurues, kunderacid etj)

1.4.2. nga lloji i materialit mbushes - betonet me mbushës kompakt - betonet me mbushës poroz - betonet me mbushës special

1.4.3. ne varësi te masës vëllimore

- betone te renda , me mase vëllimore 2500 kg/m3 qe përgatiten me mbushës (agregat) shume te rende nga magneziti, bariti, mbeturinat e gizës etj.

7www.e-Libraria.com

- betone te rëndomta, me mase vëllimore 2200-2500 kg/m3 , qe përgatiten me agregat te rëndomte nga shkembinjet . - betonet e lehtësuara, me mase vëllimore 1800-2200 kg/m3, - betonet e lehta, me mase vëllimore 500-1800 kg/m3, Betonet e lehta mund te jene:a/ me mbushës poroz natyror apo artificial; b/ gasbetonet apo shkumobetonet;c/ betonet me pore te mëdha (pa rere);

- betonet shume te leheta me mase vëllimore me te vogël se 500 kg/m3.

2. Përbërja e betonit Te përgatitesh beton sipas kërkesave te caktuara, d.m.th. duhet te shtrojmë problemin nga dy aspekte: -Projektimi i përzierjes se betonit - Prodhimi përzierjes se betonit Ne te dy rastet problemi ndërlidhet ne përcaktimin e pjesëmarrjes se komponentëve perberse si vlera te cilat ne parim janë te ndryshueshme. 2.1. Projektimi i përzierjes se betonit Te projektosh një përzierje te betonit d.mth. te caktosh pjesëmarrjen e perberseve: çimentos, agregatit, ujit, aditiveve dhe shtesave ne një metër kub beton. Ne përgjithësi dozimi nënkupton:

- Cimento ............kg/m3 - Agregat kg/m3 - Uji lit/m3

Shuma: 1.0m3

2.1.1. Përcaktimi i sasisë se çimentos

Ne përcaktimin e sasisë se çimentos duhet te kemi kujdes qe te merren ne konsiderim këto elemente:

- betoni qe do te përdoret (i thjeshte, i rëndomte, i paranderur, me performansa te larta,)

- dimensionet e elementit apo konstruksionit - nxehtësia e hidratracionit ne beton - aspekti i ekspozimit te konstruksionit

Nga gjithë këto elemente te rëndësishme duhet te caktojmë optimumin e sasisë se çimentos me qellim te përmbushjes se kërkesave te parashtruara me pare ne projektin e betonit. Ne parim ekzistojnë disa vlera orientuese te sasisë se çimentos, mirëpo këto janë dhe mbesin si vlere minimale, pa prejudiuke ne sasinë optimale. Percaktimi i sasise optimale te çimentos drejtepersedrejti nderlidhet me soliditetin ne shtypje si rezultat dalës me i rendesishem, mirëpo jo gjithherë (p.sh.me përdorimin e sasise me te madhe te çimentos se ajo optimale nuk do te thote se kemi fitue

8www.e-Libraria.com

beton me soliditet ne shtypje te larte, me crast paraqiten probleme tjera ne aspektin e reologjise). Ne nje menyre me rritjen e sasise se çimentos do te nenkuptojme përdorimin e sasise me te madhe te ujit, por kjo duhet te optimalizohet. Element i rendesishem ne përcaktimin e sasise optimale te çimentos eshte faktori Uje/Cimento (W/C).

2.1.1.1. Faktori Uje/Cimento (W/C) Si faktor dominant ne vetitë e betonit te njome dhe te ngurtësuar është sasia e ujit, qe shprehet përmes faktorit W/C. Ndikimi i këtij faktori jepet përmes shprehjes:

)/1( B

CWfKf cAck (1)

ckf - soliditeti ne shtypje i betonit pas 28 ditesh ngurtësimi AK -faktori i llojit te agregatit ( )65.055.0(AK ) cf - klasa e çimentos B - efikasiteti i ngjeshjes (0.5-1.0) Nje interpretim i shprehjes (1) eshte grafikisht ne fig.5

Fig.5-Ndikimi i faktorit W/C ne soliditetin ne shtypje

9www.e-Libraria.com

Fig.6- Struktura e betonit për vlera ekstreme te faktorit W/C 2.1.2. Përcaktimi i sasisë se agregatit Meqenëse agregati si komponentë e betonit është me i lire ne krahasim me çimenton, atëherë edhe ekonomizimi qëndron ne sasinë maksimale te agregatit qe mund ta përdorim ne beton. Poashtu ndikimi i agregatit është i konsiderueshëm ne stabilitetin vëllimor dhe jetegjatesine e betonit. Kriteriumi për përdorim te një agregati te mire është i domosdoshëm për prodhimin e betonit qofte ne gjendje te njome apo ne gjendje te ngurtësuar.

10www.e-Libraria.com

2.1.2.1. Vetitë fizike te agregatit Vetitë e agregatit janë te rëndësishme dhe kane efekt ne sjelljen e betonit dhe ate: soliditet, deformim,jetëgjatësi,ndryshim te vëllimit, porositet, densitet relativ dhe reaktivitet kimik.

- Soliditeti i agregatit qe kufizon soliditetin e betonit, vetëm kur soliditeti ne shtypje i agregatit është me i vogël se sa soliditeti i projektuar i betonit. Ne praktike soliditeti ne shtypje agregati te përdorur nga shkëmbinjtë është zakonisht me i larte se tek betonet e rëndomta te prodhuara. Kjo vlen deri na atë kufinje kur soliditeti ne shtypje i betonit nuk kalon 80 N/mm2, qe nënkupton soliditetin minimal te agregatit.

- Poroziteti i agregatit është veti e rëndësishme dhe ka efekt te konsiderueshëm ne sjelljen e betonit te njome apo te ngurtësuar, e sidomos manifestohet ne soliditetin ne shtypje, thithshmërinë e ujit, dhe permeabilitetin. Përdorimi i një agregati me porositet te larte do te rezultojë një beton me pak jetegjate, e sidomos kur i nënshtrohet cikluseve te ngrirje-shkrirjes.

- Forma dhe tekstura sipërfaqësore Forma dhe tekstura sipërfaqësore mund te ketë efekt ne vetitë e betonit ne gjendje te njome dhe te ngurtësuar. Këto karakteristika mund te vlerësohen ne kokerrzat e agregatit dhe klasifikohen ne varesi te formes dhe tekstures sipas tabeles 1. Tabela 1- Forma e agregatit dhe tekstura


- Përbërja granulometrike Përbërja granulometrike e përzierjes se agregatit definon pjesëmarrjen e kokerrzave me madhësi te ndryshme ne përzierje. Nga definicioni i mëparshëm: Kokërrzat me madhësi te caktuar quhen fraksion; rrjedh qe ne një mënyre përbërja granulometrike e përzierjes definon pjesëmarrjen e fraksioneve ne përzierje. Ne projektimin e betonit përdorim fraksionet : Fr. I (0/4)mm; Fr.II (4/8) mm; Fr.III (8/16) mm; dhe Fr.IV (16/32) mm, gjegjësisht kombinimin e tyre me tri apo kater fraksione. Hapi i pare eshte definimi i fraksioneve te agregatit, apo pershtatshmeria e përdorimit te ketyre fraksioneve per projektimin apo prodhimin e betonit. Ne esence duke marre parasysh se hapi i pare eshte i favorshem atehere do te vazhdojme ne projektimin e betonit duke u ndërlidhur ne standardet per projektim. Keto Standarde definojne lakoren e përzierjes granulometrike, varësisht per betonin qe do ta projektojme apo prodhojme dhe ate ne funksion te kokerrzes maksimale te agregatit te përdorur ( fig 6). Nga ky aspekt agregati mund te jete kontinual dhe diskontinual, cka per secilin tipi ka edhe qasje te ndryshme ne fazen e projektimit dhe prodhimit te betonit.(fig.7)

- Kokerrza maksimale e agregatit (Dmax) Duhet te pervetesohet ashtuqe lehte dhe pa veshtersi betoni te vehet ne veper, te ngjeshet dhe per rreth armatures mos te paraqitet segregimi. Poashtu nje ndërlidhje e kokerrzes maksimale eshte me dimensionet e elementit qe do te betonohet, dhe ate si vijon:

- min41 dD

- mmD 5 - aD 3.1

- Pastertia e agregatit

Agregati i përdorur per projektimin apo prodhimin e betonit duhet nga ky aspekt te plotesoje kushtin e kërkuar, përmbajtjen e thermave te imëta(lymit) ne kufinje te lejuar. Meqenese kjo eshte e lidhur me Standardin Europian EN 12620, prezentojme disa kërkesa per agregatin kokerrimet dhe kokërrmadh. (fig 8)


Fig.6- Lakoret kufitare për projektim ne funksion te madhesise se kokerrzes maksimale (Dmax)


Fig.7- tipet e agregatit nga aspekti i perberjes granulometrike:a/ kontinual;

b/ dikontinual

Fig.8- Përmbajtja e thermave te imëta për agregatin kokërrmadh dhe kokerrimet

sipas EN 12620. Meqenëse ne aspektin e masës vëllimore te betoni kishim një ndarje te betoneve, e aty agregati zëne pjesën me te madhe te vëllimit, atëherë edhe agregati nga aspekti i masës vëllimore ndahet ne dy grupe te mëdha: -Agregati i rende (ne aspektin e masës vëllimore) - Agregati i rëndomte - Agregati i lehte Përdorimi i cilit do qofte për prodhimin e betonit është i lidhur me llojin e betonit qe do te prodhohet.


Agregati i rende, përdoret me se shumti kur betoni kërkohet qe te shërbeje për mbrojtje nga rrezet X, Gama, dhe neutronet. E ky përdorim është ne kthinat ku ka radioaktivitet ne spitale apo institute te ndryshme ku bëhen rrezatime. Agregati i rëndomte mund te jete nga shkembinjet , i thyer dhe seperuar apo edhe mund te jete i lumit po ashtu i thyer dhe i seperuar. Agregati i lehte përdoret aty ku betoni kërkohet te plotësoje disa karakteristika te veçanta sic jane: masa e lehte, rezistenca ndaj zjarrit, etj. Si baze e përfitimit te këtij agregati është argjila e ekspanduar, pluhuri i sinteruar, etj. Një prezantim me detal i kësaj ndarje është dhëne ne tabelën 2.


2.1.3. Përcaktimi i sasisë se aditiveve

Ne varshmeri te kërkesës për llojin e caktuar te betonit , me veti te caktuara , e për llojin e caktuar te aditiveve behet përcaktimi i sasisë , zakonisht ne baze te karakteristikave teknike te dhëna nga prodhuesi. Meqenëse prodhimi i aditiveve ndërlidhet kryesisht me vendin e prodhimit, atëherë duhet te kemi kujdes qe ne rastin e përdorimit te aditivit te vlerësohet kompatibiliteti i aditiveve me çimentot përkatëse.

2.1.4. Përcaktimi i shtesave mineralogjike Këto shtesa ne momentin e caktuar, apo me kërkese e sidomos për betone me performansa te larta, zëne vend te rendesishem dhe përcaktimi i pjesëmarrjes se tyre është shume e lidhur me rezultatet eksperimentale ne laborator.


3. Vetitë e betonit te njome Betoni i njome eshte perzierje e ujit, çimentos, agregatit, aditiveve dhe eventualisht shtesave mineralogjike , te cilat komponente dhe përzierja duhet te kenë një kontrolle permanente ne vetitë teologjike, te lidhjes ,te ngurtësimit dhe jetegjatesise. Pas përzierjes se komponentëve perberse qëllimi është prodhimi i një mase uniforme, te përshtatshme për transport, vuarje ne vepër, ngjeshje dhe rrafshim te sipërfaqeve përderisa është ne gjendje te njome. Mirepo me qellim te përcjelljes apo vlerësimit te kërkesave te betonit te njome , duhet te behet ekzaminimi i disa vetive me te rendesishme te betonit te njome. Vetite me te rendesishme te betonit te njome jane :

3.1. Perpunueshmeria (Konsistenca) e betonit te njome 3.2. Masa vellimore e betonit te njome 3.3. Sasia e ajrit (poreve ) ne beton

3.1. Perpunueshmeria (konsistenca) e betonit te njome

Perpunueshmeria e betonit asnjehere nuk eshte qarte e definuar, nga se nenkupton apo perfshine shume veti tjera qe e percjellin. Ne menyre praktike perpunueshmeria qendron ne lehtesine e vuarjes se betonit nga perzierja deri sa te marr formen perfundimtare. Meqenese ferkimi I brendshem eshte veti qe e percakton gjendjen e brendshme te betonit te njome, perpunueshmeria mund te perkufizohet ndryshe edhe si:sasi e punes se brendshme te dobishme qe nevojitet qe te arrihet nje beton I ngjeshur mire. Tri veti kryesore e pershkruajne kete veti komplekse te betonit te njome:

3.1.1. Konsistenca 3.1.2. Ndryshushmeria-aftesia marrjes se formes 3.1.3. Kompaktesimi

3.1.1. Konsistenca e brumit te betonit paraqet shkallen e plasticitetit te brumit te betonit dhe nderlidhet me aftesine e betonit te njome qe te vehet ne veper (pahi) pa segregim dhe mundeson nje ngjeshmeri te mire per kushtet ne kantiere. Per percaktimin e konsistences perdoren disa metoda te ekzaminimit, ku vlerat qe rezultojne nga keto metoda jane tregues te konsistences. Keto metoda jane: - Metoda e uljes (slump test) E N 12350-2:2000 - Metoda e VEBE-se (VEBE test) E N 12350-3:2000 - Metoda e perhapjes (Flow table test) E N 12350-5:2000 - Metoda e ngjeshjes (degree of compact ability) E N 12350-4:2000 Ndersa sa I perket rezultateve dalese nga keto metoda klasifikimi I betonit te njome nga aspekti I konsistences behet si ne vijim:


Menyren e percaktimit, gjegjesisht aparaturen e perdorur gjate ekzaminimit do ta prezentojme ne pika te shkurtera, me disa figura. Metoda e Uljes: Metoda e percaktimit dhe aparatura e perdorur

Aparatura: Konusi i Abramsit me pjeset percjellese


Veprimet per vleresimin e konsistences me metoden e uljes

Vleresimi i rezultateve dalese te konsistences 1S - beton i thate 2S -beton gjysem plastic 3S -beton plastic 4S - beton i rrjedhshem 5S -beton super i rrjedhshem Metoda e VEBE-se: aparatura e perdorur

Aparatura VEBE-se


Metoda e perhapjes: aparatura e perdorur

Aparatura e perdorur per metoden e perhapjes Metoda engjeshjes: aparatura e perdorur

Aparatura e perdorur me metoden e ngjeshmerise

3.1.2. Ndryshushmeria-aftesia marrjes se formes (Mobility)

Definohet me lehtesine me te cilen nje perzierje e betonit rrjedh neper pahite e pergaditura, d.m.th.merr forma te deshirueshme.

3.1.3. Kompaktesimi

Definohet me lehtesine qe nje perzierje e betonit do te kompaktesohet, gjegjesisht qe ajrin ta largoje nga struktura, element I rendesishem ne rezultatet dalese te soliditetit ne shtypje te betonit te ngurtesuar.


muhamedfejziu

e-Libraria

Meqenese te tri vetite jane te lidhura me perpunueshmerine (Workability) e betonit te njome, do te prezentojme edhe faktoret tjere qe ndikojne ne perpunueshmeri.

3.2. Masa vellimore e betonit te njome Masa vellimore e betonit paraqet nje tregues te mire te betonit qe e kemi prodhue, gjegjesisht nje tregues orientues per cakun e arritur nga projektimi I betonit. Percaktimi I mases vellimore behet sipas EN 12350-6:2000 (shen. D)

b

b

Vm

D (kg/m3), deri me tani e kemi shenue :b

bb V

m (kg/m3)

Masa vellimore eshte parameter I rendesishem ne klasifikimin e betoneve qe e kemi prezentuar me pare.

3.2. Sasia e ajrit (poreve ) ne beton Element I rendesishem qe ndikon drejtepersedrejti ne sjelljen e betonit te ngurtesuar, apo me mire te themi ne sjelljen e betonit ne funksion te kohes. Percaktimi sasise se ajrit apo poreve behet sipas Standardit Europian EN 12350-6:2000-Metoda e shtypjes

Aparatura per vleresimin e sasise se poreve ne masen e betonit


Ecuria e punes ne percaktimin e sasise se ajrit ne masen e betonit 4. Vetite e betonit te ngurtesuar Vetite e betonit te njome jane te rendesishme vetem ne oret e para, ku me pastaj vien ne shprehje vetite e betonit te ngurtesuar te cilat jane prezente gjate gjithe jetes se betonit. Nje prej vetive me te rendesishme te betonit te ngurtesuar eshte soliditetit, mirepo jo edhe e vetmja pasiqe betonin e ngurtesuar e pershkruajne edhe veti tjera sic jane:deformimi nen veprimin e ngarkesave , jetegjatesia, permeabiliteti dhe tkurrja. Mirepo jone te gjitha rastet soliditeti mund te nominohet si vetia me e rendesishme,sepse ate ne disa papershkueshmeria ndaj ujit, qendrueshmeria ndaj ngricave, etj. Cilat veti e pershkruajne betonin e ngurtesuar?

4.1. Masa vellimore 4.2. Soliditeti ne shtypje 4.3. Soliditeti ne terheqje 4.4. Vetite deformabile te betonit

4.4.1. Moduli I elasticitetit 4.4.2. Koeficienti I Poisson-it 4.4.3. Deformimet nga tkurrjet dhe rrjedhja e betonit 4.4.4. Bymimet termike

4.5. Vetite e vecanta te betonit 4.5.1. Qendrushmeria ndaj ngrirje-shkrirjes 4.5.2. Joujepershkueshmeria nga uji 4.5.3. Qendrushmeria ndaj korozionit 4.5.4. Qendrushmeria ndaj veprimeve kimike


4.1. Masa vellimore

Percaktohet ne mostrat e pergaditura pas n-ditesh ngurtesimi, gjegjesisht para ekzaminimit te soliditetit ne shtypje. Si veti nderlidhet me soliditetin ne shtypje te betonit, e njekohesisht orienton ne klasifikimin e betonit sipas mases vellimore.(EN 12390-7:2000)

4.2. Soliditeti ne shtypje

Soliditeti ne shtypje i betonit paraqet vleren maksimale te forces thyerse per nje njesi te siperfaqes. Meqenese identifikohet si veti me rendesishme atehere do te tregojme ndikimin e faktoreve ne kete veti permes tabeles:


Ne baze te ketij definimi soliditeti ne shtypje eshte i lidhur me mostrat te cilat I nenshtrohen ketij ekzaminimi per vleresimin e parametrit te soliditetit ne shtypje. 4.2.1. Forma, dimensionet dhe kerkesat tjera per kallupet Per pergaditjen e mostrave te betonit te cilat me pastaj ne intervale te caktuara kohore do te ekzaminohen nevojiten kallupet qe jane te definuar sipas Standardit Europian EN 12390-1 Kallupet mund te jene ne forme kubike me dimensione

- ne forme cilindrike me dimensione


- ne forme prizmatike me dimensione

Per nje justifikim te perdorimit pervec mostrave kubike si me tradicionale , te aplikueshme jane edhe ato cilindrike. Per diameter te zgjedhur prej 150 mm, si dhe raport te lartesise dhe diametrit qe te jete 2, do te plotesojne keto diagrame.


4.2.2. Pergaditja dhe mirembajtja e mostrave

Meqenese definuam kallupet ne aspektin e formes dhe dimensioneve atehere kjo nderlidhet me pergaditjen dhe mirembajtjen e mostrave te betonit per ekzaminim. Kjo eshte e nderlidhur me Standardin Europian EN 12390-2. Soliditeti ne shtypje influencohet drejtepersedrejti nga pergaditja dhe mirembajtja, ekjo nenkupton nje ngjeshje te mire te mostrave ashtuqe fluskat eventuale te ajrit te nxirren jashte, e me pastaj qe mirembajtja te behet ne kushte te lageshtise relative. Ne secilen moster duhet te shenohen shenimet e domosdoshme qe e karakterizojne perzierjen e betonit e qe jane: Klasa e kerkuar e betonit, Data e betonimit, Posicioni ne object, Objekti-emertimi dhe vendi. Mostrat qendrojne ne kallup ne kohezgjatje prej min 16 h, e me pastaj nxirren nga kallupet dhe vendosen ne kthina me lageshti relative %95 dhe temperature

C0220 , ku qendrojne deri ne momentin e planifikimit per ekzaminim. 4.2.3. Ekzaminimi i mostrave per vleresimin e soliditetit ne shtypje Vleresimi I soliditetit ne shtypje behet ne mostrat e pergaditura dhe te mirembajtura sipas procedurave te spjeguara me larte dhe ate ne mostrat ne forme kubike apo at one forme cilindrike dhe ate ne funksion te vjetersise se parashikuar,p.sh. 3,7,14,28 dite. Ky ekzaminim bazohet ne Standardin Europian EN 12390-3. (Ne literature me te vjeter mund te hasim edhe normat tjera te vjetra qe nuk perdoren me RBAB-JUS) Soliditeti ne shtypje ( cf ) paraqet soliditetin karakteristik te mostres ( ckf ) pas 28 , i cili definon te ashtyquajturen Klase te Betonit ne shtypje, si element kyc i kerkuar ne projektimin e strukturave apo elementeve te betonit. Meqenese ekzaminimi I mostrave nenkupton mostrat kubike apo ato cilindrike atehere kemi nje lidhshmeri e cila prezentohet ne kete tabele:


Mostra, ajo kubike apo cilindrike me vjetersi te caktuar I nenshtrohet forces ne shtypje deri ne momentin e thyrjes, me crast forca e lexuar ne njesi te siperfaqes paraqet soliditetin ne shtypje si vlere karakteristike.

A

Ff sh

ck (N/mm2)

Thyerja e mostrave mund te jete ne forma te ndryshme, ne do te paraqesim ato me te shpeshtat:


4.2.3.1. Vleresimi i soliditetit ne shtypje

Pyetja e cila shtrohet shume shpesh eshte: Sa eshte numri i mostrave per vleresimin e Klases se Soliditetit ne shtypje. Pergjigjeja nderlidhet ne aspektin e sasise se betonit dhe kohes sa zgjate betonimi. Per vlersim te permbushjes se kerkesave per soliditetin ne shtypje, atehere sasia e betonit ne konstruksion do te ndahet ne pjese (lots), e atehere te behet vleresimi i permbushjes se kerkesave (p.sh.themelet, shtyllat, trajet etj). Madhesia e lotit per beton duhet te jete: max 400 m3, apo I prodhuar per periudhen prej 7 ditesh. (EN 206- Tabela 13) Nga aspekti I vendit te prodhimit te betonit dallojme dy raste: a/ betoni prodhohet ne kantier b/ betoni prodhohet ne fabrike te betonit e transportohet ne kantiere Rasti kur betoni prodhohet ne kantier:

- nje moster ne cdo 50 m3 beton te prodhuar, apo 3 mostra ne 200 m3 beton te prodhuar (rasti individual)-prodhim I kontrolluar I betonit,

- per nje lot te betonit mirren se paku 6 mostra kontroluese te betonit Vleresimi behet sipas kriteriumeve dhe ate: Kriteri 1- kur numri I mostrave eshte mostran 6 Kriteri 2- kur numri I mostrave eshte mostran 3 Kriteri 1- aplikohet kur numri I mostrave eshte 6n ,soliditeti ne shtypje I te cilave eshte dhene XnXXXX ,,...,, 4321 , dhe kerkohet permbushja e kushtit: nckn SfX kfX ckmin nX - mesatarja e n-rezuëtateve te ekzaminimeve ckf - soliditeti ne shtypje I kerkuar I betonit minX - vlera minimale nga n-rezultatet nS -devijimi standard nga n-rezultate , k -parametra qe varen nga numri I mostrave

1

)(n

XXS in

n ;


Kriteri 2- aplikohet kur numri I mostrave eshte 3n soliditeti ne shtypje I te cilave eshte 321, dheXXX dhe kerkohet permbushja e kriterit: 53 ckfX 1min ckfX 3X -mesatarja e tri rezultateve minX - vlera minimale e tri rezultateve

Rasti kur betoni prodhohet ne fabrike te betonit e shfrytezohet ne kantiere

- shfrytezohen rezultatet(mostrat) e ekzaminimit nga fabrika e betonit,

ndersa rezultatet(mostrat) ne kantiere jane kontrolluese - marrja e mostrave behet sipas rastit te prezentuar me larte, dhe

kriteriumeve te paraqitura. Nese numri I mostrave eshte 6n aplikohet kriteri 1- me vlere 48.1 Nese numri I mostrave eshte 3n vleresimi behet sipas kriterit 1, me kete ndryshim:

33 ckfX 1min ckfX Rasti kur kemi prodhim continual te betonit per elemente te parapergaditura te betonit

Marrja e mostrave perfshine cdo grup apo sasi te perzierjes prodhuar ne kushte te njejta dhe sipas dinamikes: Klasa e soliditetit ne shtypje

Numri I mostrave per ekzaminim

Minimumi

25/20C 1 moster/150 m3 max 6 mostra/1 dite

1 moster/ 1 dite

25/20C 1 moster/75m3 max 15 mostra/1 dite

1 moster/ 1 dite


4.3. Soliditeti ne terheqje i betonit Soliditeti ne terheqje i betonit eshte veti e rendesishme ne projektimin e rrgeve nga betoni dhe autostradave. P.sh. soliditeti ne perkulje apo moduli I thyerjes shfrytezohet per pranimin e ngarkesave koncentrike ne gjeresine e rruges. Nese do te analizojme menyren e percaktimit te soliditetit ne terheqje atehere eshte veshtire qe drejtepersedrejti te behet nje ekzaminim I tille, por do te shfrytezohen metodat indirekte per nja vleresim te soliditetit ne shtypje.(EN 12390-6:2000) Metoda indirekte e percaktimit te soliditetit ne terheqje ( ctf )

- ldFf ct

2 ; (metoda Braziliane)

F -forca maksimale e aplikuar dl, -gjatesia dhe diametri I cilindrit

Ne baze te shume rezultateve eksperimentale mund te themi se soliditeti ne terheqje arrine ~ 0.1 e soliditetit ne shtypje, qe eshte ne varesi nga metoda e aplikuar. Per kete qellim ekzistojne shprehje nga autoret e ndryshem, qe afersisht sjellin te rezultatet e njejta. Metoda indirekte e percaktimit te soliditetit ne perkulja ( crf )

- 2bdFLf cr -

F -forca maksimale e aplikuar L -gjatesia e prizmes se ekzaminuar db, -prerja terthore e prizmes se ekzaminuar


4.6. Vetite deformabile te betonit 4.6.1. Moduli I elasticitetit 4.6.2. Koeficienti I Poisson-it 4.6.3. Deformimet nga tkurrjet dhe rrjedhja e betonit 4.6.4. Bymimet termike

4.7. Vetite e vecanta te betonit 4.7.1. Qendrushmeria ndaj ngrirje-shkrirjes 4.7.2. Joujepershkueshmeria nga uji 4.7.3. Qendrushmeria ndaj korozionit 4.7.4. Qendrushmeria ndaj veprimeve kimike

Te gjitha keto do te jipen detalisht ne teknologjine e betonit.


2. LLACNAT E NDERTIMIT

Llacnat jane materiale qe fitohen me perzierjen e lendes lidhese, uji, nga rera dhe nga lendet shtese qe permiresojne vetite e tyre. Ne pergjithesi per pergaditjen e llacnave te ndertimit, ne shumicen e rasteve perdoren lendet lidhese inorganike (cimentoja, gelqerja, allcia etj), mirepo ne raste te vecanta per punime ne rruge mund te gjejne vend edhe lendet lidhese organike bitumeni apo polimere. Prandaj edhe nje ndarje e pergjithshme llacnave behet ne varesi te lendes lidhese, dhe ate:

- llaci gelqeror (perbehet nga gelqerja , rera dhe uji) - llaci I cimentos(perbehet nga cimentoja, rera dhe uji) - llaci I allcise (perbehet nga allcia, rera dhe uji)

Meqenese lendet lidhese mund te perdoren si te kombinuara, d.m.th. nje e me shume, atehere edhe nga ky aspect lendet lidhese mund te jene :

- Llacna te thjeshte (kur kemi te bejme vetem me nje lende lidhese) - Llacna te perbere(kur kemi te bejme me nje e me shume lende lidhese)

Nga aspekti I mases vellimore llacnat ndahen ne:

- llacna te renda (me mase vellimore > 1500 kg/m3), qe pergaditen zakonisht me rere kuarci

- llacna te lehta (me mase vellimore <1500 kg/m3), qe pergaditen me rere me te lehte dhe eventualisht poroze.

Nga aspekti i qellimit te perdorimit llacnat mund te ndahen ne: - llacna per muratim - llacnat per suvatim - llacnat per lidhje te paneleve - llacnat dekorativ (me kerkesa te vecanta)

Nga aspekti I lageshtise ku vendosen llacnat ndahen ne : - llacnat qe perdoren ne mjedise me lageshti < 60% - llacnat qe perdoren ne mjedise me lageshti > 60% - Llacnat qe perdoren ne mjedise me lageshti te plote , apo ne presence

te ujit. Nga aspekti I konsistences llacnat ndahen ne:

- llacna super te rrjedhshem - llacna te rrjedhshem - llacna plastic - llacna vetem te lageshta

Ndersa nga aspekti I vetive fiziko-mekanike llacnat karakterizohen ne saje te dy treguesve te rendesishem:

- rezistenca mekanike (markes-klases) - qendrushmerise ndaj ngricave - lidhjes se llacit per baze (atehezioni)


2.1. llaci gelqeror Sic eshte e njohur llaci I gelqeres eshte lloji I llacnave qe perfitohet nga gelqerja, rera dhe uji. Nga aspekti I lendes lidhese mund te themi se klasifikohet si lende lidhese ajrore dhe hidraulike.

- gelqerja ajrore: fitohet me pjekjen ne temperature C0900850 , nga gelqeroret shume te paster, dhe karakterizohet me aftesi te thithjes se ujit ne sasi te madhe, e me pastaj gjate qendrimit ne ajer kalon ne forme pluhuri. Afati e lidhjes eshte I ngadalshem, dhe qe te arrihet nje soliditet I caktuar ne shtypje duhet te kaloje nje kohe e gjate, dhe ate disa muaj.

- gelqerja hidraulike: fitohet nga pjekja C01000900 , nga gelqeroret qe permbajne sasi te konsiderueshme te 2OSi , si dhe minerale tjera ne baze alumini apo edhe ndonje przierje te gelqeroreve me argjiloret. Nje permbajtje e tille e perbere mineralogjike mundeson lidhjen e saj ne uje,

-perfitimi I gelqeres qe do te perdoret per pergaditjen e llacit Meqenese kemi te bejme me komponente perberse atehere do te prezentojme raportin orientues te ketyre komponenteve per kete llac gelqeror me perdorim per suvatim te siperfaqeve te murit:

- shtresa e pare : 5.2:1: RG deri ( 5.3:1 )


- shtresa e dyte: 1:1: RG deri ( 5.1:1 ) Keto vlera jane orientues , perndryshe caktohen me ekzaminime per rastin e caktuar.

- Qasja ndaj percaktimit te raportit te komponenteve perberse eshte:

mRG :1: (1) (ne vellim) )( RGVll (2) )( RGW (3)

ku: l lV -Vellimi I llacit-zakonisht mirret per 1 m3 , - koeficientet e zvogelimit- 85.065.0 ; 15.012.0 Perdorimi I ketij llaci eshte ne muratim dhe kryesisht suvatim. 2.2. Llaci I cimentos Perfitohet nga cimentoja , rera dhe uji ne raport te caktuar. Meqenese lenda lidhese eshte cimentoja , atehere njohurite e meparme nga cimentoja do te shfrytezohen per nje qasje ne llacna.Ne pergjithesi perdoret cimentoja e rendomte qe eshte ne dispozicion , me nje karakteristike qe klasa e cimentos duhet te jete kater here me e larte se klasa e llacit te kerkuar. Nga aspekti I perdorimit mund te themi se ky llac perdoret per muratim, suvatim te mureve te jashtme, e vecanarisht suvatimin e mureve te betonit ku manifestohet lagshtia (p.sh. ne bodrume etj). Zakonisht nga aspekti I soliditetit ne shtypje ky llac ka nje soliditet me te larte se ai I gelqeres (afersisht 10 MPa). Ne aspektin e pjesemarrjes se komponenteve perberse, si vlera orientues mund te perdoren: 3:1: RC deri 4:1: RC (ne vellim) ndersa 4:1: RC mm deri 5:1: RC mm (ne mase) Per ndryshim nga llaci I gelqeres koeficienti I zvogelimit 30.024.0 2.3. Llaci I allcise . Meqenese Perfitohen nga allcia dhe uji , e ne rastet me te shpeshta perfitohet nga allcia si lende lidhese, rera dhe uji vetia e lidhjes se allcise eshte shume e hershme mundeson nje ngurtesim shume te shpejte. Per dallim prej llacnave tjera shume pak e rrisin vellimin gjate procesit te ngurtesimit. Perdorimi I tyre eshte I lidhur me rastet e llacnave decorative duke shtuar edhe gelqere. Pervec lendeve lidhese, reres dhe ujit , per pergaditjen e llacnave perdoren edhe shtesa . Meqenese te gjitha llojet e llacnave vendosen mbi shtresa me bazamente pak a shume poroze (tulla, beton etj) qe ne nje menyre kane aftesi per thithje te ujit te nevojshem, me qellim te pengimit te kesaj dukurie e njekohesisht me qellim te rritjes se punueshmerise se llacnave do te shtohen plastifikatore qe mund te kene prejardhje organike apo jo-organike. Nga funksioni qe kryejne keto shtesa mund te ndahen:

- shtesa plastifikuese qe mbajne ujin e nevojshem per perzierje - shtesa per ngjitje te mire te llacit - shtesa per rritjen e mosdepertueshmerise se ujit ne llacna - shtesa-ngadalsues te ngurteimit


Poashtu ne te gjitha rastet e llacnave rera eshte mbushes, apo te themi pjesemarresi kryesor. Kjo komponente duhet te plotesoj te gjitha karakteristikat e nevojshme fiziko-mekanike e njekohesisht duhet te plotesoj edhe vetine artificaile-perberjen granulometrike. Meqenese perdorimi I llacnave eshte per siperfaqe te brendshme edhe te jashtme , do te prezentojme granulometrine e reres per llac.

Granulometria e reres per llac-sipas perdorimit

2.4.1 Llacna te thjeshta Pefshine te gjitha llacnat e prezentuar me larte kur kishim vetem nje lende lidhese.

2.4.2. Llacnat e perbere (vazhdues)

Perfitohen nga perzierja e se paku dy lendeve lidhese, reres dhe ujit. Ne pergjithesi si lende lidhese jane: Cimentoja, gelqerja dhe allcia, dhe ne varesi te kombinimit te tyre per raste te caktuara fitohen llacnat e perbere. Nga aspekti I perdorimit keto llacna pervec perdorimit per muratim, suvatim te brendshem dhe te jashem, kane gjete perdorim ne aplikimin per fasada te ndryshme. Pervec elementeve perberse themelore , keto llacna permbajne edhe lende shtese dhe keto shtesa I japin veti te ndryshme sipas kerkeses. Ne funksion te kesaj shtesat mund te jene:

- plastifikuesit-qe permiresojne vetite e plasticitetit, ngjitjes, punueshmerise si dhe rritjen e rezistences mekanike

- hidroizoluesit- substancehidrofobe qe futen per te rritur jo depertueshmerine e ujit

- rritja e qendrushmerise ndaj ngricave- shpejtojne procesin e hidratimit dhe gjithsesi ndikojne ne rritjen e temperatures se ujit te lidhur.

- Ekspanduesit- perdoren per llacna qe nuk kane tkurrje, dhe shaktojne nje ekspanzion te caktuar.

- Izoluesit termik-qe I shtohen llacit me qellim te permiresimit te vetive termike


- Polimeret-rritje te konsiderueshme te soliditetit pa shkatuar veprime tjera negative.

Per te gjitha llojet e llacnave te perdorur ekziston nje raport I caktuar I komponenteve perberse, porn e pergjithesi ne do te prezentojme nje qasje per llacnat per suvatim, meqenese te tjeret jane shume specific, dhe gjithsesi secili prodhues ka karakteristikat teknike te caktuara. p.sh. llaci cimento-gelqere nmRGC ::1:: )( RGCVll )( RGCW Nga barazimi (1) mGC :1: dhe nRC :1: Ndersa si vlera orientuese per llac qe do te perdoret per suvatim mund te marrim: 2:1:1:: RGC deri 3:1:1:: RGC ne vellim ndersa per muratim mund te marrim: 5.3:1:1:: RGC deri 4:1:1:: RGC ne vellim Ndersa nje kombinim tjeter I mundshem mund te jete llaci gelqere-allci I cili perdoret sidomos per suvatime te mureve te brendshme dhe pllafoneve. Nese I shtohet nje sasi cimento atehere mund te perdoret per mbyllje te demtimeve, instalime elektrike etj. 2.5.1. Llacnat per muratim Perdoren per nderlidhjen e tullave apo blloqeve qe se bashku te I japin murit nje stabilitet te caktuar ne fuksion te kohes. Llaci I njome duhet te jete I bute dhe plastic dhe lehte te shperndahet si dhe te siguroje nje lidhje te mire. Detalet tjera jane te nderlidhura ne funksion te lendes lidhese qe perdoret dhe karakteristikave tjera te perberseve. Kerkesat per nje llac conform Standardeve Europiane jane dhene ne tabele:


fig. - perdorimi I llacnave per muratim

2.5.2. Llacnat per suvatim

Perdorimi I llacnave per suvatime te mureve , e sidomos mureve te brendshme eshte dicak qe shumica e njerezve kane nje qasje tjeter per siperfaqet ekzistuese prej tullave, blloqeve, gurit apo edhe betonit, qe konsiderohen te ftoheta , d.m.th. kane nje qasje me te ngrohte e cila arrihet me shtresat e llacit. Nje qasje ndaj llacnave nga aspekti I permbushjes se kerkesave si dhe kushteve net e cilat do te perdoren, e duke u nderlidhur me pjesemarrjen e komponenteve nga rezultatet eksperimentale sipas Standardeve Europiane eshte dhene ne tabelat ne vijim:



muhamedfejziu

e-Libraria

fig. - perdorimi I llacnave per suvatim

2.5.3. Llacnat per lidhje te paneleve Perdorimi I tyre vie ne shprehje sidomos gjate montimit te elementeve te parafabrikuara per mure apo siteme meskatore , qe vetem lidhjet e tyre do te mbushen ndersa siperfaqet tjera do te mbesin te pa suvatosura.


fig. - perdorimi I llacnave per lidhje te panelave


2.5.4. Llacnat dekorativ (per fasade) Keto llacna perdoren per mveshje decorative te paneleve dhe mureve te jashtme dhe te brendshme te ndertesave. Kryesisht keto lloje llacnash pergaditen me cimento te bardhe, dhe duke shtuar pigmente te caktuara te ngjyrave. Si mbushes perdoret rera e kuarcit , e paster apo rera me prejardhje gelqerore me ngjyre te bardhe. Meqenese keto llacna u nenshtrohen kushteve nga me te ndryshmet , atehere ne nje menyre duhet te jene te rezistueshme ndaj ketyre veprimeve. Per kete qellim keto llacna ne baze te ketyre karakteristikave ndahen ne:

- Llace hidroizoluese - Llacet per injektime - Llacet per mbrojtje nga rrezet radioactive - Llacet akustike - Llacet termoizoluese - Llacet zjarrduruese - Llacet kunder acide

Ne menyre te pergjithesuar mund te themi se gjithe keto llace qe u permenden jane sit e gjysem pergaditura dhe ne punishte u shtohet vetem sasia e konsideruar e ujit, dhe sit e tilla emertohen si llace te thata. Poashtu me qellim aplikimit te teknologjise se re eshte kaluar nga aspekti I vuarjes ne veper nga menyra e thjeshte manuale ne ate te automatizuar-me poma. Eshte e qarte perparesisa e hudhjes ne veper me pompe ndaj menyres se vjeter. Ne vazhdim do te tegojme kete kalim me disa fig.


fig. pajisjet per hudhje ne veper ne menyre klasike


fig- pajisjet per hudhje ne veper me ane te pompave

fig. - perdorimi I llacnave per fasade


2.6. Vetite fiziko-mekanike te llacnave Vetite dhe kualiteti I llacnave vleresohen si ne gjendje te njome e poashtu edhe ne gjendje te ngurtesuar. Nje llac I posapergaditur kerkon nje punueshmeri adekuate qe lehte te hudhet ne veper ne cfardo posicioni , duke nenkuptuar muratimin, suvatimin, riparimin etj. Poashtu edhe llaci I ngurtesuar duhet te tregoje veti te mira dhe te qendrueshme me kohen, qe edhe arsyeton perdorimin e te njejtit.

Vetite kryesore te llacnave, qofte atij te njome apo te ngurtesuar jane: llaci I ngurtesuar: rezistenca (soliditeti)-klasa; atehezioni I llacit per baze; qendrushmeria ndaj ngricave; karakteristikat deformuese (tkurrja qe shkakton plasaritjen e llacit), moduli I elasticitetit etj. llaci I njome: konsistenca e llacit, kompaktesia e llacit etj.

2.6.1. Konsistenca e llacit- paraqet plasticitetin e brumit qe lehte mund te vehet ne veper si dhe te kete shtrirje uniforme. Nga ky aspect llaci mund te jete : I terur, plastic dhe I rrjedhshem.

Menyra e percaktimit eshte me ndihmen e nje mini koni, dhe vleresohet ne funksion te uljes se mases brumit te llacit ndaj pikes se eperme te konit. 2.6.2. kompaktesia e llacit- shprehet me koeficientin e

kompaktesise

atzbrastesiressasiaepastK k (shprehet ne njesi vellimi)

Ne funksion te vleres se koeficientit te kompaktesise dallojme keto raste: 1kK llac I dendur 1kK llac I yndyrshem 1kK llac I payndyrshem

2.6.3. Rezistenca ne shtypje percaktohet ne mostrat kubike me dimensione 7.07x7.07x.07 cm, apo me shpesh ne mostrat prizmatike 40x40x160 mm, dhe ate pas 28 ditesh ngurtesimi ne kushte optimale te mirembajtjes, jane liruar nga kallupi pas 24 oresh.

Ekzaminimi do te behet ne makine, ku se pari percaktohet soliditeti ne perkulje e pastaj soliditeti ne shtypje. Ne funksion te rezultateve dalese


sipas Standardeve Europiane do te klasifikohet llaci si ne tabelen e meposhtme:

2.6.4. Qendrushmeria ndaj ngricave


LËNDËT LIDHËSE HIDRAULIKE

Lendet lidhëse hidraulike janë materiale qe lidhin dhe ngurtësohen ne mese me lagështi (ujë). Vetia hidraulike është e lidhur me perbersite e ketyre lendeve sic janë: Silikatetet, aluminatet, etj. me aftesi qe te bashkedyzohen me uje dhe duke krijuar produkte te hidratuara me veti si cimentoja.

1. Cimentoja 1.1. Zhvillimi historik i cimentos Përdorimi i çimentos si material lidhës daton shume herët, dhe atë nga koha e Egjiptaseve, Grekeve, Romakeve e kështu me radhe kur nuk është përdore si çimento qe sot e përdorim por si një lëndë lidhëse për objektet e ndërtuara te asaj kohe. Meqenëse llaci i gëlqeres nuk ngurtësohej nen ujë , Romaket e asaj

e ne pluhurin vullkanik se bashku me gëlqeren sollën te një prodhim i ri i asaj kohe i quajtur: Cimento Pucolanik. Ky emërtim ndërlidhet me emrin e fshatit Pozzuoli, ne afërsi te Vezuvit, nga edhe u muarr pluhuri. Objektet e asaj kohe te ndertuar me kete material lidhës sic janë: Colesoumi ne Rome, Pont du Gard afër Nimes, Pantenoni ne Rome qëndrojnë edhe sot e kësaj dite. Zhvillimi i teknologjisë me kohen ka ndryshime , e këtyre ndryshimeve u nënshtrohet edhe prodhimi i çimentos. Kështu qe ne vitin 1824 kemi paraqitjen e emërtimit Emërtimi ndërlidhet me ngjyrën dhe kualiteti i çimentos se ngurtësuar sikur te Gurit Portland- gure gëlqeror nga burimorja Dorst. 1.2. Prodhimi i çimentos Porland Nga te dhënat me larte për definicionin e Cimentos Portland mund te shihet se përbërja është kryesisht nga guri gëlqeror dhe argjilës dhe atë ne raport (3:1).Procesi i prodhimit te çimentos konsiston kryesisht ne bluarjen e materialit baze, përzierjen ne përpjese te caktuar dhe pjekjen ne një furre rrotulluese ne temperature ~ 1450 0C, kur materialet perberse sinterohen ne toptha te ashtuquajtur Klinker. Klinkeri ftohet dhe me pastaj bluhet imët, e ne fazën tjetër i shtohet sasi e konsiderueshme e allçisë , dhe e gjithë kjo rezulton me prodhimin: Portland Cimento. Për një qasje me te lehte të të gjithë këtij procesi do shpjegohet ne fig.1.


fig.1. Prezantimi skematik i prodhimit te çimentos Përgatitja e përzierjes se lendeve te para realizohet me te ashtuquajturën metode e thate dhe metode e njome , apo ajo e kombinuar qe te gjitha paraqesin faza te procesit teknologjik.

- Metoda e njome Përdoret kur përzierja e lendeve te para përmban sasi te mëdha te lagështisë. Ne ketë rast , bluarja dhe përzierja behet ne mese me ujë , gjegjësisht përzierja eshte ne mase te rrjedhshme dhe atë (35-50)% dhe quhet slurry.(llum,shllam, si balte, lloq etj). Këtu merret parasysh aftësia e argjilës qe lehte te shpërbehet ne ujë.


Ndërsa komponentë tjetër e përzierjes nga guri gëlqeror i cili me para copëtohet , pastaj bluhet qe te bashkë dyzohet me argjilën, qe përfundimisht te bluhet se bashku me argjilën. Llumi, bashkë dyzimi i gurit gëlqeror dhe argjilës, përcillet ne një furre cilindrike te çelikut (me diametër me te madh se 8 m), shpeshherë e gjate deri 230 m qe është pakëz me ngritur se horizontalja ku behet pjekja . Si rezultat dalës kemi Kokërrzat e klinkerit me madhësi 3-25 mm, te cilat ftohen dhe pastaj i nënshtrohen bluarjes finale. Si e mete e kësaj metode është harxhimi i energjisë se madhe gjate procesit te pjekjes se materialit

- Metoda e thate Ne procesin e kësaj metode apo edhe asaj te kombinuar materiali baze (komponentët përbërëse nga argjila dhe gëlqerori), ne përpjese te caktuar bazohet ne tharjen e me pastaj ne bluarjen e përbashkët ne mullinj , Gjate këtij procesi materiali përmban lagështi 0.2 % dhe i njëjti kalon neper nëpër një para nxehje e me pastaj nxehet deri ne temperature afërsisht 800 0C para se te kaloje neper furre. Ne baze te këtij parametri se përzierja nuk përmban lagështi shume me lehte do te arrije ketë temperature e edhe me lehte temperaturën e nevojshme për përfitimin e klinkerit. Procesi vijues është bluarja finale e klinkerit si ne metodën paraprake.

Fig.2. Furra cilindrike per pjekjen e klinkerit 1.3. Përbër ja kimike e çimentos Meqenëse materiali baze për përfitimin e çimentos klinkerit te çimentos gjate procesit te prodhimit konsiston ne gurin gëlqeror dhe argjilën, atëherë edhe përbërja kimike është e ndërlidhur me këto materialet apo me materialet perberse te tyre. Këtu kemi te bëjmë me ato okside kryesore :


32322 ,,, OFeOAlSiOCaO te cilat përmbahen ne materialet baze si dhe oksideve qe përmban klinkeri ne sasi te kufizuar: etjTiOOKONaMgO ,,,, 222 . Por përmbajtja e këtyre oksideve sillet ne kufje orientues: CaO (60-67) % 2SiO (17-25)% 32OAl (3-8) % 32OFe (2-6) % MgO (0.5-4)% ONa2 (0.3-1.2)% 3SO (2-3.5)% OK 2 (0.5-1.0)% Sic shihet nga vlerat e prezantuara kemi te bëjmë me interval (kufinje te epërm dhe te poshtëm), qe është e natyrshme se përqindja e pjesëmarrjes nuk mund te jete shume fikse nga se mvaret prej rastit ne rast. Nga gjithë pjesëmarrësit vlera e CaO është me e larta ngase kjo rrjedh edhe nëse nisemi nga përqindjen e pjesëmarrjes molekulare, ku CaO ka mase molekulare me te ulet ne krahasim me oksidet tjera kryesore. Po ashtu CaO është edhe perbersi kryesor i klinkerit. Ndërsa oksidet tjera sic janë 2SiO , 32OAl , 32OFe sigurojnë lidhjen e CaO duke formuar kompozime qe çimentos i japin cilësinë e ngurtësimit ne ujë. Ne parim lendet e para (gëlqerori dhe argjila) përzihen duke u nisur nga raporti i oksideve me te rëndësishme, e kjo arrihet përmes paraqesin ketë raport ne përqindje.

- - raporti ne mes përqindjes se CaO ndaj përqindjes se oksideve tjera:

%%%%

32322 OFeOAlSiOCaOmh (1)

Për është pake me e madhe se dy.

- - raporti ne mes përqindjes se 2SiO ndaj përqindjes se oksideve 32OAl dhe 32OFe ne përqindje

%%%

3232

2

OFeOAlSiO

ms (2)

Moduli silikat duhet te ketë vlera 2 , dhe shpesh here quhet edhe moduli

- - raporti ne mes përqindjeve te 32OAl ndaj

përqindjes se 32OFe


%%

42

32

OFeOAl

ma (3)

Moduli aluminat duhet te ketë vlere ~2, ndërsa shërben për te dalluar ne mes veti llojet e ndryshme te çimentos.

Pas gjithë këtyre mund te thuhet se klinkeri i çimentos përbehet nga katër perberes kryesor , qe do te quhen minerale, ku te njëjtat fitohen nga lidhja e oksideve perbqerse qe janë ceke deri tani. Për një interpretim me te lehte oksidet do te shënohen me simbolet e caktuara, dhe atë:

-

FOF eAOAl

SSiOCC a O

32

32

2

e duke shfrytëzuar këto shënime, mineralet perverse te çimentos janë: - Trekalcium silikati 23CaOSiO SC3 (37-60)% - Dykalcium silikati 22CaOSiO SC 2 (15-37)% - Trekalcium aluminati 323 OCaOAl AC3 (7-15)% - Tetrakalcium aluminoferiti 32324 OFeOCaOAl AFC4 (10-18)%

SC3 - qe nga aspekti i përmbajtjes është dominant, prandaj edhe roli i tij është shume ndikues ne karakteristikat e klinkerit te çimentos.Ky mineral ne temperatura me te ulëta se 1250 0C dekompozohet ngadalë, por nëse ftohja nuk është e menjëhershme ky mineral eshte i qendrushem.

SC 2 - eshte i njohur se mund te paraqitet ne tri apo ndonjehere edhe kater forma te kristalizimit ( ,,', ), dhe se bashku me silikatin SC 2 paraqesin strukturen e perberjes se klinkerit te cimentos. Ne momentin e kontaktit me uje SC3 , liron nje nxehtesi te konsiderueshme te hidratimit dhe ate deri ne 14 dite, qe drejteperdrejte ndikon ne soliditetin e hershem te betonit. Ne anen tjeter SC 2 I cili nxehtesi te hidratimit liron shume me pak dhe ate dukshem pak ne 7 ditet e para te ngurtesimit, e kjo eshte shume e nderlidhur me rezistence te larte per cimento qe I nenshtrohen ndikimeve kimike.

AC 3 - eshte mineral I njohur per nje nxehtesi te larte te hidratimit dhe ate ekstreme, dhe ne kete menyre mundeson hudhjen ne veper , gjegjesisht lidhje apo ngurtesim shume te shpejte. Pjesemarrja e tij me e madhe e bene cimenton shume te ndieshem ndaj veprimit te sulfateve. (orientimisht kjo vlere nuk eshte mire te kaloje 10 %).

AFC 4 - eshte me pak I rendesishem ne vetite e cimentos ne krahasim me mineralet paraprake, por prapeseprap duhet te sillet ne kufinjte e parapare. Nje menyre skematike te elementeve kryesore dhe mineraleve ne ndikimin e vetive te cimentos do te prezentojme ne fig.3.


Fig.3- prezentimi skematik I formimit dhe hidratimit te Cimentos Portland 1.4. Hidratimi i cimentos Reaksionet prej llojit te cimentos Portland fillojne ne momentin e perzierjes se cimentos me uje. Me fjale te tjera ne presence te ujit silikatet dhe aluminatet e prezentuara me larte formojne produkte gjate hidratimit I cili me kohen formon nje mase te ngurtesuar te cimentos-e njohur ne literature si hidratimi I brumit te cimentos. Ne kete process te hidratimit te cimentos rolin dominant e luajne te dy silikatet, d.m.th. SC3 dhe SC 2 , apo me mire te themi kombinimi i tyre, meqenese permbajne edhe pjesemarrjen me te madhe.Hidratimi I silikateve SC3 dhe SC 2 ne gjendje te paster eshte ne menyre te konsiderueshme I ndryshem sic shihet ne fig.4. Silikati I perzier SC3 eshte I njohur si alite dhe SC 2 si belit. Permbajtja e 32OAl ne shume cimento eshte relativisht e vogel, mirepo ne fazat e ngurtesimit apo procesit te lidhjes se cimentos.Reaksioni i AC3 eshte i vrullshem ne ngurtesim te shpejtuar te brumit. Qe te eliminojme sadopak kete lidhje te vrullshme I shtohet nje sasi e allcise ( OHCaSO 24 2 ) ne klinkerin e cimentos. Allcia dhe AC3 hyne ne reaksion qe te formohet tretja e calcium


sulfoaluminatit ( OHxCaSOxOCaOAl 2432 3133 ).Aq me shume qe tretja permban AC3 permbajtja e sulfateve rritet ne menyre te vazhdueshme.

Poashtu prezenca e larte e AC3 ne klinkerin e cimentos eshte e padeshiruar, sepse nuk kontribon gjithaq ne soliditetin e cimentos pervec na fazen e pare ndersa ne fazen e ngurtesimit mundeson nje veprim te sulfateve.Allcia qe I shtohet nuk reagon vetem me

AC3 por edhe me AFC4 . Sasia e allcise qe do ti shtohet klinkerit te cimentos shprehet ne mase te presences se 3SO ku sipas Standardeve Europiane EN 197-1 maksimumi mund te arrije vleren 3.5 %, porn e ndonje rast perqindja me e larte eshte e lejuar.

Fig.4. Zhvillimi I hidratimit per mineralet-komponentet e pasterta

Fig.5- Zhvillimi I soliditetit ne shtypje per mineralet-komponentet e paterta


Meqenese kombinimi I mineraleve ne permbajtje (ne %) eshte I mundur ne funksion te llojit te cimentos, ne fig.6 do te tregojme nje rast te tille.

Fig.6- Rezultatet tipike per llojet e ndryshme te cimentos: a-hidratim te ulet; b-hidratim te rendomte; c- hidratim te larte

1.5. Imtesia e bluarjes se cimentos Reaksioni ne mes ujit dhe cimentos fillon ne siperfaqe te kokerzave te cimentos dhe ne rrjedhim te siperfaqes specifike qe jipet me vellim te cimentos ka edhe nxehtesi me te larte te hidratimit. Cimento me imtesi me te larte te bluarjes zhvillon nje ngurtesim shume me te shpejte krahasuar me cimenton me imtesi te bluarjes me te ulet.Eshte e natyrshme qe edhe kushton me teper kur ka imtesi me te larte te bluarjes. Cimentoja me imtesi te larte te bluarjes mundeson nje kohezion te betonit te njome dhe do te jete efektive ne rrzikun e paraqitjes se rrjedhjes-lotimit (ndarja e ujit nga betoni I njome-bleeding) por ne nje ane rrite tendencen per paraqitje te plasaritjeve si pasoje e tkurrjes se betonit. Nje prezentim grafik eshte dhene ne fig.7.


Fig.7- Soliditeti ne shtypje ne varshmeri te siperfaqes specifike dhe moshes se

ngurtesimit Sasia e ujit e brumit te cimentos me konsistence standarde eshte me e larte per cimento me imtesi me te larte te bluarjes, e kjo perseri eshte ne varshmeri te punueshmerise se perzierjes se betonit. Metodat per percaktimin e imtesise se bluarjes apo edhe siperfaqes specifike do te spjegohen ne laborator.

1.6. Afatet e lidhjes dhe ngurtesimi Afatet e lidhjes dhe ngurtesimi i brumit te cimentos jane vetite kryesore fiziko-mekanike te nderlidhura me hidratimin e cimentos.Hidratimi rezulton ne formesimin e nje geli, qe me kohen fillon qe te humbe viskozitetin. Fillimi I ngurtesimit te dukshem ne brumin e cimentos eshte I njohur si fillim I lidhjes. Me kohen vazhdon ky process ne rritje deri ne ngurtesim te plote qe eshte I njohur si perfundim i lidhjes. Koha prej castit te hudhjes se ujit eshte e njohur si koha e fillimit te lidhjes apo koha e perfundimit te lidhjes. Keto do te analizohen ne laborator per rastin konkret, per secilin tip te cimentos. Ne tabelen 1- do te prezentojme keto te dhena ne funksion te klaseve te cimentos, cdoher duke u nderlidhur ne Portland Cimento. Tabela1- Afatet e lidhjes tipike per disa lloje te cimentove Portland (literatura)


1.7 Dendesiteti i cimentos (masa specifike) 1.8. Konsistenca Standarde e Cimentos 1.9. Perhereshmeria e vellimit

1.10. Soliditeti ne perkulje dhe shtypje-Klasa e

Cimentos

Soliditeti I cimentos se ngurtesuar eshte ne pergjithesi vetia me e rendesishme . Menyra e percaktimit dhe te gjitha detalet jane prezentuar ne Standardet Europiane EN 197-1. Ketu do te prezentojme disa elemente te marrura nga Standaret.

Tabela 2-Kerkesat mekanike dhe fizike te shprehura si vlera karakteristike

Klasa e soliditetit

Soliditeti ne shtypja Mpa

Koha e fillimit

te lidhjes

min

Perhershmeria e vellimit

mm

Soliditeti I hershem

Soliditeti standard

2 ditë 7 ditë 28 ditë

32.5 N /

32.5 R / 42.5 N / 42.5 R / 52.5 N / / 52.5 R /

2. Llojet e Cimentove Sipas Standardit Europian EN 197-1, krahas cimentos porland industria e cimentos sot prodhon lloje te ndryshme te cimentove te cilat kane veti dhe fusha te perdorimit nga me te ndryshmet. Per kete do te prezentojme tabelen e marre ne Standardi EN 197-1


Lenda : MATERIALET NDERTIMORE II Literatura:

Dr.sc. Naser Kabashi- Materialet Ndertimore II-Ligjerata te shkruara Mr.sc. Muhamed Vranica;Mr.sc.Naser Kabashi: Materialet Ndertimore(Ligjerata +Ushtrime) Prof asoc. Fisnik Kadiu: Teknologjia e Materialeve te Ndertimit

Neil Jackson and Ravindra K. Dhir: Civil Enginering Materials K.van Breugel: Simulation of hydration and formation of structure in hardening cement-based materials Schaffler,Bruy,Schelling : Bausstofkunde A.M.Neville: Properties of Concrete

Materialet qe do te spjegohen:

- Betoni dhe komponentet e betonit - Llacnat , llojet dhe karakteristikat - Celiku, llojet, perdorimi dhe karakteristikat - Druri, llojet, perdorimi dhe karakteristikat - Materialet hidroizoluese, llojet , perdorimi dhe karakteristkat - Lendet lidhese organike: Bitumeni, llojet karakteristikat dhe

bitumeni - Materialet termoizoluese, llojet karakteristikat dhe perdorimi

Punimi seminarik: Grupi prej 5 studentesh punon seminar me Temen: _______________________________________ Punimi prezentohet ne ligjerate, dhe poentohet ne vlere 25 % nga vleresimi I gjithmbarshem Arsimtari I lendesë Dr.sc. Naser Kabashi, ligjerues


3. METALET

Metalet jane materiale me structure kokerrzore , qe fitohen me procesin teknologjik te shkrirjes se xeheve perkatese si lende e pare. Pastaj ne proceset ne vazhdim u shtohen substance te cilat u permiresojne vetite qe mund te perdoren si legura me veti te kerkuara. Struktura atomike konsiston ne nje densisitet mjaft te larte, te perbera nga dy pjese kryesore atomike: protonet dhe neutronet si dhe ne mase mjaft te vogel elektronet.(masa e elektronit eshte 1/1836 pjese e protonit.) Numri I protoneve eshte I njohur si numri atomil Z, qe karakterizon elementet. Poashtu lidhja e atomeve ne molekula si dhe lidhja e molekulave realizohet me forcat elektostatike ne mes molekulave te poleve te ndryshme. Lidhjet mund te jene: Kovalente, Jonike.

3.1. Struktura e metaleve Ne pergjithesi struktura e metaleve eshte kristalore , dhe nenkupton renditjen e atomeve perberese, gjegjesisht format qe formojne ne mes veti ne procesin e lidhjes. Ne pergjithesi dallojme disa lloje te ketyre strukturave kristalore : 3.1.1. Paketimi I thjeshte kubik Paraqet nje nje paketim te kujdeseshem si te topave te pingpongut ne nje siperfaqe te mbuluar me sfera , sikur ne fig. 1.

fig.1. paketimi I sferave te struktura e metaleve apo thene thjeshte kur secila sfere ne structure takon kater sfera te njejta ne rrafshin e njejte. Poashtu kjo sfere takon nje sfere ne rrafshin nen te . Secili atom ne kete structure lidh gjashte fqinje te aferm, qe ne nje menyre secila sfere ka numrin e koordinatave 6. Ne nje structure mund te themi se afersisht 52% eshte e mundshme te mbulohen me kete structure te thjeshte atomike. (fig.2).


Fig.2. Struktura e thjeshte kubike

3.1.2. Paketimi kubik centrik- Body centered cubic (BCC)

Ne sistemin e paketimit kubik centric (BCC) krysisht kemi nje paketim me te dendur qe kryesisht lidhet per rreth diagonals se atomot. Karakteristike eshte qe atomet e nje rendi ne nje rrafsh (sferat e nje rendi) nuk takojne rendin tjeter sic tregohet ne fig. 3.a, mirepo ndaj rrafsheve tjera paketohen duke lene zbrastesira ndaj rrafsheve paraprake, fig.3.b.

Fig. 3: a/ rrafshi I pare; b/ rrafshet tjera ne vijim Meqenese secila sfere takon kater sfera ne rrafsh, e kater sfera tjera ne rrafshintjeter, duke krijuar nje forme kubike te formuar nga tete sfera me nje sfere ne mes e kemi emertuar si Paketim kubik centric, dhe karakterizohet me numrin koordinativ 8. (fig.4) Poashtu nje shperndarje apo prezentim I disa menyrave ne Strukturen Kubike centrike jane dhene ne fig. 5.


muhamedfejziu

e-Libraria

Fig.4.-Struktura kubike centrike

Fig.5- Disa karakteristika te Struktures kubike centrike

3.1.3. Struktura heksagonale e paketimit te mbyllur Paketimi I sferave eshte I mbyllur ne te dy rastet e prezentuara. Ne te dy rastet paketimi I sferave eshte I mbyllur, d.m.th. nje sfere takon gjashte apo tete sfera, ndersa ne tersi formon nje forme heksagonale ne nje rrafsh. Poashtu kjo reprezentohet edhe ne rrafshin e dyte,trete , e duke krijuar nje structure te mbyllur heksagonale . (fig 6 dhe 7)

Fig.6- krijimi I structures se mbyllur


Fig.7- Struktura heksagonale e mbyllur, e krijuar me shtresa Sipas ketij paketimi-Struktura heksagonale e mbyllur afersisht 74% e siperfaqes mbyllet, dhe kjo eshte e rendesishme per metalet sic jane: Mg, Zn, Co etj. Per kete structure karakteristike eshte numri koordinativ 12.

3.1.4. Struktura e paketimit te mbyllur kubik Kjo structure paraqet nje menyre tjeter te paketimit te sferave, ashtuqe atomet nga rrafshi I trete paketohen dhe net e njejten menyre mbyllin zbrastesirat e mbetura ne rrafshin paraprak. Si rezultat I vazhdueshem arrijme deri tek struktura qe e emrtojme Strukture kubike e mbyllur. Secila sfere ne kete rast takon gjashte sfera te njejta ne rrafshin e njejte, tri ne rrafshin e siperm dhe tri ne rrafshin e poshtem. Edhe ketu numri koordinativ eshte 12. Dallimi ne mes structures heksagonale dhe asaj kubike te mbyllur eshte qe tek menyra e pare atomet ne rrafshin e pare dhe te trete shtrihen ne drejtim te njejte, ndersa te menyra e dyte atomet ne rrafshin e pare dhe te trete orientohen ne drejtime te ndryshme.(fig.8)

Fig.8- Struktura kubike e mbyllur


3.2. Numrat koordinativ per Strukturat e metaleve

Struktura Numri koordinativ Kubike e tjeshte 6 Kubike qendrore 8 Heksagonale e mbyllur 12 Kubike e mbyllur 12

3.3. Vetite fizike qe rezultojne prej Struktures se Metaleve Struktura e metaleve do te perdoret ne spjegimin e shume vetive fizike te metaleve. 3.3.1. Nje prej karakteristikave te metaleve eshte sjellja e tyre ndaj ngarkesave, apo te themi aftesia mbajtese ne terheqje, shtypje apo prerje, dhe gjithsesi aftesia e tij qe te kete deformime pa keputje. Me rastin e veprimit te nje ngarkese-force ne metal atehere materiali eshte ne gjendje te nderur, dhe vazhdon te jete ne gjendje te tille deri ne momentin e keputjes, kur edhe regjistrohet ngarkesa maksimale e keputjes. Nje prej parametrave te rendesishem gjate kesaj procedure eshte Moduli I Elasticitetit qe karakterizon secilin metal. Per kete ne do te prezentojme nje tabele per disa metale me keto vlera karakteristike,.

3.3.2. Deformimet Elasto-Plastike Me rritjen e ngarkeses deri ne nje mase te caktuar materialet sillen si materiale elastike(kufiri I elasticitetit), e me vone kalojne ne nje gjendje tjeter qe e mertojme si gjendje plastike (kur deformimet dhe nderjet nuk jane proporcionale). Keto dy elemente I pershkruajne te gjitha metalet mirepo nuk jane te njejta net e gjitha rastet. Sjellja e ketyre metaleve na sjelle tek disa nocione: materiale te brishta, materiale ductile,etj


3.4. Mekanizmi I perforcimit Metalet te cilat I perdorim per struktura, nuk jane metale te thjeshta por perbehen se paku nga dy elemente. Ne nje menyre keto materiale shtohen ne temperature te ndryshme sepse edhe ne ato temperature e arrine efektin e kerkuar, Kjo me se miri paraqitet ne diagramin e fazes-proceseve ne faza, qe ne fakt paraqet nje harte te kushteve te ekuilibrit ne temperature dhe kushte te caktuara. Materialet strukturale kerkojne ne te njejten kohe shtangesi dhe fortesi dhe poashtu nje duktilitet nese kemi thyerje te brishte. Shtangesia (rigjiditeti) eshte i lidhur drejtepersedrejti me modulin e Elasticitetit dhe prerjen terthore te elementit. Metodat e perforcimit te metaleve shpien drejte: perforcimit ne aftesine mbajtese te nderjeve, menyrat e perforcimit, dhe perforcimi I shperndarjes.

3.4.1. Diagramet e fazave-proceseve ne faza Ne literature jane te njohura diagramet e fazave per metalet e ndryshme, ndersa ne do te prezentojme: Diagrami I fazes per Hekur- Carbon, si dhe Diagramin e fazes per llamarine.

Fig.9- Diagrami I fazes : Hekur Carbon Nje prezentim I ketij diagrami tregon nje kompleksivitet mjaft te madh teorik, por ne fakt ne praktike mund te ndahet ne dy grupe: Celik qe permban Carbon deri 1.5 % dhe Hekur I derdhur-Gize me permbajtje te Carbonit prej 2 deri 4.5 %. Prandaj per celikun do te marrim parasysh anen e majte te diagramit-pjesen e pare.


Perqindja e kufizuar e Carbonit te celiku nderlidhet me percaktimin e fortesise se celikut.

3.4.1.1. Faktoret ndikues ne strukturen e celikut

Ne temperature te larte , le te themi 10000C celiku permban me pak se 0.87% te karbonit qe tersisht permban struktura. Kur celiku ftohet, austenitet do te fillojne te transformohen ne ferrite kur eshte e njohur si kufiri I fazes (vija KO).Feriti mund te permbaje shume pak carbon ashtuqe tepricat e austeniteve rriten ne tretjen e karbonit. Kur temperature ka je ramje formohen me teper ferrite duke u kompozuar me austenitet e mbetura dhe njekohesisht duke rritur permbajtjen e carbonit duke percjellor vijen KO drejt pikes O. Nese nje celik permban me shume se 0.87 % carbon ai eshte ftohur nga temperaturat me te larta. Ne kete rast cementiti I cili ndahet se pari prej austenitit, kur kalon neper fazen qe karakterizohet me vijen OF. Feriti eshte me I bute dhe duktil, cementiti eshte I forte dhe I brishte, pearliti eshte I forte por me duktilitet te ulet, cka na shpie ne kombinime te ndryshme me rezultate dalese te celiceve te ndryshem.

3.4.1.2. Hekuri I derdhur-Giza

Nga diagrami I prezentuar ne fig.9. hekuri I derdhur-giza shtrihet ne diapazanin e permbajtjes se carbonit prej 2-4.5 %. Sic shihet nga diagrami austeniti eshte kryesori ndersa me perzierje eshte edhe cementiti.

Fig.10-Diagrami I fazes per llamarine Ne kete rast kemi prezentuar vetem qe te kemi parasysh ndryshimet nga diagrami I mepershem, pothuajse nga te gjitha aspektet teknologjike te zhvilluara ne temperature krejtesisht tjera dhe rezultate dalese krejtesisht tjera.


3.5. Celiku Cka eshte celiku? Celiku eshte nje perzierje e hekurit dhe karbonit ne permbajtje max 2% (1.5%), 1.% mangan dhe permbajtje shume te vogel te silicit, fosforit, sulfurit dhe oksigjenit. Celiku paraqet nje prej materialeve me te rendesishme ne inxhinjerine e ndertimit. Kush e zbuloi celikun? Nje hulumtues Britanik Henry Bessmer zbuloi celikun ne vitin 1856, kur edhe themeloi kompanine : Bessemer Steel Company ne Sheffield . Edhe sot e kesaj dite celiku prodhohet duke u bazuar ne teknologjine e atyre viteve , normalisht me persosje te caktuara. Konsiderohet si product I lidhjes se hekurit me karbon sic edhe treguam me pare dhe ate ne perqindje te karbonit me te vogel se hekuri I derdhur-giza. Permbajtja e Carbonit (%) Deri 1.5 2.0-4.5 Hekuri Celiku Hekuri I derdhur-giza Nese me pare nga diagrami I fazes: Carbon-hekur, verehet se gjate prodhimit te celikut , kualiteti varet nga papastertite te cilat nga rasti ne rast zvoglohen me te vetmin qellim rritjen e kualitetit te celikut. Celiku kryesisht prodhohet me metodat Bessemer-Martin. Ndersa procesi teknologjik eshte dhene ne fig.11.


fig-11- procesi teknologjik I prodhimit te celikut nga shkrirja deri tek prodhimet

finale

3.5.1. Klasifikimi I celiqeve Klasifikimi I celiqeve behet nga disa aspekte, mirepo si me I rendesishmi eshte klasifikimi ne funksion te permbajtjes se karbonit dhe ate: - Celiqe te buta; me permbajtje te karbonit 0.15-0.25% -Celiqe gjysem te forta; me permbajtje te karbonit deri 0.50 % - celiqe te forta; me permbajtje te karbonit deri 1.5% (2.0%) Poashtu nje klasifikim ne funksion te permbajtjes se Carbonit dhe Kromit eshte dhene ne tabelen ne vijim:


3.5.2. Perpunimi I celikut Meqenese duke shtuar elemente tjera ndikojme drejtepersedrejti ne permiresimin e vetive te celikut, p.sh. duke shtuar nikel do te rrisim soliditetin ne terheqje , tf , dhe zgjatja procentuale si veti krysore mekanike, duke shtuar krom apo mangan fitojme celik te rezistueshem ndaj ambienteve agresive, etj, atehere kjo edhe realizohet sipas kerkesave te parashtruara. Mirepo pervec ne procesin teknologjik vetite mund te permiresohen me perpunime te mevonshme, ku jane:

- perpunimi mekanik - perpunimi termik - perpunimi kimik

3.5.2.1. Perpunimi mekanik Nga vete fakti I qasjes se perpunimit mekanik mund te themi se pervec formes e cila ndryshon gjithsesi ndryshon edhe struktura dhe ndonje veti tjeter e celikut. Ky perpunim mund te behet ne temperature normale (perpunimi ne te ftohet) dhe ne temperature te rritura (perpunimi ne te nxehte). Ne perpunimin mekanik bejne pjese:

- Farketimi - Preshimi - Petezimi - Terheqja - Shtyerja

a/ Farketimi Behet ne materialin e nxehte e te skuqur, ne menyre qe ti jipet forme e deshiruar permes punimit me dore.(fig.12).


fig- 12- Procesi I farketimit b/ Petezimi Behet kur materiali I nxehte kalon neper cilindra (cift cilindrash) duke pesuar deformime dhe njekohesisht duke marre forma te ndryshme. c/ Terheqja(telezimi) Behet kur materiali ne te ftohet apo ne te nxehte eshte I detyruar te kaloje me terheqje neper vrima me pare te kalibruara. d/Preshimi Behet kur matriali ne te ftohet apo ne te nxehte nen veprimin e ngarkeses shtypet-preshohet dhe njekohesisht merr forma te deshirueshme. Ne te gjitha rastet ky perpunim kryhet deri ne ate shkalle kur materiali arrine kufirin e elasticitetit dhe kalon ne gjendjen e plasticitetit, mirepo vazhdimisht duke mbajtur formen e marrur. Mirepo gjate ketij perpunimi permiresimi I vetive rritet ne njeren ane ndersa ne anen tjeter bie , p.sh. rritet soliditeti ne terheqje ndersa zvogelohet zgjatja procentuale, duktiliteti etj.


3.5.2.2. Perpunimi termik Mikro struktura e celikut dhe vetite e celikut si dhe te perberseve mund te permiresohen ne mase te dukshme me perpunimin ne temperature te caktuar(gjate ngrohjes dhe ftohjes). Mund te permendim se celiku mund te kete ne pergjithesi structure te imet kokerrzore dhe structure kokerrzore te madhe.P.sh. celiku me structure te madhe kokerrzore ka soliditet te larte ne terheqje por duktiliteti I te njejtit eshte mjaft I vogel, veti e cila do te permiresohet me kalimin ne structure kokerrimet qe plotesohen keto kerkesa. Llojet e perpunimit termik jane :

- Kalitja (annealing) - Normalizimi(Normalising) - Leshimi

a/ Kalitja Ky eshte nje trajtim I celikut I cili ka permbajtje me te vogel te karbonit, duke perfshire rritjen e temperaturave prej 30-500C e me teper deri ne temperature te larta ~ 400 0Ce me pastaj duke ju nenshtruar procesit te ftohjes se shpejte(ne uje apo leng).Kalitja muneson zakonisht rritje te dukshme te duktilitetit dhe zgjatshmerise. b/ Normalizimi Ky trajtim behet ne celik duke rritur temperaturen nga 30-500C e deri ne temperature te larta , e me pastaj duke ju nenshtruar procesit te ftohjes ne ajer. c/ Leshimi Proces ne vazhdimesi I kalitjes kur pas ftohjes celiku perseri ngrohet e me pastaj ftohet ngadale ne kete menyre duke rritur rezistencen ne goditje dhe perpunimin ne prerje. 3.5.2.3. Perpunimi kimik Nga perdorimi I celikut ne praktike ne varesi nga ambienti,shkalla e agresivitetit, kerkohet nje tretman mbrojtes, e sidomos I siperfaqeve te jashtme. Trajtimet kimike mundesojne nje qendrushmeri ndaj korozionit, apo edhe ndonjehere nje qendrushmeri ndaj abrasionit te siperfaqeve kontaktuese. Nje qasje e mbrojtjes ndaj korosionit eshte dhene ne fig.13.


Fig.13- Rezistenca ndaj korosionit pas trajtimit

Fig.14- Trajtimi I siperfaqeve te jashtme Ne pergjithesi sa I perket perpunimit kimik mund te themi se realizohet permes:

- Cementimi - Nitrimi

a/ Cementimi Trajtimi eshte I atille qe ne shtresen siperfaqesore I rritet sasia e Carbonit, me hudhjen e pluhurit te Carbonit, me crast I nenshtrohet temperatures deri 9000C, ashtyqe arrihet perforcimi I siperfaqeve sin e fig.14. b/ Nitrimi Si process kryhet ne furra kur elementi I nenshtrohet qarkullimit te gasit te amonjakut ne temperature 500-600 0mbrojtese-film me trashesi shume te vogel.

3.5.3. Saldimi

Fig.15- Procesi I saldimit Meqenese sikurse te materialet tjera edhe te celiku kerkohet lidhja e elementeve, atehere mund te themi se saldimi bene pjese ne proceset teknologjike me crast


vetite e saldimit duhet te jene minimum sa vetite e vete materialit baze me kusht qe te fitojme konstruksione apo pika te sigurta ne procesin e ndertimit. Meqenese I gjithe ky process kryhet ne temperature te caktuara atehere ne afersi te saldimit mund te ndryshojne vetite e materialit baze, por cdo here saldimi duhet te kontrollohet nga personat e autorizuar dhe me metoda te caktuara.

3.6. Vetite mekanike te celikut dhe ekzaminimet e nevojshme Meqenese pjesemarrja e karbonit luan rol vendimtar ne vetite mekanike te celikut, atehere ne fig.16 eshte prezentuar nje ndikim I tille.

Fig.16- Ndikimi I karbonit ne vetite mekanike te celikut Vetite mekanike te celikut jane te lidhura me vetite deformabile prandaj edhe sit e tilla prezentohen cdohere, dhe si te tilla pervetesohen per rastin e caktuar. Vetite mekanike kryesore te celiku jane :

3.6.1. Soliditeti ne terheqje 3.6.2. Zgjatja procentuale 3.6.3. Kontraksioni I prerjes terthore 3.6.4. Fortesia e celikut 3.6.5. Lakimi 3.6.6. Duktilitetit 3.6.7. Rezistenca ne goditje 3.6.8. Lodhja e celikut 3.6.1. Soliditeti ne terheqje

Eshte vetia kryesore qe e karakterizon celikun ne fazat e eksploatimit, nga se edhe dimensionimi bazohet ne kete veti te celikut.


Fig.17- shembull I soliditetit ne terheqje te celikut Sipas Standardit Europian EN 10002-1, percaktimi I soliditetit ne terheqje percaktohet ne mostrat e pergaditura dhe me dimensione standarde qe u nenshtrohen veprimit te forces ne terheqje deri ne shkeputje.

Fig.18. Mostrat nen veprimin e forces ne terheqje Ne fig.18. verehet se gjate ekzaminimit arrijne deri ne momentin e keputjes , me

Ne provat ne laborator mostrat pergaditen dhe mund te kene forma sin e fig. 19.

Fig. 19. Tipet e mostrave per ekzaminim te soliditetit ne terheqje


Secila nga mostrat gjate veprimit te forces peson nje zgjatje dhe ne te njejten kohe eshte ne gjendje te nderur, ku soliditeti ne terheqje paraqitet si:

0

max

AF

Rm (N/mm2);

ku: mR - soliditeti maksimal ne terheqje maxF - forca maksimale ne terheqje 0A - Siperfaqja e prerjes terthore fillestare Keta parametra me se e celikut , me te gjitha karakteristikat percjellese.(fig.20)

Fig.20 Diagrami I celikut me pikat karakteristike: a/ celiku I bute; b/ celiku I forte

eR - pika e kufirit te elasticitetit mR - Soliditeti maksimal ne terheqje C - pika e keputjes yR -kufiri I rrjedhshmerise Nese do te krahasojme fig a/ dhe fig b/ mund te verejme se elementet (pikat) qe qarte verehen ne a/ nuk verehen ne b/, si pasoje e llojit tjeter te celikut, apo sjelljes tjeter te celikut.


3.6.2. Zgjatja procentuale Paraqet zgjatjen e mostres me gjatesi te caktuar ne momentin e keputjes ndaj zgjatjes fillestare.

1000

0 xl

ll t (%)

ku: -zgjatja procentuale tl -gjatesia e mostres ne momentin e keputjes 0l -gjtesia fillestare e mostres Gjatesia fillestare mund te kete gjatesi sipas standardeve dhe ate: - epruveta normale-standarde mml 2000 - epruveta e shkurter mml 1000 Nga aspekti I zgjatjes procentuale kjo eshte e kufizuar per llojin e caktuar te celikut sipas Standardeve Europiane.EN 10002. Sa I perket materialit zgjatja procentuale eshte nje mase per duktilitet te materialit (celikut).

3.6.3. Kontraksioni i prerjes tethore Meqenese gjate ekzaminimit te mostres net e njejten kohe edhe siperfaqja e prerjes terthore peson nje redukim, qe e emertojme si kontraksion I prerjes terthore, dhe paraqet;

1000

0 xA

AA (%)

ku: -kontraksioni I prerjes terthore 0A - siperfaqja e prerjes terthore para ekzaminimit A -Siperfaqja e prerjes terthore pas keputjes.

3.6.4. Fortesia e celikut Fortesia e celikut eshte veti mekanike e celikut e cila shprehet permes rezistences qe celiku I bene depertimit te nje materiali me te forte nen veprimin e ndonje force te caktuar. Fortesia e celikut paraqitet me shkallen e fortesise.

Fig.21- Ekzaminimi I fortesise sipas Rockfelit


Fig.22- Ekzaminimi I fortesise sipas Brinelit

3.6.5. Lakimi Aftesia e celikut, apo fijeve te celikut, qe nen veprimin e forcave mund te lakohet dhe mos te keputet, e net e njejten kohe te mbaje ate forme.

Fig.23- Lakimi I celikut-fijeve te celikut

3.6.6. Duktiliteti I celikut Aftesia e celikut qe te zgjatet dhe mos te keputet, duke pas pa rasysh mos humbjen e aftesise mbajtese te vete materialit.(fig.24)


Fig.24- a/Duktiliteti si veti , b/ duktiliteti I celikut ne krahasim me materialet tjera

3.6.7. Rezistenca ne goditje e celikut

Aftesia e celikut qe te pranoje ngarkese goditese (impact load) dhe te mos shkatrrohet deri ne mase te caktuar.

3.6.8. Lodhja e celikut

Manifestohet ne ngarkesat dinamike te celikut si material, gjegjesisht sjelljen e tij nga numri I caktuar I ngarkim shkarkimeve . 3.7. Zgjidhja e celikut per struktura te ndertimit Zgjidhja e celikut per aplikime te caktuara percaktohet nga disa faktore, ku ata mund te jene:

- kerkesa per soliditet ne terheqje - fortesia, duktiliteti - kostoja - kushtet net e cilat do te kryhen punimet.

Celiku si material,duke u nisur nga karakteristikat e prezentuara mund te themi se ka nje aplikim te shumte ne ndertimtari , dhe ate: Urat, kabllot e celikut perura te varura, objekte te larta, struktura ne det , e pastaj elemente ne forma te ndryshme, tuba te celikut,llamarine per mbulesa, panele, celik per beton te armuar, celik per beton te paranderur, dhe shume aplikime tjera. Cdohere zgjidhja e celikut behet duke u mbeshtetur ne Standardet Europiane per llojin apo tipin e caktuar.


Fig.25- Fushat e perdorimit te celikut


Fig.26- Perdorimi I celikut si armature per beton Meqenese perdorimi I celikut si armature per beton eshte shume e lidhur edhe me ndertimin atehere do te prezentojme nje tabele nga normat DIN per celikun qe do te perdoret per kete qellim, gjegjesisht kushtet qe duhet te plotesoj:

Fig.27- Tabela e shenimit te llojeve te armatures dhe kushteve qe duhet

permbushe


3.7. Sjellja e celikut ne temperatura te larta

Nga aspekti I ndertimitn te strukturave celiku mund te konsiderohet si material mjaft I pershtatshem, mirepo nje veti e dobet e celikut eshte kur temperature rritet ne mase te madhe dhe ate >3000C, kur objekti kaplohet nga zjarri, kur edhe celiku fillon qe te rrjedhe, e si pasoje eshte humbja e stabilitetit te structures si tersi(fig.28). Prandaj ne inxhinierine e ndertimit tek strukturat e celikut behet nje mbrojtje nga ndikimi I drejtepersedrejti ne konstruksionin prej celiku me materiale te pershtatshme , te rezizstueshme nga temperaturat (p.sh. pambuk xhami)

Fig.28- Sjellja e celikut ne temperature te ndryshme

3.8. Korozioni I metaleve dhe mbrojtja nga korozioni Mbrojtja nga korozioni I strukturave metalike perben ne vehte nje detyre te rendesishme tekniko-ekonomike meqenese demtimet nga ky fakt jane shume te medha. Po e permendim faktin ekonomik nga arsyeja se ne disa raste masat mbrojtese nga korozioni tejkalojne vleren fillestare te ndertimit te nje objekti. Mbrojtja nga korozionit te strukturat e celikut mund te arrihet ne disa menyra dhe ate: me lyerje, mveshje si dhe me mbrojtje katodike . Ne pergjithesi korozioni mund te shkaktohet nga faktoret : Kimik dhe elektrokimik. Korozioni kimik eshte product I lidhjeve kimike te metalit me perberje qe kane permbajtje te acideve te lira (sulfuric, nitric etj), ndersa elektrokimik shkaktohet me rrymat elektrike te vazhduara.


muhamedfejziu

e-Libraria

Pervec masave mbrojtese te permendura me larte sot eshte e mundur te prodhohet celik rezistues ndaj korozionit permes shtrsave te holla mveshese te celikut, dhe ne kete rast kemi te bejme me celik rezistues ndaj kohes. Ne tregun e celikut ky lloj celiku diku eshte rreth 20% me I shtrenjte se sa celiku normal. Nje prezentim I elementeve perberse ne krijimin e celikut te rezistueshem ndaj kohes eshte dhene ne tabelen ne vijim.

Pervec korozionit te drejteperdrejte te strukturave metalike ne hasim shpeshehere ne nje terminologji Korozioni I celikut ne beton- qe paraqitet si rezultat I pranise se gelqeres se lire ne cimento, qe eshte bazik (pH=12-13). Ne kete rast ne siperfaqe te armatures formohet ferrit kalciumi ( CaOOFe 32 ) qe siguron nje bashkeveprim te armatures me mjedisin. Kjo dukuri me se shumti eshte e perhapur ne struktura qe jane nen uje sic mund te jene shtyllat e urave te betonit, etj.


Mbrojtja e betonit-celikut ne beton me masa mbrojtese 3.9. Metalet e ngjyrosura Meqenese pervec celikut ne ndertimtari kemi perdorim edhe te metaleve tjera , prania e te cilave eshte dukshem me e vogel, mirepo vlen te kemi disa informata. Informatat baze jane te nderlidhura me tabelen ne faqen 5- ku edhe karakteristikat e metaleve te ndryshme tregojne kete dallim. Per dallim prej celikut qe e permendem si material qe korodohet shume metalet tjera nuk e kane te shprehur kete veti. Poashtu edhe karakteristikat tjera e qe vlene te permendet masa specifike per disa metale i bene te perdoren cdo dite e me teper ne ndertimtari sic mund te jete alumini.

- Alumini- me mase specifike 2.70 gr/cm3,soliditet relativishtte mire ne terheqje perpunueshmeri me te mire dhe me mundesi te marrjes se formave te ndryshme decorative cdo dite e me teper po zene vende ne strukturat metalike.

Perfitimi I aluminit si eshte nga xehja e Boksitit 32OAl , gjate procesit teknologjik.


Procesi teknologjik I perfitimit te aluminit si dhe reciklimi


Ne strukturat e ndertimit zakonisht perdoret ne bashkedyzim me legurat tjera me qellim te permiresimit te vetive. Perdorimi eshte I shumeanshem:

- Per mbulesa te kulmit, si llamarine - Struktura te mveshura - Per elemente te parapergaditura - Industrine automobilistike - Industrine e aviacionit - Per zdrukthetari - Per elemente te fasadave strukturale - Elemente te nxemjes dhe ventilimit - Mjete te rekreacionit dhe sportit


Bakri- eshte prej metaleve me te vjetra qe jane perdorur duke ju falenderuar perpunimit te lehte. Fitohet nga xehja e bakrit , ka ngjyre te kuqeremte, dhe ne pergjithesi mund te perdoret si metal I paster apo edhe si legure, qe njihet si Mesingu. Ne ndertimtari perdoret per mveshje te kupollave , dhe ka nje qendrushmeri te larte si dhe rezistence ndaj korozionit. Prandaj edhe keto veti e kane avansuar ne perdorimin ne objektet e vjetra por shume te rendesishme qe edhe sot I qendrojne kohes.


Zinku- Karakterizohet me nje structure te mbyllur heksagonale, qe e grupon ne materialet qe ka thyerje te brishte dhe veshtersi e perpunimit ne te ftohet. Perpunimi dhe marrja e formave arrihet ne temperature 100-105 0C, sidomos per llamarina te holla. Perdorimi kryesor I zinkut eshte ne zinktimin e prodhimeve te celikut e sidomos llamarinave nga celiku. Aplikimi I zinkut ne shtresa te holla mund te behet net e nxehte. Poashtu zinku mund te perdoret ne mbrojtjen katodike te strukturave te celikut.

Plumbi- Nje prej metaleve me te renda me keto karakteristika

Atomic Number: 82 Atomic Weight: 207.2 Melting Point: 600.46 K (621.43 F) Boiling Point: 2022 K (3180.2 F) Density: 11.342 grams per cubic centimeter Phase at Room Temperature: Solid Ne aspektin e perdorimit I bute dhe me nje rezistence te larte ndaj korozionit, ka gjete nje perdorim ne izolimet dhe ate izolimet nga rrezet gama, dhe si tille perdoret si mveshje e mureve ne laboratore , rentgene etj si dhe per mbylljen e vrimave me rendesi te vecante.


4. DRURI DHE PRODHIMET PREJ DRURIT 4.1. Druri si material ndertimi Krahas materialeve tjera te ndertimit edhe druri ze nje vend te rendesishem, e kjo nga fakti se ka nje perdorim shume te hershem, dhe nga fakti tjeter se ne vendin tone kemi nje sasi te konsiderushme te pyjeve. Prejardhja e drurit eshte bimore. Kalimi prej drurit sit rung apo bime deri ne perdorimin e te njejtit si material ndertimi atehere duhet te kaloje neper disa faza kryesore te procesimit: Prerja, Pastrimi dhe perdgaditja, sharritja , Tharja, dhe perpunimi.

- Prerja- Eshte I lidhur drejtepersedrejti ne zgjedhjen e drurit nga pyjet apo plantazhet per prerje, gjegjesisht plotesimin e kushteve per prerje.

Fig.1- Zgjedhja dhe prerja e drurit ne pyell apo plantazh

- Pastrimi- nenkupton pastrimin e drurit duke hequr deget e drurit , si dhe ndonje pjese nga trungu e cila verehet se eshte e demtuar. Kjo nenkupton edhe deponimin e ketyre drunjeve per procesin tjeter.


Fig.2- Pastrimi , heqja e pjeseve te demtuara dhe paketimi - Sharritja- nenkupton fillimin e procesit teknologjik apo perpunimit te

drurit si trung , gjegjesisht perfitimin e elementeve qe do te perdoren me tej si material ndertimi.

Fig.3- Procesi I sharritjes dhe format e sharritjes - Tharja- Meqenese druri i posa prere ka nje lageshti te

konsiderushme ~35 % , dhe kjo lageshti eshte e paperfillshme per procest ne vijim, dhe konsiderohet e domosdoshme qe druri te sillet ne kufinje te lageshtise Standarde dhe ate ne kufinje ne funksion te perdorimit te njejtit per fazat tjera (p.sh. elemente per konstruksion, zdrukthetari, parket etj).

- Tharja eshte process I kontrolluar I redukimit te lageshtise ne dru ashtuqe druri mund te perdoret per me tej. Tabela 1- Vlerat e peraferta te lageshtise se drurit per perdorime te ndryshme


Zhvillimi I teknologjise sot ka mundesuar qe tharja mund te behet : ne ajer si process mjaft afatgjate, dhe tharja ne kthine-komora ku ka nje temperature dhe lageshti optimale per tharje shume me te shpejte dhe me efikas. Ne keto kthina qarkullon ajri I ngrohte me temperature ~ 80 0C, ku gjate ketij procesi behet edhe ndonje deformim ne drejtim radial apo tangjentor , treguar ne fig.4.1 dhe 4.2.

Fig. 4.1- Procesi I tharjes, 4.2-Efekti I tharjes ne drejtime te ndryshme - Perpunimi, perfshine nje sere procesh te detajizuara qe nga

sharritja druri kalon ne elemente finale per perdorime te ndryshme. Perdorimi nderlidhe ne shume lemi, prandaj edhe format dhe menyrat e perpunimit jane nga me te ndryshmet.


Fig 5.- Nje process teknologjik I perpunimit 4.2- Ndertimi I drurit Per nje sqarim te sakte te ndertimit te lendes se drurit, eshte e nevojshme qe te sqarohet prerja terthore e drurit te prere. (fig 6.1 dhe 6.2)

Fig.6.1.-Ndertimi I drurit dhe pjeset karakteristike Outher bark-Levorja e jashtme Phloem-lekura Cambium-Kambiumi Sapwood-mishi I drurit Heartwood-zemra e drurit Jahrrring- Vitoret


Fig 6.2- Prerja terthore karakteristike


Ne pergjithesi trupi I drurit ndertohet nga qelizat qe grupohen ne shtrese qe ne prerjen terthore kane pamjen e rratheve koncentrik ndersa ne prerjen gjatesore kane pamjen e vijave te pjerreta dhe parabolike. Rritja e ketyre qelizave manifestohet me vijat qe u permenden me larte dhe qe karakterizojne ritjen per nje vite (fig.7)

fig.7- Rritja Brenda nje viti

4.3. Llojet e drurit

Ne ndertimtari perdoren druret halore dhe ato gjethore, por ne mase shume me te madhe ata halore. Llojet me te shpeshta te drunjeve qe I hasim gjate puneve ndertimore jane: Bredhi, Pisha, Ahu, Bungu, Geshtenja, bagremi, plepi etj. Bredhi- perdoret ne ndertim ne sasi me te madhe, dhe poashtu pyjet tona kane ne sasi me te madhe ne krahasim me llojet tjera. Druri I bredhit eshte I bute per perpunim, I lehte (masa vellimore 450 -500 kg/m3). Pervec ne ndertim perdoret edhe ne industrine e letres. Pisha- Poashtu ka nje perdorim nga se lehte perpunohet, dhe poashtu ne aspektin e mases vellimore eshte I favorshem (450-550 kg/m3). Karakterizohet per nje rezistence relativisht te larte. Ahu- Karakterizohet se trungu I tij nuk ka berthame dhe me nje ngjyre te bardhe net e kuqerremte. Eshte dru mjaft kompakt dhe me mase vellimore (630-790 kg/m3), por kalbet shume me shpejte se bredhi dhe pisha. Me teper perdoret ne industrine e mobileve se sa ne ate te ndertimit. Pyjet tona ne lartesi te mesme mbidetare jane te mveshura me kete dru. Bungu-Karakterizohet me nje densitet mjaft te larte (> 800 kg/m3), dhe poashtu me nje rezistence te larte ndaj kalbjes , qe e bene te perdoreshem ne vendet e lageshta. Sa I perket perdorimit me teper zene vend ne :pergaditjen e pragjeve te binaret, industrine e mobileve, dhe ne elemente decorative.

4.4. Vetite fizike te drurit


4.4.1. Kompaktesia- e drureve eshte karakteristike fizike e cila nuk ndryshon shume, meqenese drunjet kryesisht perbehen nga e njejta substance : celuloze 45-50 %, emilceluloze 20-35%, lignina20-30 % dhe ekstrate 0-20 %.

Fig 8- Paraqitja kimike e celulozes , lignina

4.4.2. Masa vellimor- eshte karakteristike fizike e drurit qe sillet ne nje diapason mjaft te gjere dhe ate (450-900 kg/m3), qe karakterizon llojet e ndryshme te drurit . Nga ky aspect drunjet ndahen ne drunje te shume te lehte (<450 kg/m3); drunje te lehte (460-600 kg/m3); drunje mesatare (610-750 kg/m3), drunje te rende (760-900 kg/m3) dhe drunje shume te rende >910 kg/m3. Mirepo vlene te theksohet se aftesia e drurit qe te thithe lageshti sjelle deri tek ndryshimi-rritja e masave vellimore per drurin si material.

4.4.3. Porositeti- I drunjeve halore sillet ne kufinje 46-81 % , ndersa I atyre gjethore 32-80 %.

4.4.4. Lageshtia- shprehet ne perqindje ne raport me masen e drurit te thate. Dallojme lageshtine higroskopike qe lidh cipen e qelizave dhe lageshtine e lire kapilare qe mbush hapsirat ne mes qelizave. Kufiri I lageshtise higroskopike paraqet piken e ngopjes se fibrave me uje.Lageshtia e plote e drurit te posa prere eshte ~35%, ndersa nese druri mbahet gjate nen uje lageshtia e te njejtit arrine deri 200 %. Gjate qendrimit ne ajer arrihet nje lloj lageshtie ekuilibruese. Poashtu lageshtia ndikon ne vetite tjera sic jane tkurja, bymimi dhe shtremberimi I drurit si dhe nje veti te rendesishme ndryshimi vellimor I drurit ne funksion te lageshtise. Poashtu ndikim te rendesishem lageshtia ka ne soliditetin ne shtypje si veti mekanike e drurit.


Fig 9- Varsmeria e soliditeti ne shtypje ne funksion te densitetit dhe ndikimit te lageshtise

Fig 10- Ndikimi I lageshtise ne soliditetin ne shtypje Tab 2- Ndikimi I lageshtise ne soliditetin ne shtypje dhe modulin e elasticitetit


Sa I perket ndryshimit te vellimit mund te themi se si parameter eshte I ndryshueshem me ndryshimin e lageshtise dhe ate deri ne 30 %, ndersa mbi kete lageshti nuk ka ndryshim vellimor pervec se ndryshon masa e drurit. 1-pergjate fibrave; 2-radial 3-tangjencial; 4-bymimivellimor

Fig 11- Ndryshimi vellimor I drurit Shembuj te llogaritjeve te vetive fizike 1/ Permbajtja e lageshtise- Paraqet masen e nje mostre ne gjendje te lagesht ndaj mases se mostres ne gjendje te thate dhe shprehet ne perqindje.

100)(

O

oLL m

mmU (%)

ku: LU - permbajtjen e lageshtise ne perqindje Lm - masa e mostres ne gjendje te lagesht Om - masa e mostres ne gjendje te thare Shembull 1: Masa e mostres ne gjendje te lagsht eshte Lm =136 gr, ndersa masa e mostres se njejte pas tharjes eshte Om =100 gr. Sa eshte permbajtja e lageshtise.

100100

)100136(LU %

%36LU


Shembull 2- Nese masa e nje mostre eshte grmL 600 , ndersa ne mostrat tjera te grupit te njejte eshte percaktuar lageshtia %50LU , Sa eshte masa e mostres ne gjendje te thate?

%60100)600(

O

OL m

mgrU

grmO 375 2/- Densiteti (masa vellimore)- paraqet raportin e mases ndaj vellimit

Vm (kg/m3),

ku: - masa vellimore (gr/cm3, kg/m3) m - masa (gr, kg) V - vellimi (cm3, m3) 3/ Tkurrja vellimore-llogaritet duke mos mare parasysh tkurrjen gjatesore sipas shprehjes :

100xba

babaT oo

v ;

ku: ba, -permasat e prerjes terthore me lageshti te caktuar oo ba , - permasat ne gjendje absolutisht te thate Ndersa madhesia e tkurrjes te druri karakterizohet me koeficientin e tkurjes vellimore - k - I cili llogaritet per 1% te lageshtise sipas shprehjesë

L

vV U

Tk

max

ku: LU -lageshtia relative ne momentin e percaktiit te tkurrjes 4.5. Vetite mekanike te drurit Vetite mekanike te drurit jane te lidhura me perberjen e structures se drurit. Meqenese druri paraqet nje material anizotrop (me veti te ndryshme ne drejtime te ndryshme) atehere kjo nderlidhet me drejtimet e fibrave, dhe ne kete rast te gjitha vetite mekanike shprehen paralel me fibra( l l ) dhe normal ne fibra ( ), meqenese ka ndryshim mjaft te madh. Net e gjitha rastet e vetive mekanike vlene qe rezultatet dalese te ketyre parametrave jane ne funksion te lageshtise ne momentin e ekzaminimit, ngarkese se aplikuar, dhe temperatures. Zakonisht parametrat e vetive mekanike llogariten per lageshti 15 %, apo edhe 12%, qe mvaret nga rasti I kerkuar, dhe ne funksion te tyre jipet vlera per lageshtine momentale ne momentin e ekzaminimt.


4.5.1. Soliditeti ne shtypje 4.5.1.1. Soliditti ne shtypje paralel me fibra

Percaktohet ne mostrat prizmatike (te vogela) me dimensione 20x20x30 mm ( cba ), apo ne mostrat ( e medha) me dimensione 50x50x50 mm, ne 5 mostra , kur si rezultat mirret mesatarja e tyre. Soliditeti ne shtypje paralel me fibra paraqet raportin ne mes forces qe vepron paralel me fibra ( NF ll )dhe siperfaqes se prerjes terthore te mostres ( A 2mm )

A

FRII

llS H (N/mm2)

Fig.12- Soliditeti ne shtypje paralel me fibra Meqenese me pare kemi konstatua ndikimin e lageshtise ne soliditetin ne shtypje atehere kemi : )(1, , S

IIHS HH

IIS H HHRR

Sst me pare kemi tregue se SH -

mund te kete vlere (12, apo 15 )%.

4.5.1.2. Soliditeti ne shtypje normal ne fibra Nga konstatimi baze se druri eshte material anizotrop , lind nevoja e ekzaminimit edhe normal ne fibra, qe paraqet raportin ne mes te forces qe vepron normal ne fibra ( NF ) dhe siperfaqjes se prerjes terthore ( 2mmA )

A

FRS H (N/mm2)

Ndikimi I lageshtise vlene njesoj sikurse te rasti I meparshem , dhe mund te shkruajme )(1,, SHS HHS H HHRR

S


Ne te dy rastet vlera e koeficientit )05.0035.0( Nga rezultatet eksperimentale rezulton se rezistenca ne shtypje paralel me fibra eshte afersisht (4-6) here me e larte se rezistenca normal ne fibra, por e gjithe kjo eshte ne funksion te llojit te drurit si dhe lageshtise.

4.5.2. Soliditeti ne terheqje 4.5.2.1. Solisditeti ne terheqje paralel me fibra

Percaktohet ne mostrat e pergaditura si ne fig.13.1 apo ne 13.2.

Fig 13.1 dhe 13.2- mostrat me dimensione te caktuara per ekzaminimin ne terheqje paralel me fibra Apo gjate ekzaminimit ne fig 14.


Fig.14- Mostra ne fazen e ekzaminimit ne terheqje paralel me fibra Soliditeti ne terheqje paralel me fibra paraqet raportin ne mes forces maksimale ne terheqje paralel me fibra( II

tF - N) dhe siperfaqes se prerjes terthore ( 2mmA )

A

FR

IItII

t (N/mm2)

4.5.2.2. Soliditeti ne terheqje normal ne fibra

Per percaktimin e soliditetit ne terheqje normal ne fibra perdoren mostra ne forme tjeter, ndersa shprehjet mbesin te njejta. Soliditeti ne terheqje normal me fibra paraqet raportin ne mes forces maksimale normal ne fibra ( tF -N) dhe siperfaqes se prerjes terthore ( 2mmA ).

A

FR t

t (N/mm2)

Sa I perket ndikimit te lageshtise ne soliditetin ne terheqje atehere vlene shprehja e njejte sikurse te soliditeti ne shtypje. )(1,, S

IIHt

IIHt HHRR

S (N/mm2)

)(1,, SHtHt HHRRS

(N/mm2)


Ndersa sa I perket raportit ne mes soliditetit ne terheqje paralel me fibra dhe normal me fibra ne shume raste vlene ky raport:: t

IIt RR 10

4.5.3. Soliditeti ne perkulje

Percaktohet ne mostrat me dimensione: 20x20x300 mm (lo=240 mm) 20x20x320 mm (lo=280 mm) 50x50x800 mm (lo=700 mm)

dhe duke u bazuar ne skemen vijuese:

Fig.15- Skema e ekzaminimit te soliditetit ne perkulje


muhamedfejziu

e-Libraria

Fig.16- Aparatura per ekzaminimin e soliditetit ne perkulje Soliditeti ne perkulje paraqet raportin ne mes Momentit maksimal te perkuljes (Mp) dhe momentit rezistues te prerjes terthore (W)

323

alF

WMR MAX

p (N/mm2)

Si veti mekanike e drurit mvaret shume nga druri , gjegjesisht demtimet apo nyjet ne drurin qe ekzaminohet. Prandaj ne kete contest eliminohen traret me plasaritje gjatesore dhe qe kane nyje ne pjesen e terhequr. (fig 17.1, 17.2)

Fig.17.1- Ndikimi I plasaritjeve dhe nyjeve ne soliditetin ne perkulje

Fig.17.2- Demtimi I pjeses me te madhe ne brendesi te druri


4.5.4. Soliditeti ne prerje I drurit

Soliditeti ne prerje-shkeputje lidhet ne shumicen e rasteve kur kemi te bejme me lidhjen apo bashkimin e elementeve te drurit. Ne vijim jane disa ekzaminime qe behen per vleresimin e soliditetit ne prerje. Soliditeti ne prerje mund te jete paralel dhe normal me fibra.

Fig.18.- Ekzaminimi I soliditetit ne prerje-shkeputje

Fig.19- Disa shembuj te ekzaminimit ne prerje-shkeputje

Fig.20- Pergaditja e mostres per ekzaminim ne prerje-shkeputje


4.5.5. Fortesia e drurit Mvaret nga lloji I drurit si dhe lageshtia e drurit ne momentin e ekzaminimit si dhe densitetit te drurit. Fortesia paraqet rezistencen qe druri I bene depertimit te nje sfere nga nje material me I forte nen veprimin e nje force te cktuar. Per percaktimin e fortesise te druri perdoren dy metoda:

- metoda me sfere (metoda e Janku-t) - metoda me cylinder

Dimensionet e mostres jane 20x20x30 mm. Kur ekzaminimi behet me metoden e sferes- atehere sfera metalike ka dimensione: Diameter mmD 128.1

4.5.5. Moduli I Elasticitetit te druri

Moduli I Elasticitetit ne perkulje te druri WE percaktohet duke ngarkuar mostren

Moduli I elasticitetit llogaritet sipas shprehjes:

fhb

lFEW 3

3

643

ku: F - Forca vepruese , kN l - disatanca ne mes mbeshtetesve (24 cm) ,,hb - dimensionet e prerjes terthore f - shigjeta e uljes ne zonen e perkuljes Sikurse ne vetite tjera te drurit edhe ne modulin e Elasticitetit lageshtia ndikon dukshem, dhe jipet me shprehjen: )(1 SHHS HHEE Nje prezentim te vetive mekanike te drurit , dhe ate per lloje te ndryshme te


4.6. Defektet ne dru Defektet ne dru mund te jene rezultat ne shume faza te ndryshme kohore, duke filluar nga zhvillimi I drurit-rritja, proceseve teknologjike gjate prerjes dhe perpunimit. Defektet ne dru drejtepersedrejti ndikojne ne kualitetin e drurit dhe perdorimin e kufizuar te tij. Ketu do te paraqesim disa prej defekteve me te shpeshta ne dru si material.

4.6.1. Nyjet Jane defektet me te perhapura natyrore. Nyjet jane pjese e zhvillimit te trungut dhe mund te paraqiten ne vende dhe madhesi te ndryshme. Ne nje menyre nyja paraqet bazen e degeve te njoma apo te thara te future ne trungun e drurit.

Fig. 21- Zhvilimi I nyjes ne Fig.22-Nyja e future ne strukturen e trungun e drurit e drurit Varesisht nga pozita e vendosjes se nyjeve ato mund te jene : skajore, anesore, te hapura , ne forme thumbi etj. Pervec efektit negative ne raste te caktuara nyjet (te forta) mund te jene edhe decorative (ne industrine e mobileve). Nyjet mund te jene :

- nyje te forta-qe karakterizohen me faktin se kane rrathe vjetore te pavarur dhe si te tilla paraqesin nje structure ne vehte.

- Nyjet e forta, pjeserisht te zhvilluara, te cilat jane pasoje e degeve te thata qe kane rene dhe nuk jane zhvilluar deri ne fund.

- Nyjet e pazhvilluara , qe ne strukturen e drurit paraqesin boshlleqe, kur edhe druri dobesohet dukshem.


Fig.23- prezentime te formes dhe pozites se nyjeve ne strukturen e drurit Nje efekt te dobesimit te drurit nga nyjet do ta prezentojme ne tabelen ne vijim:

4.6.2. Lakueshmeria e trungut

Drejtimi I zhvillimit te trungut duhet te perfshije edhe deget e drurit. Trungu I drurit

Mirepo na paraqiten raste te devijimit nga rritja vertikale, gjegjesisht ne paraqiten perdredhje te trungut te drurit qe shkaktojne edhe defekte ne dru.


fig. 24- perdredhja e trungut gjate zhvillimit

4.6.3. Plasaritjet e drurit Jane defekte te drurit qe takohen shpesh gjate perpunimit te drurit. Paraqitja e tyre ndikon dukshem ne kualitetin e drurit , ku ndikon drejtepersedrejti ne permasat e drurit qe do ta perdorim. Te njejtat mund te shkaktohen gjate rritjes se trungut apo mund te paraqiten ne procesin e sharritjes, si pasoje e tkurrjes. Nga vendi I paraqitjes mund te jene te jashtme apo edhe te brendshme.

Fig. 25- Llojet e plasaritjeve ne dru


4.6.4. Demtimi nga insektet Paraqitet kur druri eshte si trung apo mund te paraqitet edhe ne drurin e pergaditur per perpunim nga insektet e ndryshme duke shkaktuar vrima apo dobesime te natyres tjeter. Shume nga insektet e demshme eliminohen me rastin e prerjes se drurit, ndersa zhvillohen tjera. Sipas gjithe kesaj rezulton se ne vazhdimesi duhet te inspektohet druri ne konstruksion dhe te ndermirren masa adekuate mbrojtese.

Fig. 26. demtimet nga insektet ne konstruksionet prej drurit


4.7. Kalbezimi Kalbezim eshte lenda e dekompozuar e drurit , si rrjedhim kushteve ambientale dhe mundesi e zhvillimit te kepurdhave ne ate pjese. Kepurdhat shkaterruese qe shkaktojne kalbezimin nxjerrin lenden e quajtur ferment (fermentimi si proces) ashtuqe celuloza si pjese kryesore e drurit kthehet ne glukoze dhe tretet ne uje, qe net e njejten kohe sherben per zhvillimin e metejme te kepurdhave. )()( 612625106 OHCnOnHOHC n celuloza glukoza Meqenese procesi I kalbezimit zhvillohet ne lageshti te medha, atehere nese arrijme qe druri te kete lageshti max 20%(18%) atehere I njejti eshte I mbrojtur nga kalbja. Edhe nga ky aspect druri duhet te trajtohet , apo te mbrohet me masa mbrojtese.

Fig.27- Procesi I kalbezimit

5. Mbrojtja e drurit nga shkaterrimi Sic eshte treguar druri si material eshte I rrezikuar nga shume faktore, prandaj si I tille kerkon mbrojtje. Nje mbrojtje apo zgjidhje e ketij problemi eshte perdorimi vetem I drurit qe eshte shume I rezistueshem ndaj ketyre faktoreve, por kjo duket te jete e pamundur nga shume arsye, e njera prej tyre kostoja shume e larte. Prandaj problemin duhet shtruar ashtuqe te kemi mundesi te perdorimit te drurit pa ndonje zgjedhje te vecante , e cdo here duka marre masa mbrojtese adekuate.


5.1. Masat mbrojtese preventive

Keto masa ne parim nderlidhen me zgjedhjen e drurit kualitativ, e me pastaj qe edhe ne proceset tjera nje mbrojtje adekuate, e sidomos mbrojtje nga lageshtia ne forma te ndryshme te tharjes dhe deponimit.

fig.28- nje menyre e trajtimit te drurit

5.2. Masat mbrojtese

Nenkuptom mbrojtjen apo trajtimin e siperfaqeve kontaktuese te drurit me qellim te rritjes se jetegjatesise dhe ruajtjes se pamjes se jashtme. Ne keto masa mbrojtese bejne pjese:

5.2.1. Lyerja apo sperkatja- eshte metode jo shume efektive por e lehte dhe sadopak arrine efekte te caktuara. Kjo eshte njera prej metodave me kryesore qe ka gjete aplikim ne perdorimin ne teren si me lehta duke perdorur emulzione te caktuara. 5.2.2. Zhytja-Impregnimi- Kjo metode eshte me efikase sepse bazohet ne ngopjen e structures se drurit me materje qe e mbrojne drurin jo vetem ne siperfaqe por edhe ne brendesi. Ne varesi te nivelit te masave mbrojtese mund te kemi zhytje net e ftohet apo net e nxehte. Kohezgjatja e zhytjes mund te jete disa sekonda e mund te zgjase deri ne nje ore.

Poashtu zhytja mund te behet edhe kur solucioni eshte nen shtypje, e quajme si impregnim. Impregnimi si process teknologjik perdoret ne ato elemente qe I nenshtohen ndikimeve te ambientit permanent, dhe nga te cilat kerkohet nje aftesi mbajtese permanente, e jo vetem decorative.


Fig. 29. Perdorimi I drurit te impregnuar Procesi teknologjik I impregnimit-zhytjes perfshine edhe materialet te cilat do te perdoren ne kete rast. Sot ekzistojne shume materiale te tilla, mirepo sa per informim ne prezentojme disa prej me te rendesishmeve qe jane perdorur ne periudha te ndryshme.


5.2.3. Mbrojtja nga zjarri Nga tri materialet krysore konstruktive : betoni, celiku dhe druri, ky I fundit eshte I djegeshem. Kur temperature arrine 2500C druri fillon te dekompozohet dhe njekohesisht te humb aftesine mbajtese. Prerjet e vogela terthore ne keto kushte mund te digjen tersisht, ndersa ne prerjet e medha terthore nuk ndodh kjo meqenese djegeja fillon ne siperfaqet e jashtme dhe vazhdon kah brendesia.

Fig.30- Prerja terthore e drurit para dhe pas zjarrit Meqenese intenziteti I zjarrit eshte ne funksion te kohes atehere do te

paraqesim nje diagram te rezistences se structures se ne funksion te kohes.

fig.31- Intenziteti I zjarrit ne funksion te kohes

Duke u nisur nga fakti I zhvillimit teknologjik pretendohet qe druri si material te mbrohet nga zjarri, dhe per kete qellim prezentojme nje eksperiment ne nje laborator Europian:


Fig.32- Ekzaminimi I konstruksionit te drurit ne zjarr qellim qe te jete konkurent materialeve tjera nga ky aspect. Nje prezentim I I tille eshte dhene ne fig. 33.

fig 33- mbrojtja e drurit nga zjarrit si material ne konstruksion


5.3. Prodhimet prej druri Druri padyshim eshte nje material qe me mjaft sukses perdoret si material konstruktiv mirepo posedon nje numer te karakteristikave te disfavorshme. Nje karakteristike e disfavorshme eshte anizotropia e drurit dhe gjithsesi disa defekte te cilat drejtepersedrejti ndikojne ne redukimin e soliditetit ne shtypje te cilat edhe paraqesin kufizime nga shume aspekte. Si material tradicional ka nje perdorim qofte si material baze per elemente konstruktive te strukturave prej druri-si material monolit, si material I ngjitur-I lameluar, si material sekondar gjate perdorimit te betonit si dhe ne forme te prodhimeve te fituara gjate proceseve teknologjike. - Druri si material monolit

Fig.34. Perdorimi I drurit per elemente konstruktive ne strukturat prej drur


- Druri si material I ngjitur Kerkesa per perdorimin e drurit per objekte karakteristike, gjegjesisht me hapsira mjaft te medha dhe forma te ndryshme ka shtyer ne drejtim te kerkeses per nje zhvillim te procesit teknologjik. Nje prej proceseve te rendesishme eshte lamelimi- ngitja e elementeve te drurit ne mes vehti ne shtresa horizontale per formimin e nje elementi structural. Ne pergjithesi lamelimi eshte horizontal por mund te jete edhe vertical. Me ane te ketij procesi fitojme material I cili ka soliditet me te larte si dhe nje jo ndieshmeri ndaj anizotropise. Pasiqe kemi te bejme me ngjitjen e elementeve horizontale atehere duhet cekur se trashesia e shtresave qe nghiten ne mes veti eshte 10-50 mm. Ne parim shtresat me te holla te ngjitura mundesojne rritjen e soliditetit ne shtypje te structures. Ngjitesi per lidhjen e lamelave duhet te siguroj lidhje te mire ne mes shtresave dhe gjithsesi te plotesoj kerkesat sipas Standardeve. Gjithsesi pervec perparesive tjera druri I lameluar mund te marr forma te ndryshme.

Fig.35-perdorimi I drurit te lameluar

Fig.36- Perdorimi I drurit te lameluar per formimin e kapriates si structure


Druri si material fletezor- Karakteristike e ketyre elementeve eshte se perfitohen me ngjitjen e shtresave shume te holla dhe mund te jene: ne forme fletezave te holla te ngjitura, paneleve-derrasave, fijeve te ngjitura te drurit, mbeturinave te presuara etj. Perfitimi I ketyre prodhimeve prej druri nderlidhet ne perfitimin e drurit afersisht me karakteristika te njejta, meqenese lidhja eshte bere pavaresisht nga drejtimi I

vijim:

Nje menyre e perfitimit te ketyre materialeve duke u nderlidhur ne materialin baze si dhe procesin teknologjik eshte dhene ne fig.37

Fig. 37- Procsi teknologjik per prodhimin e prodhimeve prej druri


Duke u bazuar ne procesin e me larte keto prodhime mund te jene te ndryshme. Disa prej prodhimeve jane dhene ne fig.38.

Fig.38-Prodhime te drurit te perfituara nga fletezat apo fijet e drurit

- Llamperi e llustruar-me shkelqim ne forme shtresore

Karakterizohet me nje siperfaqe te lemuar , decorative dhe perdorimi eshte per siperfaqe perfundimtare. Mund te perfitohet nga druri I forte apo edhe ai me I bute. Ne funksion te llojit te drurit , pamja e jashtme e karakterizon ate, p.sh. ahu, bungu, etj.


- Llamperi me berthame(Mediapan)- karakterizohet se ne brendesi elementet mund te jene te thjeshta apo te lameluara, ndersa te mveshur ne anet e jashtme me fleteza te holla. Per dallim nga llamperia e holle e fletezuar karakterizohet me nje trashesi me te madhe.

- Prodhime me ashkela te drurit

Vete emertimi I tyre nderlidhet se kemi te bejme me materiale qe perfitohen nga mbeturinat e drurit-ashkelat qe nderlidhen ne mes veti me shtypje, duke formuar ne kete menyre elemente te qendrueshme-derrasa-panele. Perdorimi I te njejtave eshte I lidhur kryesisht me enteriere , apo me industrine e moblileve.

- Prodhimet me fije ne drejtime te ndryshme(Oriented strand

board) Prodhime te fituara nga mbeturinat e zgjatura gjate procesit te perpunimit te drurit qe jane mjaft te holla dhe qe me procesin e shtypjes (preshimit) fitohen pllaka-derrasa qe kane gjete perdorim ne punet sekondare ndertimore.

Perdorimi praktik eshte per mveshje te kulmeve, mureve apo edhe per dysheme.


- Panelet me fibra (Fibreboards)

Perfitohen nga fijet shume te holla me procein e shtypjes , qe karakterizohen me nje densitet te larte dhe nje perpunueshmeri te mire, gjegjesisht kemi te bejme me nje eliminim te anizotropise. Procesi I peritimit mund te jete ne te thate dhe ne te lagesht.

Fibrat e drurit-si material baze dhe prodhimi final

Procesi teknologjik I perfitimit te paneleve me fibra

- Briketat per djegeje

Prodhohen nga mbeturinat e fundit te drurit-(byku) ku I nenshtrohen shtypjes dhe si te tilla fitojne nje densitet te larte, keshtuqe perdorimi eshte si lende djegese per energji te ngrohjes.


5. MATERIALET BITUMINOZE

Ne kete lemi do te analizojme materialet bituminoze- si materiale lidhese, vetitë e bitumenit, perzierjeve bitumino-agregate si dhe qasjes per disajnimin e ketyre perzierjeve. Perdorimi I bitumenit kryesisht eshte i lidhur me vetite e tij si material lidhes.

5.1. Lendet lidhese bituminoze

Termi-lendet lidhese bituminoze- perfshine Bitumenin, asfaltin natyral, dhe bitumenin nga petroleumi. Perdorimi I bitumeneve-bitumeneve natyrore daton qysh nga kohet e hershme, kryesisht duke u perdorur si material izolimi ne ndertimet detare, hidraulike. Bitumeni si lende lidhese bene pjese ne lendet lidhese me prejardhje organike. Ne lendet lidhese organike dallojme dy grupe: bitumenet dhe katranet. a/ Materialet bituminoze- jane:

- Bitumenet natyrore- materiale ne trajtajte viskoze apo te ngurte qe perbehen nga perzierjet e hidrokarbureve, pra me baze organike. Bitumet natyrore ne gjendje te paster hasen shume rralle, por prapeseprap jane prezente: Venezuele, SHBA, si dhe ne Shqiperi ne Selenice te Vlores. Keto jane formuar si rezultat I proceseve te oksidimit natyror dhe polimerizimit te naftes.

- Shkembinjet asfaltik-bituminoz- jane shkembinje poroz gelqeror, apo dolomite te ngopura me bitumen ne perqindje te konsiderushme. Nga perpunimi I tyre fitohet bitumeni.

- Bitmenet me baze nafte- perfitohen nga perpunimi I naftes. Ne funksion te kesaj dalllojme:

- bitumene mbetese - bitumene te oksiduara - bitumene kreking - gudroni apo nje ndarje tjeter: - bitumeni rrjedhese, qe ndahen ne: - bitumen i perpunuar - bitumen emulsion b/ Materialet prej katrani

Kryesisht bejne pjese materialet nga katrani qe perfitohen nga destilimi I naftes thengjillit te murrem dhe I drurit. Materialet bituminoze kane gjete nje perdorim ne shume drejtime, duke perfshire rruget, pistat e aeroporteve si dhe ne aplikime tjera industriale dhe ndertimore per perfitimin e materialeve hidroizoluese.


muhamedfejziu

e-Libraria

Perberja baze e bitumeneve eshte afersisht ne keta kufinje: 70-80% Karbon, 10-15% hidrogjen, 2-10% squfur, 1-5 % oksigjen dhe 0-2 % azot. Ne baze te ketyre pjesemarrjeve mund te themi se bitumeni kryesisht perbehet nga Karboni dhe Hidrogjeni. Paraqitja e ketyre serive duke u bazuar ne njohje nga kimia eshte: xnnnnnn HCHCHC 2222

5.2. Vetite e bitumeneve 5.2.1. Vetite fizike- per dallim nga lendet lidhese inorganike te lendet lidhese organike jane te ndryshme. Perberja e lendeve lidhese organike kerkon qasje tjeter, si p.sh. jo uje pershkueshmeria (hidrofobiteti), qendrueshmeria ne kushte ambientale, deformabiliteti, tretja ne tretes organic, aftesia per zbutje gjate temperatures, shkrirja e plote etj. Por ne do te prezentojme disa karkteristika per vetite e bitumeneve sic vijon: Dendesia- (0.8-1.3 gr/cm3); koeficienti I bymimit linear ne temperature 250C eshte ne kufinjet (5-8)x10-4 0C-1, rezistenca ndaj nxehtesise karakterizohet : ne temperatue 1600C per kohezgjatje prej 5 oresh , jo me shume se 1%; temperatua e flakerimit (230-240)0C, mvaret nga lloji I bitumenit etj. Ne pergjithesi vetite e bitumenit si lende lidhese duhet te kene keto karakteristika:

- veti te mira reologjike - veti te mira kohezive - veti te mira lidhese per agregatin - ndieshmeri sa me te vogel ne temperature - ndieshmeri sa me te vogel ne ndryshimin e ngarkeses - sjellje e mire ne temperature te uleta - veti te mira hidroizoluese - veti te mira ne plakje- I qendrushmerise ndaj vjetersise

5.2.2. Vetite kimike- ne baze te njohurive nga kimia bitumeni ka nje structure komplekse dhe hulumtimet e bera kane treguar se vetite e mira kimike nderlidhen me qendrushmerine ndaj tretjeve te ndryshme. 5.2.3. Vetite fiziko-mekanike- jane baze per percaktimin e vetive me te rendesishme te bitumeneve.

- Percaktimi I konsistences - Percaktimi I ndieshmerise ndaj temperatures - Percaktimi I stabilitetit - Percaktimi I lidhjes se mire me materialet baze - Percaktimi I pastertise

Percaktimi I konsistences- ka te beje me percaktimin e vetive reologjike, gjegjesisht ne percaktimin e temperatures kur bitumeni ka nje viskozitet te caktuar. Per nje vleresim te tille duhet bere keto ekzaminime:Pika e zbutjes; penetrimi; pika e thyerjes Frass-test dhe duktiliteti.


Penetrimi dhe duktiliteti definojne sjelljen e bitumenit ne temperature prej 250C, ndersa pika e zbutjes percakton kufirin e eperm ndersa Frass-testi kufirin e poshtem te perdorimit te fazes joelastike dhe ate per llojin e caktuar te bitumenit ne praktike. 5.2.3.1. Penetrimi-Metoda e pare per vleresimin e konsistences se bitumenit para perdorimit te tij. Penetrimi eshte thellesia e depertimit te gjilperes standarde ne masen e bitumenit ,nen veprimin e ngarkeses prej 100gr ne kohezgjatje pre 5 sec. ne temperature te caktuar pre 250C. Leximi behet ne 1/10 mm. Thellesia e depertimit eshte tregues I llojit te bitumenit. Ekzaminimi behet me penetrometer. (fig.1).

Fig. Penetrometri dhe procedura e ekzaminimit 5.2.3.2. Pika e zbutjes- Metoda e dyte per definimin e konsistences se bitumenit para perdorimit te tij. Pika e zbutjes eshte temperature ne te cilen mostra e bitumenit me dimensione te sakta, nen kushte te caktuara dhe nen veprimin e sferes se celikut me mase dhe diameter te caktuar arrine deformime te caktuara. Rezultat dales eshte temperatura e regjistruar qe paraqet tregues te llojit te bitumenit. (fig.2).


Fig.2- Ring ball test dhe procedura e ekzaminimit

5.2.3.3. Indeksi I penetrimit - eshte matja e ndieshmerise se bitumenit ndaj temperatures , qe paraqet ndryshimin e penetrimit ne funksion te ndryshimit te temperatures. Llogaritet ne baze te vlerave te penetrimit dhe pikes se zbutjes. 5.2.3.4. Duktiliteti-zgjatshmria- paraqet gjatesine , shprehur ne cm, qe mostra e bitumenit me forme dhe dimensione te caktuara terhiqet me shpejtesi te caktuar deri ne keputje. (fig 3)

Fig.3- Aparatura per ekzaminimin e duktilitetit


5.2.3.4. Pika e thyerjes-Frass test- eshte temperature ne te cilen shtresa e bitumenit me trashesi (< 1mm) plasaritet nese ftohet dhe perkulet nen kushte te caktuara me procedure.(fig 4)

Fig.4- Aparatura e FRASS-Testit

5.2.3.5. Viskoziteti i bitumenit Gjate perdorimit bitumeni sillet si material visko-elastik. Viskoziteti definohet si : Nese nje moster eshte care nga nderjet tangjenciale (N/mm2) ajo do te deformohet ne nje raport te deformimeve R . Viskoziteti dinamik, koeficienti I viskozitetit dinamik, definohet si raport ne mes nderjeve dhe deformimeve

R/ . (fig 5).

fig.5- paraqitja e viskozitetit Me qellim te nje krahasimi do te prezentojme koeficientin e viskozitetit per disa materiale ne tabelen ne vijim:


Pervec bitumeneve te zakonshme me zhvillimin e teknologjise se prodhimit te materialeve dhe me rritjen e kerkesave nga ndertuesit sot perdoren edhe lloje te reja te bitumeneve, sic mund te permendim: Bitumenin e modifikuar, shkumbezuar etj. qe bazohen ne bitumenin e rendomte por I shtohen shtesa te ndryshme ne baza polimere, etj.

5.3. Vetite e perzierjeve bitumen- agregat (asfalteve) Perzierjet bitumen-agregat (asfalt) eshte perzierje e mineraleve te agregatit si material mbushes dhe bitumenit si material lidhes. Gjate perzierjes te gjitha kokerrzat e agregatit duhet te mbeshtillen me bitumen ashtuqe te krijohet nje structure e qendrueshme. Perdorimi I ketyre perzierjeve eshte i lidhur me rruget , pistat e aeroportit por ne varesi te vetive poashtu mund te perdoret edhe per objektet tjera ndertimore. Vetite e ketyre perzierjeve jane te lidhura me vetite e materialeve perberse, d.m.th. bitumenit dhe agregatit.

Fig.6- Paraqitja e nje njesie vellimi te asfaltit Meqenese rezultatet dalese jane ne funksion te materialeve perberse atehere bitumeni dhe agregati duhet te plotesojne kerkesat e caktuara per nje prodhim me rezultate dalese te kenaqshme.

5.3.1. Kushtet e pergjithshme qe duhet te plotesoj agregati Per prodhimin e asfaltit si material lidhes perdoret bitumeni qe paraprakisht ploteson kerkesat e parashtruara me standarde, ndersa poashtu perdoret agregati I thyer me karakteristika te mira te parashtruara me pare. Agregati eshte I ndare ne fraksione, ndersa ne pergjithesi eshte: agregat kokerrmadh, kokerrimet dhe filer. Per dallim prej betonit te asphalt-betonet rol te rendesishem luan pluhuri i gurit , qe emertohet si filer. Fileri eshte pluhur I gurit me madhesi te kokerrzave < 0.71mm (0.60 mm) qe duhet te plotesoj kushtet e parashtruara me standarde. Ndersa pluhuri me madhesi te kokerrzave <(0.09mm) 0.063 mm emertohet si mbushes. Nje permbushje e kushtit te granulometrise-Standardi AASHTO M17-83 eshte dhene ne tabelen ne vijim:


-si material baze nga i cili fitohet agregati. Ekzaminimet e domosdoshme te guri jane:

- soliditeti ne shtypje - rezistenca ndaj abrazionit - thithshmeria e ujit - qendrueshmeria ndaj cikluseve te ngrirje-shkrirjes - masa vellimore - masa specifike - poroziteti - perberja mineralogjiko-petrografike

Poashtu per agregatin qe do ta perdorim-fraksionet e agregatit duhet te behen ekzaminimet e nevojshme me qellim qe te sigurohen parakushtet per asphalt-beton. Ne do te permendim ekzaminimet e vetive me te rendesishme , apo qe I emertojme si te domosdoshme.

- perberja granulometrike e perzierjes-fraksionit - permbajtja e thermiave te imeta (<0.063 mm) - permbajtja e topthave te argjiles - percaktimi I formes se kokerrzave te agregatit - thithshmeria e ujit - thermiat e shkaperderdhura - qendrushmeria ndaj ngricave - rezistenca ndaj thyeshmerise-Los Angelos test - rezistenca ndaj goditjes- Impact test - rezistenca ndaj rreshqitjes - perberja mineralogjiko-petrografike

Te gjitha keto ekzaminime jane te percjellura me vlerat dalese , qe sherbejne per vleresimin e agregatit I cili mund te perdoret ne perzierje te asphalt-betonit. Meqenese llojet e asfaltit qe pedoren mund te jene te ndryshme nga aspekti I perdorimit dhe materialeve perberse , atehere kjo nenkupton edhe granulometri te ndryshme per secilin lloj. Nje prezentim pakez me I gjeneralizuar eshte dhene ne fig.7.


Perzierjet me te shpeshta jane asfalto-betonet qe shfrytezojne lakoret kontinuale granulometrike-graded aggregate. Per te gjitha llojet ekziston nje proporcion I pjesemarrjes se agregatit sipas fraksioneve dhe bitumenit si lende lidhese. Agregati I ndare ne fraksione perzihet ne proprcione te caktuara sipas receptures se perzirjes. Kryesisht fraksionet qe perdoren jane: 0/2 mm; 2/5mm; 5/8mm; 8/11mm;11/16 mm;16/22mm dhe 22/32 mm. Ne funksion te llojit te perzierjes se pervetesuar perdoren edhe fraksionet perkatese. Me qellim te spjegimit per llojet e asfaltit qe perdoren, lidhur ne fig.7 do te jipen disa struktura ne fig.8.


Fig.8- Struktura e llojeve te ndryshme te asfaltit

Meqenese perdorimi I asfalteve eshte I lidhur me konstruksionin e rruges atehere ne vazhdim do te spjegojme se ne funksion te pozites qe zene asfalti ne shtresen e rruges rrjedh edhe emertimi I shtreses.

- AB- shtrese asfalti per pjesen e siperme (Wearing coarse) - BAL- shtresa e asfaltit nen pjesen e siperme (Binder coarse) - BA-shtresa baze e asfaltit (base coarse)

Te gjitha keto emertime lidhen me madhesine e kokerrzes maksimale te perdorur, dhe ne funksion te kesaj kemi: - AB 8; AB 11; AB 16 - BAL 16, BAL 22 - BZH 22, BZH 32. Pozita e vendosjes se shtresave eshte dhene ne fig.9.


5.4. Prodhimi i asphalt-betoneve 5.4.1. Asfalt-betonet prodhohen ne fabrikat bazat e asfaltit. Ne pergjithesi prodhimi bazohet ne hapat vijues me te rendesishem:

- tharja dhe ngrohja e materialeve mbushese - dozimi ne raport te caktuar ne mes te agregatit, filerit dhe bitumenit - perzierja, dhe transporti me mjete te pershtatshme

Nga aspekti teknologjik i prodhimit te asfalteve sot ekzistojne dy tipe baze ë

- Batch-ing plants- qe eshte perdorur me pare dhe kryesisht bazohet ne perzierjen e agregatit te ngrohur ne temperature 150-190 0C dhe bitumenit si lende lidhese ne temperature 135-165 0C

- Continuous Plant- paraqesin nje avansim teknologjik dhe kryesisht Bazohemi ne kete teknologji te prodhimit. Karakteriastike eshte perdorimi i ajrit te nxehte-rrymimit te ajrit per shperndarje me te mire te filerit neper agregatin kokerrimet dhe kokerrmadh. Ngrohja dhe perzierja realizohet ne nje midis inert. Kapaciteti prodhues i ketyre bazave eshte deri ne 200 t/h. Meqenese jane te perhapura keto mund te jene : Stacionare dhe te levizshme-mobile. Nje prezentim eshte dhene ne fig.9 dhe fig 10.

fig.9-procesi teknologjik i prodhimit te asfaltit-baza stacionare


Fig.10-prodhimi iasfaltit- baze mobile

Pervec procesit teknologjik-apo teknologjise se perdorur, faktore i rendesishem e ndoshta edhe me kryesori eshte projektimi i perzierjeve te asfaltit.

5.4.2. Projektimi i asfaltit Objektiv i perzierjes se asfaltit eshte qe te sigurohet perzierja optimale e perberseve dhe rezultatet dalese te jene ato te kerkuarat. Ky paraqet nje lloj optimizimi i cili eshte i lidhur per shume faktore ne kete lemi.Metodat e mundeshme per projektimin e asfaltit si perzierje jane kryesisht :

- metoda e Marshalit - metoda e vellimit te zbrastesirave - metoda e punueshmerise

5.4.2.1.Metoda e Marshalit- perben nje metode qe emertimi eshte i lidhur ne ate se bazohet ne rezistencen qe mostra ka ndaj shkaterrimit, si dhe fenomenin e rrjedhshmerise per mostren e njejte.

Kualiteti i nje perzierje te asfaltit sipas kesaj metode mvaret nga shume faktore: - kualiteti i agregatit te perorur - forma e kokerrzave te agregatit - lidhjen e bitumenit me agregat - lloji dhe sasia e bitumenit - sasia dhe kualitetit i filerit - perberja granulometrike e perzierjes - prodhimi i asfaltit - vuarja ne veper e asfaltit

Metoda e Marshalit aplikohet per perzierje te asfaltit ku kokerrza maksimale e perdorur e agregatit eshte 25 mm,(sipas ASTM), mirepo tek ne mund te perdoret edhe per kokerrza maksimale prej 31.5 mm. Pervec projektimit kjo metode bazohet edhe ne ekzaminimet kontrollues qe ngusht lidhen me pjesen analitike-projektuese. Qe te fitojme rezultate te mira atehere se paku pergaditen pese seri te perzierjeve me se paku tri mostra reprezentative dhe ate me sasi te ndryshme te perqindjes se bitumenit. Secila seri ndryshon per 0.5 % te sasise se bitumenit. E gjithe kjo aplikohet ne granulometrine me pare te definuar per perzierje.


P.sh. nje recepture e mundshme per A B 11 eshte dhene ne vijim: - Fileri 4% -Fraksioni 0/2 mm 41.% -Fraksioni 2/4 mm 18 % -Fraksioni 4/8 mm 20 % - Fraksioni 8/11 mm 17% Gjithsejt 100% Dhe kushtet e parashtruara me pare: -Stabiliteti sipas Marshal-it min 8 kN -Shtangesia min 2.2 kN -Perqindja e zbrastesirave ne mostren e asfaltit 4.5-5.5 % Paraprakisht do te spjegojme se perberja granulometrike per llojin e asfaltit ndryshon, gjegjesisht brezet kufitare jane te ndryshem(fig 11), e poashtu ne funksion te kesa edhe perqindja e bitumenit eshte e ndryshme.

Fig.11- Brezat orientues per lloje te asfaltit AB dhe BA p.sh. per shtresat AB te asfaltit sasia orientuese e bitumenit eshte (5.0 7.0)%, ndersa per shtresa BA (4.0-5.5)% apo ndonjehere edhe 6.0 % ne funksion te sasise se pergjithshme te perzierjes. Shpeshehere perqindaj e bitumenit jipet edhe ne funksion te sasise se agreagtit. Prandaj keto dy termine duhet te qartesohen


Per rastin tone konkret le te jete perqindja e bitumenit 4.5%, 5.0%, 5.5%,6.0% dhe 6,5% Pas perzierjes te seciles seri dhe pergaditjes se mostrave , nga tri mostra , atehere per secilen seri percaktohen vetite e kerkuara qe do te percaktohen ne figurat ne vijim.

Fig.12- Diagramet e vetive fiziko-mekanike te përzierjes se asfaltit sipas Metodes Marshal Densiteti- përcaktohet ne mostrat e pergaditura nga përzierja e caktuar. Mostrat jane formuar dhe kompaktësuar e me pastaj me matje te mases ne gjendje te thate dhe mases ne uje eshte llogarite masa vellimore densiteti. Ne pergjithesi vlerat e densitetit jane prej 2300-2350 kg/m3, si vlera orientuese. Pervec ne laborator ky parametër caktohet edhe ne mostrat e nxjerrura pas vuarjes ne veper te asfaltit, dhe raporti ne mes tyre paraqet shkallen e kompaktesise. Stabiliteti- sipas Marshalit paraqet njeren prej vetive te rendesishme per përzierjen e asfaltit, dhe eshte ne lidhje te drejteperdrejte me sasine e bitumenit. Me


rritjen e përqindjes se bitumenit rritet edhe vlera e tij por deri ne nje moment, qe paraqet optimumin e bitumenit ne perzirje.

Fig.13- Ekzaminimi i mostrave sipas testit Marshal

Fig. 14-15- Pajisjet per pergaditjen e mostrave dhe Aparatura Marshal-test Zbrastesirat ne mostren e asfaltit- eshte ne proporcion jo te drejte me

sasine e bitumenit, prandaj edhe me rritjen e sasise se bitumenit zvogëlohet përqindja e tyre, qe shpien te rezultatet jo te kërkuara.

Rr jedhja- eshte e lidhur me stabilitetin sipas Marshalit, dhe me rritjen e sasise se bitumenit rritet edhe rrjedhja. Raporti ne mes te Stabilitetit sipas Marshalit dhe rrjedhjes paraqitet me shtangesise e mostres-perzierjes se asfaltit.


5.4.2.2.Metoda e vëllimit te zbrastesirave Perdoret per projektimin e përzierjeve bituminoze-asfaltit dhe permes kësaj metode arrihet vëllimi minimal i zbrastesirave e me kete edhe rritje e rezistences. Ne nje menyre paraqet nje optimum te shpenzimit te lendeve lidhese. Kryesisht eshte metode analitike. 5.4.2.3.Metoda e punueshmerise- konsiston ne projektimin e përzierjes duke u nisur nga raporti Bitumen/Filer dhe ne raportin: Agregat kokerrimet/Agregat kokerrmadh Ne pergjithesi asfalti i nënshtrohet ekzaminimeve paraprake, ekzaminimeve te prodhimit dhe ekzaminimeve kontrolluese. Ekzaminimet paraprake jane te lidhura kryesisht me recepturat dhe pergaditjet per prodhimin e asfaltit Ekzaminimet e prodhimit- kryesisht lidhen me ekzaminimet e asfaltit ne fazen e prodhimit dhe ne fazen e ekzekutimit te asfaltit Ekzaminimet kontrolluese-nderlidhen me ekzaminimet e asfaltit te përfunduar, te vene ne veper. 5.5. M A T E RI A L E T H IDR O I Z O L U ESE B I T U M IN O Z E Hidroizolimi eshte nje nder problemet aktuale dhe shume te rendesishme te lidhura me ndertimin. Shume veprime apo edhe përdorime te objekteve jane te lidhura me hidroizolimet e suksesshme per pozicionet ne objekt. Ne pergjithesi njeri prej materialeve me te vjetra qe eshte përdorur per kete qellim ka qene bitumoni, ndersa sot me zhvillimin e teknologjise se materialeve ne kombinim edhe me materialet tjera eshte material i pazevendesueshem. Ne pergjithesi materialet hidroizoluese me baze bituminoze ndahen ne:

- Sipas llojit te lendes lidhese: ne material bituminoz, përzierje bitumin-gome dhe përzierje bitumen polimere

- Sipas menyres se përdorimit: ne te nxehte dhe ne te ftohte - Sipas qëllimit te përdorimit: per ngjitje, asfalte dhe mbrojtje per

korosion

fig.16-Materiale hidroizoluese te ndryshme


Mastikat hidroizuluese-kryesisht bejne pjese ne materialet ku baze eshte bitumoni por mund te jete edhe ne kombinim me materialet tjera,p.sh. me gome apo polimere. Kryesisht perdoren si lende lidhese hidroizoluese ne punet e suvatimit apo edhe si kombinim per punet tjera ndertimore. Materialet hidroizoluese ne te nxehte- kryesisht jane nga bitumeni dhe mineralet tjera ne përqindje te ndryshme. Si te tilla perdoren per ngjitje te fletave te holla hidroizoluese ne tarracat dhe muret vertikale te mureve te bodrumit, natyrisht duke ju nënshtruar temperaturave para dhe gjate vuarjes ne veper.

Fig.17- Mbrojtja e mureve nga uji- Hidroizolimi me materiale hidroizoluese


Materialet hidroizoluese ne te ftohet- jane nje përzierje e bitumenit me minerale te ndryshme qe vehen ne veper ne te ftohet, duke kryer funksionin e hidroizolimit e ndonjehere mbylljen e fugave etj.

Fig 18- Materialet hidroizoluese ne te ftohet

Poashtu përdorimi i ketyre materialeve sot eshte i shumenduarshem, apo me mire te themi ka nje përdorim te gjere. Ne vazhdim do te tregojme disa materiale qe shfrytëzohen ne ndërtimtari.


6. MATERIALET TERMOIZOLUESE

Gjate ndertimit te objekteve te ndertimit pervec kerkesave tjera te parashtruara vende te rendesishem gjene edhe shfrytezimi I objektit ne periudhen pas ndertimit-ne periudhen e eksploatimit. Sidomos te objektet e banimit ku faktori njeri eshte present kerkohen disa kushte, e njera nder to eshte termoizolimi qe nderlidhet me ekonomizimin e shpenzimit te energjise. Ne pergjithesi materialet termoizoluese kane prejardhje inorganike dhe organike, dhe karakterizohen me percueshmeri te dobet te nxehtesise. Perdorimi I ketyre materialeve mundeson nje ekonomizim , sa I perket shpenzimit te materialeve e poashtu edhe nje shpejtesi me te madhe te ndertimit, p.sh. ndertimi me elemente te parapergaditura e me pastaj izolimi I mureve dhe posicioneve tjera. Ne pergjithesi materialet termoizoluese klasifikohen :

- sipas llojit te lendes se pare: materiale inoorganike dhe materiale organike.

- Sipas structures , formes dhe pamjes se jashtme:

- Sipas fortesise

6.1. Prodhimi dhe vetite e materialeve termoizoluese

Materialet termoizoluese kane ndertim poroz, d.m.th. ato perbehen nga substanca qe kane ndertim amorf, ngase substancat me strukture kristalore karakterizohet me percueshmeri te mire te nxehtesise. Qe te kemi nje qartesi per vetite e materialeve termoizoluese eshte e nevojshme te analizohet mekanizmi i percueshmerise se nxehtesise nga dy mediume te ndryshme, ai i jashtem dhe ai i brendshem.

Fig. 1. Kalimi i temperatures nga njeri ambient ne tjetrin


Parametrat e kalimit te nxehtesise jane : - koeficienti i percueshmerise termike te materialit te caktuar net - temperatura e brendshme ext - temperatura e jashtme s -trashesia e murit Q - sasia e nxehtesise Meqenese gjate konstruksionit te mureve , dyshemeve apo edhe konstruksionet tjera atehere materialet per ndertim mund te jene nga me te ndryshmet. Secili prej materialeve qe perdoret pervec vetive tjera qe i kemi permend karakterizohet edhe me koeficientin e percueshmerise termike qe eshte caktuar eksperimentalisht. Per nje vleresim te tille do te prezentojme tab. 1. Per te gjitha rastet parashtrohet kerkesa e koeficientit te kalimit te nxehtesise k -

ai

sssk

1...11

3

3

2

2

1

1 ;qe eshte i ndryshem per

posicione te ndryshme , qe jane prezentuar ne Tabelen 2.


Tabela 1- Masa vellimore dhe koeficienti i percueshmerise per disa materiale.


muhamedfejziu

e-Libraria

Tabela 2- koeficienti i kalimit te nxehtesise per disa posicione kryesore.

Prodhimi i materialeve me veti termoizoluese behet duke u bazuar ne disa metoda, dhe ate:

- Metoda e lirimit te gazrave dhe formimi i shkumes, ashtuqe te fitohen materiale me ndertim qelizor (betonet qelizore, qelqi poroz, masat plastike poroze)etj.

- Metoda e perzierjes se materialeve me sasi te madhe ujore, qe nga avullimi i ujit te tepert gjate procesit te pjekjes realizohen boshlleqe ajri, qe ndikon ne permiresimin e vetive teroizoluese, apo ndonjehere me futjen e materialeve qe gjate procesit te pjekjes digjen dhe krijojne boshlleqe.

- Metoda e formimit te struktures fijore, kur struktura poroze realizohet me trajtim me avull pa presion, apo me tharje.


Ne prgjithesi rendesi te vecante ka shperndarja e njetrajtshme e poreve te ajrit, dhe me teper preferohen pore te vogela te shperndara njetrajtesisht dhe te tipit te mbyllur. Ne keto pore te mbyllura ajri luan rolin e termoizolimit, e ne te njetjen kohe pengohet depertimi i lageshtise.


6.2. Vetite fiziko mekananike te materialeve termoizoluese 6.2.1. Masa vellimore Nje prej vetive kryesore qe karakterizon percueshmerine e nxehtesise eshte: masa vellimore(kg/m3). Ne funksion te mases vellimore materialet termoizoluese ndahen :

- shume te lehta : M5, M7.5, M10, - te lehta: M15, M20, M25 , M35 - te renda: M40, M50, M60

Ne aspektin e percueshmerise termike materialet termoizoluese ndahen :

- klasa e pare: me percueshmeri te dobet- koeficienti deri 0.058 Coremkcal o/

- klasa e dyte : me percueshmeri mesatare-me koeficient 0.058-0.116 Coremkcal o/

- klasa e trete: me percueshmeri te larte- me koeficient jo me te larte se 0.18 Coremkcal o/

6.2.2. Soliditeti ne shtypje Eshte relativisht i ulet dhe ate sillet (0.2 0.5) N/mm2. Soliditeti ne shtypje edhepse i vogel duhet te mundesoje ruajtjen e formes, gjegjesisht permasave gjate transportit dhe vuarjes ne veper.

6.2.3. Thithshmeria e ujit

Ndiko negativisht ne vetite termoizoluese, gjegjesisht zvogelon kete veti e poashtu edhe jetegjatesine. Prandaj gjate vuarjes ne veper shtohen lende qe pengojne thithjen e ujit.

6.2.4. Qendrueshmeria ndaj temperatures Ka te beje me qendrueshmerine e materialit qe te mos shkaterrohet gjate ndikimit te temperaturave.

6.2.5. Depertueshmeria e gazrave dhe avullit Ka te beje me materialet qe perdoren per termizolimin e konstruksioneve qe i nenshtrohen gazrave apo edhe avullit.

6.3. Vetite qe percaktojne jetegjatesine e materialeve termoizoluese

6.3.1. Qendrueshmeria ndaj zjarit


6.3.2. Qendrueshmeria ndaj ngricave

6.3.3. Rezistenca kimike dhe biologjike

Materialet termoizoluese i nenshtrohen veprimit te ambientit i cili mund te jete agresiv. Ne pergjithesi materialet termoizoluese organike kane qendrueshmeri me te larte ndaj veprimeve biologjike.

Ne vazhdimesi do te prezentojme disa karakteristika te materialeve bashkekohere termoizoluese

Density values and thermal conductivity at 20-25 °C of polyurethane insulation

Type Density (kg/m3)

Thermal conductivity (W m-1 °C-1) / (kcal h-1 m-1 °C-1)

Foam 30 0.026/0.0224

Rigid expanded board 30 0.02-0.025/0.0172-0.0215 average: 0.0225/0.0193

Rigid expanded board 40 0.023/0.02

Rigid expanded board 80 0.04/0.34

Foamed in place 24-40 0.023-0.026/0.0198-0.0224 average: 0.0245/0.0211


Physical properties of some grades of polyurethane foams

Physical properties

Test units Test temp. (°F/°C)

American Society

for Testing

and Materials (ASTM) method

Grades of polyurethane foam 9002-

2B 9002-

3B 9005-

2 9002-

4B 9006-4

Nominal density

lb/ft (kg/m3) 74/23.3 D1622 2 (32)

3(48) 4(64) 2(32) 4(64)

Type1 I I I III III Class1 2 - - 2 3 Compressive strength:

a) Parallel PSI2 74/23.3 D1621 38 70 100 25 75 b) Perpendicular

PSI 74/23.3 D1621 18 36 68 20 48

Compressive modulus:

a) Parallel PSI 74/23.3 D1621 1 050 1750 2 500 600 2 000 b) Perpendicular

PSI 74/23.3 D1621 450 950 1 500 500 900

Tensile strength:

a) Parallel PSI 74/23.3 D1623 56 84 112 40 90 b) Perpendicular

PSI 74/23.3 D1623 40 65 90 35 77

Shear strength: Perpendicular

PSI 74/23.3 C273 33 50 65 26 50

Flame resistance

NA 74/23.3 D1692 none none none non-burning

non-burning

Thermal conductivity, also called K factor

Btu/ft2.h°F/in 74/23.3 C177 0.11 to 0.16

Water absorption (2

head):

a) By volume % 74/23.3 D2127 b) By weight lb/ft2 74/23.3 D2127 0.04 0.025 0.02 0.04 0.04 Dimensional 1.6 1 0.8 1.7 1.7


stability: a) Net change in volume:

1 day % 160/71.1 D2126 Prac. E

1.5

7 days % 160/71.1 D2126 Prac. E

2 1 1 1.2 1.3

28 days % 160/71.1 D2126 Prac. E

2.5 1.5 1.5 1.7 2.7

b) Average linear change

2 2 2.7 3.6

1 day % 160/71.1 D2126 Prac. E

0.7 0.5 0.5 0.6 0.6

7 days % 160/71.1 D2126 Prac. E

1 0.7 0.7 0.8 1.4

28 days % 160/71.1 D2126 Prac. E

1.2 1 1 1.4 1.8

Thermal conductivity and density values at 0 °C of polystyrene insulation

Type Density Thermal conductivity

(kg/m3) (W m-1 °C-1) / (kcal h-1 m-1 °C-1) Expanded foam Type I 10 0.057/0.049

Expanded foam Type II 12 0.044/0.038

Expanded foam Type III 15 0.037/0.032

Expanded foam Type IV 20 0.034/0.029

Expanded foam Type V 25 0.033/0.028

Rigid extruded foam 33 0.033/0.028


Mirepo keto materiale kane gjete edhe nje perdorim te gjere edhe ne izolimin e gypave per dedikime te ndryshme, qe ndihmojne ne ruajtjen e energjise.


Disa detale qe mund te shfrytezohen per termoizolime te kulmit


muhamedfejziu

e-Libraria

Materialet 2 Ligjerata Naser FNA N

Documents

Transcript of Materialet 2 Ligjerata Naser FNA N