Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek...

19
Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt:13 Sayı:1 (Ocak 2015) - Doi: http://dx.doi.org/10.11611/JMER408 200 FĠNANSAL OKURYAZARLIK TUTUM VE DAVRANIġ ÖLÇEĞĠ: GELĠġTĠRME, GEÇERLĠK VE GÜVENĠRLĠK Yrd.Doç.Dr.HaĢmet SARIGÜL ÖZ Bu araştırmada, başta harcama ve tasarruf olmak üzere bireylerin finansal tutum ve davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir ölçme aracı geliştirilmiştir. Ölçeğin ön deneme formu olarak hazırlanan 21 madde, 407 üniversite öğrencisine uygulanmış, elde edilen veriler üzerinden faktör analizi çalışması yapılmıştır. Faktör analizleri sonucunda 14 maddeden oluşan ve toplam değişkenliğin % 49,24’nü açıklayan dört faktör elde edilmiştir. Ölçeğin alt faktörlerde ve toplam puanda iç tutarlığa ve test-tekrar test güvenirliğine sahip olduğu belirlenmiştir. Geçerlik çalışması, söz konusu ölçeğin birbirinden farklılaşması beklenen grupları ayırt edebildiğini göstermektedir. Ölçeğin geçerli ve güvenilir veri toplama aracı olduğunu söylenebilir. Anahtar Kelimeler: Finansal okuryazarlık, ölçek geliştirme, tutum, davranış, geçerlik, güvenirlik JEL Sınıflaması: D14, D31, D91,E21 FINANCIAL LITERACY BEHAVIOR AND ATTITUDE SCALE: DEVELOPMENT, RELIABILITY AND VALIDITY ABSTRACT The aim of this study is to develop an instrument to assess the attitude and behavior of individuals towards finance. Sample group is composed of 407 university students for first application Exploratory factor analysis and item discrimination power were calculated to provide the validity of the inventory. In order to determine the reliability of the inventory; level of internal consistency and stability level were calculated. As a result of a series of factor analyses four factors emerged, consisting of 14 items. The variance explained by all factors was 49,24 %. It was indicated that the whole scale and the factors had a good variability with respect to the internal consistency and test- retest reliability. It it can be said that this scale is a valid and reliable instrument that can be used in assessing the attitude and behavior of individuals towards finance. Keywords: Financial literacy, scale development, attitude, behave, validity, reliability JEL Classification: D14, D31, D91,E21 Mevlana Üniversitesi, İşletme Fakültesi İşletme Bölümü, [email protected]

Transcript of Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek...

Page 1: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

200

FĠNANSAL OKURYAZARLIK TUTUM VE DAVRANIġ OumlLCcedilEĞĠ

GELĠġTĠRME GECcedilERLĠK VE GUumlVENĠRLĠK

YrdDoccedilDrHaĢmet SARIGUumlL

OumlZ

Bu araştırmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilme aracı geliştirilmiştir Oumllccedileğin oumln deneme

formu olarak hazırlanan 21 madde 407 uumlniversite oumlğrencisine uygulanmış elde edilen veriler

uumlzerinden faktoumlr analizi ccedilalışması yapılmıştır Faktoumlr analizleri sonucunda 14 maddeden oluşan ve

toplam değişkenliğin 4924rsquonuuml accedilıklayan doumlrt faktoumlr elde edilmiştir Oumllccedileğin alt faktoumlrlerde ve

toplam puanda iccedil tutarlığa ve test-tekrar test guumlvenirliğine sahip olduğu belirlenmiştir Geccedilerlik

ccedilalışması soumlz konusu oumllccedileğin birbirinden farklılaşması beklenen grupları ayırt edebildiğini

goumlstermektedir Oumllccedileğin geccedilerli ve guumlvenilir veri toplama aracı olduğunu soumlylenebilir

Anahtar Kelimeler Finansal okuryazarlık oumllccedilek geliştirme tutum davranış geccedilerlik guumlvenirlik

JEL Sınıflaması D14 D31 D91E21

FINANCIAL LITERACY BEHAVIOR AND ATTITUDE SCALE

DEVELOPMENT RELIABILITY AND VALIDITY

ABSTRACT

The aim of this study is to develop an instrument to assess the attitude and behavior of

individuals towards finance Sample group is composed of 407 university students for first application

Exploratory factor analysis and item discrimination power were calculated to provide the validity of

the inventory In order to determine the reliability of the inventory level of internal consistency and

stability level were calculated As a result of a series of factor analyses four factors emerged

consisting of 14 items The variance explained by all factors was 4924 It was indicated that the

whole scale and the factors had a good variability with respect to the internal consistency and test-

retest reliability It it can be said that this scale is a valid and reliable instrument that can be used in

assessing the attitude and behavior of individuals towards finance

Keywords Financial literacy scale development attitude behave validity reliability

JEL Classification D14 D31 D91E21

Mevlana Uumlniversitesi İşletme Fakuumlltesi İşletme Boumlluumlmuuml hasmetsaryahoocom

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

201

1GĠRĠġ

Finansal okuryazarlık finansal konularda bilinccedilli kararlar alma ve paranın etkin kullanılması

yeteneğidir (Lusardi ve Tufano2008) Finansal okuryazarlık duumlzeylerinin yuumlkselmesi bireylerin

finansal durumlarını doğru bir şekilde değerlendirebilmeleri ve youmlnlendirebilmelerini muumlmkuumln hale

getirmekte bazı sorumluluk ve zorluklar ile başarılı bir muumlcadeleye olanak sağlayarak yaşamdan

duyulan tatmini arttırmaktadır Bu kapsamda finansal okuryazarlık bireyler accedilısından başarılı bir

finansal youmlnetim suumlreci ve ekonomik accedilıdan geleceği guumlvence altına alma istek ve ihtiyaccedilları

belirleme kaynakların tahsisi tasarrufların yatırıma doumlnuumlştuumlruumllmesi işlemlerini iccedilermektedir Tasarruf

bireylerin geliri ile harcamaları arasında gelirden yana olan fark olarak tanımlanmaktadır Gelirlerinin

tuumlmuumlnuuml tuumlketmeyen bireylerin bir suumlre sonra yaşam standardını iyileştirebilecekleri bir gerccedilektir

Finansal youmlnetim suumlrecinde kısa ve uzun vadeli finansal amaccedillara goumlre tasarruf yapılarak elde edilen

birikim mevcut ekonomik kaynaklara eklendiğinde oumlnemli birikimleri oluşturabilmektedir (Goumlnen ve

Oumlzmete 2007) Finansal okuryazarlık ile bilgiden beceriye beceriden tutuma ve tutumdan

davranışlara bir bağlantı soumlz konusudur (Holzmann 2010) Diğer bir deyişle finansal okuryazarlık bir

kişinin finansal bilgisi ile bu konudaki beceri tutum ve davranışlarının birleşimidir

Bilgi ve beceriler ccediloğunlukla sınavlarla oumllccediluumlluumlr ve tutum ve davranışların oumllccediluumlmuumlne goumlre daha

kolaydır Tutum ve davranışlar ise ancak goumlstergeleriyle değerlendirilebilir Ccedilalışmanın amacı başta

tasarruf ve harcama konuları olmak uumlzere finansal okuryazarlığın oumlnemli iki bileşeni olan finansal

tutum ve davranışların oumllccediluumllebilmesine youmlnelik bir araccedil geliştirilmesidir

2 LĠTERATUumlR OumlZETĠ

Atkinson ve Messy‟e goumlre (2012) finansal okuryazarlık doğru finansal kararlar almak ve

bireysel refaha ulaşabilmek iccedilin gerekli olan farkındalık bilgi beceri tutum ve davranışların

bileşimidir Duumlnya Bankası da finansal okuryazarlığı bilgiden beceriye beceriden tutumlara ve

tutumlardan davranışlara doğru bir bağ şeklinde formuumlle etmektedir Bu bağ son derece oumlnemlidir zira

bilgi tutumları etkilemekte ve tutumlar daha sonra ccedileşitli davranışlar biccediliminde ortaya ccedilıkmaktadır

(Holzmann 2010) Finansal okuryazarlığın bileşenlerinden biri olarak belirtilen tutum bir şeyin

oumlnemini belirlemeye yarayan soyut oumllccediluuml değdiği karşılık kıymet olarak tanımlanmaktadır Tutum

kavramı genel olarak bireyin ccedilevresindeki herhangi bir olgu veya nesneye ilişkin sahip olduğu tepki

eğilimini ifade eder Başka bir deyişle tutum bireyin bir durum olay ya da olgu karşısında ortaya

koyması beklenen olası davranış biccedilimi olarak tanımlanabilir (İnceoğlu 2010) Davranış ise bireyin

yapabileceği veya deneyebileceği her şey olarak tanımlanabilir Diğer bir ifade ile davranış bir

organizmada yer alan ve organizma tarafından yapılan her tuumlrluuml eylemdir (Tuumltuumlncuuml ve Kuumlccediluumlkusta

2008)

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

202

Bireylerin tutum ve davranışlarının finansal refah duumlzeyleri uumlzerinde belirgin bir etkisi vardır

Bu nedenle finansal okuryazarlık ile ilgili oumllccedilme ccedilalışmalarında tutum ve davranışların da belirlenmesi

oumlnemlidir Oumlrneğin bireylerin gelecek iccedilin tasarruf yapma konusunda olumsuz tutuma sahip olmaları

durumunda bu tuumlr bir davranışı goumlstermede daha duumlşuumlk eğilimlerinin olacakları ileri suumlruumllmektedir

Benzer şekilde kısa suumlreli ihtiyaccedillarını karşılamaya oumlncelik veriyorlarsa acil durumlar iccedilin tasarruf

etmeleri veya uzun suumlreli finansal planlar yapmaları ihtimali duumlşuumlk olacaktır (Atkinson ve Messy

2012 7-8)

Literatuumlrde bireylerin finansal konulardaki tutum ve davranışlarının oumllccediluumllmesine youmlnelik ccedilok

sayıda ccedilalışma bulunmaktadır Eckes ve Six (1994) tutum ile davranış veveya tutum ile davranış

amacı arasındaki ilişkinin durumunu goumlstermek iccedilin tutumla ilgili yayınlanmış 501 makaleyi

toplayarak ldquoobjeye youmlnelik tutumrdquo ile ldquodavranışa youmlnelik tutumu karşılaştırmışlar ve davranış ya da

davranışa youmlnelik tutum ile tutum arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak daha yuumlksek olduğunu

goumlstermişlerdir Ajzen ve Fishbein (1977) ortaya koymuş oldukları teorideki bazı koşullarla tutum ile

davranış arasındaki ilişkiyi guumlccedillendirmişlerdir Buna goumlre tutum ve davranış ne kadar birbirini

tamamlıyorsa aralarındaki ilişki o kadar guumlccedilluuml olmaktadır Benzer şekilde finansal okuryazarlık

konusunda yapılan birccedilok araştırma finansal tutumlar ile finansal davranışlar arasında negatif veya

pozitif ilişki olduğunu ortaya koymaktadır Oumlrneğin kişinin finansal durumunda fark yaratabileceğine

inanıyor olması bir diğer deyişle finansal konularda kendini yeterli hissetmesi olumlu finansal

davranışlar goumlstermesinde etkilidir Bu durumun aksine finansman konularının karmaşık ve sıkıcı

olduğuna inanan kişiler ise olumsuz finansal davranışlar ortaya koyma eğilimindedirler (Nash 2011)

Dew ve Xiao (2011) finansal youmlnetim davranış oumllccedileği geliştirmişler bireylerin yatırım ve

borccedillanma seviyeleri ile finansal davranışlarının ilişkilerini ortaya koymuşlardır Prawitz vd (2006)

finansal kaygıfinansal iyilik halinin belirlenmesine youmlnelik bir oumllccedilek geliştirmişlerdir Goumlnen ve

Oumlzmete (2007) bireylerin finansal inanccedilları finansal kaygıları satın alma davranışları ekonomik

durumlarına ilişkin algılarını ortaya koyabilmek finansal youmlnetim suumlrecinde yardıma ya da eğitime

ihtiyaccedil duydukları konuları belirlemek amacı ile gerccedilekleştirdikleri araştırmada katılımcuların

ekonomik durumlarının gelecekte şu andakinden daha iyi olacağını duumlşuumlnmediklerini ihtiyaccedil

duymadıkları ve kullanmadıkları uumlruumlnler ile buumltccedilelerine uygun olmayan uumlruumlnleri satın almadıklarını

ekonomik amaccedillara ulaşabilmek iccedilin yardıma ihtiyaccedil duyduklarını kadınların erkeklere kıyasla gelir

duumlzeylerini daha iyi bulduklarını belirlemişlerdir

Birccedilok ampirik ccedilalışma da finansal konulardaki sağlıklı tutum ve davranışlar ile bireylerin

finansal bilgi duumlzeyleri ve demografik oumlzellikleri arasında nedensel bağlantılar olduğunu ortaya

koymaktadır Bernheim 1995 ve 1998 yıllarındaki araştırmalarında katılımcıların buumlyuumlk kısmının ccedilok

basit finansal hesaplamaları yapamadıklarını temel duumlzeyde finansal okuryazarlığa sahip

olmadıklarını ve tasarrufa youmlnelik goumlz kararı davranışlar sergilediklerini belirlemiştir Bernheim vd

2001 yılında ise liselerdeki finansal okuryazarlık eğitiminin oumlğrencilerin yetişkinlik doumlnemlerindeki

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

203

tasarruf davranışlarına etkilerini incelemişler ve eğitim programları ile bireysel tasarruflar arasında

pozitif ilişki olduğu sonucuna ulaşmışlardır Hilgerth vd (2003) ABD‟de bir uumlniversite

gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada oumlğrencilerin kişisel nakit youmlnetimi borccedillanma tasarruf ve yatırım

konularındaki bilgi duumlzeyleri ve davranışları arasındaki anlamlı ilişkiler olduğunu ortaya

koymuşlardır Araştırma sonuccedilları katılımcıların borccedillanma tasarruf ve yatırım konularındaki bilgi

seviyeleri arttıkccedila finansal davranış skorlarının da arttığını goumlstermektedir Courchane ve Zorn (2005)

bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri tuumlketime youmlnelik davranışları ve kredi skorlarının arasındaki

ilişkinin belirlenmesine youmlnelik bir anket uygulaması gerccedilekleştirmişlerdir İlgili ccedilalışmada

katılımcıların başta deneyim tutum davranış ve kredi algıları olmak uumlzeri finansal bilgi kaynakları

bilgi duumlzeyleri finans olaylara aşinalıkları demografik ve psikolojik oumlzelliklerini belirlenmeye

ccedilalışılmış değişkenlerin birbirleriyle ilişkileri analiz edilmiştir Araştırma sonuccedilları finansal bilgi

duumlzeyinden finansal davranışa ve buradan kredi skoruna pozitif ve anlamlı bir bağ olduğunu

goumlstermiştir Jorgensen (2007) uumlniversite oumlğrencilerinin finansal bilgi duumlzeyleri tutum ve davranışları

uumlzerindeki ebeveyn etkilerini incelemişlerdir Sonuccedillar oumlğrencilerin finansal tutum ve davranışları

uumlzerinde ebeveynlerin etkisinin olduğunu ortaya koyarken finansal bilgiye etkisi olmadığını

goumlstermektedir Robb ve Woodyard (2011) bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri ile finansal iyilik hali

ve demografik değişkenler arasındaki ilişkiyi ccediloklu regresyon analizi youmlntemi ile araştırmışlardır

Sonuccedillar finansal bilginin davranışlar uumlzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır Bireylerin gelir ve

eğitim durumu yaşı ve etnik koumlkeninin de finansal tatmin ve finansal davranış uumlzerinde etkisi vardır

Garcia vd (2011) Portekiz‟de gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada bireylerin tasarruf davranışlarını etkileyen

ana faktoumlrlerin bu konudaki tutumları ve gelir seviyeleri olduğunu belirlemiştir Bununla birlikte

tecruumlbe yaş duygusal durumun dolaylı etkileri bulunmakta aile buumlyuumlkluumlğuuml doğrudan veya dolaylı bir

etki yapmamaktadır

Sevim vd 2012 yılında bireylerin finansal okuryazarlıkları ile borccedillanma davranışları arasındaki

ilişkiyi ortaya koyan bir ccedilalışma yayınlamışlardır Veriler anket youmlntemi ile Eskişehir‟den elde

edilmiştir Ccedilalışmanın sonuccedilları borccedillanma davranışlarının finansal okuryazarlık duumlzeylerine goumlre

değişkenlik goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

3 YOumlNTEM VE ARAġTIRMA

Bu araştırma bireylerin finansal tutum ve davranış duumlzeylerini belirlemeye youmlnelik oumllccedilme aracı

geliştirmek amacıyla gerccedilekleştirilmiştir Oumllccedilme bir fark bulma işlemi olarak ifade edilir Bir nesnenin

belirli bir oumlzelliğe sahip olup olmadığını sahipse bunun derecesinin goumlzlenip goumlzlem sonuccedillarının sayı

ve sembollerle ifade edilmesidir Uumlzerinde ccedilalışılan oumlzelliğin bilimsel bir şekilde değerlendirebilmesi

ve accedilıklanabilmesi iccedilin ilgili oumlzelliğin oumllccediluumllebilir ve sayısal olarak ifade edebilir olması son derece

oumlnemlidir Oumllccedilme konusu olan bireyler olaylar ya da nesneler hakkında yapılacak değerlendirmelerin

ve verilecek kararların doğruluğu ve uygunluğu kararların dayandığı oumllccediluumlm sonuccedillarına ve oumllccediluumltuumln

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

204

uygun olmasına bağlıdır Bunun iccedilinde oumllccediluuml aracının standardize olması istenir Oumllccedilek kalitesi

standardize edilene kadar maddeleri analiz edilir ve tekrar goumlzden geccedilirilir (Ercan ve Kan 2004)

31 Soru Havuzunun OluĢturulması ve Oumllccedileğin Yapılandırılması

Bu aşamada Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış oumllccedileğinde (FOTDOuml) yer alacak sorular

geliştirilmiştir Finansal okuryazarlık konusunda yabancı literatuumlrde yeterli kuramsal birikimin

bulunması nedeniyle tuumlmdengelim youmlntemi tercih edilmiştir Bu kapsamda geniş bir literatuumlr taraması

yapılarak oumllccedileklerin kuramsal olarak bir temele oturtulması amaccedillanmıştır Oumlzellikle Nash (2011)

Robb ve Woodyard (2011) OECD (2013) Dew ve Xiao (2011) Prawitz vd (2006) ve Jorgensen

(2007) tarafından uygulanan oumllccedilme araccedillarından yararlanılmıştır Yapılan ccedilalışmalar neticesinde başta

tasarruf ve harcama olmak uumlzere finansal konulardaki tutum ve davranışları kapsayan 43 soruluk bir

havuz oluşturulmuştur Sorular hazırlanırken maddelerin yalın accedilık olmasına ve ccedilift olumsuzlama

iccedilermemesine dikkat edilmiştir

İkinci aşamada soru havuzundaki ifadelerin iccedilerik geccedilerliliğinin sağlanması amacıyla uzman

goumlruumlşlerinden yararlanılmıştır Bu doğrultuda soru havuzunda yer alan ifadeler finans alanında ccedilalışan

2 farklı uumlniversiteden 4 akademisyen tarafından değerlendirilmiştir Uzman grubu tarafından araştırma

iccedileriğine uygun olmadıkları duumlşuumlnuumllen ve birbirini tekrarladığı goumlruumllen maddeler ccedilıkarıldıktan sonra

havuzdaki soru sayısı 27‟ye duumlşmuumlştuumlr Daha sonra deneme formu oumllccedilme-değerlendirme alanından 2

akademisyene ve l bir dil uzmanına soruların yapısı dağılımı ifade ve anlatım imla ve noktalama

hataları youmlnuumlnden inceletilmiştir Alınan goumlruumlşler doğrultusunda 6 madde daha deneme formundan

ccedilıkarılmış ve bazı maddeler uumlzerinde duumlzeltmeler yapılmıştır

Oumln uygulama oumlncesi anket 28 sorudan oluşmaktadır İlk 7 soru demografik bilgilere youmlneliktir

Yedinci maddeden itibaren likert tipi tutum oumllccedileği kullanılmıştır Rensis Likert tarafından 1932 yılında

geliştirilmiş olan tutum oumllccedileğinde bireylerin ifadeleri genellikle beş kategori uumlzerinden

derecelendirmeleri istenmektedir Ccediluumlnkuuml kategori sayısı beşten aşağı duumlştuumlkccedile oumllccedilek duumlzeyi accedilısından

bilgi kaybı oluşmakta yuumlkseldikccedile kategoriler arasında belirgin farklılıklar sağlanmaktadır (Erkuş

2003) Oumllccedilek bu doğrultuda 5‟li derecelendirme sistemine goumlre duumlzenlenmiştir Bir sonraki aşamada

Mevlana Uumlniversitesi İşletme Fakuumlltesinden 21 ve Hukuk Fakuumlltesinden 48 oumlğrenciye oumln uygulama

yaptırılmıştır Elde edilen doumlnuumltler anketin bu şekliyle guumlvenirlik ve geccedilerlik testlerinde

kullanılabileceği youmlnuumlnde olmuştur

32 Oumllccedileğin Değerlendirilmesi

Oumllccedileğin verileri bir araya doğru olarak getirebildiğini sorular arasında tutarlılık olduğunu tuumlm

soruların oumllccedileğe olumlu katkı verdiğini ve hatalardan arınmış bir sonuccedil verebileceğini belirlemek

amacıyla anket Mevlana Uumlniversitesinde 407 oumlğrenciye uygulanmış toplanan veriler istatistiksel

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

205

yollardan oumllccedileğin geccedilerlik ve guumlvenirlik analizlerini yapmak uumlzere SPSS 1800 programına

yuumlklenmiştir Katılımcıların temel demografik oumlzellikleriyle ilgili bulgular Tablo 1‟de goumlruumllmektedir

Tablo 1 Katılımcılara Ait Demografik Oumlzellikler

Frekans

Oran

()

Cinsiyet

Kadın 248 6093

Erkek 159 3907

Toplam 407 10000

Okul

Eğitim Fakuumlltesi 156 3833

Hukuk Fakuumlltesi 54 1327

İşletme Fakuumlltesi 51 1253

Mimarlık Muumlhendislik Fakuumlltesi 69 1695

Sağlık Bilimleri Yuumlksek Okulu 77 1892

Toplam 407 10000

Uumlniversitedeki Yıl

Bir 113 2777

İki 148 3636

Uumlccedil 77 1892

Doumlrt ve uumlzeri 69 1695

Toplam 407 10000

321 Oumllccedileğin Ġndirgenmesi ve Ġccedil Tutarlılık Analizleri

Faktoumlr analizinin kullanıldığı ccedilalışmalarda guumlvenilirlik analizlerinin faktoumlr analizinden oumlnce mi

sonra mı yapılacağı konusunda iki farklı yaklaşım bulunmaktadır Her iki youmlntem de belirli koşullarda

geccedilerli veya gerekli olabilmektedir (Şencan 2005) Bu ccedilalışmada her iki aşamada da guumlvenilirlik

oumllccediluumlmlerinin yapılması yoluna gidilmiştir Ayrıca oumllccedileğin belli kıstaslara bağlı olarak indirgendiği her

aşamada da ccedileşitli guumlvenilirlik analizleri yapılmıştır

Oumllccedilekte yer alan soruların indirgenmesinde ilk olarak oumllccedileğin iccedil tutarlılık değerlerine

bakılmıştır İccedil tutarlılık katsayısının hesaplanmasında Lee Joseph Cronbach tarafından 1951‟de

geliştirilmiş olan Cronbach alfa formuumlluuml uygulanmıştır Alfa arka planda yatan gizli kavramsal

yapıdaki değişkenlik hakkında bilgi veren matematiksel hesaplamalara dayanan guumlvenirlik endeks

değeridir ve maddelerin birbiri ile tutarlı olup olmadığını maddelerin hipotetik bir değişkeni oumllccediluumlp

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

206

oumllccedilmediğini belirlemektedir Cronbach alfa katsayısı youmlntemi maddeler doğru-yanlış olacak şekilde

puanlanmadığında 1-3 1-4 1-5 gibi puanlandığında kullanılması uygun olan bir iccedil tutarlılık tahmin

youmlntemidir (Oumlncuuml 1994) İstatistik temelli tutarlı tuumlm soruların dikkate alınarak hesaplama yapılan

Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında değişim goumlstermektedir Değerin bire yaklaştıkccedila guumlvenirliğin

yuumlksek olduğu kabul edilmektedir Değer aralıkları şu şekildedir

- Guumlvenilir olmayan oumllccedilek 000 lt α le 040

- Duumlşuumlk guumlvenilirlikte oumllccedilek 040 lt α le 060

- Guumlvenilir oumllccedilek 060 lt α le 080

- Yuumlksek guumlvenilirlikte oumllccedilek 080 lt α le 1

Sosyal bilimlerde guumlvenirlik değerinin en az 070 olması gerektiği belirtilmektedir Oumlte yandan

oumllccedilek geliştirmeye youmlnelik olarak yapılan pilot araştırmalar iccedilin alt duumlzey alfa değeri 060 temel

araştırmalar iccedilin 080 uygulamalı araştırmalar iccedilin 090 - 095 olarak kabul edilmektedir (Şencan

2005) Cronbach alfa katsayısı 21 maddelik oumllccedileğin ilk hali iccedilin 075 olarak hesaplanmıştır Bu değer

oumllccedilekte yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin ilk aşamada guumlvenilir

olduğunu ortaya koymaktadır

Alfa katsayısının guumlvenilir olarak belirlenmesine karşın tam sağlıklı bir değerlendirme

yapılabilmesi iccedilin her bir maddenin ayırt ediciliği ve alfa katsayısına olan etkisi incelenmiştir

Maddelerin ayırt edici guumlcuumlnuumln belirlenmesine youmlnelik madde-test korelasyonu analizinde bir

maddeden alınan puanlarla tuumlm oumllccedilekten alınan puanlar pozitif youmlnde ve yeterince yuumlksek bir

korelasyon goumlsteriyorsa o madde ayırt edici kabul edilmektedir Madde-test korelasyon katsayısı

- 019 ve daha kuumlccediluumlk bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml duumlşuumlk madde

- 020 ile 029 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml orta derecede olan uumlzerinde ccedilalışılması

ve duumlzeltilmesi gereken madde

- 030 ile 039 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml oldukccedila iyi madde

- 040 ve daha uumlzerinde bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml yuumlksek madde olarak kabul

edilmektedir (Erkuş 2003)

Oumllccedilekte bulunan maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi

sonuccedilları incelendiğinde duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen

020‟nin altında olduğu goumlruumllen 13 14 ve 26 maddeler oumllccedilek dışına alınmıştır Değeri 020 ile 029

arasında bulunan doumlrt madde uumlzerinde ise yeniden ccedilalışılmış ve bu maddelerde ifade değişikliği

yapılmıştır Diğer tuumlm maddelerin ise ayırt etme guumlcuumlnuumln yuumlksek veya iyi olduğu saptanmıştır Bunun

yanında oumllccedilek dışında bırakılan doumlrt madde dışındaki her bir maddenin ayrı ayrı elenmesi halinde iccedil

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

207

tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı

verdiği belirlenmiştir

322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları

Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser

Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060

olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir

(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin

toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun

olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)

bulunmuştur

Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya

toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr

analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna

iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki

kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı

verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması

gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup

- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik

- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik

- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik

- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik

- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik

oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr

analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme

tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri

arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)

Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel

bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin

de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un

altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

208

24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı

goumlruumllmuumlştuumlr

Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli

duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık

diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının

birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun

olacağına karar verilmiştir

ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler

Oumlzd

eğer

ler

Bileşen sayısı

Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml

030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde

bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı

saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde

bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde

ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo

adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir

Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde

yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de

sunulmuştur

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

209

Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F

ak

toumlr

Madde Faktoumlr Ağırlığı

1 2 3 4

Ha

rca

ma

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075

Tu

tum

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para

bulundurulmalıdır 043

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073

Alg

ı

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı

yapmak gereksizdir 067

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik

olmaz 064

Ġlgi

8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046

15 Finans konularında eğitim almak isterim 077

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini

izlerim 076

Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108

Varyans () 2170 1024 960 770

323 Madde Ayırt Ediciliği

Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde

edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt

edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik

duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki

ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki

kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin

kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

210

Tablo 3 Korelasyon Katsayıları

Korelasyon

Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi

0 İlişki Yok

01-10 Ccedilok Zayıf

11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf

21-30 Zayıf

31-40 Nispeten Zayıf

41-50 Ccedilok Az Zayıf

51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml

61-70 Nispeten Guumlccedilluuml

71-80 Guumlccedilluuml

81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml

91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml

Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077

arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki

iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)

Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 066 9 053 10 075 8 056

17 066 20 066 11 071 15 077

19 073 22 074 12 068 27 073

21 075 23 075

N= 408 = lt0 001

Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı

arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan

maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde

duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

211

madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon

katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir

Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 053 9 051 10 060 8 054

17 053 20 057 11 056 15 062

19 064 22 062 12 052 27 058

21 065 23 064

324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği

Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri

yapılmıştır

Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre

guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo

6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil

tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır

Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)

Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa

Harcama 4 078

Tutum 4 076

Algı 3 078

İlgi 3 077

FOTDOuml 14 072

Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin

kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son

formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak

uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

212

edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir

maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir

Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları

Madde No r Madde No r

19 075 16 067

8 057 17 057

9 054 20 062

10 078 21 074

11 069 22 073

12 068 23 066

15 077 27 081

N= 84 =lt0 001

Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon

katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr

(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle

kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak

değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler

yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise

Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir

Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları

İkinci Uygulama

Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4

İlk

Uy

gu

lam

a

Faktoumlr 1 076

Faktoumlr 2 075

Faktoumlr 3 097

Faktoumlr 4 093

N= 84 =lt0 001

Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097

arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre

oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri

ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

213

oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

4 SONUCcedil

Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert

tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan

faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu

faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir

Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne

duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır

Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen

oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt

edici olduğu soumlylenebilir

Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin

iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık

katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile

081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir

ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir

Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir

oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr

Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca

oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda

olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun

diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden

oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır

Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve

beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve

uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik

ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları

uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de

araştırılmalıdır

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

214

KAYNAKCcedilA

Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of

Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918

Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD

International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-

ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en

(17042014)

Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of

Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council

for Capital Formation Washington DC 1-30

Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with

Defined Contribution Pensions 38-68

Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects

of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465

Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara

Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟

httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera

cypdf (11042104)

Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and

Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)

Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟

Social Psychology 25 253-271

Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi

Dergisi 30(3) 211-216

Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara

Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from

Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238

Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin

Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-

Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70

Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education

and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 2: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

201

1GĠRĠġ

Finansal okuryazarlık finansal konularda bilinccedilli kararlar alma ve paranın etkin kullanılması

yeteneğidir (Lusardi ve Tufano2008) Finansal okuryazarlık duumlzeylerinin yuumlkselmesi bireylerin

finansal durumlarını doğru bir şekilde değerlendirebilmeleri ve youmlnlendirebilmelerini muumlmkuumln hale

getirmekte bazı sorumluluk ve zorluklar ile başarılı bir muumlcadeleye olanak sağlayarak yaşamdan

duyulan tatmini arttırmaktadır Bu kapsamda finansal okuryazarlık bireyler accedilısından başarılı bir

finansal youmlnetim suumlreci ve ekonomik accedilıdan geleceği guumlvence altına alma istek ve ihtiyaccedilları

belirleme kaynakların tahsisi tasarrufların yatırıma doumlnuumlştuumlruumllmesi işlemlerini iccedilermektedir Tasarruf

bireylerin geliri ile harcamaları arasında gelirden yana olan fark olarak tanımlanmaktadır Gelirlerinin

tuumlmuumlnuuml tuumlketmeyen bireylerin bir suumlre sonra yaşam standardını iyileştirebilecekleri bir gerccedilektir

Finansal youmlnetim suumlrecinde kısa ve uzun vadeli finansal amaccedillara goumlre tasarruf yapılarak elde edilen

birikim mevcut ekonomik kaynaklara eklendiğinde oumlnemli birikimleri oluşturabilmektedir (Goumlnen ve

Oumlzmete 2007) Finansal okuryazarlık ile bilgiden beceriye beceriden tutuma ve tutumdan

davranışlara bir bağlantı soumlz konusudur (Holzmann 2010) Diğer bir deyişle finansal okuryazarlık bir

kişinin finansal bilgisi ile bu konudaki beceri tutum ve davranışlarının birleşimidir

Bilgi ve beceriler ccediloğunlukla sınavlarla oumllccediluumlluumlr ve tutum ve davranışların oumllccediluumlmuumlne goumlre daha

kolaydır Tutum ve davranışlar ise ancak goumlstergeleriyle değerlendirilebilir Ccedilalışmanın amacı başta

tasarruf ve harcama konuları olmak uumlzere finansal okuryazarlığın oumlnemli iki bileşeni olan finansal

tutum ve davranışların oumllccediluumllebilmesine youmlnelik bir araccedil geliştirilmesidir

2 LĠTERATUumlR OumlZETĠ

Atkinson ve Messy‟e goumlre (2012) finansal okuryazarlık doğru finansal kararlar almak ve

bireysel refaha ulaşabilmek iccedilin gerekli olan farkındalık bilgi beceri tutum ve davranışların

bileşimidir Duumlnya Bankası da finansal okuryazarlığı bilgiden beceriye beceriden tutumlara ve

tutumlardan davranışlara doğru bir bağ şeklinde formuumlle etmektedir Bu bağ son derece oumlnemlidir zira

bilgi tutumları etkilemekte ve tutumlar daha sonra ccedileşitli davranışlar biccediliminde ortaya ccedilıkmaktadır

(Holzmann 2010) Finansal okuryazarlığın bileşenlerinden biri olarak belirtilen tutum bir şeyin

oumlnemini belirlemeye yarayan soyut oumllccediluuml değdiği karşılık kıymet olarak tanımlanmaktadır Tutum

kavramı genel olarak bireyin ccedilevresindeki herhangi bir olgu veya nesneye ilişkin sahip olduğu tepki

eğilimini ifade eder Başka bir deyişle tutum bireyin bir durum olay ya da olgu karşısında ortaya

koyması beklenen olası davranış biccedilimi olarak tanımlanabilir (İnceoğlu 2010) Davranış ise bireyin

yapabileceği veya deneyebileceği her şey olarak tanımlanabilir Diğer bir ifade ile davranış bir

organizmada yer alan ve organizma tarafından yapılan her tuumlrluuml eylemdir (Tuumltuumlncuuml ve Kuumlccediluumlkusta

2008)

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

202

Bireylerin tutum ve davranışlarının finansal refah duumlzeyleri uumlzerinde belirgin bir etkisi vardır

Bu nedenle finansal okuryazarlık ile ilgili oumllccedilme ccedilalışmalarında tutum ve davranışların da belirlenmesi

oumlnemlidir Oumlrneğin bireylerin gelecek iccedilin tasarruf yapma konusunda olumsuz tutuma sahip olmaları

durumunda bu tuumlr bir davranışı goumlstermede daha duumlşuumlk eğilimlerinin olacakları ileri suumlruumllmektedir

Benzer şekilde kısa suumlreli ihtiyaccedillarını karşılamaya oumlncelik veriyorlarsa acil durumlar iccedilin tasarruf

etmeleri veya uzun suumlreli finansal planlar yapmaları ihtimali duumlşuumlk olacaktır (Atkinson ve Messy

2012 7-8)

Literatuumlrde bireylerin finansal konulardaki tutum ve davranışlarının oumllccediluumllmesine youmlnelik ccedilok

sayıda ccedilalışma bulunmaktadır Eckes ve Six (1994) tutum ile davranış veveya tutum ile davranış

amacı arasındaki ilişkinin durumunu goumlstermek iccedilin tutumla ilgili yayınlanmış 501 makaleyi

toplayarak ldquoobjeye youmlnelik tutumrdquo ile ldquodavranışa youmlnelik tutumu karşılaştırmışlar ve davranış ya da

davranışa youmlnelik tutum ile tutum arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak daha yuumlksek olduğunu

goumlstermişlerdir Ajzen ve Fishbein (1977) ortaya koymuş oldukları teorideki bazı koşullarla tutum ile

davranış arasındaki ilişkiyi guumlccedillendirmişlerdir Buna goumlre tutum ve davranış ne kadar birbirini

tamamlıyorsa aralarındaki ilişki o kadar guumlccedilluuml olmaktadır Benzer şekilde finansal okuryazarlık

konusunda yapılan birccedilok araştırma finansal tutumlar ile finansal davranışlar arasında negatif veya

pozitif ilişki olduğunu ortaya koymaktadır Oumlrneğin kişinin finansal durumunda fark yaratabileceğine

inanıyor olması bir diğer deyişle finansal konularda kendini yeterli hissetmesi olumlu finansal

davranışlar goumlstermesinde etkilidir Bu durumun aksine finansman konularının karmaşık ve sıkıcı

olduğuna inanan kişiler ise olumsuz finansal davranışlar ortaya koyma eğilimindedirler (Nash 2011)

Dew ve Xiao (2011) finansal youmlnetim davranış oumllccedileği geliştirmişler bireylerin yatırım ve

borccedillanma seviyeleri ile finansal davranışlarının ilişkilerini ortaya koymuşlardır Prawitz vd (2006)

finansal kaygıfinansal iyilik halinin belirlenmesine youmlnelik bir oumllccedilek geliştirmişlerdir Goumlnen ve

Oumlzmete (2007) bireylerin finansal inanccedilları finansal kaygıları satın alma davranışları ekonomik

durumlarına ilişkin algılarını ortaya koyabilmek finansal youmlnetim suumlrecinde yardıma ya da eğitime

ihtiyaccedil duydukları konuları belirlemek amacı ile gerccedilekleştirdikleri araştırmada katılımcuların

ekonomik durumlarının gelecekte şu andakinden daha iyi olacağını duumlşuumlnmediklerini ihtiyaccedil

duymadıkları ve kullanmadıkları uumlruumlnler ile buumltccedilelerine uygun olmayan uumlruumlnleri satın almadıklarını

ekonomik amaccedillara ulaşabilmek iccedilin yardıma ihtiyaccedil duyduklarını kadınların erkeklere kıyasla gelir

duumlzeylerini daha iyi bulduklarını belirlemişlerdir

Birccedilok ampirik ccedilalışma da finansal konulardaki sağlıklı tutum ve davranışlar ile bireylerin

finansal bilgi duumlzeyleri ve demografik oumlzellikleri arasında nedensel bağlantılar olduğunu ortaya

koymaktadır Bernheim 1995 ve 1998 yıllarındaki araştırmalarında katılımcıların buumlyuumlk kısmının ccedilok

basit finansal hesaplamaları yapamadıklarını temel duumlzeyde finansal okuryazarlığa sahip

olmadıklarını ve tasarrufa youmlnelik goumlz kararı davranışlar sergilediklerini belirlemiştir Bernheim vd

2001 yılında ise liselerdeki finansal okuryazarlık eğitiminin oumlğrencilerin yetişkinlik doumlnemlerindeki

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

203

tasarruf davranışlarına etkilerini incelemişler ve eğitim programları ile bireysel tasarruflar arasında

pozitif ilişki olduğu sonucuna ulaşmışlardır Hilgerth vd (2003) ABD‟de bir uumlniversite

gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada oumlğrencilerin kişisel nakit youmlnetimi borccedillanma tasarruf ve yatırım

konularındaki bilgi duumlzeyleri ve davranışları arasındaki anlamlı ilişkiler olduğunu ortaya

koymuşlardır Araştırma sonuccedilları katılımcıların borccedillanma tasarruf ve yatırım konularındaki bilgi

seviyeleri arttıkccedila finansal davranış skorlarının da arttığını goumlstermektedir Courchane ve Zorn (2005)

bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri tuumlketime youmlnelik davranışları ve kredi skorlarının arasındaki

ilişkinin belirlenmesine youmlnelik bir anket uygulaması gerccedilekleştirmişlerdir İlgili ccedilalışmada

katılımcıların başta deneyim tutum davranış ve kredi algıları olmak uumlzeri finansal bilgi kaynakları

bilgi duumlzeyleri finans olaylara aşinalıkları demografik ve psikolojik oumlzelliklerini belirlenmeye

ccedilalışılmış değişkenlerin birbirleriyle ilişkileri analiz edilmiştir Araştırma sonuccedilları finansal bilgi

duumlzeyinden finansal davranışa ve buradan kredi skoruna pozitif ve anlamlı bir bağ olduğunu

goumlstermiştir Jorgensen (2007) uumlniversite oumlğrencilerinin finansal bilgi duumlzeyleri tutum ve davranışları

uumlzerindeki ebeveyn etkilerini incelemişlerdir Sonuccedillar oumlğrencilerin finansal tutum ve davranışları

uumlzerinde ebeveynlerin etkisinin olduğunu ortaya koyarken finansal bilgiye etkisi olmadığını

goumlstermektedir Robb ve Woodyard (2011) bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri ile finansal iyilik hali

ve demografik değişkenler arasındaki ilişkiyi ccediloklu regresyon analizi youmlntemi ile araştırmışlardır

Sonuccedillar finansal bilginin davranışlar uumlzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır Bireylerin gelir ve

eğitim durumu yaşı ve etnik koumlkeninin de finansal tatmin ve finansal davranış uumlzerinde etkisi vardır

Garcia vd (2011) Portekiz‟de gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada bireylerin tasarruf davranışlarını etkileyen

ana faktoumlrlerin bu konudaki tutumları ve gelir seviyeleri olduğunu belirlemiştir Bununla birlikte

tecruumlbe yaş duygusal durumun dolaylı etkileri bulunmakta aile buumlyuumlkluumlğuuml doğrudan veya dolaylı bir

etki yapmamaktadır

Sevim vd 2012 yılında bireylerin finansal okuryazarlıkları ile borccedillanma davranışları arasındaki

ilişkiyi ortaya koyan bir ccedilalışma yayınlamışlardır Veriler anket youmlntemi ile Eskişehir‟den elde

edilmiştir Ccedilalışmanın sonuccedilları borccedillanma davranışlarının finansal okuryazarlık duumlzeylerine goumlre

değişkenlik goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

3 YOumlNTEM VE ARAġTIRMA

Bu araştırma bireylerin finansal tutum ve davranış duumlzeylerini belirlemeye youmlnelik oumllccedilme aracı

geliştirmek amacıyla gerccedilekleştirilmiştir Oumllccedilme bir fark bulma işlemi olarak ifade edilir Bir nesnenin

belirli bir oumlzelliğe sahip olup olmadığını sahipse bunun derecesinin goumlzlenip goumlzlem sonuccedillarının sayı

ve sembollerle ifade edilmesidir Uumlzerinde ccedilalışılan oumlzelliğin bilimsel bir şekilde değerlendirebilmesi

ve accedilıklanabilmesi iccedilin ilgili oumlzelliğin oumllccediluumllebilir ve sayısal olarak ifade edebilir olması son derece

oumlnemlidir Oumllccedilme konusu olan bireyler olaylar ya da nesneler hakkında yapılacak değerlendirmelerin

ve verilecek kararların doğruluğu ve uygunluğu kararların dayandığı oumllccediluumlm sonuccedillarına ve oumllccediluumltuumln

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

204

uygun olmasına bağlıdır Bunun iccedilinde oumllccediluuml aracının standardize olması istenir Oumllccedilek kalitesi

standardize edilene kadar maddeleri analiz edilir ve tekrar goumlzden geccedilirilir (Ercan ve Kan 2004)

31 Soru Havuzunun OluĢturulması ve Oumllccedileğin Yapılandırılması

Bu aşamada Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış oumllccedileğinde (FOTDOuml) yer alacak sorular

geliştirilmiştir Finansal okuryazarlık konusunda yabancı literatuumlrde yeterli kuramsal birikimin

bulunması nedeniyle tuumlmdengelim youmlntemi tercih edilmiştir Bu kapsamda geniş bir literatuumlr taraması

yapılarak oumllccedileklerin kuramsal olarak bir temele oturtulması amaccedillanmıştır Oumlzellikle Nash (2011)

Robb ve Woodyard (2011) OECD (2013) Dew ve Xiao (2011) Prawitz vd (2006) ve Jorgensen

(2007) tarafından uygulanan oumllccedilme araccedillarından yararlanılmıştır Yapılan ccedilalışmalar neticesinde başta

tasarruf ve harcama olmak uumlzere finansal konulardaki tutum ve davranışları kapsayan 43 soruluk bir

havuz oluşturulmuştur Sorular hazırlanırken maddelerin yalın accedilık olmasına ve ccedilift olumsuzlama

iccedilermemesine dikkat edilmiştir

İkinci aşamada soru havuzundaki ifadelerin iccedilerik geccedilerliliğinin sağlanması amacıyla uzman

goumlruumlşlerinden yararlanılmıştır Bu doğrultuda soru havuzunda yer alan ifadeler finans alanında ccedilalışan

2 farklı uumlniversiteden 4 akademisyen tarafından değerlendirilmiştir Uzman grubu tarafından araştırma

iccedileriğine uygun olmadıkları duumlşuumlnuumllen ve birbirini tekrarladığı goumlruumllen maddeler ccedilıkarıldıktan sonra

havuzdaki soru sayısı 27‟ye duumlşmuumlştuumlr Daha sonra deneme formu oumllccedilme-değerlendirme alanından 2

akademisyene ve l bir dil uzmanına soruların yapısı dağılımı ifade ve anlatım imla ve noktalama

hataları youmlnuumlnden inceletilmiştir Alınan goumlruumlşler doğrultusunda 6 madde daha deneme formundan

ccedilıkarılmış ve bazı maddeler uumlzerinde duumlzeltmeler yapılmıştır

Oumln uygulama oumlncesi anket 28 sorudan oluşmaktadır İlk 7 soru demografik bilgilere youmlneliktir

Yedinci maddeden itibaren likert tipi tutum oumllccedileği kullanılmıştır Rensis Likert tarafından 1932 yılında

geliştirilmiş olan tutum oumllccedileğinde bireylerin ifadeleri genellikle beş kategori uumlzerinden

derecelendirmeleri istenmektedir Ccediluumlnkuuml kategori sayısı beşten aşağı duumlştuumlkccedile oumllccedilek duumlzeyi accedilısından

bilgi kaybı oluşmakta yuumlkseldikccedile kategoriler arasında belirgin farklılıklar sağlanmaktadır (Erkuş

2003) Oumllccedilek bu doğrultuda 5‟li derecelendirme sistemine goumlre duumlzenlenmiştir Bir sonraki aşamada

Mevlana Uumlniversitesi İşletme Fakuumlltesinden 21 ve Hukuk Fakuumlltesinden 48 oumlğrenciye oumln uygulama

yaptırılmıştır Elde edilen doumlnuumltler anketin bu şekliyle guumlvenirlik ve geccedilerlik testlerinde

kullanılabileceği youmlnuumlnde olmuştur

32 Oumllccedileğin Değerlendirilmesi

Oumllccedileğin verileri bir araya doğru olarak getirebildiğini sorular arasında tutarlılık olduğunu tuumlm

soruların oumllccedileğe olumlu katkı verdiğini ve hatalardan arınmış bir sonuccedil verebileceğini belirlemek

amacıyla anket Mevlana Uumlniversitesinde 407 oumlğrenciye uygulanmış toplanan veriler istatistiksel

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

205

yollardan oumllccedileğin geccedilerlik ve guumlvenirlik analizlerini yapmak uumlzere SPSS 1800 programına

yuumlklenmiştir Katılımcıların temel demografik oumlzellikleriyle ilgili bulgular Tablo 1‟de goumlruumllmektedir

Tablo 1 Katılımcılara Ait Demografik Oumlzellikler

Frekans

Oran

()

Cinsiyet

Kadın 248 6093

Erkek 159 3907

Toplam 407 10000

Okul

Eğitim Fakuumlltesi 156 3833

Hukuk Fakuumlltesi 54 1327

İşletme Fakuumlltesi 51 1253

Mimarlık Muumlhendislik Fakuumlltesi 69 1695

Sağlık Bilimleri Yuumlksek Okulu 77 1892

Toplam 407 10000

Uumlniversitedeki Yıl

Bir 113 2777

İki 148 3636

Uumlccedil 77 1892

Doumlrt ve uumlzeri 69 1695

Toplam 407 10000

321 Oumllccedileğin Ġndirgenmesi ve Ġccedil Tutarlılık Analizleri

Faktoumlr analizinin kullanıldığı ccedilalışmalarda guumlvenilirlik analizlerinin faktoumlr analizinden oumlnce mi

sonra mı yapılacağı konusunda iki farklı yaklaşım bulunmaktadır Her iki youmlntem de belirli koşullarda

geccedilerli veya gerekli olabilmektedir (Şencan 2005) Bu ccedilalışmada her iki aşamada da guumlvenilirlik

oumllccediluumlmlerinin yapılması yoluna gidilmiştir Ayrıca oumllccedileğin belli kıstaslara bağlı olarak indirgendiği her

aşamada da ccedileşitli guumlvenilirlik analizleri yapılmıştır

Oumllccedilekte yer alan soruların indirgenmesinde ilk olarak oumllccedileğin iccedil tutarlılık değerlerine

bakılmıştır İccedil tutarlılık katsayısının hesaplanmasında Lee Joseph Cronbach tarafından 1951‟de

geliştirilmiş olan Cronbach alfa formuumlluuml uygulanmıştır Alfa arka planda yatan gizli kavramsal

yapıdaki değişkenlik hakkında bilgi veren matematiksel hesaplamalara dayanan guumlvenirlik endeks

değeridir ve maddelerin birbiri ile tutarlı olup olmadığını maddelerin hipotetik bir değişkeni oumllccediluumlp

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

206

oumllccedilmediğini belirlemektedir Cronbach alfa katsayısı youmlntemi maddeler doğru-yanlış olacak şekilde

puanlanmadığında 1-3 1-4 1-5 gibi puanlandığında kullanılması uygun olan bir iccedil tutarlılık tahmin

youmlntemidir (Oumlncuuml 1994) İstatistik temelli tutarlı tuumlm soruların dikkate alınarak hesaplama yapılan

Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında değişim goumlstermektedir Değerin bire yaklaştıkccedila guumlvenirliğin

yuumlksek olduğu kabul edilmektedir Değer aralıkları şu şekildedir

- Guumlvenilir olmayan oumllccedilek 000 lt α le 040

- Duumlşuumlk guumlvenilirlikte oumllccedilek 040 lt α le 060

- Guumlvenilir oumllccedilek 060 lt α le 080

- Yuumlksek guumlvenilirlikte oumllccedilek 080 lt α le 1

Sosyal bilimlerde guumlvenirlik değerinin en az 070 olması gerektiği belirtilmektedir Oumlte yandan

oumllccedilek geliştirmeye youmlnelik olarak yapılan pilot araştırmalar iccedilin alt duumlzey alfa değeri 060 temel

araştırmalar iccedilin 080 uygulamalı araştırmalar iccedilin 090 - 095 olarak kabul edilmektedir (Şencan

2005) Cronbach alfa katsayısı 21 maddelik oumllccedileğin ilk hali iccedilin 075 olarak hesaplanmıştır Bu değer

oumllccedilekte yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin ilk aşamada guumlvenilir

olduğunu ortaya koymaktadır

Alfa katsayısının guumlvenilir olarak belirlenmesine karşın tam sağlıklı bir değerlendirme

yapılabilmesi iccedilin her bir maddenin ayırt ediciliği ve alfa katsayısına olan etkisi incelenmiştir

Maddelerin ayırt edici guumlcuumlnuumln belirlenmesine youmlnelik madde-test korelasyonu analizinde bir

maddeden alınan puanlarla tuumlm oumllccedilekten alınan puanlar pozitif youmlnde ve yeterince yuumlksek bir

korelasyon goumlsteriyorsa o madde ayırt edici kabul edilmektedir Madde-test korelasyon katsayısı

- 019 ve daha kuumlccediluumlk bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml duumlşuumlk madde

- 020 ile 029 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml orta derecede olan uumlzerinde ccedilalışılması

ve duumlzeltilmesi gereken madde

- 030 ile 039 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml oldukccedila iyi madde

- 040 ve daha uumlzerinde bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml yuumlksek madde olarak kabul

edilmektedir (Erkuş 2003)

Oumllccedilekte bulunan maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi

sonuccedilları incelendiğinde duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen

020‟nin altında olduğu goumlruumllen 13 14 ve 26 maddeler oumllccedilek dışına alınmıştır Değeri 020 ile 029

arasında bulunan doumlrt madde uumlzerinde ise yeniden ccedilalışılmış ve bu maddelerde ifade değişikliği

yapılmıştır Diğer tuumlm maddelerin ise ayırt etme guumlcuumlnuumln yuumlksek veya iyi olduğu saptanmıştır Bunun

yanında oumllccedilek dışında bırakılan doumlrt madde dışındaki her bir maddenin ayrı ayrı elenmesi halinde iccedil

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

207

tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı

verdiği belirlenmiştir

322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları

Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser

Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060

olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir

(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin

toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun

olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)

bulunmuştur

Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya

toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr

analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna

iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki

kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı

verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması

gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup

- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik

- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik

- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik

- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik

- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik

oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr

analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme

tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri

arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)

Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel

bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin

de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un

altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

208

24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı

goumlruumllmuumlştuumlr

Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli

duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık

diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının

birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun

olacağına karar verilmiştir

ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler

Oumlzd

eğer

ler

Bileşen sayısı

Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml

030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde

bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı

saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde

bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde

ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo

adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir

Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde

yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de

sunulmuştur

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

209

Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F

ak

toumlr

Madde Faktoumlr Ağırlığı

1 2 3 4

Ha

rca

ma

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075

Tu

tum

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para

bulundurulmalıdır 043

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073

Alg

ı

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı

yapmak gereksizdir 067

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik

olmaz 064

Ġlgi

8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046

15 Finans konularında eğitim almak isterim 077

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini

izlerim 076

Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108

Varyans () 2170 1024 960 770

323 Madde Ayırt Ediciliği

Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde

edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt

edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik

duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki

ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki

kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin

kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

210

Tablo 3 Korelasyon Katsayıları

Korelasyon

Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi

0 İlişki Yok

01-10 Ccedilok Zayıf

11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf

21-30 Zayıf

31-40 Nispeten Zayıf

41-50 Ccedilok Az Zayıf

51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml

61-70 Nispeten Guumlccedilluuml

71-80 Guumlccedilluuml

81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml

91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml

Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077

arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki

iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)

Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 066 9 053 10 075 8 056

17 066 20 066 11 071 15 077

19 073 22 074 12 068 27 073

21 075 23 075

N= 408 = lt0 001

Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı

arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan

maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde

duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

211

madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon

katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir

Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 053 9 051 10 060 8 054

17 053 20 057 11 056 15 062

19 064 22 062 12 052 27 058

21 065 23 064

324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği

Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri

yapılmıştır

Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre

guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo

6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil

tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır

Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)

Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa

Harcama 4 078

Tutum 4 076

Algı 3 078

İlgi 3 077

FOTDOuml 14 072

Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin

kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son

formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak

uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

212

edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir

maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir

Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları

Madde No r Madde No r

19 075 16 067

8 057 17 057

9 054 20 062

10 078 21 074

11 069 22 073

12 068 23 066

15 077 27 081

N= 84 =lt0 001

Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon

katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr

(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle

kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak

değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler

yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise

Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir

Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları

İkinci Uygulama

Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4

İlk

Uy

gu

lam

a

Faktoumlr 1 076

Faktoumlr 2 075

Faktoumlr 3 097

Faktoumlr 4 093

N= 84 =lt0 001

Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097

arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre

oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri

ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

213

oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

4 SONUCcedil

Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert

tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan

faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu

faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir

Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne

duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır

Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen

oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt

edici olduğu soumlylenebilir

Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin

iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık

katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile

081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir

ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir

Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir

oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr

Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca

oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda

olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun

diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden

oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır

Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve

beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve

uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik

ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları

uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de

araştırılmalıdır

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

214

KAYNAKCcedilA

Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of

Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918

Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD

International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-

ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en

(17042014)

Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of

Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council

for Capital Formation Washington DC 1-30

Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with

Defined Contribution Pensions 38-68

Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects

of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465

Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara

Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟

httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera

cypdf (11042104)

Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and

Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)

Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟

Social Psychology 25 253-271

Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi

Dergisi 30(3) 211-216

Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara

Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from

Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238

Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin

Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-

Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70

Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education

and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 3: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

202

Bireylerin tutum ve davranışlarının finansal refah duumlzeyleri uumlzerinde belirgin bir etkisi vardır

Bu nedenle finansal okuryazarlık ile ilgili oumllccedilme ccedilalışmalarında tutum ve davranışların da belirlenmesi

oumlnemlidir Oumlrneğin bireylerin gelecek iccedilin tasarruf yapma konusunda olumsuz tutuma sahip olmaları

durumunda bu tuumlr bir davranışı goumlstermede daha duumlşuumlk eğilimlerinin olacakları ileri suumlruumllmektedir

Benzer şekilde kısa suumlreli ihtiyaccedillarını karşılamaya oumlncelik veriyorlarsa acil durumlar iccedilin tasarruf

etmeleri veya uzun suumlreli finansal planlar yapmaları ihtimali duumlşuumlk olacaktır (Atkinson ve Messy

2012 7-8)

Literatuumlrde bireylerin finansal konulardaki tutum ve davranışlarının oumllccediluumllmesine youmlnelik ccedilok

sayıda ccedilalışma bulunmaktadır Eckes ve Six (1994) tutum ile davranış veveya tutum ile davranış

amacı arasındaki ilişkinin durumunu goumlstermek iccedilin tutumla ilgili yayınlanmış 501 makaleyi

toplayarak ldquoobjeye youmlnelik tutumrdquo ile ldquodavranışa youmlnelik tutumu karşılaştırmışlar ve davranış ya da

davranışa youmlnelik tutum ile tutum arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak daha yuumlksek olduğunu

goumlstermişlerdir Ajzen ve Fishbein (1977) ortaya koymuş oldukları teorideki bazı koşullarla tutum ile

davranış arasındaki ilişkiyi guumlccedillendirmişlerdir Buna goumlre tutum ve davranış ne kadar birbirini

tamamlıyorsa aralarındaki ilişki o kadar guumlccedilluuml olmaktadır Benzer şekilde finansal okuryazarlık

konusunda yapılan birccedilok araştırma finansal tutumlar ile finansal davranışlar arasında negatif veya

pozitif ilişki olduğunu ortaya koymaktadır Oumlrneğin kişinin finansal durumunda fark yaratabileceğine

inanıyor olması bir diğer deyişle finansal konularda kendini yeterli hissetmesi olumlu finansal

davranışlar goumlstermesinde etkilidir Bu durumun aksine finansman konularının karmaşık ve sıkıcı

olduğuna inanan kişiler ise olumsuz finansal davranışlar ortaya koyma eğilimindedirler (Nash 2011)

Dew ve Xiao (2011) finansal youmlnetim davranış oumllccedileği geliştirmişler bireylerin yatırım ve

borccedillanma seviyeleri ile finansal davranışlarının ilişkilerini ortaya koymuşlardır Prawitz vd (2006)

finansal kaygıfinansal iyilik halinin belirlenmesine youmlnelik bir oumllccedilek geliştirmişlerdir Goumlnen ve

Oumlzmete (2007) bireylerin finansal inanccedilları finansal kaygıları satın alma davranışları ekonomik

durumlarına ilişkin algılarını ortaya koyabilmek finansal youmlnetim suumlrecinde yardıma ya da eğitime

ihtiyaccedil duydukları konuları belirlemek amacı ile gerccedilekleştirdikleri araştırmada katılımcuların

ekonomik durumlarının gelecekte şu andakinden daha iyi olacağını duumlşuumlnmediklerini ihtiyaccedil

duymadıkları ve kullanmadıkları uumlruumlnler ile buumltccedilelerine uygun olmayan uumlruumlnleri satın almadıklarını

ekonomik amaccedillara ulaşabilmek iccedilin yardıma ihtiyaccedil duyduklarını kadınların erkeklere kıyasla gelir

duumlzeylerini daha iyi bulduklarını belirlemişlerdir

Birccedilok ampirik ccedilalışma da finansal konulardaki sağlıklı tutum ve davranışlar ile bireylerin

finansal bilgi duumlzeyleri ve demografik oumlzellikleri arasında nedensel bağlantılar olduğunu ortaya

koymaktadır Bernheim 1995 ve 1998 yıllarındaki araştırmalarında katılımcıların buumlyuumlk kısmının ccedilok

basit finansal hesaplamaları yapamadıklarını temel duumlzeyde finansal okuryazarlığa sahip

olmadıklarını ve tasarrufa youmlnelik goumlz kararı davranışlar sergilediklerini belirlemiştir Bernheim vd

2001 yılında ise liselerdeki finansal okuryazarlık eğitiminin oumlğrencilerin yetişkinlik doumlnemlerindeki

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

203

tasarruf davranışlarına etkilerini incelemişler ve eğitim programları ile bireysel tasarruflar arasında

pozitif ilişki olduğu sonucuna ulaşmışlardır Hilgerth vd (2003) ABD‟de bir uumlniversite

gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada oumlğrencilerin kişisel nakit youmlnetimi borccedillanma tasarruf ve yatırım

konularındaki bilgi duumlzeyleri ve davranışları arasındaki anlamlı ilişkiler olduğunu ortaya

koymuşlardır Araştırma sonuccedilları katılımcıların borccedillanma tasarruf ve yatırım konularındaki bilgi

seviyeleri arttıkccedila finansal davranış skorlarının da arttığını goumlstermektedir Courchane ve Zorn (2005)

bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri tuumlketime youmlnelik davranışları ve kredi skorlarının arasındaki

ilişkinin belirlenmesine youmlnelik bir anket uygulaması gerccedilekleştirmişlerdir İlgili ccedilalışmada

katılımcıların başta deneyim tutum davranış ve kredi algıları olmak uumlzeri finansal bilgi kaynakları

bilgi duumlzeyleri finans olaylara aşinalıkları demografik ve psikolojik oumlzelliklerini belirlenmeye

ccedilalışılmış değişkenlerin birbirleriyle ilişkileri analiz edilmiştir Araştırma sonuccedilları finansal bilgi

duumlzeyinden finansal davranışa ve buradan kredi skoruna pozitif ve anlamlı bir bağ olduğunu

goumlstermiştir Jorgensen (2007) uumlniversite oumlğrencilerinin finansal bilgi duumlzeyleri tutum ve davranışları

uumlzerindeki ebeveyn etkilerini incelemişlerdir Sonuccedillar oumlğrencilerin finansal tutum ve davranışları

uumlzerinde ebeveynlerin etkisinin olduğunu ortaya koyarken finansal bilgiye etkisi olmadığını

goumlstermektedir Robb ve Woodyard (2011) bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri ile finansal iyilik hali

ve demografik değişkenler arasındaki ilişkiyi ccediloklu regresyon analizi youmlntemi ile araştırmışlardır

Sonuccedillar finansal bilginin davranışlar uumlzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır Bireylerin gelir ve

eğitim durumu yaşı ve etnik koumlkeninin de finansal tatmin ve finansal davranış uumlzerinde etkisi vardır

Garcia vd (2011) Portekiz‟de gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada bireylerin tasarruf davranışlarını etkileyen

ana faktoumlrlerin bu konudaki tutumları ve gelir seviyeleri olduğunu belirlemiştir Bununla birlikte

tecruumlbe yaş duygusal durumun dolaylı etkileri bulunmakta aile buumlyuumlkluumlğuuml doğrudan veya dolaylı bir

etki yapmamaktadır

Sevim vd 2012 yılında bireylerin finansal okuryazarlıkları ile borccedillanma davranışları arasındaki

ilişkiyi ortaya koyan bir ccedilalışma yayınlamışlardır Veriler anket youmlntemi ile Eskişehir‟den elde

edilmiştir Ccedilalışmanın sonuccedilları borccedillanma davranışlarının finansal okuryazarlık duumlzeylerine goumlre

değişkenlik goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

3 YOumlNTEM VE ARAġTIRMA

Bu araştırma bireylerin finansal tutum ve davranış duumlzeylerini belirlemeye youmlnelik oumllccedilme aracı

geliştirmek amacıyla gerccedilekleştirilmiştir Oumllccedilme bir fark bulma işlemi olarak ifade edilir Bir nesnenin

belirli bir oumlzelliğe sahip olup olmadığını sahipse bunun derecesinin goumlzlenip goumlzlem sonuccedillarının sayı

ve sembollerle ifade edilmesidir Uumlzerinde ccedilalışılan oumlzelliğin bilimsel bir şekilde değerlendirebilmesi

ve accedilıklanabilmesi iccedilin ilgili oumlzelliğin oumllccediluumllebilir ve sayısal olarak ifade edebilir olması son derece

oumlnemlidir Oumllccedilme konusu olan bireyler olaylar ya da nesneler hakkında yapılacak değerlendirmelerin

ve verilecek kararların doğruluğu ve uygunluğu kararların dayandığı oumllccediluumlm sonuccedillarına ve oumllccediluumltuumln

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

204

uygun olmasına bağlıdır Bunun iccedilinde oumllccediluuml aracının standardize olması istenir Oumllccedilek kalitesi

standardize edilene kadar maddeleri analiz edilir ve tekrar goumlzden geccedilirilir (Ercan ve Kan 2004)

31 Soru Havuzunun OluĢturulması ve Oumllccedileğin Yapılandırılması

Bu aşamada Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış oumllccedileğinde (FOTDOuml) yer alacak sorular

geliştirilmiştir Finansal okuryazarlık konusunda yabancı literatuumlrde yeterli kuramsal birikimin

bulunması nedeniyle tuumlmdengelim youmlntemi tercih edilmiştir Bu kapsamda geniş bir literatuumlr taraması

yapılarak oumllccedileklerin kuramsal olarak bir temele oturtulması amaccedillanmıştır Oumlzellikle Nash (2011)

Robb ve Woodyard (2011) OECD (2013) Dew ve Xiao (2011) Prawitz vd (2006) ve Jorgensen

(2007) tarafından uygulanan oumllccedilme araccedillarından yararlanılmıştır Yapılan ccedilalışmalar neticesinde başta

tasarruf ve harcama olmak uumlzere finansal konulardaki tutum ve davranışları kapsayan 43 soruluk bir

havuz oluşturulmuştur Sorular hazırlanırken maddelerin yalın accedilık olmasına ve ccedilift olumsuzlama

iccedilermemesine dikkat edilmiştir

İkinci aşamada soru havuzundaki ifadelerin iccedilerik geccedilerliliğinin sağlanması amacıyla uzman

goumlruumlşlerinden yararlanılmıştır Bu doğrultuda soru havuzunda yer alan ifadeler finans alanında ccedilalışan

2 farklı uumlniversiteden 4 akademisyen tarafından değerlendirilmiştir Uzman grubu tarafından araştırma

iccedileriğine uygun olmadıkları duumlşuumlnuumllen ve birbirini tekrarladığı goumlruumllen maddeler ccedilıkarıldıktan sonra

havuzdaki soru sayısı 27‟ye duumlşmuumlştuumlr Daha sonra deneme formu oumllccedilme-değerlendirme alanından 2

akademisyene ve l bir dil uzmanına soruların yapısı dağılımı ifade ve anlatım imla ve noktalama

hataları youmlnuumlnden inceletilmiştir Alınan goumlruumlşler doğrultusunda 6 madde daha deneme formundan

ccedilıkarılmış ve bazı maddeler uumlzerinde duumlzeltmeler yapılmıştır

Oumln uygulama oumlncesi anket 28 sorudan oluşmaktadır İlk 7 soru demografik bilgilere youmlneliktir

Yedinci maddeden itibaren likert tipi tutum oumllccedileği kullanılmıştır Rensis Likert tarafından 1932 yılında

geliştirilmiş olan tutum oumllccedileğinde bireylerin ifadeleri genellikle beş kategori uumlzerinden

derecelendirmeleri istenmektedir Ccediluumlnkuuml kategori sayısı beşten aşağı duumlştuumlkccedile oumllccedilek duumlzeyi accedilısından

bilgi kaybı oluşmakta yuumlkseldikccedile kategoriler arasında belirgin farklılıklar sağlanmaktadır (Erkuş

2003) Oumllccedilek bu doğrultuda 5‟li derecelendirme sistemine goumlre duumlzenlenmiştir Bir sonraki aşamada

Mevlana Uumlniversitesi İşletme Fakuumlltesinden 21 ve Hukuk Fakuumlltesinden 48 oumlğrenciye oumln uygulama

yaptırılmıştır Elde edilen doumlnuumltler anketin bu şekliyle guumlvenirlik ve geccedilerlik testlerinde

kullanılabileceği youmlnuumlnde olmuştur

32 Oumllccedileğin Değerlendirilmesi

Oumllccedileğin verileri bir araya doğru olarak getirebildiğini sorular arasında tutarlılık olduğunu tuumlm

soruların oumllccedileğe olumlu katkı verdiğini ve hatalardan arınmış bir sonuccedil verebileceğini belirlemek

amacıyla anket Mevlana Uumlniversitesinde 407 oumlğrenciye uygulanmış toplanan veriler istatistiksel

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

205

yollardan oumllccedileğin geccedilerlik ve guumlvenirlik analizlerini yapmak uumlzere SPSS 1800 programına

yuumlklenmiştir Katılımcıların temel demografik oumlzellikleriyle ilgili bulgular Tablo 1‟de goumlruumllmektedir

Tablo 1 Katılımcılara Ait Demografik Oumlzellikler

Frekans

Oran

()

Cinsiyet

Kadın 248 6093

Erkek 159 3907

Toplam 407 10000

Okul

Eğitim Fakuumlltesi 156 3833

Hukuk Fakuumlltesi 54 1327

İşletme Fakuumlltesi 51 1253

Mimarlık Muumlhendislik Fakuumlltesi 69 1695

Sağlık Bilimleri Yuumlksek Okulu 77 1892

Toplam 407 10000

Uumlniversitedeki Yıl

Bir 113 2777

İki 148 3636

Uumlccedil 77 1892

Doumlrt ve uumlzeri 69 1695

Toplam 407 10000

321 Oumllccedileğin Ġndirgenmesi ve Ġccedil Tutarlılık Analizleri

Faktoumlr analizinin kullanıldığı ccedilalışmalarda guumlvenilirlik analizlerinin faktoumlr analizinden oumlnce mi

sonra mı yapılacağı konusunda iki farklı yaklaşım bulunmaktadır Her iki youmlntem de belirli koşullarda

geccedilerli veya gerekli olabilmektedir (Şencan 2005) Bu ccedilalışmada her iki aşamada da guumlvenilirlik

oumllccediluumlmlerinin yapılması yoluna gidilmiştir Ayrıca oumllccedileğin belli kıstaslara bağlı olarak indirgendiği her

aşamada da ccedileşitli guumlvenilirlik analizleri yapılmıştır

Oumllccedilekte yer alan soruların indirgenmesinde ilk olarak oumllccedileğin iccedil tutarlılık değerlerine

bakılmıştır İccedil tutarlılık katsayısının hesaplanmasında Lee Joseph Cronbach tarafından 1951‟de

geliştirilmiş olan Cronbach alfa formuumlluuml uygulanmıştır Alfa arka planda yatan gizli kavramsal

yapıdaki değişkenlik hakkında bilgi veren matematiksel hesaplamalara dayanan guumlvenirlik endeks

değeridir ve maddelerin birbiri ile tutarlı olup olmadığını maddelerin hipotetik bir değişkeni oumllccediluumlp

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

206

oumllccedilmediğini belirlemektedir Cronbach alfa katsayısı youmlntemi maddeler doğru-yanlış olacak şekilde

puanlanmadığında 1-3 1-4 1-5 gibi puanlandığında kullanılması uygun olan bir iccedil tutarlılık tahmin

youmlntemidir (Oumlncuuml 1994) İstatistik temelli tutarlı tuumlm soruların dikkate alınarak hesaplama yapılan

Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında değişim goumlstermektedir Değerin bire yaklaştıkccedila guumlvenirliğin

yuumlksek olduğu kabul edilmektedir Değer aralıkları şu şekildedir

- Guumlvenilir olmayan oumllccedilek 000 lt α le 040

- Duumlşuumlk guumlvenilirlikte oumllccedilek 040 lt α le 060

- Guumlvenilir oumllccedilek 060 lt α le 080

- Yuumlksek guumlvenilirlikte oumllccedilek 080 lt α le 1

Sosyal bilimlerde guumlvenirlik değerinin en az 070 olması gerektiği belirtilmektedir Oumlte yandan

oumllccedilek geliştirmeye youmlnelik olarak yapılan pilot araştırmalar iccedilin alt duumlzey alfa değeri 060 temel

araştırmalar iccedilin 080 uygulamalı araştırmalar iccedilin 090 - 095 olarak kabul edilmektedir (Şencan

2005) Cronbach alfa katsayısı 21 maddelik oumllccedileğin ilk hali iccedilin 075 olarak hesaplanmıştır Bu değer

oumllccedilekte yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin ilk aşamada guumlvenilir

olduğunu ortaya koymaktadır

Alfa katsayısının guumlvenilir olarak belirlenmesine karşın tam sağlıklı bir değerlendirme

yapılabilmesi iccedilin her bir maddenin ayırt ediciliği ve alfa katsayısına olan etkisi incelenmiştir

Maddelerin ayırt edici guumlcuumlnuumln belirlenmesine youmlnelik madde-test korelasyonu analizinde bir

maddeden alınan puanlarla tuumlm oumllccedilekten alınan puanlar pozitif youmlnde ve yeterince yuumlksek bir

korelasyon goumlsteriyorsa o madde ayırt edici kabul edilmektedir Madde-test korelasyon katsayısı

- 019 ve daha kuumlccediluumlk bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml duumlşuumlk madde

- 020 ile 029 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml orta derecede olan uumlzerinde ccedilalışılması

ve duumlzeltilmesi gereken madde

- 030 ile 039 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml oldukccedila iyi madde

- 040 ve daha uumlzerinde bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml yuumlksek madde olarak kabul

edilmektedir (Erkuş 2003)

Oumllccedilekte bulunan maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi

sonuccedilları incelendiğinde duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen

020‟nin altında olduğu goumlruumllen 13 14 ve 26 maddeler oumllccedilek dışına alınmıştır Değeri 020 ile 029

arasında bulunan doumlrt madde uumlzerinde ise yeniden ccedilalışılmış ve bu maddelerde ifade değişikliği

yapılmıştır Diğer tuumlm maddelerin ise ayırt etme guumlcuumlnuumln yuumlksek veya iyi olduğu saptanmıştır Bunun

yanında oumllccedilek dışında bırakılan doumlrt madde dışındaki her bir maddenin ayrı ayrı elenmesi halinde iccedil

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

207

tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı

verdiği belirlenmiştir

322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları

Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser

Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060

olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir

(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin

toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun

olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)

bulunmuştur

Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya

toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr

analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna

iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki

kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı

verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması

gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup

- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik

- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik

- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik

- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik

- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik

oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr

analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme

tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri

arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)

Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel

bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin

de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un

altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

208

24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı

goumlruumllmuumlştuumlr

Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli

duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık

diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının

birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun

olacağına karar verilmiştir

ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler

Oumlzd

eğer

ler

Bileşen sayısı

Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml

030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde

bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı

saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde

bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde

ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo

adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir

Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde

yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de

sunulmuştur

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

209

Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F

ak

toumlr

Madde Faktoumlr Ağırlığı

1 2 3 4

Ha

rca

ma

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075

Tu

tum

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para

bulundurulmalıdır 043

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073

Alg

ı

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı

yapmak gereksizdir 067

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik

olmaz 064

Ġlgi

8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046

15 Finans konularında eğitim almak isterim 077

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini

izlerim 076

Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108

Varyans () 2170 1024 960 770

323 Madde Ayırt Ediciliği

Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde

edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt

edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik

duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki

ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki

kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin

kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

210

Tablo 3 Korelasyon Katsayıları

Korelasyon

Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi

0 İlişki Yok

01-10 Ccedilok Zayıf

11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf

21-30 Zayıf

31-40 Nispeten Zayıf

41-50 Ccedilok Az Zayıf

51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml

61-70 Nispeten Guumlccedilluuml

71-80 Guumlccedilluuml

81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml

91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml

Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077

arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki

iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)

Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 066 9 053 10 075 8 056

17 066 20 066 11 071 15 077

19 073 22 074 12 068 27 073

21 075 23 075

N= 408 = lt0 001

Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı

arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan

maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde

duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

211

madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon

katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir

Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 053 9 051 10 060 8 054

17 053 20 057 11 056 15 062

19 064 22 062 12 052 27 058

21 065 23 064

324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği

Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri

yapılmıştır

Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre

guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo

6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil

tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır

Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)

Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa

Harcama 4 078

Tutum 4 076

Algı 3 078

İlgi 3 077

FOTDOuml 14 072

Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin

kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son

formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak

uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

212

edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir

maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir

Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları

Madde No r Madde No r

19 075 16 067

8 057 17 057

9 054 20 062

10 078 21 074

11 069 22 073

12 068 23 066

15 077 27 081

N= 84 =lt0 001

Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon

katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr

(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle

kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak

değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler

yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise

Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir

Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları

İkinci Uygulama

Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4

İlk

Uy

gu

lam

a

Faktoumlr 1 076

Faktoumlr 2 075

Faktoumlr 3 097

Faktoumlr 4 093

N= 84 =lt0 001

Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097

arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre

oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri

ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

213

oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

4 SONUCcedil

Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert

tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan

faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu

faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir

Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne

duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır

Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen

oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt

edici olduğu soumlylenebilir

Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin

iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık

katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile

081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir

ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir

Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir

oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr

Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca

oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda

olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun

diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden

oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır

Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve

beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve

uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik

ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları

uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de

araştırılmalıdır

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

214

KAYNAKCcedilA

Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of

Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918

Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD

International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-

ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en

(17042014)

Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of

Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council

for Capital Formation Washington DC 1-30

Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with

Defined Contribution Pensions 38-68

Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects

of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465

Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara

Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟

httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera

cypdf (11042104)

Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and

Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)

Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟

Social Psychology 25 253-271

Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi

Dergisi 30(3) 211-216

Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara

Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from

Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238

Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin

Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-

Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70

Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education

and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 4: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

203

tasarruf davranışlarına etkilerini incelemişler ve eğitim programları ile bireysel tasarruflar arasında

pozitif ilişki olduğu sonucuna ulaşmışlardır Hilgerth vd (2003) ABD‟de bir uumlniversite

gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada oumlğrencilerin kişisel nakit youmlnetimi borccedillanma tasarruf ve yatırım

konularındaki bilgi duumlzeyleri ve davranışları arasındaki anlamlı ilişkiler olduğunu ortaya

koymuşlardır Araştırma sonuccedilları katılımcıların borccedillanma tasarruf ve yatırım konularındaki bilgi

seviyeleri arttıkccedila finansal davranış skorlarının da arttığını goumlstermektedir Courchane ve Zorn (2005)

bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri tuumlketime youmlnelik davranışları ve kredi skorlarının arasındaki

ilişkinin belirlenmesine youmlnelik bir anket uygulaması gerccedilekleştirmişlerdir İlgili ccedilalışmada

katılımcıların başta deneyim tutum davranış ve kredi algıları olmak uumlzeri finansal bilgi kaynakları

bilgi duumlzeyleri finans olaylara aşinalıkları demografik ve psikolojik oumlzelliklerini belirlenmeye

ccedilalışılmış değişkenlerin birbirleriyle ilişkileri analiz edilmiştir Araştırma sonuccedilları finansal bilgi

duumlzeyinden finansal davranışa ve buradan kredi skoruna pozitif ve anlamlı bir bağ olduğunu

goumlstermiştir Jorgensen (2007) uumlniversite oumlğrencilerinin finansal bilgi duumlzeyleri tutum ve davranışları

uumlzerindeki ebeveyn etkilerini incelemişlerdir Sonuccedillar oumlğrencilerin finansal tutum ve davranışları

uumlzerinde ebeveynlerin etkisinin olduğunu ortaya koyarken finansal bilgiye etkisi olmadığını

goumlstermektedir Robb ve Woodyard (2011) bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri ile finansal iyilik hali

ve demografik değişkenler arasındaki ilişkiyi ccediloklu regresyon analizi youmlntemi ile araştırmışlardır

Sonuccedillar finansal bilginin davranışlar uumlzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır Bireylerin gelir ve

eğitim durumu yaşı ve etnik koumlkeninin de finansal tatmin ve finansal davranış uumlzerinde etkisi vardır

Garcia vd (2011) Portekiz‟de gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada bireylerin tasarruf davranışlarını etkileyen

ana faktoumlrlerin bu konudaki tutumları ve gelir seviyeleri olduğunu belirlemiştir Bununla birlikte

tecruumlbe yaş duygusal durumun dolaylı etkileri bulunmakta aile buumlyuumlkluumlğuuml doğrudan veya dolaylı bir

etki yapmamaktadır

Sevim vd 2012 yılında bireylerin finansal okuryazarlıkları ile borccedillanma davranışları arasındaki

ilişkiyi ortaya koyan bir ccedilalışma yayınlamışlardır Veriler anket youmlntemi ile Eskişehir‟den elde

edilmiştir Ccedilalışmanın sonuccedilları borccedillanma davranışlarının finansal okuryazarlık duumlzeylerine goumlre

değişkenlik goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

3 YOumlNTEM VE ARAġTIRMA

Bu araştırma bireylerin finansal tutum ve davranış duumlzeylerini belirlemeye youmlnelik oumllccedilme aracı

geliştirmek amacıyla gerccedilekleştirilmiştir Oumllccedilme bir fark bulma işlemi olarak ifade edilir Bir nesnenin

belirli bir oumlzelliğe sahip olup olmadığını sahipse bunun derecesinin goumlzlenip goumlzlem sonuccedillarının sayı

ve sembollerle ifade edilmesidir Uumlzerinde ccedilalışılan oumlzelliğin bilimsel bir şekilde değerlendirebilmesi

ve accedilıklanabilmesi iccedilin ilgili oumlzelliğin oumllccediluumllebilir ve sayısal olarak ifade edebilir olması son derece

oumlnemlidir Oumllccedilme konusu olan bireyler olaylar ya da nesneler hakkında yapılacak değerlendirmelerin

ve verilecek kararların doğruluğu ve uygunluğu kararların dayandığı oumllccediluumlm sonuccedillarına ve oumllccediluumltuumln

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

204

uygun olmasına bağlıdır Bunun iccedilinde oumllccediluuml aracının standardize olması istenir Oumllccedilek kalitesi

standardize edilene kadar maddeleri analiz edilir ve tekrar goumlzden geccedilirilir (Ercan ve Kan 2004)

31 Soru Havuzunun OluĢturulması ve Oumllccedileğin Yapılandırılması

Bu aşamada Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış oumllccedileğinde (FOTDOuml) yer alacak sorular

geliştirilmiştir Finansal okuryazarlık konusunda yabancı literatuumlrde yeterli kuramsal birikimin

bulunması nedeniyle tuumlmdengelim youmlntemi tercih edilmiştir Bu kapsamda geniş bir literatuumlr taraması

yapılarak oumllccedileklerin kuramsal olarak bir temele oturtulması amaccedillanmıştır Oumlzellikle Nash (2011)

Robb ve Woodyard (2011) OECD (2013) Dew ve Xiao (2011) Prawitz vd (2006) ve Jorgensen

(2007) tarafından uygulanan oumllccedilme araccedillarından yararlanılmıştır Yapılan ccedilalışmalar neticesinde başta

tasarruf ve harcama olmak uumlzere finansal konulardaki tutum ve davranışları kapsayan 43 soruluk bir

havuz oluşturulmuştur Sorular hazırlanırken maddelerin yalın accedilık olmasına ve ccedilift olumsuzlama

iccedilermemesine dikkat edilmiştir

İkinci aşamada soru havuzundaki ifadelerin iccedilerik geccedilerliliğinin sağlanması amacıyla uzman

goumlruumlşlerinden yararlanılmıştır Bu doğrultuda soru havuzunda yer alan ifadeler finans alanında ccedilalışan

2 farklı uumlniversiteden 4 akademisyen tarafından değerlendirilmiştir Uzman grubu tarafından araştırma

iccedileriğine uygun olmadıkları duumlşuumlnuumllen ve birbirini tekrarladığı goumlruumllen maddeler ccedilıkarıldıktan sonra

havuzdaki soru sayısı 27‟ye duumlşmuumlştuumlr Daha sonra deneme formu oumllccedilme-değerlendirme alanından 2

akademisyene ve l bir dil uzmanına soruların yapısı dağılımı ifade ve anlatım imla ve noktalama

hataları youmlnuumlnden inceletilmiştir Alınan goumlruumlşler doğrultusunda 6 madde daha deneme formundan

ccedilıkarılmış ve bazı maddeler uumlzerinde duumlzeltmeler yapılmıştır

Oumln uygulama oumlncesi anket 28 sorudan oluşmaktadır İlk 7 soru demografik bilgilere youmlneliktir

Yedinci maddeden itibaren likert tipi tutum oumllccedileği kullanılmıştır Rensis Likert tarafından 1932 yılında

geliştirilmiş olan tutum oumllccedileğinde bireylerin ifadeleri genellikle beş kategori uumlzerinden

derecelendirmeleri istenmektedir Ccediluumlnkuuml kategori sayısı beşten aşağı duumlştuumlkccedile oumllccedilek duumlzeyi accedilısından

bilgi kaybı oluşmakta yuumlkseldikccedile kategoriler arasında belirgin farklılıklar sağlanmaktadır (Erkuş

2003) Oumllccedilek bu doğrultuda 5‟li derecelendirme sistemine goumlre duumlzenlenmiştir Bir sonraki aşamada

Mevlana Uumlniversitesi İşletme Fakuumlltesinden 21 ve Hukuk Fakuumlltesinden 48 oumlğrenciye oumln uygulama

yaptırılmıştır Elde edilen doumlnuumltler anketin bu şekliyle guumlvenirlik ve geccedilerlik testlerinde

kullanılabileceği youmlnuumlnde olmuştur

32 Oumllccedileğin Değerlendirilmesi

Oumllccedileğin verileri bir araya doğru olarak getirebildiğini sorular arasında tutarlılık olduğunu tuumlm

soruların oumllccedileğe olumlu katkı verdiğini ve hatalardan arınmış bir sonuccedil verebileceğini belirlemek

amacıyla anket Mevlana Uumlniversitesinde 407 oumlğrenciye uygulanmış toplanan veriler istatistiksel

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

205

yollardan oumllccedileğin geccedilerlik ve guumlvenirlik analizlerini yapmak uumlzere SPSS 1800 programına

yuumlklenmiştir Katılımcıların temel demografik oumlzellikleriyle ilgili bulgular Tablo 1‟de goumlruumllmektedir

Tablo 1 Katılımcılara Ait Demografik Oumlzellikler

Frekans

Oran

()

Cinsiyet

Kadın 248 6093

Erkek 159 3907

Toplam 407 10000

Okul

Eğitim Fakuumlltesi 156 3833

Hukuk Fakuumlltesi 54 1327

İşletme Fakuumlltesi 51 1253

Mimarlık Muumlhendislik Fakuumlltesi 69 1695

Sağlık Bilimleri Yuumlksek Okulu 77 1892

Toplam 407 10000

Uumlniversitedeki Yıl

Bir 113 2777

İki 148 3636

Uumlccedil 77 1892

Doumlrt ve uumlzeri 69 1695

Toplam 407 10000

321 Oumllccedileğin Ġndirgenmesi ve Ġccedil Tutarlılık Analizleri

Faktoumlr analizinin kullanıldığı ccedilalışmalarda guumlvenilirlik analizlerinin faktoumlr analizinden oumlnce mi

sonra mı yapılacağı konusunda iki farklı yaklaşım bulunmaktadır Her iki youmlntem de belirli koşullarda

geccedilerli veya gerekli olabilmektedir (Şencan 2005) Bu ccedilalışmada her iki aşamada da guumlvenilirlik

oumllccediluumlmlerinin yapılması yoluna gidilmiştir Ayrıca oumllccedileğin belli kıstaslara bağlı olarak indirgendiği her

aşamada da ccedileşitli guumlvenilirlik analizleri yapılmıştır

Oumllccedilekte yer alan soruların indirgenmesinde ilk olarak oumllccedileğin iccedil tutarlılık değerlerine

bakılmıştır İccedil tutarlılık katsayısının hesaplanmasında Lee Joseph Cronbach tarafından 1951‟de

geliştirilmiş olan Cronbach alfa formuumlluuml uygulanmıştır Alfa arka planda yatan gizli kavramsal

yapıdaki değişkenlik hakkında bilgi veren matematiksel hesaplamalara dayanan guumlvenirlik endeks

değeridir ve maddelerin birbiri ile tutarlı olup olmadığını maddelerin hipotetik bir değişkeni oumllccediluumlp

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

206

oumllccedilmediğini belirlemektedir Cronbach alfa katsayısı youmlntemi maddeler doğru-yanlış olacak şekilde

puanlanmadığında 1-3 1-4 1-5 gibi puanlandığında kullanılması uygun olan bir iccedil tutarlılık tahmin

youmlntemidir (Oumlncuuml 1994) İstatistik temelli tutarlı tuumlm soruların dikkate alınarak hesaplama yapılan

Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında değişim goumlstermektedir Değerin bire yaklaştıkccedila guumlvenirliğin

yuumlksek olduğu kabul edilmektedir Değer aralıkları şu şekildedir

- Guumlvenilir olmayan oumllccedilek 000 lt α le 040

- Duumlşuumlk guumlvenilirlikte oumllccedilek 040 lt α le 060

- Guumlvenilir oumllccedilek 060 lt α le 080

- Yuumlksek guumlvenilirlikte oumllccedilek 080 lt α le 1

Sosyal bilimlerde guumlvenirlik değerinin en az 070 olması gerektiği belirtilmektedir Oumlte yandan

oumllccedilek geliştirmeye youmlnelik olarak yapılan pilot araştırmalar iccedilin alt duumlzey alfa değeri 060 temel

araştırmalar iccedilin 080 uygulamalı araştırmalar iccedilin 090 - 095 olarak kabul edilmektedir (Şencan

2005) Cronbach alfa katsayısı 21 maddelik oumllccedileğin ilk hali iccedilin 075 olarak hesaplanmıştır Bu değer

oumllccedilekte yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin ilk aşamada guumlvenilir

olduğunu ortaya koymaktadır

Alfa katsayısının guumlvenilir olarak belirlenmesine karşın tam sağlıklı bir değerlendirme

yapılabilmesi iccedilin her bir maddenin ayırt ediciliği ve alfa katsayısına olan etkisi incelenmiştir

Maddelerin ayırt edici guumlcuumlnuumln belirlenmesine youmlnelik madde-test korelasyonu analizinde bir

maddeden alınan puanlarla tuumlm oumllccedilekten alınan puanlar pozitif youmlnde ve yeterince yuumlksek bir

korelasyon goumlsteriyorsa o madde ayırt edici kabul edilmektedir Madde-test korelasyon katsayısı

- 019 ve daha kuumlccediluumlk bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml duumlşuumlk madde

- 020 ile 029 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml orta derecede olan uumlzerinde ccedilalışılması

ve duumlzeltilmesi gereken madde

- 030 ile 039 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml oldukccedila iyi madde

- 040 ve daha uumlzerinde bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml yuumlksek madde olarak kabul

edilmektedir (Erkuş 2003)

Oumllccedilekte bulunan maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi

sonuccedilları incelendiğinde duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen

020‟nin altında olduğu goumlruumllen 13 14 ve 26 maddeler oumllccedilek dışına alınmıştır Değeri 020 ile 029

arasında bulunan doumlrt madde uumlzerinde ise yeniden ccedilalışılmış ve bu maddelerde ifade değişikliği

yapılmıştır Diğer tuumlm maddelerin ise ayırt etme guumlcuumlnuumln yuumlksek veya iyi olduğu saptanmıştır Bunun

yanında oumllccedilek dışında bırakılan doumlrt madde dışındaki her bir maddenin ayrı ayrı elenmesi halinde iccedil

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

207

tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı

verdiği belirlenmiştir

322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları

Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser

Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060

olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir

(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin

toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun

olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)

bulunmuştur

Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya

toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr

analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna

iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki

kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı

verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması

gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup

- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik

- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik

- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik

- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik

- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik

oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr

analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme

tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri

arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)

Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel

bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin

de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un

altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

208

24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı

goumlruumllmuumlştuumlr

Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli

duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık

diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının

birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun

olacağına karar verilmiştir

ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler

Oumlzd

eğer

ler

Bileşen sayısı

Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml

030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde

bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı

saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde

bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde

ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo

adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir

Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde

yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de

sunulmuştur

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

209

Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F

ak

toumlr

Madde Faktoumlr Ağırlığı

1 2 3 4

Ha

rca

ma

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075

Tu

tum

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para

bulundurulmalıdır 043

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073

Alg

ı

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı

yapmak gereksizdir 067

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik

olmaz 064

Ġlgi

8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046

15 Finans konularında eğitim almak isterim 077

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini

izlerim 076

Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108

Varyans () 2170 1024 960 770

323 Madde Ayırt Ediciliği

Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde

edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt

edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik

duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki

ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki

kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin

kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

210

Tablo 3 Korelasyon Katsayıları

Korelasyon

Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi

0 İlişki Yok

01-10 Ccedilok Zayıf

11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf

21-30 Zayıf

31-40 Nispeten Zayıf

41-50 Ccedilok Az Zayıf

51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml

61-70 Nispeten Guumlccedilluuml

71-80 Guumlccedilluuml

81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml

91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml

Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077

arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki

iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)

Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 066 9 053 10 075 8 056

17 066 20 066 11 071 15 077

19 073 22 074 12 068 27 073

21 075 23 075

N= 408 = lt0 001

Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı

arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan

maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde

duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

211

madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon

katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir

Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 053 9 051 10 060 8 054

17 053 20 057 11 056 15 062

19 064 22 062 12 052 27 058

21 065 23 064

324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği

Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri

yapılmıştır

Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre

guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo

6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil

tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır

Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)

Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa

Harcama 4 078

Tutum 4 076

Algı 3 078

İlgi 3 077

FOTDOuml 14 072

Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin

kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son

formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak

uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

212

edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir

maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir

Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları

Madde No r Madde No r

19 075 16 067

8 057 17 057

9 054 20 062

10 078 21 074

11 069 22 073

12 068 23 066

15 077 27 081

N= 84 =lt0 001

Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon

katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr

(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle

kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak

değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler

yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise

Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir

Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları

İkinci Uygulama

Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4

İlk

Uy

gu

lam

a

Faktoumlr 1 076

Faktoumlr 2 075

Faktoumlr 3 097

Faktoumlr 4 093

N= 84 =lt0 001

Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097

arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre

oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri

ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

213

oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

4 SONUCcedil

Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert

tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan

faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu

faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir

Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne

duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır

Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen

oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt

edici olduğu soumlylenebilir

Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin

iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık

katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile

081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir

ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir

Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir

oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr

Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca

oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda

olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun

diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden

oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır

Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve

beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve

uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik

ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları

uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de

araştırılmalıdır

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

214

KAYNAKCcedilA

Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of

Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918

Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD

International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-

ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en

(17042014)

Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of

Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council

for Capital Formation Washington DC 1-30

Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with

Defined Contribution Pensions 38-68

Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects

of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465

Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara

Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟

httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera

cypdf (11042104)

Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and

Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)

Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟

Social Psychology 25 253-271

Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi

Dergisi 30(3) 211-216

Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara

Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from

Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238

Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin

Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-

Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70

Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education

and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 5: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

204

uygun olmasına bağlıdır Bunun iccedilinde oumllccediluuml aracının standardize olması istenir Oumllccedilek kalitesi

standardize edilene kadar maddeleri analiz edilir ve tekrar goumlzden geccedilirilir (Ercan ve Kan 2004)

31 Soru Havuzunun OluĢturulması ve Oumllccedileğin Yapılandırılması

Bu aşamada Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış oumllccedileğinde (FOTDOuml) yer alacak sorular

geliştirilmiştir Finansal okuryazarlık konusunda yabancı literatuumlrde yeterli kuramsal birikimin

bulunması nedeniyle tuumlmdengelim youmlntemi tercih edilmiştir Bu kapsamda geniş bir literatuumlr taraması

yapılarak oumllccedileklerin kuramsal olarak bir temele oturtulması amaccedillanmıştır Oumlzellikle Nash (2011)

Robb ve Woodyard (2011) OECD (2013) Dew ve Xiao (2011) Prawitz vd (2006) ve Jorgensen

(2007) tarafından uygulanan oumllccedilme araccedillarından yararlanılmıştır Yapılan ccedilalışmalar neticesinde başta

tasarruf ve harcama olmak uumlzere finansal konulardaki tutum ve davranışları kapsayan 43 soruluk bir

havuz oluşturulmuştur Sorular hazırlanırken maddelerin yalın accedilık olmasına ve ccedilift olumsuzlama

iccedilermemesine dikkat edilmiştir

İkinci aşamada soru havuzundaki ifadelerin iccedilerik geccedilerliliğinin sağlanması amacıyla uzman

goumlruumlşlerinden yararlanılmıştır Bu doğrultuda soru havuzunda yer alan ifadeler finans alanında ccedilalışan

2 farklı uumlniversiteden 4 akademisyen tarafından değerlendirilmiştir Uzman grubu tarafından araştırma

iccedileriğine uygun olmadıkları duumlşuumlnuumllen ve birbirini tekrarladığı goumlruumllen maddeler ccedilıkarıldıktan sonra

havuzdaki soru sayısı 27‟ye duumlşmuumlştuumlr Daha sonra deneme formu oumllccedilme-değerlendirme alanından 2

akademisyene ve l bir dil uzmanına soruların yapısı dağılımı ifade ve anlatım imla ve noktalama

hataları youmlnuumlnden inceletilmiştir Alınan goumlruumlşler doğrultusunda 6 madde daha deneme formundan

ccedilıkarılmış ve bazı maddeler uumlzerinde duumlzeltmeler yapılmıştır

Oumln uygulama oumlncesi anket 28 sorudan oluşmaktadır İlk 7 soru demografik bilgilere youmlneliktir

Yedinci maddeden itibaren likert tipi tutum oumllccedileği kullanılmıştır Rensis Likert tarafından 1932 yılında

geliştirilmiş olan tutum oumllccedileğinde bireylerin ifadeleri genellikle beş kategori uumlzerinden

derecelendirmeleri istenmektedir Ccediluumlnkuuml kategori sayısı beşten aşağı duumlştuumlkccedile oumllccedilek duumlzeyi accedilısından

bilgi kaybı oluşmakta yuumlkseldikccedile kategoriler arasında belirgin farklılıklar sağlanmaktadır (Erkuş

2003) Oumllccedilek bu doğrultuda 5‟li derecelendirme sistemine goumlre duumlzenlenmiştir Bir sonraki aşamada

Mevlana Uumlniversitesi İşletme Fakuumlltesinden 21 ve Hukuk Fakuumlltesinden 48 oumlğrenciye oumln uygulama

yaptırılmıştır Elde edilen doumlnuumltler anketin bu şekliyle guumlvenirlik ve geccedilerlik testlerinde

kullanılabileceği youmlnuumlnde olmuştur

32 Oumllccedileğin Değerlendirilmesi

Oumllccedileğin verileri bir araya doğru olarak getirebildiğini sorular arasında tutarlılık olduğunu tuumlm

soruların oumllccedileğe olumlu katkı verdiğini ve hatalardan arınmış bir sonuccedil verebileceğini belirlemek

amacıyla anket Mevlana Uumlniversitesinde 407 oumlğrenciye uygulanmış toplanan veriler istatistiksel

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

205

yollardan oumllccedileğin geccedilerlik ve guumlvenirlik analizlerini yapmak uumlzere SPSS 1800 programına

yuumlklenmiştir Katılımcıların temel demografik oumlzellikleriyle ilgili bulgular Tablo 1‟de goumlruumllmektedir

Tablo 1 Katılımcılara Ait Demografik Oumlzellikler

Frekans

Oran

()

Cinsiyet

Kadın 248 6093

Erkek 159 3907

Toplam 407 10000

Okul

Eğitim Fakuumlltesi 156 3833

Hukuk Fakuumlltesi 54 1327

İşletme Fakuumlltesi 51 1253

Mimarlık Muumlhendislik Fakuumlltesi 69 1695

Sağlık Bilimleri Yuumlksek Okulu 77 1892

Toplam 407 10000

Uumlniversitedeki Yıl

Bir 113 2777

İki 148 3636

Uumlccedil 77 1892

Doumlrt ve uumlzeri 69 1695

Toplam 407 10000

321 Oumllccedileğin Ġndirgenmesi ve Ġccedil Tutarlılık Analizleri

Faktoumlr analizinin kullanıldığı ccedilalışmalarda guumlvenilirlik analizlerinin faktoumlr analizinden oumlnce mi

sonra mı yapılacağı konusunda iki farklı yaklaşım bulunmaktadır Her iki youmlntem de belirli koşullarda

geccedilerli veya gerekli olabilmektedir (Şencan 2005) Bu ccedilalışmada her iki aşamada da guumlvenilirlik

oumllccediluumlmlerinin yapılması yoluna gidilmiştir Ayrıca oumllccedileğin belli kıstaslara bağlı olarak indirgendiği her

aşamada da ccedileşitli guumlvenilirlik analizleri yapılmıştır

Oumllccedilekte yer alan soruların indirgenmesinde ilk olarak oumllccedileğin iccedil tutarlılık değerlerine

bakılmıştır İccedil tutarlılık katsayısının hesaplanmasında Lee Joseph Cronbach tarafından 1951‟de

geliştirilmiş olan Cronbach alfa formuumlluuml uygulanmıştır Alfa arka planda yatan gizli kavramsal

yapıdaki değişkenlik hakkında bilgi veren matematiksel hesaplamalara dayanan guumlvenirlik endeks

değeridir ve maddelerin birbiri ile tutarlı olup olmadığını maddelerin hipotetik bir değişkeni oumllccediluumlp

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

206

oumllccedilmediğini belirlemektedir Cronbach alfa katsayısı youmlntemi maddeler doğru-yanlış olacak şekilde

puanlanmadığında 1-3 1-4 1-5 gibi puanlandığında kullanılması uygun olan bir iccedil tutarlılık tahmin

youmlntemidir (Oumlncuuml 1994) İstatistik temelli tutarlı tuumlm soruların dikkate alınarak hesaplama yapılan

Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında değişim goumlstermektedir Değerin bire yaklaştıkccedila guumlvenirliğin

yuumlksek olduğu kabul edilmektedir Değer aralıkları şu şekildedir

- Guumlvenilir olmayan oumllccedilek 000 lt α le 040

- Duumlşuumlk guumlvenilirlikte oumllccedilek 040 lt α le 060

- Guumlvenilir oumllccedilek 060 lt α le 080

- Yuumlksek guumlvenilirlikte oumllccedilek 080 lt α le 1

Sosyal bilimlerde guumlvenirlik değerinin en az 070 olması gerektiği belirtilmektedir Oumlte yandan

oumllccedilek geliştirmeye youmlnelik olarak yapılan pilot araştırmalar iccedilin alt duumlzey alfa değeri 060 temel

araştırmalar iccedilin 080 uygulamalı araştırmalar iccedilin 090 - 095 olarak kabul edilmektedir (Şencan

2005) Cronbach alfa katsayısı 21 maddelik oumllccedileğin ilk hali iccedilin 075 olarak hesaplanmıştır Bu değer

oumllccedilekte yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin ilk aşamada guumlvenilir

olduğunu ortaya koymaktadır

Alfa katsayısının guumlvenilir olarak belirlenmesine karşın tam sağlıklı bir değerlendirme

yapılabilmesi iccedilin her bir maddenin ayırt ediciliği ve alfa katsayısına olan etkisi incelenmiştir

Maddelerin ayırt edici guumlcuumlnuumln belirlenmesine youmlnelik madde-test korelasyonu analizinde bir

maddeden alınan puanlarla tuumlm oumllccedilekten alınan puanlar pozitif youmlnde ve yeterince yuumlksek bir

korelasyon goumlsteriyorsa o madde ayırt edici kabul edilmektedir Madde-test korelasyon katsayısı

- 019 ve daha kuumlccediluumlk bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml duumlşuumlk madde

- 020 ile 029 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml orta derecede olan uumlzerinde ccedilalışılması

ve duumlzeltilmesi gereken madde

- 030 ile 039 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml oldukccedila iyi madde

- 040 ve daha uumlzerinde bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml yuumlksek madde olarak kabul

edilmektedir (Erkuş 2003)

Oumllccedilekte bulunan maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi

sonuccedilları incelendiğinde duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen

020‟nin altında olduğu goumlruumllen 13 14 ve 26 maddeler oumllccedilek dışına alınmıştır Değeri 020 ile 029

arasında bulunan doumlrt madde uumlzerinde ise yeniden ccedilalışılmış ve bu maddelerde ifade değişikliği

yapılmıştır Diğer tuumlm maddelerin ise ayırt etme guumlcuumlnuumln yuumlksek veya iyi olduğu saptanmıştır Bunun

yanında oumllccedilek dışında bırakılan doumlrt madde dışındaki her bir maddenin ayrı ayrı elenmesi halinde iccedil

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

207

tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı

verdiği belirlenmiştir

322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları

Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser

Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060

olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir

(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin

toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun

olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)

bulunmuştur

Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya

toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr

analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna

iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki

kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı

verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması

gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup

- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik

- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik

- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik

- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik

- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik

oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr

analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme

tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri

arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)

Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel

bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin

de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un

altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

208

24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı

goumlruumllmuumlştuumlr

Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli

duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık

diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının

birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun

olacağına karar verilmiştir

ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler

Oumlzd

eğer

ler

Bileşen sayısı

Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml

030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde

bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı

saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde

bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde

ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo

adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir

Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde

yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de

sunulmuştur

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

209

Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F

ak

toumlr

Madde Faktoumlr Ağırlığı

1 2 3 4

Ha

rca

ma

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075

Tu

tum

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para

bulundurulmalıdır 043

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073

Alg

ı

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı

yapmak gereksizdir 067

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik

olmaz 064

Ġlgi

8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046

15 Finans konularında eğitim almak isterim 077

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini

izlerim 076

Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108

Varyans () 2170 1024 960 770

323 Madde Ayırt Ediciliği

Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde

edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt

edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik

duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki

ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki

kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin

kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

210

Tablo 3 Korelasyon Katsayıları

Korelasyon

Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi

0 İlişki Yok

01-10 Ccedilok Zayıf

11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf

21-30 Zayıf

31-40 Nispeten Zayıf

41-50 Ccedilok Az Zayıf

51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml

61-70 Nispeten Guumlccedilluuml

71-80 Guumlccedilluuml

81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml

91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml

Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077

arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki

iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)

Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 066 9 053 10 075 8 056

17 066 20 066 11 071 15 077

19 073 22 074 12 068 27 073

21 075 23 075

N= 408 = lt0 001

Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı

arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan

maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde

duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

211

madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon

katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir

Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 053 9 051 10 060 8 054

17 053 20 057 11 056 15 062

19 064 22 062 12 052 27 058

21 065 23 064

324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği

Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri

yapılmıştır

Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre

guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo

6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil

tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır

Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)

Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa

Harcama 4 078

Tutum 4 076

Algı 3 078

İlgi 3 077

FOTDOuml 14 072

Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin

kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son

formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak

uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

212

edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir

maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir

Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları

Madde No r Madde No r

19 075 16 067

8 057 17 057

9 054 20 062

10 078 21 074

11 069 22 073

12 068 23 066

15 077 27 081

N= 84 =lt0 001

Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon

katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr

(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle

kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak

değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler

yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise

Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir

Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları

İkinci Uygulama

Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4

İlk

Uy

gu

lam

a

Faktoumlr 1 076

Faktoumlr 2 075

Faktoumlr 3 097

Faktoumlr 4 093

N= 84 =lt0 001

Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097

arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre

oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri

ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

213

oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

4 SONUCcedil

Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert

tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan

faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu

faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir

Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne

duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır

Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen

oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt

edici olduğu soumlylenebilir

Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin

iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık

katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile

081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir

ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir

Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir

oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr

Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca

oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda

olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun

diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden

oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır

Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve

beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve

uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik

ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları

uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de

araştırılmalıdır

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

214

KAYNAKCcedilA

Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of

Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918

Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD

International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-

ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en

(17042014)

Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of

Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council

for Capital Formation Washington DC 1-30

Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with

Defined Contribution Pensions 38-68

Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects

of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465

Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara

Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟

httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera

cypdf (11042104)

Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and

Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)

Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟

Social Psychology 25 253-271

Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi

Dergisi 30(3) 211-216

Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara

Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from

Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238

Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin

Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-

Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70

Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education

and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 6: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

205

yollardan oumllccedileğin geccedilerlik ve guumlvenirlik analizlerini yapmak uumlzere SPSS 1800 programına

yuumlklenmiştir Katılımcıların temel demografik oumlzellikleriyle ilgili bulgular Tablo 1‟de goumlruumllmektedir

Tablo 1 Katılımcılara Ait Demografik Oumlzellikler

Frekans

Oran

()

Cinsiyet

Kadın 248 6093

Erkek 159 3907

Toplam 407 10000

Okul

Eğitim Fakuumlltesi 156 3833

Hukuk Fakuumlltesi 54 1327

İşletme Fakuumlltesi 51 1253

Mimarlık Muumlhendislik Fakuumlltesi 69 1695

Sağlık Bilimleri Yuumlksek Okulu 77 1892

Toplam 407 10000

Uumlniversitedeki Yıl

Bir 113 2777

İki 148 3636

Uumlccedil 77 1892

Doumlrt ve uumlzeri 69 1695

Toplam 407 10000

321 Oumllccedileğin Ġndirgenmesi ve Ġccedil Tutarlılık Analizleri

Faktoumlr analizinin kullanıldığı ccedilalışmalarda guumlvenilirlik analizlerinin faktoumlr analizinden oumlnce mi

sonra mı yapılacağı konusunda iki farklı yaklaşım bulunmaktadır Her iki youmlntem de belirli koşullarda

geccedilerli veya gerekli olabilmektedir (Şencan 2005) Bu ccedilalışmada her iki aşamada da guumlvenilirlik

oumllccediluumlmlerinin yapılması yoluna gidilmiştir Ayrıca oumllccedileğin belli kıstaslara bağlı olarak indirgendiği her

aşamada da ccedileşitli guumlvenilirlik analizleri yapılmıştır

Oumllccedilekte yer alan soruların indirgenmesinde ilk olarak oumllccedileğin iccedil tutarlılık değerlerine

bakılmıştır İccedil tutarlılık katsayısının hesaplanmasında Lee Joseph Cronbach tarafından 1951‟de

geliştirilmiş olan Cronbach alfa formuumlluuml uygulanmıştır Alfa arka planda yatan gizli kavramsal

yapıdaki değişkenlik hakkında bilgi veren matematiksel hesaplamalara dayanan guumlvenirlik endeks

değeridir ve maddelerin birbiri ile tutarlı olup olmadığını maddelerin hipotetik bir değişkeni oumllccediluumlp

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

206

oumllccedilmediğini belirlemektedir Cronbach alfa katsayısı youmlntemi maddeler doğru-yanlış olacak şekilde

puanlanmadığında 1-3 1-4 1-5 gibi puanlandığında kullanılması uygun olan bir iccedil tutarlılık tahmin

youmlntemidir (Oumlncuuml 1994) İstatistik temelli tutarlı tuumlm soruların dikkate alınarak hesaplama yapılan

Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında değişim goumlstermektedir Değerin bire yaklaştıkccedila guumlvenirliğin

yuumlksek olduğu kabul edilmektedir Değer aralıkları şu şekildedir

- Guumlvenilir olmayan oumllccedilek 000 lt α le 040

- Duumlşuumlk guumlvenilirlikte oumllccedilek 040 lt α le 060

- Guumlvenilir oumllccedilek 060 lt α le 080

- Yuumlksek guumlvenilirlikte oumllccedilek 080 lt α le 1

Sosyal bilimlerde guumlvenirlik değerinin en az 070 olması gerektiği belirtilmektedir Oumlte yandan

oumllccedilek geliştirmeye youmlnelik olarak yapılan pilot araştırmalar iccedilin alt duumlzey alfa değeri 060 temel

araştırmalar iccedilin 080 uygulamalı araştırmalar iccedilin 090 - 095 olarak kabul edilmektedir (Şencan

2005) Cronbach alfa katsayısı 21 maddelik oumllccedileğin ilk hali iccedilin 075 olarak hesaplanmıştır Bu değer

oumllccedilekte yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin ilk aşamada guumlvenilir

olduğunu ortaya koymaktadır

Alfa katsayısının guumlvenilir olarak belirlenmesine karşın tam sağlıklı bir değerlendirme

yapılabilmesi iccedilin her bir maddenin ayırt ediciliği ve alfa katsayısına olan etkisi incelenmiştir

Maddelerin ayırt edici guumlcuumlnuumln belirlenmesine youmlnelik madde-test korelasyonu analizinde bir

maddeden alınan puanlarla tuumlm oumllccedilekten alınan puanlar pozitif youmlnde ve yeterince yuumlksek bir

korelasyon goumlsteriyorsa o madde ayırt edici kabul edilmektedir Madde-test korelasyon katsayısı

- 019 ve daha kuumlccediluumlk bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml duumlşuumlk madde

- 020 ile 029 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml orta derecede olan uumlzerinde ccedilalışılması

ve duumlzeltilmesi gereken madde

- 030 ile 039 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml oldukccedila iyi madde

- 040 ve daha uumlzerinde bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml yuumlksek madde olarak kabul

edilmektedir (Erkuş 2003)

Oumllccedilekte bulunan maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi

sonuccedilları incelendiğinde duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen

020‟nin altında olduğu goumlruumllen 13 14 ve 26 maddeler oumllccedilek dışına alınmıştır Değeri 020 ile 029

arasında bulunan doumlrt madde uumlzerinde ise yeniden ccedilalışılmış ve bu maddelerde ifade değişikliği

yapılmıştır Diğer tuumlm maddelerin ise ayırt etme guumlcuumlnuumln yuumlksek veya iyi olduğu saptanmıştır Bunun

yanında oumllccedilek dışında bırakılan doumlrt madde dışındaki her bir maddenin ayrı ayrı elenmesi halinde iccedil

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

207

tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı

verdiği belirlenmiştir

322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları

Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser

Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060

olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir

(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin

toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun

olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)

bulunmuştur

Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya

toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr

analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna

iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki

kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı

verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması

gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup

- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik

- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik

- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik

- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik

- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik

oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr

analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme

tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri

arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)

Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel

bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin

de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un

altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

208

24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı

goumlruumllmuumlştuumlr

Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli

duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık

diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının

birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun

olacağına karar verilmiştir

ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler

Oumlzd

eğer

ler

Bileşen sayısı

Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml

030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde

bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı

saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde

bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde

ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo

adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir

Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde

yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de

sunulmuştur

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

209

Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F

ak

toumlr

Madde Faktoumlr Ağırlığı

1 2 3 4

Ha

rca

ma

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075

Tu

tum

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para

bulundurulmalıdır 043

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073

Alg

ı

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı

yapmak gereksizdir 067

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik

olmaz 064

Ġlgi

8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046

15 Finans konularında eğitim almak isterim 077

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini

izlerim 076

Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108

Varyans () 2170 1024 960 770

323 Madde Ayırt Ediciliği

Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde

edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt

edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik

duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki

ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki

kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin

kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

210

Tablo 3 Korelasyon Katsayıları

Korelasyon

Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi

0 İlişki Yok

01-10 Ccedilok Zayıf

11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf

21-30 Zayıf

31-40 Nispeten Zayıf

41-50 Ccedilok Az Zayıf

51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml

61-70 Nispeten Guumlccedilluuml

71-80 Guumlccedilluuml

81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml

91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml

Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077

arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki

iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)

Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 066 9 053 10 075 8 056

17 066 20 066 11 071 15 077

19 073 22 074 12 068 27 073

21 075 23 075

N= 408 = lt0 001

Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı

arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan

maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde

duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

211

madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon

katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir

Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 053 9 051 10 060 8 054

17 053 20 057 11 056 15 062

19 064 22 062 12 052 27 058

21 065 23 064

324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği

Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri

yapılmıştır

Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre

guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo

6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil

tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır

Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)

Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa

Harcama 4 078

Tutum 4 076

Algı 3 078

İlgi 3 077

FOTDOuml 14 072

Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin

kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son

formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak

uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

212

edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir

maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir

Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları

Madde No r Madde No r

19 075 16 067

8 057 17 057

9 054 20 062

10 078 21 074

11 069 22 073

12 068 23 066

15 077 27 081

N= 84 =lt0 001

Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon

katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr

(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle

kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak

değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler

yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise

Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir

Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları

İkinci Uygulama

Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4

İlk

Uy

gu

lam

a

Faktoumlr 1 076

Faktoumlr 2 075

Faktoumlr 3 097

Faktoumlr 4 093

N= 84 =lt0 001

Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097

arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre

oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri

ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

213

oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

4 SONUCcedil

Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert

tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan

faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu

faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir

Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne

duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır

Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen

oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt

edici olduğu soumlylenebilir

Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin

iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık

katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile

081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir

ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir

Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir

oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr

Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca

oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda

olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun

diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden

oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır

Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve

beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve

uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik

ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları

uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de

araştırılmalıdır

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

214

KAYNAKCcedilA

Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of

Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918

Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD

International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-

ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en

(17042014)

Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of

Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council

for Capital Formation Washington DC 1-30

Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with

Defined Contribution Pensions 38-68

Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects

of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465

Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara

Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟

httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera

cypdf (11042104)

Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and

Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)

Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟

Social Psychology 25 253-271

Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi

Dergisi 30(3) 211-216

Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara

Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from

Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238

Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin

Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-

Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70

Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education

and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 7: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

206

oumllccedilmediğini belirlemektedir Cronbach alfa katsayısı youmlntemi maddeler doğru-yanlış olacak şekilde

puanlanmadığında 1-3 1-4 1-5 gibi puanlandığında kullanılması uygun olan bir iccedil tutarlılık tahmin

youmlntemidir (Oumlncuuml 1994) İstatistik temelli tutarlı tuumlm soruların dikkate alınarak hesaplama yapılan

Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında değişim goumlstermektedir Değerin bire yaklaştıkccedila guumlvenirliğin

yuumlksek olduğu kabul edilmektedir Değer aralıkları şu şekildedir

- Guumlvenilir olmayan oumllccedilek 000 lt α le 040

- Duumlşuumlk guumlvenilirlikte oumllccedilek 040 lt α le 060

- Guumlvenilir oumllccedilek 060 lt α le 080

- Yuumlksek guumlvenilirlikte oumllccedilek 080 lt α le 1

Sosyal bilimlerde guumlvenirlik değerinin en az 070 olması gerektiği belirtilmektedir Oumlte yandan

oumllccedilek geliştirmeye youmlnelik olarak yapılan pilot araştırmalar iccedilin alt duumlzey alfa değeri 060 temel

araştırmalar iccedilin 080 uygulamalı araştırmalar iccedilin 090 - 095 olarak kabul edilmektedir (Şencan

2005) Cronbach alfa katsayısı 21 maddelik oumllccedileğin ilk hali iccedilin 075 olarak hesaplanmıştır Bu değer

oumllccedilekte yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin ilk aşamada guumlvenilir

olduğunu ortaya koymaktadır

Alfa katsayısının guumlvenilir olarak belirlenmesine karşın tam sağlıklı bir değerlendirme

yapılabilmesi iccedilin her bir maddenin ayırt ediciliği ve alfa katsayısına olan etkisi incelenmiştir

Maddelerin ayırt edici guumlcuumlnuumln belirlenmesine youmlnelik madde-test korelasyonu analizinde bir

maddeden alınan puanlarla tuumlm oumllccedilekten alınan puanlar pozitif youmlnde ve yeterince yuumlksek bir

korelasyon goumlsteriyorsa o madde ayırt edici kabul edilmektedir Madde-test korelasyon katsayısı

- 019 ve daha kuumlccediluumlk bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml duumlşuumlk madde

- 020 ile 029 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml orta derecede olan uumlzerinde ccedilalışılması

ve duumlzeltilmesi gereken madde

- 030 ile 039 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml oldukccedila iyi madde

- 040 ve daha uumlzerinde bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml yuumlksek madde olarak kabul

edilmektedir (Erkuş 2003)

Oumllccedilekte bulunan maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi

sonuccedilları incelendiğinde duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen

020‟nin altında olduğu goumlruumllen 13 14 ve 26 maddeler oumllccedilek dışına alınmıştır Değeri 020 ile 029

arasında bulunan doumlrt madde uumlzerinde ise yeniden ccedilalışılmış ve bu maddelerde ifade değişikliği

yapılmıştır Diğer tuumlm maddelerin ise ayırt etme guumlcuumlnuumln yuumlksek veya iyi olduğu saptanmıştır Bunun

yanında oumllccedilek dışında bırakılan doumlrt madde dışındaki her bir maddenin ayrı ayrı elenmesi halinde iccedil

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

207

tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı

verdiği belirlenmiştir

322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları

Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser

Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060

olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir

(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin

toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun

olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)

bulunmuştur

Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya

toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr

analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna

iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki

kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı

verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması

gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup

- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik

- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik

- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik

- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik

- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik

oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr

analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme

tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri

arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)

Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel

bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin

de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un

altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

208

24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı

goumlruumllmuumlştuumlr

Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli

duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık

diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının

birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun

olacağına karar verilmiştir

ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler

Oumlzd

eğer

ler

Bileşen sayısı

Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml

030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde

bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı

saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde

bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde

ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo

adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir

Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde

yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de

sunulmuştur

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

209

Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F

ak

toumlr

Madde Faktoumlr Ağırlığı

1 2 3 4

Ha

rca

ma

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075

Tu

tum

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para

bulundurulmalıdır 043

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073

Alg

ı

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı

yapmak gereksizdir 067

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik

olmaz 064

Ġlgi

8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046

15 Finans konularında eğitim almak isterim 077

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini

izlerim 076

Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108

Varyans () 2170 1024 960 770

323 Madde Ayırt Ediciliği

Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde

edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt

edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik

duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki

ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki

kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin

kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

210

Tablo 3 Korelasyon Katsayıları

Korelasyon

Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi

0 İlişki Yok

01-10 Ccedilok Zayıf

11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf

21-30 Zayıf

31-40 Nispeten Zayıf

41-50 Ccedilok Az Zayıf

51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml

61-70 Nispeten Guumlccedilluuml

71-80 Guumlccedilluuml

81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml

91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml

Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077

arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki

iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)

Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 066 9 053 10 075 8 056

17 066 20 066 11 071 15 077

19 073 22 074 12 068 27 073

21 075 23 075

N= 408 = lt0 001

Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı

arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan

maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde

duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

211

madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon

katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir

Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 053 9 051 10 060 8 054

17 053 20 057 11 056 15 062

19 064 22 062 12 052 27 058

21 065 23 064

324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği

Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri

yapılmıştır

Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre

guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo

6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil

tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır

Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)

Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa

Harcama 4 078

Tutum 4 076

Algı 3 078

İlgi 3 077

FOTDOuml 14 072

Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin

kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son

formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak

uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

212

edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir

maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir

Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları

Madde No r Madde No r

19 075 16 067

8 057 17 057

9 054 20 062

10 078 21 074

11 069 22 073

12 068 23 066

15 077 27 081

N= 84 =lt0 001

Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon

katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr

(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle

kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak

değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler

yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise

Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir

Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları

İkinci Uygulama

Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4

İlk

Uy

gu

lam

a

Faktoumlr 1 076

Faktoumlr 2 075

Faktoumlr 3 097

Faktoumlr 4 093

N= 84 =lt0 001

Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097

arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre

oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri

ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

213

oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

4 SONUCcedil

Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert

tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan

faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu

faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir

Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne

duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır

Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen

oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt

edici olduğu soumlylenebilir

Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin

iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık

katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile

081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir

ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir

Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir

oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr

Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca

oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda

olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun

diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden

oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır

Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve

beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve

uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik

ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları

uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de

araştırılmalıdır

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

214

KAYNAKCcedilA

Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of

Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918

Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD

International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-

ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en

(17042014)

Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of

Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council

for Capital Formation Washington DC 1-30

Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with

Defined Contribution Pensions 38-68

Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects

of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465

Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara

Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟

httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera

cypdf (11042104)

Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and

Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)

Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟

Social Psychology 25 253-271

Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi

Dergisi 30(3) 211-216

Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara

Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from

Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238

Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin

Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-

Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70

Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education

and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 8: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

207

tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı

verdiği belirlenmiştir

322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları

Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser

Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060

olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir

(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin

toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun

olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)

bulunmuştur

Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya

toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr

analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna

iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki

kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı

verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması

gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup

- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik

- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik

- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik

- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik

- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik

oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem

buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr

analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme

tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri

arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)

Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel

bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin

de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un

altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

208

24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı

goumlruumllmuumlştuumlr

Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli

duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık

diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının

birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun

olacağına karar verilmiştir

ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler

Oumlzd

eğer

ler

Bileşen sayısı

Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml

030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde

bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı

saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde

bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde

ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo

adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir

Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde

yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de

sunulmuştur

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

209

Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F

ak

toumlr

Madde Faktoumlr Ağırlığı

1 2 3 4

Ha

rca

ma

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075

Tu

tum

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para

bulundurulmalıdır 043

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073

Alg

ı

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı

yapmak gereksizdir 067

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik

olmaz 064

Ġlgi

8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046

15 Finans konularında eğitim almak isterim 077

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini

izlerim 076

Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108

Varyans () 2170 1024 960 770

323 Madde Ayırt Ediciliği

Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde

edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt

edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik

duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki

ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki

kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin

kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

210

Tablo 3 Korelasyon Katsayıları

Korelasyon

Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi

0 İlişki Yok

01-10 Ccedilok Zayıf

11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf

21-30 Zayıf

31-40 Nispeten Zayıf

41-50 Ccedilok Az Zayıf

51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml

61-70 Nispeten Guumlccedilluuml

71-80 Guumlccedilluuml

81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml

91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml

Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077

arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki

iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)

Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 066 9 053 10 075 8 056

17 066 20 066 11 071 15 077

19 073 22 074 12 068 27 073

21 075 23 075

N= 408 = lt0 001

Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı

arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan

maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde

duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

211

madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon

katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir

Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 053 9 051 10 060 8 054

17 053 20 057 11 056 15 062

19 064 22 062 12 052 27 058

21 065 23 064

324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği

Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri

yapılmıştır

Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre

guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo

6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil

tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır

Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)

Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa

Harcama 4 078

Tutum 4 076

Algı 3 078

İlgi 3 077

FOTDOuml 14 072

Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin

kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son

formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak

uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

212

edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir

maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir

Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları

Madde No r Madde No r

19 075 16 067

8 057 17 057

9 054 20 062

10 078 21 074

11 069 22 073

12 068 23 066

15 077 27 081

N= 84 =lt0 001

Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon

katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr

(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle

kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak

değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler

yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise

Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir

Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları

İkinci Uygulama

Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4

İlk

Uy

gu

lam

a

Faktoumlr 1 076

Faktoumlr 2 075

Faktoumlr 3 097

Faktoumlr 4 093

N= 84 =lt0 001

Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097

arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre

oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri

ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

213

oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

4 SONUCcedil

Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert

tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan

faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu

faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir

Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne

duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır

Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen

oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt

edici olduğu soumlylenebilir

Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin

iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık

katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile

081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir

ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir

Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir

oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr

Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca

oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda

olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun

diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden

oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır

Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve

beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve

uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik

ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları

uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de

araştırılmalıdır

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

214

KAYNAKCcedilA

Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of

Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918

Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD

International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-

ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en

(17042014)

Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of

Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council

for Capital Formation Washington DC 1-30

Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with

Defined Contribution Pensions 38-68

Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects

of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465

Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara

Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟

httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera

cypdf (11042104)

Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and

Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)

Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟

Social Psychology 25 253-271

Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi

Dergisi 30(3) 211-216

Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara

Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from

Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238

Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin

Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-

Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70

Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education

and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 9: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

208

24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı

goumlruumllmuumlştuumlr

Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli

duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık

diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının

birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun

olacağına karar verilmiştir

ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler

Oumlzd

eğer

ler

Bileşen sayısı

Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml

030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde

bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı

saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde

bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde

ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo

adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir

Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde

yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de

sunulmuştur

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

209

Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F

ak

toumlr

Madde Faktoumlr Ağırlığı

1 2 3 4

Ha

rca

ma

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075

Tu

tum

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para

bulundurulmalıdır 043

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073

Alg

ı

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı

yapmak gereksizdir 067

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik

olmaz 064

Ġlgi

8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046

15 Finans konularında eğitim almak isterim 077

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini

izlerim 076

Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108

Varyans () 2170 1024 960 770

323 Madde Ayırt Ediciliği

Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde

edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt

edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik

duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki

ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki

kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin

kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

210

Tablo 3 Korelasyon Katsayıları

Korelasyon

Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi

0 İlişki Yok

01-10 Ccedilok Zayıf

11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf

21-30 Zayıf

31-40 Nispeten Zayıf

41-50 Ccedilok Az Zayıf

51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml

61-70 Nispeten Guumlccedilluuml

71-80 Guumlccedilluuml

81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml

91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml

Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077

arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki

iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)

Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 066 9 053 10 075 8 056

17 066 20 066 11 071 15 077

19 073 22 074 12 068 27 073

21 075 23 075

N= 408 = lt0 001

Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı

arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan

maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde

duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

211

madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon

katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir

Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 053 9 051 10 060 8 054

17 053 20 057 11 056 15 062

19 064 22 062 12 052 27 058

21 065 23 064

324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği

Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri

yapılmıştır

Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre

guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo

6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil

tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır

Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)

Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa

Harcama 4 078

Tutum 4 076

Algı 3 078

İlgi 3 077

FOTDOuml 14 072

Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin

kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son

formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak

uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

212

edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir

maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir

Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları

Madde No r Madde No r

19 075 16 067

8 057 17 057

9 054 20 062

10 078 21 074

11 069 22 073

12 068 23 066

15 077 27 081

N= 84 =lt0 001

Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon

katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr

(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle

kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak

değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler

yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise

Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir

Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları

İkinci Uygulama

Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4

İlk

Uy

gu

lam

a

Faktoumlr 1 076

Faktoumlr 2 075

Faktoumlr 3 097

Faktoumlr 4 093

N= 84 =lt0 001

Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097

arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre

oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri

ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

213

oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

4 SONUCcedil

Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert

tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan

faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu

faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir

Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne

duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır

Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen

oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt

edici olduğu soumlylenebilir

Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin

iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık

katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile

081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir

ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir

Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir

oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr

Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca

oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda

olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun

diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden

oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır

Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve

beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve

uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik

ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları

uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de

araştırılmalıdır

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

214

KAYNAKCcedilA

Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of

Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918

Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD

International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-

ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en

(17042014)

Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of

Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council

for Capital Formation Washington DC 1-30

Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with

Defined Contribution Pensions 38-68

Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects

of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465

Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara

Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟

httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera

cypdf (11042104)

Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and

Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)

Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟

Social Psychology 25 253-271

Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi

Dergisi 30(3) 211-216

Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara

Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from

Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238

Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin

Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-

Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70

Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education

and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 10: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

209

Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F

ak

toumlr

Madde Faktoumlr Ağırlığı

1 2 3 4

Ha

rca

ma

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075

Tu

tum

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para

bulundurulmalıdır 043

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073

Alg

ı

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı

yapmak gereksizdir 067

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik

olmaz 064

Ġlgi

8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046

15 Finans konularında eğitim almak isterim 077

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini

izlerim 076

Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108

Varyans () 2170 1024 960 770

323 Madde Ayırt Ediciliği

Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde

edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt

edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik

duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki

ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki

kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin

kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

210

Tablo 3 Korelasyon Katsayıları

Korelasyon

Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi

0 İlişki Yok

01-10 Ccedilok Zayıf

11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf

21-30 Zayıf

31-40 Nispeten Zayıf

41-50 Ccedilok Az Zayıf

51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml

61-70 Nispeten Guumlccedilluuml

71-80 Guumlccedilluuml

81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml

91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml

Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077

arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki

iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)

Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 066 9 053 10 075 8 056

17 066 20 066 11 071 15 077

19 073 22 074 12 068 27 073

21 075 23 075

N= 408 = lt0 001

Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı

arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan

maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde

duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

211

madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon

katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir

Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 053 9 051 10 060 8 054

17 053 20 057 11 056 15 062

19 064 22 062 12 052 27 058

21 065 23 064

324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği

Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri

yapılmıştır

Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre

guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo

6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil

tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır

Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)

Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa

Harcama 4 078

Tutum 4 076

Algı 3 078

İlgi 3 077

FOTDOuml 14 072

Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin

kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son

formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak

uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

212

edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir

maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir

Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları

Madde No r Madde No r

19 075 16 067

8 057 17 057

9 054 20 062

10 078 21 074

11 069 22 073

12 068 23 066

15 077 27 081

N= 84 =lt0 001

Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon

katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr

(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle

kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak

değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler

yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise

Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir

Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları

İkinci Uygulama

Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4

İlk

Uy

gu

lam

a

Faktoumlr 1 076

Faktoumlr 2 075

Faktoumlr 3 097

Faktoumlr 4 093

N= 84 =lt0 001

Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097

arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre

oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri

ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

213

oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

4 SONUCcedil

Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert

tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan

faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu

faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir

Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne

duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır

Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen

oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt

edici olduğu soumlylenebilir

Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin

iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık

katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile

081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir

ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir

Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir

oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr

Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca

oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda

olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun

diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden

oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır

Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve

beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve

uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik

ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları

uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de

araştırılmalıdır

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

214

KAYNAKCcedilA

Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of

Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918

Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD

International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-

ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en

(17042014)

Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of

Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council

for Capital Formation Washington DC 1-30

Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with

Defined Contribution Pensions 38-68

Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects

of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465

Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara

Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟

httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera

cypdf (11042104)

Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and

Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)

Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟

Social Psychology 25 253-271

Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi

Dergisi 30(3) 211-216

Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara

Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from

Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238

Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin

Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-

Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70

Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education

and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 11: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

210

Tablo 3 Korelasyon Katsayıları

Korelasyon

Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi

0 İlişki Yok

01-10 Ccedilok Zayıf

11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf

21-30 Zayıf

31-40 Nispeten Zayıf

41-50 Ccedilok Az Zayıf

51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml

61-70 Nispeten Guumlccedilluuml

71-80 Guumlccedilluuml

81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml

91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml

Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077

arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki

iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)

Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 066 9 053 10 075 8 056

17 066 20 066 11 071 15 077

19 073 22 074 12 068 27 073

21 075 23 075

N= 408 = lt0 001

Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı

arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan

maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde

duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

211

madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon

katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir

Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 053 9 051 10 060 8 054

17 053 20 057 11 056 15 062

19 064 22 062 12 052 27 058

21 065 23 064

324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği

Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri

yapılmıştır

Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre

guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo

6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil

tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır

Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)

Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa

Harcama 4 078

Tutum 4 076

Algı 3 078

İlgi 3 077

FOTDOuml 14 072

Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin

kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son

formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak

uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

212

edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir

maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir

Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları

Madde No r Madde No r

19 075 16 067

8 057 17 057

9 054 20 062

10 078 21 074

11 069 22 073

12 068 23 066

15 077 27 081

N= 84 =lt0 001

Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon

katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr

(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle

kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak

değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler

yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise

Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir

Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları

İkinci Uygulama

Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4

İlk

Uy

gu

lam

a

Faktoumlr 1 076

Faktoumlr 2 075

Faktoumlr 3 097

Faktoumlr 4 093

N= 84 =lt0 001

Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097

arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre

oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri

ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

213

oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

4 SONUCcedil

Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert

tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan

faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu

faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir

Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne

duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır

Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen

oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt

edici olduğu soumlylenebilir

Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin

iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık

katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile

081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir

ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir

Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir

oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr

Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca

oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda

olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun

diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden

oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır

Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve

beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve

uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik

ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları

uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de

araştırılmalıdır

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

214

KAYNAKCcedilA

Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of

Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918

Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD

International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-

ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en

(17042014)

Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of

Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council

for Capital Formation Washington DC 1-30

Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with

Defined Contribution Pensions 38-68

Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects

of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465

Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara

Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟

httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera

cypdf (11042104)

Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and

Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)

Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟

Social Psychology 25 253-271

Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi

Dergisi 30(3) 211-216

Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara

Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from

Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238

Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin

Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-

Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70

Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education

and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 12: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

211

madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon

katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir

Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri

Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4

(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)

Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r

16 053 9 051 10 060 8 054

17 053 20 057 11 056 15 062

19 064 22 062 12 052 27 058

21 065 23 064

324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği

Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri

yapılmıştır

Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre

guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo

6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil

tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır

Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)

Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa

Harcama 4 078

Tutum 4 076

Algı 3 078

İlgi 3 077

FOTDOuml 14 072

Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin

kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son

formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak

uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

212

edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir

maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir

Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları

Madde No r Madde No r

19 075 16 067

8 057 17 057

9 054 20 062

10 078 21 074

11 069 22 073

12 068 23 066

15 077 27 081

N= 84 =lt0 001

Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon

katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr

(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle

kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak

değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler

yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise

Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir

Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları

İkinci Uygulama

Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4

İlk

Uy

gu

lam

a

Faktoumlr 1 076

Faktoumlr 2 075

Faktoumlr 3 097

Faktoumlr 4 093

N= 84 =lt0 001

Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097

arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre

oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri

ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

213

oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

4 SONUCcedil

Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert

tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan

faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu

faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir

Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne

duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır

Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen

oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt

edici olduğu soumlylenebilir

Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin

iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık

katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile

081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir

ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir

Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir

oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr

Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca

oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda

olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun

diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden

oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır

Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve

beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve

uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik

ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları

uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de

araştırılmalıdır

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

214

KAYNAKCcedilA

Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of

Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918

Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD

International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-

ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en

(17042014)

Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of

Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council

for Capital Formation Washington DC 1-30

Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with

Defined Contribution Pensions 38-68

Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects

of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465

Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara

Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟

httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera

cypdf (11042104)

Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and

Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)

Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟

Social Psychology 25 253-271

Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi

Dergisi 30(3) 211-216

Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara

Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from

Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238

Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin

Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-

Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70

Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education

and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 13: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

212

edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir

maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir

Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları

Madde No r Madde No r

19 075 16 067

8 057 17 057

9 054 20 062

10 078 21 074

11 069 22 073

12 068 23 066

15 077 27 081

N= 84 =lt0 001

Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon

katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr

(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle

kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak

değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler

yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise

Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir

Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları

İkinci Uygulama

Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4

İlk

Uy

gu

lam

a

Faktoumlr 1 076

Faktoumlr 2 075

Faktoumlr 3 097

Faktoumlr 4 093

N= 84 =lt0 001

Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097

arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre

oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri

ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

213

oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

4 SONUCcedil

Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert

tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan

faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu

faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir

Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne

duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır

Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen

oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt

edici olduğu soumlylenebilir

Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin

iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık

katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile

081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir

ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir

Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir

oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr

Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca

oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda

olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun

diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden

oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır

Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve

beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve

uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik

ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları

uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de

araştırılmalıdır

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

214

KAYNAKCcedilA

Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of

Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918

Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD

International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-

ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en

(17042014)

Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of

Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council

for Capital Formation Washington DC 1-30

Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with

Defined Contribution Pensions 38-68

Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects

of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465

Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara

Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟

httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera

cypdf (11042104)

Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and

Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)

Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟

Social Psychology 25 253-271

Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi

Dergisi 30(3) 211-216

Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara

Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from

Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238

Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin

Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-

Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70

Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education

and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 14: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

213

oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

4 SONUCcedil

Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert

tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan

faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu

faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir

Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne

duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır

Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen

oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt

edici olduğu soumlylenebilir

Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin

iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık

katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır

Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile

081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir

ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir

Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir

oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve

davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr

Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca

oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda

olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun

diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden

oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır

Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve

beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve

uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik

ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları

uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de

araştırılmalıdır

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

214

KAYNAKCcedilA

Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of

Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918

Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD

International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-

ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en

(17042014)

Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of

Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council

for Capital Formation Washington DC 1-30

Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with

Defined Contribution Pensions 38-68

Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects

of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465

Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara

Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟

httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera

cypdf (11042104)

Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and

Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)

Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟

Social Psychology 25 253-271

Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi

Dergisi 30(3) 211-216

Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara

Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from

Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238

Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin

Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-

Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70

Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education

and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 15: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

214

KAYNAKCcedilA

Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of

Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918

Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD

International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-

ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en

(17042014)

Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of

Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council

for Capital Formation Washington DC 1-30

Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with

Defined Contribution Pensions 38-68

Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects

of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465

Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara

Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟

httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera

cypdf (11042104)

Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and

Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)

Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟

Social Psychology 25 253-271

Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi

Dergisi 30(3) 211-216

Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara

Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from

Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238

Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin

Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-

Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70

Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education

and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 16: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

215

Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The

Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322

Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income

CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social

Protection Discussion Paper No 56501

Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family

and Consumer Sciences 94(1) 15-28

Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara

İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul

Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟

Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University

httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf

(16022014)

Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik

ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973

Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve

Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126

Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟

National Bureau of Economic Research Inc Cambridge

Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin

Kitabevi Ankara

Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group

Limited Social Resarch

OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core

Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation

TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)

Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara

Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development

Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)

34-50

Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of

Counseling and Planning 22(1) 60-70

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 17: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

216

Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing

Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)

573-579

Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık

Ankara

Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo

2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 18: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

217

Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir

14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para

harcamaktan hoĢlanmam

15 Finans konularında eğitim almak isterim

16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm

19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

21 Paramın nasıl bittiğini anlamam

22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim

25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm

26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem

27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim

Page 19: Bu araştırmada, · finansal kaygı/finansal iyilik halinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliútirmilerdir. Gönen ve Özmete (2007) bireylerin finansal inançları, finansal

Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408

218

Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri

Ta

ma

men

ka

tılı

yo

rum

Old

uk

ccedila f

azl

a

ka

tılı

yo

rum

Kıs

men

ka

tılı

yo

rum

Ccedilo

k a

z

ka

tılı

yo

rum

Hiccedil

ka

tılm

ıyo

rum

8 Para ile ilgili konular karmaşıktır

9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır

10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir

11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak

gereksizdir

12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz

13 Finans konularında eğitim almak isterim

14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir

15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil

Her

za

ma

n

Gen

elli

kle

Ara

sır

a

Ccedilo

k N

ad

iren

Hiccedil

bir

za

ma

n

16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım

17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım

18 Paramın nasıl bittiğini anlamam

19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım

20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım

21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim