KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNMEK (KAD)

KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMU

AMAÇAMAÇ Bilgi vermek,

farkındalık oluşturmak,

katılımcıların kapasitelerinin geliştirilmesine

katkıda bulunmak.


Kritik Analitik Düşüncenin ne olduğu, Neden öğrenmemiz gerektiği, Düşünme ve çeşitleri, Uygulama Alanları, Temel Özellikleri ve Kriterleri, Aşamaları, Etkileyen Faktörleri, Kapsamı, Nasıl Yapılacağı.


NEDEN KAD?“Kendimizi,

genç ya da ihtiyar, kadın ya da erkek ayırımı yapmadan,

suni mazeretler üretmeden, her gün,

her an eğitip, sürekli geliştirmeliyiz.


Analitik ve kritik düşünmeyi öğreten kitapları alıp anlayarak okuyup,

günlük hayatımızda tatbik etmeliyiz.


Bugünden itibaren, daima ayarını doğru yola göre kontrol ve

teftiş edip düzenleyeceğimiz, kişisel hayat planımızı yapmalıyız.


Önce hakkı bilmeliyiz,

o zaman kimin hak olduğunu anlarız.

O adamın bu adamın peşinde

koşmamalıyız. Bir takım şeylere

körü körüne bağlanmamalıyız.


Hür olmalı, tek başımıza da olsa

kendimizi, dünya da kalmış tek kişi

olduğunu düşünerek, Haktan ayrılmadan,

yapacaklarımızı kendimiz tespit etmeli ve

yapmalıyız.


Yetişmiş meslek erbabı insanların, münevverlerin,

mütehassısların, eğiticilerin,

tüccar ve sanayicilerin neticede

aklı eren her iyi niyet sahibinin,

dünya gidişatını yönlendirmeye çalışan sistem ve

organizasyonları daha iyi tanıyıp politikalarını ve

neticelerini hesap edebilmeleri için,

kritik-analitik düşünmeyi öğrenmelerine destek olmamız

lazım.


Gelişmeleri doğru değerlendirme ve anlama yeteneği geliştikçe iyi insanların dünya politikalarında daha aktif ve belirleyici rol almaları ve iyiliği ön plana çıkarma fırsatları doğacaktır.

Dolayısıyla herkes kendi işiyle meşgul olsun kavramını; iyiler, gidişatı kendi istikballeri açısından kavrayıp doğru olan yöne

gelişmeleri yönlendirsin diye kampanyalar yapmamız lazım.


Bilgilerimizi, inançlarımızı, amellerimizi,

düşünce, duygu ve kanaatlerimizi,

davranışlarımızı, fikri ve ruhi yapımızı sağlam, sahih, ana kaynaklara

uygun hale getirmeliyiz.

Bu amaçla kendimizi sürekli

sorgulamalıyız.

Bilgi dağarcığımızı delillerle, ilmi dayanaklarla

zenginleştirmeliyiz.


Her türlü hurafeden, bidatlerden,

yozlaşmış geleneklerden ve

çağdaş yanılgılardan, fitnelerden

uzak durmalıyız. Böylece, sloganik düşünce

ve söylem tarzından uzak,

derinlikli bir düşünce bütünlüğü

kazanabiliriz.


Sadece gerçeğe bağlı, hiçbir yönlendirmenin

yönlendiremediği; tahminlerin, duyguların,

ön yargıların belirlemediği; kişiye, gruba, ülkeye ve tüm insanlara rağmen,

sadece ve sadece doğru olanı yapmak ve

yaptırmak için ve kendimizle yüzleşmek için

işe düşüncelerimizden

başlamalıyız.


İnsanlar genellikle mevcut düşünme yeteneklerinden memnundurlar. Bu nedenle onu geliştirmeyi düşünmezler. Bunu aşmak için, önce

sistematik düşünür olmaya niyet etmek gerekir. Niyet

ilk adımdır. Bu hem kolay hem de zordur.

Bunu istemek henüz doğru düşünebilir olmadığınızı kabul etmek

anlamına gelir.

NEDİR KAD?


Doğru düşünme becerileri kazanmak gerçekten önemlidir. Ancak bundan daha önemlisi,

düşünme becerilerini geliştirme fikrine sahip olmaktır. Bu bir öz-imajdır.

Uygulama becerisidir. (De Bono E, 1997).


Kavramlar ve tanımlar


Düşünmek (sözlük);

a- muhakeme etmek. b- Aklından geçirmek, kavramları tanımlamak,

göz önüne getirmek. c- Zihinle arayıp bulmak. d- Bir şeye karşı ilgili ve titiz davranmak. e- Akıl etmek, ne olabileceğini önceden

kestirmek. f- Tasarlamak. g- Tasalanmak, kaygılanmak. h- Farz etmek


“gaflet” ise; “unutmaksızın

ihmal etmek, terk etmek, yanılmak,

umursamamak, dikkatsizlik yapmak”

(Türk Dil Kurumu, 1988).


Bir cümle ile,Bir cümle ile,düşünmek;

“zekâyı kullanarak bilgileri bir araya getirmek ve

gerçeğin anlaşılması için gösterilen zihinsel etkinliktir”.


Düşüncenin koşullandırılmasına bir örnekDüşüncenin koşullandırılmasına bir örnek

EĞER 1 = 52 = 253 = 1254 = 625 ise5 = ????

5 = 1İlk satırı hatırlayın

1=5

Cevap


Düşünmenin gruplandırılmasıDüşünmenin gruplandırılması Beynin fonksiyonu olan düşünme, iki farklı seviyede

ortaya çıkmaktadır. Düşük seviyeyüksek seviye

Düşük seviyede düşünme; bir bilgiyi öğrenme ve alışkanlık haline getirmekten

ibaret iken, yüksek seviyede düşünme

ayrıca, bilginin analiz, sentez ve değerlendirilmesi aşamalarını da kapsamaktadır

(Bloom BS, 1984, Cotton K, 1991).


Başka bir tanımlamayla; “geri planda düşünme (background thinking), otomatik düşünme veya idare edici düşünme”

Geri planda düşünme, günlük yaşamın akışı içerisinde otomatik

olarak yapılan idare edici bir düşünmedir.

Trafikte araç kullanmaya benzetilir. Davranışlara trafikteki diğer araçlara

göre anlık kararlar verilir, kırmızı ışıkta durulur,

yeşil ışıkta geçilir. Yol levhalarına bakılarak kararlar verilir, ancak yol haritası tarafınızdan yapılmaz.


Bilinçli düşünme ise, “harita yapmakla” ilgilidir.

Konuyu inceler ve haritasını çıkartırsınız. Haritayı nesnel ve yansız bir şekilde yaparsınız.

Bunu yapmak için geniş bir görüş açısına sahip olmanız gerekir. Yeni bir yol yapmakla ilgilidir.

Burada önemli olan dikkati belirli bir noktaya yönlendirmek ve bunu yapabilecek bir yönteme sahip olmaktır.

(De Bono E, 1997).


Fonksiyon ve kapasitesine göre düşünme;

İstemsiz düşünme; sıradan ve

kalitesiz düşünmedir. “düşük seviyede”

İstemli düşünme ise, disipline edilmiş,

kaliteli, gizli bilgiyi açığa

çıkartan, yenilikçi,

“yüksek seviyede”

İstemli düşünmekBir amaca yönelik olan,

Bulguları, gerçekleri,

fikirleri anlamaya, Soruların cevaplarını

bulmaya, problemleri çözmeye,

konuları açıklamaya yönelik olan,

tespitlere, kavramlara ve sonuçlara götüren,

Bir “sistem içerisinde” ve “bilinenleri zihin süzgecinden

geçirip koordine ederek” yapılan düşünme şeklidir.

İstemli düşünmenin yöntemleri;

Analiz, tümden gelim yöntemi:

Konunun bileşenlerini ve bileşenler arasındaki ilişkileri anlamak için

““ayrıntılar üzerinde ayrıntılar üzerinde çalışmak”çalışmak” Yöntemidir. Sentez,

tüme varım yöntemi: Konunun bileşenlerine ve bileşenler

arasındaki ilişkilere dayanarak “bütünü açıklamaya “bütünü açıklamaya

çalışmak’’çalışmak’’ Yöntemidir. (Akkurt D, 2001).

Tümden gelim: İki tür çıkarım vardır.1. Doğrudan çıkarımlar

"Her insan canlıdır’’ öyleyse

"Bazı canlılar, insandır" 2. Dolaylı çıkarımlar

"İnsanlar ölümlüdür, Sokrates insandır.

O halde Sokrates'de ölümlüdür.

Ya da matematiksel:Eğer

A = B ve

B = C ise

o zaman A = C

Tüme varım

Uçurumdan düşen ilk koyun öldü. Uçurumdan düşen ikinci koyun öldü.

Uçurumdan düşen üçüncü koyun öldü. Uçurumdan düşen son koyun da öldü.

O halde;Uçurumdan düşen koyun ölür.

Tümevarım daha çok gözleme ve deneye dayanır ve bu özelliğinden dolayı daha çok fen bilimlerinde kullanılır.

Kritik ve analitik düşünme;Bir konuyu, sorunu yada problemi alt başlıklarına

ayrıştırıp tümden gelimle ve

her bir başlığı ayrı ayrı irdeleyip eleştirerek ve her biri arasındaki bağlantıları gerçekçi kanıtlarıyla ortaya

koyarak, tüme varımla

düşünmek ve değerlendirmektir.Kritik-analitik düşünme,

sadece tepkisel ve eleştirel düşünme değildir. Bu anlam içerisinde “sorunu çözmek” de vardır.

Kritik analitik düşünmenin uygulamadaki (ıstılah) anlamı da

önemlidir. “bireysel kariyerimizin veya

toplumsal hayatımızın, her yönü hakkında

daha iyi düşünür olmaktır. Kabul edilmesi için

bize önerilen herhangi bir şeyin, gerçeğe uygun olup olmadığının ortaya

çıkartılması için sorgulanması ve test edilmesidir.

Önce sorgulamak daha sonra kabul veya reddetmektir” (Wikipedia, 2006).

Yaşantımızdaki bir başka analitik düşünmeyle ilgili somut tanım,

“… ayaklarımıza baktırıp, bize

tokat atmak isteyenlerin niyetini anlamak

ve gereğini yapmaktır”.

Bir başka uygulaması, İslam inancının temel kuralı olan

“LA İLAHE İLLALLAH” dadır. “La ilahe illallah” cümlesi analiz

edilirse, iki bölümden oluşmaktadır.

“La ilahe”, ilah yoktur. Önce her şey reddedilir,

“hiçbir ilah yoktur”. Sonra, “illallah” ancak “Allah”

vardır. Kabul edilebilir olan tek “Allah”tır. Kritik-analitik düşünmenin temel

koşulu olan sorgulama,

İslam inancının ana unsurunda görülmektedir.

bireyin “eşyaya, insana ve

Allah’a bakışındadır”.

Kritik analitik değerlendirme ile ilgili bir başka uygulama ise;

Kritik-Analitik Düşünme,

Kazanılabilecek bir beceridir. Edilgenlikten

ETKEN

bir duruma geçme sürecidir.

Kritik-Analitik Düşünme, Etkili öğrenmenin ve

üretken yaşamanın temelidir.

Yaptığımız işlerin doğruluğu,

Düşüncelerimizin doğruluğu

veya doğru düşünme

yeteneğimizle orantılıdır. Doğru düşünme becerisine sahip olunursa,

işlerin kalitesi, dolayısıyla, hayatın kalitesi de artar.

Düşüncelerde mükemmellik, sistematik düşünme ile elde edilebilir. (Elder L, 2003).

Kritik-Analitik Düşünme;

kendi kendini yönlendiren, disipline eden,

yöneten ve test edip doğrulayan

düşünme şeklidir. Kritik-Analitik Düşünmek, daha iyi düşünebilmek için, “düşüncen hakkında

düşünmektir”. (Elder L, 2005).

KAD; Olayların, söylemlerin arka planını anlayabilecek bir

düşünme şeklidir.

KRİTİK-ANALİTİK DÜŞÜNMENİN TEMEL ÖZELLİKLERİ VE KRİTERLERİ

Kritik analitik düşünen bireyin, entelektüel hassasiyetin özü olan şu özellikleri taşıması gerekir (Elder L, 2005).

Tarafsızlık Tevazu Cesaret Empati Dürüstlük Gayret Amaca inanmak Özerklik

Kritik analitik düşünmenin yöntem, süreç ve Kritik analitik düşünmenin yöntem, süreç ve sonuçlarında şu kriterler bulunmalıdır:sonuçlarında şu kriterler bulunmalıdır: (Richard P, 2004). (Richard P, 2004).

Açıklık Doğruluk Kesinlik İlişki Derinlik Geniş görüşlülük Mantık Anlamlılık Makul olma

KRİTİK-ANALİTİK DÜŞÜNMENİN AŞAMALARI

Bilgi toplamak, Mevcut durumu anlamak, Sorunu alt gruplara ayrıştırmak, Olayı tanımlamak, Sorunun çözümü için hedef belirlemek, Uygulanacak yöntemi belirlemek ve

uygulamak, Sonuç ile ilgili analiz yapmaktır.

KRİTİK-ANALİTİK DÜŞÜNMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Olumlu etkileyen faktörler:

Bilgi sahibi olmak Deneysel bilgiler Felsefe kaynaklı bilgiler Dini kaynaklı bilgiler

Bilgiyi doğru kullanabilmek İradeli olmak

En önemli tehlike tembelliktir. Bütün engeller iradeli olmakla aşılabilir.

İnsan, zeka ve bilgisi ile değil, iradesi ile yükselir. Devamlı ve düzenli

çalışmalarla büyük başarılar elde edilebilir. Okulların bilgi vermek

yanında zihin gücünün terbiyesine yönelmeleri gereklidir .

(Coşan ME, 1992).

Olumsuz etkileyen faktörler:

Bireysel (iç) faktörler:Önyargı Arzular

Taraf tutmak Amaçsız olmak Teslimiyetçilik

Çevresel (dış) faktörler::

Enformasyon kirliliği, ,

Propaganda,

Propaganda genellikle kaynağına göre sınıflandırılır.

Beyaz Beyaz propaganda propaganda

Kara Kara propagandapropaganda

Gri Gri propagandapropaganda

(Propaganda, 2005).

KRİTİK-ANALİTİK DÜŞÜNMENİN KAPSAMI

Zamana bağlı

Problem-olay olmadan önce KAD;Proaktif düşünmek, önceden mevcut verileri değerlendirerek geleceği tahmin etmektir.

Problem-olay olduktan sonra KAD;Problemi anlamak, olayı tanımlamaktır.

Sonuçlara bağlı

Eylemsiz KAD: Sadece olayı anlamaya,

tanımlamaya yönelik olarak

yapılan düşünsel faaliyettir.

Eylemli KAD: Sorun tanımlandıktan

sonra, sorunu çözmeye veya ortadan

kaldırmaya yönelik olarak yapılan düşünsel faaliyettir.

Uygulama alanına bağlı

Bireysel KAD uygulamaları

Sosyal KAD uygulamaları

KRİTİK-ANALİTİK DÜŞÜNME NASIL YAPILMALIDIR?

Sorunu anlamak:Bilgi topla

Mevcut durumu tanımla Alt başlıklara ayrıştır

Olayı tanımla

Sorunu çözmek: Amacını belirle

Amaca yönelik bilgileri topla Önermeler oluştur

Yöntemi belirleSorunu çöz

Kritik analitik düşünmek ne demektir?Kritik analitik düşünmek ne demektir?

Proaktif düşünmektir Problemi anlamaktır Problemi çözmektir

Sistemli düşünmektirKelime hazinesine sahip olmaktır

Doğru soru sorabilmektirHer şeyi merak etmektirYeni fikirlere açıklıktırHedefe kilitlenmektir

Bilginin sentezini yapmaktırFikir üretmektir

Kanıtsız karar vermemektirTarafsızlıktır

Ön yargılı olmamaktırBilmediğinin tevazusudur“Sürüye” katılmamaktır

Gerçekle, gerçek olma ihtimali olanı ayırmaktır

Mantıklı ile duygusal kararı ayırmaktır

Yanlışa cesaretle karşı çıkabilmektirFarklı düşünceye empatidir

Düşüncesinin sorumlusu olabilmektirHemen onaylayıcı olmamaktır

Bilgi sahibi olmadan yorum yapmamaktırSorgulamaktırTest etmektir

Gereğini yapmaktırBilişsel, duyuşsal ve davranışsal etkinliktir.

KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNME PLATFORMUÖLÇME ve DEĞERLENDİRME TESTİ

Eğitim durumu: ……………………. Meslek:................................................Yaş:......................................................

KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNMEÖLÇME ve DEĞERLENDİRME TESTİ

1- Düşünme ile ilgili hangisi doğrudur?

a) Benim memnun olduğum bir düşünme yeteneğim var.b) Sistematik düşünür olmak için hemen işe koyulmalıdır.c) Düşünmeye niyet etmek henüz doğru düşünebilir

olmadığınızı kabul etmek anlamına gelir.d) Düşünme becerilerine sahip olmak en önemli konudur.


2- 2- Kritik-analitik düşünmek;Kritik-analitik düşünmek;Bir konuyu, sorunu ya da problemi alt başlıklarına ayrıştırıp Bir konuyu, sorunu ya da problemi alt başlıklarına ayrıştırıp

…………… ve her bir başlığı ayrı ayrı irdeleyip eleştirerek ve her …………… ve her bir başlığı ayrı ayrı irdeleyip eleştirerek ve her biri arasındaki bağlantıları gerçekçi kanıtlarıyla ortaya koyarak, biri arasındaki bağlantıları gerçekçi kanıtlarıyla ortaya koyarak,

yani ……………… düşünmek ve değerlendirmektir.yani ……………… düşünmek ve değerlendirmektir.

a)a) Bölüştürerek, Seviyeli,Bölüştürerek, Seviyeli,b)b) Tüme varımla, Tümden gelimle Tüme varımla, Tümden gelimle c)c) Tümden gelimle, Tüme varımla,Tümden gelimle, Tüme varımla,d)d) Gruplandırarak, hızlı.Gruplandırarak, hızlı.


3- Kritik-Analitik Düşünme ile ilgili hangisi 3- Kritik-Analitik Düşünme ile ilgili hangisi yanlıştıryanlıştır??

a)a) KAD, etkili öğrenmenin ve üretken yaşamanın temelidir,KAD, etkili öğrenmenin ve üretken yaşamanın temelidir,b)b) Düşüncelerde mükemmellik, sistematik düşünme ile Düşüncelerde mükemmellik, sistematik düşünme ile

elde edilebilir,elde edilebilir,c)c) KAD, düşüncemiz hakkında düşünmektir,KAD, düşüncemiz hakkında düşünmektir,d)d) KAD sadece sorunu anlamaya yönelik düşünmektir.KAD sadece sorunu anlamaya yönelik düşünmektir.


4- Kritik-Analitik Düşünme becerisine sahip olan bir kişi ile ilgili hangisi yanlıştır?

a) Yeni fikirlere açıktır,b) Her konuda yorum yapabilmelidir,c) Kendi gerekçelerinde büyük ve yaygın hatalardan

kaçınır.d) Gerçeği anlayana kadar soru sorar.


5- Kritik analitik düşünmenin yöntem, süreç ve sonuçlarında şu kriterlerden hangisi bulunmalıdır?

a) Doğruluk,b) Geniş görüşlülük,c) Makul olma,d) Hepsi


6- Hangisi Kritik-Analitik düşünmeyi olumlu etkileyen bireysel faktörlerden değildir?

a) Bilgi sahibi olmakb) Bilgiyi doğru kullanabilmekc) İradeli olmakd) Teslimiyetçilik


7- Hangisi Kritik-Analitik düşünmeyi olumsuz etkileyen dış faktörlerdendir?

a) Enformasyon kirliliğib) Bilgi sahibi olmakc) İradeli olmakd) Ön yargı


8- ‘‘Dost bir kaynaktan geliyormuş gibi görünür, ama gerçekleri tersyüz eder’’ şeklinde tanımlanan propaganda türü hangisidir?

a) Kara propaganda,b) Gri propaganda,c) Beyaz propaganda,d) Kırmızı propaganda,


9- Aşağıdakilerden hangisi bireysel KAD uygulaması değildir?

a) Bireysel gelişim çalışmaları yapmakb) Gündelik hayata tatbik etmekc) Kişisel hayat planını yapmakd) Toplumsal gelişim için çalışmak


10- Aşağıdakilerden hangisi Kritik Analitik Düşünmenin özelliği değildir?

a) Proaktif düşünmektirb) Problemin içinde olmaktır c) Problemi çözmektir d) Sistemli düşünmektir

Juan, motosikleti ile Meksika sınırına gelir.

Arkasındaki iki büyük çantayı gören sınır polisi şüphelenir ve içinde ne olduğunu sorar .

Juan, "Yalnızca kum"

diye cevap verincepolis,

"Aç bakalım çantaları" der.

KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNMEBİR KAD UYGULAMASI

GÜMRÜK

Polis çantanın içine bakar ve sadece kum Polis çantanın içine bakar ve sadece kum görür. görür.

Buna inanmayan polis, Buna inanmayan polis, kumu laboratuara gönderir ve kumu laboratuara gönderir ve

sabaha kadar tahlil yaptırır. sabaha kadar tahlil yaptırır. Ancak yine de bir şey bulamaz. Ancak yine de bir şey bulamaz. Çaresiz, Juan'ı serbest bırakır.Çaresiz, Juan'ı serbest bırakır.

Ertesi gün Juan Motosikletinin arkasında

iki büyük çantayla tekrar sınırda belirir.

Polis Juan'ı yine durdurur, didik didik arar, bir şey bulamaz.

Çantalardaki kumu tekrar tahlile gönderir ancak temiz çıkar ve

Juan'ı serbest bırakmak zorunda kalır.Bu olay, polis emekli olana kadar

yıllarca devam eder !

Bir gün emekli polis Meksika'da bir lokantada otururken

Juan'ın içeri girdiğini görür ve derhal yakasına yapışır;

“Senin yıllardır bir şeyler kaçırdığından eminim. Çıldıracağım.

Geceleri uyku uyuyamıyordum senin yüzünden. Lütfen anlat bana ne kaçırdığını söyle.

Aramızda kalacağından emin olabilirsin."

Juan gülümseyerek cevaplar,

""Motosiklet ! Motosiklet ! ""

* * ** * *

“Kaçakçılık illaki gizli yapılır peşin hükmü,detayları araştırırken, tümü görememe yanlışına yol açar”

DETAYLA BOĞUŞURKENÖZÜ KAÇIRMAYALIM

Son Olarak;Son Olarak;

Kritik Analitik Düşünmek;Kritik Analitik Düşünmek;

““Bizi ayaklarımıza baktırıp,Bizi ayaklarımıza baktırıp,bize tokat atmak isteyenlerinbize tokat atmak isteyenlerin

niyetini anlamak ve gereğini yapmaktır.”niyetini anlamak ve gereğini yapmaktır.”

M. Nureddin COŞANM. Nureddin COŞAN

www.kritik-analitik.com/Default.aspx

www.zinde.infowww.sagduyu.org

www.zindegenclik.org www.iskenderpasa.com

www.hakyolvakfi.org www.akradyo.net www.cekud.org

http://www.kritik-analitik.com/Default.aspx




http://www.zinde.info/

http://www.sagduyu.org/

http://www.zindegenclik.org/



http://www.iskenderpasa.com/



http://www.hakyolvakfi.org/



http://www.akradyo.net/

http://www.cekud.org/

KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNMEK (KAD)

Documents

Transcript of KRİTİK ANALİTİK DÜŞÜNMEK (KAD)