Kurtuluş Savaşı - Dünyayı Değiştiren Olaylar Dizisi

8/6/2019 Kurtulu Sava - Dnyay Deitiren Olaylar Dizisi

1/16


2/16


3/16

m!l;; , 'MIl u n"ejl,",en

Kurtulusc,t\:r,' ",,)rq,] S a va 14

MOTA 'R EK E VE SONU (,;:lA RI5

i~CA llER VE D iREN i~6

YU NAN HAREKATIM USTAFA KEM Al ANADO lU 'DA


4/16

Somiirgeciligekers: halkmisyemAnadolu'nundiismenkuvvetlerinceisgsli, ilk bestehelktr: kedmlierkekli kendiolanaklanylakar!jkovmesrvlekar!jila?tl.

(9sm an u D evle ti'n den T iirk iy e C um hu riye ti'n e g efi siirec in in tem elin i, M u s-ta fa K em a l P asa o nd erlig in de 1919-1922 ara sm da ba ta Yunan ordusu oZ -m ak u ze re i ga lc i ku vve tlere ka r l y iiriitiilen K urtu lu Saoas : olu turur .A nado lu 'daki d iren i hareke tin e dayanarak geli en ve yen i kurum lann dogm asly laadim adtm b ir siya sa l don ii iim e de yone ien Kurtu lu S a o a s i ; b iiy iik O l fiid e ik in c iM e ru tiye t do nem in de eu aiam ku rta rm a h ed efin in siya se t i d n e fek tig i asker ve b ii-ro kra t k ad ro lan n d am ga Sln l tas tr .O sm a nll D e vle ti, B ir in ci D iin ya S av a l'n da itila f D ev le tle ri'n e k ar l ittifa k D e vle tle -ri'n in sa flnda yer a lm l tl. B u kam pln ba ln lfeken A lm anya ve Avustu rya 'n ln E kim1918 'de bans is tem esi, S uriye ve Irak cephelerinde ag lr b ir bozguna ugrayan O s-m an it D evle ti'n i de teslim o lm ak zo runda bzrak tl. B u um utsuz kou lla rda baslayanfoziilm e su reci; M illi M iicade le ve is tik la l Ila rb i o la rak da b ilin en K urtu lu Saua- l'y la t er sin e fe vr ild i.

~MOTAREKE VE SONU{:LARI

-4-

Son Ittihat ve Terakki hukumetinin istifa-sindan sonra yeni htikumetce yapilan bas-vuru uzerine, Itilaf Devletleri 'nin temsilcisikonumundaki ingiltere'yle 27 Ekim1918'de Limni Adasr'mn Mondros lima-mnda ateskes gortlsmelerine baslandi. Go-rusmelerde Osmanh heyetinin basmda Bah-riye Nazm Hiiseyin Rauf (Orbay) Bey, in-giliz heyetinin basmda ise Amiral Somerset

A. G. Calthorpe bulunuyordu. Osmanh de-legeleri askeri harekati surdurme tehdidikarsismda, onceden hazrrlanrrus metni 01 -dugu gibi kabul etmek zorunda kaldi. Boy-Ieee 30 Ekim 1918' de son dereee agu ko-sullar iceren 25 maddelik Mondros Mutare-kesi imzalandi. Mutarekeye gore istanbulve Canakkale bogazlanndaki istihkamlarlaToros tunelleri Itilaf askerlerinee isgal edi-


5/16

lecekti. Guvenligi tehlikeye dusurecekolaylann cikmasi durumunda, baska strate-jik nokta ve bolgelerde de aym uygulamayagidilebilecekti. SInH guvenligi ve kollukhizmetleri icin gerekli birlikler dismda bii-tun Osmanh ordusu terhis edilecek, savasgemileri de gosterilen limanlarda tutulacak-ti. Biitiin liman ve demiryollanyla hukumethaberlesmeleri dismdaki telsiz, telgraf vekablo istasyonlan itilaf subaylannm deneti-mine brrakilacakti. Miitareke hukumleri as-hnda daha once Osmanh topraklanm pay-lasmak icin yapilnus gizli planlan uygula-rna yolunu aciyordu. Itilaf Devletleri'ninMayis 1916'da imzaladigi Sykes-Picot Ant-lasmasi nufuz alam olarak Trabzon,. Erzu-rum, Van ve Bitlisin Rusya'ya; Suriye ki-yilan, Kilikya, Antep ve Mardin'in Fran-sa'ya; Mezopotamya, Hayfa ve Akka'runda Ingiltereye birakilmasim ongoruyordu .

itilaf saflanna 1917' de katilan italya' ya Iz-mir vilayeti, Mentese ve Antalya sancakla-nyla Konya vilayetinin onemli bir bolumu-nun verilmesi kararlastmldi. Ardmdan Yu-nanistan'rn da savasa girmesi uzerine, Ital-ya'nm nufuz alamndaki Ege topraklanmnbir bolumu bu iilkeye aynldi. Bu arada Rus-ya 1917'deki Ekim Devrimi 'nden sonrapaylasimdan cekildigini acikladi. Osmanhhukumeti agir mutareke kosullanmn siyasalgorusmeler yoluyla hafifletilebilecegini veimzalanacak bans antlasmasmda daha elve-risli konumun saglanabilecegini umuyordu.Ama mutarekenin hemen ardmdan ilgilidevletler paylasnn icin harekete gecti. Oteyandan-Osmanh Devleti'nin savasa girme-sinden sorumlu tutulan Enver, Talat ve Ce-mal pasalann 2 Kasim 1918'de bir Almangemisiyle yurtdisma kacmasi, istanbul iize-rindeki itilaf baskrsmi daha da artirdi.

. ~i~GAl lER VE DiRENi~

Nufuz alanma iliskin farkh duzenlemeler,miitareke sonrasmda paylasimci devletlerinisgalde oncelik kapmak icin bir yansa gir-mesine yol acti. Boylece Osmanh Devle-ti'nin geleceginin de belirlenecegi ParisBans Konferansi'run sonuclan beklenme-den askeri eylemler basladi. 3 Kasim1918' de Musul' a giren ingiliz kuvvetleriAntep'e kadar olan bolgeyi isgal etti. Ingi-liz isgali 1919 ilkbahannda Urfa'ya kadargenislerken, Fransrz birlikleri de Adana veMersin yorelerini ele gecirdi. iki tarafmEylii11919'da vardigi anlasmayla, ingiltereGuneydogu Anadolu'da isgal etmis oldugutopraklan Musul 'un karsiligmda Fransa'yabrrakmayi kabul etti. Aym donemde Battve Guney Anadolu da bir isgal yansmasahne oldu. Yunanistan'm mutareke sonra-smdaki hazirhklanndan kaygi duyan ital-yanlar daha cabuk davranarak 28 Mart1919'da Antalya'ya asker cikardrlar. Ar-dmdan Mugla ve Burdur yorelerini de isgalettiler. Aynca bazi birliklerle Konya vecevresini denetim altma aldilar. Miitareke-nin ardmdan isgal tehlikesiyle karst karstyakalan bolgelerde onlem almak icin orgut-lenme cabalan basladi. Bu girisimlerdeyerli azmhklann isgali desteklemeye yone-lik silahh ve silahsiz gruplar olusturmasi daonemli rol oynadi. Basta Trakya, Izmir,Adana, Hatay, Trabzon ve Dogu Anadoluvilayetleri olmak iizere bircok yerde aydm-lann ve esrafm onculugunde Mudafaai Hu-

kuk, Reddi ilhak, Heyeti Milliye gibi adlartasiyan yerel direnis orgutleri kuruldu. Ge-nellikle bansci yollarla mucadele etmeyiamaclayan bu orgutler arasmda bolgesel bircozum arayisi icinde olanlar da vardi. Buarada mutareke uyannca Istanbul'da olus-turulan Itilaf komiserliklerinin baskisi so-nucunda ozellikle Ittihatci cevreleri hedefalan yogurt bir sorusturrna ve tutuklamakampanyasi baslatildi. Padisah VI. Meh-med'in (Vahideddin) 21 Arahk 1918'deyayirnladrgi iradeyle Meclisi Mebusan fes-hedildi. Bunu padisaha yakin bir kisi olaraksadrazamliga getirilen Damat Ferid Pa-sa'nm yeni bir hukumet kurrnasi izledi.AgH kosullann yarattigi umutsuzluk, Istan-bul'daki aydmlar arasmda buyuk dey letler-den birinin destegine dayanarak Osmanhvarhgini ve toprak btltunlugunu korumadusuncesini guclendirdi. Osmanh toprakla-rim paylasmaya yonelik mucadelenin birsonucu da Paris'teki bansgorusmelerinde,Osmanh Devleti'yle yapilacak antlasmanmderin gorus aynhklan yuzunden daha son-raki bir tarihe birakilmasi oldu. Itilaf Dev-letleri'ni bu karara yonelten bir baska etkenmiitareke sonrasmdaki uygulamalann fiilenbans antlasmasma benzer bir dayatmayigerceklestirmesiydi, Ote yandan Paris'tekigorusmeler sirasmda bazr azmhk temsilci-lerinin belirli isteklerini benimsetmek icingosterdikleri cabalar bans antlasmasiylacozulecek konulara yeni bir boyut katti.

Cetelerlsgele kar!?,

direnmek icinAnadalu'nun dart

bir yanmdaceteler olustuOnfil bir cete reisialan Yoru Ali Efe.

-5-


6/16

lzmir'in i~galiYunanlilartn izmir'ii~gali ertik Anadoluinseru icinsevesmekier: beskbir ceres!kalmadlglnlg6sterdi."Geldikleri gibigittiler".

Mustafa Kemal ileRauf Orbay.

- 6 -

YUNANItalya'nm kendi nufuz alamna mudahalesi-ni onleme gerekcesini one surerek Izmir' easker cikarma konusunda itilaf yetkililerin-den gerekli izni alan Yunanistan, 15 Mayis'1919'da bir ttimenlik kuvvetle Izmir'i isgaletti. Hasan Tahsin adli gazetecinin KonakMeydam 'nda efzun taburuna ates acarak birYunan askerini oldurmesi, olayi izleyen ti


7/16

sa 9IkmaSI ve donemin onde gelen bircoksiyaset ve devlet adammm tutuklanarakMalta'ya siiriilmesi, onu daha rahat hareketetmek icin Anadolu'ya gecmenin bir yolu-nu bulmaya yoneltmisti. Cok gecmedenaranan gerekce kendiliginden ortaya ciktr.Miitareke sonrasmda bir Rum Pontus dev-leti kurmaya yonelik cahsmalar nedeniyleKaradeniz bolgesi kansik bir ortam icin-deydi. Ote yanda Dogu Anadolu' da SovyetDevrimi'nin etkisiyle kurulan ura huku-metleri Itilaf yetkililerini rahatsiz ediyordu.Dogu ve Kuzey Anadolu'daki huzursuzlu-ga son verilmemesi halinde bolgenin isgaledilecegini bildiren bir notamn verilmesi,Dogu Anadolu'da bir ordu mufettisligininkurulmasmi gundeme getirdi. Hem askeri,hem de mulki bir makam olarak dusunulenbu mufettislik, bolgedeki catismalan onle-yerek guvenligi saglayacak, aynca silah ve

cephaneleri toplattiracaku, Harbiye Neza-reti'ndeki arkadaslanrun aracihgiyla bu go-revin kendisine verilmesini saglayan Mus-tafa Kemal, 16 Mayis 1919'da Bandirmaadh kucuk bir vapurla Istanbul'danaynldive 19 Mayis'ta Samsun' a cikti, Samsun' dakisa bir sure kaldiktan sonra Havza'ya gee-ti; butiin komutanlara, mulki amirlere veMudafaai Hukuk cemiyetlerine gonderdigigizli bir yaziyla isgallere karst direnisin or-gutlenmesini istedi. Bu girisimi ogrenen is-tanbul'daki hukiimetin geri donmesi icinyapngi cagnya uymayarak 13 Haziran'dakarargahmi Amasya'ya tasidi. Bazi gorus-melerin ardmdan 21/22 Haziran gecesi ya-yimladigi Amasya Tamimi'nde iilke biitun-lugunun ve bagunsizhguun tehlikede oldu-guna isaret ederek, Sivas'ta toplanacak birkongre icin hazirhk yapilmasi cagnsindabulundu.

~ERZURUM VE SiVAS KONGR iE lER i

Aym donemde Vilayati Sarkiye MiidafaaiHukuki Milliye Cemiyeti Erzurum Sube-si'yle Trabzon Muhafazai Hukuki MilliyeCemiyeti ortak bir kongre duzenlernek icincahsmalar yapiyordu. Sivas' a ugradiktansonra 3 Temmuz'da Erzurum'a varan Mus-tafa Kemal, 8 Temmuz'da istanbul'la yap-tIgl telgraf gorusmesinde resmi gorevineson verilmesi iizerine askerlikten aynldigr-ru acikladi. Ertesi gun Mudafaai Hukuk Ce-miyeti Erzurum Subesi'nin baskanhgma se-cildi ve boylece sivil bir kimlikle acikca di-renis hareketinin basma gecti. Erzurum, Si-

vas, Bitlis, Van ve Trabzon'u temsil etmekuzere 56 delegenin katildigi ErzurumKongresi, 23 Temmuz'da Mustafa Ke-mal'in baskanhgmda cahsmalanna basladi.Miitarekenin imzalandrgi tarihteki sirurlaricinde vatamn butiinliigunii saglamayi asilamac olarak belirleyen delegeler, 7 Agusto-sa degin suren toplantilar sonunda bir dizikarar aldilar. Bu kararlar tilkenin bolun-mezligini korumak icin ulusal iradeyiegemen kilmanm onernini vurguluyor, is-tanbul'daki hukumetin bu iradenin deneti-mi altma girmesi acismdan Osmanli Mecli-

M is A I< l MiL L iAnadoludaki ulusal miicadelenin programi niteligin-:de olan Misakz Milli, g iz l i bi; oturumda goru~ulerek is-tanbul''da .Meclisi M ebusanda kabul edildikten sonra17 Subat 1919' da bir bildiriyle basina duyuruldu ve bii-tun idkelerin parlamentolarina gonderildi. Metinde yeralan baslica hiikumler sunlardi: -tMondros Mutareke-si' nin imzalandigi sirada isgal altinda bulunan veAr~JSf~';lI1fogunlukta 0r~ugu Osmql'llz toprq~lanmnlecegi, bu Mlgehalklllll1 oylartyla belirlenecektir.donemde isgal altinda bulunmayan ve Musliiman nufu-sun c;~gunlukta oldugu Osmanlzlopraklar~~oliinl1J~=!bir biaundur. - Elviyei Selase olarak bilinen Kars, Ar-dahan ve Batum sancaklannda gerekirse halkoylamasiyapilabilir. - Bau Trakyaoun gelecegi bu bolgede. yasa-

Ali Fuat PesAnadolu'yu i!jgal

gu cleriri denkurtarmak icin pekcok Osmenli peses!Mustafa Kemal ilebirlikte Anedolu'v

gecti.

yan halkin ozgiir oylariyla belirlenmelidir. - Hilafet,padisahlik vehiikiimetn;erkezi olan. ista~h~l' la ~ 9 l -mara-Denizi'nin giivenligi korunmalidir.e= Azinliklarhukuku ilkelerine karsilikli olarak uyulacakitr. - Tambagtmsizlik ve,ozgiirluk, Osmanli Devleti' ~.~nvarlzgJl'llilve gelisrnesinin.iemelidir; siyasi, idari, adli, malive ote-ki alanlarda kisitlama kabul edilemez, Ankara'da topla-nan TBMM tarafindan da benimsenen Mis~.~I;Milli' nin.ongordiigii c;erc;eve, Kurtulus Savasi sonunda kurulanyeni devletin sinirlanrun cizilmesinde temel alindi. AflUlbl;f'~l~.lclar it;;i!0desqYllqIJ Musuly i19'f6' dqingiltere'y}evarilan antlasma uyarinca 1rak' a birakildi. Franstzmandasi altindaki Suriye'ye kattlan Hatay ise bagtmsiz-llgzru)wzandzktan bir yilsonra Turkiye'ye baglandi.


8/16

Sivas KongresiUlusel orgiuierAnadolu ve RumeliMudafai HukukCemiyeti cetis, eltmdebirieserek ulusalmiicedeleyi besletti.

si Mebusam'nm bir an once toplanmasmiongoruyor, ulusal haklar icin kurulmus or-gutlerin tek bir duzen altmda ve isbirligiicinde calismalan gerektigini belirtiyordu.Kongrenin en onemli sonucu ise MustafaKemal'in baskanhginda Heyeti Temsiliyeadiyla bir yiiriitrne organmm secilmesiydi.Ulusal direnisi merkezilestirme yonundeikinci onemli adim olan Sivas Kongresi, ba-Zl Heyeti Temsiliye uyelerinin yam sira ce-sitli vilayetlerden yeni secilmis temsilcilerikapsayan 28 delegenin katilrmiyla 4 Eyliil1919' da toplandi. Kongrede agirhkh olarakulusal mucadelenin programi ve bu muca-deleye onderlik edecek orgutun yapisi iize-rinde duruldu. Aynca istanbul'dan gelendelegelerin gundeme getirdigi Amerikanmandasma girme konusu da tarnsildi. Butarusmamn sonunda manda onerisi geri ce-kilirken, Amerika'dan yardim istenmesi go-rilsti benimsendi. Calrsmalanm 11 Eyltil'de

tamamlayan kongrenin yayimladrgr bildiri-de u kararlar yer ahyordu: - Mondros Mu-tarekesi'nin imzalandigi anda Osmanh ul-kesinin smirlan icinde kalan bolgeler birbiitiindiir, parcalanamaz ve birbirinden ayn-lamaz. - Bunu cignemeye yonelik her turliiisgal ve mudahaleye silahla karst koymak,mesru mudafaa hakkmi kullanmaktir. - Os-rnanh hukumeti dl bask! karsismda ulketopraklarmm bir boliimunu terk etmeye yo-nelirse, buna karst direnilecektir. - Ulusunbagimsizhgma, ulkenin butunlugune saygiduyulmasi kosuluyla baska devletlerin eko-nomik, smai ve teknik yardimlan memnun-lukla kabul edilecektir. - istanbul hukumetide oteki uygar ulkelerin hukumetleri gibiulusal iradeye saygi gostermeli, bu amaclaMeclisi Mebusan'i bir an once toplantiya~aglrmah, aldigi kararlan bu meclisin dene-timinden gecirmelidir. - Ulkedeki biitiin di-renis orgutleri birlestirilmis, Anadolu veRumeli Mudafaai Hukuk Cemiyeti adi al-tmda toplannusnr. Mevcut yerel derneklerbu orgutun birer subesi olacaktir. - Anado-lu ve Rumeli Mudafaai Hukuk Cemiyeti,Heyeti Temsiliye adh merkezi kurulca yo-netilecektir. - Bu kuru I gerektiginde geci-ci yonetim ilamna yetkili olacaktir. Kong-re calrsmalan surerken istanbul hukumeti-nin bu girisimi baltalamak uzere bolgeyegonderdigi Mamuretulaziz (Elazig) valisiAli Galib etkisiz hale getirilmisti, HeyetiTemsiliye ulusal mucadeleye karst takimlanbu acik tavra tepki olarak istanbul hukume-tiyle butun haberlesmenin kesilmesi karan-m verdi. Bu karara buyuk olcude uyulmasiDamat Ferit Pasa'yi istifa etmek zorundabirakti ve Anadolu'da ortaya cikan yeni ik-tidar odagmm gucunii gosterdi. BoyleceAnadolu'da direnisi yurnusatmayi uman in-gilizlerin de onayiyla, Heyeti Temsiliye'yekarst daha 111mhbir tutuma sahip Ali RizaPasa sadrazamliga getirildi.

iSTANBU l'UN iSG AL i

- 8-

Yeni kurulan Ali Riza Pasa hukumetininbir uzlasma saglamak amaciyla Anadolu'yagonderdigi Bahriye Nazm Salih Pasa 20Ekim 1919'da Mustafa Kemal'le gorusme-ye oturdu. Amasya Mulakati olarak bili-nen bu gorusme, Heyeti Temsiliye'yi res-men tamyan istanbul hukumetinin HeyetiMebusan'm en kisa surede toplanmasmi ka-bul etmesiyle sonuclandi. Yapilan secimler-de Mudafaai Hukuk Cemiyeti adaylan bti-

yuk bir basan gosterdi. Toplam 168 uyedenolusan Heyeti Mebusan 12 Ocak 1920'detoplandi, Sayica 70'e varan ve Felahi Vatanadiyla bir grup olusturan ulusal mucadeleyanhsi mebuslar kisa surede etkili bir ko-num kazandi. Bu grubun girisimiyle hazir-lanan bir program 28 Ocak'taki gizli otu-rumda gorusuldu ve kabul edildi. Once Ah-di Vefa adi verilen ve daha sonra MisakiMilli olarak amlan programm hukumleri


9/16

buyuk olcude Sivas Kongresi kararlannadayaruyordu. Mec1isin ve hiikumetin calis-malarmdan rahatsizhk duymaya baslayanitilaf yiiksek komiserlikleri, acikca miitare-ke kosullanna karst cikan program a cokgecmeden tepki gosterdiler. Boylece Lond-ra'da bir araya gelen Itilaf temsilcilerinin 4Mart'ta aldigr karar dogrultusunda istan-bul 'u isgal etme plam uygulamaya kondu.Bogaz'da bulunan Itilaf donanmasi planuyannca 15 Mart gecesi limaru kusatn vesabaha karst karaya asker cikardi, Sehrinicindeki bashca kavsaklann denetim altmaalmmasmdan sonra, 16 Mart'ta bircok ne-zaret binasi ve askeri garnizon isgal edildi.Meclis bir oldubitti biciminde girisilen is-gale boyun egmeyecegini acikladi. Bunun

iizerine Itilaf askerleri Meclisi Mebusan'abir baskin diizenledi; Felahi Vatan grubu-nun onde gelen iki mebusu Kara Vasif (,;1-nar) ile Huseyin Rauf (Orbay) beyler tutuk-landi. Bunu ulusal miicadele yandaslanmhedef olan yogun bir sindirme kampanyasiizledi. Baskmdan sonra cahsamaz durumadusen Meclisi Mebusan, 18 Mart'ta aldigikararla yasama islevini yerine getirmeyeuygun bir ortamm saglanmasma degin


10/16

TBMM 1.yesmde23 Nisan 7927 gunuT B M M 7 . apl!~ .vildonumuni)kutluyardu.

Refet (Be/e) PeseZaferden sonrebirliginin besindeistanbul'a girdi.

Temsiliye 'nin yerini genellikle Ankara hii-kiimeti olarak amlan yeni bir organ alnusoldu. TBMM'nin acilrsuu bir meydan oku-rna olarak degerlendiren istanbul hukurneti,Mustafa Kemal ve arkadaslanrnn 11 Mayis-'ta divamharp karanyla idama mahkumedilmesini sagladi. 18 Agustos 1920'deMeclis'te Ankara hukiimetinin niteligi vekonumuyla ilgili tartismalar gundeme geldi.Bazi mebuslar Ankara hiikumetine Istan-bul'un ve padisahm dusmandan kurtanlma-sma degin basta kalacak gecici bir organgozuyle bakiyor ve buna uygun bir duzenle-me yapilmasiru istiyordu. Buna karsihk ba-sim Mustafa Kemal'in yektigi kesim, ege-

menligin kayitsiz sartsiz ulusa ait oldugunu,TBMM'nin ve onun icinden cikan hiikume-tin bu iradeyi temsil ettigini savunuyordu.Yogun tartismalar sonunda ikinci gortls aglrbash ve 20 Ocak 1921'de Teskilati EsasiyeKanunu kabul edildi. Toplam 23 maddelikkisa bir metinden olusan Teskilati EsasiyeKanunu' nun getirdigi sistemin temeli guc-ler birligi ilkesine dayah bir medii; hiiku-meti rejimiydi. Yasama, yuriitme ve bir 01-cude yargi yetkilerini elinde toplayanTBMM'nin vekil adiyla kendi icindensectigi hukumet uyeleri esas olarakTBMM'de alman kararlan uygulamaklayuktimltlydu.

~lc AYAK lANMA lA 'RBirinci Dtinya Savasr'ndaki buyuk yiki-mm geride biraktigi agu sorunlarla birlesenotorite boslugu Anadolu' da bircok yerelgti


11/16

Boyburt $eyh E~ref---26 Ek.-24 Ar.1919.Erzurum

,baska arayislar yerel dtizeyde bazi KUrtayaklanmacilann ulusal mucadele.yanlila-nyla karst karsiya gelmesine yol acn. Mar-din yoresindeki asiret reislerinden biri olanAli Batt mutareke sonrasmda ortaya cikanotorite boslugunu yerel bir yonetimle dol-durmak amaciyla 11 Mayis 1919'da Nu-saybin'i ele gecirdi, Ama yorenin askeribirlikleri denetimi saglayarak 18 Agus-tos'ta ayaklanmaya son verdi. Benzer ko-sullar altmda 1920 yazrnda Viransehir yo-resinde Milli asiretinin ve Garzan yoresin-de Cemil Cetonun onculugunde girisilenayaklanmalar da kisa surede etkisiz halegetirildi. Ankara hiiktimetini en cok ugras-tiran KUrt ayaklanmasi 6 Mart 1921 'de Si-vas'm Zara ve Imranh yorelerinde basladi.Bu yoreler mutareke somas Idonemde Koc-giri asiret reislerinden Haydar Bey'in oncu-lugunde KUrt Teali Cemiyeti 'nin cahsma-lar yuruttugu baslica alanlardan biri duru-muna gelmisti. TBMM'nin toplanmasin-

MolofyoaAliGalipl3 Eyl.-l0 Eyl.1919

MilliA~ireti24 Ag. -8 Ey1.1920 Elcezire-Alibah~ S

. 1 1 Moy.-18 Ag.l.... avur F," .

dan soma bolgeyi denetim altma almayayonelik girisimler 90k gecmeden bazi sur-tiismeler yaratti. Bir suvari bolugune du-zenlenen baskmin ardmdan catismalar Er-zinc an ve Dersim' e de sicradi. Daha somaKocgiri ve Dersim asiretleri, Zara, Divrigi,Refahiye, Kumcay ve Kemah kazalannmayn bir vilayete donusturulmesi ve bu vila-yetin basma kendilerinden bir yoneticiningetirilmesi istegiyle TBMM'ye basvurdu-lar. Gorusmelerle bir cozume vanlamarnasiiizerine, bolgeye Nureddin Pasa komutasm-daki Merkez Ordusu gonderildi. Birincisi 8nisana, ikincisi 21 hazirana degin siiren ikiharekatla ayaklanma biitiiniiyle bastinldi.Nureddin Pasa'nm bu iki harekat sirasmda-ki sert tutumu daha soma TBMM'de agrrelestirilere hedef oldu. i9 ayaklanmalarakarst askeri onlemler almirken, asileri ceza-landrrmak icin olaganustu yetkilerle dona-tilrms istiklal Mahkemeleri'ne basvuruldu.

KUVAY tI s ga le k ar st kendiliginden harekete g ece n y er e l d ir e nisorgialerini, ceteleri ve milis giiclerini kapsayan KuvaytMilliye, resmi kimliklerini kullanmayan subaylarin dakattlimtyla ulusal direnisin simgesi durumuna geldi.Zamanla orgialu bir y a p i kazanan ve birinci Yunan ile-ri harekdtintn durdurulmastru saglayan Kuvayi Milli-ye' nin karmasik bir bilesimi vardi. Saflannda ulusalduygularla carptsmalara kattlan gonidliilerin yam siraasker kacaklan ve esktyalar da yer alzyordu. Birlikleri-ne Demirci Mehmed ve Yoriik Ali gibi e fe l er , Kuscuba-zEsref ve Parti Pehlivan gibi komitacilar, emekli veyaordudan aynlmis subaylar, aydzn ve esraf kesimlerin-den kisiler komuta ediyordu. Katzlma ve ayrtlma ser-bestligi nedeniyle mevcudu siirekli degisen Kuvayz Mil-

MiLl iYE

if ayaklanmalarTBMM sadece isge!kuvvetleri ile degilic isyanlarla damticedele

etti.

liye, Miidafaai Hukuk orgijtlenmesinin yayginlasmasin-da, istanbul'dan kacislarin orgiulenmesinde, Anka-ra'ya silah, cephane, erzak gonderilmesinde ve ozellik-le i~'ayaklanmalarzn bastzrzlmasznda onemli rol oyna-di. Ote yandan ulusal miicadeleye kaulimi saglamadayer yer basvurdugu sert ve keyfi uygulamalarla belirlibir tepki de uyandirdt. Diizenli orduya gecis siirecindeb a s i n a buyruk Kuvayz Milliye cetelerinin denetim altznaalznmasznda bircok giicliik yasandi. Basta siyasal birg io ; de kazanmis olan Cerkez Ethem' e baglz Kuvayt;Seyyare olmak iizere bazt r,;'etelerAnkara 'hukianetiylecatismaya girdi. Bu baskaldtrtlartn bastinlmasindansonra elde kalan Kuvayz Milliye giicleri diizenli birlik-lere donusturiildii.


12/16

Sevr Antlesmes:Sevr Antlesmesimimzalayan OsmenltDevleti Temsilcileri:Resed Halis Bey, HadiPsse, Damat Ferit Pes,Rlza Tevfik Bolukbesi.

Nene HatunAnadolu inserunmkedinl, erkekli direnisinsembolii haline gelenNene Hatun.

- 12-

SEVR ANTLA~MASIistanbul'un isgalinden kisa bir sure sonraitalya'da San Remo'da bir araya gelen Itilaftemsilcilerinin hazirladigr bans plam 11Mayis 1920'de Babiali'ye sunuldu. Bashaltmdaki istanbul hukumetinin agrr kosullariceren planda bazi degisiklikler yapilmasmayonelik girisimleri sonucsuz kaldi, Bunu iz-leyen oyalayici tutum karsisinda, Itilaf Dev-letleri bir dayatma araci olarak Yunan ordu-sunu harekete gecirme yoluna gittiler. Biryildan beri Salihli-Kosk hattmm gerisindecakilmis olan Yunan ordusu, Ankara hukii-metinin ic ayaklanmalarla ugrasmasmdanda yararlanarak 22 Haziran'da saldmyagecti. ingiliz birliklerinin destegiyle til; kol-dan ilerleyen Yunan ttimenleri kisa siiredeBahkesir ve Bursa'yi ele gecirdi. Aym do-nemde Trakya' da girisilen bir harekatla bubolge de Yunan askerlerinin denetimine gir-di. Hicbir direnme gucu bulunmayan Babi-ali bans planma boyun egmek zorunda kal-di. Boylece taraflar 10 Agustos 1921'deFransa'nm Sevres (Sevr) sehrinde temeldeSan Remo kararlanna dayanan bans antlas-rnasim imzaladi, Sevr Antlasmasi Osmanhtopraklannm paylasinuru resmi hale getiri-yordu. Buna gore Irak ve Filistin ingiliz,Suriye de FranSIZmanda yonetimine biraki-hyor, giiney smirlan Antakya, Antep, Urfave Mardin vilayetleri Fransa'mn elinde ka-lacak bicimde ciziliyordu, Batt Trakya'mntumunu ve Dogu Trakya'nm Buyukcekme-ce yakmlanna kadar olan kesimini eldeeden Yunanistan' a aynca bicimsel olarakOsmanh egemenliginde kalan Izmir ve I;ev-resini yonetme hakki tammyordu. Bu bol-

gede kurulmasi kararlastmlan yerel parla-mento bes yilhk bir donemin ardmdan Yu-nanistan' a baglanma karan alabilecekti. Oteyandan Dogu Anadolu'da bagimsiz bir Er-menistan'la ozerk bir Kiirdistan kurulrnasiongoruluyordu. Ermenistan'm smirlanABD tarafmdan saptanacak, Kiirdistan daileride Milletler Cemiyeti'nin onayiyla ba-gunsizlignu ilan edebilecekti. Antlasmauyannca Osmanh yonetiminde yalmz istan-bul ve cevresiyle Anadolu'nun kiiciik bir ke-simi kahyordu. Ama antlasmaya aykm her-hangi bir davramsta bu durum da degisebile-cekti. istanbul'da bir jandarma alayryla pa-disahm muhafiz birligi disinda hicbir askerigtil; bulundurulmayacakti. Savasta ve bans-ta butun devletlerin ticaret ve savas gemile-rine acik tutulmasi ongorulen istanbul veCanakkale bogazlan uluslararasi bir kornis-yonun denetimine birakilacakti. Antlasma-nm paylasimla ilgili hukumlerinden hosnutkalmayan Italya ve Fransa'ya daha sonra in-giltere'nin de imza attig; bir sozlesmeyle,Osmanh yonetimindeki Anadolu topraklanuzerinde ekonomik nufuz haklan tanmdi,Ankara hukumeti basindan beri karst I;iktigiSevr Antlasmasi'm tarumadi ve metne imzaatan Osmanli yoneticilerini vatan haini ilanetti. Ote yandan Meclisi Mebusan'm kapa-tilmts olmasi antlasmayi yetkili yasama or-gamndan gecirme olanagirn ortadan kaldir-di. Batih ulkeler arasmda da yalmz Yunanis-tan'm parlamentosu gerekli onayi verdi. Do-Iayisiyla Sevr Antlasmasi hukuken gecerli-lik kazanmadi ve fiili durumun degismesiy-Ie yiirurliige giremedi.

j

~MARA~ VE ANTEP DiRENi~LERi

Anadolu'da isgale karst gosterilen tepki,Maras ve Antep sehirlerinde dogrudan sivilhalkm yuruttugt; bir silahli direnise donus-tii. Mustafa Kemal ve arkadaslanmn buyuksikmtilar icinde ulusal gucleri toparlamayaI;ahtlgl ve il; ayaklanmalardan bunaldigrbir donemde, bu cephelerdeki mucadele birmoral kaynagi oidu ve Kurtulus Savasi'runsiyasal plandaki ilk basanlanndan birininkazamlmasmda onemli rol oynadi, FranSIZbirliklerinin Ekim 1919' da Maras' a girme-sinden sonra, yoredeki Ermeniler arasmdabir hareketlenme basladi. Bunu izleyen tas-kmhklar sirasmda bazr askerler hamamdancikan kadmlara satasti. Olaya ofke duyanSutcu imam adh bir esnaf ates acarak bir as-

keri oldurdu. Halkm isgale karst cikmasin-da bir kivilcim olan bu olay silahh bir dire-nisi baslatti. Mucadeleyi orgutlu hale getir-mek icin 29 Kasnu'da Maras Miidafaai Hu-kuk Cemiyeti kuruldu. Milis guclerininAraplar (13 Ocak 1920) ve Harabe (19Ocak 1920) carpismalannda ortaya koydu-gu kararh direnis Fransiz askerlerini 11 Su-bat 1921' de sehirden cekilmek zorunda bi-rakti. Mutareke sonrasmda ingiliz birlikleri-nin isgal ettigi Antep daha sonra vanlan an-lasmayla Fransiz ntifuz alam icinde kaldi.FranSIZisgalinin basladigi 5 Kasun 1919' dayoreden gOI;etmis Ermenilerin de donmesive bazi baskilara girisrnesi, Antep halkirusilahli direnis icin hazrrhklar yapmaya yo-


13/16

neltti. Arslan ve Polat beylerin onderligindekurulan Kuvayi Milliye birlikleri Ocak1920' de Fransiz kuvvetlerine baskmlar dii-zenlemeye basladi. Karayilan ve Sahin gibihalk onderlerinin askeri basanlan halk ara-smda birer efsane haline geldi. Guc durumadusen Fransiz kuvvetlerine karst 1 Nisan1920'de sehir halkmm katildigi bir ayaklan-rna duzenlendiyse de sonunda Fransiz bir-

likleri 9 Subat 1921' de sehrin tumunde de-netimi sagladi. Karsrlastig; sert direnis ne-deniyle Anadolu'da bannamayacaguu anla-yan ve Osmanh topraklanmn paylasmu ko-nusunda itilaf ortaklanyla anlasmazliga dii-sen Fransa, ayn bir tutum izleyerek Ankarahtikumetiyle gorusme rnasasma oturdu. Va-nlan anlasma sonucunda Fransiz askerleri25 Arahk 1921' de Antep' ten cekildi,

~DOGU CEPHESi

Kurtulus Savasr'na baslangicta dl dunya-da yakmhk gosteren bashca devlet, aymhasimlarla mucadele icinde olan SovyetRusya'ydi. Mustafa Kemal'in daha Mayis1920' de Moskova' ya gonderdigi heyetlegorusen Bolsevik yonetimi, Misaki Milli'yitarndigmi aciklanus ve yardim sozu ver-misti, Ama Ermenistan sorunu taraflar ara-smda bir anlasmazhk konusu o~maya de-yam ediyordu. Sevr Antlasmasi'nm gunde-me geldigi siralarda, Dogu Anadolu smirla-nnda Ermeni kuvvetlerin saldmlan yogun-Iasti. Bunun uzerine 15. Kolordu komutamKazim Karabekir Pasa bir askeri harekaticin hazirhklara giristi, Once Elviyei Sela-se olarak bilinen, isgal altmdaki Kars, Ar-dahan ve Batum yorelerine propaganda veorgutleme calismalan yurutecek sivil cete-

ler gonderildi. Ardmdan 28 Eyliil 1920'deaskeri harekat baslatildi. Ertesi gun Sanka-rms'r ele geciren birlikler, gerekli YIgmaglyaptiktan soma 14 Ekim' de genel saldmyagecti, Kars'm 30 Ekim'de cetin bir catismasonunda almmasi, Ermenistan hiikumetinibans istemek zorunda birakti. Boylece 3Arahk 1920' de imzalanan Gumru Antlas-masi, butun Kars sancagimn Turk yoneti-mine girmesini sagladi, Daha soma Sovyetyonetiminin basa gectigi Ermenistan'la 16Mart 1921' de benzer hukumleri icerenMoskova Antlasmasi yapildi. Bunu 13Ekim 1921 'de Giircistan'la Kars Antlas-masr'nm imzalanmasi izledi. Soz konusuantlasmalarla Kars, Ardahan ve Artvin'inbugunku sirurlan cizilirken, Batum ve yev-resi Gurcistari' a birakildi.

~iNONU SAVA~LARI

Askeri bakimdan Kurtulus Savasr'mn asilodagmi olusturan Ban Cephesi'nde ikinciYunan ileri harekati Temmuz 1920'de dur-durulmustu, Yunan kuvvetlerini alt etmekicin duzenli bir ordunun kurulmasi gerekti-gini goren Ankara hukumeti, bu cahsmala-n yiiriltmek uzere Kasun 1920'de Miralayismet (Inonu) Bey'i cephe komutanliginagetirdi. Duzenli orduya gecis yonunde ati-Ian adimlar cok gecmeden Cerkez Ethem' ebagh Kuvayi Seyyare ve oteki ceteler ara-smda rahatsizhk yaratti. Bu birliklerin siya-sal sozciisii konumunu kazanan ve TBMMicinde gtlclu bir destegi arkasma alan YesilOrdu acikca Ankara hukumetine muhalefetetmeye basladi. Yesil Ordu 'nun dagitilma-sindan soma tirmanan gerginlik, kuvvetle-rini Kutahya-Gediz yoresinde toplayanCerkez Ethem'in ayaklanmasma yol acti,Duzenli birliklerin bu ayaklanmayi bastir-masmdan yararlanmaya calisan Yunan or-dusu, buyuk bir yigmak yaptigi Bursa hat-

tmdan 6 Ocak 1921 'de saldmya gecti. Bi-lecik'in almmasmdan soma Eskisehir yoluuzerindeki Inonu yoresine -ulasan Yunanoncii kolu, bir gunluk kisa bir catismadansoma, Turk takviye birliklerinin gelmesiuzerine 11 Ocak'ta geri cekilmek zorundakaldi.Boylece Ankara hukumeti Yunan saldm-

Sl karsismda ilk basansim elde etti. BirinciInonu Savasi olarak bilinen bu catismarunardmdan Itilaf Devletleri, bir uzlasma ze-mini saglamak amaciyla Londra Konferan-si'ru duzenledi, Ankara hukumetinin de birheyetle kauldrgi konferansm 21 Subat'tabaslayan calismalan 12 Mart'ta Sevr Ant-Iasmasi 'nda bazi kiicuk degisiklikler yap-maya yonelik bir oneri paketiyle noktalan-di. Bu arada Turk heyeti Itilaf temsilcile-riyle daha soma TBMM'nin onaylamadrgibazt anlasmalar imzaladi. Konferans karar-lanna tepki gosteren Yunanistan, Ankarahukumetinin yarutnu beklemeksizin 23

Kurtulus Ssvasmmiki mimenlnoni) Seveslensadece KurutulusSava~1icin biivilkbir moralsaglamaklakelmedt eyrnzamanda ismetPeseve'de s o v e d t n sverdi.

- 13-


14/16

Sovyet heyetiAnkara'daRusya'da ki 1917Bolsevik OevrimiBirinci DiinvSevesi'nmgidisetuudegistirmeklekelmedt, erkesmdkuru/an Sovyet/erBirligiemperyalizme kers!veri/en KurtulusSevesi'ne da maddive manevi destekoldu.

- 14 -

Mart'ta yeni bir saldmya giristi. Taraflann27 Mart'ta Inonu'de karst karsiya gelme-siyle baslayan carpismalar siirekli degisenbir seyirle 1Nisana degin siirdii. SonundaTiirk ordusunun karst saldmsiyla stratejikkonumdaki Metristepe'den sokulen Yunanbirlikleri Bursa'nm dogusundaki eski mev-zilerine pusktirtuldu. Bu arada eepheningiiney ueundaki Afyori'u isgal eden Yunankuvvetleri de Dumlupmardaki mevzilere

cekilmek zorunda birakildi. Ikinci InonuSavasi diizenli orduya gecisi savunanMustafa Kemal vearkadaslannm konumu-nu guclendirdigi gi bi, itilaf Dev letleri 'ninAnkara hiikumetine karst baslayan degisi-mini daha da ileriye goturdu. Yunanistanaverilen ingiliz destegi bu iilkedeki yonetimdegisikliginin de etkisiyle zayiflarken,italy a isgal ettigi yoreleri Mayis 1921' debosaltn,

~SAKARVA SAVA~I

Yunanistan, 10 Temmuz 1921 'de topyekunbir saldmya giristi, Bursa ve Usak'tan hare-kete gecen Yunan tiimenleri kisa bir suredeAfyon ve Kutahya'yi ele gecirdi. Asker sayi-Sl ve silah bakirmndan daha ustun olan Yu-nan kuvvetleriyle kesin bir carpismadan ka-cman ve duzenli bir geri cekilisle kusatma-dan kurtulmayi basaran Ismet Bey, daha son-ra Mustafa Kemal'in onerisi dogrultusundabirliklerini Sakarya Nehri'nin dogusuna cek-ti. Bu arada Eskisehir de dustii ve Yunan bir-liklerinin denetimine girdi. Ban Cephesi ka-rargahuun Ankara'mn cok yakimna tasmma-si, buyiik bir kaygi ve heyeean uyandirdi.TBMM'nin Kayseri'ye tasmmasi bile gun-deme geldi. Gizli oturumla toplanan meclisuzun ve hararetli tartismalann ardmdan Mus-tafa Kemal'i 5 Agustos'ta tam yetkili olarakiiC;ay sureyle baskomutanhga getirmeyi ka-rarlastirdi. Oncelikle TekaIifi Milliye Emir-lerini yayimlayarak biitiin kaynaklann sa-vas icin seferber edilmesini saglayan ve oburbolgelerdeki kuvvetlerin buyuk bolumunuSakarya'ya toplayan Mustafa Kemal, BanCephesi karargaluna giderek savasm yoneti-mini iistlendi. Yunan Krah Konstantinos dakesin zaferi gormek icin eepheye gelmisti.Krahn hemen saldmya gecme dusuncesinekarst cikan Yunan isgal kuvvetleri baskomu-tam Papulas'm harekati geciktirmesi, Turkbirliklerinin Sakarya'rnn dogusunda gerekliYlgmagl yapmasma olanak verdi. Sakar-ya'daki mevzileri asarak Ankara'ya varmayiamaclayan Yunan ordusunun genel saldmsi,

Konstantinos' un dogrudan baskomutanhgiiistlenmesiyle 23 Agustos'ta basladi, Sakar-ya Nehri'ni kolayea gecen Yunan birlikleri,Mangal Dagi yoresindeki ilk mevzileri birgiin icinde ele gecirdi. Ama bunu izleyen go-giis gogiise carpismalarda Turk ordusunumerkezden yarma girisimlerinden sonuc ala-madi, Taraflann agn' kayrplar verdigi saldmve karst saldmlar sirasmda, Yunan ordusubir ara Ankara'nm 50 km kadar giineyineilerledi. Ozellikle Cal Dagi'ndaki direnis so-nueunda Yunan saldmsmm hizi 31 Agus-.tos'ta kesilmeye basladi, Ikmal hatlanndanuzaklasmis olan ve kuvvetlerini genis bireepheye yayan Yunan ordusu, 10 Eylul'debaslayan Turk karst saldmsma direnemeye-rek Sakarya'nm dogusundaki mevzileriniterk etmek zorunda kaldi, Ardmdan gizlieeyurutulen bir harekatla Sakarya'mn batismacekilme yoluna gitti. Turk karargahi 13 Ey-lul'de bu harekatm farkma vardigmda, Yu-nan mevzileri hemen .tiimiiyle bosaltilrmsbulunuyordu. Daha sonra oncu Tiirk birlikle-ri Eskisehir'e dogru cekilen Yunan ordusunuizledi, ama asil kuvvetlerin Sakarya'nm ban-sma gecisi 20 Eyliil'ii buldu. Kurtulus Sava-si'nm donum noktasi olan Sakarya Sava-si'ndan sonra Yunanistan butunuyle tek basi-na kaldi. Aynea Yunan ordusu ve halki ara-smda Anadolu' daki seriivene son vermeegilimi guclendi, Bans icin gorusmeye otur-mus olan Fransa'yla 20 Ekim 1921 'de, Ada-na ve Antep'teki isgal kuvvetlerinin cekilme-sini ongoren Ankara Antlasmasi imzalandi.

j'Iii

. ~)

~.

BOVOK TAARRUZSakarya zaferiyle birlikte askeri bakimdanustunlugu ele geciren Ankara hukumeti,Yunan ordusunu kesin bir yenilgiye ugrata-rak Anadolu'dan cikarma hazirhklanna gi-

risti. Yunan hatlanm Afyon yoresinde yar-maya yonelik harekat plam uyannea, Yu-nan sag kanadma bir baskm biciminde sal-dirmasi ongorulen Nureddin Pasa komuta-


15/16

smdaki 1. Ordu birlikleri giineye kaydmla-rak karst mevzilerin yakmma kadar ilerle-di. Fahrettin (Altay) Pasa komutasmdaki 5.Suvari Kolordusu'nun Yunan hatlannm ge-risine sarkarak haberlesme ve ikmal yolla-nru kesmesi kararlastinldi, Yakub Sevki(Subasi) Pasa komutasmdaki 2. Ordu daEskisehir'in dogusunda ve Afyon'un kuze-yinde mevzilenmis Yunan ttimenlerini oya-lamakla gorevlendirildi. Buyuk bir gizlilikicinde yunitulen bu mevzilenmenin 15Agustos'ta tamamlanmasmdan soma, bas-komutanlik karargahi Afyon yoresindekiKocatepe 'ye tasmdi. Ardmdan 26 Agustossabahi birliklere saldm emrinin verilmesiy-le Buyuk Taarruz, yani Baskomutanlik

Meydan Savasi basladi, Buyuk ve KticukAdatepe'deki mevzilerin 30 Agustos saba-lu topcu atesine tutulmasmdan soma girisi-len piyade saldmsiyla cember icindeki Yu-nan ordusu agir bir bozguna ugratildi, Busaldindan yalmzca General Trikopis'in 8bin kisilik birligi kurtulabildi. Izmir' e dog-ru cekilmeye cahsan bu kuvvetler de Usakyakmlannda kistinlarak etkisiz hale getiril-di. Buyuk bir hizla surdurulen izleme hare-kati, Turk birliklerinin 9 Eylul'de Izmir'egirmesiyle sonuclandi, Bu arada cepheninkuzey kesiminde ilerleyen Turk kuvvetleriEskisehiri, ardmdan oteki sehir ve kasaba-Ian ele gecirerek 18 Eyltil'de Yunan isgali-ne butunuyle son verdi.

~BAGIMSIZLIK VE CUMHURivET

Yunan birliklerini izleyen Turk ordusununCanakkale'de mevzilenmis Ingiliz kuvvetle-riyle karst karsiya gelmesinden soma, ItilafDevletleri 23 Eyliil' de Ankara hukumetinebir nota vererek askeri harekatm durdurul-masiru ve bir mutareke imzalanmasnu oner-di. Aynca Dogu Trakya ve Bogazlar'm ba-ns antlasmasmm ardmdan bosalulacagi yo-nunde guvence verdi. Boylece 3 Ekim'deMudanya'da baslayan gorusmelerde Turkheyetine Ismet Pasa baskanhk ederken, ItilafDev letleri' ni Ingiliz general Harrington,Fransiz general Charpy, ital yan generalMonbelli ve Yunanh general Mazerakis

temsil etti. Ozellikle ingiliz temsilcisinin uz-lasmaz tutumu nedeniyle birkac kez kesinti-ye ugrayan gorusmeler 11 Ekim'de Mudan-ya Mutarekesi'nin imzalanmasiyla sonuc-landi. Kurtulus Savasi'yla.simrlan fiilen ci-zilen yeni Turkiye'nin bagrmsizhgi uzun go-rusmelerin ardmdan 24 Temmuz 1923 'teimzalanan Lozan Antlasmasi'yla resmen ta-mndi, Bu arada 1 Kasun 1922' de saltanatmkaldmlmasmi izleyen gelismeler, 29 Ekim1923'te cumhuriyetin ilamyla Tiirkiye'nindaha Kurtulus Savasi'nda baslarms olan sii-recin dogal bir sonucu olarak yeni bir yone-tim bicimine gecmesini de getirdi.

iSTiKLAL MAHKEMELERiTBMM'nin otoritesini kabul ettirmek icinaldigi ilk onlemlerden biri, kendivarlrgiru or-tadan kaldirmaya yonelik eylemleri, i


16/16

III

B~ZEN KENOiNiBUlMA~.

j

I

... ... .

Kurtuluş Savaşı - Dünyayı Değiştiren Olaylar Dizisi

Documents

Transcript of Kurtuluş Savaşı - Dünyayı Değiştiren Olaylar Dizisi