HISTORI

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIVVVVViti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:37 E diel, 23 shtator 2012E diel, 23 shtator 2012E diel, 23 shtator 2012E diel, 23 shtator 2012E diel, 23 shtator 2012

MARREVESHJET ME MARREVESHJET ME MARREVESHJET ME MARREVESHJET ME MARREVESHJET ME AUSTRIAKET NE AUSTRIAKET NE AUSTRIAKET NE AUSTRIAKET NE AUSTRIAKET NE KEMBIM TE NJOHJES SE QEVERISE SE VLORES...KEMBIM TE NJOHJES SE QEVERISE SE VLORES...KEMBIM TE NJOHJES SE QEVERISE SE VLORES...KEMBIM TE NJOHJES SE QEVERISE SE VLORES...KEMBIM TE NJOHJES SE QEVERISE SE VLORES...

DOREHEQJA E ISMAIL QEMALITDokumentet mbi akuzat e Rusisë, Francës dhe Dokumentet mbi akuzat e Rusisë, Francës dhe Dokumentet mbi akuzat e Rusisë, Francës dhe Dokumentet mbi akuzat e Rusisë, Francës dhe Dokumentet mbi akuzat e Rusisë, Francës dhe AnglisëAnglisëAnglisëAnglisëAnglisë

E-mail:E-mail:E-mail:E-mail:E-mail: rilindasi@gmail.com

Na ndiqniedhe

onlinewww.shqiptarja.com

Suplementi i së dielës te SHQIPTARJA.com

Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore: Admirina PEÇI

Fitorja e plotë e shteteve ballkanike ndaj ushtrisë osmane në konfliktin ballkan-

ik, armëpushimi i nënshkruar mi-dis aleatëve ballkanike dhe qever-isë osmane, më 3 dhjetor 1912, eçoi Ballkanin në rikompozimin ekufijve të shteteve përbërëse të tij.Pikërisht për të diskutuar përBallkanin dhe të ardhmen e tij, më17 dhjetor 1912, u mblodh nëLondër Konferenca e Ambasa-dorëve të Fuqive të Mëdha, nënkryesinë e ministrit të Jashtëm an-glez, Eduard Grej. Fuqitë e tjeratë mëdha, si; Franca, Rusia, Gjer-mania, Italia dhe Austro-Hungar-ia, u përfaqësuan në këtë Konfer-encë me ambasadorët e tyre tëatashuar në Londër.

Në përgjithësi, Fuqitë e Mëdha,të mbledhura në Konferencën eAmbasadorëve, nuk e njohënQeverinë e Vlorës si përfaqësuesetë ligjshme të kombit shqiptar, por

edhe në këtë drejtim kishte qën-drime të ndryshme. P.sh., Italia dheAustro-Hungaria mendonin seqeveria e Vlorës mund të shërbentesi një bërthamë për organizimin eshtetit shqiptar. Këtë qëndrim nuke pritën mirë Rusia, Franca dheAnglia. Këto shtete e konsideroninqeverinë e Ismail Qemalit, si "fëm-ijë të paligjshëm të diplomacisëaustriake dhe italiane" .

Qeveria e Përkohshme e Vlorësnuk ishte dakord me vendimet eKonferencës së Londrës në raportme Shqipërinë, por ajo ishte edetyruar t'i zbatonte ato, ndaj ekonsideroi detyrë imediate tëluftonte për vendosjen e kontrollittë saj në të gjithë atë territor të njo-hur si Shqipëri prej kësaj Konfer-ence. Por edhe kjo detyrë nuk ishtee lehtë. Vetëm një pjesë e vogël rrethVlorës dhe Beratit i bindej qever-isë së Vlorës, pjesa më e madhe eShqipërisë së Jugut mbahej ende epushtuar prej ushtrisë greke, Sh-kodra...

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15vijon në faqen 14-15

Prof. DrProf. DrProf. DrProf. DrProf. Dr. V. V. V. V. Valentina Dukaalentina Dukaalentina Dukaalentina Dukaalentina Duka

HasslerHasslerHasslerHasslerHassler,,,,, p p p p përpjekjetërpjekjetërpjekjetërpjekjetërpjekjetpër të sjellë në Shqipëripër të sjellë në Shqipëripër të sjellë në Shqipëripër të sjellë në Shqipëripër të sjellë në Shqipëriarmët e Skënderbeutarmët e Skënderbeutarmët e Skënderbeutarmët e Skënderbeutarmët e Skënderbeut

Dokumentet e Dokumentet e Dokumentet e Dokumentet e Dokumentet e Arkivit të shtetit, qëArkivit të shtetit, qëArkivit të shtetit, qëArkivit të shtetit, qëArkivit të shtetit, qëzbulojnë tentativën për të sjellë nëzbulojnë tentativën për të sjellë nëzbulojnë tentativën për të sjellë nëzbulojnë tentativën për të sjellë nëzbulojnë tentativën për të sjellë në

Shqipërinë e 1924-ës, armët e Skënderbeut.Shqipërinë e 1924-ës, armët e Skënderbeut.Shqipërinë e 1924-ës, armët e Skënderbeut.Shqipërinë e 1924-ës, armët e Skënderbeut.Shqipërinë e 1924-ës, armët e Skënderbeut.Nga propozimi i kapitenit Hassler tekNga propozimi i kapitenit Hassler tekNga propozimi i kapitenit Hassler tekNga propozimi i kapitenit Hassler tekNga propozimi i kapitenit Hassler tek

letërkëmbimet e mëvonshme…letërkëmbimet e mëvonshme…letërkëmbimet e mëvonshme…letërkëmbimet e mëvonshme…letërkëmbimet e mëvonshme…

Kapiteni HubertHässler, njëkohësish edhe inxhinier,

ishte një njeri tepër i prak-tik. Nga ato që kishte dëg-jar dhe që kishte lexuar nështyp, e kuptoi menjëherëdobësinë e madhe të sh-qiptarëve për të patur nëmuzeumet e tyre armët eSkënderbeut. I nisur ngaideja e mundësimit mendoita bënte një përpjekje. Psejo, kur të tjerë të paraqitursi princa, apo pasardhës tësajuar, apo të vërtetë tëSkënderbeut pretendoninmbretërinë? Kështu ai i uvu punës për të sjellë nëShqipëri armët e Skënder-beut. Gjithësesi synimi i tijishte shumë më modest dheme gjasa për tu pranuar.

Fillimisht ai u paraqit nëMinistrinë e Punëve të Jas-htme, ku bëri një propozim.Se si shkoi kjo punë, kupto-het lehtësisht në se do të lex-ohet një shkresë që Minis-tria i dërgon kosullatës sh-qiprate në Vienë, e që ruhetnë Arkivin e Shtetit. Ja se«farë shkruan:.“MINISTRIA E PUNEVETTË JASHTMEProt. Nr. E. II- 2029/ISHKURTIMMbi armet e Skenderbeutqe ndodhen neVjenPërKonsullatëVjeneNisur më: 19. VII. 24 Tiranë, më 16- VII 1924Zoti Konsull,Disa ditë ma pare ardhi nëMinistri Zoti Ing. Hässler icili na tha se...

Frederik StamatiFrederik StamatiFrederik StamatiFrederik StamatiFrederik Stamati Elen! Është një marrëzi! Pse po qan?Nuk ka gjë që të

bëhet dhe të mos zhbëhet.Unë jam ende i lirë e edheti do të jesh e tillë." Epërqafoi. Fytyra e saj ish-te si një lule e lagur ngaprekja e buzëve të tij,ndërsa gjithë tmerret etyre të kota po treteshinsi fantazma në agim. Evetmja gjë që e habiste nëato çaste ishte qëndriminë këmbë për pesë minu-ta për të diskutuar me tënga njëri skaj i dhomës nëtjetrin, ndërsa po tëprekeshin, gjithçka thjesh-tohej…. Këto janë pakrreshta nga romani i EdithWharton "Mosha e pafajë-sisë", botuar në shqip nga"Pegi” me përkthiminmbreslënës të Amik Ka-soruhos.

Nëse do ta përshkru-anim me një fjali, ky romanështë përshkrimi i gjallë idramës së një njeriu tëpërçarë midis pasionit të tijdhe nderit, familjes e pre-sionit shoqëror.

"Mosha e pafajësisë"është romani i 12-të iEdith Wharton, i botuarnë 1920. Romani fitoiçmimin "Pulitzer" në 1921dhe u konsiderua për njëkohë të gjatë si "ndjesa" qëshkrimtarja i kërkoi sho-qërisë amerikane për lib-rin e saj të mëparshëm"The House of Mirth".

* * *Historia e romanit

"Mosha e pafajësisë"përqendrohet rreth jetës sënjë çifti të sapofejuar tëshoqërisë së lartë nju-jorkeze. Një grua..

Edith WhartonEdith WhartonEdith WhartonEdith WhartonEdith WhartonKasoruho sjell në shqipKasoruho sjell në shqipKasoruho sjell në shqipKasoruho sjell në shqipKasoruho sjell në shqip"Moshën e pafajësisë""Moshën e pafajësisë""Moshën e pafajësisë""Moshën e pafajësisë""Moshën e pafajësisë"

Ky roman i Edith WhartonKy roman i Edith WhartonKy roman i Edith WhartonKy roman i Edith WhartonKy roman i Edith Whartonështë përshkrimi i gjallë iështë përshkrimi i gjallë iështë përshkrimi i gjallë iështë përshkrimi i gjallë iështë përshkrimi i gjallë i

dramës së një njeriu të përçarëdramës së një njeriu të përçarëdramës së një njeriu të përçarëdramës së një njeriu të përçarëdramës së një njeriu të përçarëmidis pasionit të tij dhe nderit,midis pasionit të tij dhe nderit,midis pasionit të tij dhe nderit,midis pasionit të tij dhe nderit,midis pasionit të tij dhe nderit,

familjes e presionit shoqërorfamiljes e presionit shoqërorfamiljes e presionit shoqërorfamiljes e presionit shoqërorfamiljes e presionit shoqëror

Festa në nder të ShënFesta në nder të ShënFesta në nder të ShënFesta në nder të ShënFesta në nder të ShënMërisë së KostandinopojësMërisë së KostandinopojësMërisë së KostandinopojësMërisë së KostandinopojësMërisë së Kostandinopojës

të ardhur nga Lindjatë ardhur nga Lindjatë ardhur nga Lindjatë ardhur nga Lindjatë ardhur nga LindjaE marta e javës së zbritjes së Shpirtit të ShenjtëE marta e javës së zbritjes së Shpirtit të ShenjtëE marta e javës së zbritjes së Shpirtit të ShenjtëE marta e javës së zbritjes së Shpirtit të ShenjtëE marta e javës së zbritjes së Shpirtit të Shenjtëdhe e marta e dytë e muajit gusht janë dy datadhe e marta e dytë e muajit gusht janë dy datadhe e marta e dytë e muajit gusht janë dy datadhe e marta e dytë e muajit gusht janë dy datadhe e marta e dytë e muajit gusht janë dy datashumë të rëndësishme për këtë popull shumë tëshumë të rëndësishme për këtë popull shumë tëshumë të rëndësishme për këtë popull shumë tëshumë të rëndësishme për këtë popull shumë tëshumë të rëndësishme për këtë popull shumë tëdevotshëm ndaj Shën Mërisë së Kostandinopojësdevotshëm ndaj Shën Mërisë së Kostandinopojësdevotshëm ndaj Shën Mërisë së Kostandinopojësdevotshëm ndaj Shën Mërisë së Kostandinopojësdevotshëm ndaj Shën Mërisë së Kostandinopojës

Në foto:IsmailQemali

○ ○ ○ ○

faqe 16-17faqe 16-17faqe 16-17faqe 16-17faqe 16-17○ ○ ○ ○

faqe 19faqe 19faqe 19faqe 19faqe 19○ ○ ○ ○

faqe 20faqe 20faqe 20faqe 20faqe 20

allegato a Basilicata Mezzogiorno inserto di Basilicatanet.it Reg N° 268/1999 Tribunale di Potenza. Editore: Regione Basilicata - Via V. Verrastro - 85100 Potenza. Direttore: Giovanni Rivelli

www.shqiptarja.com E diel, 23 shtator 201214

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom HISTORI100 100 100 100 100 VJETORIVJETORIVJETORIVJETORIVJETORI PPPPPAAAAAVVVVVARËSIAARËSIAARËSIAARËSIAARËSIA

ISMAIL QEMALIPse e dha dorëheqjennga Qeveria e Vlorës

Prof. DrProf. DrProf. DrProf. DrProf. Dr. V. V. V. V. Valentina Dukaalentina Dukaalentina Dukaalentina Dukaalentina Duka

Qeveria e Vlorës, molla e sherrit të Ismail Qemalit me KomisioninQeveria e Vlorës, molla e sherrit të Ismail Qemalit me KomisioninQeveria e Vlorës, molla e sherrit të Ismail Qemalit me KomisioninQeveria e Vlorës, molla e sherrit të Ismail Qemalit me KomisioninQeveria e Vlorës, molla e sherrit të Ismail Qemalit me KomisioninNdërkombëtar të Kontrollit. Marrëveshjet me austriakët në këmbimNdërkombëtar të Kontrollit. Marrëveshjet me austriakët në këmbimNdërkombëtar të Kontrollit. Marrëveshjet me austriakët në këmbimNdërkombëtar të Kontrollit. Marrëveshjet me austriakët në këmbimNdërkombëtar të Kontrollit. Marrëveshjet me austriakët në këmbim

të njohjes së saj. Ttë njohjes së saj. Ttë njohjes së saj. Ttë njohjes së saj. Ttë njohjes së saj. Tradhtitë brenda kabinetit të qeverisë së reradhtitë brenda kabinetit të qeverisë së reradhtitë brenda kabinetit të qeverisë së reradhtitë brenda kabinetit të qeverisë së reradhtitë brenda kabinetit të qeverisë së re

PërplasjetPas rreth dy javë diskutimesh tëzjarrta në mbledhjet e përditshmetë KNK, më 27 tetor 1913,përfaqësuesit e Bllokut Qendror nëtë, si ai austriak dhe gjerman poredhe përfaqësuesi italian (Italiaakoma ishte e pa pozicionuarplotësisht në këtë kohë në raportme blloqet e krijuara), kur panë sevendimet e mëparshme tëKomisionit për mënyrën epërzgjedhjes së delegatit shqiptarnuk po funksiononin dhe debatetshterpe po vazhdonin, propozuanidenë e re të përzgjedhjes së tijnga KNK-ja, me kusht që kjo efundit të mos kundërshtonteemërimin si përfaqësues iShqipërisë në KNK të Myfit BejLibohovës, Ministër i Punëve tëJashtme në Qeverinë e Vlorës

Në foto:IsmailQemali

...ndodhej nën një administrimndërkombëtar, Shqipëria e Veriut ishtenën sundimin e bajraktarëve të Veriut,ndërsa pas 12 tetor 1913, Shqipëria e Mes-me bie në duart e Esat Toptanit i cili shpal-li në Durrës formimin e Pleqësisë së Sh-qipërisë së Mesme.

Pavarësisht nga disa përparime tëqeverisë së Vlorës, tërësia e rrethanavetë vështira ofroi një truall pjellor për pro-pagandën armiqësore ndaj saj. Ismail Qe-mali, i thyer në moshe, çka e pengonte tëvepronte me guxim dhe vendosmëri, nëpërgjithësi nuk gëzonte mbështetjen ekrahinave të Shqipërisë së Mesme dhe tëVeriut. Në këto rrethana të vështira përtë, arritën në Shqipëri në tetor të vitit1913, komisionet ndërkombëtare, të cak-tuara nga Konferenca e Ambasadorëve eLondrës për të realizuar në terrenin realshqiptar vendimet e kësaj konference.

Komisioni i përcaktimit të KufiritJugor e filloi punën në Manastir, ai i Ku-firit Verior në Shkodër dhe KomisioniNdërkombëtar i Kontrollit në Vlorë. Qënë mbledhjet e para komisionet u bënëarenë e një lufte të ashpër midis përfaqë-sueseve të Bllokut Qendror dhe të atyretë Antantës, qëndrime shpesh të kundër-ta në raport me të ardhmen e Shqipërisë.

Ardhjen e Komisionit Ndërkombëtar tëKontrollit (KNK) në Vlorë, që sipas ven-dimeve të Konferencës së Londrës të 29korrikut 1913, do të mbikëqyrte veprim-tarinë e administratës civile dhe asaj fi-nanciare të Shqipërisë e që do të përbëhejnga delegatët që do të përfaqësonin gjas-htë Fuqitë e Mëdha, si dhe prej një dele-gati që do të përfaqësonte Shqipërinë,qeveria e Vlorës realisht nuk e priti mirë,sepse ajo shikonte tek ky institucion sfi-dantin e vet më të fuqishëm.

Prapaskenat e KomisionitNdërkombëtar të Kontrollit

Çështja kryesore e cila u kthye në njëmollë sherri midis KNK-së dhe IsmailQemalit, duke filluar nga tetori i 1913 dheqë vazhdoi deri sa ai dha dorëheqjen, ish-te çështja e legjitimiteti kombëtar tëqeverisë së Vlorës

Më 16 tetor 1913, pasi arritën në Vlorë,të gjashtë përfaqësuesit e KomisionitNdërkombëtar të Kontrollit, pra përfaqë-suesi anglez, austriak, gjerman, italian,francez dhe ai rus, u mblodhën në ambi-entet e bashkisë së qytetit, pa e informuarzyrtarisht Ismail Qemalin, për të zhvillu-ar mbledhjen e parë të tij. Pasi u morënvesh për mënyrën e drejtimi të Komision-it (me rotacion mujor sipas rendit alfabe-tik të shteteve pjesëmarrëse në të) dele-gati italian, ngriti çështjen delikate të njo-hjes formale të qeverisë së Vlorës nga anae Komisionit. Ndërsa përfaqësuesi austri-ak, kërkoi që ata t´i drejtoheshin me anëtë një letre Ismail Qemalit, ku t`i bëninme dije fillimin nga puna të Komisionit,si dhe t`i kërkonin atij emërimin e dele-gatit shqiptar në KNK . Kjo kërkesë e për-faqësuesit austriak shkaktoi tërmet nëmbledhje. Delegati anglez, Hari Lemb,theksonte se ata nuk mund ta njihninqeverinë e Ismail Qemalit si autoritet ko-mbëtar, sepse sipas tij, pushteti i saj ish-te gjeografikisht dhe politikisht i kufizuar

dhe si e tillë nuk mund të kishte të drejtëtë zgjidhte delegatin shqiptar i cili izgjedhur prej saj, nuk do të përfaqësontegjithë shqiptarët .

Me anë të një telegrami, përfaqësuesianglez në KNK, drejtuar ministrit të jas-htëm anglez Sër Eduart Grejit, nga Vloramë 19 tetor 1913, i bënte me dije se pa-varësisht nga kërkesa e përfaqësuesit aus-triak në KNK, për ta njohur qeverinë eVlorës si qeveri kombëtare, unë si përfaqë-suesi i Anglisë, por edhe përfaqësuesit eFrancës dhe Rusisë mendonin se Qeveriae Vlorës mund të njihej vetëm si një au-toritet lokal me të njëjtin status që duhejtë siguronin edhe autoritetet e tjera lokaletë Shqipërisë së Jugut, Veriut dhe asaj tëMesme. Greji në përgjigjen e tij shprehej" Jam dakord me ju në çështjen e njohjessë Qeverisë Provizore".

Në këto kushte, pasi nuk u morën veshpër çështjen e njohjes së qeverisë së Vlorëssi autoritet kombëtar, anëtarët e Komi-sionit vendosën që delegati shqiptar nëKNK të zgjidhej nga vetë ky institucion icili do të seleksiononte një nga gjashtëemrat që autoritetet lokale në Vlorë, Dur-rës dhe Shkodër do ti dërgonin atij. Nëqoftë se kjo metodë nuk do të funksionon-te atëherë u vendos me këmbëngulje tëanëtarit austriak, që t´i mbetej QeverisëProvizore të Ismail Qemalit të propozon-te kandidaturën.

Në fakt sipas Lembit, pra përfaqësuesitanglez në Komision, qeveria Austriakedëshironte që si përfaqësues i Shqipërisënë KNK të ishte Syrja Bej Vlora politikani njohur i kësaj kohe, vëllai i ish Vezirit tëMadh të Perandorisë Osmane në vitet1903-1908, Ferid Pashë Vlora, ndërsaEqerem Bej Libohova përfaqësues edhe kyaktiv i elitës politike shqiptare të kohës,të zgjidhej Guvernator i Shkodrës, njëçështje tjetër kjo e diskutueshme nëmbledhjet e KNK-së, në raport me kompe-tencat e qeverisë së Ismail Qemalit. HariLembi, mendonte gjithashtu se, IsmailQemali, personalisht nuk i mbështestekandidaturat e mësipërme, sepse i shikon-te ata si rivalë politikë, por pranimi i tyreishte pjesë e një marrëveshje të tij meqeverinë austriake në këmbim të njohjes

së qeverisë së Vlorës si qeveri kombëtare.

Si e tradhtuan MyfitBej Libohova dhe Syrja Vlora

Në vazhdim të diskutimeve të përdit-shme të KNK-së për çështjet e përmen-dura më sipër, në mbështetje të idesë sëshumicës së anëtarëve të tij për mosnjo-hjen si qeveri kombëtare të qeverisë sëVlorës dhe as të përzgjedhjes së delegatitshqiptar prej saj, u ekspozua edhe EsatToptani i cili lëvizi fuqishëm politikishtdhe diplomatikisht. Lëvizjet e tij bile edheushtarake për të shkëputur zona sh-qiptare nga influenca e qeverisë së Vlorës,si dhe lidhja e më e madhe e Ismail Qe-malit me qeverinë austriake, bëri që për-faqësuesi italian në KNK, ndryshe nga mëparë, të shfaqte shenja lëkundjeje dhe tëishte më shumë kundër se sa pro dhëniessë statusit kombëtar qeverisë së Vlorës.

Pas rreth dy javë diskutimesh të zjarr-ta në mbledhjet e përditshme të KNK, më27 tetor 1913, përfaqësuesit e BllokutQendror në të, si ai austriak dhe gjermanpor edhe përfaqësuesi italian (Italia ako-ma ishte e pa pozicionuar plotësisht nëkëtë kohë në raport me blloqet e krijua-ra), kur panë se vendimet e mëparshmetë Komisionit për mënyrën e përzgjedhjessë delegatit shqiptar nuk po funksiononindhe debatet shterpe po vazhdonin, propo-zuan idenë e re të përzgjedhjes së tij ngaKNK-ja, me kusht që kjo e fundit të moskundërshtonte emërimin si përfaqësues iShqipërisë në KNK të Myfit Bej Libohovës,Ministër i Punëve të Jashtme në Qever-inë e Vlorës.

Delegatët e Antantës në Komision sipërfaqësuesi anglez, francez dhe rus, nuki kënaqi kandidatura e Libohovës, sepsesipas tyre, pavarësisht se ai ishte një njerii shkolluar dhe fliste shumë mirëfrëngjisht, ishte ministër i qeverisë sëVlorës, çka do të zemëronte autoritetet etjera lokale, dhe jo vetëm kaq, por ai kon-siderohej prej tyre edhe si agjent i paguari Austrisë. Por për shkak të zgjatjes sëprocesit të përzgjedhjes së delegatit sh-qiptar, si dhe frika nga propozimi i ndonjëalternative më të keqe në raport me in-teresat e tyre në Shqipëri, përfaqësuesit eAntantës në KNK, u detyruan të prano-nin propozimin e mësipërm. Vendimin për-fundimtar për zgjedhjen e Myfit Libohovëssi delegatin shqiptar në KNK, Komisionie mori më 30 tetor 1913, pasi përfaqësuesite gjashtë Fuqive të Mëdha në të, u kon-

vijon nga faqja 13

SHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom 15www.shqiptarja.comE diel, 23 shtator 2012SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI HISTORI

Në foto:Porti iDurrësitmë 1913Foto: DeLongh

Në foto:1-Vjetorii shpalljessëPavarësisë

sultuan dhe siguruan miratimin e qever-ive respektive.

Nga dokumentet angleze që kemi kon-sultuar, kuptohet qartë gjithashtu se kan-didatura e Libohovës si delegat i shtatë iKNK-së, nuk është mirëpritur nga shumënacionalistë shqiptarë bile edhe nga vetëIsmail Qemali. Kur atij ju komunikua ven-dimi i KNK-së për përzgjedhjen e Libo-hovës si përfaqësuesi i Shqipërisë në të,nga presidenti i radhës i KNK-së ai i ish-te përgjigjur " Si do qoftë nuk kam rrugëtjetër veç se ta pranoj" .

Arsyeja kryesore që i çoi austriakët tëzgjidhnin Myfit Libohovën, si anëtar tëKNK-së, duke hequr dorë edhe nga më ipreferuari i tyre Syrja Bej Vlora, të cilitpër të mos i mbetur qejfi i akorduan nëkëtë kohë dekoratën më të lartë të shtetittë tyre " Urdhrin e Franc Jozefit", sipas tëgjitha gjasave mendonin anglezët, ishtefakti se Libohova, mund të shërbente edhesi një udhë lidhës midis Ismal Qemalit dheEsat Toptanit dy nga politikanët më meinfluencë të kohës, pavarësisht se për ar-sye që nuk janë objekti ynë i studimit atanuk u pajtuam më kurrë.

Përveç mënyrës së zgjedhjes së dele-gatit shqiptar në KNK, mosmarrëveshjete saj dhe sidomos të krahut të Antantësnë të, me Ismail Qemalin, ishin edhe përçështje të tjera të cilat u diskutuan gjerë-sisht në mbledhjet e Komisionit. Një ngaato çështje, ishte fakti që kishte të bënteme qeverisjen e Shkodrës, e ndodhur nëndrejtimin e forcave ushtarake ndërko-mbëtare që pas largimit të ushtarëvemalazezë. Debate të mëdha në Komisionpati për faktin se kush do të emëronteguvernatorin civil të qytetit të Shkodrëse pa përcaktuar mirë në vendimet e Kon-ferencës së Londrës, kompetencë që Ko-misioni përsëri vendosi të mos ia linte Is-mail Qemalit, për të njëjtën arsye se ainuk dëshironte ta konsideronte qeverinëe tij si qeveri kombëtare shqiptare.

Debate ne mbledhjet e gjata të KNK-së pati edhe për sa i takon organizimit tëforcave ushtarake shqiptare. MeqenëseSuedia, që ishte rekomanduar nga Kon-ferenca e Londrës, nuk pranoi të merrejme organizimin e forcave ushtarake sh-qiptare, organizimi i saj iu besuaoficerëve holandezë. Delegati austriak nëKomision, kërkoi që oficerët holandezë tëvendoseshin nën komandën e Ministrisësë Luftës të qeverisë së Ismail Qemalit,propozim i cili nuk u pranua sidomos ngapërfaqësuesit anglezë, francezë dhe rusënë Komision.

Korrespodenca meLembin dhe Grejin

Në një korrespodencë të Lembit meGreijn më 2 nëntor 1913 , theksohej fak-ti se xhandarmëria shqiptare nuk do tëfunksiononte vetëm në Vlorë por edhe nëDurrës, Shkodër dhe pastaj në të gjithëvendin, si e tillë ajo nuk mund të ishtenën sovranitetin e qeverisë së Ismail Qe-malit e cila qeveriste vetëm në njëtrekëndësh shumë të kufizuar të terri-torit shqiptar. Arsyeja e dytë, sipas dele-gatit anglez, lidhej edhe me faktin tjetërshumë të rëndësishëm se Ministër iLuftës i qeverisë së Vlorës ishte MehmetPashë Tetova i cili së bashku me HasanPrishtinën ndodheshin në qeveri "për tëkrijuar përshtypjen se ajo kishte edhembështetjen e shqiptarëve të Kosovës",fakt që sipas delegatit anglez, e komp-likonte akoma më shumë situatën.

Në këto rrethana jo vetëm përfaqësue-si anglez por edhe delegatët e tjerë që për-faqësonin vendet e Antantës, si ai francezdhe rus, propozonin krijimin e një depar-tamenti të pavarur i cili do të drejtontenën garancinë e KNK-së, xhandarmërinëshqiptare deri sa të vinte princi në Sh-qipëri. Në dhjetor të vitit 1913 filluan tëkrijohen repartet e para të xhan-

darmërisë shqiptare të cilat sipas ven-dimit të Komisionit u vendosën nëndrejtimin e tij.

Çështje tjetër që u diskutua gjatë nëmbledhjet e KNK-së ishte edhe mar-rëveshja që qeveria e Vlorës nënshkroime dy banka të huaja një vjeneze dhe njëitaliane, më 4 tetor 1914, për krijimin eBankës Kombëtare Shqiptare.

Me gjithë përpjekjet e palëve nënshk-ruese, Banka nuk u konkretizua. Kriji-mi i saj u kundërshtua si nga rrethe tëndryshme brenda vendit, të nisur nga in-teresa kombëtarë por edhe ekonomikë,ashtu edhe nga fuqitë e Antantës të për-faqësuara secila prej tyre në KNK, të cilatkërkonin që Shqipëria të mos ishte nënkontrollin financiar vetëm të dy shtetevetë huaja, por të 6 Fuqive të Mëdha ashtusiç ishte vendosur në Konferencën e Am-basadorëve. Përfaqësuesit anglez,francez dhe rus në KNK, kërkuan kr-ijimin e një banke ku gjashtë Fuqitë eMëdha të përfaqësoheshin me kapitaletë barabarta.

Edhe vetë Ismail Qemail ishte skep-tik ndaj iniciativës austro-italiane për kr-ijimin e Bankës Shqiptare, iniciativë qëu mbështet fuqishëm edhe për arsye per-sonale nga Libohova në mbledhjet e Ko-misionit. Në një takim konfidencial të Is-mail Qemalit me përfaqësuesin anglez ,francez dhe rus në Komision, në shtëpinëe tij më 5 nëntor 1913, takim i kërkuarnga këta të fundit për t íu ankuar atijpër ekzistencën e këshilltarëve austriakëdhe italianë në kabinetin e tij, e cila për-bënte shkelje të vendimeve të Konfer-encës së Ambasadorëve, Is-mail Qemali, jo vetëm që ikishte dhënë atyre një ko-pje në gjuhën frënge të mar-rëveshjes së bankës, por si-pas Lembit, në mënyrë tësinqertë i kishte shprehurshqetësimin e tij për të mosu bërë viktimë e monopolittë ndonjë fuqie të vetmeEvropiane ( fjala ishte përAustrinë dhe Italinë V.D).

Grindja e Ismail Qemalitme qeverinë italiane për

Portin e DurrësitNë këtë kontekst duhet

të shpjegohet gjithashtuedhe qëndrimi negativ i Is-mail Qemalit ndaj kërke-save të qeverisë Italiane përt´ja dhënë në koncesion fir-

mave italiane Portin e Durrësit, Vlorësdhe të Sarandës, qëndrime këto që e çuanIsmail Qemalin në humbjen e mbësh-tetjes së Italisë por edhe të Austrisë, Tëdyja qeveritë së bashku filluan të komplo-tonin ndaj tij dhe jo vetëm kaq, por edhetë mendonin ta detyronin të dilte në pen-sion duke projektuar krijimin e një qev-erie të re nën drejtimin e Omer PashëVrionit( latifondist nga Fieri) së bashkume Esat Pashë Toptanin.

Por duke filluar nga mesi i nën-torit, Ismail Qemali, nuk e kishte shumëtë qëndrueshme situatën edhe brendakabinet i tij. Dikush po kontribuonte përta minuar atë edhe nga brenda. Myfit Li-bohova ish ministër i jashtëm i qeverisësë tij, u largua për të zënë vendin e dele-gatit shqiptar në KNK, Hasan Prishti-na, ministër i Bujqësisë dhe Lef Nosi min-istër i Post-Telegrafëve ishin larguar ngaVlora dhe vendosur në veri në pritje tëndonjë pozicioni të ri politik pas ardhjessë princit. Ajo që e dëmtoi më shumëqeverisjen e tij ishte largimi për "arsyefamiljare" i Vehdi Dibrës kryetar i Pleqë-sisë së dalë nga Kuvendi i Vlorës, njerime shumë influencë në Shqipërinë veril-indore. Pas disa javësh edhe Mehmetpashë Drralla, Ministër i Luftës, një ngamë besnikët e tij, ishte larguar nga Vlo-ra për tu vendosur edhe ky tashmë nëDurrës në pritje të princit dhe të koali-cioneve të reja politike. Kjo situatë e vësh-tirë si brenda qeverisë ashtu edhe jashtësaj e çoi Ismail Qemalin ta konsideronteseriozisht, në nëntor 1913, idenë edorëheqjes. Në fakt ai u këshillua nga

Lemb, përfaqësuesi anglez në KNK, qëtë mos e hidhte këtë hap i detyruar ngandonjë presion i brendshëm apo edhe ngandonjë anëtar i veçuar i Fuqive të Mëdha,pa u konsultuar me KNK-në.

Si ia zbuluan Ismail Qemalitkomplotin me turqit

I ndodhur në mes të dy zjarreve, nganjëra anë largimet e një pas njëshme tëministrave me influencë nga qeveri etij,dhe zëvendësimi i tyre i detyruar menjerëz anonimë, humbja e mbështetjesItaliane dhe sidomos të aleatit strategjiksiç ishte Austria, mungesa e mbështetjestë shteteve të Antantës, bënë që IsmailQemali ta konsideronte seriozishtlidhjen me aleancës turko-bullgare. Kjoaleancë që ishte krijuar pas përfundim-it të Konferencës së Ambasadorëve, ukundërvihej aleancave të tjera ballkan-ike si ato greko-serbe - malazeze.

Fillimisht, Ismail Qemali ishte skep-tik për seriozitetin dhe forcën e aleancësbullgare-turke, por pas bisedave dhepremtimeve të oficeri turk me origjinëshqiptare B.Grebeneja në emër të qever-isë xhonturke se në rast fitoreje do tënjihnin Shqipërinë e pavarur, së cilës dot'i rikthehej Kosova dhe Çamëria, paspremtimit se me ta do të ishte më e sig-urt karriera e tij politike, si dhe pas bise-dave me konsullin bullgar në Vlorë, pra-noi t'i lejonte qeverisë turke të sillte fshe-hurazi në Shqipëri armë dhe forca usht-arake të cilat do të përdoreshin kundërSerbisë. Kjo marrëveshje nuk mbeti efshehtë. KNK-ja, e informuar nga agjentëte saj, por edhe nga kundërshtarët politikëtë Ismail Qemalit, si Myfit Libohova dheSyrja Vlora, mori menjëherë masa për tëpenguar përhapjen e komplotit. Me zbu-limin e komplotit, qeveria e Vlorës morishumë kredite negative, si në arenën ebrendshme, ashtu edhe në atë të jashtme.Kjo e detyroi Ismail Qemalin të jeptedorëheqjen më 22 janar 1914. Pas ditën ekësaj dite, ai u thirr në zyrat e KNK dhe iukomunikua në emër të Fuqive të Mëdhapranimi formal i kësaj dorëheqjeje. Medorëheqjen e tij, KNK-ja e suprimoi krejtë-sisht qeverinë e Vlorës dhe në vend të sajkrijoi një drejtori të përgjithshme me ko-mpetenca të kufizuara.

Shënim:(Titujt dhe mestitujt janë redaksionalë.

Titulli në origjinal është "Ismail Qemali dheinstitucionet ndërkombëtare që vepronin nëShqipëri gjatë vitit 1913")

www.shqiptarja.com E diel, 23 shtator 201216

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom ARKIVDDDDDOKUMENTETOKUMENTETOKUMENTETOKUMENTETOKUMENTET R R R R RELIKETELIKETELIKETELIKETELIKET

KAPITENI HUBERT HASSLERPërpjekjet për të sjellë në

Shqipëri armët e SkënderbeutFrederik StamatiFrederik StamatiFrederik StamatiFrederik StamatiFrederik Stamati

Kapiteni Hubert Hässler,njëkohësish edhe inxhinier,ishte një njeri tepër i prak-

tik. Nga ato që kishte dëgjar dheqë kishte lexuar në shtyp, e kup-toi menjëherë dobësinë e madhe tëshqiptarëve për të patur në muze-umet e tyre armët e Skënderbeut.I nisur nga ideja e mundësimitmendoi ta bënte një përpjekje. Psejo, kur të tjerë të paraqitur si prin-ca, apo pasardhës të sajuar, apo tëvërtetë të Skënderbeut pretendo-nin mbretërinë? Kështu ai i u vupunës për të sjellë në Shqipëriarmët e Skënderbeut. Gjithësesisynimi i tij ishte shumë më mod-est dhe me gjasa për tu pranuar.Fillimisht ai u paraqit në Minis-trinë e Punëve të Jashtme, ku bërinjë propozim. Se si shkoi kjo punë,kuptohet lehtësisht në se do të lex-ohet një shkresë që Ministria idërgon kosullatës shqiptare në Vi-enë, e që ruhet në Arkivin e Sh-tetit. Ja se «farë shkruan:.

“MINISTRIA E PUNEVET TËJASHTME

Prot. Nr. E. II- 2029/ISHKURTIMMbi armet e Skenderbeutqe ndodhen neVjenPërKonsullatëVjeneNisur më: 19. VII. 24 Tiranë, më 16- VII 1924Zoti Konsull,Disa ditë ma pare ardhi në Min-

istri Zoti Ing. Hässler i cili na thase paska posibilitet, jo gjendjenshpirtnore e zotnis, se….(nuk lex-ohet, F. S.)…. Qeveritari Austris,qe t’i dhurohen muzeumit Sh-qiptar Arma e Skenderbeut qigjenden ne thesarin Mbretnuer osene Muze te tjere.

Me duket se asht fjala per tricope shpata Elmi dhe sqyti. Krye-pari asht mire te njohim dokumen-tat q’i perkasin autektikenise teketyre armeve. Ne mundet te kemikopit e tyre ose nji shkurtim, julutem te na dergoni.

Te me shkrueni mendimin tuaj«’menyra qysh mund kryet kjopune.”

* * *Tre muaj më vonë Konsullata e

Shqipërisë në Vienë i dërgoi njëletër Sulejman Delvinës, në atëkohë ministër i jashtëm.

“Konsullata e ShqipnisëVjenë VIIIN 188/III (Reservat)Landë: Ad akt N. 1. II-2029/1,datë 19. VII. 1924Vjenë, më 20 Tetuer 1924ZotitSulejman Delvina,Ministër i Punvet të Jashtmenë Tiranë.Para pakë kohe u paraqit për

visitë urimi në zyrë t‘onë z. Ing.Kapiten Hubert Hässler. Ndër

tjera më foli edhe për hapat qikishte bânum deri tashti për nxjer-rjen e helmit e të dy shpatave tëheroit t’onë Skandërbegut, qi gjin-den në muze të këtushëm.

Mbassi shkresa e paraqitunprej të sipër përmendunit âsht eshkurtë e jo fort e kjartë, po e shoft’arsyeshme t’j’a bashkangjes nji

sqyrtim, ashtu si mas fjalimit qikam pasun gojas me të.

Ad N 1 e 2: Për nxjerrjen ehelmit e të dy shpatave tëSkanderbegut duhet nji ligjë. Kohapra qi kishte me ngjatë nxjerrjaâsht mjafi e gjatë; d.m.th. ajo kohëqi lypset për formimin e nji ligje.Pasë kësaj qeverija e Austrisë për

paraqitjen e kësaj ligje kërkon dokondita qi kapërcejn kuptimin eshkresës dërgue prej Z. s’J. medatë 19. VII. 1924 N E-II 2092/I;d.m.th. insigniet nuk do të jenë nji“dhuratë”, porse do të kenë ballasedhe prej anës s’onë nji shpërblimsi falje nderi.

Z. Ing. Hässler ka paraqit si fal-

je nderi pa u lidh aspak- (vetëm simendim) këto sende:

1)Nji «mim në pare ari sa pes-hon helmi i Skandërbegut. Tuekenë qi helmi peshon 2-3 kg. ky«mim âsht prej 6000-10000 Fr. ar.

2)nji kon«esjon për eksportim tëduhanit jashtë Shqipnisë apondonji kon«esjon tjetër kështu qitë ngjallen përsëri marrëdhânjettregtare ndërmjet t’Austrisë e tëShqipnisë.-

Tue marrë para sysh rândësinëe madhe qi kanë për kombin t’onëinsigniet e Skandërbegut, mue pri-vatisht- sado qi gjindena në njikrisë financjare, kondita e parënuk më duket e rândë.

Për konditën e dytë, monopolipër të cilin flet Z. Hässler, mbasfjalve të tija paraqitet kështu: njishoqni austriake me pasë në Sh-qipni nji monopol exportacioni përduhan kështu qi këjo shoqni tëmundet me e mbyll nevojën qi karegjia e Austrisë për duhan.

Fjala monopol ka në vedi njikuptim qi exportacjoni për shoqn-ina të tjera apo për privatë dot’ishte fare i ndalun.

Për këtë nuk jam në gjendje mei parapa të mirat e të këqijat, qimund të rrjedhin për vendin t’onëprej këti monopoli exportacjoni,vetëm jam i mendimit qi po kje sedâmet janë të mëdhaja për vendin

Prej dokumentave duketPrej dokumentave duketPrej dokumentave duketPrej dokumentave duketPrej dokumentave duketqartas se më 1578 armët eqartas se më 1578 armët eqartas se më 1578 armët eqartas se më 1578 armët eqartas se më 1578 armët eSkanderbegut arqidukuSkanderbegut arqidukuSkanderbegut arqidukuSkanderbegut arqidukuSkanderbegut arqidukuFerdinandi i TFerdinandi i TFerdinandi i TFerdinandi i TFerdinandi i Tirolit apo iirolit apo iirolit apo iirolit apo iirolit apo ika ble apo i ja kanë falë.ka ble apo i ja kanë falë.ka ble apo i ja kanë falë.ka ble apo i ja kanë falë.ka ble apo i ja kanë falë.Ky ka qenë në atë kohë njëKy ka qenë në atë kohë njëKy ka qenë në atë kohë njëKy ka qenë në atë kohë njëKy ka qenë në atë kohë njëpërmbledhës i armëve…përmbledhës i armëve…përmbledhës i armëve…përmbledhës i armëve…përmbledhës i armëve…Sa për posibilitetin e faljesSa për posibilitetin e faljesSa për posibilitetin e faljesSa për posibilitetin e faljesSa për posibilitetin e faljestë armëve muzeut tonë mëtë armëve muzeut tonë mëtë armëve muzeut tonë mëtë armëve muzeut tonë mëtë armëve muzeut tonë mëduket mjaft i randë, poduket mjaft i randë, poduket mjaft i randë, poduket mjaft i randë, poduket mjaft i randë, posido qoftë unë mbassisido qoftë unë mbassisido qoftë unë mbassisido qoftë unë mbassisido qoftë unë mbassikur…(këtu vjen një pjesëkur…(këtu vjen një pjesëkur…(këtu vjen një pjesëkur…(këtu vjen një pjesëkur…(këtu vjen një pjesëqë nuk mund të lexohet, Fqë nuk mund të lexohet, Fqë nuk mund të lexohet, Fqë nuk mund të lexohet, Fqë nuk mund të lexohet, F.....S.)…kët punë kam meS.)…kët punë kam meS.)…kët punë kam meS.)…kët punë kam meS.)…kët punë kam meshkruemun përmbishkruemun përmbishkruemun përmbishkruemun përmbishkruemun përmbimënyrën se qysh munt tëmënyrën se qysh munt tëmënyrën se qysh munt tëmënyrën se qysh munt tëmënyrën se qysh munt tëprovohet këjo punëprovohet këjo punëprovohet këjo punëprovohet këjo punëprovohet këjo punë

Në foto: Armet e Skenderbeut, fotografuar nga autori i shkrimit Frederik Stamati

SHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom 17www.shqiptarja.comE diel, 23 shtator 2012SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI REPLIKE

Cel. 0696070651

Çdo të premte Lounge Bar,me çmime 200L Lounge Drink,Çdo të shtune Karaoke Nightme Kelly, Blerina dhe Graciela

Çdo ditë një menu e pasurme gatime shtepie dhe Italiane.

Çdo ditë Menu ofertë 500L-ku është e përfshirë një pjatë e parë,

pjatë mishi ose gatime shtëpie, dhe një pije.

Catering të shpejtë në shtëpinë tuaj

RRUGA "MUSTAFA MATOHITI",PËRBALLË PALLATIT ME BIRRILA

t’onë, mos t’i jepet nji përgjigjenegative, porse t’i paraqitet nji of-ert në nji formë tjetër apo ndonjikon«esjon tjetër, kështu qi edheprej anës s’onë të tregohet «iltasdishiri me i njallë marrëdhanjettregtare e politike, kështu qi mar-rëveshtja për të nxjerrunit e insig-nevet të Skanderbegut të rrijëgjithnji në kâmbë.

Ad N 3. Prej anës së qeverisë, evetëm Shqipnisë në shej miqsie,mos të kalojn në ndonji kohë «qetsienë duer private, apo në ndonji vendtë huej.- Për këtë jam gjegjë z.Hässler se këto insigne do tumbashin si nji gjâ shejte në të cilats’do guzojë kurrkush me vû dorë.

Pra mendimi âsht qi për rojën etyne t’ishte nji vend i posatshëm;si b. f. nji kapelë apo tyrbe, e jo nëmuseum kombtar.

Insignet e Skandërbegut lypsetqi të kenë për shtetin t’onë atërândësi të naltë e shejte të bash-kimit kombtar si ka b. f. Kunora eSh. Shtjefën përUngari apo“Kunora e Heku-rit” për Itali.

Ad 4: Për rojëne tyne do t’ishtemirë nji gardënderit e zgjedhunndër ushtarë mâtë zotët e mâ tëndërshmit.

Ad 5: Tue kenëqi në traktatin epaqit âsht e ndal-ueme të shpërdamit e thesarit tëmuzeut, e tue kenë qi ministrija ejashtme dro qi mos të krijohet medhânjen e helmit e të shpatavet tëSkanderbegut nji prejudicë, kësh-tu zyret administrative të muzeutjanë tue u këshillue për këtë punëe kanë shpresë me i kalue të tanëtë vështirat tue u bazue në rândës-inë e madhe qi kanë insignet eSkandërbegut për vendin tonë.

Ad 6: Për broshurën qi do tëshkruhet prej ronjësit (Custos) tëmuzeut, z. Drejtor Gross, jam vûnë marrë veshje me tê, po ky nukmujti edhe me m’i diftue shpenz-imet qi do t’u bâshin për këtëbroshyrë. Përve« kësaj âsht nevo-ja e nji shpërblimit të vogël përmundin e drejtorit në fjalë. Mbas-si të kem marrë prej ti njipërgjegje të fundit mbi këtë pikë,do të rapportoj pa vonesë.

Ad 7: Z. Hässler lutet prej anës

t’atyne zotnive me të cilët âsht nëmarrë veshtje, qi raporti mos tëdali jashtë qarkut të këshillitministruer, për arsye se në qoftëse u muer vesht prej qarqevetopozicjonare të qeverisë së kë-tushme, «eshtja mund të marri njirrjedhje qi mos të jetë në favort’onë.-

Ad 8: Vonesa e raportit të Z.Hässler rrjedh për arsye seKryeministri Dr. Seipel nuk ndod-hej këtu dhe sepse qeverija e kë-tushme ishte tepër e nxanun mevendimet qi ishin marrë në lidhjetë kombëvet,-

Ad 9: Z. Hässler gjindet në mar-rë veshtje të plotë me mue.

Mbas instrukcjoneve qi do tëmarr prej Z, s’J., Zoti Ministër, dotë bâj hapat të tjerë bashkë me Z.Hâssler për me i dhanë «ashtjes njipërfundim të mirë.-

Mbasi «eshtja paraqitet merândësi të posatshme, si ide tëbashkimit të plotë të kombit tonë,

rreth insignavet tëSkanderbegut, jami sigurtë se ndihmae Z. s’J., Zoti Min-istër, do të m’a le-htësojë, sa âsht emundun rrugën,për me j’a mrritëkëti qellimi shpejt.

Pranoni julutem, Zoti Min-istër, nderimet emija të posatshme.

Konsulli(Vula dhe firma)Bushati”

Këto dokumente janë të vetmitqë munda të gjej në Arkivin e Sh-tetit për nismën e kapitenitHässler, e cila merret me mend sesi përfundoi.

Por me sa duket, disa ditë për-para këtyre ngjarjeve, ka paturnjë tjetër përpjekje të disku-tueshme, e cila kuptohet nga njëletër e konsullit Pekmezi, drejtu-ar Ministrisë së Jashtme, lidhurme armët e Skënderbeut. Ai shk-ruan;

“Në qoftë se Ministrija e naltëmë nep lejë kam shpresë, se mun-dem me ja mbush mendjen zotitdrejtor, (është fjala për drejtorin eMuzeut të Armëve të Vienës, Dr.Gross. F. S.), për nji shpërblim tëvogël për me na ba aj vet nji raporttë gjatë përmbi dokumentat earmëvet të Skanderbegut qi ndod-hen në muzet të naltpermendun.

Prej dokumentave duket qar-tas se më 1578 armët e Skander-begut arqiduku Ferdinandi iTirolit apo i ka ble apo i ja kanëfalë. Ky ka qenë në atë kohë njëpërmbledhës i armëve…

Sa për posibilitetin e faljes tëarmëve muzeut tonë më duketmjaft i randë, po sido qoftë unëmbassi kur…(këtu vjen një pjesëqë nuk mund të lexohet, F.S.)…kët punë kam me shkruemunpërmbi mënyrën se qysh munt tëprovohet këjo punë.

Sod më të shumt e njerëzveKompetent nuk gjinden këtu.

Mbetet me nderKonsulli:Pekmezi” (firma)Të gjitha këto dokumente ndod-

hen në arkivin e Shtetit. Fondi151. Viti 1924. Dosja 448.

Këto dokumente janëtë vetmit që munda të

gjej në Arkivin eShtetit për nismën ekapitenit Hässler, e

cila merret me mendsesi përfundoi

FFFFFOTOTOTOTOTOTOTOTOTOT D D D D DOKUMENTOKUMENTOKUMENTOKUMENTOKUMENT

RASTI I LASGUSH PORADECIT

Edhe e shkrimtarët emëdhenj gabojnë….

Ariola PRIFTIAriola PRIFTIAriola PRIFTIAriola PRIFTIAriola PRIFTI

Ndërsa lexoja një shkrim tëgazetës Shqiptarja.com, në

suplemtin e saj Rilindasi, egza-ktësisht Nr. 32 të datës 12/08/2012. Titulli i saj ishte; NikollaNaço në pendën e Lasgushit.Monografia e rrallë për patriotinqë sakrifikoi për Shqipërinë.

Shkrim i shkruar prej LasgushPoradecit në Graz, 13.11.1931.Një fatos i veteranisë shqiptare:Fytyra Urdhëronjëse dhe Aktivi-teti Heroik i Kryeveteranit NI-KOLL. N. NAÇO-KORÇA. (Nënëshenjën e Pelerinatës së Gjakut).

Vendosa të bëj një replikë tëvogël shkrimit të një shkrimtaritë papërsëritshëm shqiptar, tëmadhit Lasgush Poradeci, i cilinga pakujdesia apo nga ritualite-ti i përhershëm gabon tek sa për-shkruan flamurin e Shoqërisë“Drita” të Bukureshtit.

Në paragrafin e III të gazetës(shkruar me shkronja romakeA.P), në emër të Nikolla Naçosshkruan;

Më 16 Dhjetor 1884 themelonmë vete të parën Shoqëri të Më-simit Shqip “Drita” në Buku-resht; pastaj, qindis me argjenddhe flori flamurin e saj, të cilit idhuron për simbol “shkabën dy-krerake”.

Më lejoni të ndërhyjë dhe tëhedh poshtë këtë përshkrim të tëmadhit Poradeci, pasi flamurine Shoqërisë “Drita” të cilin ai për-

shkruan, ne e ruajmë sot në Fon-det Etnografike të Qendres sëStudimeve Albanologjike. I kamdedikuar personalisht një sh-krim të detajuar këtij flamuri, nëNr.5689 të Gazetës Shqiptare tëdatës 03/07/2012.

Përsëris se flamuri, të cilin ru-ajm aktualisht në fondet tona du-het të ketë qënë një nga kopjet eflamurit origjinal të përgatiturnë vitin 1884 me rastin e theme-limit të kësaj shoqërie. Siç shiko-het edhe në fotot e mëposhtmeshqiponja është një dhe jo “dy-krerake”.

Po e mbyll këtë shkrim dukepërmendur një ndër aforizmatmë të njohura të Johann Wolf-gang Goethe;

Të gabosh është njerëzore, tëfalësh është hyjnore.....

Detaj i flamurit të shkëputurnga foto historike. Në tëdallojmë të shkruar; SOQERIAE SQIPETAREVET “DRITA”SOCHERIA E MESIMIT SCHIPE. . . . BUCUREST*) Qendra e Studimeve Alban-ologjike

Në foto: Flamuri i ruajtur në Fondin Etnografik, Qendra e Studimeve Albanologjike,ku shkruhet; SOQÈRÍA E SQIPÈTAREVÈT “DRITA” PÈR MÈSIM NÈ SQIP FILUARÈNÈ BUCUREST 1884 SÈ NDREUT 16 Përmasat 158x117 cm

Fotohistorike:Shoqëria

“Drita”rreth vitit

1888.

www.shqiptarja.com E diel, 23 shtator 201218

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom BIBLIOTEKELLLLLIBRIIBRIIBRIIBRIIBRI RRRRRECENSAECENSAECENSAECENSAECENSA

LIMAN VAROSHILibri i prof. drLibri i prof. drLibri i prof. drLibri i prof. drLibri i prof. dr. Liman V. Liman V. Liman V. Liman V. Liman Varoshit: Europeizmi si histori mendimi paraqet një risiaroshit: Europeizmi si histori mendimi paraqet një risiaroshit: Europeizmi si histori mendimi paraqet një risiaroshit: Europeizmi si histori mendimi paraqet një risiaroshit: Europeizmi si histori mendimi paraqet një risi

dhe një vlerë tepër të veçantë, dhe një vlerë tepër të veçantë, dhe një vlerë tepër të veçantë, dhe një vlerë tepër të veçantë, dhe një vlerë tepër të veçantë, e cila si e tillë përbën një befasi të jashtëzakon-e cila si e tillë përbën një befasi të jashtëzakon-e cila si e tillë përbën një befasi të jashtëzakon-e cila si e tillë përbën një befasi të jashtëzakon-e cila si e tillë përbën një befasi të jashtëzakon-shme si për nga përmbajtja ashtu edhe për nga cilësia dhe tematika e trajtuarshme si për nga përmbajtja ashtu edhe për nga cilësia dhe tematika e trajtuarshme si për nga përmbajtja ashtu edhe për nga cilësia dhe tematika e trajtuarshme si për nga përmbajtja ashtu edhe për nga cilësia dhe tematika e trajtuarshme si për nga përmbajtja ashtu edhe për nga cilësia dhe tematika e trajtuar...............

Prof. DrProf. DrProf. DrProf. DrProf. Dr. Etleva Lala. Etleva Lala. Etleva Lala. Etleva Lala. Etleva Lala

Historiografia bashkëkohore shqiptare po pasurohet kohëve të fundit me

vepra të reja të një niveli të lartëshkencor, të pa frikë të kraha-sueshme me botime të një nivelitë lartë ndërkombëtare si për ngacilësia përmbajtësore ashtu edhepër nga serioziteti i studimit,metodologjisë kërkimore dhethellësisë së gjykimeve profesio-anle. Edhe pse pothuasje dëshmi-tarë të ngjarjeve e zhvillimevendërkombëtare në përgjithësi dheatyre evropiane, ballkanike dheshqiptare në veçanti, kjo nuk ipengon autorët seriozë, me për-gatitje të lartë profesionale që tëkenë qëndrime korrekte, gjykimetë paanshme dhe ide të qën-drueshme të cilat i përballojnëvitet dhe bëhen dëshmi e larg-pamësisë dhe analizave të saktadhe të palëkundshme. Të studioshnjë libër me temë për Europën sotnuk është ndonjë risi e veçantë,kur dihet se brenda një viti librame tema të tillë botohen me dhje-tra, e megjithatë libri i prof. dr.Liman Varoshit: Europeizmi si his-tori mendimi paraqet një risi dhenjë vlerë tepër të veçantë, e cila sie tillë përbën një befasi të jashtëza-konshme si për nga përmbajtjaashtu edhe për nga cilësia dhe tem-atika e trajtuar.

I shkruar me një sqimë të hollë,me një kujdes të posaçëm, me njëpërkushtim të madh, kjo vepër,është pa frikë ndër botimet më tëarritura të kësaj fushe, jo të botu-ar nga autorë shqiptarë bashkëko-horë, por edhe nga ata europianëe botërorë. Një pohim të tillë embështesim në radhë të parë dukeu bazuar në trajtimin e guxim-shëm dhe mjaft të arsyeshëm tëlëndës burimore, të dokumentevedhe të literaturës së shfrytëzuar,por edhe të qëndrimeve të logjik-shme shumë interesante për atongjarje e zhvillime që janë ende tëfreskëta dhe të pashlyera nëkujtesën tonë, si dëshmitarë të për-jetimit të tyre. Qëmtimi me kujdes,ballafaqimi kritik me burime rel-evante, vlerësimi racional dheparaqitja logjike me një gjuhë tërrjedhshme e të pastër, të bëjnë qëtë të vijë keq kur përfundon së lex-uari librin, gjë që nuk ndodhshpesh me libra të kësaj natyre.

Ky libër të hap sytë për ta parëbotën që na rrethon ndryshe ngaçfarë e shohim çdo ditë. Konceptu-alisht i përgatitur sipas metodëskronologjike, duke filluar përgjatëgjithë shekullit XX, përkatësishtnga fillimi i këtij shekulli deri nëvitet e nëntëdhjeta të tij, autorime një përqendrim thelbësor tra-jton zhvillimet e mëdha të sh-teteve kryesore me fuqi ndërko-mbëtare duke u kthyer në retros-pektivë për një historik të sh-

kurtër të secilit veç e veç, pastajtë gjitha këto me një mjeshtri tëjashtëzakonshme i përmbledh nënjë tërësi konceptuale që është njënga momentet më të bukura tëstudimit Europeizmi si historimendimi.

Shtjellimi i shtresëzuar i njërrëfimi shkencor sipas mo-daliteteve bashkëkohore kritike tëmonografive të specializuara tëhistorisë bashkëkohore, e bën stu-diuesin e lexuesin që me padurimtë lexojë faqe pas faqe një rrëfimnë dukje të parë narrativ, tëthjeshtë, por që në brendësi të tijka brumë, të dhëna dhe informa-cione të shumta shkencore, statis-tikore dhe të tjera që janë të do-

tare si të historisë, shkencave poli-tike, juridike, ekonomike, të mar-rëdhënieve ndërkombëtare etj.

Strukturalisht i ndërtuar sipasbinomit të paralelizmit qëndror:

histori dhe mendim, pra e kaluare afërt dhe zhvillim filozofik, au-tori nuk bën dallim ose favorizimthelbësor në favor të njërës apotjetrës, por besnikërisht realizonqëllimin e vënë vetes për një tra-jtim profesionalisht të thellë sipasnjë selektimi të paramenduarmirë, të një materiali sa tëshumëllojtë aq edhe voluminoz tënjë tërësie jashtëzakonisht tëgjërë hapësinore, por të kufizuarnë kohë, për rreth një shekull, qëe rendit autorin Varoshi si njërinprej studiuesve më serioz të kësajperiudhe, ndërsa veprën e tij Eu-ropeizmi si histori mendimi, si njëndër botimet më të sukseshme tëkësaj fushe, të paktën për këtëvit.

Prof. Varoshi i kushton kujdestë veçantë studimit të fushës dheproblematikës ekonomike dheveçanërisht asaj monetare e cilailustrohet me shembuj të shumtë,teori të ndryshme të kohës poredhe me praktika ndërkombëtaretë cilat autori i zbërthen memjeshtri duke krijuar një tërësikomplekse mjaft të kapshme përspecialistët e fushave përkatësenë veçanti dhe lexuesin e intere-

mosdoshme jo vetëm për të gjithëata që merren me këtë fushë poredhe për lexuesin e kultivuar, e si-domos për studentët universitarëdhe ata të studimeve pasuniversi-

Në foto:Liman

Varoshi

Historia e mendimitdhe europeizmi

Qëmtimi meQëmtimi meQëmtimi meQëmtimi meQëmtimi mekujdes, ballafa-kujdes, ballafa-kujdes, ballafa-kujdes, ballafa-kujdes, ballafa-qimi kritik meqimi kritik meqimi kritik meqimi kritik meqimi kritik meburime rele-burime rele-burime rele-burime rele-burime rele-vante, vlerësimivante, vlerësimivante, vlerësimivante, vlerësimivante, vlerësimiracional dheracional dheracional dheracional dheracional dheparaqitja logjikeparaqitja logjikeparaqitja logjikeparaqitja logjikeparaqitja logjikeme një gjuhë tëme një gjuhë tëme një gjuhë tëme një gjuhë tëme një gjuhë tërrjedhshme e tërrjedhshme e tërrjedhshme e tërrjedhshme e tërrjedhshme e tëpastërpastërpastërpastërpastër, të bëjnë, të bëjnë, të bëjnë, të bëjnë, të bëjnëqë të të vijë keqqë të të vijë keqqë të të vijë keqqë të të vijë keqqë të të vijë keqkur përfundonkur përfundonkur përfundonkur përfundonkur përfundonsë lexuari librin,së lexuari librin,së lexuari librin,së lexuari librin,së lexuari librin,gjë që nukgjë që nukgjë që nukgjë që nukgjë që nukndodh shpeshndodh shpeshndodh shpeshndodh shpeshndodh shpeshme libra tëme libra tëme libra tëme libra tëme libra tëkësaj natyrekësaj natyrekësaj natyrekësaj natyrekësaj natyre

SHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom 19www.shqiptarja.comE diel, 23 shtator 2012SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASI BIBLIOTEKE

suar në përgjithësi. Thellimi ianalizave në planet makro-ekonomike sipas zhvillimeve poli-tike të ndikuara nga faktorëtndërkombëtar me një theks tëveçantë në zhvlerësimet e dollar-it, kishin, sipas autorit, si pasojëparalajmërimin e krizave të thel-la, të cilat edhe pse në raste tëcaktuara tentohej të tejkalo-heshin ato ripërsëriteshin në for-ma më të fuqishme duke shkak-tuar çrregullime të shumta nësferat ekonomike dhe tregun epërgjithshëm ndërkombëtar nëpërgjithsi, ndërsa në veçanti nëSistemin Monetar Ndërkombëtar.Lëkundjet e njëpasnjëshme tëdollarit bënë që në vitin 1973 tëregjistrohet një zhverësim i ri i tijnë masën 10% duke çrregulluarkështu edhe funksionimin e Siste-mit Monetar Ndërkombëtar qëishte paralajmëruar që në vitin1965 pas zhvlerësimit të dollaritqë i mundësoi Francës statusin enjë fuqie të madhe në rrafshin glo-bal. E gjithë sa u tha më lart, sotvlen për një paralelizëm kompar-ativ për euron dhe zhvillimet e tij,problemet për përballimin e ekz-istencës së tij, etj.

Në fund të viteve '70 të shekXX, pushtetin në Gjermani e kish-te koalicioni social-liberal të ciline drejtonte Helmut Schmidt.Schmidt ishte i ndërgjegjshëm sedrejtimi i suksesshëm i venditnënkuptonte përballimin e sfida-ve në kohën e rënies së ekonomisëbotërore, krizës së naftës dhe ter-rorit që ushtronte fraksioni usht-arak i Ushtrisë së Kuqe. Duke undodhur para kësaj situateSchmidt së bashku me presiden-tin françez Valery GiscardD'Estaing ranë dakord për imple-mentimin e sistemit monetar eu-ropian dhe krijimin e njësisë mon-etare europiane (EKU) më 1 jan-ar të vitit 1979. Natyrisht që tëdy ishin të bindur për problemetme të cilat do të përballeshin qof-shin ato të brendshme në shtetete tyre apo të jashtme në shtetetanëtare, me rastin e eliminimit tëmonedhës kombëtare, e cila përshumë persona ishte edhe njërindër simbolet më të rëndësishmeidentifikuese kombëtare e sh-tetërore. Për koinçidencë, sapokishim përfunduar shkrimin ekëtij recensioni, na ra në dorënumri i fundit i revistës pres-tigjioze gjermane "Der Spiegel" idatës 10 shtator 2012 (nr. 37), kunë faqet 106-110, redaktorët ekësaj reviste Georg Mascolo dheRomain Leick kishin bërë një in-tervistë me dy figurat kryesorepër implementimin e euros më 1janar 1979. Në këtë intervistë tëzhvilluar në Hamburg, HelmutSchmidt 93 vjeç dhe Valéry Gis-card d'Estaing 86 vjeç, bisedojnëpër problemet e krizës së euros,probleme këto të trajtura edhenga prof. dr. Liman Varoshi. Ekemi thënë edhe më lartë se konk-luzionet e tij janë të qëndrueshmedhe të sakta me një vizion të qartëpër të ardhëm, dhe pohimet e dyburrështetasve gjermanë dhefrançezë, më së miri e ilustrojnëlargpamësinë e tij.

Libri Europeizmi si histori men-dimi, është i ndarë në tre kapituj.Kapitulli i parë Demokracitë

perëndimore përgjatë procesit tërindërtimit pas Luftës së DytëBotërore paraqet zhvillimetndërkombëtare në fushatekonomike, politike, sociale, mon-etare, si dhe sferat e mar-rëdhënieve ndërkombëtare megjithë komplikueshmërinë dheprapaskenat e tyre. Ky kapitullndahet në katër nënkapituj tëveçantë, që bashkarisht përbëjnënjë tërësi ku autori merret me fu-qitë kryesore botërore ndërko-mbëtare si SHBA-të, RepublikënFederale Gjermane, pastaj me An-glinë, Francën, Italinë, Spanjën,Holandën, etj, për të përfunduar

LLLLLIBRIIBRIIBRIIBRIIBRI IIIII RIRIRIRIRI

me Krijimin dhe institucionaliz-imin e Bashkimit Europian. Nëkapitullin e dytë me një titull sig-nifikativ: Demokracitë perëndi-more dhe Detanta, vë në pah hori-zontin e gjerë të njohjes të proble-meve globale nga ana e autorit i cilitrajton faktorët që kushtëzuanrritjen ekonomike perëndimore, menjë përqëndrim të veçantë në SHBgjatë kohës së Kenedy-it dhe Nix-on-it, për t'i ndërlidhur këto meproblemet me të cilat ballafaqohejBE përballë sfidave të zgjerimit,probleme këto të ndërlidhura medetantën (zbutjen) e zhvillimeve tëpërshpejtuara të marrëdhënieve

ndërkombëtare. Kapitulli i tretëështë një studim përmbyllës i dykapitujve të parë, si në rrafshinhorizontal të politikave monetare tështeteve si SHBA, Angli, Francë,Gjermani e Itali poashtu edhe nërrafshin vertikal të zhvillimeve tëhovshme të të ashtuquajturit revolu-cion multimedial i shoqërisë post-in-dustriale. Në fund, libri ka një epi-log që është në shqip dhe anglisht.Jemi të mendimit se ky libër do tëduhej të përkthej në gjuhë të ndry-shme si anglisht, frengjisht e italisht,etj., për të treguar se studimet sh-qiptare dhe autorët e tyre janë të njëniveli të barabartë me autorët

ndërkombëtarë të kësaj fushe, res-pektivisht të historisë bashkohoreme të gjitha disiplinat dhe zhvillimetkohore.

Në fund të librit është renditurliteratura dhe burimet kryesorebibliografike të shfrytëzuara ngastudiuesi prof. dr. Liman Varoshi,zëra këto të botuar në harkun ko-hor nga 1992 deri më 2012. Kjo edhënë është mjaft e rëndësishme,sepse tregon hapur se prof. dr.Liman Varoshi ka ndjekur mekujdes të veçantë të gjithë liter-aturën më bashkëkohore të mund-shme të botuar rreth kësaj prob-lematike.

EDITH WHARTONKasoruho sjell në shqip"Moshën e pafajësisë"

Elen! Është një marrëzi! Pse po qan?Nuk ka gjë që të bëhet dhe

të mos zhbëhet. Unë jam ende ilirë e edhe ti do të jesh e tillë." Epërqafoi. Fytyra e saj ishte si njëlule e lagur nga prekja e buzëvetë tij, ndërsa gjithë tmerret e tyretë kota po treteshin si fantazmanë agim. E vetmja gjë që ehabiste në ato çaste ishte qëndri-mi në këmbë për pesë minuta përtë diskutuar me të nga njëri skaji dhomës në tjetrin, ndërsa po tëprekeshin, gjithçka thjeshtohej….Këto janë pak rreshta nga romanii Edith Wharton "Mosha e pafa-jësisë", botuar në shqip nga "Pegi”me përkthimin mbreslënës tëAmik Kasoruhos.

Nëse do ta përshkruanim menjë fjali, ky roman është përsh-krimi i gjallë i dramës së një nje-riu të përçarë midis pasionit tëtij dhe nderit, familjes e presionitshoqëror.

"Mosha e pafajësisë" është ro-mani i 12-të i Edith Wharton, ibotuar në 1920. Romani fitoiçmimin "Pulitzer" në 1921 dheu konsiderua për një kohë tëgjatë si "ndjesa" që shkrimtarjai kërkoi shoqërisë amerikanepër librin e saj të mëparshëm"The House of Mirth".

* * *Historia e romanit "Mosha e

pafajësisë" përqendrohet rrethjetës së një çifti të sapofejuar tëshoqërisë së lartë njujorkeze. Njëgrua e re dhe e bukur, por e dam-kosur nga një skandal bash-këshortor i mëparshëm, hyn nëjetën e tyre. Lumturia e çiftit "tëpërkryer në sytë e të gjithëve" fil-lon të lëkundet. Romani hedh njëhije dyshimi mbi moralin dhestrukturën e shoqërisë së

viteve të fundit të shekullit të19-të në Neë York. Ai përmban njëpërshkrim të detajuar e të kënd-shëm të zakoneve të shoqërisë sëlartë. Kjo gjuhë e dëlirë, së bash-ku me dramën sociale, përfituanpër Wharton-in çmimin "Pu-litzer", i pari për një femër deriatëherë. Titulli ironizon mirësjell-jen e qelibartë të shoqërisë nju-jorkeze, të krahasuar me intrigate saj të brendshme.

Fitues i çmimit "Pulitzer" nëvitin 1921, libri është kthyer triherë në film dhe një herë në ve-për teatrale. Libri është përk-thyer në pothuajse të gjitha gju-

hët e botës. "Ky libër na tregoinjë Znj. Wharton në nivelet e sajmë të larta, me një njohje tëthellë të shoqërisë së bllokuar tërinisë së saj: një grup njerëzishqë nuk kuptojnë asgjë që tejka-lon rrethin e tyre të ngushtë sho-qëror", shkruan The Neë YorkTimes në 1937 në nekrologjinë eEdith Wharton-it.

Mbi autorenEdith Wharton, në 75 vitet e saj

botoi tridhjetë e tetë libra, dukepërfshirë këtu shumë të polemi-zuarin "The House of Mirth" dhetë madhërishmen histori dashurie"Ethan Frome". Megjithatë, repu-tacioni i saj u ndërtua më shumë

mbi arritjet e saj sireportere e jetës në Bulevardin

e Pestë ("Fifth Avenue") të NjuJorkut, ku, shoqëria e lartë nga ecila ajo rridhte, fshihte pasurinëdhe dinjitetin e saj pas fasadës prejguri të errët.

Mosha e pafajësisëTitulli në origjinal: The age ofinnocenceAutorë: Edith WhartonPërktheu: Amik KasoruhoTipologjia: RomanData e botimit: Shtator 2012Numri i faqeve: 414Çmimi: 900 lekë

Në foto:Edith

Wharton

www.shqiptarja.com E diel, 23 shtator 201220

SUPLEMENT JAVOR I

RILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASIRILINDASISHSHSHSHSH.....comcomcomcomcom SPECIALETTTTTRADITRADITRADITRADITRADITAAAAA VVVVVLERALERALERALERALERA

Festa në nder të ShënMërisë së Kostandinopojës

të ardhur nga Lindja

GINESTRA 10 GUSHT 2012

Lorenzo ZolfoLorenzo ZolfoLorenzo ZolfoLorenzo ZolfoLorenzo Zolfo

Çdo vit në Ginestra - një qendër evogël me pak më shumë se 700banorë, e themeluar në 1478 nga

Francesco Jura, kryeluftëtar i emi-grantëve shqiptarë nga Shkodra që kish-in braktisur vendin e tyre pas humbjesme turqit - përsëritet festa në nder tëShën Mërisë së Kostandinopojës. E mar-ta e javës së zbritjes së Shpirtit të Shen-jtë dhe e marta e dytë e muajit gusht janëdy data shumë të rëndësishme për këtëpopull shumë të devotshëm ndaj ShënMërisë së Kostandinopojës. Shqiptarëtqë themeleuan këtë fshat ndërtuan edhenjë kishë që ia dedikuan Shën Mërisë sëKostandinopojës: në krah të portretit tësaj janë disa ushtarë që simbolizojnëmbërritjen e tyre dhe të shenjtores nëGinestra. Tradita popullore thotë seShën Mëria iu shfaq në ëndërr një fs-hatari të cilit i tregoi me gisht vendinku do të gjente pamjen e saj të pikturu-ar. Ai njeri shkoi tek vendi në fjalë sëbashku me të tjerë dhe pasi kërkuangjetën portretin e saj mbi një lis. Kishau ndërtua dhe besimtarët shqiptarë, njëtë djelë maji, gjetën mbi altar një pik-turë shumë të bukur me pamjen e ShënMërisë së Kostandinopojës të cilën ata enjihnin. Nga ajo e djelë e parë maji fes-tohet çdo vit dita e Shën Mërisë së Ko-standinopojës. Për të rikujtuar këtë ng-jarje, që festohet të martën e javës sëzbritjes së Shpirtit të Shenjtë, deri nëvitet 80, prindërit e fëmijëve të vegjëlderi në 3 vjeç, zgjidhnin tre burra e tregra; këta kalonin fëmijën me rradhë përtre herë përreth disa degëve të lidhuralisi. Më pas i blinin dhe dhuronin lojëra.Në kishën derikuar Shën Mërisë së Ko-standinopojës dhe në atë të Shën Ni-kollës nga viti 1468 deri në 1627 meshatcelebroheshin me ritin greko-ortodokspasi popullsia ishte mikse me italianëdhe shqiptarë e këta të fundit, në popu-llin e kthyer dygjuhësh, ishin më tëshumtë; shpesh lind-nin diskutime dhePeshkopi i Melfit,Monsinjor DiodatoScaglia, me qëllim qëtë evitonte abuzimetdhe sidomos grindjet,hoqi ritin greko-ortodoks dhe e zëv-endësoi me atë latin.Në fshat ruhet endegjuha arbëresh porpo humb gjurmën primitive. Institucio-net, shkolla, sporteli gjuhësor bashkiakdhe shoqata vendase, përmes një aksio-ni të përbashkët, mund ta shpëtojnë këtëtrashëgim kulturor nga zhdukja.

Lorenzo ZolfoLorenzo ZolfoLorenzo ZolfoLorenzo ZolfoLorenzo Zolfo

Barile, traditanë piatë

me “Tumactme Tulez”

Lorenzo ZolfoLorenzo ZolfoLorenzo ZolfoLorenzo ZolfoLorenzo Zolfo

Festa e Shërë Mërisë eKostantinopolit e ardhurë

ka oriendi. StorjaBarili: ”Tumacëtme dërrudhazë”

Lorenzo ZolfoLorenzo ZolfoLorenzo ZolfoLorenzo ZolfoLorenzo Zolfo

Barile është një fshat që ka pësuar kolonizime të ndryshme sh-

qiptarësh duke nisur nga viti 1477 dhe ruanende tradita gjuhësore e kulturore ar-bëreshe. Në mes të shtatorit u zhvillua njëaktivitet, i organizuar nga shoqatat ven-dase, që merr emrin e pjatës tipike tëtrashëguar ndër shekuj: “Tumact me Tulez”ose thënë ndryshe tagliatelle me thërimebuke të skuqura në lëng arrash, sardele edomate. Aktiviteti ka si qëllim rivlerësimine manastirit karmelitan “Padre Minozzi”,një strukturë e rekuperuar me ndihmën eAdministratës Komunale që lëngonte në njëgjendje të braktisur. Por, si përgatitet “Tu-mact me Tulez”?

Përbërësit për 4/6 persona:1 kg miell gruri, uje i freskët, pak kripë;

pas brumosjes shtypeni mirë me një okllai(mundësisht prej druri) dhe krijoni një petë.Priteni në shirita dhe vendoseni të ziejë nënjë tenxhere me ujë të bollshëm, mundësishtme zjarr druri. Nga ana tjetër përgatisnithërmija buke të skuqura dhe copëza arrashtë freskëta. Kur fletëzat e brumit të kenëzier, hidhini në një pjatë dhe shtoini me njëlugë të vogël përzierjen me thërmijat kër-citëse dhe arrat. Servireni pjatën të ngrohtëdhe ju bëftë mirë!.

Barili është një horë që pësoi kolonozimetë ndryshe tue zënë fil ka viti 1477 e i

ruanë adhe tradhitat linguistike e kultur-ore ajlbëreshe. Në mest të vjeshtit, organix-artur ka “La Pro- Loco” u bë festa “Il piattotipico” zakon i ljasht: “Tumacët me dërrud-hazë” do me thënë “Tagliatelle con mollicadi pane” të diganisura me ljëng arrje, alixhae pumbadhore. Festa bëhet për të rivalutar-tur e për të valorixartur “ Il Convento Car-melitano Padre Minozzi”, një strutur e rek-uperarturë bashkë me comuni pse kish qën-druar i shkret.

Po si bëhen tumacët me drrudhazë:Ingredjende: një kil miell, ujë të ngrit, një

çikëzë krip. Një herë të shkanuar, brumitshtipet me drugen druri e bëhet fljetëzë si“le lagane oraziane”. Ato zihen te tigeljia meshumë ujë e mbi zjarmit. Ndramenka diga-nisen, mbë një anë, drrudhazitë bukje përsa duhet te furri e arra të shkoqura.

Kur fljetëza është gati e zierë vëhet tektaljuret e ‘dertohet me ljuga drruzazë bukjee arrje. Duanë sërvirtur të ngrohta e mirëju bëftë!

Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro AbitanteAbitanteAbitanteAbitanteAbitante

Nga vjet tek katundi i vogelj i Zhurës(vetëm 700 vetë), i fundartur ka

Francesco Zhura, kreikomandadi i al-jbëreshëvet të shkretë të Shkodërës, tëpështuarë ka ktundi i tyre pas disfatëskundër turqt, festohet Shërë Mëria e Ko-

stantinopolit. Të marrën ePendekostës e të marrën edytë e muaj gustit janë dydata të rënda, për këtë pop-ull aq i dhënë Shërë Mërisësa të parët albëreshë tëZhurës i dedikartin njëkapelje: më vërtetë ka anëte figuravet janë suljdet qësimbolexharnjën motin kurerdhtin bashkë me ShërëMërinë .

Tradhita thot se Shërë Mëria i duall nëënderrë një njeriu i çiljit i buthtoi vendinku ish figura e saj e ljyerë.

Ai burri vate tek ai vendi bashkë me tëtjerërt e pas që kërkoi e gjet mbi një ljis i

but. Kapeljen e stistin të dhënuritë shko-dranë, një menatë maji, e pljotë me diell, gjenmbi autarit kuadrin të shkiljqiem të ShërëMërisë që njihin më parë. Për të kuljtonjënkëtë storje ditën e festës, të marrën e Pan-dekostës, njera vitrat ’80, prindët e kria-turavet i tre miuajish zgjedhën tre burra etri gra, një nga herë e për tri herë, shkonjënkrieturat rrorro degavet të lisit. Pëstaj bl-jenjën e rrigalonjën xhukatulj që ia thonënë djalekt “i cumpar de lu vscid”. Tek kljishae Shërë Mërisë e tek ajo e Shën Nikollës qënë 1468 njera në 1627 thuhei mesha me ritingrek-ortodos pse katundi kish aljbëreshë tëpërzierë me ljëtinj e këta u kishin bërë mëshumë se ata, zëhshin çdo herë e Veskuvi iMelfit, Monsignor Donato Scaglia, për të nx-irnej abuze, supersticjuna që ndain katun-din në vend të ritin grek vu ritin ljëtir. Tekhora qëndron gljuha aljbëreshe,po ajo biretpak epak me motin që shkon.

Istitucjunat, skolla, “lo sportello “ linguis-tik i comunit, e “La Pro Loco”, së bashkumënd te salvonjën këtë petk kulturje qëhumbet.

Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro Përktheu: Pietro AbitanteAbitanteAbitanteAbitanteAbitante