KUR RİSKİ YÖNETİMİ - BİLGİ Finansal Uygulama ve ...Kur Riski Yönetimi Küresel ekonominin...

KUR RİSKİ YÖNETİMİ

MEHMET TAYLAN

Kasım 2017

Gündem

1. Kur bazında nakit akışlarının belirlenmesi

2. Örtülü kur risklerinin belirlenmesi

3. Faize bağlı risklerin belirlenmesi

4. Kur riskinin yönetilmesinde kullanılacak finansal enstrümanlar

5. Örnek olaylar, uygulamalar

Kasım 17 Mehmet Taylan 2

Giriş


Kur Riski Yönetimi

Küresel ekonominin günümüz hayatına girmesi ile birlikte finansal riskler içerisinde kur riski önemli bir yer almaya başladı. Özellikle ülkemiz gibi gelişmekte olan ülkelerde kurlarda küresel nakit akışlarının yönüne göre yüksek ölçülü dalgalanmalar yaşanması uluslararası ticaret yapmayan şirketlerde bile kur riski yönetimini zaruri hale getirdi.


USDTRY


Kur Riski Yönetimi

Nassim Taleb’in ‘Siyah Kuğu - Olasılıksız Görünenin Etkisi’ kitabında belirtiği durumlar gelişen ülkelerde daha sık ortaya çıkmaktadır. Ülkemizde TL faizlerin göreli olarak yüksek olması, türev ürünlerin yeterince tanınmaması, ‘hedging’ in pahalı olduğu gibi önyargılar, vb sebepler ile kur riski yönetimine yeterince önem verilmemiştir. 2001, 2008, 2013 ve içinde bulunduğumuz 2017 yılı gibi yüksek oranlı kur artışları firmaları batma noktasına getirmiştir.


Kur Riski Yönetimi

Sadece kurların yükseldiği dönemler değil %30-%40 kur değerlenmelerinin yaşandığı dönemler (2003-2004, 2006-2007) özellikle ihracatçı olan şirketler için zor yıllar olmuştur.

Firmaların kaderinin kurlarda oluşacak hareketlere maruz bırakılması kabul edilebilir bir durum değildir. Günümüzde dövizle borçlanmanın bireylerden sonra ticari şirketlerde de yasal yollarla sınırlandırılması tartışılmaya başlanmıştır.


Nakit Akışı Yönetimi


Nakit Akışı Yönetimi

Hazine yönetiminin başlangıç noktası ve en önemli unsuru Nakit Akışı Yönetimi’dir.

Yanlış yapılmış nakit akış analizi veya nakit yetmezliği, günlük operasyonları ve şirketlerin marka gücünü kötü etkileyebilir.

Bir şirketin kar etmesi her zaman pozitif nakit akışı sağlaması ile sonuçlanmaz.


Nakit Rapor

Nakit akışı yönetiminin başlangıç noktası an itibariyle şirketin nakit durumunun belirlenmesi ve sürekli olarak takip edilmesidir.

Şirketin nakit durumu günlük bazda hazırlanacak ‘Nakit Raporu’ ile takip edilmelidir. Bu rapor bir önceki iş günü, gün sonu itibariyle şirketin nakit varlıklarını ve yükümlülüklerini göstermelidir.


Nakit Rapor


NAKIT DURUMU TUTAR ORAN

BONO PORTFOY 196,976.00 11.48%

HISSE PORTFOY 374.51

MEVDUAT (o/n ) 998,622.06 9.28%

BPP ALIŞ( -) 0.00 0.00%

BPP SATIŞ(+) 0.00%

KASA 7,730.93 0.00%

BANKA 22,192.53 0.00%

SERMAYE AVANSI 0.00 0.00%

ORTAKTAN BORÇ 125,000.00 0.00%

FX PORTFÖY BAKİYE 360,157.13

MÜŞTERİ KREDİ BAKİYE 12,428,670.64 22.38%

MÜŞTERİ BORÇ BAKİYE 602,640.73 23.03%

MÜŞTERİ ALACAK BAKİYE 956,227.93 0.00%

BPP MÜŞTERİ 0.00%

DİREKT BPP MÜŞTERİ 0.00%

MÜŞTERİ MEVDUAT 11,417,762.00 1.37%

PORTFÖY HB/DT TAKAS BORÇ ALACAK 0.00 0.00%

PORTFÖY HİSSE TAKAS BORÇ ALACAK T+1 0.00

PORTFÖY HİSSE TAKAS BORÇ ALACAK 0.00

MÜŞTERİ STOPAJLARI 77,476.92

TOPLAM 13,098,502.55

NAKIT TEMİNAT DURUMU TUTAR ORAN

BLOKELİ MEVDUAT (vadeli) 1,857,875.00 9.50%

MEVDUAT (katılım bankası) 1,356,251.69 9.00%

BLOKELİ MEVDUAT (O/N)

NAKİT TEMİNATLAR 334,881.12

TOPLAM NAKİT TEMİNAT 3,549,007.81

TOPLAM NAKIT 17,007,667.49 19.Tem

Nakit Akışı Projeksiyonu

Nakit akışı yönetiminin ikinci adımı en az 1 yıllık bir süre için nakit akışlarının projeksiyonunun yapılması ve sürekli olarak güncellenmesidir.

Nakit akışı projeksiyonu şirket bütçesinde öngörülen satış, maliyet, personel vb. rakamları ile uygun hazırlanmalıdır.



Nakit akış projeksiyonu nakit giriş/çıkış tutarlarının ve ödeme/tahsilat tarihlerinin belirlenmesi ve excel veya benzeri bir programda tutulmasıdır.

Nakit akış projeksiyonu için en kolay başlangıç noktası sabit giderlerin (Kiralar, maaş ödemeleri, aidatlar vb) belirlenerek yıllık bazda ödeme tarihleri ile girilmesidir.



Şirket faaliyetlerine bağlı nakit hareketlerinin belirlenmesinde bütçe ve/veya satış hedeflerinde öngörülen rakamlar kullanılabilir.

Ancak satış hedef / bütçe rakamlarının genelde iyimser yönde yapıldığı göz önünde bulundurulmalıdır.

Satış gelirleri ve bu satışlara bağlı olarak oluşacak maliyetler ödeme/tahsilat tarihlerine göre projeksiyona eklenmelidir.



Vergi ödemeleri, mevduat/kredi faizleri ve şirkete özel diğer ödeme ve tahsilatlarda göz önünde bulundurularak nakit akış projeksiyonu tamamlanır.

Başlangıç nakit durumuna tarih bazında nakit girişleri eklenip, nakit çıkışları düşülerek tarih bazında pozitif ve negatif nakit durumu olan tarihler belirlenir.


Nakit Akış Projeksiyonu


Tarih Açıklama Tahsilat Ödeme Bakiye

01.01.2017 30/12 nakit devir 1,165,000.00

05.01.2017 Kira ödemesi 500,000.00 665,000.00

06.01.2017 ABC A.Ş ödeme 250,000.00 915,000.00

07.01.2017 XYZ A.Ş. Ödeme 500,000.00 415,000.00

10.01.2017 Fatura ödeme 5,000.00 410,000.00

15.01.2017 vergi 50,000.00 360,000.00

29.01.2017 Maaş ödeme 450,000.00 -90,000.00

Kur Bazında Nakit Akış Projeksiyonu

Nakit Akış projeksiyonunun firmanın işlem gerçekleştirdiği her kur bazında belirlenmesi ve sürekli güncellenmesidir.

Her kur için tarih bazında ayrı ayrı nakit fazlası/eksiği belirlenir. Nakit eksiği bulunan kur için diğer kurlarda yeterli nakit fazlası bulunup bulunmadığı incelenir.


Kur Bazında Nakit Akış Projeksiyonu


Tahsilat Ödeme Bakiye Tahsilat Ödeme Bakiye

01.01.2017 30/12 nakit devir 1,165,000.00 5,000.00$

05.01.2017 Kira ödemesi 500,000.00 665,000.00 5,000.00$

06.01.2017 ABC A.Ş ödeme 250,000.00 915,000.00 5,000.00$

07.01.2017 XYZ A.Ş. Ödeme 500,000.00 415,000.00 5,000.00$

08.01.2017 Blue inc ödeme 415,000.00 20,000.00$ 25,000.00$

10.01.2017 Fatura ödeme 5,000.00 410,000.00 25,000.00$

15.01.2017 vergi 50,000.00 360,000.00 25,000.00$

29.01.2017 Maaş ödeme 450,000.00 -90,000.00 25,000.00$

Türk Lirası Amerikan DolarıTarih Açıklama

Örtülü Finansal Risklerin Belirlenmesi


Örtülü Finansal Riskler

İşletme maliyetlerinin içinde Türk Lirası bazında görülmekle beraber fiyatı yurtdışı piyasalardaki fiyatlara endeksli olan (emtia vb) varlıkların belirlenmesi kur riski yönetiminde hata yapılmasını engeller.

Bu tür varlıkların / yükümlülüklerin bulunması durumunda nakit akışında ve dolayısıyla kur riski yönetiminde düzeltme yapılması gereklidir.


Örtülü Finansal Riskler

Fırın üretimi yapan bir şirket ‘saç’ alımını TL bazında yapmasına rağmen bir sonraki alımda kur ve global piyasalardaki metal fiyatlarına göre çok farklı bir fiyattan alım gerçekleştirebilir.

Aynı durum elektro-mekanik yüklenicilik yapan bir taahhüt firması için de geçerlidir. Kablo yoğun kullanımı olan bir iş olması ve kablo maliyetlerinin küresel bakır fiyatına endeksli olması sebebiyle emtia fiyatlarına; bu fiyatların dolar bazında olması sebebiyle de dolaylı kur riskine maruz kalınır.


Bakır-USD


Faize Bağlı Risklerin Belirlenmesi



İşletmenin varlık ve yükümlülüklerinde faiz içeren varlıkların faiz yapılarının incelenmesi nakit akışında meydana getireceği (miktar ve özellikle vade uyuşmazlığı) değişikliklerin belirlenmesi ve bunların kur bazında nakit akış tablolarına eklenmesi gerekmektedir.



Faiz içeren varlık ve yükümlülüklerinin faizlerin 1 puan yükselmesi/düşmesi durumuna göre duyarlılık analizlerinin yapılması gerekir. Bu analiz yapılırken sabit/değişken faiz yapısında yapılması gereken düzeltmeler / yeniden yapılandırmalar gözden geçirilmelidir.


Kur Riskine Maruz Değer


Kur Riski

Kur Riski Net açık döviz pozisyonu taşıyan bir firmanın döviz kurundaki beklenmeyen bir değişimden dolayı maddi zarara uğrama olasılığını ifade eder.



Kur ve tarih bazında hazırlanan nakit akışlarına kurlarda meydana gelebilecek artış azalışların uygulanması sonucu maruz kalınabilecek zarar ve nakit akış açıklarının hesaplanması ve bunun düzenli olarak raporlanması gerekir.

‘Üç ay içerisinde kurlarda %30 artış/azalış’ meydana gelmesi durumu nakit akış projeksiyonuna uygulanarak oluşabilecek ek nakit ihtiyaçları belirlenir.




Tahsilat Ödeme Bakiye Tahsilat Ödeme Bakiye

01.01.2017 30/12 nakit devir 1,165,000.00 5,000.00$

05.01.2017 Kira ödemesi 500,000.00 665,000.00 5,000.00$

06.01.2017 ABC A.Ş ödeme 250,000.00 915,000.00 5,000.00$

07.01.2017 XYZ A.Ş. Ödeme 500,000.00 415,000.00 5,000.00$

08.01.2017 Blue inc ödeme 415,000.00 20,000.00$ 25,000.00$

10.01.2017 Fatura ödeme 5,000.00 410,000.00 25,000.00$

15.01.2017 vergi 50,000.00 360,000.00 25,000.00$

29.01.2017 Maaş ödeme 450,000.00 -90,000.00 25,000.00$

Senaryo 1 4.6150 115,375

Güncel 3.5500 88,750

Senaryo 2 2.4850 62,125

Türk Lirası Amerikan DolarıTarih Açıklama

Risklerin Yönetilmesinde Kullanılacak Finansal Enstrümanlar


Kur Riski Yönetimi

Risklerin yönetilmesinde risklerin belirlenme-sinden sonraki adım bu risklerin ‘bertaraf’ edilmesi için yapılması gerekenleri belirlemektir.

Kur riskinden korunma ‘Hedging’ ileride oluşacağı öngörülen nakit akış fazlası (eksiği) olan kur ile nakit akış eksiği (fazlası) olan kuru değiştirmek yoluyla nakit akışlarını dengelemektir.


Kur Riski Yönetimi

Nakit akış eksiği/fazlası kur bazında aşağıdaki yöntemler kullanılarak giderilir:

1. Spot piyasada ters işlem yapmak

2. Türev piyasalarda ters işlem yapmak


Kur Riski Yönetimi - Spot

3 ay sonra 100,000 USD ithalat ödemesi olan bir firma bugünden bankadan 100,000 USD alır.

Kur riski ortadan kalkmıştır. Ancak firmanın 100,000 USD alabilmesi için bugünden bu alımı gerçekleştirmek için yeterli TL nakit fazlası olması gerekli. TL nakit fazlası yok ise kredi alması gerekli. Bunun için ise bankada kredi limiti gerekli ve aynı zamanda TL kredi faizine katlanması gerekli!


Spot Maliyet


USDTRY 3.5400

TL Kredi Faizi 16.0%

USD Mevduat Faizi 4.0%

USD Alış 100,000

TL Tutarı 354,000

Vade 91

TL Kredi Faizi 14,317.33

USD Mevduat Faizi 997.26

USD Tutarı 100,997.26

Toplam ödenen TL 368,317.33

Reel Kur 3.6468

Kur Riski Yönetimi - Türev

Kur riski yönetiminde kullanılabilecek ikinci yol ise türev enstrümanları kullanmaktır. Kullanılabilecek türev enstrümanlar :

1. Forward

2. Futures (Vadeli İşlem)

3. Opsiyon


Forward

Forward, ileri bir tarihte teslimi söz konusu olacak herhangi bir malın vadesi, fiyatı ve miktarı bugünden belirlenerek sözleşmeye bağlandığı işlemlerdir.


Spot USDTRY Kur 3.5400

Vade 91

Banka Forward Kur 3.6500

USD Tutar 100,000

Forward

Vade tarihinde Spot USDTRY kurunun nerede olduğuna bakılmaksızın bankaya 100,000 USD’yi 3,65 kurdan bozmayı taahhüt etmiş olursunuz. Banka da sizden 3,65 kurdan 100,000 USD alma taahhüdünde bulunmuştur.


Futures (Vadeli işlem Sözleşmesi)

Vadeli İşlem Sözleşmesi (future), belirli bir miktar, kalite ve koşullarla standartlaştırılmış bir malın, menkul değerin, göstergenin ya da yabancı paranın, işlem anında o vadeli işlem borsasında piyasa güçlerince belirlenen fiyattan, gelecekte belirli bir tarihte, yerde ve koşullarda teslim alınmasını ve teslim edilmesini içeren yasal olarak bağlayıcı sözleşmedir.



Future kontratlar borsalarda işlem görmekte olup, piyasada işlem yapabilmek için bir kurumda hesabınız olup bu hesaba teminat yatırmanız gereklidir.

Borsa İstanbul Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasasında (VİOP) döviz futureları işlem görmektedir. 1 USDTRY kontratı 1,000 USD büyüklüğünde olup kontrat başına 180 TL teminat yatırmanız gerekmektedir.



Günlük bazda uzlaşma fiyatları açıklanır. Bu fiyata göre hesaplanan kar/zarar rakamları teminat hesabınıza yatırılır/çekilir. Oluşabilecek zarar sonrası teminatınızın belirli seviyenin altına düşmesi sonucunda teminat tamamlama çağrısı (Margin Call) yapılır. Ek teminatı yatırmak zorunludur. Yatırılmaması durumunda pozisyon reesen kapatılır. Kar etmeniz durumunda günlük bazda hesaplanan karlar teminat hesabınıza yatırılır. Oluşacak teminat fazlalığı çekilebilir. Teminat hesabınızda bulunan günsonu bakiyesi Takasbank tarafından nemalandırılır.


F_USDTRY0817


İşlem fiyatı 3.5825 Kontrat 1 Uzun

Tarih Uzlaşma Kar/Zarar Kümülatif Teminat

24.Tem 3.5900 7.50 7.50 187.50

25.Tem 3.6000 10.00 17.50 197.50

26.Tem 3.5850 -15.00 2.50 182.50

27.Tem 3.6000 15.00 17.50 197.50

30.Tem 3.6200 20.00 37.50 217.50

31.Tem 3.5700 -50.00 -12.50 167.50

01.Ağu 3.5925 22.50 10.00 190.00

02.Ağu 3.6400 47.50 57.50 237.50

03.Ağu 3.6700 30.00 87.50 267.50

06.Ağu 3.6500 -20.00 67.50 247.50

07.Ağu 3.6200 -30.00 37.50 217.50

08.Ağu 3.6300 10.00 47.50 227.50

09.Ağu 3.6375 7.50 55.00 235.00

10.Ağu 3.6250 -12.50 42.50 222.50

Opsiyon

Opsiyon sözleşmesi, iki taraf arasında yapılan ve -alıcıya (UZUN TARAF) (LONG)

– ödeyeceği belli bir tutar (OPSİYON PRİMİ) (PREMIUM) karşılığında, – belirli bir vadeye kadar (AMERICAN) veya belirli bir vadede

(EUROPEAN), – bugünden belirlenen bir fiyat (KULLANIM FİYATI) (STRIKE PRICE)

üzerinden – opsiyona dayanak teşkil eden (DAYANAK VARLIK) (UNDERLYING) bir

malı, kıymeti veya finansal göstergeyi SATIN ALMA (CALL) veya SATMA (PUT) hakkı tanıyan,

-satıcıya da (KISA TARAF) (SHORT) alıcının bu sözleşmeden doğan hakkını kullanması durumunda sözleşmeye dayanak teşkil eden malı, kıymeti, veya finansal göstergeyi sözleşmede belirlenen fiyattan satma veya alma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.


USDTRY Long Call Opsiyon


USDTRY Short Call Opsiyon


USDTRY Long Put Opsiyon


USDTRY Short Put Opsiyon


Opsiyon

• USDTRY’nin aşağı gelebileceğini düşünen yatırımcı hangi opsiyonu ALMALIDIR?

• USDTRY’yi 3,50 seviyesinden almaya razı olan yatırımcı hangi opsiyonu SATMALIDIR?

• USDTRY’yi 3,65’ten satmaya razı olan yatırımcı hangi opsiyonu SATMALIDIR?


Örnek Olay 1

Bir ay sonra kira, maaş ve benzeri sabit ödemeleri nedeniyle 1,750,000 TL nakit çıkışı olan ve 500,000 USD nakit fazlası olan şirket hangi kur riskinden korunma işlemini gerçekleştirmelidir?


Örnek Olay 2

Elektro-mekanik yüklenicilik yapan bir taahhüt firması başlayacağı iş için vermiş olduğu teklifte bakır kaynaklı maliyetlerini 6,500 USD/ton fiyat üzerinden yapmıştır. Hakedişler TL olarak ödenecektir. Firmanın hangi riskten korunma stratejilerini uygulaması gerekmektedir?


USDTRY Zero Cost Collar


Teşekkürler

Mehmet TAYLAN

[email protected]

Twitter: mehmet_taylan


mailto:[email protected]

KUR RİSKİ YÖNETİMİ - BİLGİ Finansal Uygulama ve ...Kur Riski Yönetimi Küresel ekonominin...

Documents

Transcript of KUR RİSKİ YÖNETİMİ - BİLGİ Finansal Uygulama ve ...Kur Riski Yönetimi Küresel ekonominin...